بسمه تعالی

مقاله ی

ارائه روشی کمی جهت تجزیه و تحلیل نقاط قوت وضعف داخلی و تهدیدات و فرصت

های خارجی برای سازمانها

استاد دکتر مظلومی

مهدی شریفی

دانشجوی دانشگاه عالمه طباطبایی، دانشکدهمدیریت و حسابداری

90زمستان

چکیده

)ق??وت ه?ا، ض??عف ه?ا،SWOT این مقاله به ارائه یک روش تجزی??ه و تحلی??ل کمی من در فرصت ها، تهدیدات( می پردازم ک??ه نس??بت ب??ه م??دل ه??ای موج??ود ب??ه جزئی??ات بیش??تری

( به??ره میMADM ) 1اهمیت می دهد. این مدل از مفهوم روش تصمیم گیری چن??د نگرش??ی گیرد، که روشی چند الیه برای ساده سازی مسائل پیچیده است و در نتیجه امکان اجرای

آن برای چند کسب و کار به طور همزمان وجود خواهد داشت.

معرفی

1 Multiple-Attribute Decision Making )MADM(

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

1

برنامه ريزي استراتژيك نقش كليدي در موفقيت س??ازمانها در مي??دان رق?????ابت دارد. اين نوع برنامه ريزي اگر به درستي تدوين شود، به انتخاب استراتژي هايي منجر مي شود كه

درصورت اجراي صحيح و به موقع، موجب تعالي و پيشتازي سازمان مي شود. استفاده از مدیریت استراژیک به طور گسترده و در جهت ایستادگی در برابر جریان ه??ای مختل??ف در بازاره??ای رق??ابتی هم??واره م??د نظ??ر م??دیران ب??وده اس??ت. فرآین??د م??دیریت استراتژیک شامل سه مرحله اصلی است: تدوین استراتژی ، اج??رای اس??تراتژی، ارزی??ابی استراتژی. مهمترین تجزیه و تحلیل جهت تدوین و توسعه اس?تراتژی، بررس?ی ق?وت ه?ا و

ضعف های داخلی، همگام با فرصت ها و تهدیدات خارجی سازمان است.

هدف از ارزیابی فرصت ها و تهدیدات، بررسی توان سازمان برای بهره گرفتن از فرصت های محیطی و و مقابله با تهدیداتی است که از کنترل سازمان خارج است، مانند نوس??ان های قیمت، ناپایداری های سیاسی، تحوالت جوامع، تغی??یر در ق??وانین و مق??ررات و امث??ال این ها. ه?دف از بررس?ی ق?وت ه?ا و ض?عف ه?ای داخلی، چگ?ونگی انج?ام کاره?ا توس?ط سازمان است، مانند م??دیریت، ک??ارایی و به??ره وری، تحقی??ق و توس??عه و م??واردی از این

دست.

درست استفاده شود، می تواند پایه ای مناسب در راستایSWOTاگر از تجزیه وتحلیل تدوین استراتژی باشد. نگاهی به متون موجود در این زمینه مشخص می کند ک??ه عموم??ا به این آنالیز به صورت کیفی نگاه شده، و م??دل ه??ا و مت??د ه??ای کمی از توس??عه مناس??بی برخوردار نیست، در حالی که با وجود شرایط پیچیده بازار های کنونی و ان??واع مح??دودیت ها، متغیرهای گوناگون و وابستگی های متقابل به نظر می رسد، بهره گیری از روش های عددی اجتناب ناپذیر خواهد بود، هر چند روش های عددی نیز خود محدودیت ها و نواقصی

را در پی خواهد داشت.

روش های عددی موجود

برخی از متون در این زمینه به روش هایی برای آنالیز وضعیت سازمان پرداخته اند مانندمتد هایی که توسط فرد آر دیویدتشریح شده است: ماتریس ارزی??ابی عوام??ل خ??ارجی )

EFE)2( ماتریس ارزیابی عوامل داخلی ، IFE)3( و ماتریس بررسی رقابت CPM ) 4؛ ب?ا این ح?ال موارد ذیل از کاستی های اجتناب ناپذیر می باش??د: هم??ه اع??داد و ارق??ام در این م??دل ه??ا ب??ه

صورت ذهنی بدست می آید، در نتیجه داده های واقعی و ان??دازه گ??یری ش??ده مح??دود اس??ت ؛ داده های ارائه شده ممکن است سازگاری منطقی ب??ا یک??دیگر نداش??ته باش??نه، زی??را این داده ها وابسته به به دید اشخاص و اعض?ای گ?روه تع?یین کنن??ده اس?ت و روش?ی ب??رای

تهیه داده های سازگار و غیر وابسته به اشخاص وجود ندارد.

2 External Factor Evaluation Matrix3 Internal Factor Evaluation Matrix4 Competitive Profile Matrix

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

2

SOWT( نمودار استراتژیک و آنالیز کمی 1نمودار

این مطالعه بنا دارد به تکمیل و توسعه روش های ب??اال ب??پردازد و در این راس??تا و ب??ر پای??ه ، روش?ی جدی?د را ارائ?ه ک?رده اس?ت. مش?ابه م?اتریس اس?تراتژی5(GSMماتریس استراتژی )

هم??ان گون??ه ک??ه در ق??رار می گیرن??د)GSMتمامی سازمان ها در یکی از ربع ه??ای نم??ودار (. نمایش داده شده است1نمودار

، سازمان های نه تنها از جایگاه خود در کسب و کار آگ??اه میSWOTبه کمک آنالیز عددی شوند، بلکه از آن به عنوان یک مرجع برای تدوین استراتژی نیز می توانند بهره گیرند.

SWOT متد تحلیلی اندازه گیری

معرفی شده است تا بر اساس آن یکSWOT جهت آنالیز MADMدر این مقاله، مفهوم مدل آنالیز ارقامی تولید گردد. در نتیجه این مدل بر پای??ه چه?ار ف??اکتور در تص?میم گ?یری است: گزینه ها، معیار ها، عملکرد و ارزشگذاری یا وزن دهی. گزین??ه ه??ا ب??ه م??واردی ک??ه قرار است قیاس میان آنها صورت گیرد اشاره دارد)مانند شرکت الف و ب( ؛ معیارها ب??ه فاکتورهای کلیدی در محیط صنعت اشاره دارد و منظور از عملکرد ، عملکرد هر قس??مت

در ارزیابی تمامی معیار های در نظر گرفته شده است.

SWOT( نمودار مدل تحلیلی اندازه گیری 2نمودار

5 Grand Strategy Matrix

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

3

نم??ایش داده2)همانگون??ه ک??ه در نم??ودار مرحله است 7 شامل SWOTمتد تحلیلی اندازه گیری ( که عبارتند از:شده است

تصمیم گیری در مورد گزینه هایی که قرار است ارزیابی گردند؛-1 تحقی??ق و جم??ع آوری فاکتوره??ای کلی??دی در داخ??ل و محی??ط س??ازمان جهت ایج??اد-2

ساختار؛جمع آوری اطالعات، عمدتا جهت تعین هدف و اندازه گیری عملکرد؛-3 تهیه پرسشنامه ای که دارای دو بخش کلی است: بخشی برای تع??یین وزن عوام??ل-4

کلیدی، بخشی دیگر جهت ارزیابی عملکرد قسمت ها. وزن فاکتور ه??ای کلی??دی ب??ه ارائه شده است معین می گردد تا ب??ه 7و Satty 6 که توسط AHPکمک روش

کمک آن بتوان مسائل پیچیده را در سطوح متفاوت و از جنبه های گوناگون بررس?ینمود.

در این مقال??ه وزن دهی خاص??ی در می??ان عوام??ل و فاکتوره??ای داخلی و خ??ارجی ص??ورت برای تعیین نسبت ه??ا و9 تا 1نگرفته و مشابه یکدیگر قرار داده شده اند. یک مقیاس از

مقادیر ب??رای تولی??د م??اتریس تع??یین ش??ده اس??ت، وزن دهی ه??ا پس از تس??ت س??ازگاری،مشخص می گردد و نهایتا به کمک مقادیر ویژه بردار توانمندی بدست می آید.

برای بدست آوردن وزن دهی ها استفاده می کنیم، گام ه??ای زی??رAHPزمانی که از متد می بایست طی شود:

تشکیل ماتریسAماتریس سازگاری(: در ساختار سلس??له مرات??بی، ف??اکتور ه??ای( A1هر سطح به گونه مقابل نمایش داده می شوند: , A2 , … , An برپایه .

w1 ,w2همان اندیس ها وزن دهی ها هم به صورت مقابل نمایش اده می شوند:

, … , wn . نسبی اهمیت ai وaj به صورت نیز aij.شوند می داده نشان به شکل زیر خواهد شد: Aماتریس

صورت می گیرد که خواهیم داشت: 9 تا 1در این ماتریس وزن دهی ها از

6 T.L. Saaty, The Analytic Hierarchy Process7 T.L. Saaty, L.G. Vargas, Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

4

حال به محاسبه وزن دهی های عوامل می پردازیم، برای این مرحله از روش AHP:بهره می گیریم

ساتی فرمول مقابل را پیشنهاد می کند:

بردار وزن دهی هاست.w است و Aبزرگترین مقدار ویژه ماتریس maxλکه در آن

.R.I( مقادیر 1جدول

در این مرحله شاخص سازگاری را معین می ک??نیم، س??پس ب??ا اس??تفاده از فرم??ول های ذیل نسبت سازگاری را بدست می آوریم:

نمایش داده شده است. 1 را در جدول .R.Iمقادیر شاخص متوسط سازگاری

§ اگر این شاخص کمتر از بدست آید، وزن دهی ه??ا در این مطالع??ه ناس??ازگاری10/0نهایتادارد و می بایست مورد تجدید نظر قرار گیرد.

اندازه گیری عملکرد: عملکرد تمام عوامل کلیدی شامل فاکتورهای کمی که دارای-5 آم??ار ه??اس مشخص??ی هس??تند و ف??اکتور ه??ای کیفی ک??ه ب??ه ص??ورت ذه??نی و طی

پرسشنامه مربوطه، به آنها نمره دهی می شود.

در اینجا روش های پیشنهادی برای اندازه گیری عملکرد آمده است:)نمره دهی بر اساس سود )هر چه بیشتر، بهتر

برای مثال:

در نتیجه:

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

5

)نمره دهی براساس هزینه )هرچه کمتر، بهتر

)نمره دهی بر معیار اعتدال )هرچه معتدل تر، بهتر

که در آن:

برای مثال:

محاسبه عملکرد های متناسب با هرکدام از فاکتورهای داخلی و خارجی برای هر-6 یک از گزینه ها به صورت جداگانه و تصمیم گیری در مورد مقدار مناسب برای

معیار عملکرد. در این مقاله پیشنهاد می شود که برای دستیابی به یک مقدار منطقی برای معیار ها

( تعیین میانگین به عنوان مقدار معیار یا1از یکی از رویکردهای ذیل استفاده شود: ( تعیین مقدار متناسب با سازمان مورد نظر به عنوان مقدار معیار . البته در این2

میان به واسطه سادگی، رویکرد اول پیشنهاد می شود.

و نمایش آنها رویSWOTمحاسبه و مقایسه مقادیر متناسب با بعد های نمودار -7نمودار

( متناسب با هر گزینه را بدست آوریم، با استفاده ازx,yحال می بایست مقادیر )فرمول های زیر برای هر کدام از گزینه ها مقادیر بعد ها را حساب می کنیم:

j: مقدار بعد داخلی برای گزینه ICj که در این فرمول ها(Ij نمره داخلی برای گزینه :j

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

6

IB مقدار معیار برای بعد داخلی :ECj مقدار بعد خازجی برای گزینه :j

Ej نمره خارجی برای گزینه :jEB مقدار معیار برای بعد خارجی :

- می باشد.1+ و 1می بایست دقت شود که مقادیر ابعاد مابین

( برای هر کدام از گزینه ها می توانیم به مقایسه آنها رویx,yحال با داشتن مقادیر )نمودار بپردازیم.

نتیجه گیری در فرایند تدوین استراتژی از اهمیت بسیاری برخوردار اس??ت.SWOT تجزیه و تحلیل

با توجه به شرایط کنونی و پیچیدگی های گوناگون درتص??میم گ??یری ه??ا، نی??از ب??ه م??دل های کمی که جواب هایی مشخص ارائه می دهن??د ض??روری ب??ه نظ??ر می رس??د، و این درحالی است که این روشها از دقت و کیفیت الزم برخ??وردار نیس??ت. در این مطالع??ه

که دقت و سازگاری بیش??ترSWOTتالش شد تا یک مدل کمی و متناسب با ماتریس با آن دارد، ارائه گردد. برای باال ب??ردن کیفیت داده ه??ا، روش ه??ایی ب??رای تع??یین به??تر داده ها و سازگار کردن آنها با یکدیگر بیان شده است تا نتایج دقیق ت?ری ب?رای ت?دوین

استراتژی ها بدست آید.

:مراجع

فرد آر دیوید، مدیریت استراتژیک، ترجمه دکتر علی پارسائیان و دکتر سید محمد اعرابی، دفتر 1390پژوهشهای فرهنگی، چاپ نوزدهم،

T.L. Saaty, The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill, New York, 1980..

T.L. Saaty, L.G. Vargas, Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process, Kluwer Academic Publishers, Boston,1990.

Hsu-Hsi Chang , Wen-Chih Huang, Application of a quantification SWOT analytical method, Department of Harbor and River Engineering, National Taiwan Ocean University, Keelung, Taiwan, ROC 2005;

147  هاشم آقازاده مقاله تفاوتهاي برنامه ريزي استراتژيك در سازمانها، ماهنامه تدبیر، شماره،

تحلیل جهت کمی ها SWOTروشی سازمان درشریفی مهدی

7