* “Ben o köyün toprağıyım” ifadesi şair Hikmet AKSU’nun aynı adlı şiirinden alınmıştır.

“Ben o köyün toprağıyım”*

Zorlu, Güzel, Karlı ve Şanlı

KOP

Bu PDF dokümanı, kitabın bir kısmını içermektedir. DBY okurları için özel olarak oluşturulmuştur.

ARAŞTIRMA-İNCELEME

V

Çoğu insan köyünü sever. Fakat benim için Kop köyü aşktır, sev-dadır. Pek çok hemşehrim gibi ben de doğduğum, büyüdüğüm Kop köyünde kalamadım ama onu sevmekten asla vazgeçme-dim. Binlerce kilometre uzaktan da olsa onu yaşadım, hissettim.

İstedim ki, köyümü herkes tanısın, bilsin, hatta kitabı okuduktan sonra merak duyup gidip gezsin. Tarih boyunca binlerce insanı yetiştiren, şanlı savunmalara, savaşlara tanıklık etmiş bu toprakların güzelliği eminim gören herkesi büyüleyecektir.

Uzun yıllar, doğduğum yer olan Kop köyünün Osmanlı döne-mindeki tarih ve kültürünü araştırmayı düşünmüş fakat ya-pamamıştım. Kabul etmek gerekir ki, bir beldeyi; yetiştirdiği şahısları, sahip olduğu kurumları, meydana gelen olaylarıyla, yani bütün yönleriyle ortaya koymak çok zor bir iş.

Fakat bir şeyin çoğunu yapamamak yerine, azını yapmak da başarıdır. Bu düşünceden hareketle, hiç olmazsa Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğündeki belgeleri tes-pit edip yayınlamak istedim. İşte KOP KÖYÜ kitabı, böyle bir amaçla yola çıkılarak hazırlandı.

Bu kitap, Kop köyü ile ilgili yazılmış ilk eserdir. Önümüzdeki yıl-larda, Kop köyü ve köydeki Şeyh Mehmet Zaviyesi hakkında daha detaylı bilgilere ulaşmayı ümit ediyorum.

Araştırmalarım devam ediyor. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin dışında arşiv ve kütüphanelerdeki Kop köyü ile ilgili belgele-ri tespit etmeyi, derlemeyi ve yayınlamayı hedefliyorum. Bu vesileyle, hemşehrilerimin elindeki Kop köyüne dair belge ve bilgileri benimle paylaşmalarını rica ediyor, önemli olanları ya-yınlayabileceğimi duyurmak istiyorum.

ÖNSÖZ

Yazarla İletişimMobesko Mobilyacılar Sitesi "E" Blok No: 5-6Kartepe/KOCAELİTel: +90 262 373 10 69Fax: +90 262 373 11 69Cep: +90 541 717 88 75bilgi@buketmobilya.com.trwww.buketmobilya.com.tr

© SEBAHATTİN AKPOLAT, 2016 DÜN BUGÜN YARIN YAYINLARI, 2016

DBY: 25 Araştırma-İnceleme: 9

ISBN: 978-605-4635-24-5 Sertifika No: 18188

Birinci Baskı: İstanbul, Haziran 2016

Yayın Yönetmeni: İrfan Güngörür

Editör: Filiz Çiçek Bil www.kitapeditoru.com

Arşiv Belgelerinin Temin ve Transkripsiyonu: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İzgöer

Sayfa Tasarım: Vahdettin Atik

Kapak Fotoğrafı: Feridun Hacıhasanzade

Kapak Tasarımı: Emre Güngör

Baskı/Cilt: Şenyıldız Matbaacılık Yay. Ltd. Şti. Gümüşsuyu Cad. No: 3/2 - Topkapı / İstanbul Tel: 0212 483 47 91 (Sertifika No: 11964)

KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI / Library Cataloging-in-Publication Data (CIP) Geçmişten Günümüze KOP Yazar: Sebahattin AkpolatISBN: 978-605-4635-24-5 Ebat: 17,0 x 24,0 cm XII + 371 = 383 s. 1- Araştırma-İnceleme 2- Şehir-Kültür 3- Kop Köyü 4- Tarih

DÜN BUGÜN YARIN YAYINLARI Ankara Caddesi, Ünal Han No: 21/4 Cağaloğlu, Eminönü - Fatih / İstanbul Tel. - Faks: +90 212 526 98 06 www.dby.com.tr • dby@dby.com.tr

SEBAHATTİN AKPOLAT

Geçmişten Günümüze

KOP

VII

ÖNSÖZ ....................................................................................V

İÇİNDEKİLER .......................................................................... VII

I. BÖLÜM

Kop Köyünün Doğası, Coğrafî Özellikleri ................... 3

a. Kop Köyü ve Akarsuları .................................................. 3

b. Veli Bey Paharı............................................................... 7

c. Yaylaların Havası, Suyu .................................................. 9

d. Gizemli Vadi: Kanlıca ..................................................... 9

e. Kop Köyü Ormanları ..................................................... 10

f. Türkiye’nin Yüce Zirvelerinden Biri, Kop Dağı ............... 12

g. Gazoz Suyu ................................................................. 13

h. Kop Köyü Çevresindeki Diğer Dağlar ........................... 13

i. Çayırlar ve Yeşillikler İçinde Bir Köy .............................. 16

j. Yenilebilen ve Şifalı Bitkiler ........................................... 17

k. Kop’taki Heyelan Bölgeleri ........................................... 19

l. Kop Köyü İklimi ve Erozyonla Mücadele ........................ 20

m. Mağaralar ................................................................... 21

II. BÖLÜM

Kop Köyündeki Önemli Yapılar .................................25

a. Kop Dağı Tüneli ........................................................... 25

b. Kop Şehitleri Anıtı ........................................................ 29

c. Kop Şehitleri Derneği – KOP-DER ................................. 31

İÇİNDEKİLER

VI

KOP KÖYÜ kitabının hareket noktası, arşiv belgelerinin tespiti oldu. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde yapılan araştırmalarda Kop köyüyle ilgili belgelerin bulunduğu tespit edildi. Tasnifler sırasında özellikle Tapu Tahrir [Arazi Kayıt] defterleri, Evkaf [Va-kıf] defterleri, Muhasebe kayıtları, Erzurum Ahkâm [Yargı] def-terleri ile Temettuat [maldan, eşyadan elde edilen kazanç] def-terlerinin dikkati çekmesi üzerine bunlar arasından Kop köyü ve Şeyh Mehmet Zaviyesi'yle ilgili belgelerin görüntüleri temin edildi.

Kitabın "Ekler" bölümünde görüleceği üzere bunların günümüz harflerine çevirisi (transkripsiyon), özetlerinin yanı sıra belge-lerde yer alan Hicrî ve Rumî tarihlerin Miladî karşılıkları köşeli parantez içinde verildi. Çeviri sırasında Türkçe yazım kuralları-na dikkat edildi, kelimeler arasında birliktelik sağlandı, kaynak-lar bilimsel yöntemlere göre düzenlendi.

Eserde "Önsöz", "İçindekiler", "Kısaltmalar", "Giriş" bölümleri-ne, Osmanlıca metinlerin konularına göre günümüz harflerine çevirileri ve belge görüntüleriyle belge özetlerine, okuyucunun faydalanabilmesi için "Sözlük" ve yararlanılan kaynaklar için "Kaynakça"ya yer verildi.

Bu vesileyle araştırmalarım sırasında bana yol gösteren ve önemli katkılarda bulunan değerli bilim adamı Yrd. Doç. Dr. Ah-met Zeki İZGÖER'e teşekkürlerimi sunuyorum.

Kop Köyü kitabının % 98'i 2012 yılında, kalan % 2'si de 2016'da tamamlandı.

Kitabın hemşehrilerime ve konuyla ilgilenen herkese faydalı ol-masını diliyorum.

Sebahattin AKPOLAT

IX

Kavut Çorbası ............................................................. 66

Kelem Lahanası .......................................................... 67

Guymak ...................................................................... 67

Çiriş Yemeği ................................................................ 68

Kokoç Çorbası ............................................................. 70

Den Pilavı .................................................................... 71

Kartol (Patates) Lahanası ............................................ 72

Çaşır ........................................................................... 72

Göbek (Mantar) .......................................................... 73

Cıbıl Dolma (Yoğurtlu) ................................................. 74

j. Oyunlarımız .................................................................. 75

k. Kop Köyü ve Ata Sporumuz Cirit ................................. 75

l. Sporda Dünya Şampiyonumuz Var ............................... 79

m. Geçmişten Günümüze Muhtarlarımız ......................... 81

n. Köyümüzün Hafızları, Hocaları ..................................... 81

o. Değerli Öğretmenlerimiz ............................................. 82

ö. Kop Şeyhi’nin Torunları ................................................ 82

p. Veysel Karani Hazretleri’nin Kemeri ............................ 82

r. Şeyh Eyüb Efendi ......................................................... 83

s. Üç Mollanın Kerameti ................................................... 84

t. Fevzi İpek ile Yüksel Avşar Arasında Geçen Konuşma .. 85

u. Çeşitli Alanlarda Başarılı Olmuş Kop Köylüleri ............. 85

v. Koplu Astsubaylar ve Polisler ....................................... 87

y. Kopluların Hafızasında Yer Eden Bazı Üzücü Olaylar .... 87

1944-1945 - Çiçek Salgını ........................................... 87

1952- Köy Muhtarının Feci Ölümü ............................... 88

1964- Sel Felâketi ....................................................... 88

1969- Kaza Kurşunu .................................................... 88

1970- At Sürüklemesi ................................................. 88

VIII

d. Otel ve Milli Park.......................................................... 32

e. Kop Dağı Kayak Sporları Merkezi ................................. 33

f. Çeşmeler ...................................................................... 34

g. Köprüler ....................................................................... 37

h. Köy Odaları .................................................................. 38

i. Kop’taki Konaklar ve Özellikleri .................................... 39

j. Düğün Salonumuz ........................................................ 40

k. Sağlık Ocağı................................................................. 40

l. Camiler ......................................................................... 41

m. Mezarlıklar, Türbeler ................................................... 45

n. Şeyh Mehmet Efendi Türbesi ....................................... 45

o. Kop Köyü Okulları ........................................................ 47

p. Köyümün Değirmenleri ................................................ 49

III. BÖLÜM

Kop Köyünde Sosyal Yaşam, İnsanlar, Önemli Olaylar ....................................................53

a. Köyün Nüfusu ve Hane Sayısı ...................................... 53

b. Soy İsimler, Sülâleler ve Haneler ................................. 53

c. Lakaplar ....................................................................... 54

d. Hacca İlk Giden Koplular.............................................. 54

e. İlk Kez Yurt İçine Göç Edenler ...................................... 55

f. Gurbet Elleri ................................................................. 56

g. Yurt İçinde Göç Edilen Şehirler ve Hane Sayıları .......... 59

h. Tandır .......................................................................... 60

i. Kop Köyünün Lezzetli Yemekleri ................................... 62

Ekşi Lahana ................................................................ 63

Tel Helvası .................................................................. 64

Lor Dolması................................................................. 65

XI

VII. BÖLÜM

Yazar Sebahattin Akpolat ................................................... 139

Fotoğraf Albümü ............................................................... 145

EKLER

Arşiv Belgeleri .................................................................... 181

Vakıf Kayıtları ..................................................................... 197

Hurufat Kayıtları ................................................................. 213

Tapu Tahrir Kayıtları ............................................................ 223

Temettuât Kayıtları ............................................................. 237

Muharebeler ....................................................................... 261

Tapular ............................................................................... 279

Şecere ................................................................................ 337

Sözlük ................................................................................ 359

Kaynaklar ........................................................................... 369

X

1978- Ev Çökmesi ....................................................... 88

1980- Bayramda Trafik Kazası .................................... 89

1983- Trafik Kazası ..................................................... 89

1998- Kelkit Çayı’nda Boğulma ................................... 89

1993- Hac Ziyareti Sırasında ...................................... 89

2009- Çoruh Nehri’nde Boğulma ................................ 90

Top Mermisinin Patlaması ........................................... 90

IV. BÖLÜM

Kop Köyü Ekonomisi ................................................93

a. Kop Köyünde Ağa Topçu ile Ticaret .............................. 93

b. Dönemin Vergileri ve Kop Köyünün Bakkalları ............. 94

c. Baypaş Anonim Şirketi ................................................. 94

d. Krom Madeni ............................................................... 96

e. Kop Köyünde Arıcılık .................................................... 97

f. Köyümüzde Hayvancılık................................................ 97

g. Alabalık Tesisleri .......................................................... 99

h. Enis Dayı’nın Lokantası ............................................. 100

i. Kop Köyü Kökenli İşadamlarımız ................................. 100

V. BÖLÜM

EKLER ..................................................................105

a. Yurt İçinde Farklı İllerde Yaşayan Kopluların Listesi .... 105

b. Yurt Dışında Yaşayan Koplular ve Hane Sayıları ......... 114

c. Kop Köyüne Ait Dikkat Çekici Aile Yapıları ve Özelikleri ..................................................................... 116

VI. BÖLÜM

Kop Cihadı ............................................................123

a. Kop Savunması (2. Plevne) ........................................ 123

b. Kop Gazisi Sefer Ağa ve Hikâyesi .............................. 134

3

KOP KÖYÜNÜN DOĞASI, COĞRAFÎ ÖZELLİKLERİ

a. Kop Köyü ve Akarsuları

Kop köyü, coğrafî olarak Erzurum sınırındadır ve güneye doğru Bayburt’un son köyüdür. Batıda ise Erzincan köyleriyle sınır-daştır. Kop köyü, Bayburt’a 35, Aşkale’ye 35, Erzurum’a 90 ki-lometre uzaklıktadır. Trabzon’a uzaklığı 225, Ankara’ya 700 ve İstanbul’a ise 1.150 kilometredir.

Kop köyü, Çoruh Nehri’nin ilk kolları ile sarılır. Çoruh Nehri’ni besleyen dereler, Kop Dağı’nın eteklerinden akmaya başlar ve bir masal gibi uzayıp gider.

Köyümün içinden Tekeli, Büke, Kanlıca, Çamlık ve Vank dereleri akar. Bu dereler, Çoruh Nehri gibi zengin bir faunaya sahiptir ve ender görülen kırmızı benekli alabalıklara da ev sahipliği yapar.

Bayburt’tan Kop köyüne (aşağı Kop hanlarına) ilk girişte solda, içerisinde Kop Şeyhi’nin kabrinin de bulunduğu köy kabristanlı-ğı vardır. Anayol üzerindeki bu mahalleye Macirler Mahallesi de denir. Bu mahallede cami, sağlık ocağı, okul ve düğün salonu vardır.

Hanlardan Kop Dağı’na doğru 1 km. anayol üzerinden ilerlendi-ği zaman Yukarı Han Mahallesi’ne gelinir. Bu mahallede kayak tesisleri, 3 yıldızlı otel ve milli park bölgesi vardır. Köyümüzün en güzel yerleşim alanlarındandır.

Hanlardan hemen sağ tarafa dönülünce 500 metre ileride Hacı-gil'in Kom denilen mahalle gelir. Bu mahallede de Kop Şeyhi’nin torunları oturur. Bu mahalle içerisinde de bir adet cami vardır.

I. BÖLÜM

5

CANIM KOP KÖYÜ’MLolanlı’dan girdim Aşağı Han’aÇok misafirperverlik yaptı gelip geçen binlerce canaBuradan geçen yol gider İran, Kars, Erzurum, her yanaYine özledim seni Canım Kop Köyü’mMacirler, Dodollar, Yukarı Han’danKop Dağı seni çok severim vallahi candanDüşman değil, yolcu geçer zirvenden, yoldanYine özledim seni Canım Kop Köyü’mRakımın çoktur mevkiin çok yüceAltı ay uğraştı düşman erişemedi sendeki güceErmeni’si, Rus’u sen hepsini saydın bir hiçeGurur veriyorsun bana Canım Kop Köyü’mHacıgil’in Kom’da vardır Şeyh’in kokusuYukarı Köy zaten Kop’un yarısıŞeyh’i ziyarete gelir erkeği, kızı, karısıŞeyhleri ile ünlü Canım Kop Köyü’mNeyini anlatsam her şeyi bir hoşİçtikçe lezzet verir suları bir hoşOtur da nefeslen, kır çiçeği kokusu eder seni sarhoşHavasıyla güzel Canım Kop Köyü’mKop Dağı, Akpahar, Göksulak bir deBalın hası olur benim köyümdeAmma maalesef ki o eski muhabbetler nerede?Yine özledim seni Canım Kop Köyü’mVelhasıl kelâm çok iyisin, güzeldir huyunİçimine doyum olmaz var maden suyunHer insanın iyidir; yaşlın, delikanlın, toyunİnsanlığınla güzelsin Canım Kop Köyü’mSöyledi bunları ŞAHSET kendi dilindenAnadolu’nun Kop Köyü’nden Bayburt ilindenÇoruh Nehri’nin doğuşundan, Kop Dağı’nın yelindenÇoruh Nehri ile ünlü Canım Kop Köyü’m

ŞAHSET BUDAK

4

Kop köyünün ilk mahallesi olan Yukarı Kop’tan girişte, sağ ta-rafta 1950’li yıllarda yapılmış, yıllara meydan okurcasına duran ilkokul binası bulunur. Biraz ileride, sol tarafta Nezim Dayı’nın değirmeni vardır. Değirmenin durumu da ilkokul binasından farklı değildir. Kullanılmamasına rağmen bir asırdır ayakta kal-mayı başaran değirmen, günümüzde de bu çabasını sürdür-mektedir.

Yine girişte, sağ tarafta köyün en eski mezarlığı vardır. İlerledi-ğinizde, sağ tarafta Kop Şeyhi Mehmet Efendi’nin kardeşi Kara Dede’nin türbesini görürsünüz.

“Çamlıktan bir görünüş”

361

A

Âdet‑i ağnâm: Koyun vergisiAğnâm: KoyunlarÂhar: BaşkasıAklâm: Kalemler, BürolarÂlem‑penâh: Dünyanın sığınacağı yer, mekânÂlî: Yüksek, yüceAnkıbel: TarafındanAshâb‑ı ağrâz: Kötü niyetli kimselerÂsitane: İstanbulAşâr: Mahsullerden alınan bir çeşit vergi

B

Bâ‑arz: Arz ileBâb: Husus, konuBaʻdehû: SonraBenâm: Namlı, ünlü, meşhurBe‑nevbet: NöbetleşeBennâk akçesi: Evli olanlardan alınan bir çeşit vergiBerât: Bir konu hakkında verilen izinBerây: İçinBer‑icmâl: Özet olarakBer‑vechi iştirak: Müşterek şekildeBî‑garaz: TarafsızBi‑gayrı hakkın: HaksızlıklaBilâ‑mürâfaa: Duruşma olmaksızın

6

“Kanlıca’dan bir görünüş”

363

F

Ferâğ: Bir gayrımenkulün tasarruf hakkını başkasına terk etme hakkı

Fevt: Ölüm

G

Gadr: Zulüm, eza, cefa

Gâye/Gâyet: Son

Gurre: Ayın son günü

H

Hâlî: Boş

Hâmiş: Ek yazı

Hınta: Buğday

Hükm‑ı hümâyûn: Padişah emri

İ

İbkâ: Yerinde, evvelki halinde bırakma

İbtidâ: Başlangıç

İcâre: Kira, irat, gelir

İcmâl: Özet

İhracat: Giderler

İktizâ: Gerekmek

İlâm: Mahkemeden verilen hüküm

İlâmeyn: İki adet ilâm

İnâyet: Yardım

İstidʻâ: İsteme

İstiʻlâm: Bilgi isteme

362

C

Caba akçesi: Üzerinde arazi bulunmayan ve ticaretle meşgul bulunanlardan alınan bir çeşit vergi

Cedîd: YeniCemʻ: ToplamakCihet: İmamet, hitabet, müderrislik, vaizlik gibi dinî ve hayır

müesseselerine ait hizmetCülûs‑ı hümâyûn: Padişahın tahta çıkışı

D

Defterhane‑i Âmire: MaliyeDefter‑i Hakanî: Şahsî tasarruflar, timâr, zeâmet, has, mülk ve

vakıfların kayıtlarını tutan daireDefter‑i icmâl: İcmal defteriDefter‑i mufassal: Mufassal defterDivan‑ı Hümâyûn: Bugünkü anlamda yaklaşık olarak Bakanlar

Kurulu, Osmanlı Devleti'nde en üst düzeyde idarî ve yargı organı

E

Eben an‑ceddin: Kuşaktan kuşağa, babadan, dededenEcânib: YabancılarErbâb‑ı timâr: Timâr sahipleriEsbak: Daha eskiEvâhir: Ayın son on günüEvâsıt: Ayın 10 ilâ 20'si arasıEvkâf: VakıflarEyyâm: Günler

365

Medfûât: Harcanan para

Meʼkûlât: Yiyecekler

Memhûr: Mühürlü

Merbût: Bağlı, ilişkin

Merkûm: Adı geçen

Meşihat: Şeyhlik / Şeyhülislâmlık

Mezbûr: Adı geçen, kendisinden söz edilen

Mezkûr: Zikredilen, adı geçen

Mezrûʻ: Ekilmiş, çift sürülüp tohum atılmış

Mîrimîrân: Beylerbeyi

Misafirîn: Misafirler

Mûcebince: Gereğince

Muharrir: Yeniden fethedilen yerler ile ülkenin herhangi bir yerindeki araziyi yazmaya memur olan kimse

Mukayyed: Kayıtlı

Muktezâ: Lâzım gelen, gereken

Mûmâileyh: Kendisinden söz edilen, adı geçen

Muvâcehe: Ön

Mübeyyin: Meydana koyan, açıklayan

Mücerred: Yalnız / Bekâr

Mülhak: İlhak edilmiş, içinde bulunan

Mümzâ: İmzalanmış

Mürâfaa: Mahkemede duruşma

Müsâvî: Eşit, denk

Müstebân: Aşikâr, ortada

Müteveffâ: Vefat etmiş

N

Nâib: Kadı vekiliNân‑pâre: Maişet, memurluk parasıNefer: Kimse, kişi

364

K

Kadıasker: Askerî kadıKadîm: EskiKâin: BulunanKarındaş: KardeşKarye: KöyKemâkân: Eskisi gibi, önceden olduğu şekildeKışlak: Kışın otundan ve suyundan istifade olunan arazi hakkında

kullanılır bir tabirKıtʻa: AdetKuyûdât: Kayıtlar

L

Lede'l‑vürûd: Varması halindeLede's‑sübût: Tespiti durumundaLi‑ebeveyn: Baba ve ana tarafındanLivâ: Sancak

M

Mahlûl: Sahipsiz maaş veya memurluk / Mirasçısı bulunmayan ve hükümete kalan miras

Mahsulât: GelirlerMâlikâne: Kanunda gösterilen şartlara göre birine verilen beylik

araziMaʻrifetiyle: TarafındanMârru'z‑zikr: Zikri geçmiş olanMaʻrûf: Bilinen, tanınanMasârıfât: GiderlerMastûr: YazılmışMeclis‑i şerʻ: MahkemeMecmûʻ: Toplam

367

T

Taʻallül: Vesile ve bahane aramaTaam: YemekTarafeyn: İki tarafTeʻaddî: Zulüm, adaletsizlikTebeyyün: Ortaya çıkmaTefrîk: AyırmakTemettu / Temettuât: Kazanç, kazançlarTenezzül: Fiyatta düşme, inmeTevâbiʻ: Tâbi olunan yerlerTimâr: Beslediği sipahilerle harbe giden beylere öşrünü almak

üzere ayrılan arazi

U

Umûr: İşler

V

Vâkıf: VakfedenVaraka: EvrakVâridât: GelirlerVazife: ÜcretVech‑i meşrûh: Açıklandığı üzereVeled: Oğul

Y

Yekûn maa‑gayrihî: Diğerleriyle birlikte toplamıYevmî: Günlük

Z

Zâhir u nümâyân: Ortada, açıkZaviyedârân: Zaviyedârlar

366

Nısf: Yarım

Nizâʻ: Anlaşmazlık

R

Refʻ: Lağvetme, hükümsüz bırakma

Resm: Vergi

Resm‑i kışlak: Kışlak vergisi

Rubʻ: Dörtte bir

Rûznâmçe: Günlük gelir ve giderlerin tutulduğu defter

Rüsûm: Vergiler

Rüsûm‑ı örfiye: Örfî vergiler

Rüʼyet: Görmek

S

Sâbık: Eski

Sâdır olma: Çıkma

Sâlifü'z‑zikr: Daha önce geçtiği üzere

Sipahi: Timâr sahibi süvari askeriSomar: Kile; 16 ğodluk tahıl ölçüsü; 15 kile; 30 teneke, iki

dekarlık ölçü

Sudûr etme: Çıkma

Sulehâ: Salih zatlar

Südde‑i saʻâdet: İstanbul

Ş

Şaʻîr: Arpa

Şerʻ/Şerʻi şerîf: Mahkeme

Şerîk: Ortak