1 mankiw, 24.kafli; framleiðsla og hagvöxtur (production and growth)

1

Mankiw, 24.Kafli;Mankiw, 24.Kafli;

Framleiðsla og hagvöxturFramleiðsla og hagvöxtur

(Production and Growth)(Production and Growth)

2

Framleiðsla og hagvöxtur; Framleiðsla og hagvöxtur; helstu umfjöllunarefnihelstu umfjöllunarefni

Hagvöxtur hér og þar, hagsæld þá Hagvöxtur hér og þar, hagsæld þá og núog nú

Framleiðni: Hlutverk og forsendurFramleiðni: Hlutverk og forsendur HagvaxtarlíkönHagvaxtarlíkön

• Getur hagkerfið vaxið endalaust?Getur hagkerfið vaxið endalaust? Hagvöxtur og opinber Hagvöxtur og opinber

stefnumörkunstefnumörkun

3

Framleiðsla og hagvöxturFramleiðsla og hagvöxtur

Lífsgæði ráðast af framleiðslugetuLífsgæði ráðast af framleiðslugetu Framleiðslugeta þjóða breytist Framleiðslugeta þjóða breytist

mikið í tímans rásmikið í tímans rás Hagvöxtur skilgreindur:Hagvöxtur skilgreindur:

DYt

Yt - 1

=Yt - Yt - 1

Yt - 1

=RaunVLFt - RaunVLFt -1

RaunVLFt - 1

4

Hagvöxtur í nokkrum Hagvöxtur í nokkrum löndumlöndum

Land Tímabil VLF íupphafi

VLF ílok

Árl.rvöxtur%

Japan 1890-1990 $842 $16144 3,0

Brasilía 1900-1987 436 3417 2,4

Kanada 1870-1990 1330 17070 2,2

Kína 1900-1987 401 1748 1,7

UK 1870-1990 2693 13589 1,4

USA 1870-1990 2244 18258 1,8

Pakista 1900-1987 413 885 ,9

Bngl.d. 1900-1987 349 375 ,1

5

Hagvöxtur hér og þar Hagvöxtur hér og þar (Table 24-1)(Table 24-1)

Lífsgæði (RaunVLF/íbúa) afar Lífsgæði (RaunVLF/íbúa) afar breytilegt eftir löndumbreytilegt eftir löndum

10-20 faldur munur milli þróaðra 10-20 faldur munur milli þróaðra ríkja og þeirra fátækusturíkja og þeirra fátækustu

Hraði framleiðniþróunar ræður Hraði framleiðniþróunar ræður þróun lífskjaraþróun lífskjara

6

Hagvöxtur og hagvöxtur á Hagvöxtur og hagvöxtur á mann á Íslandimann á Íslandi

Verg lands- Verg landsfram-leiðsla leiðsla á mann

Breyting Magnbreyting

1945-1955 4,3 2,2 1960-1965 7,1 5,1 1965-1970 2,2 4,5 1965-1975 4,3 3,0 1970-1975 6,4 4,3 1975-1985 4,3 3,2 1980-1985 2,3 0,5 1985-1990 3,2 2,1 1985-1995 1,8 0,9 1990-2000 2,7 1,7 1960-1995 4,0 2,6 1965-1995 3,5 2,2 1945-2000 3,9 3,2

7

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

Hagvöxtur Hagvöxtur á mann

Hagvöxtur og hagvöxtur á Hagvöxtur og hagvöxtur á mann frá stríðslokummann frá stríðslokum

8

Teljaratalan 70 Teljaratalan 70 (The Rule of 70)(The Rule of 70)

Uppsöfnunaráhrif hægs vaxtar Uppsöfnunaráhrif hægs vaxtar geta orðið mikil (á löngum tíma)geta orðið mikil (á löngum tíma)• Compounding = leggja vexti við Compounding = leggja vexti við

höfuðstól, reikna vexti og vaxtavextihöfuðstól, reikna vexti og vaxtavexti Teljaratalan 70Teljaratalan 70: Verðmæti eykst á : Verðmæti eykst á

u.þ.b. u.þ.b. (70/árlegum vaxtarhraða) (70/árlegum vaxtarhraða) árumárum

Minnisatriði: 69<100*LN2<70Minnisatriði: 69<100*LN2<70

9

Teljaratalan 70: DæmiTeljaratalan 70: Dæmi

10.000 krónur á 10.000 krónur á 3,5% vöxtum 3,5% vöxtum

verða að verða að

20.000 krónur20.000 krónur

á 20 árum: á 20 árum:

70 / 3,5 = 2070 / 3,5 = 20

10


10.000 krónur á 10.000 krónur á 7% vöxtum 7% vöxtum verða að verða að



70 / 7 = 1070 / 7 = 10

11


10.000 krónur á 10.000 krónur á 7% vöxtum verða 7% vöxtum verða

að að



70 / 7 = 10 og 70 / 7 = 10 og 2*2=42*2=4

12


10.000 krónur á 10.000 krónur á 7% vöxtum verða 7% vöxtum verða

að að



70 / 7 = 10 og 70 / 7 = 10 og 2*2*2=22*2*2=233=8=8

13

Lífsgæði og framleiðslaLífsgæði og framleiðsla

Meðalframleiðsla á mann = Meðalframleiðsla á mann = meðalneysla á mannmeðalneysla á mann

FramleiðniFramleiðni er framleiðsla er framleiðsla starfsmann á hverri klukkustundstarfsmann á hverri klukkustund

FramleiðsluþættirFramleiðsluþættir ( (factors of factors of productionproduction) = Aðföng (inputs) ) = Aðföng (inputs) notuð í framleiðslunninotuð í framleiðslunni

14

Hvernig framleiðni Hvernig framleiðni ákvarðastákvarðast

Til Til framleiðsluþáttaframleiðsluþátta teljast m.a.: teljast m.a.:• Fjármunir (Physical Capital)Fjármunir (Physical Capital)• Mannauður (Human Capital)Mannauður (Human Capital)• Náttúruauðlindir (Natural Resources)Náttúruauðlindir (Natural Resources)

– Endurnýjanlegar (Renewable)Endurnýjanlegar (Renewable)– Endanlegar (Non-Renewable)Endanlegar (Non-Renewable)

• Tæknileikni (Technological Knowledge)Tæknileikni (Technological Knowledge)– Fjármunir og MannauðurFjármunir og Mannauður eru manngerð eru manngerð

auðæfiauðæfi

15

Framleiðsluþættir: Framleiðsluþættir: Fjármunir (Physical Capital)Fjármunir (Physical Capital)

Stofn (Stock) tækja og kerfa Stofn (Stock) tækja og kerfa (structures) sem notaður er til að (structures) sem notaður er til að framleiða vörur og þjónustuframleiða vörur og þjónustu

DæmiDæmi• Tæki og verkfæri bifvélavirkjaTæki og verkfæri bifvélavirkja• Tæki og verkfæri húsasmiðaTæki og verkfæri húsasmiða• ByggingarByggingar

16

Framleiðsluþættir: Framleiðsluþættir: Mannauður (Human Capital)Mannauður (Human Capital)

þekking og færni áunnin með þekking og færni áunnin með námi, þjálfun og reynslunámi, þjálfun og reynslu

Mannauður eykur framleiðslugetu Mannauður eykur framleiðslugetu þjóðfélagsins (líkt og þjóðfélagsins (líkt og fastafjármunir)fastafjármunir)

17

Aðföng í framleiðsluferlinu fengin úr Aðföng í framleiðsluferlinu fengin úr náttúrunnináttúrunni

Ekki nauðsynleg forsenda mikillar Ekki nauðsynleg forsenda mikillar framleiðniframleiðni• Endurnýjanlegar auðlindir (Renewable Endurnýjanlegar auðlindir (Renewable

Resources)Resources)– Fiskistofnar, skógar, vatnsorkaFiskistofnar, skógar, vatnsorka

• Endanlegar auðlindir (Non-Renewable Endanlegar auðlindir (Non-Renewable Resources):Olía, kol, hraunhitaveita í Resources):Olía, kol, hraunhitaveita í VestmannaeyjumVestmannaeyjum

Framleiðsluþættir: Framleiðsluþættir: Náttúruauðlindir (Natural Náttúruauðlindir (Natural

Resources)Resources)

18

Framleiðsluþættir: Framleiðsluþættir: Tæknileikni Tæknileikni

(Technological Knowledge)(Technological Knowledge)

þekking á áhrifamestu aðferðum til þekking á áhrifamestu aðferðum til framleiðslunnarframleiðslunnar

TæknileikniTæknileikni = skilningur á = skilningur á gangvirki veraldarinnargangvirki veraldarinnar

MannauðurMannauður = geta mannaflans til = geta mannaflans til að nota skilning á gagnvirki að nota skilning á gagnvirki veraldarinnarveraldarinnar

19

FramleiðslufalliðFramleiðslufallið

20

Framleiðslufallið: Framleiðslufallið: (The Production Function)(The Production Function)

YY==AA**F(F(L,K,H,NL,K,H,N))• YY = VLF = VLF• AA = mælikvarði á tæknistig (A>0) = mælikvarði á tæknistig (A>0)• LL = vinnuafl = vinnuafl• KK = fjármunir = fjármunir• HH = mannauður = mannauður• NN = náttúruauðlindir = náttúruauðlindir

21

Framleiðslufallið: Framleiðslufallið: Fyrstu afleiðurFyrstu afleiður

F/ F/ LL>0; >0; F/F/KK>0; >0; F/F/HH>0; >0; F/F/NN>0>0• Framleiðsla eykst ef magn Framleiðsla eykst ef magn

framleiðsluþátta eykstframleiðsluþátta eykst dY/dAdY/dA>0>0

• Framleiðsla eykst ef tæknistig eykstFramleiðsla eykst ef tæknistig eykst

22

Framleiðslufallið: Framleiðslufallið: SkalaeiginleikarSkalaeiginleikar

Fastur afrakstur stærðarbreytingar Fastur afrakstur stærðarbreytingar (Constant-return-to-scale)(Constant-return-to-scale)

xY=A*F(xL,xK,xH,xN)xY=A*F(xL,xK,xH,xN)• Gildir augljóslega ef x=1Gildir augljóslega ef x=1• Staðhæfing: Gildir líka fyrir x≥0Staðhæfing: Gildir líka fyrir x≥0• Gildir líka ef x=1/LGildir líka ef x=1/L

Y/L=A*F(1,K/L,H/L,N/L)Y/L=A*F(1,K/L,H/L,N/L)

23

Quick Quiz!Quick Quiz!

List and List and describe four describe four determinants of determinants of a country’s a country’s productivity.productivity.

24

Hagvöxtur og opinber Hagvöxtur og opinber stefnumörkunstefnumörkun

Opinber stefnumörkunOpinber stefnumörkun• Hvetja til sparnaðar og fjárfestingarHvetja til sparnaðar og fjárfestingar• Hvetja til menntunar og þjálfunarHvetja til menntunar og þjálfunar• Tryggja stöðugt eignarréttarkerfi og Tryggja stöðugt eignarréttarkerfi og

stjórnmálastöðugleikastjórnmálastöðugleika• Tryggja frjáls viðskiptiTryggja frjáls viðskipti• Hafa hemil á fólksfjölgunHafa hemil á fólksfjölgun• ýta undir R&Dýta undir R&D• Sjá nánar í bókinni um þessi atriðI.Sjá nánar í bókinni um þessi atriðI.

25

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Hvetja til sparnaðar og fjárfestingar Hvetja til sparnaðar og fjárfestingar

Framleiðni morgundagsins ræðst Framleiðni morgundagsins ræðst af fjárfestingum dagsins í dag af fjárfestingum dagsins í dag (Mynd (Mynd 24-1)24-1)

Valkvöl einstaklingaValkvöl einstaklinga• Sparnaður í dag dregur úr neyslu í Sparnaður í dag dregur úr neyslu í

dagdagen eykur neyslumöguleika á morgunen eykur neyslumöguleika á morgun

26

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Hið opinbera og sparnaður og fjárfesting Hið opinbera og sparnaður og fjárfesting

Ríkisstjórnir geta ýtt undir Ríkisstjórnir geta ýtt undir fjármunamyndunfjármunamyndun• frá innlendum uppsprettum með frá innlendum uppsprettum með

lágum sköttum á fjármagnstekjurlágum sköttum á fjármagnstekjur• frá erlendum fjárfestum með því að frá erlendum fjárfestum með því að

skapa öruggt umhverfi fyrir fjárfestaskapa öruggt umhverfi fyrir fjárfesta

27

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Ávinningur af erlendri fjárfestingu Ávinningur af erlendri fjárfestingu

Smitáhrif erlendrar fjárfestingarSmitáhrif erlendrar fjárfestingar Erlend fjárfesting tvíþættErlend fjárfesting tvíþætt

• Bein (Direct Foreign Investment)Bein (Direct Foreign Investment)• Fjármagnsfjárfesting (Foreign Fjármagnsfjárfesting (Foreign

Portfolio Investment)Portfolio Investment) Ólík áhrif á VLF og VÞFÓlík áhrif á VLF og VÞF Verkefni World BankVerkefni World Bank

28

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Hvetja til sparnaðar og fjárfestingar Hvetja til sparnaðar og fjárfestingar

Varúð:Varúð:• Afrakstur viðbótarfjárfestingar Afrakstur viðbótarfjárfestingar

minnkar þegar fjármunastofninn minnkar þegar fjármunastofninn stækkar (minnkandi jaðarafköst)stækkar (minnkandi jaðarafköst)

• Hagvöxtur hægist með stækkandi Hagvöxtur hægist með stækkandi fjárstofni)fjárstofni)

29

Opinber stefnumörkun : Opinber stefnumörkun : Hvetja til menntunar og þjálfunar Hvetja til menntunar og þjálfunar

Ár í skóla eykur tekjur í USA um 10%Ár í skóla eykur tekjur í USA um 10% Menntun a.m.k. jafnmikilvæg stækkun Menntun a.m.k. jafnmikilvæg stækkun

fjármunastofnsfjármunastofns• Ytri áhrif menntunarYtri áhrif menntunar

Fórnarkostnaður einstaklinga meiri en Fórnarkostnaður einstaklinga meiri en ávinningur í þróunarlöndumávinningur í þróunarlöndum• Opinberar aðgerðir þarf til að tryggja menntunOpinberar aðgerðir þarf til að tryggja menntun• Spekileki (braindrain)Spekileki (braindrain)

30

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Stöðugt eignarréttarkerfi og stöðugt stjórnarfar Stöðugt eignarréttarkerfi og stöðugt stjórnarfar

EignarrétturEignarréttur geta fólks til að ráðstafa geta fólks til að ráðstafa eigin framleiðslufláttumeigin framleiðslufláttum• RéttarkerfiðRéttarkerfið

Stöðugt eignarréttarkerfi forsenda Stöðugt eignarréttarkerfi forsenda virkrar verðmyndunarvirkrar verðmyndunar

Stöðugt stjórnkerfi forsenda áhuga Stöðugt stjórnkerfi forsenda áhuga erlendra fjárfestaerlendra fjárfesta

31

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Tryggja frjáls viðskiptiTryggja frjáls viðskipti

Muna „Viðskipti geta eflt allra hag“Muna „Viðskipti geta eflt allra hag“ Sum ríki aðhyllast viðskiptastefnu sem Sum ríki aðhyllast viðskiptastefnu sem

beinir sjónum...beinir sjónum...• ..innávið (Inward-orientated trade policies)..innávið (Inward-orientated trade policies)• Innflutningsvernd, tæknilegar Innflutningsvernd, tæknilegar

viðskiptahindranirviðskiptahindranir Önnur beina sjónum...Önnur beina sjónum...

• ..útávið..útávið• Nýta sér yfirburðI alþjóðaviðskiptaNýta sér yfirburðI alþjóðaviðskipta

32

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Hafa hemil á fólksfjölgunHafa hemil á fólksfjölgun

Fólksfjölgun ræður þróun Fólksfjölgun ræður þróun mannaflansmannaflans• Mikil fólksfjölgun dregur úr hagvextiMikil fólksfjölgun dregur úr hagvexti

33

Opinber stefnumörkun: Opinber stefnumörkun: Rannsóknar og þróunarstarfsemi (R&D)Rannsóknar og þróunarstarfsemi (R&D)

Aukin tækniþekking => bætt Aukin tækniþekking => bætt lífskjörlífskjör• R&fl unnin af einkafyrirtækjum og R&fl unnin af einkafyrirtækjum og

opinberum stofnunumopinberum stofnunum Hlutverk hins opinberaHlutverk hins opinbera

• RannsóknarstyrkirRannsóknarstyrkir• SkattaafslátturSkattaafsláttur• EinkaleyfavernduninEinkaleyfaverndunin

34

Quick Quiz!Quick Quiz!

Describe three ways Describe three ways in which a in which a government government policymaker can try policymaker can try to raise the growth to raise the growth in living standards in in living standards in a society.a society.

Are there any Are there any drawbacks.drawbacks.

35

NiðurstaðaNiðurstaða

Lífsgæði afar breytileg frá einu Lífsgæði afar breytileg frá einu landi til annarslandi til annars

Opinber stefnumörkun getur aukið Opinber stefnumörkun getur aukið eða minnkað hagvöxteða minnkað hagvöxt

1 mankiw, 24.kafli; framleiðsla og hagvöxtur (production and growth)

Documents