1

ประวตวรรณคดอาหรบ

เรยบเรยงโดย ดร.อณส อมาตยกล

ความเปนมาของวรรณคดอาหรบนนเรมมาจากปรากฏการณของบทกวในสมยอวชชา(กอนอสลามหรอสมยญาฮลยะฮ) ทเรยกวา อล-มอลละกอต จวบจนถงนวนยายรวมสมยในปจจบน วรรคดทเขยนขนเปนภาษาอาหรบมความเปนมายาวนานไมนอยกวา 15 ศตวรรษ และแมวรรณคดอาหรบจะถอก าเนดมาจากสมยอวชชา(กอนอสลามหรอสมยญาฮลยะฮ) แตพฒนาการจรงๆของวรรณคดนกลบอยในสมยอสลาม เรมจากพระคมภรอลกรอานทนบเปนบอเกดแหงการขบเคลอนการพรรณนา จนตนาการและส าบดส านวนในแวดวงมรดกทางวฒนธรรมแบบอาหรบ-อสลาม จากอดตจนถงพฒนาการของวรรณคดรวมสมยตางๆในปจจบน การไดรบรางวลโนเบลสาขาวรรณคดของนะญบ (นากบ) มะหฟซ ในปค.ศ. 1988 สงผลใหวรรณคดอาหรบมบทบาทส าคญในเวทวรรณคดโลก วรรณคดสมยญาฮลยะฮเปนผลผลตของสงคมอาหรบเรรอน(เบดอน)ทนยมใชรอยกรองในการพรรณา ตวกวเองมกอยในสถานะของผพยากรณประจ าเผา เนอหาทแสดงออกมาจงเปนบทกว หรอ กอซดะฮ กวจะประพนธบทกวของเขาโดยการสงเกตการเลอกทหยดพกของอฐทมกเลอกสถานททเคยเปนทตงกระโจมทถกรอถอนไป ผรวบรวมและนกวจารณวรรณคดอยาง อบน กตยบะฮ (ต.889)ไดปะตดปะตอสวนตางๆทตกทอดมาใหเปนบทกวของเผาอาหรบทผกพนกบการเรรอนไปหาทตงกระโจม แมนกวจารณวรณคดอาหรบสมยใหมจะไดตงค าถามมากมายถงกระบวนวธของอบน กตยบะฮในการจดล าดบกอซดะฮเหลาน แตการวจารณเหลานกไมมผลอะไรเปลยนแปลงการตอมาตราฐานทบรรดานกภาษาและวรรณคดอาหรบในสมยกลางไดยอมรบบทกวเหลานไปแลวในฐานะแมแบบของไวยากรณและรอยกรอง ก ว ใ น ส ม ย ก อ นอสลามนนมทงชายและหญง กวสตรอยางอล คอนซาผประพนธบทกวไวอาลยพชายของเธอ บทกวญาฮลยะฮเหลานเผชญกบความจ ากดในการเปนมาตราฐานหลกทางภาษาและไวยากรณใหแกภาษาอาหรบทภายหลงกลบมานยมงานรอยแกว พระคมภรอลกรอานไดมโอกาสรวมสมยกบกระแสวรรณคดอาหรบกอนสมยอสลาม มพลงการพรรณาทไพเราะและการสรางจนตนาการทงดงามรวมทงการสรางศรทธาทางศาสนาทแรงกลา และเปนปรากฏการณทางวรรณคดทมไดรอยกรองอยางบทกวญาฮลยะฮเหลานนท าให พระคมภรอลกรอานในฐานะวะหย (ววรณ) ทลวนเปนค าด ารสของอลลอฮแกมนษยชาตผานทางทาน นบ มฮมมด ศอลฯ จงเปนบรรทดฐานทางวรรณคดทสมบรณแบบแกวรรณคดรอยแกวทเตบโตและพฒนาไปกบประวตศาสตรอนยงใหญของอาณาจกรอาหรบและอสลาม พรอมๆกบการเปนทางน าทสมบรณแบบของชวต ค าด ารสของอลลอฮปรากฏแกผสดบในรปแบบทไมธรรมดาทงลกษณะการพรรณาททงเนอหา ความลมลกหรอการบอกเลาเรองราวของอดต ปจจบนและอนาคตทผานการทาทายมานบครงไมถวนจนเปนทประจกษณในขนทกลายเปนความมหศจรรยของพระคมภรอลกรอาน(ออญาซ) ท าใหส านวน

2

และ โวหารของพระคมภรอลกรอานไดกลายเปนมาตราฐานและบรรทดฐานหลกของนกภาษาและไวยากรณอาหรบ การขยายอาณาจกรอสลามออกไปในครสตศตวรรษท 7 และ 8 ไดกอก าเนดจกรวรรดทประกอยดวยผคนหลายชาตหลายภาษาจากเสปนจนถงอาฟกานสถาน สงคมนานาชาตเหลานไดเปนแหลงหลอมรวมวฒนธรรมของแตละพนทๆอาณาจกรอสลามเขาครอบครอง ซงรวมถงอรรถรสทางวรรณคดไวไมวาจะเปนของภมภาคทะเลเมดเตอรเรเนยนหรอของยโรปสมยกลาง กระดาษทผลตในจนสวนใหญ สงออกมาในโลกมสลมไดสงผลใหงานวรรณคดเฟองฟขนเปนอยางมาก และกอใหเกดการแลกเปลยนทางความคดไปทวอาณาจกร นกวชาการและนกเขยนมสลมผลตชนงานของพวกเขาจากตะวนตกสดในบรเวณทปจจบนเปนประเทศปอรตเกส ผานดนแดนรมฝงทะเลแดงไปสนสดในแทบเทอกเขาฮนดกษ นกวจารณวรรณคดสวนใหญผกโยงวรรณคดอาหรบไวกบกวนพนธ อล คอลล (ต.791) ไดเปนผ วางบรรทดฐานของจงหวะของกาพยกลอน บทกวส าหรบการสรรเสรญ(อล มดฮ)นบเปนทสดของงานศลปทางวรรณคด เชนทบทกวรกเปนงานทสนทสดและซบซอนนอยทสด บทกวอาหรบ (กอซดะฮ)ของอาหรบไดคงทนผานพนกาลเวลา บทกวเหลานไดกลายเปนบทประพนธในเรองรกๆใครๆแทนการพรรณนาในเรองความสนทรย ชอของกวในสมยคลาสกใหมของวรรณคดอาหรบอยาง อบ ตมมาม(ต.845) และอล บฮตะรย(ต.897)รวมถงกวแนววรกรรมอยางอล มตะนบบย( ต.965 ) กวบางคนกไมไดยดกรอบตามบรรทดฐานของบทรอยกรองเดมสมยญาฮลยะฮอยางเชนอบ นวาสทพดถงโรงเตยมแทนถนฐานของชาวอาหรบในการเปดบทกวประโลมโลกบางบทของเขา

ยงมมรดกทางวรรณคดอาหรบในแบบของรอยแกวทตกทอดมาถงเราจากสมยคลาสกรวมเรยกเปน อดบ แตจะเรยกวาเปนรอยแกวลวนกอาจไมถกตองนก แตกไมใชรอยกลอง ในบรรดาชนงาน อดบเหลานไดแก อลกรอาน อลฮะดษซงรวบรวมแบบฉบบของทาน นบ (ศอลฯ)ไวทงค าตรส การกระท าและการยอมรบการกระท าของบรรดาสหายและสาวกของทาน นกเขยนทไดรบการยกยองวาเปนเพชรน าเอกของอดบกคอ อล ญาฮซแหงศตวรรษท 19 หนงสอทมชอเสยงของเขาคอ กตาบ อลบคอลาอ (หนงสอวาดวยคนตระหนถเหนยว) ไดรบการอานอยางกวางขวางอยหลายรอยป ปจจบนยงเปนเรองราวตดทอนมาลงในหนงสออานส าหรบเดกทวไปในโลกอาหรบ ตวละครในหนงสอนมตงแตกษตรย ชนชนปกครอง บรรดากอฎย(ผพพากษาตามหลกนตสาสตรอสลาม) พวกโลภมากหรอแมแตคสงคราม

เกรดทางวรรณคดในสมยกลางเหลานยงมผลงานวรรณคดทใกลเคยงกนอยางอลมะกอมาต และ อาหรบราตร หรอ พนหนงทวาราตร ชนงานอยางอลมะกอมาตเกดจากเคาโครงวรรณคดทองถนตางๆทบะดอ อซซะมาน อล ฮมดานย (ต.1008) น ามาประพนธขนใหม มะกอมาตของบะดอ อซซะมาน มอตลกษณดวยการเปนรอยแกวทมทวงท านองคลองจอง ขณะท อล ฮะรรย (ต.1122) มชอเสยงขนมาจากการเขยนอลมะกอมาตทมส านวนโวหารโดดเดนกวานกเขยนมะกอมาตคนกอนๆ มะกอมาตของอล ฮะรรยไดกลายเปนแมแบบแกนกเขยนในศตวรรษท 19 ทตองการฟนฟงานวรณคดอาหรบ

3

พนหนงทวาราตร เปนงานทน าวรรณคดหลากหลายมาปะตดปะตอกนโดยใชเวลานานนบศตวรรษ พนหนงทวาราตร เปนงานคลาสสกทงในโลกอาหรบเทาๆกบทไดรบการยอมรบในโลกตะวนตกเชนกน เวทมนต เรองบนเตยง พรมวเศษ ฯลฯนบเปนสวนหนงของเนอหาทคนนกถงวรรณคดเรองน ชาฮรอซาดและดนยาซาดนองสาวของนาง ขณะทชาฮรยาดและนองชาย ทงสองคมชวตโลดแลนอยเพอเลาขานเรองราวของพนหนงทวาราตร วรรณคดชนนยงสงผลใหบคคลกภาพของชาฮรอซาดเปนตวแทนแหงศกดศรของสตรทงในเวทของวรรณคดคลาสสกและวรรณคดอาหรบสมยใหม

วรรณคดเฟองฟอยางเทาเทยมกนทงในตะวนตกของโลกอสลามและตะวนออก แมอล มะกอมาตจะมก าเนดในทางตะวนออกของโลกอาหรบ-อสลามแตกลบมงานอล มะกอมาต ไปปรากฏในทางตะวนตกทสเปนอสลาม อล มวชชะฮาต เปน งานวรรณคดแบบลกผสมในทางตะวนตกชนดใหมทกอเกดจากการผสมผสานระหวางรอยกรองอาหรบและบทกวทองถนของยโรป และสามารถน าไปปรบใชเปนเนอเพลงทเรายงสามารถไดยนขบขานอยในเพลงอาหรบทกวนน อบน ฮซม (ต.1064) ไดน าเสนอทศทางใหมของงานรอยแกวแบบโรแมนตกในงานเรอง เฏาก อล ฮมมามะฮ (สรอยคอนกพราบ) เปนอกหนงพฒนาการของงานกวทไดรบอทธพลจากแวนแควนใกลเคยงกบคอรโดบาทอบน ฮซม น ามาใชพรรณาชวตรกในราชส านกสเปน-อสลาม

งานวรรณคดในแนวของซฟยเรมมพฒนาการปรากฏเคาใหไดยนมาตงแตยคตนๆของอสลาม โดยปกตมกมาจากปจเจกบคคลทใหความส าคญกบการขดเกลาและเขาถงหลกธรรมโดยอาจมองขามบรบททางชะรอะฮอสลามไป ประเภทของวรรณคดซฟยทแตกตางอาจเปนผลงานของนกปรชญาและแพทยชาวสเปนอยาง อบน ฏฟยล (ต.1185-1186) ทประพนธนทานเปรยบเปรยทยงใหญในชอ หยย อบน ยกซอน เปนงานทสะทอนความสมพนธทางวรรณคดอาหรบ-อสลามและปรชญา เปนงานชนเอกทสะทอนอรรถรสทางวรรณคด เพศของนามและสรรพนามทางไวยากรณ ไปจนถงสาระทางปรชญาแพรหลายอยจากสมยกลางมาจนถงปจจบน ปรากฏอยในวรรณคดส าหรบเดกๆจากอยปตไปจนถงตนเซย

การบรณาการระหวางปรชญากบชะรอะฮ(นตศาสตรอสลาม)ทเหมาะเจาะเกดขนโดยนกคดผ ยงใหญ อบ ฮามด อล เฆาะซาลย (ต.1111) หนงสออตชวประวตของทานในชอ อล มนกซ มน อล ฎอลาล พรรณาถงการแสวงหาสจธรรมจากแนวทางหนงไปสอกแนวทางหนงของทาน มลกษณะคลายงานของนกบญออกสตน ทอธบายปญหาทางศาสนา งานอตชวประวตอกชนเกดขนกอนสมยใหมโดยมญาฮดนนกเขยนชาวซเรยในศตวรรษท 12 อซามะฮ อบน มนกซ เขยนขนในชวงสงครามครเสด เพอพรรณาขอสงเกตของเขาทมตอนกรบครเสดคสงครามในหนงสอ กตาบ อล ออตบาร น นปจจบนกลายเปนงานคลาสสกอกเชนกน ทงยงมอทธพลตอนกเขยนปาเลสไตนสมยใหมอยาง อมล ฮาบบย ทไมขวยเขนทจะประพนธงานทลอไปกบวรรณคดทมอายนานหลายรอยปเชนน

นกเขยนอตชวประวตในสมยกลางจะมความสมพนธอยางใกลชดกบงานเขยนประวตชวต และงานประเภทนกเชอมโยงอยางแนบแนนกบศาสตรของวชาฮะดษ หรอการเลาประวตการสบสายตระกลของเผาอาหรบตางๆ และประเพณการเลาขานต านานบทกว สวนการการกบการเรยบเรยงความเปนมากจะใช

4

แนวคดเรองการจดล าดบชนของคนจากรนหนงไปสอกรนหนงหรอ “ เฏาะบะกอต” ความเชยวชาญในงานวรรณคดประเภทชวประวตยงคงพฒนาตอไปจนบรรลถงยคทองในสมยมมลก(ค.ศ.1250-1500) ซงรวมถงงานทผลตโดยผพการทางสายตา

มขอสงเกตประการหนงกคอหากใครไดอานงานอตชวประวตของอซามะฮทเขาพดถงการสนทนากบนกรบครเสดแลวกจะเหนวาวรรณคดอาหรบมผลผลตสวนหนงมาจากพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมในภมภาค ยงในสมยใหมดวยแลวกจะยงเหนไดอยางชดเจน ศตวรรษท 19 และ 20 เปนชวงเวลาทตะวนตกมอทธพลตอวรรณคดและวฒนธรรมยงกวาการเมองกวาได ลกษณะและรปแบบใหมๆทางวรรณคด รวมถงนวนยายและเรองสนมาพรอมกบจกรวรรดนยมตะวนตก รอยกรองและบทกวซงอยเคยงคกบวฒนธรรมทางวรรณคดในโลกอาหรบมาตลอดไดรบการสงเสรมและเผยแพรออกไปในลกษณะทแตกตางไปจากรอยแกว

ในสวนของนวนยายนนอาจถอไดวา “ซยนบ”เปนนวนยายอาหรบเรองแรก เขยนขนโดยมฮมมด ฮซยน ฮยกล นกเขยนชาวอยปต ไดรบการตพมพในปค.ศ. 1913 ชวงเวลาดงกลาวนถอเปนจดสมบรณสดสดของพฒนาการของวรรณคดอาหรบทเรมมาจากศตวรรษท19 และถอเปนสวนหนงของการเปดเวทใหแกวรรณคดอาหรบในโลกสมยใหม นอกจากนนยงมชอของนกเขยนซเรยอยาง นาศฟ อลยาซญย (ต.1871)ผเขยนมะกอมาต สมยใหมบนบรรทดฐานของนกเขยนสมยกลาง หรอหากใครไดมโอกาสเดนทองตามถนนในกรงไคโรและหยบวารสารอยางอล ฮลาลขนมาดกอาจนกไมถงวาวารสารดงกลาวนมอายยนยาวมาจากชวงเวลาของขบวนการฟนฟวรรณคดอาหรบและเปนผลงานของผกอตงทมชอเสยงอยาง ญรญ ซยดาน (ต.1914) ปญญาชนแหงศตวรรษท 19 ยงมอกหลายคนเชน รฟาอะฮ รอฟอ อล กอฮฏอวย (ต.1873) ผมโอกาสเดนทางไปเยอนยโรปในฐานะอมามของบรรดานกเรยนทนอยปตในฝรงเศสและเขยนสงตางๆทเขาไดเหนไวเปนภาษาอาหรบ ยงมงานรอยแกวแบบคลาสสกใหมในชวงตนๆของศตวรรษท 20 ใหเหนอกเชนงานเขยนของ อะหมด เชาวกย (ต.1932) และฮาฟซ อบรอฮม (ต.1932) แมงานเขยนของทงสองยงคงยดแบบของมะกอมาตอยแตนบเปนงานชนเอกและเรมมการวจารณสงคมปรากฏใหเหน นอกจากนนทงสองยงมชอเสยงในการประพนธบทกวอกดวย

ในชวงตนศตวรรษท 20 วรรณคดคลาสสกใหมของอาหรบเรมไมเหนบทกวแบบคลาสสกหรอ กอซดะฮ อกยกเวนในกลมกวหวโบราณกลมเลกๆ บทกวตางๆกลายเปนบทกวอสระไมขนกบมาตราฐานและกฏเกณฑโบราณอกตอไป ความนยมในกวแบบใหมนกระจายไปทวจากอรกถงแอฟรกาเหนอ กวเชน ศอลาฮ อบดศ ศอบร (ต.1981) มะหมด ดรวช หรอ อะหมด อบดล มอฏย อล ฮญาซย ลวนเปนผผลกดนกวนพนธอาหรบใหผงาดขนมาใหมในโลกอาหรบและในโลกสากล

ชวงเวลาทวรรณคดอาหรบใชเวลาเดนทางจากศตวรรษท 20 ชวงหลงนวยคไดกอเกดนกเขยนทสรางสรรคผลงานไวจนแนนหองสมด การเขยนบทละครแบตะวนตกไมใชแบบมะกอมาต ทมการวจารณสงคมเรมปรากฏขน พรอมกบปญหาการใชภาษาตลาดในบทละครเวทหากตองมบทของชาวนาเขามาเกยวของทงนเนองจากวรรณคดอาหรบไมเคยยอมรบการใชภาษาตลาดในงานวรรณกรรมมากอน

5

บคคลส าคญยงในแวดวงวรรณคดอาหรบสมยใหมทไมอาจละเลยไปไดคอ ฏอฮา ฮซยน (ต.1973) ผเขยนอตชวประวตของตนและใหชอวา “ อล อยยาม ” หรอ วนเวลาทนบวาเปนงานเขยนยอดนยมแหงศตวรรษท 20 และเปนแมแบบการเขยนจดหมายอาหรบสมยใหม จากเดกชายตาบอดฏอฮา ฮซยนไดฟนฝาอปสรรคทงหลายจนสามารถกลายเปนศาสตราจารยแหงมหาวทยาลยสมยใหมอยางมหาวทยาลยไคโร เดกนกเรยนจากตะวนออกถงตะวนตก จากซเรยถงซดานและจากซาอดอาระเบยจนถงแอฟรกาเหนอยงคงอานงานของเขา บทละครขงเขาอยาง “ ผพชตความมด ” ไดรบการสรางเปนภาพยนตและถายทอดไปสผชมนบลานๆคน ชวงเวลาของ ฏอฮา ฮซยนเปนชวงเวลาทอยปตก าลงเรยกหาเอกราชจากจกรวรรดนยม แตนกเขยนและนกวจารยวรรณคดหลายคนกลบผลตงานเขยนดวยภาษาของเจาอาณานคมไมวาจะเปนภาษาองกฤษหรอภาษาฝรงเศสไดเคยงคกบภาษาอาหรบและหลายคนผลตงานเขยนในขณะทก าลงลภยอยในตางประเทศ แตไมวาจะเขยนดวยภาษาอะไรวรรณคดอาหรบกเดนไปเคยงขางกบภาษาของเจาอาณานคมดงเชน ฮานาน อล ชยค นกเขยนสตรชาวเลบานอนทเขยนนวนยายอาหรบจากมหานครลอนดอนแตผอานของเธอมอยท วโลกอาหรบ เรองราวของเธอกเหมอนกบ มะหมด ดรวช กวชาวปาเลสไตนเชนกน

ไมตองสงสยเลยวาโลกตะวนตกไดท าใหงานเขยนของ นะญบ (นากบ) มะหฟซ ทถายทอดชวตของชาวอยปตเปนสวนหนงของวรรณคดอาหรบไปแลวดวยฤทธเดชของรางวลโนเบล ทงๆทยงมนกเขยนคนอนๆทผลตวรรณกรรมในมาตราฐานเดยวกนเชน ยซฟ อดรส (ต.1991) ทไดชอวาบรมคร (ชยค) แหงเรองสนอาหรบ งานเขยนของอดรสบางเรองถเปนวรรณคดททรงพลงทสดเรองหนงในเวทวรรณคดโลกโดยพาะเรองทมเนอหาวพากษวจารณปญหาทางเพศระหวางหญงและชายในโลกอาหรบ

ขณะททศทางของวรรณคดอาหรบปจจบนกเรมเปลยนแปลงเมองานเขยนของนกเขยนสตรเรมทวความส าคญขนในโลกอาหรบมากกวาทเคยเปนมาในชวงกอนสมยใหม วรรณคดอาหรบในปจจบนมไดมแตนกเขยนชายทยดครองพนทของหนาวรรณกรรมสวนใหญไวแตเพยงฝายเดยว ปรากฏการณนมไดเกดขนเฉพาะในแวดวงรอยกรองเทานนแตไดขยายไปยงนวนยายและเรองสนอกดวย วรรณคดทผลตโดยนกเขยนสตรจงมกสะทอนปญหาสตรในสงคมอาหรบ หลายชนงานเปนผลตผลของกลมสตรนยมโดยตรง ผอานในโลกอาหรบอาจสงเกตเหนวางานเขยนของนกเขยนชายและหญงสะทอนแนวคดและปญหาทางการเมอง สงคมและวฒนธรรมในโลกอาหรบปจจบนในมมมองทแตกตางกน นกเขยนสตรและแพทยหญงชาวอยปตอยาง นาวาล อล ซะอดะวย น าเสนองานเขยนชนดทไมมการประนประนอมใดๆกบความเปนจรงของสงคมทผดกรอบและเกณฑจรยธรรมตะวนตกในปญหาสตร

ความเปลยนแปลงในทศทางของวรรณคดอาหรบยงไมหยดนง ดานหนงคอการผลตงานตามบรรทดฐานวรรณคดหรอแมแตตามระเบยบวธของทง ภาษา ไวยากรณและส าบดส านวนภาษาตะวนตก กบอกดลยถวงหนงทมาจากกลมนกวรรณคดการเมองและศาสนาทพยายามฟนฟคณคาทแทจรงของภาษา ส านวน โวหารและอรรถรสทแทจรงของวรรณคดอาหรบจากคลงของงานวรรณคดอาหรบ -อสลามในอดต นกฟนฟอสลามเหลานตางดนรนทจะเปาวญญาณลงไปในรางทออนระทวยของวรรณคดอาหรบและยงโดนสงสโดยจตวญญาณตะวนตกแมจะตองฟนฝาอคตของโลกตะวนตกทจองจบตาดความเคลอนไหวของกลม

6

เครงครดศาสนาอยางตาไมกระพรบ ขณะเดยวกนกลมอสลามกมไดมกจกรรมเทาทเหนฉาบฉวยเชน การบรรยาย การคตบะฮหรอทเหนผานสอเชนการเดนขบวน การเผาธง ฯลฯ เทานนแตรวมถงการขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงผานการผลตวรรณคดใหไดตามมาตราฐานวรรณคดอาหรบ-อสลามแตเดม หลงจากทงานวรรณคดตกอยในมอของนกเขยนและกวโลกยะ(แนวยดมนแตโลกดนยาหรอแนวแยกศาสนาออกจากรฐ)มานาน งานวรรณคดของกลมอสลามมไดจ ากดการตพมพผลงานอยในตะวนออกกลางเทานนแตตพมพมาจากหลายมหานครใหญๆในตะวนตกทมจ านวนประชากรอาหรบอาศยอยเปนจ านวนมากดวยเชนเดยวกน

ขบวนการฟนฟดงกลาวเรยกผลผลตของตนวา“ อล อดบ อล อสลามมย” หรอวรรณคดอสลามนนเอง และวรรณคดนครอบคลมงานเขยนทกประเภททางวรรณกรรม นกวรรณคดอสลามจะเตอนสตชาวอาหรบชาวอาหรบเสมอวาวรรณคดนนกไมตางจากเรองของการเมองอาหรบทมอทธพลของตะวนตกครอบง าอย อทธพลตะวนและอาหรบ-อสลามนด าเนนไปควบคกนตงแตสมยอาณานคมและตวอยางทเหนไดชดเจนกคอชาตอาหรบในแอฟรกาเหนอทนยมใชภาษาของเจาอาณานคมตะวนตกหรอเขยนวรรณคดอาหรบตามสสนของภาษา ส านวนและจตวญญาณตะวนตก กระแสของวรรณคดอสลามสงผลใหเกดความเปลยนแปลง ปจจบนเรมมนกเขยนในกลมชาตอาหรบแถบแอฟรกาเหนอหนมาผลตงานเปนภาษาอาหรบมากขน

ปจจบนวรรณคดอาหรบ ไมวาแบบโลกยะ(ดนยาว)หรอแบบอสลาม ตางกเปนพลงขบเคลอนทางวฒนธรรมทส าคญในตะวนออกกลางและมความสมพนธกบวรรณคดรวมสมยอนๆ โดยเฉพาะวรรณคดตะวนตก ในเวลาเดยวกนวรรณคดอาหรบกมความสมพนธอยางแนบแนนกบมรดกทางวฒนธรรมแบบอาหรบ-อสลามอยางแยกไมออกและสวนหลงนเองทท าใหวรรณคดอาหรบมอตลกษณและอรรถรสทโดดเดนในแวดวงวรรณคดของโลก

(สรปความจากArabic Literature : An Overview ใน Encyclopedia Of The Modern Islamic World ของ John L. Esposito Editor in Chief) อางอง http://www.dranas.net/index.php?lay=show&ac=article&Id=538774468&Ntype=1