İnsanda Dolaşım Sistemi

­ Ders Notu ­ http://www.biyolojihocasi.com/biyoloji­ders­notu/

İnsanda Dolaşım Sistemi 1)Kalp

2)Atardamarlar

3)Toplardamarlar

4)Kılcal damarlar

5)Lenf sistemi (dolaşıma yardımcı)

Şeklinde 4 ana bölümden oluşmaktadır bu dersimiz boyunca sizlere bu kısımları elimizden geldiğince anlatmaya çalışacağız.

İnsanda Kalbin Yapısı Dolaşım sisteminin ana organı olan kalp için söyeleyebileceklerimiz şunlar;

İnsan da bir memeli olduğundan kalbi 4 gözlüdür iki kulakçık + iki karıncık şeklinde. Kalbin yapısında bulunan kapakçıklar kanın akışını kontrol eder bunları detaylı öğreneceğiz.

Triküspit Kapakçık: Sağ kulakçık ile sağ karıncık arasında yer alan üç parçalı kapakçıktır. Sağ kulakçıktaki kanın sol kulakçığa geçmesini sağlar.

Biküspit (Mitral) Kapakçık: Sol kulakçık ile sol karıncık arasında yer alan iki parçalı kapakçıktır. Sağ kulakçıktaki kanın sol kulakçığa geçmesini sağlar.

Yarım ay Kapakçıkları : Aort atardamarının girişinde ve akciğer atardamarının girişinde bulunur. Yarım ay kapakçıkları kanın geri kaçmasını engelleyen tek yönlü kan akışına izin veren yapıdadırlar böylece karıncıklardan çıkan kan geri dönmeden atardamarlara geçer.

Kalbi Besleyen Koroner Damarlar

Kalbi besleyen kan damarlarıdır aorttan ayrılan bir damar kalbin içine doğru dallanarak kalbi besleyip oksijen ve besin ihtiyacını karşılayan koroner damarları oluşturur.

DIŞTAN İÇE DOĞRU KALBİN YAPISI ve TABAKALARI

Kalbin Yapısı: Kalp dıştan içe doğru üç tabakadan oluşmaktadır. En dışta perikard ortada miyokard ve içte endokard yer alır.

Perikard: Kalbi dıştan saran iki katlı zardır bu iki kat arasında kalbin rahat çalışmasını sağlayan sıvı bulunur.

Miyokard: Kalp kaslarını içeren tabakadır. Miyokard tabakası karıncıklarda kalın , kulakçıklarda daha incedir. Sol karıncıkta sağ karıncığa göre daha kalındır çünkü sol karıncık tüm vücuda kan pompalar.

Endokard: Kalbin içi tek sıralı yassı epitel doku ile kaplanmıştır kan damarları yoktur bu tabaka oldukça incedir.

İnsanda Kalp Döngüsü Kalbin kasılmasına sistolgevşemesine diastoldenir. Kalbin kasılan odacıkları içindeki kanı pompalar, gevşeyen odacıklarına kan dolar. Kulakçıklar gevşediğinde karıncıklar kasılır, karıncıklar gevşediğinde kulakçıklar kasılır.

Kalp döngüsü 0,85 saniyedir Bunun 0,15 saniyesinde kulakçıklar kasılır, 0,30 saniyesinde karıncıklar kasılır kalan 0,40 saniyede ise karıncık ve kulakçıklar dinlenir.

Kulakçıklar gevşediğinde vücuttan gelen kirli kan sağ kulakçığa dolar akciğerden gelen temiz kan ise sol kulakçığa dolar. Kulakçıklar kasıldığında triküspit ve biküspit kapakçıklar açılır kan gevşeyen karıncıklara dolar.

Karıncıklar kasıldığında kan AORT atardamarına ve akciğer atardamarına pompalanır bu esnada triküspit ve biküspit kapakçıklar kapanır yarım ay kapakçıkları açılır. AORT sadece temiz kanı vücuda taşırken akciğer atardamarı ile kirli kan akciğerlere pompalanır.

Kalp Atış Ritminin Düzenlenmesi

Kalp kası kendi kendine kasılma yeteneğine sahiptir ve istemsiz olarak çalışır kalp kasının kasılmasını başlatan ve sürdüren yapılar:

SinoAtrial Düğüm (S.A):Elektriksel uyarılar üreten özel hücrelerden oluşmaktadır.

Atrioventriküler Düğüm (A.V): bu düğümden çıkan his demeti dallanarak sağ ve sol karıncık üzerindeki purkinje liflerini oluşturur.

Düz kasa benzeyen ama özelleşmiş olan Kalp kası çok sağlam uzun ömürlü bir yapıya sahiptir ömür boyu sürekli kasılıp gevşemesi de bunu gösteriyor.

1) Kalp atışı SA düğüm ile başlar ve uyarılar kulakçıklara iletilir

2) SA düğümden gelen uyartılarla kulakçıklar kasılır

3) Kulakçıkların kasılmasıyla da uyartılar AV düğüme iletilir

4) AV düğümden gelen uyartılar his demetlerine geçer

5) His demetlerine gelen uyartılar purkinje liflerine iletilir

6) Purkinje liflerine uyartı gelmesiyle karıncıklar kasılır

7) Sonra tekrar SA ile kulakçıklar uyarılır ve kasılır bu döngü şeklinde hep devam eder.

UNUTMAYINIZ! Kalp elektrik sinyalleri ile çalışmakta ve elektrik sinyalleri ile tetiklenmektedir. SA düğüm ve VA düğüm işlev görmezse kalp çalışamaz.

Kalp Atışını Hızlandıran Faktörler

1)Sempatik Sinirler

2)Adrenalin hormonu (korku,heyecen vs)

3)Tiroksin hormonu

4)Kanın pH miktarının düşmesi (CO2 artışı)

5)Vücut sıcaklığının yükselmesi

6)Kafein , nikotin ve çeşitli kimyasallar

Kalp Atışını Yavaşlatan Faktörler

1)Parasempatik Sinirler (vagus)

2)Asetil kolin

3)Metabolizma hızının düşmesi (uyku ve dinlenme hali gibi)

Kan Damarları Atardamar, Toplardamar ve Kılcal damarlar olmak üzere insanda 3 çeşit kan damarı vardır.

Atardamarlar

Toplardamarlar

Kılcal damarlar

Atardamar: Arter olarak da adlandırılırlar dışta lifli bağ doku ortada düz kas içte endotel adı verilen tek sıralı yassı epitel doku bulunur. Ortadaki düz kaslar kasılıp gevşeyerek kanın akmasını sağlar elastik doku atardamarın yüksek kan basıncında genişlemesini sağlar. Akciğer atardamarı hariç tüm atardamarlar temiz kan taşır.Karıncıklardan çıkan kanı atardamarlar taşır.

Atardamarlar kalpten çıkan yüksek basınçlı kanı taşıdığından kan basıncı toplardamardan daha yüksek ve kan akış hızı daha fazladır.

Atardamarlarda Kanın Akış Hızına Etkiyen Faktörler

Karıncıkların kasılmasıyla kalbin pompalama etkisi

Yerçekiminin kanın akış yönünde olması

Ritmik kasılmalarla Arkadan gelen kanın öndekini itmesi

Atardamar çeperindeki düz kasların kasılıp gevşemesi

Toplardamar: VEN olarak da adlandırılırlar. Vücuttan gelen kirlenmiş kanı toplayıp sağ kulakçığa getiren damarlardır. Akciğer toplardamarı hariç tüm

toplardamarlar kirli kan taşır. Toplardamardan farklı olarak yapısında elastik doku yoktur dıştaki bağ doku lifleri azdır ve kas dokusu daha incedir.

Toplardamarlar genellikle atardamarlardan daha geniştir böylece daha çok kan taşırlar fakat kan basıncı düşüktür kanın akış hızı da yavaştır (kalpten uzakta kaldığı için) bir de kanın yerçekimine ters olarak hareket etmesi söz konusudur bu iyice yavaşlamasına neden olur.

Toplardamarlarda Kanın Hareket Etmesini Sağlayan Faktörler

İskelet Kasları kasılıp gevşeyerek toplardamarda kanın hareketine yardımcı

olur

Toplardamar çeperindeki düz kaslar kasılarak kanın ilerlemesini sağlar

Kulakçıkların kasılmasıyla emme kuvveti oluşur ve kulakçıklar gevşeyip

toplardamardan kan çeker

Toplardamardaki kapakçıklar kanın geriye dönmesini engeller böylece kan

daha kolay ilerler

Kılcal damarlar: Atardamarlar ile toplardamarları birbirine bağlayan mikroskobik damarlardır. Yapısında bağ doku düz kas vb bulunmaz endotel adı verilen tek sıralı yassı epitelden oluşurlar.

Damar Çeperinin (Duvarının) Kalınlığına Göre Damarları Sıralarsak

Damar Çapına (Genişliğine) Göre

Kanın Akış Hızına Göre Damarlar

Kan Basıncına Göre Damarlar

Toplam Yüzey Alanına Göre Damarlar

Kan ile Doku Sıvısı Arasında Madde Alışverişi ( Starling Hipotezi)

Kılcal damarlarda kan proteinlerinin neden olduğu sabit bir osmotik basınç vardır. Kılcal damarın atardamar ucunda basınç osmotik basınçtan daha yüksek olduğundan besinler vitaminler oksijen ve su doku sıvısına geçer. Toplardamar ucunda ise osmotik basınç kan basıncından daha yüksektir bu sayede doku sıvısındaki CO2 ve atık maddeler kılcal damara geçer.

İnsanda Kan Dolaşımı

Kan dolaşımı küçük kan dolaşımı ve büyük kan dolaşımı şeklinde iki kısımda incelenir.

Küçük Kan Dolaşımı: Kalpten çıkan kanın akciğerlere gidip tekrar kalbe geri dönmesiyle tamamlanır.

Büyük Kan Dolaşımı:

Kalpten çıkan kanın tüm Vücuda dağılıp geri dönmesiyle gerçekleşen dolaşımdır. AORT ile sol karıncıktan ayrılan kan vücutta kullanılır ve kirlenir kirli kan toplardamarlar tarafından yeniden kalbe getirilir.

http://www.biyolojihocasi.com/biyoloji­ders­notu/