รูปแบบการประเม ิน cipp และ · pdf...

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะ บวสนธ www.rattanabb.com

[email protected] ……………………………………………………………………………………………………………

บทคดยอ

แดเนยล สตฟเฟลบม (Daniel Stufflebeam) เปนนกประเมนบคคลสาคญในวงวชาชพการประเมน ไดพฒนารปแบบการประเมนอนเปนทรจกกนอยางแพรหลายวารปแบบการประเมนซปป (CIPP Evaluation Model) และไดถกนามาใชในการประเมนโครงการตาง ๆ เปนจานวนมาก โดยเฉพาะโครงการทางการศกษาในประเทศไทย แตอยางไรกดการใชรปแบบการประเมนซปป ในวงวชาการของไทยยงมมโนทศนการใชทคลาดเคลอนอยมากประการหนง กบอกประการหนงนนปจจบนนสตฟเฟลบม ไดมการปรบพฒนารปแบบการประเมน CIPP เปน CIPIEST แลว ทงนรปแบบการประเมน CIPIEST ทปรบใหมกมมโนทศนและแนวทางการนาไปใชทแตกตางจากรปแบบการประเมน CIPP

บทนา

ในวงการนกประเมน (Evaluator) ททางานเกยวกบการประเมนโครงการหรอแผนงาน นอยคนนกทจะไมรจกหรอใชรปแบบการประเมน CIPP สาหรบประเมนโครงการหรอแผนงาน ไมวาจะเปนโครงการ แผนงานทางการศกษา สงคมศาสตรหรอแมกระทงทางสาธารณสขศาสตรเองกตาม ในประเทศไทยนนถาหากหยบรายงานการประเมน แผนงาน หรอหลกสตรการศกษามาอาน สก 100 เลม กจะพบวาใชรปแบบการประเมน CIPP ไมตากวา 90 เลม แตอยางไรกดการใชรปแบบการประเมน CIPP ในแวดวงการประเมนของไทยสวนใหญจะนามาใชประเมนในลกษณะทโครงการ แผนงานนนๆ สนสดลงแลวหรอประเมนทเรยกวาประเมนสรปรวม (Summative Evaluation) นนเอง ซงเปนการใชรปแบบการประเมน CIPP ทยงมความคลาดเคลอนในมโนทศนเกยวกบรปแบบ CIPP อยมาก นอกจากนน แดเนยล สตฟเฟลบม (Daniel Stufflebeam) ผพฒนารปแบบการประเมน CIPP ในป 1971 กไดปรบขยายรปแบบ CIPP เปน CIPIEST ในป 2007 ดงนนบทความนจงมงนาเสนอสาระสาคญเกยวกบรปแบบการประเมน CIPP หรอ CIPIEST ตามลาดบ 1) มโนทศนคลาดเคลอนการใชรปแบบการประเมน CIPP 2) รปแบบการประเมน CIPP และการนาไปใช 3) รปแบบการประเมน CIPIEST และการนาไปใช

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช: รตนะ บวสนธ 2

มโนทศนคลาดเคลอนการใชรปแบบการประเมน CIPP จากประสบการณการอานรายงานการประเมนโครงการ แผนงาน และหลกสตรของผประเมนสวนใหญในประเทศไทย และจากการมโอกาสพดคยกบสตฟเฟลบม ดวยตวของผเขยนเองเนองในคราวผเขยนเชญสตฟเฟลบม มารวมงานสมมนาทางวชากรดานการประเมนซงผเขยนจดขนทมหาวทยาลยนเรศวร ในวนท 17 - 18 มกราคม 2551 เกยวกบรปแบบการประเมน CIPP รวมทงการศกษาหนงสอเลมลาสดของ สตฟเฟลบม ทตพมพในป 2007 (Stufflebeam and Shinkfield, 2007) พบวา การใชรปแบบการประเมน CIPP ในวงการประเมนของไทยมมโนทศนทคลาดเคลอนในประเดนหลก ๆ ดงน 1. ใชรปแบบการประเมน CIPP เมอสนสดโครงการ การใชรปแบบการประเมน CIPP กรณนผใชนารปแบบการประเมน CIPP ทแบงมต การประเมนออกเปน 4 ดาน คอ บรบท (Context) ปจจยนาเขา (Input) กระบวนการ (Process) และผลผลต (Product) มาประเมนโครงการ แผนงาน หรอหลกสตรทสนสดระยะเวลาดาเนนการใชเพอทจะสรปภาพรวม ผลการประเมนโครงการ แผนงานดงกลาวเปนรายมตททาการประเมนซงมลกษณะเปนการประเมนยอนหลง และไมไดใหขอเสนอแนะสาหรบการตดสนใจดาเนนงานจากผลการประเมนแตละดาน 2. เครองมอฉบบเดยวสาหรบการประเมนทกมต การประเมนโครงการ แผนงานหรอหลกสตร ทผประเมนแบงมตการประเมนออกเปน 4 ดานตามทกลาวนนมกใชแบบสอบถามชนดแบงเปนระดบความคดเหน (อาจเปน 3, 4 หรอ 5 ระดบ) แลวสรางขอคาถามในแตละดานเทา ๆ กนหรออาจไมเทากน โดยสวนใหญจะมขอคาถามในแตละดาน 5-10 ขอ เพอใหผตอบใสเครองหมาย ตามระดบความคดเหนระดบใดๆ ในขอคาถามนน ๆ แลวนาคาตอบทไดมาตรวจใหคะแนนเปนตวเลขเพอนามาวเคราะหตอไปทง ๆทจรงแลวการประเมนในแตละมตหรอแตละดานตองใชเครองมอ เทคนควธการทหลากหลายในการเกบรวบรวมขอมลเพอนามาวเคราะหตดสนผลการประเมนไมใชใชเครองมอฉบบเดยวเกบขอมลทกดาน เปรยบประดจจะเปนยารกษาสารพดโรค กระนน 3. นยามมตการประเมนไมถกตองครอบคลมและ/ หรอไมไดนยาม งานประเมนโครงการทใชรปแบบ CIPP บอยครง พบวา มตการประเมนทง 4 ดาน ผประเมนไมไดนยามศพทอยางชดแจนวาในแตละมตนนมความหมายครอบคลมถงสงทมงประเมนอะไรบาง ยงไปกวานนบางงานประเมนมไดมการนยามมตการประเมนดงกลาวแตอยางใดเลย การใหนยามทไมชดเจนครอบคลมหรอมไดใหนยามมตการประเมนทง 4 ดานนน เปนปญหาตอการเขยนขอคาถามหรอกาหนดประเดนยอย สาหรบการประเมนใหมความเปนเอกพนธ (Homogeneous) ในมตหนงๆ ของการประเมน และทาใหมความเปนววธพนธ (Heterogeneous) ระหวางมตของการประเมนดวยเชนกน ปญหาเชนนนาไปสการเกบรวบรวมขอมลสาหรบการประเมนผดประเดนหรอผดมตของการประเมน


ซงเมอไดขอมลอนจะเปนผลจากการประเมนทผดมตกยอมไมมประโยชนหรอมประโยชนนอยมากตอการนาผลการประเมนไปใช 4. ปราศจากการตงคาถามการประเมนตามมต/ ประเดนการประเมน ความผดพลาดคลาดเคลอนจะโดยตงใจหรอไมกตามของผประเมนในขอนเปนผลสบเนองเกยวโยงกบขอทผานมา นนคอ เมอมไดนยามหรอสรางความชดเจน ครอบคลมในมตการประเมนแตละดานกจะทาใหการตงคาถามเกยวกบสงทมงประเดนในมตตางๆ กระทาไมได ทงทจรงแลวคาถามการประเมนมความสาคญอยางยง เพราะคาถามการประเมนนนเปนสงบงบอกใหผอานหรอผใชผลการประเมนทราบวาผประเมนตองการแสวงหาคาตอบอนเปนสารสนเทศสาคญของการประเมนอยางไรบางและผลการประเมนทไดจากคาถามแตละขอนนมความครอบคลมใหภาพชดเจนของโครงการ แผนงานหรอหลกสตรทถกประเมนมากนอยเพยงใด อนจะมประโยชนตอการนาสารสนเทศทไดรบไปใชสาหรบตดสนใจดาเนนการอยางใดอยางหนงตอไป 5. ใชขอมลเชงปรมาณสาหรบการประเมนทกมต เมอใชเครองมอเกบขอมลแตละมตของการประเมนโดยเปนแบบสอบถามเพยงหนงฉบบ ดงนนขอมลทไดและนาไปวเคราะหจงเปนขอมลเชงปรมาณทมกแสดงออกมาในรปของคาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ( S.D. ) รายขอคาถาม รายดานและภาพรวมทกดานของมตการประเมน ทงทในความเปนจรงแลวมตการประเมนทตางกนในแตละมตจาเปนตองใชขอมลหลากหลาย มใช สกเปนแตเพยงคะแนนจากแบบสอบถามเทานน ขอมลหลากหลายทวานอาจเปนขอมลเชงคณภาพ ทไดมาจากวธการเกบรวบรวมโดยการสงเกต สมภาษณบคคลตางๆ ทมสวนเกยวของกบโครงการ แผนงานหรอหลกสตรทไดรบการประเมน ซงมกเรยกกลมบคคลเหลานวาผ มสวนไดสวนเสย (Stakeholders) หรออาจเปนขอมลจานวนคน งบประมาณหรอวสดอปกรณทเกบรวบรวมไดจากเอกสารตางๆ กไดดวย เหตฉะนการใชขอมลเชงปรมาณเพยงอยางเดยวจงมไดใหสารสนเทศของสงทไดรบอยางครอบคลมเพยงพอตอการนาไปใชประโยชน 6. เกณฑการประเมนยดเกณฑเดยวกนทกมต บอยครงทพบวาการประเมนแตละมตตามรปแบบ CIPP ผประเมนมกใชเกณฑคาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ( .S.D ) เปนตวตดสนคณคาของโครงการ แผนงานหรอหลกสตรในมตนนๆ ทงทเปนรายขอของแตละมตหรอรายดานของมตหนงๆ เชน ผประเมนใชเกณฑ X =3.50 และ S.D.=1.50 (ในกรณเครองมอเกบขอมลเปนแบบมาตรประมาณคาชนด 5 ระดบ) สาหรบตดสนตคาวาโครงการแผนงานหรอหลกสตร สาเรจ ด เหมาะสม ทานองนเปนตน ซงการใชเกณฑเชนน ลกษณะเปนเกณฑสมบรณ (Absolute Criterion) หรอเกณฑทกาหนดไวลวงหนาตายตวอนเปนเกณฑเชงปรมาณ การใชเกณฑเดยวเชนนทาใหเกดความเขาใจผดในหมนกประเมนททาตามๆ กน เพราะในทางทถกทควรแลวเกณฑการตดสนคณคาของโครงการ แผนงานหรอหลกสตร ตามมตตางๆ ในรปแบบการประเมน


CIPP ตองมหลายแบบโดยเปนทงเกณฑสมบรณและเกณฑสมพทธ (Relative Criterion) เกณฑปรมาณและเกณฑเชงคณภาพ (Quantitative and qualitative criterion) ทงนควรพจารณาใหเหมาะสมกบมตการประเมนและขอมลทใชประกอบการประเมนแตละมต 7. ปราศจากการนาเสนอทางเลอกสาหรบตดสนใจเชงนโยบายหรอการใชผลการประเมน รายงานผลการประเมนทใชรปแบการประเมน CIPP มกจะจบลงเมอผประเมนรายงานผลการวเคราะหขอมลแตละมต แตละขอคาถามในมตนน แตจะขาดสวนทเปนการสรปตดสนคณคาวาทายทสดแลวโครงการ แผนงานหรอหลกสตรนนมขอด ขอจากดในประเดนหรอมตใด และขอเสนอแนะทเปนแนวทางสาหรบการตดสนใจปรบปรงหรอปองกนแกไข ตลอดจนการขยายผลโครงการ แผนงาน ควรทาอยางไร ซงสวนทเปนขอเสนอแนะสาหรบการตดสนใจเชนนนบวาเปนบทบาทและหนาทสาคญทนกประเมนพงดาเนนการเปนอยางยงเพราะนยามการประเมนนนคอ “การตดสนคณคาอยางเปนระบบเกยวกบคณประโยชนหรอคณภาพของสงทไดรบการประเมน”(Evaluation is the systematic assessment or the worth or merit of an object) (Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 9) ทงนคาวา worth (ประโยชน) นนหมายถง โครงการ แผนงานหรอสงทไดรบการประเมน (object of evaluand) สามารถตอบสนองใหบรการสอดคลองกบความตองการจาเปนของกลมผรบบรการหรอสอดคลองตามบรบท (Context) สวนคาวา merit (คณภาพ) หมายถง โครงการหรอสงทไดรบการประเมนนนมคณภาพทาใหไดผลผลตเปนไปตามวตถประสงคทกาหนดไว ดงนนผประเมนจงตองตดสนตคาเกยวกบคณประโยชนและคณภาพของโครงการ แผนงานทประเมนนนๆ พรอมทงเสนอแนะแนวทางหรอขอเสนอสาหรบการตดสนใจดาเนนการใหแกผใชหรอผกาหนดนโยบายดวยเชนกนดงทระบไวในหลกการแนวทางสาหรบนกประเมน (Guilding principle for evaluators) ทคณะกรรมการรวมการประเมน (Joint committee of evaluation) จดทาไวใหนกประเมนใชเปนหลกยดในการดาเนนงานประเมน ดวยเหตนถาหากรายงานการประเมนปราศจากสงน (การตดสนตคาและขอเสนอแนวทางสาหรบการตดสนใจ)กไมอาจนบเปนรายงานประเมนแตถอเสมอเปนรายงานการวจยเทานน รปแบบการประเมน CIPP และการนาไปใช รปแบบการประเมน CIPP เปนการนาตวอกษรตวแรกของมตการประเมน 4 ดานมาประกอบกน ไดแก การประเมนบรบท (Context) ปจจยนาเขา (Input) กระบวนการ (Process) และผลผลต (Product) ซงสตฟเฟลบม พฒนานาเสนอขนโดยมพนฐานมาจากการเรยนรหรอประสบการณการกระทาการประเมนโครงการทางการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกาตงแตกลางป 1960 โดยตองการทจะแกไขขอผดพลาดหรอขอจากดของรปแบบการประเมนแบบดงเดม อาท การออกแบบการทดลองการประเมนองวตถประสงค และการทดสอบมาตรฐานผลสมฤทธทางการเรยน รปแบบหรอวธการประเมนแบบดงเดมมขอจากดในการศกษาหาคาตอบเกยวกบโครงการทางการศกษาในสมยนน จงทาใหเกดการพฒนา


รปแบบการประเมนใหมๆ เพอหาคาตอบเกยวกบโครงการทางการศกษาอยางรอบดานหลายแงมมมากขน ซงรปแบบการประเมน CIPP กเปนหนงในรปแบบการประเมนอนๆ ทนกประเมนในยคนนพฒนานาเสนอไว รปแบบการประเมน CIPP ปรากฏขนเปนลายลกษณชดเจนในหนงสอชอ Educational Evaluation and Decision Making ซงตพมพในป 1971 และปรบปรงอกครงในป 2007 ในหนงสอ Evaluation Theory Models and Applications โดยมรายละเอยด ดงน 1. การประเมนบรบท : Context Evaluation หมายถง การประเมนเกยวกบความตองการจาเปน (Need) ปญหา (Problem) คณสมบตทมคา (Assets) และโอกาส (Opportunities) ทจะเกดขนภายใตเงอนไขแวดลอมหนงทกาหนด การประเมนบรบท 4 สวนนมความสาคญทจะนาไปสการออกแบบโครงการ แผนงาน และการใหบรการทมความเหมาะสมเปนไปได ทงนการประเมนบรบทมวตถประสงคทจะ 1) กาหนดขอบเขตและบรรยายเกยวกบความตงใจใหบรการ 2) จาแนกผรบผลประโยชนทตงใจใหบรการ(หรอกลมเปาหมาย) และประเมนความตองการจาเปนของกลมบคคลดงกลาว 3) จาแนกปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเปนบอเกดของความตองการจาเปนของกลมผรบประโยชนหรอกลมเปาหมายนน 4) จาแนกความเกยวของระหวางคณสมบตทมคาและโอกาสการไดรบทนอดหนนทสามารถนาไปใชกาหนดเปาหมายความตองการจาเปนนน 5) จดเตรยมขอมลพนฐานสาหรบการกาหนดเปาหมายมงการปรบปรง 6) ประเมนความชดเจนและความเหมาะสมเปนไปไดของเปาหมายมงการปรบปรง 7) จดเตรยมขอมลพนฐานสาหรบการตดสนผลลพธของเปาหมายมงการปรบปรงหรอความพยายามในการใหบรการ การประเมนบรบทอาจจะประเมนไดทงกอน ระหวางหรอแมกระทงหลงการดาเนนโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซง (Intervention) อนๆ (Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 336) ในกรณประเมนบรบทกอนการดาเนนโครงการ องคกรหรอหนวยงานจะใชผลจากการประเมนบรบทเพอชวยจดลาดบความสาคญและกาหนดเปาหมายสาหรบโครงการนน แตถาเปนการประเมนบรบทระหวางหรอหลงดาเนนโครงการหรอสงแทรกแซงอนๆ องคกรและหนวยงาน มกจะดาเนนการและจดทารายงานการประเมนบรบทควบรวมไปกบการประเมนปจจยนาเขา กระบวนการ และผลผลต กรณนการประเมนบรบทจงมประโยชนสาหรบการดสนใจกาหนดปาหมายของโครงการและชวยใหผรบบรการไดประเมนวาโครงการหรอสงแทรกแซงดงกลาวมคณประโยชนตอบสนองหรอเปนไปตามความตองการจาเปนของกลมผใชประโยชนหรอไมเพยงไร


เทคนคว ธการทใชในการประเมนบรบท ควรใชว ธการเกบรวบรวมสารสนเทศ อยางหลากหลายครอบคลมสมาชกทเปนประชากรเปาหมายรวมทงสงแวดลอมตางๆ ของโครงการหรอสงแทรกแซงนน ซงโดยปกตมกเรมจากการซกถามผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย เพอชวยระบขอบขายการศกษา หลงจากนนนกประเมนอาจจะทาการทดสอบสมมตฐานเกยวกบความตองการจาเปนในการรบบรการหรอการเปลยนแปลงทเกดขนจากการใหบรการ ซงอาจทาไดโดยการทบทวนเอกสาร การวเคราะหขอมลภมหลงและการปฏบตงานของบคคล การจดเวทรบฟงจากชมชน การทดสอบและการสมภาษณผรบประโยชนรวมทงผมสวนไดสวนเสยคนอนๆ ในกรณทผรบประโยชนและผมสวนไดสวนเสย ตลอดจนผรบบรการจากโครงการหรอสงแทรกแซงเปนประชากรทมจานวนมาก นกประเมนอาจใชวธการสมตวอยางแลวสรางแบบสอบถามหรอแบบสารวจความตองการจาเปนและทาการทดสอบสมมตฐานเปรยบเทยบความตองการจาเปนจาแนกตามกลมบคคลทเกยวกบโครงการหรอสงแทรกแซงนน หรออาจศกษาปญหาและความตองการจาเปนเกยวกบการปรบปรงผลสมฤทธหรอประสทธผลทางการเรยนของนกเรยน ในกรณเชนนนกประเมนกอาจแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนรายวชาใดๆ เปนเครองมอเกบรวบรวมขอมลเพอนามาใชทาสอบเปรยบเทยบกได ผลการประเมนบรบทสามารถนามาใชไดอยางกวางขวางยกตวอยางเชน ผบรหารสามารถ นาผลการประเมนทไดไปใชสอสารกบสมาชกในองคกรเพอแลกเปลยนระดมความคดเหนเกยวกบ จดแขง จดออน ความตองการจาเปน คณสมบตทมคา โอกาส และการจดลาดบความสาคญของปญหาขององคกร แตสาหรบนกพฒนาโครงการกสามารถทจะนาผลการประเมนบรบทไปใชเพอสนบสนน ขอรบทนหรอจดทาสญญาตาง ๆ เกยวกบโครงการดงกลาว ในขณะทองคกรใหบรการทางสงคมหรอองคกรการกศลอาจใชสารสนเทศจากผลประเมนบรบทเพอกาหนดวตถประสงคในการพฒนาคณะทางานหรอเพอจาแนกจดลาดบใหความชวยเหลอประชากรเปาหมาย สาหรบโรงเรยนนนกอาจใชการประเมนบรบทเพอใหความชวยเหลอนกเรยนและผปกครองในการชแนะและพฒนาความกาวหนาทางการเรยนใหดยงขน ในสวนของนกประเมนกตองใชผลการประเมนบรบทเพอกาหนดวตถประสงคไดอยางเหมาะสมและมความสมพนธกบแผนงานโครงการหรอสงแทรกแซงนนๆ 2. การประเมนปจจยนาเขา : Input Evaluation จดมงเนนหลกของการประเมนปจจยนาเขา กเพอชวยจดลาดบโครงการทจะทาใหเกดการเปลยนแปลงความตองการจาเปน โดยการศกษาและตรวจสอบอยางถถวนเกยวกบแนวทางตาง ๆ ทมศกยภาพหรอมความเปนไปไดมากทสด ในอนทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงดงกลาว การประเมนปจจยนาเขาจะเปนตวบงบอกลวงหนาถงความสาเรจหรอความลมเหลวหรอประสทธผลของความพยายามเปลยนแปลงใด ๆ ทโครงการหรอสงแทรกแซง นน ๆ ตองการใหเกด จดมงเนนประการทสองของการประเมนปจจยนาเขา กเพอสรางความเขาใจรวมกนเกยวกบแนวทางทเปนทางเลอกตาง ๆ และเพราะเหตใดจงเลอกแนวทางนน ในกรณเชนนสารสนเทศทไดจากการประเมนปจจยนาเขาจะมความสาคญเปนอยางมากสาหรบบงบอกใหเหนถง


ความรบผดรบชอบ (Accountability) ใด ๆ ของผพฒนาโครงการทพยายามออกแบบและปรบปรงงบประมาณใด ๆ ของโครงการหรอสงแทรกแซงดงกลาว นอกจากนแลวการประเมนปจจยนาเขา กจะชวยจาแนกและจดลาดบแนวทางทเกยวของใหแกผมหนาทตดสนใจไดใชเปนทางเลอกสาหรบการดาเนนงานตอไป โดยสรปการประเมนปจจยนาเขา กเพอชวยผทาหนาทตดสนใจเลอกกลยทธตาง ๆ ทจะชวยใหบรรลเปาหมายตอบสนองความตองการจาเปนใหแกผรบประโยชน กอใหเกดแผนงานทปฏบตไดจรงและใชงบประมาณไดอยางเหมาะสม รวมทงการบนทกและสรางสานกรบผดรบชอบเกยวกบการไดมาซงทรพยากรและวธการดาเนนงานในแผนงานนนๆ นอกจากนแลวหนาทสาคญ อกประการหนงของการประเมนปจจยนาเขากเพอชวยใหผนาโครงการหลกเลยงความสญเปลาใดๆ ทอาจจะเกดขนจากการใชนวตกรรมหรอโครงการทไมกอใหเกดประโยชนคมคาถงทรพยากรทจะตองสญเสยไป นกประเมนสามารถทาการประเมนปจจยนาเขาไดหลายขนตอนโดยไมจาเปนตองกระทาตามลาดบตอเนองกน นกประเมนอาจเรมจากการทบทวนปฏบตงานทจะนาไปสการบรรลวตถประสงคและตอบสนองความตองการจาเปนทเฉพาะเจาะจง ซงทาไดตามขนตอนหรอวธการตางๆ ไดแก 1) การทบทวนวรรณกรรมหรอเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ 2) การตรวจเยยมโครงการตวอยางหรอโครงการทมลกษณะคลายกน 3) การปรกษาผเชยวชาญและตวแทนจากรฐบาล 4) สบคนสารสนเทศเกยวกบการใหบรการจากแหลงสบคนทางอนเทอรเนต 5) ทบทวนเอกสารบทความเกยวกบรายงานผบรโภคหรอเอกสารอน ๆ ทตพมพเรองราวทคลายคลงกนเกยวกบผลตภณฑและการใหบรการ และ 6) การชชวนใหผปฏบตงานจดทาขอเสนอ นกประเมนอาจจดสารสนเทศเหลานอยางเปนหมวดหมไวในหองวางแผนโดยเฉพาะและจดกลมทศกษาเฉพาะเพอทาการสบคนหรอดาเนนการจดทาแผนสมมนาโดยตรงเกยวกบการวเคราะหวสดอปกรณทตองใชในโครงการ นกประเมนตองใชสารสนเทศทไดทงหมดเพอนาไปสการไดกลยทธหรอแนวทางการดาเนนงานทมแนวโนมศกยภาพกอใหเกดการยอมรบไดตอการนาไปใช ทงนโดยอาจจดลาดบแนวทางการดาเนนงานดงกลาวโดยอาศยหรอพจารณาจากเกณฑทเกยวของตอไปน 1) ตอบสนองการบรรลความตองการจาเปนของกลมผรบประโยชน 2) ตอบสนองตอเปาหมายทเปนปญหาขององคกร 3) ศกยภาพของประสทธผล 4) ตนทนทตองใช 5) สอดคลองมอยจรงในทางการเมอง 6) มความเปนไปไดในการบรหารจดการ 7) มศกยภาพเพยงพอทจะกอใหเกดผลกระทบภายนอกพนทหนง ๆ


ตอจากนนนกประเมนสามารถทจะใหคาแนะนาแกผทาหนาทตดสนใจวาควรจะเลอกหรอคนหาแนวทางการดาเนนงานหรอไมอยางไร ในกรณทเปนการคนหานวตกรรมหรอแนวทาง การดาเนนงานใหม ๆ นกประเมนและผรบบรการอาจจดทาเกณฑอยางเปนเอกสารชดจนทนวตกรรมนนตองบรรลและจดลาดบขอเสนอแนวทางตาง ๆ ตามเกณฑทตองการบรรลซงเลอกไวแลว ในลาดบตอไปนกประเมนอาจจดลาดบขอเสนอหรอแนวทางทมศกยภาพแกการยอมรบไดและชแนะแนวทางหรอคณลกษณะทดทสดใหแกองคกรหรอหนวยงานวาควรจะดาเนนการอยางไร นอกจากนนนกประเมน กอาจทาไดโดยการจดใหมการรบฟงเพอใหไดสารสนเทศเพมเตมจากผปฏบตหรอผบรหารเกยวกบขอเสนอหรอแนวทางตางๆ ทดทสดสาหรบเปนทางเลอกการตดสนใจใหแกหนวยงานองคกรนนๆ การประเมนปจจยนาเขา นาไปประยกตใชไดหลายกรณ อาท ผบรหารใชสาหรบจดทาขอเสนอเพอขอรบเงนลงทนสนบสนนการดาเนนงานจากคณะกรรมการกาหนดนโยบายในหนวยงานหนงๆ โรงเรยนหรอหนวยงานทางการศกษาใชสาหรบจดทาขอเสนอเพอขอรบงบประมาณสนบสนนแผนงาน โครงการทางการศกษา ในขณะเดยวกนผกาหนดนโยบายหรอผทาหนาทตดสนใจทางการศกษากใชสาหรบการพจารณาตดสนใจเกยวกบความคมคาหรอประสทธผลทจะไดรบเมอเปรยบเทยบกบตนทนหรองบประมาณทตองจดสรรใหกบโครงการหรอนวตกรรมทางการศกษาใหมๆ 3. การประเมนกระบวนการ : Process Evaluation เปนการตรวจสอบการนาแผนงานหรอโครงการไปใชหรอตรวจสอบการดาเนนงานการใชแผนงาน โครงการ วตถประสงคทสาคญประการหนงของการประเมนกระบวนการกคอ การใหขอมลยอนกลบแกผจดการและผปฏบตงานในโครงการนนๆ เกยวกบการดาเนนกจกรรมตางๆ ของโครงการวาเปนไปตามตารางเวลาทกาหนดหรอไม การใชงบประมาณและประสทธภาพเปนอยางไร สาหรบวตถประสงคอกประการหนงกเพอชแนะแนวทางใหแกผปฏบตงาน ในการปรบปรงการใชงบประมาณและแนวทางการดาเนนงานของโครงการใหมความเหมาะสมยงขน เพราะโดยปกตแลวเมอมการเรมตนการดาเนนงานของโครงการหรอแผนงานผปฏบตงานยอมไมสามารถทจะกาหนดสงตางๆ ไดทงหมด ไมวาจะเปนเรองของการจดกจกรรม การใชบคลากร งบประมาณ หรออนๆ ดงนนการไดรบสารสนเทศจากการประเมนกระบวนการ กสามารถนาไปใชประกอบการตดสนใจปรบปรงสงตางๆ ในโครงการใหสามารถดาเนนการตอไปและมความเปนไปไดทจะทาใหบรรลวตถประสงคตามทตองการ ในการประเมนกระบวนการนน ควรทาการเปรยบเทยบระหวางกจกรรมและคาใชจายจรง กบกจกรรมในแผนงาน โครงการ และงบประมาณทกาหนดไววามความแตกตางกนมากนอยเพยงไร รวมทงบรรยายใหเหนถงปญหาตางๆ เกยวกบการนาโครงการไปใชและทายทสดกควรจดทารายงานทผรวมโครงการหรอผทาการสงเกตไดตดสนคณภาพของกระบวนการใชโครงการ แผนงานดงกลาว


นกประเมนกระบวนการจาเปนตองดาเนนการคอนขางมากในการควบคมกากบและจดทาเอกสารเกยวกบกจกรรมของโครงการหรอตวแทรกแซง ซงอาจเรมจากการทบทวนกลยทธทเกยวของ แผนการปฏบตงาน งบประมาณและการประเมนภมหลงของโครงการหรอสงทแทรกแซงเพอทจะพจารณาวากจกรรมอะไรทควรตองกากบในโครงการหรอสงแทรกแซงดงกลาว การพจารณาตวอยาง ทเปนไปไดในการใหบรการกลมผรบประโยชน การฝกอบรม ใหคาปรกษาทมผปฏบตงาน การจดประชมทมผปฏบตงาน การควบคมกากบผงงาน (Work flow) การบารงรกษาตรวจสอบเครองอปกรณ การจดลาดบและแจกจายวสด การควบคมคาใชจาย การจดการสารสนเทศของโครงการเหลานเปนตน เทคนควธทใชเกบรวบรวมขอมลสารสนเทศในการประเมนกระบวนการนน นกประเมนควรใชวธการทไมกอใหเกดการรบกวน (Unobtrusive) แกผปฏบตงานใหมากทสดเทาทจะเปนไปได ในขณะเดยวกนกตองสรางสมพนธภาพทดแกผปฏบตงานในโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซงนน ๆ ดวยเชนกน นกประเมนอาจพจารณาภาพรวม ๆ วากจกรรมหรอการดาเนนงานของโครงการดงกลาวเปนอยางไร โดยการตรวจเยยมและสงเกตทศนยของกจกรรมนน การทบทวนวเคราะหเอกสารทปรากฏ (เชน แผนปฏบตงาน งบประมาณ รายงานบญชและระยะเวลาการจดประชม) การเขารวมประชมกบทมปฏบตงานและการสมภาษณบคคลหลก หลงจากนนนกประเมนตองจดทารายงานสรปเกยวกบแผนการเกบรวบรวมขอมล ขอคนพบและประเดนการสงเกต นกประเมนควรแสดงใหเหนเกยวกบปญหาตาง ๆ ของกระบวนการอยางชดเจนตามทไดจากผปฏบตงาน พรอมทงนาเสนอรายงานนในการประชมทมผปฏบตงาน และเชอเชญผอานวยการของทมผปฏบตงานใหเปนผนาในการอภปรายเกยวกบขอคนพบซงปรากฏในรายงาน ทมงานของโครงการอาจจะใชรายงานเพอการตดสนใจใหเหมาะกบการปฏบตงานของตนตอไป ตอจากนนนกประเมนกควรทบทวนเกยวกบแผนงานการเกบรวบรวมขอมลครงตอไป รวมทงการจดทารายงานตามลาดบ โดยการสอบถามความคดเหนขอเสนอแนะจากทมผปฏบตงานถงชวงเวลาทเหมาะสมเพอทจะทาใหไดสารสนเทศทมประโยชนมากทสด ในการจดประชมนาเสนอรายงานใหกบทมผปฏบตงานในครงตอไป ซงทมผปฏบตงานกอาจจะใหขอเสนอแนะทดเกยวกบการเกบรวบรวมขอมลในการประเมนวาควรจะเกบอยางไร เชน อาจใชการสงเกต บนทกการปฏบตงานประจาวนของทมผปฏบตงาน การสมภาษณและการใชแบบสอบถาม เปนตน นอกจากนนนกประเมนกควรจะสอบถามผปฏบตงานถงชวงเวลาทเหมาะสมหรอดทสดสาหรบการใชประโยชนจากรายงานการประเมนชวงถดไป นกประเมนกระบวนการควรจดลาดบรายงานโดยพจารณาวาจะกอใหเกดผลดทสดแกทมผปฏบตงานในการนาไปใชในแผนปฏบตงานและบรณาการเขากบสงแวดลอมโดยรอบโครงการหรอสงแทรกแซงนน นกประเมนควรจะตองบรรยายใหเหนถงสงทเบยงเบนออกไปจากแผนงานทกาหนดและควรชใหเหนถงความผนแปรเหลานวามลกษณะอยางไรเมอพจารณาจากความแตกตางระหวางบคคล กลมบคคลหรอสถานททแตกตางเบยงเบนไปจากแผนงานนน


ผลการประเมนกระบวนการนาไปใชประโยชนไดหลายกรณยกตวอยาง เชน สมาชกในทมงานใชสาหรบชแนะแนวทางการดาเนนกจกรรม แกไขแผนงานทผดพลาดและจดทาบนทก ความรบผดชอบ ผจดการบางคนใชตารางหรอปฏทนสะทอนผลกลบผลการประเมนกระบวนการทจดทาตามปกตหรอสมาเสมอเพอทาใหทมผปฏบตงานรกษาหนาทและความรบผดชอบของตน การประเมนกระบวนการยงชวยใหบคคลภายนอกไดเรยนรวาอะไรคอสงสาคญทตองทาและอะไรคอตนทนคาใชจายทตองเสยในกรณทพวกตนตองการกระทาในลกษณะทคลาย ๆ กนน 4. การประเมนผลผลต : Product Evaluation วตถประสงคหลกของการประเมนผลผลตกเพอสอบวด ตความ และตดสนผลสมฤทธของโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซงวาตอบสนองบรรลความตองการจาเปนของกลมผรบประโยชนหรอไม นอกจากนนการประเมนผลผลตกยงตองประเมนผลลพธ (Outcomes) ทงทตงใจและไมตงใจ ทงทเปนไปในทางบวกและทางลบอกดวย ยงไปกวานนบอยครงทนกประเมนยงขยายขอบเขตการประเมนผลผลตไปสการประเมนในสงทเรยกวา ผลลพธระยะยาวอกดวย การประเมนผลผลตควรดาเนนการโดยอาศยการรวบรวมและวเคราะหการตดสนของกลมผ มสวนไดสวนเสยทมตอโครงการหรอสงทไดรบการประเมน (Evaluand) นน ในบางครงกอาจทาการเปรยบเทยบผลลพธทเกดขนกบโครงการหรอสงทไดรบการประเมนอนซงมลกษณะคลายคลงกนและกมอยบอยๆ ทผ รบบรการจากโครงการตองการจะรวาโครงการดงกลาวไดผลสมฤทธเปนไปตามวตถประสงคทกาหนดหรอไมและมประโยชนค มกบการลงทนดาเนนการเพยงไร ดงนนในทางทเหมาะสมแลวนกประเมนกควรทวเคราะหตความใหเหนวาจดออนของการใชโครงการหรอแผนปฏบตงานสวนใดทเปนสาเหตทาใหไดผลลพธออนดอยลงไปดวย เทคนควธการทใชประเมนผลผลตมไดกาหนดไวอยางเปนแบบแผนตายตว แตนกประเมนอาจตองใชวธการอยางหลากหลายรวมกนเพอชวยใหเกดความเขาใจในการศกษาผลลพธทงหมดของสงทไดรบการประเมน รวมทงยงชวยในการตรวจสอบขามกนไปมาระหวางขอคนพบทหลากหลายอกดวย ในการประเมนผลการปฏบตทเกดขนนอกเหนอจากวตถประสงคทกาหนดนน นกประเมนจาเปนตองศกษา คนหาผลลพธทมไดคาดหมายดวย ทงผลลพธในเชงบวกและเชงลบโดยการรบฟงความคดเหนหรอสมภาษณกลมผมสวนไดสวนเสยกบสงทไดรบการประเมนเพอทจะทาการทดสอบสมมตฐานเกยวกบผลลพธใหครอบคลมทก ๆ ดาน และสบหาขอเทจจรงอยางรอบคอบสาหรบยนยนหรอไมยนยนสมมตฐานเกยวกบผลลพธดงกลาว นอกจากนแลวนกประเมนอาจใชวธการศกษารายกรณโดยเลอกบคคลทไดรบประสบการณจากโครงการหรอสงทไดรบการประเมนเพอทาการสมภาษณระดบลกเกยวกบผลทเกดจากโครงการดงกลาว หรอนกประเมนอาจใชวธการสารวจความคดเหนทางโทรศพทหรอทางจดหมายของกลมผเขารวมโครงการเพอใหตดสนใจเกยวกบการไดรบบรการตามมมมองของแตละคนทงทเปนภาพบวกและภาพลบ ยงไปกวานนนกประเมนกอาจจะใหผเขารวมโครงการหรอสงทไดรบการประเมน เขยนเสนอตวอยางทเปนรปธรรมเกยวกบการไดรบบรการและกอใหเกดผลดตอการ


ปฏบตงานของตน เชน ผลผลตของงานทเพมขน หรอตาแหนงหนาทการงานใหมทไดรบมอบหมาย รวมทงนกประเมนอาจใชการสงเกตเพอจาแนกและเปรยบเทยบผลสมฤทธของกลมบคคลโดยเปรยบเทยบตามรายการตรวจสอบผลลพธกบโครงการใหบรการอน ๆ ทมลกษณะคลายคลงกนกบโครงการทไดรบการประเมน การจดทารายงานขอคนพบจากการประเมนผลผลตอาจทาใหแตกตางกนตามขนตอน กลาวคอ นกประเมนอาจจดทารายงานผลผลตทเกดขนในแตละวงรอบของโครงการ รายงานดงกลาวนควรจะแสดงใหเหนวาโครงการหรอสงแทรกแซงนนๆ ไดบรรลเปาหมายความตองการจาเปนเพยงไร ในขณะทรายงานเมอสนสดวงรอบทงหมดของโครงการ ควรเปนรายงานทนาเสนอใหเหนถงผลสมฤทธสรปรวมทงหมดของโครงการดงกลาว ดงนนรายงานผลการประเมนผลผลต จงตองเปนการสรปตความใหเหนถงผลทชดเจนในการตอบสนองความตองการจาเปน ตนทนทใชดาเนนการและผลตอบแทนหรอ ผลการปฏบตทงหมดทไดรบในแผนงาน โครงการนนๆ นกประเมนยงตองจดทารายงานการศกษาตดตามเพอแสดงใหเหนถงผลลพธระยะยาวทเกดขนอกดวย นอกจากนนบางกรณอาจตองจดทารายงานวเคราะหและบรณาการผลทไดรบทงหมดเขาดวยกนเพอเสนอตอกลมยอยแตละกลมหรอแตละบคคล ผลการประเมนผลผลตนน ประชาชนทวไปนามาใชเพอประกอบการตดสนใจวาโครงการ แผนงาน หรอสงแทรกแซงนนมคณประโยชนเพยงพอตอการนาไปดาเนนการตอเนองตอไป หรอควรดาเนนการซาอกหรอควรขยายขอบเขตการนาไปใชในสถานการณหรอสถานทอนๆ ตอไป ในขณะเดยวกนสถาบนและหนวยงานกยงใชสาหรบปรบเปลยนหรอแทนทแผนการปฏบตในการทจะทาใหเกดประสทธผลไดมากกวาเมอเปรยบเทยบกบตนทนและตอบความตองการจาเปนของสมาชกทงหมดทเนนประชากรเปาหมาย ผลจากการประเมนผลผลตมความสาคญในทางจตวทยาเปนอยางมาก เมอผลจาก การประเมนแสดงใหเหนถงความงอกงามทเกดขนจากแนวทางทชาญฉลาดในการดาเนนโครงการ ผลการประเมนเชนนนบเปนสงเสรมแรงทดสาหรบทงทมปฏบตงานในโครงการและผรบบรการจากโครงการหรออาจจะเปนสงททาลาย ลดทอนแรงจงใจกได ถาหากผลทไดจากการประเมนผลผลตนน มความออนดอยหรอไมแสดงถงความงอกงามใด ๆ ทจะพงไดรบจากโครงการนน ๆ เลย ประเดนสาคญสดทายทตองพงระวงในการจดทารายงานการประเมนผลผลต กคอ นกประเมน ไมควรเรงรบประเมนผลผลตและจดทารายงานสสาธารณะอยางทนททนใด เพราะเหตวาการดาเนนโครงการตองการระยะเวลาพอสมควรทจะทาใหเกดผลสมฤทธบรรลตามความรบผดรบชอบ (Accountability) ทระบไว การจดทารายงานการประเมนผลผลตทยงไมมวฒภาวะสกงอม (Premature) อยางเพยงพอ อาจนาไปสความไมสามารถตดสนใจไดเกยวกบความตอเนองของโครงการเพราะเหตวาทาใหไมพบผลลพธใดๆ เกดขนเลย ทงนเนองจากผลลพธของโครงการตองใชระยะเวลายาวพอสมควรในการศกษาตดตาม ดงนนถาหากการจดทารายงานการประเมนผลผลตสสาธารณะไดมการหนวงเวลาอยางสมเหตสมผลแลว


นกประเมนอาจจะพบผลลพธทเกดขนภายหลงและมความสาคญอยางยงสาหรบใชสนบสนนการดาเนนงานโครงการอยางตอเนองตอไป แตอยางไรกตามนกประเมนกสามารถจะตอบสนองขอเรยกรองของทมผปฏบตงานในโครงการไดอยางเหมาะสมเกยวกบการแสดงผลขอคนพบหรอผลการประเมนผลผลตเปนระยะๆ (Formative Product Evaluation) เพอชวยใหบรรลความสาเรจในการปฏบตงานตามโครงการ โดยการแลกเปลยน ขอคนพบใหแกสมาชกผปฏบตงานในโครงการนนโดยตรง กฎกาปนหลก (Rules of Thumb) สาหรบนกประเมนนนคอ ควรลดความสาคญในการประเมนผลผลตของโครงการในระยะแรกๆ และไมควรเรงรบจดทารายงานสสาธารณะควรเสนอขอคนพบจากการประเมนผลผลตเปนระยะๆ ใหแกทมผปฏบตงานไดแลกเปลยนเรยนรเทานน นกประเมนควรแจกจายขอคนพบจากการประเมนผลผลตใหกบผมสทธรบรภายหลงจากโครงการนนมระยะเวลาพอสมควรและมวฒภาวะสกงอมทจะทาใหเกดผลลพธแลว หรอกลาวอยางถงทสดไดวา จาเปนตองแสดงใหเหนถงมความเปนมออาชพใน การตดสนใจเกยวกบการดาเนนการจดทารายงานขอคนพบการประเมนผลผลต สารสนเทศทไดจาก การประเมนผลผลตเปนองคประกอบทสาคญอยางยงทแสดงถงรายงานความรบผดรบชอบของสถาบนหรอหนวยงานทดาเนนโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซงใดๆ เมอใดกตามทรายงานนนแสดงใหเหนความมนยสาคญของผลสมฤทธอยางเดนชด กจะถกนาไปใชโนมนาวชมชนและหนวยงานใหทนสนบสนนเพอใหเพมเตมงบประมาณและขอรบการสนบสนนทางการเมองไดเปนอยางด แตถาหากผมอานาจตดสนใจรวาสงแทรกแซงหรอโครงการนนๆ ไมทาใหไดผลตอบแทนทมความสาคญอนใดเลยกจะทาใหยกเลกการลงทนดาเนนการอกตอไป จากมตการประเมน 4 ดานของรปแบบการประเมน CIPP สรปสาระสาคญของรปแบบได 4 ประเดน ดงตอไปน 1) องคประกอบดานคณคาของรปแบบ หมายถง รปแบบการประเมน CIPP มคณคาตอการประเมนอะไรบางและเปนการประเมนทสมพนธกบมตใดของรปแบบ ซงแสดงไดตามภาพประกอบท 1


ภาพประกอบท 1 องคประกอบหลกของรปแบบการประเมน CIPP และความสมพนธกบโครงการ (ปรบจาก Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 333) จากภาพประกอบท 1 แสดงใหเหนวงกลมสาคญ 3 วง วงในสดเปนสวนทแสดงถงคณคารวมกนของการประเมนในการนาไปใชกาหนดสวนตางๆ ในวงกลมทสองซงเปนสวนประกอบของโครงการ ไดแก เปาหมาย แผนงานหรอแผนการปฏบตงาน การปฏบตหรอการกระทาตามแผนงานและผลลพธ ทได ใน 4 สวนประกอบของโครงการกจะสมพนธกบมตการประเมนทง 4 ดาน ของรปแบบการประเมน CIPP ซงเปนวงกลมนอกสด นนคอ การประเมนเพอนามาใชกาหนดเปาหมายของโครงการกคอการประเมนบรบท การประเมนปจจยนาเขา กใชสาหรบจดทาแผนปฏบตงาน แตการปฏบตงานหรอการกระทาตามแผนกตองอาศยการประเมนกระบวนการและทายทสดหากจะประเมนผลลพธทงหมดของโครงการกตองทาการประเมนผลผลตนนเอง 2. บทบาทการประเมนเปนระยะๆ และการประเมนสรปรวม เนองจากรปแบบการประเมนCIPP สามารถนามาใชไดทงเปนการประเมนเปนระยะๆ (Formative Evaluation) และการประเมนสรปรวม (Summative Evaluation) ดงนนวตถประสงคและการใชผลการประเมนในมต 4 ดานของรปแบบ การประเมนจงแตกตางกน ซงสรปใหเหนตามตารางท 1


ตารางท 1 ความสมพนธของมตทง 4 ดาน ในรปแบบการประเมน CIPP กบบทบาทการประเมน เปนระยะๆ และการประเมนสรปรวม

บทบาทการประเมน Evaluation Roles

บรบท Context

ปจจยนาเขา Input

กระบวนการ Process

ผลผลต Product

การประเมนเปนระยะ ๆ : มงใชสารสนเทศทไดจาก CIPP เพอมองมงไปขางหนาชวยสาหรบการตดสนใจและประกนคณภาพของโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซง

ชแนะสาหรบการจาแนกความตองการจาเปนของสงแทรกแซงและเลอกจดลาดบเปาหมาย (บนพนฐานการประเมนความตองการจาเปนปญหา คณสมบตทมคาและโอกาสทจะเกดขน)

ชแนะสาหรบการเลอกแผนปฏบตงานหรอกลยทธอน ๆ (บนพนฐานของการประเมนทางเลอกกลยทธและทรพยากรทจดใหสาหรบโครงการ แผนงาน หรอสงแทรกแซง)รวมทงการตรวจสอบแผนปฏบตงาน

ชแนะสาหรบการนาแผนปฏบตงานไปใช (บนพนฐานของการกากบควบคมและการตดสนกจกรรมในแผนงานนน)

ชแนะสาหรบการดาเนนงานตอเนองการปรบเปลยนการดดแปลงหรอแมกระทงการยตหรอระงบความพยายามใดๆ ของโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซงนน (บนพนฐานของการประเมน ผลลพธและผลขางเคยงทคาดวาจะเกดขน)

การประเมนสรปรวม : มงใชสารสนเทศทไดจาก CIPP เพอมองยอนกลบ สรปเกยวกบคณภาพ คณประโยชน ความซอสตยแมนยาและความมนยสาคญของโครงการ

เปรยบเทยบการประเมนความตองการจาเปน ปญหา คณสมบตทมคาและโอกาสกบเปาหมายและการจดลาดบความสาคญ

เปรยบเทยบ กลยทธ การออกแบบและงบประมาณของโครงการกบความตองการจาเปนของกลมเปาหมายและผรบประโยชนของโครงการนน

การบรรยายอยางครอบคลมเกยวกบกระบวนการและคาใชจายทเกดขนจรงโดยการเปรยบเทยบกบกจกรรมในแผนงานทออกแบบไว

เปรยบเทยบผลลพธและผลขางเคยงทงหมดของโครงการกบความตองการจาเปนของกลมเปาหมายและเปรยบเทยบกบผลทเกดขนจากโครงการทมลกษณะคลายๆกน ตความผลทไดรบโดยพจารณารวมกบผลการประเมนบรบทปจจยนาเขาและกระบวนการ

แหลงทมา : Stufflebeam and Shinkfield (2007 : 329)


จากสาระสรปในตารางท 1 จะเหนวาถาเปนการนารปแบบการประเมน CIPP มาใชในการประเมนเปนระยะๆ ตามมตการประเมน 4 ดานนน เปนการประเมนทมงพจารณาไปขางหนาหรอคาดคะเนถงสงทจะเกดขนและนาผลทไดในแตละมตไปใชเพอการชแนะแนวทางการตดสนใจสาหรบดาเนนการในแตละเรอง ทงนเพอกอใหเกดความมนใจไดวาโครงการ แผนงาน หรอสงแทรกแซงนนๆ จะมประสทธผล ประสทธภาพคมคากบทรพยากรทตองสญเสยไป ตอบสนองความตองการจาเปนของกลมเปาหมายและสามารถแกปญหาทเกดขนได ในขณะทถานารปแบบการประเมน CIPP มาใชประเมนสรปรวมตามมตการประเมนทง 4 ดาน กเปนการประเมนทมงพจารณายอนหลงสงทเกดขนแลว และนาผลการประเมนในแตละมตทเกดขนแลวนไปเปรยบเทยบกบทออกแบบกาหนดไว ทงนเพอสรปใหเหนภาพรวมวาโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซงนนๆ มคณภาพ คณประโยชน มความแมนยา และมนยสาคญเพยงไร 3. ลกษณะสาคญของการประเมนมต 4 ดานของรปแบบการประเมน CIPP การประเมนมต 4 ดานของรปแบบการประเมน CIPP มลกษณะสาคญแตกตางกนออกไปทงในแงวตถประสงคและวธการประเมนรวมทง ความสมพนธของการตดสนใจในกระบวนการเปลยนแปลง ซงสรปไดดงตารางท 2 ตารางท 2 ลกษณะสาคญของการประเมน 4 มต ตามรปแบบการประเมน CIPP

ลกษณะสาคญ การประเมนบรบท การประเมนปจจยนาเขา การประเมนกระบวนการ การประเมนผลผลต วตถประสงค 1.เพอนยามบรบทท

เกยวของ 2.เพอจาแนกประชากรเปาหมายและประเมนความตองการจาเปนของประชากรดงกลาว

3.เพอจาแนกโอกาสสาหรบกาหนดความตองการจาเปน

4.เพอวนจฉยปญหาบนพนฐานความตองการจาเปน

5.เพอตดสนใจวาเปาหมายของ

1.เพอจาแนกและประเมนสมรรถวสยของระบบการทางานหรอกจกรรมตาง ๆ

2.เพอกาหนดกลยทธทางเลอกของโครงการ

3.เพอกาหนดออกแบบแนวทางการนาโครงการไปใช

4.เพอกาหนดแนวทางการใชงบประมาณและตาราง (ปฏทน) การปฏบตงาน

1.เพอคนหาและคาดคะเนขอจากดหรอขอบกพรองเกยวกบแนวทางการดาเนนกจกรรมหรอการนาโครงการไปใช

2.เพอจดหาสารสนเทศสาหรบการตดสนใจเกยวกบกจกรรมหรอเหตการณทเกดขนจากแนวทางการดาเนนงานของโครงการ

1.เพอคนหาการบรรยายและตดสนใจเกยวกบผลลพธของโครงการโดยพจารณาจากความสมพนธกบสารสนเทศของวตถประสงค บรบท ปจจยนาเขาและกระบวนการ

2.ตความเกยวกบคณภาพ คณประโยชน


ลกษณะสาคญ การประเมนบรบท การประเมนปจจยนาเขา การประเมนกระบวนการ การประเมนผลผลต โครงการตอบสนองความตองการจาเปนของกลมเปาหมายไดอยางเพยงพอหรอไม

ความมนยสาคญและความถกตองแมนยาของโครงการแผนงานหรอสงแทรกแซง

วธการ การใชวธการตาง ๆ เชน การวเคราะหระบบ การสารวจ การทบทวนเอกสาร การวเคราะหขอมลทตยภม การรบฟงความคดเหน การสมภาษณ แบบทดสอบวนจฉยและเทคนคเดลไฟ

สารวจและวเคราะหการมอยของบคคลและวสดอปกรณกลยทธการแกไขปญหาและแนวทางอนทเกยวของ ความเปนไปได ตนทน และภาวะทางเศรษฐกจ ใชวธการบางอยางไดแก การคนหาเอกสาร ตรวจเยยมโครงการตวอยาง การโนมนาวทมงานและการทดลองนารอง

ควบคมกากบกจกรรมตางๆและกระตนเตอนเกยวกบการไมไดเขารวมโครงการของบคคลใดๆบรรยายกระบวนการจรงทเกดขนสรางปฏสมพนธและทาการสงเกตอยางตอเนองเกยวของกบกจกรรมตางๆของทมปฏบตงานในโครงการและผมสวนไดสวยเสยอนๆ

นยามเชงปฏบตการและวดผลลพธตามเกณฑ รวบรวมการตดสนใจเกยวกบผลลพธของผมสวนไดสวยเสยกบโครงการหรอสงแทรกแซงนนๆโดยใชการวเคราะหเชงปรมาณและเชงคณภาพ รวมทงเปรยบเทยบผลลพธทงหมดกบความตองการจาเปนในการไดรบการตอบสนองของกลมเปาหมาย

ความสมพนธกบการตดสนในกระบวนการเปลยนแปลง

สาหรบตดสนใจกาหนดสงตาง ๆ ไดแก ความสมพนธของเปาหมายกบความตองการจาเปนทจะไดรบการบรการหรอการไดรบโอกาส การจดลาดบความสาคญเกยวกบระยะเวลาการใชงบประมาณและทรพยากร ความสมพนธของวตถประสงคกบการ

สาหรบเลอกแหลงใหการสนบสนน กลยทธการแกปญหาและการออกแบบแนวทางกาดาเนนงานโครงการ การตดสนใจปรบเปลยนกจกรรม งบประมาณและตารางเวลาการดาเนนกจกรรม เปนการจดหาสารสนเทศเพอเปนพนฐานการตดสนใจนาโครงการไปใช

สาหรบการใชและปรบการออกแบบโครงการ ควบคมผลทจะเกดจากกระบวนการ ควบคมผลทอาจจะเกดจากกระบวนการและจดเตรยมคาอธบายกระบวนการทเกดขนจรงเพอใชตความผลลพธทจะเกดขนในตอนทาย

สาหรบการตดสนใจเกยวกบความตอเนอง การยต การปรบแตงหรอเปลยนแปลงจดเนนของกจกรรมและนาเสนอบนทกรายงานทชดเจนของผลทเกดขนทงหมดจากกจกรรมตางๆ (ทงทตงใจและไมตงใจทงเชงบวกและเชงลบ) เปรยบเทยบ


ลกษณะสาคญ การประเมนบรบท การประเมนปจจยนาเขา การประเมนกระบวนการ การประเมนผลผลต แกไขปญหา การจดทาแผนเปลยนแปลงความตองการจาเปนและจดเตรยมสารสนเทศพนฐานสาหรบการตดสนผลลพธ

ผลการประเมนความตองการจาเปนทไดรบการตอบสนองกบวตถประสงคทกาหนดไว

แหลงทมา : Stufflebeam and Shinkfield (2007 : 335) 4. รปแบบการประเมน CIPP มลกษณะเปนกลยทธเชงระบบสาหรบการปรบปรงเนองจากรปแบบการประเมน CIPP ในแตละมตของการประเมนจะมความตอเนองสงผลตอกนสาหรบการตดสนใจเปลยนแปลง ปรบแตงสวนตางๆ ของโครงการหรอกลาวอกนยหนงไดวารปแบบการประเมน CIPP สามารถนามาใชในฐานะกลยทธเชงระบบสาหรบการปรบปรงโครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซง ดงแสดงใหเหนไดตามภาพประกอบท 2

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช: รตนะ บวสนธ ภาพประกอบท 2 ผงไหลของรปแบบการประเมนในฐานะทเปนตวกระตนการปรบปรงเชงระบบ (ดดแปลงจาก Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 348)

18

การประเมนปจจยนาเขา

ความ ตองการจาเปนเปลยนแปลง

แนวทาง แกปญหา

ทปรากฏ

ยต/ ลมเลก

พฒนาและทดสอบภาคสนามเกยวกบกลยทธ

ความม ประโยชนของ

กลยทธทจะดาเนนตอไป

การประเมนกระบวนการและผลผลต

ยงคงม ความตองการ

จาเปนแกปญหา

ความ

พงพอใจ

ในการปฏบต

ไม ไม

ไม

ปฏบตการ ระบบทวไป

กาหนดแนวทาง แกปญหา

นยามขอบเขต และ

วตถประสงค

การประเมนบรบท

คนพบ

กลยทธทจะ

ดาเนนการ

ความ

ตองการจาเปน

ในการพฒนาและทดสอบ

ใช ไม

ใช

ใช

ไม

ไม

ไม

ใช

ใช

ใช

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช: รตนะ บวสนธ

จากภาพประกอบท 2 จะเหนวาผลจากการประเมนมต 4 ดานตามรปแบบการประเมน CIPP จะนามาใชสาหรบการปรบปรงการดาเนนงานในขนตอนตอๆ ไปตามลาดบ รวมทงยงใชสาหรบการประเมนในมตตอๆ ไปอกดวย ยกตวอยางเชนผลจากการประเมนบรบททาใหพบความตองการจาเปนสาหรบการเปลยนแปลงหรอปรบปรงวตถประสงคและแนวทางแกปญหา หลงจากนนกจะทาการประเมนปจจยนาเขาซงจะทาใหไดกลยทธทจะใชดาเนนการแกปญหาและนาไปสการพฒนาและทดสอบภาคสนามเกยวกบกลยทธดงกลาว โดยการประเมนกระบวนการและผลผลต ถาหากการประเมนกระบวนการและผลผลตกอใหเกดความพงพอใจผลการปฏบตหรอดาเนนโครงการทผานมา กนาไปสการพจารณาเกยวกบความตองการจาเปนในการแกปญหาตอไปตามลาดบวฏจกรเดม แตถาผลการปฏบตของโครงการไมกอใหเกดความพงพอใจหรอแมวาพงพอใจแตความตองการจาเปนในการแกปญหาไมเปนทตองการอกตอไปกจะนาไปสการยต ลมเลก การดาเนนการในทสด รปแบบการประเมน CIPIEST และการนาไปใช รปแบบการประเมน CIPIEST คอ สวนปรบขยายของรปแบบการประเมน CIPP โดยปรบขยายการประเมนผลผลต (Product Evaluation ) ออกเปนการประเมนผลกระทบ (Impact Evaluation) การประเมนประสทธผล (Effectiveness Evaluation) การประเมนความยงยน (Sustainability Evaluation)และการประเมนการถายทอดสงตอ (Transportability Evaluation) ของสงทไดรบการประเมน ซงมกไดแก โครงการ แผนงานหรอสงแทรกแซงตางๆ โดยทสวนขยายของมตการประเมนทเพมขนน มความหมายครอบคลมรวมถงการประเมนผลผลตเดมและการประเมนผลลพธนนเอง ทงนความหมายของมตการประเมนทเพมขน พจารณาไดจากการตงคาถามการประเมน (Evaluation Questions) แตละมตดงน (Stufflebeam, Gulickson and Wingate, 2002 : 66 ; Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 327) การประเมนผลกระทบ เปนการประเมนโดยตงคาถามวา สงทผรบผลประโยชน (จากโครงการหรอสงแทรกแซง) ไดรบเกนไปกวาเปาหมายความตองการทจะไดรบตอบสนองตามความตองการจาเปนนนคออะไรบาง คาถามนชใหเหนวาไมวาสงทไดรบเกนไปกวาทกาหนดไวนนจะเปนไปในทางบวกหรอทางลบกลวนแตเปนผลกระทบทงสน การประเมนประสทธผล เปนการประเมนโดยตงคาถามวา โครงการหรอสงแทรกแซงบรรลตอบสนองความตองการจาเปนของกลมผรบประโยชนไดอยางครอบคลมหรอไม การประเมนความยงยน เปนการประเมนโดยตงคาถามวา แนวทางการปฏบตอยางเปนระบบหรอเปนทางการเกยวกบการนาโครงการไปใชใหประสบผลสาเรจอยางยงยนคออะไร คาถาม

19


ดงกลาวมงพจารณาประเมนความคงอยหรอความตอเนองในการทาโครงการทประสบผลสาเรจไปใช รวมถง วธการในการรกษาไวซงความสาเรจของโครงการดงกลาว การประเมนการถายทอดสงตอ เปนการประเมนโดยตงคาถามวา มการนาโครงการหรอ สงแทรกแซงทประสบความสาเรจไปประยกตหรอปรบปรงใชในทอน ๆ หรอไม จะเหนวามตการประเมนทเพมขนทง 4 ดาน จากการขยายการประเมนผลผลต ตามรปแบบการประเมน CIPP เดมนน แททจรงกคอ การประเมนในสวนทสตฟเฟลบม เรยกวา “ผลลพธ” (Outcomes) ของโครงการนนเอง เพยงแตเปนการจาแนกและตงคาถามการประเมนใหชดเจนยงขน ดงนนวธการนารปแบบการประเมน CIPIEST ไปใชจงยงคงมลกษณะเชนเดยวกบการใชรปแบบการประเมน CIPP ทกลาวผานมาไมวาจะเปนเรองเกยวกบคณคาของรปแบบการประเมนทงทเปนการประเมนเปนระยะๆ และการประเมนสรปรวม เหลานเปนตน สรป รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST ทนามาใชในการประเมนสงทไดรบการประเมนควรใชประเมนเปนระยะๆ และประเมนสรปรวม โดยใชเทคนควธการเกบรวบรวมขอมลอยางหลากหลายสอดคลองกบประเดนยอยๆ ทตองการประเมนในแตละมต รวมทงใชขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพสาหรบนามาวเคราะหสรปตความผลการประเมน ทงนแหลงทมาของขอมลในการประเมนกตองเกบรวบรวมหรอไดมาอยางหลากหลาย ครอบคลมผมสวนไดสวนเสยทงหมด ทงทเปนทมผปฏบตงานในโครงการ ผรบผลประโยชนจากโครงการ ผบรหารหรอผเปนเจาของโครงการ รวมทงขอมลจากเอกสาร บนทกตาง ๆ ประกอบดวยเชนกน

*******************************************************************

เอกสารอางอง

Stufflebeam, Gulickson and Wingate. (2002). The Spirit of Consuelo: An Evaluation of Ke Aka H oo && na. The Evaluation Center, Western Michigan University.

Stufflebeam and Shinkfield. (2007). Evaluation Theory, Models and Applications. John Wiley and Son, Ine.

20

รูปแบบการประเม ิน cipp และ · pdf...

Documents