10665 saobracaj saobracajni znakovi srb 20str

8/22/2019 10665 Saobracaj Saobracajni Znakovi SRB 20str

1/22

SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RADOVI

SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RADOVI IZ SVIH OBLASTI, POWERPOINT

PREZENTACIJE I DRUGI EDUKATIVNI MATERIJALI.

WWW.DIPLOMSKI-RAD.COM

WWW.SEMINARSKI-RAD.COMAKO VAM TREBA EDUKATIVNI MATERIJAL BILO DA JE TO SEMINARSKI,DIPLOMSKI , MATURSKI RAD, ILI POWERPOINT PREZENTACIJA NA NASIMSAJTOVIMA CE TE NACI SVE NA JEDNOM MESTU . SVI VAM PRUZAJU SAMO IMEZA SEMINARSKI, DIPLOMSKI ILI MATURSKI RAD A MI VAM DAJEMO DAPOGLEDATE SVAKI RAD NJEGOV SADRAJ I PRVE TRI STRANE U PDF-U TAKODA MOETE TACNO DA ODABERETE PRAVI RAD BEZ PROMASAJA. NASA BAZASADRZI SVAKI GOTOV SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RAD KOJI

CE VAM IKADA ZATREBATI, MOETE GA SKINUTI I UZ NJEGOVU POMOCNAPRAVITI JEDINISTVEN I UNIKATAN RAD. AKO U BAZI NE NADJETESEMINARSKI, DIPLOMSKI ILI MATRUSKI RAD KOJI VAM JE POTREBAN, USVAKOM MOMENTU MOZETE NARUCITI DA SE IZRADI NOVI POTPUNOUNIKATAN SEMINARSKI, DIPLOMSKI ILI MATURSKI RAD NA LINKU NOVIRADOVI. SVA PITANJA I ODGOVORE MOETE DOBITI NA NAEM FORUMU KAOI BESPLATAN SEMINARSKI, PREPRICANE LEKTIRE, PUSKICE I POMOC. ZA BILO
http://www.diplomski-rad.com/http://www.seminarski-rad.com/http://www.seminarski-rad.com/http://www.diplomski-rad.com/


2/22

KOJI VID SARADNJE ILI REKLAMIRANJA MOZETE NAS KONTAKTIRATI NAKONTAKT FORMI.

SADRAJ:

SADRAJ:...............................................................................................................2UVOD...................................................................................................................31. SAOBRAAJNI ZNAKOVI....................................................................................4

2. PODJELA SAOBRAAJNIH ZNAKOVA ..............................................................43. OSNOVNI ELEMENTI VERTIKALNE SIGNALIZACIJE..............................................64. POSTAVLJANJE SAOBRAAJNIH ZNAKOVA.........................................................85. VIZUELNI PRIJEM SAOBRAAJNIH ZNAKOVA....................................................106. ZNAENJE SAOBRAAJNIH ZNAKOVA.............................................................137. PUTOKAZNA SIGNALIZACIJA............................................................................ 138. IZRADA ELEMENATA VERTIKALNE SIGNALIZACIJE...........................................179. ODRAVANJE VERTIKALNE SIGNALIZACIJE......................................................19ZAKLJUCAK..........................................................................................................20LITERATURA........................................................................................................21

2


3/22

UVOD

Saobraajni znakovi su primaran oblik komunikacije izmeu uesnika u saobraaju, puta

i putne okoline i drugih injenica koje ine saobraaj kao pojavu, i moraju odgovarati odreenimzahtjevima. Sistem informisanja uesnika u saobraaju o predstojeim opasnostima, naredbama,

zabranama, obavjetenjima mora da bude jednoobrazan, itljiv, jednostavan, uoljiv, umjeren i

kontinualan sistem, jer je od bitnog znaaja za stvaranje preduslova za bezbjedno i efikasno

odvijanje saobraaja. Jednoobrazan sistem podrazumijeva regulisanje istih situacija na jedinstven,

identian nain. U suprotnom, nedosljedan sistem kod uesnika u saobraaju stvara samo

nesigurnost i otvara vrata rizinim situacijama. Signalizacija, bez obzira na vrstu, mora biti

itljiva, uoljiva i prepoznatljiva, imajui u vidu veoma kratko vrijeme u kojem voza mora da

uoi znak, i da shodno prenesenoj poruci, prilagodi svoje ponaanje u saobraaju. Postavljena

signalizacija mora biti to je mogue vie jednostavna, da prepoznatljivim simbolima objasni

situacije u saobraaju. Stupanjem na snagu propisa i zakona1 stvorili su se uslovi potpunije

zatite uesnika u saobraaju. Temelje standardizacije u polju saobraajne signalizacije i dalje

cini Beka konvencija o saobraajnoj signalizaciji na putevima2. Prema lanu 153. Zakona o

osnovama bezbjednosti saobraaja na putevma Bosne i Hercegovine, Ministarstvo komunikacija i

transporta Bosne i Hercegovine je, pomou formirane radne grupe i u saradnji sa nadlenim

institucijama, u vremenskom periodu od devet mjeseci, donijelo Pravilnik o saobraajnimznakovima i signalizaciji na putevima, nainu obiljeavanja radova i prepreka na putu i znacima

koje uesnicima u saobraaju daje ovlaeno lice. Pravilnik je sastavljen od i

, i ima vie od 130 gusto kucanih stranica sa

velikim brojem grafikih priloga, to je, imajui u vidu polje koje regulie, sasvim logino.

Smiljeno je podijeljen u pet dijelova. Dijelovi Pravilnika obrauju redom opte odredbe,

saobraajnu signalizaciju, nain obiljeavanja radova i prepreka na putu, znake koje uesnicima

u saobraaju na putevima daju ovlatena lica i prelazne i zavrne odredbe.

1 Zakona o osnovama bezbednosti saobraaja na putevima BIH2 Bec 1968 godine

3


4/22

1. SAOBRAAJNI ZNAKOVI

Istorijski posmatrano, saobraajni znakovi se javljaju kao prva tehnicka sredstva

regulisanja saobraaja i do danasnjeg dana ostaju kao najrasprostranjeniji nain regulisanja. Prvi

saobraajni znakovi datiraju iz 1909.godine, kada je doslo do prvog meunarodnog usaglaavanja

pravila kretanja u putnom saobraaju. Prvi saobraajni znaci su se odnosili na oznaavanje

neravnina na putu, otrih krivina, eljeznikih prelaza i raskrsnica puteva . Nakon toga, razvoj

saobraajnih znakova, kako po broju, tako i po sadraju, odnosno grafikom oblikovanju, veoma

je brz. Sve vea panja se posveujedizajniranju znakova (grafiki izgled, odnos povrina, te

raspored simbola). Ve 1931. godine 14 evropskih zemalja, a meu njima i Kraljevina

Jugoslavija, prihvataju Konvenciju o unifikaciji saobraajne signalizacije. U to vrijeme je ve

bilo definisano oko 20 saobraajnih znakova uz primjenu boja.

Po ratifikovanju Konvencije o unifikaciji saobraajne signalizacije u Jugoslaviji su bili

primjenjeni propisani saobraajni znakovi. Oni su tada bili svrstani u tri grupe:

znakovi opasnosti,

znakovi koji propisuju-nareuju i

znakovi koji obiljeavaju.

2. PODJELA SAOBRAAJNIH ZNAKOVA

Najea podjela saobrajnih znakova je prema :

funkciji znakova,

znaenju znakova,

stepenu standardizacije,

stalnosti informacija i

nainu izrade.Podjela saobraajnih znakova prema funkciji utemeljena je u evropskoj Konvenciji o

putnoj signalizaciji, a slicna podjela je prihvaena i u okviru srandarda u naoj zemlji.

Prema funkciji, saobraajni znakovi se dijele na sledee grupe:

- znakovi opasnosti,

4


5/22

- znakovi za regulisanje prvenstva prolaza,

- znakovi za obiljeavanje prelaza saobraajnica i pruga u nivou,

- znakovi zabrane (ogranienja),

- znakovi obaveza,

- znakovi obavetenja,

- znakovi zaustavljanja i parkiranja i

- dopunske table.

Podjela prema znaenju znakova je najvie primjenjivanja i prepoznatljiva u

svakodnevnoj upotrebi. Ova podjela je zakonski verifikovana Zakonom o osnovama bezbjednosti

saobraaja na putevima i Pravilnikom o saobraajnim znakovima na putevima.

Premaznaenju, saobraajni znakovi se dijele na :

- znakove opasnosnosti,- znakove izriitih naredbi (zabrane, ogranienja i obaveza),

- znakovi obavjetenja i

- dopunske table.

Postoji slinost izmeu dvije podjele (funkcionalna i prema znaenju). Funkcionalna

podjela je detaljnija, a podjela prema znaenju povezuje znaenje saobraajnih znakova sa

njhovim oblikom.

Prema stepenu standardizacije, saobraajni znakovi se mogu grupisati u :- potpuno standardizovane znakove,

- djelmino standardizovane znakove i

- nestandardizovane znakove.

Sobraajni znakovi su standardizovani3. Standardizacija se odnosi na oblik, veliinu,

simbole, natpise i boje znakova.

Kod djelemino standardizovanih znakova simboli i natpisi se oblikuju prema potrebi

(npr., odreeni znakovi putokazne signalizacije).

Nestandardizovani znakovi najee se sreu u domenu tzv. pjeake signalizacije i

ostalih specifinih formi signalizacije. Standardima se utvruju opti zahtjevi za izradu i

ispitivanje saobraajnih znakova

Prema stalnosti informacija imamo:

3 -JUS Z..S2.300 i dalje

5


6/22

- signalizaciju sa stalnim sadrajem znakova i

- signalizaciju sa promjenjivim sadrajem znakova.

Danas je najire u upotrebi signalizacija sa stalnim sadrajem znakova, dok signalizacija

sa promjenjivim sabrajem znakova sve vie zauzima svoje mjesto u okviru vertikalne

signalizacije.

Podjela znakova prema nainu izrade zasnovana je na kriterijumu materijala od kojih su

izraeni znakovi i kriterijumu primjene tehnologije izrade. Prema tome, izdvajaju se:

- obini znakovi,

- osvjetljeni znakovi i

- reflektujui znakovi

Po svojim karakteristikama najbolji su osvjetljeni saobraajni znakovi, ali su

relativno skupi za izradu i odravanje, pa se najee primjenjuju reflektujuiznakovi. Obini znakovi se koriste uglavnom u objektima zatvorenog tipa i

skromnijih su karakteristika, pa se ne primenjuju na putevima.

3. OSNOVNI ELEMENTI VERTIKALNE SIGNALIZACIJE

Osnovni elementi vertikalne signalizacije su:

saobraajni znak,

nosa saobraajnog znaka i

delovi za privrivanje

Saobraajni znak sastoji se od lica znaka i podloge s tim to je lice znaka - prednja strana

znaka, a ine ga: lik, osnova i okvir.

Lik znaka ine: simbol i (ili) razni natpisi. Osnovu znaka predstavlja elemenat na kome je

6


7/22

ucrtan lik i nalazi se neposredno ispod simbola, odnosno teksta. Okvir uokviruje simbol, odnosno

natpis. Podloga znaka je deo znaka na kome se nalazi osnova znaka sa svim ostalim elementima.

to se tie oblika saobraajnih znakova, uglavnom su to jednakostranini trougao, krug i

pravougaonik (odnosno kvadrat).

Trougao pripada znakovima opasnosti, krug znakovima izriitih naredbi (ali i

znakovima obavetenja), a pravougaonik(kvadrat) pripada znakovima obavetenja.

Postoje i izuzeci koji odstupaju od ova tri oblika. Izuzeci se odnose kako na oblik tako i

na dimenzije. Re je o sledeim znakovima:

Andrejin krst ..................................................................... 120 x 12 cm

Pribliavanje prelazu preko pruge sa i bez branika ........... 100 x 30 cm

Jednosmeran saobraaj ......................................................100 x 25 cm

to se tie korienja boje, primenjuju se etiri osnovne boje sa odreenim znaenjem, apojedine od njih su karakteristine za odreene grupe znakova, uta, plava i zelena boja

predstavljaju osnovne boje; na znakovima se javlja i crvena, s tim to ne sme biti preovlaujua

na znaku ve se koristi za okvir.

Vezanost boje znaka sa znaenjem je sledea:

-Znakoviopasnosti imaju osnovu znaka utu, okvirje crven, a simbolje crne boje;

-Znakovi izriitih naredbi imaju osnovu znaka utu, okvir je crven, a simboli su crni

(znakovi zabrane i ogranienja), odnosno osnova znaka je plava sa bjelim simbolima.

-Znakovi obavetenja imaju osnovu znaka plavu sa elementima bele boje, odnosno imajuutu, plavu i zelenu boju (za znakove putokazne signalizacije);

-dopunske table imaju osnovu koja po boji odgovara osnovi znaka uz koji se postavlja

(moe biti uta, plava ili zelena).

Dimenzija (veliina) znaka predstavlja meru povrine lica znaka, i to duina, irina,

odnosno prenik znaka.Za znakove u obliku jednakostraninog trougla, veliina znaka se

izraava duinom njegove osnove i to mereno izmeu tjemena. Veliina znakova krunog oblika

izraava se prenikom, dok se za osmougaoni znak uzima prenik opisanog kruga znaka.

Kvadratnim znakovima veliina se izraava duinom stranice, a za pravougaone duinom stranice

i visine. Veliina dopunskih tabli zavisi od veliine znaka uz koji se postavlja, s tim to irina

dopunske table mora da bude jednaka irini osnove ili preniku znaka, a visina ne sme da

bude vea od polovine irine znaka. Inae, dimenzije saobraajnih znakova koji se postavljaju na

7


8/22

putevima i gradskim saobraajnicama definisane su Pravilnikom o saobraajnim znakovima na

putevima i definisanim standardima.Dimenzije znakova su razliite i u funkciji su brzina

kretanja, odnosno kategorije saobraajnice: dimenzije su date u cm.

to se tie simbola i natpisa na znakovima, standardizovani znakovi vertikalne signalizacije

su znakovi sa definisanim simbolima. Znak se prepoznaje itanjem (dekodiranjem) simbola. U

odnosu na date dimenzije znaka, standardizovane su i mere simbola. Imajui u vidu simbolinost

znakova, natpisima pripada drugorazredni znaaj - uglavnom se koriste na dopunskim tablama

radi blieg objanjenja osnovnog znaka. Pismo je, takoe, standardizovano, a obileja vrste,

veliine i sl. posebno su znaajna u domenu putokazne signalizacije. Skraenice ne smiju

umanjivati razumljivost poruke (ne moe se skratiti naziv grada, sela i sl.). Na jednom znaku

natpisi mogu biti na dva jezika.

4. POSTAVLJANJE SAOBRAAJNIH ZNAKOVA

Postavljanje saobraajnih znakova podrazumeva razmetaj znakova, tj. pronalaenje

najpovoljnije lokacije za njih, zatim kombinovanje i izbor znakova. Nepravilno postavljeni

OBLIK ZNAKA

MESTO

POSTAVLJANJA

Ravnostrani

trougao

Krug ili

osmougaonik

Kvadrat ili

pravougaonik

Autoput i put

rezervisan za

saobraaj motornih

vozila,

magistralni put

120 9090 x 90

90 x 135

Regionalni putevi i

gradske

saobraajnice

90 6060 x 60

60 x 90

Ostali putevi 60 4040 x 40

(40 x 60)

Umetnuti znakovi 40 30 -

8


9/22

elementi vertikalne signalizacije ne samo to oteavaju kretanje uesnicima na mrei

saobraajnica ve mogu dovesti i do zabune, greaka, pa ak i saobraajnih nezgoda. Postavljanje

znakova ne sme se svesti na isto postavljanje znakova. Ono mora biti struno uz uvaavanje

saobraajnih uslova za postavljanje, kao i potovanje pravila za postavljanje kad je u pitanju

neposredna lokacija.

Saobraajni znakovi se postavljaju, u principu, sa desne strane kolovoza, gledano u smeru

kretanja, i to tako da ne ometaju kretanje vozila i pjeaka. Prilikom izbora lokacije, odnosno

samog neposrednog postavljanja saobraajnih znakova, treba se pridravati sledeih osnovnih

principa:

znakovi se postavljaju tako da mogu da budu na vreme uoeni i prepoznati, kako bi

voza imao dovoljno raspoloivog vremena za reakciju na poruku;

znakovi se postavljaju tako da se mogu jednako protumaiti, kako danju, tako i u

nonim uslovima;

znakovi koji se postavjaju ne smiju zaklanjati, ograniavati vidno polje uesnika u

saobaaju;

pri postavljnju vie znakova, oni moraju biti postavljeni tako da se ne zaklanjaju

meusobno, niti da dovode u sumnju poruke sa ostalih znakova;

znakovi se postavljaju tako da ne ometaju normalno kretanje pjeaka, ali ni da budu

zaklonjeni od pjeaka, odnosno vozila u kretanju ili mirovanju;

znakovi se uvek postavljaju u djelu slobodnog profila saobraajnice;

znakovi se postavljaju tako da ih ne zaklanjaju drugi objekti (rasvetni stubovi,

zelenilo, zgrade i sl.);

znakovi svojim izgledom (bojom i sadrajem) ne smiju da umanje itljivost znak

odnosno ne smiju da utiu na jasnou poruke koju daju.

Meutim, ako uslovi to ne dozvoljavaju ili kada postoji opravdana bojazan da se ne

mogu na vjreme uoiti, znakovi se moraju postaviti i sa leve strane kolovoza,odnosno iznadnjegove povrine. U sluajevima kada na putu ili nekom njegovom djelu nastanu privremene

potencijalne opasnosti, one se moraju propisno oznaiti za cjelo vrjeme trajanja. Po otklanjanju

opasnosti uklanjaju se i znakovi. Pravilnikom o saobraajnim znakovima na putevima definisani

su uslovi postavljanja znakova u odnosu na visinu, tj. odstojanje od ivice kolovoza. Visina

9


10/22

saobraajnog znaka se rauna od povrine kolovoza do donje ivice znaka. Saobraajni znakovi

na putevima izvan naselja postavljaju se na visini od 1,2 do 1,4 metra, osim znaka, koji se

postavlja na visini od 80 cm.4

Saobraajni znakovi u naseljima, koji se postavljaju pored kolovoza, postavljaju se na

visini od 0,30 do 2,20 metara.

Saobraajni znakovi koji vise, ili se postavljaju iznad kolovoza, postavljaju se na visini

od 4,5 metra, a izuzetno i na veoj visini.

Na nosa ureaja za davanje svetlosnih signala izuzetno se mogu postaviti sledei

znakovi: ukrtanje sa putem s prednou prolaza, obavezno zaustavljanje, obavezan smjer i put s

prvenstvom prolaza. Na autoputu, putu rezervisanom za saobraaj motornih vozila i na

magistralnim putevima, znakovi opasnosti i znakovi izriitih naredbi moraju biti presvueni

retroreflektujuim materijama ili, pak, osvetljeni vlastitim izvorom svetlosti, radi bolje vidljivostinou. Stub saobraajnog znaka postavlja se najvie na 2 metra od ivice kolovoza. Horizontalno

odstojanje izmeu ivice kolovoza i najblie ivice saobraajnog znaka mora iznositi najmanje 0,30

metara. Saobraajni znakovi se relativno esto postavljaju i uklanjaju i po pravilu odmah

proizvode dejstvo na djelu puta na koji se odnose.

5. VIZUELNI PRIJEM SAOBRAAJNIH ZNAKOVA

Od izuzetnog znaaja je ostvarenje kvalitetnog kontakta izmeu vozaa i elemenata

vertikalne signalizacije, odnosno informacija koje se njima prenose. Taj kontakt je vremenski

kratak, odnosno "saobraajna slika" ispred vozaa menja se svakog trenutka. Na putevima vieg

ranga (autoputevi i putevi rezervisani za saobraaj motornih vozila), u uslovima velikih brzina

kretanja, od posebnog znaaja je kvalitetan prijem poruka sa elemenata signalizacije.

Vremenski interval potreban za prijem poruka sa elemenata vertikalne signalizacije,

odnosno kontakt vozaa sa njima, sadri faze:

uoavanja,

prepoznavanja i

itanja.

Uoavanje se definie kao perceptivni proces zapaanja i najmanje povrine koje

4III-17.1, kilometraa puta

10


11/22

vozaevo oko moe da registruje u kontaktu sa okruenjem.

Prepoznavanje je raspoznavanje elementa signalizacije po obliku i boji. Ova faza je u

direktnoj zavisnosti od oblika znaka, boje osnove znaka, kontrasta sa okolinom i njegove

osvetljenosti.

itanje je najvanija faza vizuelnog prijema informacija sa znaka. Ona traje neto due

od prethodne dve, ali je znatno komplikovanija od njih. Za ovu fazu su od posebnog znaaja

oblik i veliina slovnih, odnosno brojanih oznaka, meusobni raspored i oblik elemenata znaka,

te kontrast osnove znaka i elemenata na njemu.

Na itljivost saobraajnih znakova utiu i mnogi drugi faktori od kojih se izdvajaju:

perceptivna sposobnost vozaa (umor, stres itd.),

mikrookolina vozaa (stanje istoe vetrobranskog stakla, stanje svetala na vozilu

itd.),

a posebno poloaj i stanje elementa signalizacije (pravilno postavljanje,

zaprljanost znaka,kvalitet izrade itd.).

Kvalitetna realizacija navedenih triju faza percepcije znakova u direktnoj je vezi sa

efikasnou elemenata signalizacije.

Efikasnost elemenata signalizacije se sagledava preko ispunjenja osnovnih zahteva, kao

to su:

veliina znaka (dimenzije) i simbola,

boja znaka,

kontrast znaka,

visina slova (simbola) i razmak meu njima,

broj (koliina) poruka - informacija,

osvetljenost znaka i

odravanje tokom eksploatacije.

to se tie procesa prepoznavanja znakova znaajno je tzv. rastojanje vidljivosti

znaka, odnosno duina puta opaanja.

Rastojanje opaanja znaka u funkciji je brojnih faktora, od kojih su najznaajniji:

vidni ugao znaka,

oblik,

11


12/22

kontrast znaka i osnove,

kontrast simbola i osnove znaka,

sloenosti i poruke znaka,

vrsta znaka, individualne karakteristike opaaa i

brzine vozila.

Vidni ugao znaka () definisan je kao odnos veliine jedne stranice znaka ili prenika

znaka i udaljenosti na kojoj voza raspoznaje znak:

= (H/L) odnosno, L = (H/ ).

Istraivanjima je utvreno da uglovni razmer nije isti za razliite oblike znakova. Ovaj

razmer je nii za trouglasti oblik nego za kruni, odnosno trouglasti znakovi se raspoznaju savee udaljenosti. Pokazalo se da prag raspoznavanja oblika znaka iznosi oko 10'.

Tano raspoznavanje poruke znaka, kada se prepoznaju oblik i simbol znaka, zavisi od

simbola, kontrasta simbola i znaka i znaka i osnove. Promena vidnog ugla znaka, pored ostalog,

uslovljena je pre svega suavanjem vidnog polja i smanjenjem vremena trajanja fiksacije pri

velikim brzinama. Na poveanje uglovnog razmera utie i produeni rad vozaa (umor).

Poveanje je manje ukoliko posle dvoasovne vonje postoji pauza od 15 minuta. Smatra se da se

znakovi potpuno prepoznaju pri vidnom uglu znaka od 15' do 16'. Utvreno je, takoe, da sa

poveanjem brzine kretanja vozila raste i veliina vidnog ugla znaka. Poveanje se javlja ve pri

brzini od 40 km/h, tako da pri brzini od 100 km/h vidni ugao iznosi 14', dok pri brzini od 50 km/h

iznosi 12'.

Simboli kao sredstva komuniciranja imaju prednost u odnosu na verbalne znakove

(saoptenja). Simboli su razumljiviji svima jer ne zavise od jezika i pisma kojima se ljudi slue;

oni su jednostavniji, bolje se raspoznaju pri loim vremenskim uslovima, itljivi su sa veeg

rastojanja, a i poruke se u ogranienom vremenskom periodu tanije primaju.

Kod tekstualnih znakova, posebnu potekou predstavljaju duina poruke i nemogunostujednaavanja oblika i veliine znaka i tipova i veliine slova.

itljivost tekstualnih poruka je u funkciji:

visine slova i odnosa visine i irine slova,

debljine linije slova,

12


13/22

prostornog razmaka izmeu slova i redova,

kontrasta i

tipa slova.

Kada su u pitanju tekstualni znakovi, bitno je naglasiti sledee: nema razlike u rastojanju itljivosti malih i velikih slova istog odnosa visine i

debljine slova;

itljivost se poveava ukoliko se irina slova pribliava etvrtastim slovima,

odnosno ukoliko se irina slova pribliava visini;

optimalna debljina linije slova treba da iznosi 15-25 % visine slova;

prostorni razmak izmeu slova treba da iznosi oko 50 % irine slova;

preporuuju se odstupanja od ovih naela za tekstove koji se daju iznad puta, tj.preporuuju se vei razmaci meu slovima, a takoe, i da slova budu vie etvrtasta.

6. ZNAENJE SAOBRAAJNIH ZNAKOVA

Znakovi izriitih naredbi upozoravaju uesnika u saobraaju na zabrane, ogranienja i

obaveze kojih se moraju pridravati.

Znakovi opasnosti slue da uesnike u saobraaju upozore na opasnost koja preti na

odreenom mestu i da ih obaveste o prirodi opasnosti.

Znakovi obavetenja pruaju uesnicima u saobraaju potrebna obavetenja o putu

kojim se kreu, nazivima mesta kroz koja prolaze i udaljenostima do tih mesta, o prestanku

aenja znakova izriitih naredbi, kao i ostala korisna obavetenja.

Poseban deo znakova obavetenja ini tzv. putokazna signalizacija

7. PUTOKAZNA SIGNALIZACIJA

Pored osnovne uloge da oznai smjer kretanja ili poloaja naseljenih mjesta na putnom

pravcu, znakovima obavjetenja (u uem smislu, putokaznoj signalizaciji) dodjeljuje se sve ee

posebna uloga, jer ovi znakovi postaju sve znaajniji elementi regulisanja saobraaja. To je

naroito znaajno u gradovima kada se esto zahteva usmeravanje pojedinih tokova, bilo da je re

o kompletnom saobraaju (npr., saobraaj u tranzitu) ili o pojedinim kategorijama vozila (teretni

13


14/22

saobraaj i sl.).

itanje poruka sa putokaza traje samo nekoliko sekundi i u tom intervalu treba putokaz

uoiti, identifikovati ga, proitati njegovu poruku i u jednom delu tog intervala jo i pravilno

reagovati na poruku.

Uslovi itanja, brzina nailaska u zonu putokaza, te vremenski uslovi, direktno utiu na

izbor elemenata putokaza, pa je stoga od posebnog znaaja - odabrati odgovarajue elemente,

prvenstveno visinu i karakter slova, kako bi putokaz ispunio svoju namenu.

Sistem voenja saobraaja, posmatran u uem smislu, predstavlja celinu sastavljenu od

razliitih komponenti saobraajnih znakova - putokaza, ija je namena da korisnicima daje

obavetenja o prostiranju putnih pravaca i/ili o rasporedu naseljenih mesta na njima.

Voenje saobraaja se ostvaruje na dva naina:

uz pomo broja puta i

pomou naziva odredita.

Oba naina ravnopravno se koriste u pojedinim zemljama, a u nekima se koristi samo

drugi nain. Treba istai da i jedan i drugi sistem imaju svoje i dobre strane i nedostatke.

Prvi se odlikuje jednostavnou prenosa potrebnih informacija, ali se za njegovu

primenu zahteva dobra oznaenost puteva brojevima, te neprestalno posedovanje putne karte (sa

unijetim brojnim oznakama).

Drugi, ima prednost iz razloga to su nazivi odredita znatno poznatiji uesnicima usaobraaju. Osim toga, voenje brojevima puteva ne moe se ostvariti kao samostalan sistem. Na

naim prostorima je karakteristino nepostojanje tradicije da se putevi i putni pravci oznaavaju

brojevima. Osim retkih izuzetaka (brojevi evropskih puteva), najee nema brojeva puteva na

auto-kartama, pa ni na terenu. To je i razlog vee primene sistema voenja saobraaja pomou

naziva odredita.

Informacije namenjene korisnicima sistema treba da budu jasne i kratke, odnosno ne

smiju biti dvosmislene.

Uglavnom su u upotrebi dva naina izraavanja informativnih sadraja:

1) prvi nain se zasniva na primeni veoma detaljno razraenih strelica po obliku, gdje

svaki poloaj i oblik strelice ima tano definisano znaenje za ponaanje uesnika u saobraaju.

2) drugi nain se zasniva na primeni odreenog broja simbola i njihovih izvesnih

varijacija. Ovaj sistem se sve vie koristi u savremenoj praksi, ne samo u saobraaju ve i u

14


15/22

ostalim oblastima komunikacija meu ljudima. Karakteriu ga egzaktni elementi sa tano

definisanim znaenjem. Prednost sistema je u relativno malom broju elemenata koji koristi i to

korisnika ne mogu dovesti u dilemu.

Sistem voenja saobraaja znakovima obavetenja u naoj zemlji normativno predvia

da se uesnici u saobraaju obavetavaju pomou natpisa (naziva odredita) i simbola (strelice i

piktogrami) i bojom osnove znaka.

Voenje saobraaja saobraajnim znakovima se ostvaruje:

voenjem saobraaja po smeru kretanja i

voenjem saobraaja po saobraajnim trakama.

Prvim nainom naznauje se samo smer kretanja, bez obzira na nain korienja

kolovozne povrine, odnosno samo se oznaava da se prema datom odreditu treba kretati pravo

ili uz desno ili levo skretanje.

Drugim nainom, osim smera kretanja, naznauje se i saobraajna traka koja se koristi

za kretanje ka datom odreditu. Osim toga, ovim nainom se ukazuje i na nain korienja

pojedinih ili svih traka za kretanje do odredita (na prilazu raskrsnici ili na mestima gde se javlja

vei broj traka).

Sistem za voenje saobraaja znakovima obavetenja predvia etiri stepena

obavetenja, i to:

prethodno obavetenje (I stepen), obavetenje o prestrojavanju (II stepen),

obavetenje o skretanju (III stepen) i

potvrdno obavetenje (IV stepen).

Svaki od navedenih stepena obavetavanja ima jasno odreenu funkciju u sistemu, koja

je sadrana u njegovom nazivu, kao i odreene grupe znakova koji su nosioci tih funkcija.

U novije vreme, sve kompleksniji naini prenosa poruka i oblikovanje informacija

neophodnih uesnicima u saobraaju ine sistem voenja saobraaja, koji se moe posmatratipreko tri nivoa, i to:

standardna putokazna signalizacija (I nivo),

jednosmerni sistemi za komunikaciju sa vozaima (II nivo) i

dvosmerni sistemi za komunikaciju sa vozaima (III nivo).

15


16/22

Drugi i trei nivo su tek u uvoenju, u domenu tzv. novih tehnologija upravljanja

saobraajnim tokovima; stoga je prvi nivo danas najire zastupljen.

Usmeravajui znakovi daju prethodna, veoma vana obavetenja koja ne iziskuju

neposrednu reakciju odnosno odgovor korisnika. Svrha im je da daju obavetenja o moguim

pravcima kretanja, a, eventualno, i dodatne informacije (broj kilometara, broj puta, znaaj puta,

rastojanje do raskrsnice i sl.). Inae, vozaka populacija je razliito upoznata sa sistemom puta

koji koristi.

Vozai koji poznaju odreeni put (ili deo mree) uglavnom se oslanjaju na svoje

pamenje, jer ve poseduju "subjektivnu mapu", koju delimino dopunjuju znakovima

usmeravanja za vreme korienja puta.

Meutim, esto te tzv. kognitivne mape, odnosno, interna reprezentacija okoline nisu

potpune, te je neophodno sekvencijalno dopunjavanje aktuelnim informacijama na samom putu.Naime, pri potpunom nepoznavanju odreenog puta neophodno je korienje karte

puteva kao prvog izvora informacija; da drugi izvor predstavljaju usmeravajui znakovi.

Putokazi su konvencionalne oznake mesta, utisnute na putokaznu tablu, gde se

odgovarajuom strelicom odreuje usmerenje (kada putokaz ima zavretak u obliku strelice) ili,

pak, postoji oznaka na putokaznoj tabli sa ucrtanom strelicom za usmerenje.

U prvom sluaju re je o putokaznoj tabli postavljenoj najee pored kolovoza, a u

drugom sluaju najee je re o putokaznoj oznaci postavljenoj iznad kolovoza. Za obe varijante

putokaznih oznaka postoji potreba za to kraim vremenom oitavanja, da bi se dobila kvalitetna

informacija o putokazu, odnosno odreditu.

Kako je re o tekstualnim oznakama, to vreme prijema poruka poinje od trenutka kada

su one itljive. Kao i kod ostalih saobraajnih znakova, itljivost je uslovljena budnou vozaa,

njegovim subjektivnim stavovima i, posebno, veliinom i oblikom slova na putokazu. Zbog

zahteva oitavanja sa vee udaljenosti na putevima sa veim dozvoljenim brzinama, veliina

slova treba da bude vea da bi se znak mogao itati sa vee udaljenosti. Potekoe u snalaenju i

usmeravanju vozaa se naroito javljaju na skuenim prostorima pri poveanoj koncentraciji

objekata, saobraajnih sredstava i ljudi (sajmovi, industrijske zone, terminali i sl.).

Posebno su znaajni tzv. dijagramski usmeravajui znakovi, koji, u stvari,

predstavljaju kombinaciju informacija koje se daju tekstualno i grafiki. Ovi znakovi sadre dva

osnovna elementa: dijagram (koji predstavlja prostornu situaciju puteva) ioznaku smera, mesta

16


17/22

ili druge vane podatke. Dijagram se u veini sluajeva sastoji od jednog stabla koje se rava, sa

strelicama na kraju, povezanim sa oznakama odredita, s tim to strelice mogu biti u raznim

smerovima. Linije ili grane reprezentuju puteve sa razliito ucrtanim debljinama, kojima se

predstavljaju putevi razliite vanosti. Na tim linijama mogu se, eventualno, nalaziti znaci

zabrane kretanja, opasnosti ili, pak, znak parkiranja kao dodatne informacije za pojedine pravce,

odnosno usmerenja.

Osim opaanja dijagramskog znaka, potrebno je da se poruka zadri u pamenju krai

ili dui vremenski period. Za vozae predstavlja odreenu tekou, jer zahteva izvestan smisao i

sposobnost za relativno brzu prostornu orijentaciju.

8. IZRADA ELEMENATA VERTIKALNE SIGNALIZACIJE

Vertikalni saobraajni znak se sastoji od podloge znakova (obino je to aluminijum ili

plastika), elemenata za privrivanje i veanje znaka, te stuba (nosaa, draa) znaka. Rije je o

sloenom proizvodu razliitih elemenata, koji su rezultat razliitih stepena tehnologije, ali koji

kao cjelina moraju da udovolje zahteve kvalitetne svetloodbojnosti, zalepljenosti za podlogu,

izdrljivosti na udar, i dejstvo vremenskih uticaja, otpornosti na uticaj soli (primorski krajevi), i

na prljanje i sl. Pri izradi elemenata vertikalne signalizacije moraju biti zastupljeni odreeni

tehniki uslovi kako bi znakovi bili to kvalitetniji i to trajniji.

Kod obinih (nereflektujuih) znakova, primjenjene boje treba su matiraane (bez

sjaja), da znakovi ne bi bljetali i zaslepljivali vozae nou, a svojstva ugraenih materijala treba

da su u granicama propisanim standardom. Primenjene retroreflektujue materije moraju imati

standardom propisana fotometrijska svojstva. Metalni elementi, kao i dijelovi za montau, moraju

biti izraeni od nerajuih materijala i adekvatno zatieni.

Kod osvetljenih znakova (bilo vlastitim - unutranjim ili spoljnim osvetljenjem),

svetlosni izvor treba da bude izveden tako da obezbedi ravnomerno osvetljenje cijele povrine

lica znaka. Posebno se mora voditi rauna o tehnologiji izrade sistema osvetljenja radiodravanja. Na poleini znaka proizvoa je duan da da osnovne podatke o proizvodu. Osnovni

podaci obuhvataju ifru znaka, naziv i sedite proizvoaa, mesec i godinu proizvodnje, mesec i

godinu ugradnje, nazivni napon i snagu (za osvetljene znakove) i oznaku standarda po kome je

uraen znak.

Treba naglasiti da, ma koliko da je kvalitetan materijal upotrebljen, on ne moe da bude

17


18/22

veit.

Iskustva pokazuju da se za saobraajne znakove u eksploataciji (podaci se odnose samo

na svetloodbojne i druge materijale od kojih se izrauje lice znaka) moe oekivati sledea

trajnost, a da ispunjavaju svoju funkciju:

obojeni ...................................................................... oko 7-8 godina,

svetloodbojni materijal, tip I (slaba retrolefleksija).. oko 7-8 godina,

svetloodbojni materijal, tip II (jaka refleksija) ........ oko 9-11 godina,

sa unutranjim osvetljenjem .. . ................................ oko 11-13 godina.

Pravilno izabran i kvalitetan svetloodbojni materijal ini osnovni elemenat za dobru

uoljivost i vidljivost saobraajnog znaka. Prema jasno preciziranim odredbama kvaliteta,

visokokvalitetna svetloodbojna folija mora se sastojati od optikih soiva dodatih sintetikoj

smoli i biti ugraena na ravnu spoljanu povrinu. Savremeni nain proizvodnje saobraajnih

znakova podrazumeva naroite tehnoloke postupke nanoenja specijalizovane svetloodbojne

folije na podlogu znaka. Folija mora biti premazana trajnim lepkom koji se aktivira pritiskom ili

toplotom. Boje folije moraju odgovarati bojama za saobraajnu signalizaciju, koje su jasno

propisane. Osim toga, ta visokokvalitetna folija mora da obezbedi i odgovarajui stepen

retrorefleksije u trenutku kada je nova (i pre postavljanja na put), kao i posle odreenog perioda

eksploatacije. Karakteristika retroreflektujue materije je da deo svetlosti koja na nj pada odbija u

pravcu izvora svetlosti. Jaina (koliina) odbijene svetlosti zavisi od jaine izvora, ali i od

materijala od koga se odbija.

Prema tome deavaju se tri vrste refleksije:

ogledalska,

difuzna i

retrorefleksija.

S obzirom na to da se u praksi esto pominje termin:

Zadovoljavajui saobraajni znak, treba rei da je to znak kod kojeg kvalitet

svetloodbojne (retroreflektujue) folije ne bi trebalo da bude pogoran uticajem prirodnih

uzroka (do stanja da gubi svojstva koja su mu namenjena kada se gleda iz vozila u pokretu

pri normalnim uslovima za vonju.

18


19/22

9. ODRAVANJE VERTIKALNE SIGNALIZACIJE

Kvalitetno odravanje vertikalne signalizacije znaajno utie na njenu efikasnost i

trajnost, pa su neophodni stalna kontrola elemenata signalizacije i preduzimanje neophodnih

mera odravanja. Sam proces odravanja elemenata vertikalne signalizacije moe se sagledati

kroz:

neposredno odravanje i

formiranje tzv. inventara signalizacije.

Neposredeno odravanje se ostvaruje kroz:

vizuelnu kontrolu signalizacije,

merenje retrorefleksije,

merenje koordinata boja,

redovno ienje i odravanje.

Vizuelna kontrola je neophodna radi ustanovljavanja vidnih promena na znaku. Rije je

o najjednostavnijoj metodi, ona je nezamenjiva, jer se njome uoavaju sve fizike deformacije i

oteenja, kao i ostale promene na znaku.

Merenje retrorefleksije se obavlja periodino (nakon jedne, odnosno dve godine

eksploatacije), uz voenje detaljne evidencije. Ovim merenjima se utvruje trenutno stanje

retrorefleksije znaka i uporeuje sa standardom propisanim vrednostima, na osnovu ega se

donose dalje odluke u domenu odravanja. Mjerenja se vre specijalnim ureajima

(retroreflektometrima) direktno na terenu.

Merenje koordinata boja veinom se obavlja u specijalizovanim laboratorijama, dok se

na terenu mogu vizuelno konstatovati pojave izbledelosti boja na znakovima.

ienje (pranje) i redovno odravanje su najvaniji vid odravanja. Retroreflektujui

znakovi, kao i znakovi sa vlastitim osvetljenjem, peru se blagim rastvorima neagresivnih

sredstava.

Razne popravke i zamena dotrajalih delova, odnosno celih znakova, spadaju, takoe, u

domen odravanja. To je posebno vano kod znakova sa vlastitim osvetljenjem, jer je esto

potrebno da se menjaju pregorela rasvjetna tijela, odnosno djelovi instalacije. Tako se formira

auriran tzv. saobraajni putni katastar.

19


20/22

Formiranje baze podataka o signalizaciji podrazumeva aurno registrovanje,

lokalizaciju i pribavljanje informacija o signalizaciji na putevima, kao i stanju odravanja puteva.

Tako se formira auriran tzv. saobraajni putni katastar.

ZAKLJUCAK

U skladu sa rastuim potrebama saobraaja i ljudi kao sastavnog dijela i korisnika

saobraajnog sistema, neophodno je izvriti redizajniranje postojeeg sistema komunikacije

izmeu sistema i korisnika istog. Sve sloeniji uslovi u kojima se saobraaj odvija nameupotrebu opisivanja sve sloenijih situacija, na to je mogue jednostavniji nain. Neminovnost je

poveanje broja jedinica osnovne komunikacije, u ovom sluaju znakova kao pojava, ali i

poboljanje kvaliteta predviene signalizacije. Svako odstupanje od unapred propisanih pravila

dovodi korisnika sistema saobraaja u teak poloaj i u situaciju da ne razume na pravi nain

odreenu poruku koja mu se signalizacijom prenosi, a prestavlja upustvo za njegovo dalje

ponaanje. Ovo moe da ima i tee posledice u zatvorenom sistemu kakav je autoput. Zbog toga

je veoma vano da standardi budu kvalitetni i da se ne mijenjaju prema potrebama projektanata. I

nikako ne sme da se improvizuje, odnosno da se koriste nestandardizovani elementi za koje samo

projektant misli da e korisnicima biti jasni i da e ih razumeti. Ipak svedoci smo da se na

putevima nailazi na dosta znakova koji po elementima ne odgovaraju vaeim standardima i

pravilniku o saobraajnim znakovima. Naravno, ima vrlo mnogo i dobro projektovane i izvedene

signalizacije, ali je potrebno obratiti panju na potovanje vaeih propisa, bilo Pravilnika o

saobraajnim znakovima ili relevantnih JU standarda. Smisao saobraajnih znakova jeste da

korisnicima ukae na pruanje puta do odreenog odredita, odnosno na poloaj odredita na

putu, a ne da svakog korisnika odvede do njegovog cilja putovanja.

20


21/22

LITERATURA

1. M.Ini, Bezbednost drumskog saobraaja, Novi Sad, Srbija, 2001.

2. Slubeni glasnik BiH, Zakon o osnovama bezbjednosti saobraaja na putevima BiH,

Sarajevo, Bosna i Hercegovina, 2006.3. Slubeni glasnik BiH, Pravilnik o saobraajnim znakovima i signalizaciji na, nainu

obiljeavanja radova i prepreka na putu i znacima koje uesnicima u saobraaju

daje ovlaeno lice, Sarajevo, Bosna i Hercegovina, 2006.

4. Miloevi, S., Percepcija saobraajnih znakova, , ,

1984.

5. Zdravkovi P., Elementi Saobraajnog projektovanja vertikalna signalizacija, SF,

Beograd, 2003.

6. Ini M.: Bezbednost drumskog saobracaja, FTN, Novi Sad, 2005.

21


22/22

10665 saobracaj saobracajni znakovi srb 20str

Documents