GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII

STRATEJ GELTRME BAKANLII

TARIMSAL YATIRIMCI DANIMA OFS

YURTDIINDA TARIM SEKTRNE YNELK YATIRIM OLANAKLARI

RDN,TANZANYA

OCAK 2014

NSZ

Tm dnyada art eilimi gsteren Dorudan Yabanc Yatrmlar, tarm ve gda sektrlerinde de her geen gn artmaktadr. lkelerin karlkl ortak faydasna dayal bir sistem erevesinde gerekletirilmesi hedeflenen bu tr yatrmlar kapsamnda, yurtdnda yatrm olanaklarna ynelik olarak Bakanlmzca yatrmclara rehberlik hizmeti verilmesi, yatrmc iin olduu kadar lkemiz menfaatleri asndan da nem arz etmektedir.

Bakanlmzca yenilenerek almalarna hz verilen Tarmsal Yatrmc Danma Ofisince konunun neminden hareketle hazrlanan bu dokmanda rdn ve Tanzanya da tarm ve gda sektrne ynelik yatrm olanaklar incelenmitir.

Bu erevede Dorudan Yabanc Yatrmlarnn seyri ve bunu etkileyen dinamikler ile yatrm yaplacak blgenin seimine ilikin kriterlerin yansra, yaplacak yatrma ilikin gz nnde bulundurulmas gereken kriterler, yatrmclar iin gerekli olan, lkenin yatrma ynelik tevikleri, yabanc irketlere ynelik yasal teminatlara ilikin bilgiler ile yatrm kararlar asndan nem tayan, lkenin corafi konumu, iklimi, temel ekonomik ve sosyal gstergeleri gibi genel bilgilerin yansra Trkiye ile ticari ilikileri, sz konusu lkede yatrm ortam ile potansiyel sektrler ile ikili ilikiler kapsamnda imzalanan anlama ve protokollere ilikin bilgilere de yer verilmitir.

Bu dokmann yatrmclarmz iin faydal bir bavuru kayna olarak hizmet edeceine inanyoruz.

Strateji Gelitirme Bakanl

NDEKLER

RDN1

GENEL BLGLER1

GENEL EKONOMK DURUM2

TARIM SEKTR4

DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR5

DI TCARET7

TRKYE LE TCARET14

TRKYE RDN YATIRIM LKLER 18

RDN YATIRIM MKANLARI 18

RKET NASIL KURULUR 20

YABANCILARIN RDN'DE YATIRIM YAPMA YNTEMLER 20

RDN'DE TARIM ALANINDA DZENLENEN NEML FUARLAR..22

GENEL DEERLENDRME VE NGRLER22

TANZANYA.23

GENEL BLGLER24

GENEL EKONOMK DURUM25

TARIM SEKTR26

DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR28

DI TCARET29

TRKYE LE TCARET32

PAZAR LE LGL BLGLER38

GENEL DEERLENDRME VE NGRLER40

RDN

Genel Bilgiler

Corafi Konum

Akabe Liman ile Akabe Krfezine alan ve srail ile en uzun snr (238 km) paylaan lke konumundaki rdn, Irak ile 181 km, Suudi Arabistan ile 744 km, Suriye ile 375 km, Bat eria ile 97 km uzunluunda snra sahiptir.

rdn topraklarnn dousu daha ok llerle kapl dzlklerden, bat blgeleri dalk arazilerden olumaktadr. Byk Rift Vadisi, rdn Nehrini bat ve dou olmak zere iki blgeye ayrmaktadr. rdn topraklarnn % 3,32si ekilebilir arazilerden, % 1,18i dzenli hasat elde edilen alanlardan olumaktadr.

Nfus ve gc Yaps

2011 tahminlerine gre rdn nfusu 6,5 milyon kiidir. Son 30 ylda nfusu ikiye katlanan rdnn 2011 yl iin nfus art hz % 0,98, 15 yan altndaki nfusun oran ise %35,3 olarak tahmin edilmektedir. 2020 ylnda 30 yan altndaki nfusun orannn %57ye ulamas beklenmektedir. lkenin ya ortalamas 22,1dir.

2011 yl verilerine gre nfusun %78i kentlerde yaamakta olup; bakent Amman 1,3 milyon nfusu ile lke nfusunun %20sinden fazlasn barndrmaktadr. Nfusun yaklak %60 Filistin kkenli vatandalardan olumaktadr. 2006 yl verilerine gre nfusun %13 yoksulluk snrnn altnda yaamaktadr.

rdnde okur-yazarlk oran %90 dzeyindedir. 20102011 dneminde yerel igcnn eitim ve yeteneklerinin artrlmas iin aba sarfedilecei, isizlik orannn ise ihracattaki dn devam etmesi halinde zellikle tekstil sektrnde artaca tahmin edilmektedir. 20122014 dneminde ise eitime ynelik olarak uygulamaya konulan reformlarn sonu vermesi beklenmektedir.2011 yl tahminlerine gre, rdnn toplam igc 1,8 milyondur. Bu rakamn 2014 yl itibaryla 1,9 milyona ulaaca tahmin edilmektedir. gcnn %77,4 hizmetler, %20si sanayi, %2,7si tarm sektrlerinde istihdam edilmektedir. Resmi veriler, 2011 yl isizlik orann %12,9 olarak gsterse de, kayt d istihdamla birlikte bu orann %30 civarnda olduu tahmin edilmektedir.

rdndeki alan nfusun %75inden fazlasn oluturan erkeklerin ou ticaret, imalat ve eitim sektrlerinde almaktadr. alan kadnlarn yarsndan fazlas ise eitim ve salk sektrlerinde istihdam edilmektedir. lkedeki yabanc igcnn saysnn 300 000 ve yllk art hznn %10 olduu; 600 000 rdnlnn ise Krfez birlii Konseyi (GCC) lkelerinde istihdam edildii tahmin edilmektedir

Doal Kaynaklar ve evre

lkenin batsnda yer alan rdn Vadisi, en verimli alanlar olarak kabul edilmekte, meyve ve sebze retiminin ou bu blgede yaplmaktadr. rdnn balca tarm rnleri; turungiller, domates, salatalk, zeytin, ilek ve ekirdekli meyvelerdir. Snrl miktarda petrol ve doal gaz rezervlerine sahip olan rdnn balca maden kaynaklar ise fosfat, pota ve ist yadr.

Periyodik olarak meydana gelen depremler, ormanlk alanlarn tahribi, hayvanlarn ar otlatlmas, erozyon ve lleme lkenin balca evre sorunlardr. Son yllarda yaanan kuraklk, sanayi ve turizm yatrmlarnn artmas, tarmda suyun verimsiz kullanlmas ve hzl nfus art nedeniyle su ihtiyacnn ilerleyen yllarda daha da artmas beklenmektedir. 2004 ylnda aklanan ve 20052020 yllarn kapsayan master planna gre, rdnn su ann yllk yaklak 561 m3 seviyesinde tutulmas planlanmaktadr. Planda su ihtiyacnn 2020 ylnda yllk 1,665 m3e kaca, su arznn ise 1,276 m3 olaca tahmin edilmektedir.

l Denize su tayan rdn Nehrinin sularnn son yllarda ar kullanm sonucunda l Denizin su seviyesinin dnyadaki dier denizlerle karlatrldnda en dk seviyede olduu belirlenmitir. evre uzmanlar l Denizin her an kuruyabileceine dair uyarlarda bulunmaktadr. rdn iin nemli bir su kayna yaratmas ngrlen Kzldeniz-ldeniz kanal projesinin fizibilite almalar ile ilgili olarak rdn, srail ve Filistin arasnda anlama salanm ve almalara balanmtr. Proje kapsamnda Kzldenizden ylda 1 milyar metrekp deniz suyunun, 200 km boyunca ina edilecek kanallar ve pompa istasyonlar ile ldenize tanmas ve ime suyuna dntrlerek bu lke arasnda paylatrlmas ngrlmektedir. Ayrca, kanaln dnecei gzergahn ldenize varmadan byk rakm farkna ulaaca gz nne alnarak suyun aa doru akmasnn yarataca enerjinin, kurulacak hidroelektrik santrali vastasyla elektrie dntrlmesi de planlanmaktadr. Ekim 2007de Trk GAMA firmas Disi Mudawarra Amman me Suyu Temini Projesini 25 yllk bir yap-ilet-devret szlemesi ile stlenmitir. Proje tamamlandnda bakent Ammana 50 yl sresince yllk 100 milyon m3 su salanmas planlanmaktadr.

Genel Ekonomik Durum

Ekonomik Yap

nemli yerleim blgeleri daha ok lkenin kuzeyinde ve orta kesimlerinde younlamtr. lkenin balca ticaret ehirlerinden olan Amman, turizm asndan nemli blgelerdendir. Irbidde ve Zarqada sanayi retimi gelimi dzeydedir. Karakta ise madencilik, pota ve fosfat ilenmektedir. Suriye snr yaknndaki Mafraq kenti ise imalat ve tarm merkezi olma ynnde geliimini srdrmektedir. Akabe ehri, sanayi ve turizm faaliyetleri nedeniyle her zaman youn bir liman olmakla birlikte; Akabe Sanayi Blgesinin 1 Ocak 2001de faaliyete geii Limann younluunu ve blgedeki emlak yatrmlarn daha da artrmtr.

Dier blgelerin de kalknmas amacyla yatrmclar ve iadamlar Ammann dndaki blgelerde i yapmaya tevik edilmektedir. Bu amala 2007 ylnda Mafraq ve Irbidde zel ekonomik blgeler (SEZ) kurulmutur. rdnde yllardr dk gelirli i piyasaya retim yapan ve gvenilir ihra pazarlar bulmakta zorluk eken imalatlar, nitelikli sanayi blgelerinin oluturulmas (QIZ-Qualifying Industrial Zones)ile (ABDye 2005 ylndan bu yana gmrksz ihracat yapma imkan sayesinde) ihra rnlerini de eitlendirmilerdir.

Su, petrol ve doal kaynaklarn yetersizlii, d yardmlara bamllk, yoksulluk, isizlik ve yksek enflasyon rdn ekonomisinin balca yapsal sorunlardr. Devletin ekonomideki arlnn azaltlarak kamu-zel sektr ibirliinin glendirilmesi amac ile yrtlen zel sektre dayal byme hedefine ramen, kamu sektr hala GSYHye en fazla katk salayan sektrdr. 2011 ylnda tarm sektrnn GSYHye katksnn % 4,2, sanayi sektrnn katksnn % 29,6 ve hizmetler sektrnn katksnn % 66,2 olarak gerekletii tahmin edilmektedir.

GSYH'nin Sektrlere Gre Dalm

Sektrler

2011

2012

Finans ve Sigorta

9,7

9,6

Emlak

11,3

11,2

malat

16,2

16,4

Madencilik

2,0

1,9

Telekomnikasyon, Ulatrma ve Depolama

14,6

14,8

Kamu Hizmetleri

11,8

11,7

Toptanclk ve Perakendecilik

9,7

9,6

Restorant ve Otel letmecilii

0,9

0,9

naat

3,8

3,7

Sosyal Hizmetler

0,4

0,4

Elektrik ve Su

1,7

1,8

Tarm, Ormanclk ve Balklk

3,7

3,7

Kaynak: Jordan Ministry of Planning and International Cooperation, www.mop.gov.jo

Ekonomi Politikalar

rdn ekonomisinde 19881989 yllarnda yaanan mali krizlerin ardndan, makroekonomik istikrarn yeniden salanmas amacyla IMF ile detayl bir geri deme plan oluturulmutur. Bu erevede kamu alanlarnn cretlerinin dondurulmas, yeni ie almlarn ertelenmesi, ithalattan alnan vergilerin indirilmesi ve belirli rn gruplar iin verilen teviklerin kesilmesi gibi uygulamalar getirilmitir. rdn yeniden yaplanma srecinde, dier blge lkelerine gre daha istikrarl bir yapya sahip olmas sayesinde Batl lkelerden ald maddi yardmlar ile gelir dzeyi dk olan gruplara yardm yaplabilmi, bteden salk ve eitim harcamalarna ayrlan pay korunabilmitir.

Bu srete uygulanan liberalleme politikalar sayesinde rdn ekonomisi rekabet gc kazanmtr. Gmrkler, vergilendirme, irketler kanunu ve finansal piyasalar gibi alanlarda son yllarda zel sektrn lehine yaplan deiiklikler ve fikri mlkiyet haklarnn korunmasna ilikin karlan yasalar, zellikle bilgi teknolojileri, medikal, inaat, turizm ve madencilik sektrlerinde yabanc yatrmclarn gveninin kazanlmasnda etkili olmu, yabanc yatrmlarn pay artmtr. Ucuz ve eitimli igc, kaliteli altyap hizmetleri, 2000 ylnda Dnya Ticaret rgtne yelik, zelletirme politikalar ve AB ve ABD ile imzalanan Ticaret Anlamalar rdnn Orta Dounun en istikrarl ekonomilerinden biri haline gelmesini salamtr.

rdnn mali ve d ticaret dengesi, petrol piyasasnda yaanan dalgalanmalara bal olarak deiiklik gstermektedir. Kamu gelirlerinin kstl olmas dolaysyla d kaynaklara bamllk srmekte ve d ticaret a yabanc iilerin dvizleri ile kapatlmaya allmaktadr. Sonu olarak rdn ekonomisi yllardr ak vermekte, cari hesapta ancak petrol fiyatlarnn dk olduu yllarda fazla verilmektedir. talepteki art, ekonomik bymenin srdrlmesinde balca etkendir.

Ekonomik Performans

1990l yllarn ikinci yarsnda yavalayan ve 2000li yllarda ise toparlanma srecine giren rdn ekonomisinde, zellikle bilgi teknolojileri sektrnde ve Nitelikli Sanayi Blgelerinde byme daha fazla hissedilmi; geleneksel ihra pazarlar olan Iraka ve Krfez lkelerine yaplan ihracatta da ivme kaydedilmitir. 2000 ylnda ekonomik byme % 4,2 olarak gerekleirken, kresel ekonomideki durgunluk ve 11 Eyll 2001 sonras Krfez lkelerine kar oluan olumsuz bak as, turizm gelirlerini ve yabanc yatrmlar da olumsuz etkilemitir. Ne var ki, ihracattaki artn etkisiyle sz konusu olumsuzluklar byme oranna yansmam, ekonomide 2001 ylnda % 5,3 reel byme kaydedilmitir.

2003 ylnn banda Irakn igal edilmesi ile bir kez daha darbe alan rdn ekonomisi; ABDnin rdnden tekstil ithalatn artrmas ve Irak balantl ticaret yollarnn yl ortasnda yeniden almas sayesinde % 4,2lik bir reel byme gstermitir. Bu tarihten sonra ise rdn Iraka komu olma durumunu avantaja dntrebilmi; lkede gvenlik kaygsnn yaanmamas ve yabanclar iin Iraka gei kaps olmas sayesinde yabanc yatrmlarn da etkisiyle birok sektrde (otelcilik, emlak, ulam vb) byme kaydedilmitir.

1985 ylndan bu yana zerinde durulan bir konu olan zelletirme, ancak 1990larn sonunda hayata geirilebilmitir. Baz imento ve telekom irketlerinin zelletirilmesinin ardndan bu almalarn hz yavalamtr. Ekim 2002de rdn Telekomnikasyon irketinin (JTC) hisseleri Amman Borsasnda sata karlmtr. 2003 yl ortalarnda Arap Potas irketinin % 52 hissesi Kanadal bir irkete, geri kalan hisseleri de Ekim 2003te borsada satlmtr. 20042005 yllar arasnda bu alandaki ilerlemeler kstl ise de, 2006 ve 2008 yllarnda zelletirmelere hz verilmi, petrol ve dier tketim maddelerine ynelik sbvansiyonlar kaldrlm ve rdn yabanc yatrmclar iin daha da cazip bir lke haline gelmitir.

Ekonomide Gelecee Ynelik Beklentiler

2012 ylnn ilk eyreindeyurtd ii gelirlerinde, ihracatta ve turizmde yaanan toparlanmayla, rdn ekonomisinin %3 orannda bymtr. 2013 ylnda byme orannn %3,8 dzeyinde gereklemesi, 2014 ylnda ise rdnn balca yaanacak toparlanmalar ve inaat projelerinin yeniden artmas ile birlikte %4'e ykselmesi beklenmektedir.

rdnde 2011 ylnda isizlik orannn %12,9 orannda, kamu harcamalarnn ise GSYHnin %39u dzeyinde gerekleecei tahmin edilmektedir. Enflasyon, 2011 yl sonunda %2 gerilemitir. 2011 ylnda %6,4, 2012 ylnn ilk yarsndaise %4,9 dzeyinde gerekleecei tahmin edilmektedir.

Sektrler

Tarm ve Hayvanclk

GSYHnin % 3n oluturan tarm sektr, kuraklk ve don gibi olumsuz iklim koullar ile kar karyadr. rdn yzlmnn %3,32sini ekilebilir alanlar, %1,18ini daimi ekin alanlar oluturmaktadr. Yamurla beslenen yksek alanlarda buday, arpa, mercimek ve nohut retilmektedir. rdn Vadisindeki sermaye-youn ve verimli iftliklerde meyve ve sebze retilmektedir. Zeytin ve ttn ise dier balca tarm rnleridir. retim genellikle i piyasada tketilmekte, ancak talebi karlayabilecek seviyeye ulalamamaktadr.

Klk retim Krfez lkelerine yaplan ihracata kaydrlm olup; baz reticiler AB pazarna alm, ancak paketlemedeki ve kalite kontrolndeki yetersizlikler, yksek tama maliyetleri ve pazarlama alanndaki tecrbesizlik gibi nedenlerle rekabetin youn olduu pazarlarda baar gsterememilerdir. rdn Vadisindeki ve yksek kesimlerdeki kk iftilere kredi salamak amacyla Tarm Kredi Kooperatifi gibi zel enstitler kurulmutur.

Krsal alanlarnn fazla olmamas, ithal yemlerin yksek maliyetli olmas ve Suudi Arabistana yksek fiyatlarla et ihracat yaplmasnn daha cazip gelmesi gibi faktrler nedeniyle rdn, i piyasadaki krmz et talebinin ancak % 30a yakn bir ksmn yerel retimden karlayabilmektedir. Koyun ve bykba hayvan yetitiriciliinin yaygnlamas amacyla giriilen abalar da pek baarl sonu vermemi ve yerel retimin yksek maliyetli olmas, rdnllerin yerel retimi tercih etmelerine ramen taze ve dondurulmu et ithalatna ynelmesine yol amtr. Devletin yapsal uyum program erevesinde su ve yem teviklerini kesmesi, besicilerin yaklak % 30unun ve zellikle 50 koyundan daha az srye sahip iftilerin, hayvan yetitiriciliinden vazgemelerine neden olmutur. Bu arada mandraclk sektr, st tozu hari dier rnlere ynelik yerel talebi karlayacak lde bymtr. Kmes hayvancl ve yumurta retimi ise Mart 2006da ortaya kan ku gribi vakalar ncesinde kendi kendine yetmekte iken, bu tarih sonrasnda sektrde daralma yaanmtr.

Dorudan Yabanc Yatrmlar

Dorudan Yabanc Yatrmlarn Grnm

rdnn Iraka corafi yaknl ve Filistindeki direni nedeniyle yabanc yatrmclar uzun yllar boyunca rdne ilgi gstermemitir. Ekonominin liberalletirilmesi ve yabanc sermaye giriinin artrlmas amacyla Temmuz 1997de dviz kontrolleri kaldrlm, yabanc yatrmclarn rdn bankalarnda snrsz miktarda dviz tutmalarna ve yerli veya yabanc para birimi halindeki birikimlerini yabanc lkelere transfer etmelerine izin verilmitir. Sermayenin ve gelirlerin ana lkeye transferinde de hibir kstlama bulunmamaktadr.

Irakn igali sonras dnemde, nispeten daha gvenli bir yatrm ortam sunmas dolaysyla birok uluslararas firmann rdnde yatrm yapt ve Irak ile ticarette rdn gei kaps olarak grd bilinmektedir. Zengin Krfezli yatrmclar ise genellikle emlak (zellikle Amman, l Deniz ve Akabe evresinde), altyap inaat ve sanayi sektrlerinde yatrm yapmaktadr. Yabanc yatrmlar asndan sanayi, otelcilik, madencilik, tamaclk, salk, elence, sosyal tesisler ve tarm sektrleri balca alanlar oluturmaktadr.

zellikle Krfez -Arap lkeleri meneli dorudan yabanc yatrmlar, kresel ekonomik kriz ve blgesel istikrarszlk korkusuyla 2008-2011 yllarndad yaam, ancak ilerleyen yllarda daha yksek bir seyir izlemesi beklenmektedir.

YABANCI YATIRIMLAR

(Net Dorudan Yabanc Yatrmlar)

2005a

2006a

2007a

2008a

2009b

2010c

1611

3357

1902

1953

1276

1285

a Gerekleen b EIU tahmini. c EIU ngrs.

Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Forecast, Mays-2010

Yatrmlarda ncelikli Alanlar

rdnde yatrm ilemlerini kolaylatrmak amacyla 2004 ylnda kurulan rdn Yatrm Brosu yatrm projelerinin irketler kanununa gre tescili, projenin balamas iin izinlerin karlmas, projede istihdam edilecek yabanc iilere oturma izni verilmesi konularnda yetkili kurulutur.

16 Nolu Yatrmlar Tevik Kanununda (1995) hedef sektrler; sanayi, tarm, otel iletmecilii, hastane, tren yolu ve gemi tamacl, sergi ve toplant merkezleri, su, hava gaz, petrol boru datm hatt, elence ve sosyal merkezler olarak belirlenmitir. Kanunda vergi muafiyetine ve/veya belli srelerle muafiyete, serbest olarak para transferlerine, ithalat ve yabanc ii getirme kolaylklarna ilikin dzenlemeler mevcuttur.

Tevikler ve vergi muafiyetlerinin dalm asndan lke A, B ve C olmak zere blgeye ayrlmtr. A blgesi % 25, B blgesi % 50 ve C blgesi % 75 orannda sz konusu vergi muafiyetinden faaliyetin balangcndan itibaren 10 yl sreyle yararlanmaktadr. Proje, firmann retim kapasitesinde % 25ten yksek oranda bir art yaratmas dolaysyla geniletilmi, gelitirilmi ya da modernize edilmise bu muafiye sresi Kurul kararnca 14 yl aras sreyle uzatlabilmektedir. rdnde blgelere gre vergi muafiyet ile ilgili detayl bilgi iin rdn Yatrm Kurulu web sitesi www.jordaninvestment.com incelenebilir.

rdnde 4 tanesi devlete ait olmak zere 13 adet Nitelikli Sanayi Blgesi (Qualified Industrial Zones- QIZ) bulunmaktadr. rbid blgesinde yer alan ve devlete ait Al- Hasanda 3 adet Trk firmasnn yatrm mevcuttur. Sz konusu yatrmlar plastik eya, boya ve ekerleme konularnda gerekletirilmitir. Ayrca, en fazla firmann olduu blge burasdr. Firmalarn byk bir ksm in ve Tayvan yatrm olup, tekstil ve konfeksiyon konusunda faaliyet gstermektedir. zel blgelerden Ad-Dulaylde (Zarka yakn) 3 adet Trk yatrm, Al-Tajamout blgesinde ise 2 adet Trk yatrm vardr

lkedeki Serbest Blgeler (zel Ekonomik Blgeler)

Akabe Sanayi Blgesi en nemli ve en byk serbest blgedir. Burada sanayi ile turizm bir arada tevik edilmektedir. Proje 2020 ylna kadar 9 milyar dolarlk bir yatrm ve 75.000 i gcn hedeflemektedir. Bu blgeyi gelitirmek iin yars zel sektre ait olmak zere The Aqaba Development Company kurulmutur. Ky sadece 26 km. olduu iin deniz kara iine alnmakta ve Dubai benzeri oteller, lks konutlar ve yat liman ina edilmektedir. Ayrca Irak snrnda yakn zamanda bir serbest blge hizmete sunulmutur.

Development Zones, 2008 ylnda kan Development Areas Law ile zellikle lkenin fakir yrelerinde refah salamak iin, sanayi blgeleri benzeri yatrmlar tevik eden blgeler oluturulmutur. rnein; King Hussein bin Talal Development Area, Mafraq blgesinde ekonomiyi canlandrmak amacyla kurulmutur. Bu blgede ulatrma irketleri ve hafif sanayi tevik edilmektedir.

lkede Kurma Mevzuat

rdnde yerli ve yabanclar iin irket sahiplii konusunda bir ayrm gzetilmemektedir. Toprak ve inaat maliyeti bakmndan MENA Blgesi iinde en ucuz lke olan rdnde kiralar da olduka ucuzdur. Bat Ammanda ofis kiralar metre kare bana yllk 60 140 Dolar arasnda deimektedir. Perakende sat maazalarnn kaparosu 20 000 200 000 Dolar arasnda ve yllk kiralar da 7 000 15 000 Dolar arasndadr. Ayn blgede ticari amala kullanlacak arsalarn fiyat metre kare bana 300 1 500 Dolar deerinde iken; oturma amacyla kullanlacak arsalarn fiyat metre kare bana 40 375 Dolardr. Bakent Amman dndaki blgelerde ise kiralar daha da ucuzdur. irket ve ortaklk trleri, ii altrma gibi konular ile ilgili detayl bilgi iin rdn Yatrm Brosunun web sitesinden (www.jordaninvestment.com) Doing Business in Jordan balnn incelenmesinde fayda grlmektedir.

Yapma Prosedrleri Says

irket Kurma

Prosedr Says

10

Maliyet (% Kii Bana GSMH)

60

Sre (gn)

14

naat zni

Prosedr Says

18

Sre (gn)

122

Maliyet (% Kii Bana GSMH)

444

Vergi Oran

Toplam Vergi Oran (karn %si)

31

Kurumlar Vergisi Oran

15

verenin ilere dedii Kar Pay (karn %si)

12

thalat

thalat Dokmanlar (say)

7

thalat Sresi (gn)

22

thalat Maliyeti (ABD$, konteynr bana)

1 290

Emlak Kayd

Prosedr says

8

Maliyet (emlak bedelinin %si)

10

Yatrmclarn Korunmas

yi

Yatrmcy Koruma ndeksi

4,3 / 5

Kaynak: Jordan Kaynak: Euromonitor International based on the World Bank

D Ticaret

Genel Durum

Kstl sanayi altyaps ve hammadde ktl nedeniyle rdn, d ticaretinde gemiten bugne kronik aklar vermi bir lkedir. Hzl nfus art ile beraber, petrolde ve gda maddelerinde da bamllk durumu daha da artmtr. 1980 ylndan itibaren ithalatn ihracatla dengelenmesine allm; zellikle medikal, salk ve tekstil gibi sektrlerde geliim desteklenmitir.

thalat, ihracata gre yksek seyretmekte olup; hkmetin hedeflediinin tesinde artmaya devam etmektedir. Irak ile yaplan petrol anlamas ve kresel petrol fiyatlarnda yaanan gerilemenin etkisiyle petrol ithalat 2009 ylnda azalmtr. 2009 ylnda ithalat 2008e gre %19 gerilerken, ihracattaki d %18 olmutur. Ancak bu durum kresel krizin son bulmas ile birlikte 2010 ylnda tersine dnm, ihracat %10, ithalat ise %7 artmtr. 2011 ylnda ise ihracat bir nceki yla gre %13 artarken, ithalat ise %20 orannda art gstermitir.

lkenin D Ticareti

Yl

hracat

thalat

Denge

Hacim

2004

3 891 112

8 143 578

-4 252 466

12 034 690

2005

4 278 660

10 454 580

-6 175 922

14 733 240

2006

5 166 645

11 446 910

-6 280 265

16 613 555

2007

5 700 017

13 531 100

-7 831 083

19 231 117

2008

7 781 765

16 871 598

-9 089 833

24 653 363

2009

6 365 744

14 075 297

-7 709 553

20 441 041

2010

7 083 330

15 214 578

-8 131 248

22 297 908

2011

7 963 486

18 301 082

-10 337 596

26 264 568

2012

4 762 876

16 212 154

-11 449 278

20 975 030

hracatnda Balca rnler(Tarm)

GTIP

rn Ad

2009

2010

2011

3104

POTASLI MINERAL/KIMYASAL GUBRELER

455,815

691,728

846,354

3102

AZOTLU MINERAL/KIMYASAL GUBRELER

206,000

316,166

319,787

0702

DOMATES (TAZE/SOGUTULMUS)

169,003

232,377

224,845

0707

HIYARLAR VE KORNISONLAR (TAZE/SOGUTULMUS)

69,811

86,942

121,415

0104

KOYUN VE KECILER

25,139

31,562

115,532

0709

DIGER SEBZELER (TAZE/SOGUTULMUS)

97,235

83,489

91,821

0809

KAYISI, KIRAZ, SEFTALI, ERIK VE CAKAL ERIGI (TAZE)

34,254

52,081

81,455

thalatnda Balca rnler(Tarm)

GTIP

rn Ad

2009

2010

2011

1701

KAMIS/PANCAR SEKERI VE KIMYACA SAF SAKKAROZ (KATI HALDE)

114,979

200,128

211,744

1005

MISIR

154,245

157,232

196,621

1001

BUGDAY VE MAHLUT

109,317

110,610

150,025

1006

PIRINC

172,520

118,344

148,769

2304

SOYA FASULYESI YAGI URETIMINDEN ARTA KALAN KUSPE VE KATI ATIKLAR

106,735

124,668

141,855

2106

TARIFENIN BASKA YERINDE YER ALMAYAN GIDA MUSTAHZARLARI

105,035

126,312

132,375

Balca lkeler tibar ile hracat (1 000 Dolar)

Partner lke

2011 yl hracat Deeri

Irak

1,214,260

ABD

1,040,465

Hindistan

871,201

Suudi Arabistan

679,789

Lbnan

335,652

Birleik Arap Emirlikleri

291,034

Suriye

286,800

Endonezya

221,243

in

203,491

Kuveyt

143,605

Cezayir

126,930

Msr

125,586

Israil

113,318

Malezya

112,639

Etiyopya

101,324

Katar

93,385

Trkiye

98,138

Katar

93,385

Sudan

83,696

Filistin

82,424

svire

80,653

talya

70,738

Toplam

7,963,486

Kaynak: ITC TradeMap

rdnn 2011 yl ithalat rakamlarna bakldnda %22,8 pay ile ilk srada yer alan Suudi Arabistandan gerekletirilen ithalat, daha ok petrol rnlerinden olumaktadr. Suudi Arabistan srasyla in, ABD,talya,Almanya, Msr, B.A.E. takip etmektedir. Trkiye 2011 ylnda rdn pazarndan %3 pay alarak rdnn ithalatn gerekletirdii lkeler sralamasnda 10.dur. rdnn ithalatnda balca rnler; petrol rnleri, makine ekipmanlar, binek otomobiller, elektrik elektronik rnleri, plastik, demir ve elik, eczaclk rnleri ve tahl rnleridir

Balca lkeler tibar ile thalat (1 000 Dolar)

Partner lke

2011 yl thalat Deeri

Suudi Arabistan

4,176,719

in

1,823,024

ABD

1,077,560

talya

964,192

Almanya

780,538

Msr

757,372

B.A.E.

710,410

G.Kore

612,546

Rusya

596,405

Trkiye

548,925

Hindistan

491,907

Suriye

376,059

Fransa

371,539

Japonya

363,304

ngiltere

299,215

Tayvan

251,194

Arjantin

244,556

spanya

229,994

Brezilya

206,516

Ukrayna

190,987

Romanya

181,183

Irak

178,291

Toplam

18,301,082

Kaynak: ITC TradeMap

D Ticaret Politikas ve Vergiler

D Ticaret Politikas

rdnn AB ile Ortaklk Anlamas 1 Ocak 1999da imzalanarak 26 Mart 2002de yrrle girmi, 12 yl iinde de bir Serbest Ticaret Anlamas hedefi konmutur. Sz konusu Anlama gereince rdnn sanayi mallar kademeli indirimler sonrasnda gmrksz AB pazarlarna girebilecek, tarm rnleri ise belirli tarife ve kotalara tabi tutulacaktr.

rdn-ABD Serbest Ticaret Anlamas (STA) ise 24 Ekim 2000 tarihinde imzalanarak, Ocak 2001de yrrle girmitir. Sz konusu Anlama ile rdn; Kanada, Meksika ve srailden sonra ABD ile STA yapan 4. lke olmutur. Anlama uyarnca, bata tekstil ve gda maddeleri olmak zere birok rnn gmrk vergilerinde kademeli olarak indirimler gerekletirilmi olup; anlamann on yllk bir dnemi kapsamas hedeflenmitir.

11 Nisan 2000 tarihinde Dnya Ticaret rgtne ye olan rdn, EFTA lkeleri (2001 ylnda yrrle girmitir) ve Singapur (2005 ylnda yrrle girmitir) ile de Serbest Ticaret Anlamalar imzalamtr. rdn, Msr, Fas ve Tunus arasnda 2004 ylnda imzalanan Aghadir Anlamas 2009 ylnda yrrle girmi bulunmaktadr. rdn, 1 Ocak 2005 tarihinde yrrle giren Arap Serbest Ticaret Alannnn (GAFTA) da yesidir.

thalat Rejimi

thalat Kontrol

thalat zerinde herhangi bir kstlama yoktur. Akreditif mektubu aan ithalatlarn tesis ve sanayi makineleri iin maliyetin %20si, yerel endstride kullanlan hammadde ve ambalajlama malzemeleri iin maliyetin %25i, gda maddeleri iin maliyetin %30u, dier ticari eyalar iin maliyetin %70i ve serbest blgelere yaplan ithalatlar iin maliyetin %80i orannda nakit para salamak durumundadr.

Genel olarak bir ithalat lisansnn alnmasna gerek olmad gibi, zel sektr tarafndan ticareti yaplabilen mallar zerinde herhangi bir kstlama bulunmamaktadr (Sanayi ve Ticaret Bakanl tarafndan ithal edilen pirin ve buday hari). rdn, ithalatlardan serbest blgelerde depolanan mallar iin %1 orannda bir cret almaktadr. Ocak 1998de rdn, kendi gmrk makamlarnn AB beyanatlarna uymalarna ve tek adml bir gmrk prosedr uygulamalarna izin veren Tek dari Belge (SAD) uygulamasna balamtr.

thalat Lisanslar

Nisan 1997de rdn, birok maln ithalat iin ngrlen lisans alma zorunluluunu kaldrmtr. Stratejik gda maddeleri, telekomnikasyon rnleri, baz elektronik ve tbbi eyalar iin halen ithalat ncesi gmrk izinlerinin alnmas gerekmektedir. Mart 2005te lisanslara ek bir kolaylk daha getirilmitir.

thalata konu mallar iin, ilgili ithalat rdnde kaytl olduu yerel Ticaret Odasnn ve Sanayi Bakanlnn bulunduu belediyenin ilgili makamlar tarafndan verilen bir ithalat kart almak durumundadr. Lisans gerektirmeyen kk apl ithalatlara uygulanan cret tavan 2.000 Ddir. Tm ithalat lisanslar iin lisans cretlerinin denmesi gerekmektedir.

Belgelendirme

Sevkiyatlar iin ticari fatura, mene belgesi ve konimento dzenlenmek zorunda olup bu belgelerin aslnn ve ithalatnn ihtiya duyduu sayda kopyasnn hazr bulundurulmas gerekmektedir. Mallar ihra edildiinde fatura yerel bir Ticaret Odas veya benzer bir kurulu tarafndan tasdik edilmek zorundadr.

Faturann bir kopyas, mallarn fiyatn ve mene lkesini belirten, ihracat tarafndan verilmi bir beyannameyi kapsamaldr. hra edilen mallarn toplam deeri 300 Dnin altnda veya mallar gmrk vergisinden muaf tutulan bir devlet kuruluu tarafndan ithal edildiinde bu gibi bir tasdikin alnmas gerekmemektedir. Tasdik edilmemi belgelere ait mallara, navlunun CIF deerine dayanan %1orannda bir para cezas uygulanmaktadr. Ayrca mallar, reticinin bulunduu lkenin dndaki bir lkeden ihra edildii takdirde yine %1 orannda bir para cezas uygulanmaktadr.

1 Eyll 2003 tarihinde rdn, baz ithalatlar iin sevkiyat ncesi denetim uygulamasn balatmtr. Sz konusu mallar unlardr: Oyuncaklar ve bisikletler, elektronik rnler, aralar ve ara lastikleri, kiisel gvenlik cihazlar. Buna ek olarak gda rnleri gnll denetime tabidir.

Ticari Numuneler/Geici thalatlar

hracatlarn, kendilerine geici giri hakk verilmesi iin rdn Gmrk Departmanna yazl bir dileke vermesi gerekmektedir. Geici giri hakk, retimde kullanlan tm hammaddeleri ve sanayi girdilerini kapsamakta ve gerektiinde uzatlabilen bir yllk sreyle verilmektedir. Yar-mamul rnlerin geici giriine, retim veya ihracat amal olarak izin verilmektedir. Ticari deeri olmayan numuneler tm har ve vergilerden muaftr.

Paket Postas thalat Dzenlemeleri

Posta paketleri, gmrk makamlar tarafndan denetlenebilmektedir. Posta paketi manifestosu, konimento numarasn, alacaklnn numarasn, muhatabn ad ve adresini, rn arln ve rnlerin deerini kapsamaldr.

Gmrkleme/Tama irketleri

rdnde geni bir yelpazeye sahip, tama ve gmrkleme irketleri vardr. Mallarn gmrkten geirmek isteyen bireylere veya kurululara, gmrk komisyoncusu olarak lisans verilebilmektedir. Bir komisyoncu, tama komisyoncusu sfat altnda gelen ticari eyalar konumlandrmakta, gerekli belgeleri dosyalamakta ve teslimat ayarlamaktadr. Tam hizmet komisyoncular, var limanna yaplacak sevkiyat ve sigorta ilemlerini dzenleyebilmekte, mallar gmrkten geirebilmekte, bu mallar hedef var noktasna gnderebilmekte ve ou zaman, ithalatdan deme alabilmektedir. Komisyoncunun uluslararas bir tama komisyoncusu olarak yetkilendirilmi olmas halinde, yabanc irketlere iade edilen ticari eyalarn, paralarn ve ikmal malzemelerinin sevkiyatnn rdnden idare edilmesi konusunda yardmc olabilmektedir.

Gmrk Vergisi adesi ve hra Primi

rdndeki spesifik sanayi sektrlerinde federal hkmet tarafndan, gmrk vergileri geri denmekte veya gmrk vergilerine ek olarak ihra primi verilmektedir. Bu ihra primlerinin demesi, uygun artlara sahip reticilere veya imalatlara verilen sbvansiyonlar eklindedir.

Tarifeler ve Dier Vergiler

Mays 1997de birletirilmi bir gmrk tarifesi sistemi uygulamaya geirilmitir. 1 Mart 2000 tarihinden itibaren sigaralar, otomobiller ve alkoll iecekler hari tm ithal rnlere uygulanan gmrk vergisi oran % 030 arasnda deimektedir. 2010 ylnda gmrk vergisi st limitinin % 20ye indirilmesi ngrlmektedir.

Alkol ve domuz eti ithalat yasak olmayp, yksek gmrk vergilerine tabidir. Alkol ve ttn ieren maddelere % 50180 arasnda gmrk vergisi uygulanmaktadr. rdnde izin verilen snai projelerde kullanlmak zere ithal edilen snai hammadde ve yatrm mallar ise gmrk vergisinden muaftr.

thal edilen rnlere, CIF bedeli ve gmrk vergisi toplam zerinden % 020 arasnda deien oranlarda sat vergisi uygulanmaktadr. Hizmetler iin bu oran sabit olup, % 13 dzeyindedir. Ayrca elektrikli cihazlara % 1416 arasnda, binek otomobillere % 1050 arasnda (motor hacmine gre deimektedir) ek sat vergisi uygulanmaktadr. Krfez birlii Konseyi lkelerinden, Byk Araplararas Serbest Ticaret Anlamasna taraf lkelerden, ABDden ve ABden ithal edilen rnler iin gmrk vergisi ve sat vergisi avantajlar mevcuttur.

rdnde kurumlar vergisinin st limiti % 25tir. rdnde yerleik olmayp gelirlerini bu lkedeki faaliyetlerinden elde edenler, hesap yl bitiminden itibaren 4 ay iinde Vergi daresinde vergi iadesi formu doldurmak kouluyla, yalnzca karlar zerinden vergilendirilme imkanna kavuabilmektedir. Vergi mkellefleri hesap yln kendileri belirleyebilmektedir. Vergisini deme sresinin ilk aynda deyenler vergi bedeli zerinden % 6, ikinci ve nc aylarda deyenler srayla % 4 ve % 2 indirimden yararlanabilmektedir. Gelir vergisi orannn st limiti % 30dur. Sat vergisinden ayr olarak pirin, eker, un, st ve ay gibi temel gda maddeleri dndaki birok ithal rne % 16 orannda KDV uygulanmaktadr.

Tarife D Engeller

rdne ihracatta mene sertifikasnn ve faturann ilgili lkedeki rdn Konsolosluu ya da Bykelilii tarafndan onaylanmas gerekmektedir. Konsolosluk veya Bykeliliin bulunmamas durumunda ise, sz konusu belge o lkedeki Ticaret Odasna onaylatlmaldr. Faturada al fiyat ve meneye ilaveten; ykleme, navlun giderleri, sigorta ve dier giderlerin yer almas gerekmektedir. Fatura Arapa dilinde dzenlenmediyse, ithalatnn fatura zerindeki bilgileri Arapaya tercme etmesi gerekmektedir.

Malzeme Tedarik Bakanl, pirin, buday, eker ve st tozu gibi stratejik nem arz eden gda maddelerinin fiyatnn belirlenmesinden ve ithalatnn denetiminden sorumlu kurumdur. Birok temel gda maddesinin ve inaat malzemesinin fiyat da yine ilgili Bakanlk tarafndan belirlenmektedir. Petrol rnleri ithalat da yine devletin kontrolndedir. Bu rnler haricindeki rnlerin ithalat iin rdn Sanayi ve Ticaret bakanlndan alnan izin haricinde bir izin alnmasna gerek yoktur. Serbest blgelerde depolanan mallar zerinden ithalatdan % 1 orannda cret alnmaktadr.

Haziran 1998de rdn gmrklerinin AB normlarna uygunluunun salanmas ve gmrk ilemlerinin tek bir basamaa indirilmesi amacyla Tek dari Belge (Single Administrative Document, SAD) uygulamasna geilmitir. rdn Gmrk daresi iletiim bilgileri; Tel: 00 962 6462 3186 (dahili 2114 ya da 2119), Faks: 00 962 6461 9682 E-posta:customs@customs.gov.jo.

rn Standartlar ile lgili Uygulamalar

1995 ylnda kurulan rdn Standartlar ve Metroloji Enstits (Jordan Institute for Standards and Metrology, JISM), teknik zelliklerin belirlenmesinden sorumlu zerk bir kamu kuruluudur. rdnde geerli standartlarn temeli, Avrupa sistemine dayanmaktadr. rdne yaplacak ihracatta ticari faturann bir nshas ihracat tarafndan rnn meneini ve fiyatn gsterir ekilde dzenlenmelidir. 300 Dnin altnda deere sahip mallar iin belgelendirme yaplmas zorunlu olmayp, onaylanmam belgeler iin rnn CIF deeri zerinden % 1 orannda ceza pay alnmaktadr.

Trkiye ile Ticaret

Genel Durum

Trkiye-rdn D Ticaret Deerleri (1 000 Dolar)

Yl

hracat

thalat

D Ticaret Dengesi

D Ticaret Hacmi

2000

99 534

27 272

72 261

126 806

2001

118 900

13 525

105 376

132 426

2002

116 650

18 382

98 268

135 033

2003

149 618

16 850

132 768

166 469

2004

229 464

14 156

215 308

243 621

2005

288 648

28 321

260 327

316 969

2006

321 660

9 319

312 341

330 980

2007

389 305

11 597

377 708

400 902

2008

460 721

25 289

435 432

486 010

2009

455 284

20 354

434 930

475 638

2010

572 271

42 752

529 519

615 023

2011

507 007

66 272

440 735

573 279

2012

771 138

95 996

675 141

867 134

2012/11

733 356

93 668

639 687

827 024

2013/11

668 386

63 954

604 432

732 341

Kaynak: Ekonomi Bakanl

Trkiyenin rdne hracatnda Balca Tarmsal rnler(Dolar)

GTIP

2010

2011

2012

1905

Ekmek, Pasta, Kek, Biskvi ve Dier Ekmeki Mamller, Hosti, Bo la Kapsl Mhr Gllac, Pirin

6.832.796,00

11.567.643,00

17.505.280,00

1806

ikolata ve Kakao eren Dier Gda Mstahzarlar

3.992.364,00

5.509.830,00

6.205.835,00

2403

Homonize Edilmi Ttn ve Ttn Yerine Geen Madde Hlasalar ve Esanslar

20.342.574,00

10.058.054,00

6.133.668,00

1704

Kakao ermeyen eker Mamulleri (Beyaz ikolata Dahil)

3.009.555,00

4.289.177,00

5.096.667,00

Trkiye'ninrdn'den thalatnda Balca Tarmsal rnler (Dolar)

GTIP

2010

2011

2012

3105

Azot, Fosfor ve Potasyumun kisini veya n eren Mineral veya Kimyasal Gbreler

67.116,00

220.558,00

42.898.556,00

3104

Potasl Mineral veya Kimyasal Gbreler

597.961,00

4.483.097,00

5.066.436,00

804

Hurma, ncir, Ananas, Avokado ve Guava Armudu, Mango ve Mangost (Taze/Kurutulmu)

134.191,00

930.785,00

1.046.814,00

1209

Ekim Amacyla Kullanlan Tohum, Meyve ve Sporlar

30.490,00

41.417,00

108.573,00

2009

Meyve ve Sebze Sular (Fermente Edilmemi, Alkol Katlmam)

-

-

60.867,00

ki lke Arasndaki Anlama ve Protokoller

Anlama / Protokol

mza Tarihi

Resmi Gazete

Ticaret Anlamas

17.06.1980

10.04.1981

Ekonomik, Snai ve Teknik birlii Anlamas

04.12.1983

26.02.1984

ifte Vergilendirmenin nlenmesi Anlamas

06.06.1985

15.07.1986/19165

Trkiye-rdn Ekonomik Snai ve Teknik birlii Anlamas Karma Komitesi I. Dnem Toplants Protokol

25.11.1986

09.02.1987/19367

Trk-rdn Ek. Snai ve Tek. b. z. I.Top. Tut.

08.10.1987

27.01.1988/19367

Uluslararas Karayolu Tamacl Anlamas

05.09.1988

07.07.1989/20218

Trkiye-rdn Eko. Snai ve Teknik birlii Anl.

24.11.1988

29.04.1989/20153

KEK IV. Dnem Protokolu

25.06.1992

07.09.1992/21338

Yatrmlarn Karlkl Teviki ve Korunmas Anl.

02.08.1993

17.11.2005/25996

Trkiye-rdn Serbest Ticaret Alan Tesis Eden Ortaklk Anlamas

01.12.2009

-

Kaynak:T.C. Ekonomi BakanlAnlamalar Genel Mdrl

hracat Potansiyeli Olan Balca Sektrler

Oto ana ve yan sanayi, kozmetik, temizlik maddeleri, kat, mcevherat, mobilya, ambalaj, inaat malzemeleri, demir elik, doal talar, kablo ve teller, hazr giyim, kuma, tekstil yan sanayi, i makineleri, elektrikli makineler, plastik ileme makineleri, beyaz eya, aydnlatma malzemeleri, temizlik maddeleri, boru ve balant paralar, pompa ve kompresrler, inaat ve mteahhitlik hizmetleri, enerji, telekomnikasyon, perakendecilik, ulatrma, gvenlik, danmanlk, nohut, tatl biskvi ve gofretler, peynir, makarna, mercimek, zeytinya, bulgur, ekerli ve ikolatal mamuller sektrlerinde rdn pazarnda potansiyel mevcuttur.

Tarm ve Gda rnleri hra Potansiyelimiz

Bakliyat

rdnn 2011 ylnda 31 milyon dolarlk nohut ithalat bulunmakta olup, ithalat bir nceki yla gre %34 orannda artmtr. rdn nohut ithalatn Kanada(%29), Rusya(%19) ve Trkiyeden (%16) karlamaktadr. lkemiz nohut ihracatnda bu lkelerle rekabet edebilecek durumdadr. lkemizde yetitirilen nohutlarn kalitesi, Kanada ve Rusya meneli nohutlarn kalitesindedir. hra fiyatlarmz da yllara gre farkllklar gsterse de dnya fiyatlar dzeyinde oluabilmektedir. Bu nedenle, rdn nohut ihracatmz daha da artrabileceimiz bir pazar olarak deerlendirilmektedir.

rdn 2011 yl itibaryla 10 milyon dolar civarnda mercimek ithal etmitir. rdn, 2011 ylnda mercimek ithalatnn yarsn lkemizden karlamtr. rdn 2011 ylnda mercimek ithalatnn %49unu Trkiyeden, %22sini Kanadadan, %20sini Suriyeden karlamtr. Nohutta olduu gibi mercimekte de rdn pazar lkemiz iin potansiyel bir pazar konumundadr. Pazara girite rakip lke olarak Kanada grlmektedir. Ancak corafi yaknlk avantajmz nedeniyle rdnl ithalatlarn lkemiz mercimeklerini daha ok tercih edebilecekleri dnlmektedir.

rdnn 2011 yl bulgur ithalat 1,9 milyon dolar olarak gereklemitir. Bulgur ithalat henz ok snrl tutarlarda olsa da ithalatn gelecek yllarda artmaya devam edecei tahmin edilmektedir. Toplam ihracatn %97si Trkiyeden yaplmakla birlikte, pazarn daha fazla potansiyeline sahip olduu dnlmektedir. Damak tadnn ve tketim alkanlklarnn benzer olmas nedeniyle, bu lkede bulgurun zellikle sala ynelik faydalarnn vurgulanarak tantm yaplmasnda fayda grlmektedir.

Biskvi

rdnn bu rn grubunda 2010 ylnda 26,5 milyon dolar olan ithalat 2011 ylnda 26,8 milyon dolar seviyesine ykselmitir. thalatn %56sn tatl biskviler, %44n ise gofretler oluturmaktadr. rdnn bu rn grubunda toplam ithalat dk bir oranda artsada Trkiyenin rdne bu rn grubunda ki ihracat %11 artmtr. Trkiyenin ihracatnn %72sini tatl biskviler, %28ini ise gofretler oluturmaktadr.

Makarna

rdnn 2011 yl makarna ithalat bir nceki yla gre %32 artarak yaklak 22 milyon dolar ile en yksek seviyesine ulamtr. Son be yllk dnemdeki ihracat art yaklak 4 kat olarak gereklemitir. Toplam ithalatn yarya yakn Suudi Arabistan ve Endonezyadan ithal edilen makarnalar oluturmaktadr. B.A.E,Lbnan ve Msr pazardaki dier lkelerdir. Bu lkeler, Arap Ligi yesi olmalar nedeniyle rnlerinin gmrksz olarak ithal edilebilmesinin avantajyla pazarda nemli bir yere sahip bulunmaktadr. Trkiye-rdn Serbest Ticaret Anlamasyla birlikte lkemizin de bu pazarda nemli bir konuma gelecei dnlmektedir.

Trkiyenin rdne 2011 makarna ihracat 2010 ylna gre %40 artarak 1,4 milyon dolar seviyesine ulamtr.

ekerli ve ikolatal Mamuller

rdnn ekerli ve ikolatal mamuller ithalat son yllarda dzenli olarak art gstermektedir. Bu rn grubunda toplam ithalat son be ylda 35 milyon dolardan 70 milyon dolara ykselmitir. Bu rn grubunda pazara en fazla ihracat yapan lkelerden olan Trkiye, rakip Arap lkeleri ve AB lkelerine gre gmrk vergisi dezavantajna sahipti. Ancak Trkiye-rdn Serbest Ticaret Anlamasnn hayata gemesiyle birlikte lkemizin de bu pazarda nemli bir konuma gelecei dnlmektedir.

rdne AB lkelerinden ithal edilen rnlerin byk bir ksmn ikolatalar oluturmaktadr. Trkiyenin bu grup iindeki ihracatnda ise kokolinler nem tamaktadr. ekerli mamullerde ise sakzl ve jleli ekercilik mamulleri ihracatmzn ounluunu oluturmaktadr.

ekerli ve ikolatal mamullerde, rdne Trkiyeden ithal edilen rnlerin, bata Irak olmak zere, blgedeki dier lkelere re-export yapld bilinmektedir. Blgedeki dier lkelere gre gelimi bulunan bankaclk sektr ve lojistik gibi konular rdnl firmalarla almay cazip hale getirmektedir. Dier taraftan, 6,1 milyonluk nfusu ve zellikle bu nfusun %35ini oluturan 0-14 ya grubu ile rdn ekerli ve ikolatal mamuller asndan potansiyel bir pazar olmaya devam etmektedir.

Ya Meyve Sebze

2011 ylnda rdnn elma ithalat %7 orannda artarak 28 milyon dolara ykselmi, ithalatn %10u Trkiyeden gerekletirilmitir. rdn elma ihracatmz asndan nemli bir pazardr. 2011 ylnda Trkiyenin en fazla elma ihra ettii lkeler arasnda rdn 8. olmutur. Toplam elma ihracatmzn %2si bu lkeye gerekletirilmitir.

Zeytinya

%56sn spanya, %43sini Suriye ve %6sn talyadan ithal edilen zeytinyalar oluturmutur. Zeytinya Arap Birliine ye lkelerden gmrksz ithal edilebilirken, AB lkeleri iin ise %15 gmrk vergisi uygulanmaktadr. Dier taraftan, pazarda salkl gdalara olan talebin artt ve zeytinya tketiminin de artaca tahmin edilmektedir. Pazara henz ok snrl bir miktarla giri yapan Trkiye asndan, gmrk vergilerinde gerekleebilecek indirimler nemli avantajlar salayacaktr.rdn - Dzenlenen nemli Fuarlar

ki lke Arasndaki Ticarette Yaanan Sorunlar

Orta Dounun siyasi ve ekonomik adan en istikrarl lkelerinden biri olan rdn, gelimi altyap hizmetleri, bat normlarna yakn kamu uygulamalar, liberal ekonomisi, eitimli ve ucuz igc arz ve elverili iklimi ile yatrmclara ve yabanc firmalara nemli frsatlar sunmaktadr. ngilizcenin i evrelerinde yaygn olarak konuulmas, rdn ile i yapmak isteyen firmalar iin nemli bir avantajdr. GAFTA lkeleri arasndaki Serbest Ticaret Anlamasndan yararlanlarak, rdnde gerekletirilecek bir yatrm ile Orta Dou ve Krfez lkelerine gei yaplmas da mmkndr.

Sunduu frsatlara ramen rdne ihra edilecek rnlerin yksek gmrk vergilerine tabi olmas, gmrk muafiyetli bir proje alamayan mteahhitlik firmalarnn fiyat baznda rekabet edememeleri ve malzeme tedarikini baka lkelerden yapmak zorunda kalmalar, akreditif mektubu temininde yaanan sorunlar nedeniyle yabanc bankalar ile almak zorunda kalnmas dolaysyla maaliyetlerin artmas firmalarmzn yaad balca sorunlar oluturmaktadr. rdn ile Trkiye arasnda 1 Aralk 2009da imzalanan Serbest Ticaret Anlamasnn ilerleyen yllarda yrrle girmesi ve salkl bir biimde uygulanmas ile, bu engellerin ounun da alaca tahmin edilmektedir

Trkiye-rdn Yatrm likileri

Tekstil ve konfeksiyonda Sarar, Damat-Tween, Kip, Mavi, gda da lker, Pnar, Eti, seramikte anakkale, mobilyada stikbal, Saray, ilek, Merinos, elektronikte Beko, jeneratrde Aksa, gne enerjisinde Eraslanl, izolasyonda zocam gibi byk markalar rdnl acenteleri vastasyla pazarda yeralmaktadr. rdndeki Trk yatrmlarnn toplam deeri 90 Milyon Dolar civarndadr. ki lke arasnda ulam ve enerji alanlarnda ibirliininin artrlmasna ynelik almalar devam etmektedir.

rdn Yatrm mkanlar

rdn ynetimi imzalanan ticaret anlamalar ve lkenin stratejik konumu dorultusunda lkeye ynelik yabanc yatrmlar tevik edici bir dizi hukuksal ve ekonomik reformu da hayata geirmitir. Aada ayrntlaryla sunulan veriler rdn ynetiminin ve rdnn, yabanc yatrma gsterdii hassasiyeti ortaya koymaktadr.

zel stratejik konum

Avrupa, Asya ve Afrikaya eit corafi mesafe

Ortadounun ulam merkezi

Akabe limanndan Kzldeniz ve komu lke limanlarna k noktas

stikrarl politik yap

Demokratik yollarla seilmi parlamento ve halk destekli Haimi Hanedanlnn monarik ynetimi

nan, dnce ve basn zgrl

Kamu ve zel yaam arasndaki belirgin snr

zel giriime ynelik ciddi destek ve tevikler

Yabanc yatrmcya eit muamele

WTO ile uyumlu kanunlar

Serbest Pazar Ekonomisi

Dnya Ekonomi Forumunun Global Rekabet Raporu, 2000 2008 yllar arasdna rdn, blgesinde en yksek ekonomik geliimi gerekletirebilecek g olarak gstermektedir.

hracata ncelik veren ekonomik politikalar

Kamu kurulularnn zelletirme almalar

Yapsal ve yasal reformlarda nemli gelimeler

10 yldr deimeyen kur dengesi

Yllk %2lik enflasyon oran

Yabanc yatrmcy destekleyen ekonomik ve vergisel dzenlemeler

Nitelikli Sanayi Blgeleri

ABD ve Arap lkelerine gmrksz ve kotasz sat

Tek noktadan tm zmlerin sunulduu zel ekonomik alan ayrcal

ABD dnda Ortadounun tm lkelerine en yakn fiziksel konum.

nsan ncelikli idari politikalar, tm rdnllerin ve rdnde bulunan yabanclarn gnlk yaamlarn modern unsurlarla evrelemeye gayret gstermektedir. Alt ve st yapda son 10 ylda gerekletirilen atlmlar, yakn gelecekte rdn blgesinin lider lkelerinden biri olmaya aday gstermektedir. Ortadoudan ykselen bu yldzn, adalama yolundaki blge halkarna klavuzluk edecei aktr.

rdnn gnmz Ortadousundaki stratejik konumu, ibirlii ve yatrm olanaklarnn dikkatle incelenmesini gerektirmektedir. Olduka problemli bir corafyada bulunmasna ramen, monarik yap ile akll bir ynetimin uygulanmas, rdnn evresinde meydana gelen olumsuz olaylardan etkilenmesini engellemektedir.

Son yllarda yaplan Serbest Ticaret Anlamalar ile rdn, zellikle Amerika ve Arap lkeleri pazar iin nemli bir zplama tahtas grevi grmektedir. Yaplan bu anlamalar ile Amerika ve Arap lkelerine gmrksz mal ihracat yaplabilmekte, ayrca hibir rne kota uygulanmamaktadr.rdnn QIZ (Nitelikli Sanayi Blgesi) stats almas ile beraber yaplan yasal deiiklikler, yabanc yatrmclar iin rdn bir cazibe merkezi haline getirmitir. st ste alan serbest blgeler ve QIZ alanlar sayesinde 1997 ylnda sadece ABDye 9 milyon USD olan ihracat hacmi, 2002de 500 milyon USD, 2003de 664 milyon USD, ve 2004de bir milyar aan ihracat hacmine ulamtr.

Trkiyenin zellikle tekstil konusunda ABD pazarnda karlat kota sorunu rdnde yatrm yapmak kouluyla bertaraf edilebilir. Fakat yatrm kanunda yer alan ham maddenin %8inin srailden karlanmas maddesi, bu konuda baz problemleri de beraberinde getirebilir. Dier sektrler iin ise fizibilite almalar yaplarak, zellikle ABD pazarna gmrksz mal sokabilmenin verdii avantajlardan yararlanlmas, Aqaba QIZ blgesinin sunduu zel ekonomik frsatlarn deerlendirilerek, bu yeni yatrma alm alanda zaman kaybetmeden yatrma gidilmesi aklc olacaktr

Sonu olarak, rdnn dar olan i pazar yerine, serbest blgeler ve QIZler kullanlarak yaplan ihracat, hem ABD hem de Arap lkelerine gmrksz ve kotasz mal giriine olanak salamaktadr. zellikle ABD gibi dnyann en byk ithalatsna gmrksz ve kotasz ihracat yapabilmek amacyla, imdiye kadar zayf kalan Trkiye-rdn ilikilerini gelitirmek, her iki lkenin de yararna olacaktr. Bu amala Trkiye tarafndan imzalanarak Mart 2003te gnderilen ve halen mzakereleri devam eden Serbest Ticaret Anlamasnn rdn tarafndan da imzalanarak, yrle girmesi iin gerekli almalarn yaplmas gerekmektedir. Trkiye 200den fazla lkeye 11.000 eit mal satmakta olup, Trkiye 2004 ylnda 63 milyar USD ihracat, 98 milyar USD ithalat yapmtr. rdn ile yaplan ticaretin sadece 200 milyon olup, bu rakam iki taraf iinde yeterli deildir ve arttrlmas gerekmektedir.

zellikli Sanayi Blgeleri (QIZ Qualifying Industrial Zones), ABD hkmetinin onay alndktan sonra rdnde kurulan sanayi blgelerdir. retim girdilerinde hem rdn hem de srailin katks bulunan bu blgelerde retilen rnlere, ABDye girite gmrk ve kota muafiyeti tannmaktadr. Bu blgelerle, rdnn ABDye ihracatnn artrlmas, rdne yabanc yatrmlarn ve teknoloji transferinin zendirilmesi, lkede yeni i imkanlarnn yaratlmas ve rdn mallarnn dnya pazarlarnda rekabet gcnn artrlmas amlanmtr. u anda rdne aylm yatrmclarn ihtiyaclarn karlayacak be snrl blge (QIZ) vardr. Bunlarn ikisi, kamu tarafndan ynetilen endtriyel bgelerde yer alr, ise zel mlkiyetlidir.

Aqaba Nitelikli Sanayi Blgesi, Amerika Parsons Brinckerhoff International irketi ile Trk SUTA naat ve Mhendislik irketi tarafndan 30 seneliine plan, finans, gelitirme, ve pazarlama ilerinin ynetilecei rdnn en yeni ve nemli Nitelikli Sanayi Blgesidir. Devlet ve zel ektr ibirlii ile organize edilen alan havaalanna ve Aqaba limanna yakn olmas nedeniyle zellikle yatrmclarn ilgisini ekmektedir.

QIZlerden yaplan ihracat 2003 ylnda 415 milyon Dolar olarak gereklemi olup, bir nceki yla gre %43 orannda artarak 2004 ylnda 595 milyon Dolara ulamtr.

Kaynak: Amman Bykelilii Ticaret Mavirlii

Yatrmlarda Devlet Yardmlar

rdn Hkmeti yabanc yatrmcy destekleyen ekonomik ve vergisel dzenlemeler uygulamaktadr.

10 yl sresince proje gelir ve sosyal hizmetler vergisinden bulunduu blgeye gre deiik oranlarda muaf tutulmaktadr.

A blgesi %25

B blgesi %50

C blgesi %75

thal edilen demirba ve sabit deerler gmrk vergisinden %100 muaf tutulmaktadr.

Demirba iin ithal edilen yedek paralar demirba deerinin %15 orann amad srece vergiden muaf tutulabilir.

Gelimekte olan projelere vergiden ve gmrkten en az %25 orannda ek muafiyet ayrcal tannmaktadr. Ek muafiyet en fazla 4 yl uzatlabilir.

Otel ve hastaneler iin her yedi ylda bir kez yenileme amal mobilya ve malzeme almlarnda gmrk vergisinden muaf tutulur.

irket Nasl Kurulur

1997 yl Yabanc Yatrm Tevik Kanunu ve 1995 yl Yatrm Tevik Kanunu ve Dzenlemeleri ve bunda deiiklik yapan 2000 yl dzenlemeleri erevesinde yabanclarn rdnde Yatrm yapabilme yntemleri ve her bir yntemde salanan avantajlar aada yer almaktadr.Dier taraftan, rdnde irket kurabilmek iin yabanclarn getirmesi gereken asgari sermaye miktar 50,000 rdn Dinarndan (71,000 ABD Dolar) az olamaz.

rdnde kurulabilecek irket tipleri

Faaliyet D Yabanc irketler

Ortak Teebbsler

Snrl Sorumlu zel tirakli irketler

rdnde faaliyet gsteren yabanc irketler

Genel Ortaklklar

Kamu Hissedarl irketler

Memleket Dnda Kurulan irketler

Komandit Ortaklk

Ortak Yatrm irketleri

Yabanclarn rdnde Yatrm Yapma Yntemleri

1997 yl Yabanc Yatrm Tevik Kanunu ve 1995 yl Yatrm Tevik Kanunu ve Dzenlemeleri ve bunda deiiklik yapan 2000 yl dzenlemeleri erevesinde yabanclarn rdnde Yatrm yapabilme yntemleri ve her bir yntemde salanan avantajlar aada yer almaktadr.

Dier taraftan, rdnde Yatrm yapmak iin yabanclarn getirmesi gereken asgari sermaye miktar 50,000 rdn Dinarndan (71,000 ABD Dolar) az olamaz.

Yabanc Sermaye Oranna Gre:

1-Yabanc Sermaye Orannn %50yi geemeyecei durumlar

Mteahhitlik Sektr

Ticaret Sektr

Madencilik Sektr

Bu sektrde yabanclar tek balarna Yatrm yapamamakta ve rdnl firmalarla en az %50 ortaklk kurmak zorundadr.

2- Yabanc sermaye Orannn %100 olabilecei durumlar

Yukardaki maddeler dnda kalan sektrlerdeki yabanclar rdnl ortaa gereksinim duymadan tamamen yabanc sermayeli Yatrm yapabilmektedir.

Yatrm Yaplacak Blgeye Gre:

1- zellikli Sanayi Blgeleri (Qualified Industrial Zones-QIZ)

lki 1998 ylnda kurulan ve Amerika Birleik Devletlerine gmrksz ve kotasz ihracat yapma imkanna sahip bu blgelerin says, devlet onu zel sektr olmak zere on tr.

Dier taraftan, lkenin eitli blgelerinde yeni QIZ kurulmas iin almalar devam etmektedir.

1

Al-Hasssan Industrial Estate

Irbid, 80 km north of amman

Kamu

Aktif

2

Al-Hussein Bin Abdullah II Industrial City

Al-karak,118 km south of amman

Kamu

Aktif

3

Aqaba QIZ

Aqaba

Kamu

Aktif Deil

4

Ad-Dulayl Industrial Park

Ad-dulayl, 45 km north east of amman

zel

Aktif

5

Al-Tajamout Industrial City

Sahab , 20 km east of amman

zel

Aktif

6

Cyber City Park

Near irbid ,next to the university of science and technology

zel

Aktif

7

Al-Qastal Industrial Park

3 km from queen alia international airport

zel

Aktif

8

Al-zay ready wear

Al-ruseifa

zel

Aktif

9

Al-Mashta Qualified Industrial Park

Quneitra,east of queen alia international airport

zel

Aktif Deil

10

Gateway park

South of shiekh hussein bridge

zel

Aktif Deil

11

Hillwood Hashmite University

Al-Zarka Hashemite university

zel

Aktif Deil

12

Al-Hallabat Industrial Park

Ad-Dulayl

zel

Yapm Aamasnda

13

Al-mawared

Al Muwaqar

zel

Yapm Aamasnda

2- Akabe zel Sanayi Blgesi.

3- Suriye rdn Serbest Blgesi.

4- Zarka Serbest Blgesi.

5- Sahab Sanayi Blgesi.

Dier Blgeler

C.1- Yatrm Blgesi A

C.2- Yatrm Blgesi B

C.3- Yatrm Blgesi C

Kaynak: Amman Bykelilii Ticaret Mavirlii

rdnde Tarm Alannda Dzenlenen nemli Fuarlar

FOOD EXPO (Gda ve iecek ) (Amman - Austos/Her Yl)

Genel Deerlendirme ve ngrler

rdn, her ne kadar kk bir pazar gibi dnlse de, srekli bir art trendi ierisinde olan gayrisafi yurtii haslas, ithalat, kii ba gelir seviyesi ve yldan yla byyen sanayi retimi ile dikkatleri zerine ekmektedir. Ayrca, rdnn AB ve ABD ile imzalam olduu anlamalar lkeyi blgede farkl bir statye koymaktadr.

Bymeye son derece msait olan rdn ile vizelerin kaldrlmas ve dier alanlarda getirilen kolaylklar sayesinde uygun ortak yatrmlarn daha da gelitirilerek, Trkiyenin blgede daha aktif bir hale gelmesi mmkndr. Nitekim rdnde yatrm, ekonomik ortam ve mevzuat asndan son derece elverilidir. rdnn blge lkeleri, ABD ve AB ile ticari entegrasyonu erevesinde lke pazar gn getike bymektedir.

TANZANYA

Genel Bilgiler

Dnyann en fakir lkelerinden birisi olan Birleik Tanzanya Cumhuriyeti, 883.749 km yzlm ve 45 milyona yaklaan nfusu ile Dou Afrika blgesinin en byk lkelerinden birisidir.

Tanzanya, Tanganyika anakaras ile Zanzibar adalar grubu federe devletlerinden oluan birleik bir cumhuriyettir. Zanzibarn ayr bir Devlet Bakan ve Parlamentosu bulunmakta olup, merkezi otoritenin yetki alanna girmeyen konularda tam yetkiye sahiptir.

Yaklak 45 milyon nfusu ve yllk % 7 ortalama byme oranyla Tanzanya, lkemiz ihracat iin potansiyel olan ve byyen bir pazardr.

Darsselam 4 milyonluk nfusuyla lkedeki en byk ticaret ve liman ehridir. lkenin d ticaretinin % 75inde bu liman kullanlmaktadr. lkedeki dier byk limanlar Mtwara, Tanga ve Zanzibarda yer almaktadr. Tanzanyada uluslararas hava liman (Dar es Salaam, Klimanjaro va Zanzibar) ve 21 kk havaalan bulunmaktadr.

lkenin gneyindeki nispeten yksek kesimlerdeki Mbeya ve Iringa tarm iin uygun ehirlerdir.

Tanzanyada byk miktarda ve ticari olarak kullanlabilir maden kaynaklar mevcuttur. Maden kaynaklarnn belli ballar iinde altn, elmas ve tanzanit yer almaktadr. Toplam ihracatnn yaklak % 45ini oluturan altn ile elmas retimi hzla srdrlmektedir. Malavi snrnda uranyum yataklar bulunmaktadr. Bu blgede hali hazrda bir miktar kmr retimi yaplmaktadr. Son yllarda nemli miktarda nikel yataklar bulunmu ve ayrca aratrmalarda byk miktarda platinyum yataklar olabilecei tespit edilmitir. Ayrca yaplan aratrmalar neticesinde lkede 43 Trilyon Dolarlk doal gaz rezervinin olduu ispatlanm ayrca nemli miktarda petrol bulunduu ynnde kanaat olumutur.

Genel Ekonomik Durum

Tanzanya ekonomisi, byk oranda tarm, madencilik (altn) ve turizme dayanmaktadr. Balklkta halkn nemli geim kaynaklarndan birisidir. lkede hizmetler sektr son yllarda hzla gelimi olup, hlihazrda GSYHnin yarsn oluturmaktadr. Hizmet sektrndeki byme byk lde turizm, telekomnikasyon ve finans sektrnde yaanan gelimelerden kaynaklanmaktadr.

Tanzanya ekonomisi, kresel ekonomik krizin ilk dneminde finansal sisteminin kresel finans sistemiyle entegre olmamas nedeniyle az etkilenmitir. Bununla birlikte ilerleyen dnemlerde kriz reel ekonomiyi bata emtia fiyatlarnda yaanan sert dler nedeniyle tarm ve madencilik sektr ile yabanc yatrmlar, turizm ve vergi gelirleri asndan olumsuz etkilemitir.

Tanzanya, Dou Afrika Gmrk Birlii yesidir. Dou Afrika Topluluu (EAC); Tanzanya Birleik Cumhuriyeti, Kenya Cumhuriyeti, Uganda Cumhuriyeti, Ruanda Cumhuriyeti ve Burundi Cumhuriyetinin ye olduu ve genel merkezi Tanzanyann Arusha kentinde bulunan blgesel bir hkmetleraras rgttr.

Dou Afrika Topluluu; siyasi, ekonomik ve sosyal konulardaki ibirliinin ye lkelerin tmnn yararna olacak ekilde geniletilmesini ve derinletirilmesini hedeflemektedir. EAC lkeleri bu amala 2005 ylnda gmrk birlii uygulamasna gemi, 20 Kasm 2009 tarihinde ise, 1 Temmuz 2010 tarihinde yrrle giren Ortak Pazar Protokoln imzalamtr. EAC, 2015 ylnda parasal birlik, daha sonraki dnemde ise siyasi bir federasyon oluturmay hedeflemektedir.

lkede ekonomide etkinlii azaltan en nemli faktrlerden biri ihale sisteminin yava ve hantal olmasdr. Bu amala lkede yeni bir ihale yasas gndemde olup, yerli tedarikilerin lehine baz dzenlemeleri de iermektedir. Ayrca byk ihalelerin daha kk paralara blnerek finansal gc daha az olan firmalarn da ihalelere girmesinin salanmas amalanmaktadr.

Son on ylda Sahra-alt Afrikada en iyi ekonomik performans gsteren lkelerin banda gelen Tanzanyada bata sanayi ve hizmetler sektrlerinin katklaryla ekonomi yllk yaklak % 6.3 orannda bymtr. Ayn dnemde tarm sektrnde byme daha yava olmu ve ortalama % 4.2 olarak gereklemitir. Politik istikrar ve salam hkmet politikalar sayesinde dorudan yabanc yatrmlar art gstermitir. Ayrca dviz kurlarnda kayda deer bir stabilite salanmtr. Son yllarda Tanzanyadaki enflasyon oran Frank blgesi dndaki blgenin en d olarak gereklemi, reformlar ekonomiyi d oklara kar daha dayankl hale getirmitir.

Tarm Sektr

Tarm sektr gayri safi yurtii hslann sadece yaklak % 27sini oluturmakla birlikte, lke arlkl olarak tarma baldr. Tarm sektr nemli lde ailelerin kendi ihtiyalar iin veya ticari amal retim yaptklar kk iletmelerden olumaktadr. alan nfusun % 77si tarmda istihdam edilmektedir. Tarmsal rnler byk oranda ham olarak veya yar ilenmi olarak ihra edilmekte ve tarm ihracat toplam ihracatn % 22sini oluturmaktadr.

Tarm sektr byk oranda emek youn bir yapya sahiptir. Tarmsal retim byk lde hava koullarna baldr. lkede byk miktarda ilenmeyen araziler mevcut olup, tarmsal iletmelerin ounluunu ortalama 0,9 ile 3 hektar arazi ileyen kk aile iletmeleri oluturmaktadr. lkede hububat arazilerinin yaklak % 70i elle, % 20si hayvan gcyle ve geri kalan % 10u traktrle ilenmektedir ve retim byk oranda yamura baldr.

Tanzanyadaki gda retimi byk oranda kk iftliklere/iftilere ve yamura baldr. Dzensiz yamurlar nedeniyle, lkede nerdeyse her yl gda a yaanmaktadr. Mahsul verimi, gbre, tohum gibi yetersiz ve kalitesiz tarmsal girdi eksiklii ve sk sk ortaya kan zararl bcekler nedeniyle dktr. Ulam alt yapsnn zayf olmas nedeniyle gda retimi olan blgelerden gda ihtiyac olan blgelere datm yaplamamaktadr. Bu da fiyat basksn artrmaktadr.

lkede retilen balca rnler, kahve, ay, kaju, sisal, pamuk, ttn ve ekerdir. Ayrca, nemli miktarda subtropikal meyve ve sebze, et, st rnleri, yer fst, vanilya, karabiber ve dier baharatlar retilmektedir. te yandan, lkede kesme iek retimine uygun bir iklime ve topraa sahip olan Arusha ve Kilimanjaro blgelerinde kesme iek retimi gerekletirilmektedir. Blgedeki en fazla ekilebilir topraa sahip olan Tanzanyada kesme iek sektr en hzl byme gsteren sektrlerden birisidir. Kesme ieklerin % 75-80i Hollandaya, geri kalan miktar ise Norve, Almanya ve ngiltereye ihra edilmektedir. Kesme iek sektrnde ok sayda bata Hollandal olmak zere Avrupal yatrmclarn yatrmlar bulunmaktadr.

Tarmsal rnlerin byk ounluu ham olarak ihra edilmektedir. Bu nedenle, tarmsal rnlerin ilenmesine ynelik nemli yatrm frsatlar bulunmaktadr. Az gelimi lkeler statsnde bulunan Tanzanya meneli tm rnlere Silahlar Hari Her ey (Everything But Arms-EBA) dzenlemesi kapsamnda Avrupa Birlii pazarna sfr vergi ile ve hibir miktar kstlamas olmakszn giri imkan salanmtr. Ayrca, AGOA- African Growth and Opportunity Act kapsamnda Tanzanya meneli ou tarm, tekstil ve hazr giyim rnleri ABDye gmrksz ve miktar snrlamasna tabii olmakszn ihra edilebilmektedir.

Tanzanya, yllk 50 bin ton kahve retimi ile Afrikann en byk 4. kahve recisidir. Tanzanya Kahve Kurulu (Tanzania Coffee Board-TCB) 6 blgeyi daha kahve retim alan olarak belirlenmesini planlamaktadr. lkede, 2020 ylnda 10 milyon ton kahve retimi hedeflenmektedir.

Hayvanclk sektr GSYHnn yaklak % 4n oluturmaktadr. Hayvansal retimin yaklak % 99u geleneksel kk iletmelerde gerekletirilmektedir. lkede hayvansal retimde sr retimi ilk sray almaktadr. retimin byk blm i piyasada tketilmektedir. hra edilen belli bal hayvansal rnler iinde canl hayvan ve hayvan derileri yer almaktadr. Bununla birlikte hayvanclk ticari faaliyetten daha ok ailelerin ihtiyacn karlamaya yneliktir.

Tanzanya, hayvanclk ynnden blgenin en nemli lkelerinden birisidir. Tanzanya sr retimi bakmndan Etiyopya (31 milyon) ve Sudann (30 milyon) ardndan Afrikada 3. srada yer almaktadr. lkede, 18,5 milyon sr, 13,1 milyon kei, 3,6 milyon koyun ve 30 milyon yerli kmes hayvan bulunmaktadr. 88,6 milyon hektarlk topraklarn 60 milyon hektarlk blm hayvancla uygun iftliklerden olumaktadr.

Dorudan Yabanc Yatrmlar

Tanzanya Afrikada dorudan yabanc yatrm alan belli bal lkeler arasnda yer almaktadr. Yatrmlarn byk ounluu madencilik, imalat sanayi, tarm ve turizm sektrlerinde younlamtr. lkeye yaplan dorudan yabanc yatrmlarda ilk sralar ngiltere, ABD, Kenya, Kanada, Gney Afrika, in, Almanya, talya, Hollanda ve Hindistan almaktadr.

lkede potansiyel yatrm alanlar iinde tarm, turizm, madencilik, gda ileme, eitim, salk, moda, imalat sanayi, aa ileme, enerji ve alt yap (yol, kpr yapm, telekomnikasyon) vs. yer almaktadr.

Tanzanyada yabanc yatrmlar ve kar transferine ilikin herhangi bir engel bulunmamaktadr. Tanzanya Yatrm Merkezi tarafndan onaylanan projelerde KDV ve gmrk vergisi muafiyeti bulunmaktadr. Tanzanyada yabanclarn toprak satn almalar snrldr. Tanzanya vatandalarnn yabanclara toprak satmas yasaktr. Bununla birlikte, yabanc yatrmclara Tanzanya Yatrm Merkezi araclyla 99 yllna toprak kiralanmaktadr.

lkedeki Serbest Blgeler (zel Ekonomik Blgeler)

Birleik Tanzanya Cumhuriyetinin yar otonom bir blgesi olan Zanzibar, tane serbest blge kurmutur. Dar es Salaamda, Ruanda, Burundi, Kongo, Zambiya, Malawi ve Mozambike giden mallar iin birka tane depo transit depo olarak kullanlmaktadr. Bal depolar da mevcuttur ve maln alcs, vergileri ve gmrk tarifelerini deyinceye kadar ithalatlar tarafndan mallar tutmak iin yaygn olarak kullanlmaktadr.

D Ticaret

Tanzanyann yapsal bir d ticaret a bulunmaktadr. Cari d ticaret a 2011 ylnda 5,4 milyar dolar ve 2012 ylnda ise 6,2 milyar dolar olarak gereklemitir.

D Ticaret Gstergeleri (Milyon Dolar)

2008

2009

2010

2011

2012

2013b

2014c

2015c

2016c

hracat

86,1

53,9

71,5

97,1

87,5

103.6

105.0

106.4

107.3

thalat

90,6

63,8

80,1

100,4

101,7

108.1

109.6

111.3

112,2

Denge

-4, 5

-10,1

-8,6

-3,3

-14,2

-4,5

-4,6

-4,9

-4,9

Hacim

176,7

117,6

151,6

197,5

189,2

211,7

214,6

217,7

219,5

Kaynak: Trademap ve Economist Intelligence Unit

b: EIU tahminic: EIU projeksiyonu

hracatnda Balca rnler

Tanzanyada son yllarda alnan tedbirlerle ihracat tevik edilmeye allmaktadr. lkenin ihracat byk lde maden ve geleneksel tarm rnleri ihracatna dayanmaktadr. Bu rnlerden zellikle tarm rnlerinin ihracatnda, dnya fiyatlarna bamllk nedeniyle, dalgalanma riski mevcuttur. Tanzanyann ihracatndaki balca rnler srasyla; ham altn, kymetli metal cevherleri, manganez cevherleri, kahve, balk, ttn, yal tohumlar, baklagiller, pamuk ve aydr.

thalatnda Balca rnler

Tanzanyann ithalatnda geleneksel olarak petrol yalar ilk sray almaktadr. 2012 yl itibari ile ithal edilen en nemli rnler arasnda buday, palm ya, ticari aralar, binek otomobilleri, traktrler, otomatik bilgi ilem makine ve niteleri, demir-elik rnleri, dozlandrlm ila, i ve maden makineleri ile bunlarn yedek paralar, telefon cihazlar, panzar ekeri, yolcu gemileri, ayakkab, izole edilmi tel, kablo ve pirin yer almaktadr.

Tanzanyann ithalat yapsna bakldnda, lkenin daha ok tketim rnleri ve sermaye mallar ithal ettii grlmektedir. Birok sektrde, lkede retim dzeyi dk olup i piyasann ihtiyacn karlamaktan uzaktr. Trk rnleri, Tanzanya pazarnda olumlu bir imaja sahiptir. Tanzanyann d ticaret yaps ile lkemizin d ticaret yaps birbirini tamamlamaktadr.

Balca lkeler tibar ile D Ticareti

Tanzanyann en fazla ithalat gerekletirdii lkeler; in (% 23,7), Hindistan (% 18,2), Gney Afrika Cumhuriyeti (% 7,9), Umman (% 5,4), Japonya (% 3,4), ngiltere (% 3,2) ve ABDdir (%2,7).Trkiye Tanzanyann ithalat yapt lkeler arasnda 16. sradadr ve pazar pay % 1,5dir.

2012 yl itibari ile Tanzanyann en fazla ihracat yapt lkeler, Hindistan, in, Japonya, Almanya, ABD, Hollanda, Belika, Ruanda, Zambiya, Endonezya ve Gney Afrika Cumhuriyetidir. Trkiye, Tanzanyann ihracat yapt lkeler arasnda 22. sradadr.

D Ticaret Politikas ve Vergiler

1986 ylnda Tanzanyann uygulamaya balad yapsal dzenleme programnn en belirleyici zelliklerinden birisi, kronik ve byyen demeler dengesi problemini amak iin ihracat artn salamaktr. Daha sonralar atlan admlarla birlikte Tanzanyann d ticaret rejimi byk oranda liberalletirilmitir. D ticaret rejiminin liberalletirilmesi neticesinde baz yerli retim dallar d rekabetten olumsuz etkilenmi olup yerli retimin korunmas amacyla hkmet bir dizi tedbir almtr.

thalat Rejimi

thalat iin herhangi bir ticari bankadan alnan ithalat beyan formunun doldurulmas gerekmektedir. thalatlar 5000 $ ve zerindeki mallar iin ithalat beyan formunu bankaya teslim ettiklerinde, ithal deerinin %1,2 sini bankaya demek zorundadrlar. Bu masraf n ykleme inceleme masraf olarak adlandrlr. Genel olarak 5000 $n zerinde ithal edilen tm mallar n ykleme incelemesine tabidir.

Geici Giri

Gmrk Dairesi makine, ekipmanlar ve aralarn geici giriine izin vermektedir. Gmrklerden yazl bavuru ile n izin alnmas ve sz konusu maln dar karlacann kantlanmas ya da eer satlrsa vergilerinin denecei garantisinin verilmesi gerekmektedir. Birok transit ticarette senet ve banka garantisi gerekmektedir.

thali Yasak Olan Mallar

Narkotikler ve uluslararas yasak ilalar yasaa tabidir. Canl hayvan, bitkiler, ateli silahlar ve cephane iin ilgili otoritelerden izin alnmaldr.

Tarifeler ve Dier Vergiler

Dou Afrika Gmrk Birlii dolaysyla Tanzanya, Birlik d ye lkelerden gelen mallara ortak bir tarife uygulamaktadr. Gmrk vergileri lkeye ithal edilen maln CIF deeri zerinden ad valorem esasna gre tahsil edilir. Mevcut vergiler l bir tarifeye dayaldr.

1- 0 gmrk vergisi: Ham maddelere, belli bal tarmsal rnlere ve endstriyel girdilere uygulanr.

2- %10 gmrk vergisi: Yar ilenmi girdilere ve endstriyel paralara uygulanr.

3- %25 gmrk vergisi: Nihai tketim mallarndan tahsil edilir.

Gmrk muafiyeti yatrm teviklerine veya iki tarafl ve ok tarafl anlamalara dayal olarak uygulanabilir. Belirlenen hassas mallar iinse bu oran yksek olup, %100 e kadar artabilmektedir. Genel olarak, EAC dndan yaplan ithalatta % 18 KDV uygulanmaktadr.

Dier taraftan, Tanzanya SADCnin yesidir. SADC kapsamnda Serbest Ticaret Anlamas (STA) imzalayan lkeler arasnda ticarete konu olan rnlerin % 80ine sfr 0 vergi uygulanmaktadr. STA imzalayan lkeler 2012 ylndan beri tm rnlerde gmrk vergisini 0olarak uygulamaktadr.

Tarife D Engeller

Ticari reformlar neticesinde ithal ve ihra lisanslar kaldrlmtr. Bu uygulamann istisnasn salk ve gvenlik nedenleriyle hassas kabul edilen mallar oluturmaktadr. Ticari dzenlemeler ve standartlar genel olarak tketici saln korumak beklentilerini karlamaktadr. Tarife d engeller olmamasna ramen, gmrk ve liman otoritelerinin uygulamalar ithalat gletirmektedir. Liman hizmetlerinde gecikmeler ve ekstra vergiler yaygn bir uygulamadr. Bu durum, ithalatta beklenmeyen gecikmelere sebebiyet vermektedir.

rn Standartlar ile lgili Uygulamalar

Tanzanya Standartlar Brosu, ISO yesidir. Genel olarak sanayi rnleri olmak zere standart sertifikas dzenlemektedir. Standartlar uluslararas kabul grm normlara uygundur. Uluslararas standartta mal reten kurulular tarafndan bu normlarn karlanmas zorunlu deildir. Standartlar brosuna bal 7 adet laboratuvar olup, bu laboratuvarlar maln standartlara uygunluunu test eder. Standartlara ilikin bilgi, kuruluun (www.tbs-tz.org) web sitesinden salanabilir. Etiketlemede de ISO standartlar esas alnmtr. Tanzanya Standart Kurumu olan Tanzania Bureau of Standards, Trk Standartlar Enstitsnn standartlarn tanmaktadr.

Trkiye ile Ticaret

Trkiye-Tanzanya D Ticaret Deerleri (1 000 Dolar)

Yl

hracat

thalat

D Ticaret Hacmi

D Ticaret Dengesi

1996

1.590

2.301

3.891

-711

1997

2.865

2.758

5.623

107

1998

5.508

969

6.477

4.539

1999

5.372

2.370

7.742

3.002

2000

4.633

1.833

6.466

2.800

2001

2.803

772

3.575

2.031

2002

3.839

3.829

7.668

10

2003

5.995

4.820

10.815

1.175

2004

7.496

10.876

18.371

-3.380

2005

23.019

10.032

33.052

12.987

2006

27.360

16.035

43.395

11.325

2007

30.216

11.953

42.169

18.263

2008

52.636

14.033

66.670

38.603

2009

55.281

11.078

66.359

44.204

2010

89.319

14.332

103.651

74.987

2011

170.780

21.788

192.568

148.992

2012

130.426

26.022

156.448

104.404

2012 (Ocak-Kasm)

119.001

23.978

142.979

95.023

2013 (Ocak-Kasm)

126.815

36.787

163.602

90.028

Kaynak: TUK

Tanzanya, Trkiyenin ihracatnda 95. ve ithalatnda ise 109. sradadr. Trkiyenin Tanzanyaya olan ihracat 1990 ylnda 1,3 milyon dolardan 2012 ylnda 130,4 milyon dolara ykselmitir.

Tanzanyaya ihracatmz be yl ncesine kadar 8 milyon dolarn altnda seyretmitir. Son be ylda ihracatmz nceki yllara gre ciddi bir art gstermitir. hracatmzda yllara gre dzenlilik arz etmemekle beraber ilk iki sray demir elik rnleri ve rmorklar almaktadr. hra ettiimiz dier nemli rnler arasnda maya, makarna, kat ambalaj ve temizlik malzemeleri, gbre, un, kkrt, kablo ve teller yer almaktadr.

Trkiye'nin Tanzanya'ya hracatnda Balca rnler (1.000 Dolar)

GTP

RNLER

2010

2011

2012

7214

Demir veya alamsz elikten ubuklar (dvlm, scak haddelenmi)

18354,1

49384,5

34624,5

8716

Rmorklar ve yar rmorklar; hareket ettirici tertibat bulunmayan dier tatlar; bunlarn aksam ve paralar

21,9

1033,2

10054,0

1902

Makarnalar ve kuskus

3748,6

4230,6

8291,8

1101

Buday unu/mahlut unu

3023,4

3735,0

6619,1

2102

Mayalar ve cansz dier tek hcreli mikroorganizmalar

4050,1

4569,9

6554,3

2503

Her nevi kkrt (sblime, presipite ve kolloidal kkrt hari)

0,0

2853,9

3614,1

8544

zole edilmi teller, kablolar ve dier elektrik iletkenler; tek tek kaplanm liflerden oluan fibe

201,5

2070,7

3143,9

8474

Toprak, ta, metal cevheri vb. Ayklama, eleme, tasnif, ayrma, ykama, krma, tme, yourma, kal

1094,3

556,2

2150,4

8504

Elektrik transformatrleri, statik konvertrler (rnein; redresrler) ve endktrler

804,7

212,6

1976,9

7216

Demir veya alamsz elikten profiller

900,8

702,0

1887,1

7213

Demir veya alamsz elikten filmain (scak haddelenmi, kangal halinde)

388,0

9940,7

1430,5

8516

Elektrikli su stclar, elektrotermik cihazlar, ortam stclar, sa ve el kurutucular, tler

1064,2

1323,9

1423,3

2710

Petrol yalar ve bitmenli minerallerden elde edilen yalar

23470,0

35943,9

1315,0

7614

Aluminyumdan demetlenmi teller, kablolar, rme halatlar vb.

0,0

2182,5

1263,2

5501

Sentetik filament demetleri

1316,5

814,3

1176,1

7208

Demir veya alamsz elikten yass hadde rnleri (genilik >= 600 mm) (scak haddelenmi) (kaplanm

1285,1

1265,2

1143,2

8502

Elektrik enerjisi retim (elektrojen) gruplar ve rotatif elektrik konvertrleri

807,1

996,7

1103,2

7308

Demir veya elikten inaat ve inaat aksam, inaatta kullanlmak zere hazrlanm demir veya elik

3711,5

7198,9

1071,9

8708

Karayolu tatlar iin aksam, para ve aksesuarlar

601,4

1178,6

987,4

7207

Demir veya alamsz elikten yar mamuller

0,0

0,0

786,5

8537

Elektrik kontrol, datm tablolar, panolar, konsollar, kabinler, dier mesnetler ve saysal kontro

91,7

1399,3

747,5

7215

Demir veya alamsz elikten dier ubukar

109,7

645,1

690,9

3925

Plastikten inaat malzemesi

484,8

766,3

683,1

8437

Tohum, hububat, kuru baklagilleri temizleme, tasnif etme ayklama ve tmeye mahsus makina ve cihaz

1,7

1103,8

662,3

1512

Ayiei, aspir, pamuk tohumu yalar ve bunlarn fraksiyonlar (kimyasal olarak deitirilmemi)

184,9

845,3

656,5

8443

Bask yapmaya mahsus makinalar; kopyalama ve faks makinalar; bunlarn aksam, para ve aksesuarlar

330,4

9,9

621,2

7306

Demir veya elikten dier ince ve kaln borular ve ii bo profiller

410,4

704,9

605,2

2802

Sblime veya ktrlm kkrt, kolloidal kkrt

63,9

0,0

518,5

3906

Akrilik polimerleri (ilk ekillerde)

429,1

685,3

474,1

4016

Sertletirilmemi vulkanize kauuktan dier eya

324,5

734,7

455,3

9403

Dier mobilyalar ve bunlarn aksam ve paralar

349,1

842,2

448,6

3917

Plastikten hortumlar, borular ve balant elemanlar (manon, nipel, dirsek, flanlar, vb.)

234,1

261,2

447,8

8701

Traktrler

640,2

0,0

444,2

8456

Maddelerin andrlarak, lazerle, foton, ultrasonik,dier nlarla vb yntemlerle ilenmesine mahs

0,0

0,0

443,1

Dier

16.656,6

25.856,7

16.615,3

TOPLAM

89.319,0

170.772,3

130.426,4

Trkiye'nin Tanzanya'dan thalatnda Balca rnler (1.000 Dolar)

GTP

RNLER

2010

2011

2012

2401

Yaprak ttn ve ttn dkntleri

9466,2

13224,7

17223,0

8908

Sklecek gemiler, suda yzen sklecek dier aralar

1080,9

4914,4

4628,5

1209

Ekim amacyla kullanlan tohum, meyve ve sporlar

646,3

1226,9

1943,0

5205

Pamuk iplii (diki ipii hari) (ark itibariye pamuk oran >=%85 ve perakende olarak sataca

610,3

768,8

697,3

1207

Dier yal tohumlar ve meyveler

247,9

124,7

295,8

5607

Sicim, kordon, ip, halat

327,9

248,3

206,7

7601

lenmemi aluminyum

0,0

180,0

165,3

5201

Pamuk (karde edilmemi veya penyelenmemi)

1700,9

0,0

158,2

307

Yumuakalar (canl, taze, soutulmu, dondurulmu, kurutulmu, tuzlanm vs.)

3,2

151,4

124,8

4104

Sr (buffalo dahil) ve at cinsi hayvanlarn dabaklanm veya crust (arakurutmal) post ve derileri

63,2

250,6

109,3

901

Kahve, kahve kabuk ve kapklar, iinde herhangi bir oranda kahve bulunup kahve yerine kullanlan

0,0

103,8

101,9

4101

Sr (bufalo dahil) ve at cinsi hayvanlarn ham post ve derileri

0,0

44,8

81,3

301

Canl balklar

20,8

74,4

67,0

4407

Uzunlamasna kesilmi, biilmi aa; kalnlk > 6 mm

84,9

96,7

52,4

4409

ekil verilmi aalar (lambalanm, yiv alm, set alm, evlenmi, ortalar (v) eklinde oluk

0,0

0,0

38,4

304

Balk filetolar ve dier balk etleri (taze, soutulmu veya dondurulmu)

0,0

27,8

35,8

907

Karanfil (btn halindeki meyve, tane ve saplar)

0,0

0,0

20,0

2530

Tarifenin baka yerinde yer almayan mineral maddeler

0,0

0,0

14,0

507

Fildii, boynuz, trnak, toynak, pene, gaga vb. Toz, dkntler

0,0

5,8

13,4

8523

Sesleri ve dier fenomenleri kaydetmeye mahsus diskler, bantlar, kat hal kalc depolama aygtlar,

0,2

0,0

11,0

4107

Sr (buffalo dahil) ve atlarn dabaklanm ve ileri derecede hazrlanm post ve deri ve kselesi

0,0

0,0

10,2

306

Kabuklu hayvanlar (canl, taze, soutulmu, dondurulmu, kurutulmu, tuzlanm veya benzer ilem gr

2,3

13,4

5,7

9905

Yerleim yerini nakleden gerek kiilere ait ahsi eya

0,0

0,0

5,6

4420

zerine kakma yaplm aa, mafhazalar (atal, bak vb. in), biblolar, ss eyas

0,0

0,0

2,5

8418

Buzdolaplar, dondurucular ve dier soutucu ve dondurucu cihazlar ve s pompalar

0,0

0,0

2,4

106

Canl dier hayvanlar

0,0

7,6

2,1

810

Dier meyveler (taze)

0,0

0,0

2,1

3815

Reaksiyon balatclar, hzlandrclar, katalitik mstahzarlar

0,0

0,0

1,7

2101

Kahve, ay ve paraguay ay hlasas, esans, konsantreleri ve mstahzarlar

2,9

0,0

1,5

8443

Bask yapmaya mahsus makinalar; kopyalama ve faks makinalar; bunlarn aksam, para ve aksesuarlar

0,0

0,0

0,5

6109

Tirtler, fanilalar, atletler, kakorseler ve dier i giyim eyas (rme)

5,2

92,4

0,2

2402

Ttn/ttn yerine geen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar

0,0

0,0

0,2

713

Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrlm)

17,1

25,4

0,1

4602

Sepeti ve hasrc eyas, luffadan yaplm eya

0,0

0,0

0,1

105

Canl kmes hayvanlar

0,0

0,4

0,0

302

Balklar (taze veya soutulmu)

0,0

2,4

0,0

1521

Bitkisel mumlar (trigliseritler hari), bal mumu ve dier bcek mumlar, ispermeet

0,0

19,3

0,0

2517

akl ta, krlm/ezilmi ta, akmak ve yass iri akl ta, cruf, moloz vs.

0,0

78,8

0,0

3201

Debagatte kullanlan bitkisel meneli hlasalar, tanenler ve bunlarn tuzlar, esterleri ve dier t

21,4

45,6

0,0

3822

Laboratuvarlarda, tehiste kullanlan reaktifler

0,0

20,2

0,0

3915

Plastikten dknt, kalnt ve hurdalar

0,0

27,3

0,0

4301

Ham krkler (ham post ve deriler hari)

0,0

2,3

0,0

4302

Dabaklanm, aprelenmi krkler

0,9

0,0

0,0

4911

Basl dier yaynlar, resimler, fotoraflar

0,5

0,0

0,0

6106

Kadnlar ve kz ocuklar iin bluzlar, gmlekler, gmlek -bluzlar (rme)

0,3

0,0

0,0

8310

Adi metallerden iaret levhalar, tabelalar, adres levhalar ve benzeri levhalar, rakamlar, harfler

0,1

0,0

0,0

8409

Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarndaki motorlarn aksam ve paralar

1,1

0,0

0,0

8466

84.56 ila 84.65 pozisyonlarndaki makinalarda kullanlmaya elverili aksam, para, aksesuar (para,

6,1

0,0

0,0

8471

Otomatik bilgi ilem mak. Bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dnt

0,0

0,7

0,0

8473

84.69 ila 84.72 pozisyonlarndaki makina ve cihazlarda kullanlmaya elverili aksam-para-aksesuarla

0,0

0,4

0,0

8480

Metal dkmhaneleri iin dereceler; dkm plakalar; dkm modelleri; metaller, karbrler, cam, plas

0,0

0,5

0,0

8483

Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanlar ve mil yataklar; dililer ve sistemleri;vidalar;di

0,5

0,0

0,0

8504

Elektrik transformatrleri, statik konvertrler (rnein; redresrler) ve endktrler

0,0

0,2

0,0

8512

Motoru tatar, bisiklet, motosikleterde iin aydnatma veya iaret cihazar, cam siliciler vb

0,0

0,5

0,0

8517

Telefon cihazlar, ses, grnt veya dier bilgileri almaya veya vermeye mahsus dier cihazlar

0,0

0,3

0,0

8542

Elektronik entegre devreler

0,0

2,0

0,0

8544

zole edilmi teller, kablolar ve dier elektrik iletkenler; tek tek kaplanm liflerden oluan fibe

0,0

0,8

0,0

9018

Tpta, cerrahide, diilikte ve veterinerlikte kullanlan alet ve cihazlar

0,0

1,2

0,0

9601

lenmi fildii, kemik, baa, boynuz,mercan, sedef,yontulmaya elverili dier hayvansal maddeler ve

0,0

3,6

0,0

9705

Zooloji, botanik, mineroloji, anatomiye ait veya tarihi, arkeolojik, paleontolojik, etnorafik kolle

15,8

0,0

0,0

9821

Zati eya

4,7

0,0

0,0

TOPLAM

14331,5

21788,3

26022,0

ki lke Arasndaki Anlama ve Protokoller

ANLAMANIN ADI

MZA TARH

Ticari birlii Anlamas

15.10.2004

Tarm Alannda Teknik, Bilimsel, Ekonomik ve Ticari Birlii Protokol

23.02. 2009

Ticari ve Ekonomik birlii Anlamas

18.02.2010

Hava Ulatrma Anlamas

18.02.2010

Resm Pasaportlar iin Vize Muafiyet Anlamas

18.02.2010

Siyasi stiare Mekanizmas Kurulmasna likin Mutabakat Muhtras

18.02.2010

Yatrmlarn Teviki ve Korunmas Anlamas

11.03.2011

Kaynak: D Ticaret Mstearl

hracat Potansiyeli Olan Balca Sektrler

Son yllarda yaanan kuraklk nedeniyle, lkede ciddi miktarda gda ve elektrik a bulunmaktadr. Acil elektrik an karlamak iin elektrik kurumu Tanesco 260 Mw jeneratr kiralama yoluna gidecektir. Dier taraftan, elektrik a nedeniyle bata madencilik sektr olmak zere birok sektrde jeneratr, zellikle doalgazla alan, talebi bunmaktadr.

lkemiz firmalar iin aada yer alan sektrler en fazla potansiyele sahip sektrlerdir: naat malzemeleri Mteahhitlik Gda ileme makineleri , inaat ve maden makineleri ve bunlarn yedek paralar Oto yan sanayi lenmi gda Tarm makineleri ve ekipmanlar Tarmsal girdiler kinci el makineler Hafif sanayiye ynelik ikinci el makineler

1

Tarm ve Gda rnleri hra Potansiyelimiz

Sektr

GTP

Potansiyel rn

lkenin Toplam thalat 2012 (milyon dolar)

Trkiye'nin lkeye hracat 2012 (milyon dolar)

Trkiye'nin Toplam hracat 2012 (milyon dolar)

Dnya thalatnda lkenin Pay 2012

Trkiye'nin lkeye hracatndaki Deiim 2011-2012 (%)

lkenin Toplam thalatndaki Deiim 2011-2012 (%)

Trkiye'nin lkeye hracat 2012 Aylk Veriler*

Trkiye'nin lkeye hracat 2013 Aylk Veriler*

lke thalatnda lk 5 lke ve Pazar Paylar (%)

lkenin Trkiye'ye ve Rakip lkelere Uygulad Gmrk Oranlar

Un

1101

Un

8,9

6,6

843,23

0,2

78,4

-58,9

13.07

27.49

Trkiye (73,7), Umman (23,8), Msr (1,3), Pakistan(0,6), Hindistan (0,4)

(60) - Hasas rnler listesinde

Bitkisel Yalar

1517

Bitkisel Yalar

0,71

0

152,53

0,01

-100,0

-87,9

0

0

Endonezya (86,7), GAC (5,2), Hollanda (3,8), Malezya (3,1), Belika (0,8)

Kenya (0), Dier lkeler (25)

Makarna

1902

Makarna

9,03

8,3

358,29

0,1

96,2

358,3

33.55

42.03

Trkiye (91,8), talya (5,6), Umman (1,1), Endonezya (0,4), Hindistan (0,3)

25

Biskvi

1905

Biskvi

42,6

0,3

739,35

0,2

-11,8

967,6

4.84

4.66

Zambiya (79,6), Hindistan (12,6), GAC (2,8), Umman (2,3), ngiltere (0,8)

Kenya (0), G.Afrika (5), Dier lkeler (25)

Maya

2102

Maya

7,8

6,6

195,77

0,4

44,4

282,3

3.58

4.91

Trkiye (83), Msr (8,4), in (7,6), G.Afrika (0,9)

G.Afrika (0), Dier lkeler (25)

Kaynak : Tablonun hazrlanmasnda Trkiye'ye ilikin rakamlarda TUK, dier lkelere ilikin istatistik rakamlarnda UN-ITC TradeMap, gmrk vergisi konusunda AB lkeleri iin TARIC dier lkeler iin kendi gmrk idarelerinin verileri kullanlmtr.

* Veriler 9 aylktr

Son Gncelleme Tarihi :12.11.2013

37

Pazar le lgili Bilgiler

Datm Kanallar

Tanzanyada genel olarak tm mallarn datm toptanclar ve perakendeciler tarafndan yaplmaktadr. Toptanclar tarafndan ithal edilen mallar gmrk antrepolarna nakledilmekte ve daha sonra lokal perakendecilere sevk edilmektedir. Perakendeciler satn aldklar mallar gmrk vergilerini dedikten sonra (mallarn gmr girite denmemi ise) genellikle tek bir rn grubunda ihtisaslam kk maazalarda satmaktadrlar. Bata spermarket zincirleri ve alveri merkezleri ileticileri olmak zere baz toptanclar hem toptanc hem de perakendeci olarak faaliyet gstermektedir.

Reklam ve Promosyon

Tm lkeyi kapsayan eitli iletiim aralar mevcuttur. lkede 38 radyo istasyonu ve 15 televizyon istasyonu bulunmakta, 18 gazete ve 53 haftalk dergi yaynlanmaktadr. Bunlarn dnda eitli web sitelerinde de reklam imkan vardr.

Sat Teknikleri ve Sat Etkileyen Faktrler

zel sektrde pazar genellikle fiyata kar hassastr. Kamu almlarnda ise fiyatn yan sra zellikle kalite n plandadr. Tanzanya piyasasna bir acenta veya distribtr araclyla girmek en etkili yntem olarak grlmektedir. Bir acenta veya distribtr araclyla allmas, mal bedelinin denmesinin sorumluluunun acentada olmas nedeniyle riskleri ve maliyetleri azaltmakta ve pazarda devamll korumak iin yararl olmaktadr.

Sat Sonras Hizmetler

Tanzanyada faaliyet gsteren firmalarn bir blm sat sonras hizmetlere gerekli nemi vermemekte ve bu durum mteri kaybetmelerine yol amaktadr. lkede i yapmak isteyen firmalarn sat sonras hizmetleri eksiksiz yerine getirmesi ticari baarlar asndan byk nem tamaktadr.

Ulatrma ve Tamaclk Maliyetleri

Belli bal deniz limanlar iinde Dar es Salaam, Tanga ve Zanzibar limanlar yer almaktadr. Dar es Salaam Uluslararas Havaalan, Klimanjaro Havaalan ve Zanzibar Havaalan lkedeki en nemli hava limanlar arasndadr.

Milli havayolu Air Tanzania Corporation (ATC), zel havaclk firmalar ve bir ok charter servisi lkede faaliyet gstermekte olup dnyann bir ok yerinden uu gerekletirilmektedir.

Tanzanyaya deniz yoluyla gnderilecek mallarda tahmini ithalat sresi