ÇÖzÜmlerœrkÇe-defter-2.Ünİte.pdf˜sabe defteri ile Öğren - Çöz - kazan! 49 test – 07...

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 47

Notlar

Eş - Zıt Anlamlı ve Eş Sesli SözcüklerDers – 07

EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir. Eş anlamlı sözcükler birbirinin yeri-

ne kullanılabilir.

Kırmızı – Al Modern – Çağdaş Yurt – Vatan

Siyah – Kara Sınav – İmtihan Ulus – Millet

Nasihat – Öğüt Uzay – Feza

Eş anlamlı sözcükler, aynı cümlede bir arada kullanılamaz. Bu, anlatımı bozan bir

durumdur.

Bize saygı ve hürmet gösterirler. (Yanlış)

İşlerinizi özenli, itinalı yapmaya çalışın. (Yanlış)

Atasözü, deyim, ikileme gibi kalıplaşmış söz öbeklerinde bir sözcük eş anlamlısıyla

değiştirilemez.

“Alnım ak, başım dik.” yerine “Alnım beyaz, başım dik.” denilemez.

ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER Anlamca birbirine karşıt olan sözcüklerdir. Her sözcüğün zıddı bulunmamaktadır.

İyi – Kötü Uzun – Kısa Zayıf – Şişman

Çalışkan – Tembel Eski – Yeni Aşağı – Yukarı

Yüksek – Alçak Açık – Kapalı Yavaş - Hızlı

Bir sözcüğün zıt anlamı, sözcüğün cümle içindeki anlamına göre belirlenir.

“Açık çay içelim.” cümlesinde geçen “açık” sözcüğünün zıddı “kapalı” değil, “koyu ya

da demli” dir.

Bir sözcüğün olumsuzu ile zıddı aynı değildir.

“Zayıf” sözcüğünün olumsuzu “zayıf değil”, zıddı ise “şişman”dır.

SESTEŞ (EŞ SESLİ) SÖZCÜKLER Yazılış ve okunuşları aynı, anlamları tamamen farklı olan sözcüklerdir.

Gül: Gülmek eylemi Yaz: Bir mevsim

Gül: Bir çiçek türü Yaz: Yazmak eylemi

Sesteş sözcüklerin yazımı aynı olmak zorundadır. Bu nedenle “hala – hâlâ, aşık –

âşık, yar – yâr, kar – kâr” gibi sözcükler sesteş değildir.

Mecaz ve gerçek anlamıyla bağlantılı sözcüklerle sesteşlik olmaz.

Gözüme bir şey kaçtı. Dolabın gözüne bakın.

Bu örnekler sesteşlik ilişkisi taşımaz çünkü birincisi temel anlamlıyken ikincisi gerçek

anlamla bağlantılı anlamdadır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil – Bul – Uygula

48 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Eş - Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler

1. Aşağıdaki tabloda verilen sözcüklerin eş anlamlısını bulup cümle içerisinde kullanınız.

Duymak

Gereksinim

Eksik

İçten

Egoist

Özverili

Bonkör

Cimri

Orijinal

Suni

2. Aşağıdaki sözcüklerden sesteşi olanları maviyle, sesteşi olmayanları kırmızı ile boyayınız.

taş buz at kol öğüt el aç iz kin ağ

yıl kına bir burun saç in öz diz baş eski

yan ut kanun kurum sil alçak din yağ çam tel

eş kaç anı zil kıl mil kaz ay vergi yar

mor maç sağ ağır sap it açık et kil atık

3. Aşağıdaki sözcükleri zıt anlamlarıyla eşleştiriniz.

Eski • • Sevinmek

Gülmek • • Oturmak

Üzülmek • • Yanlış

Büyük • • Yeni

Dinç • • Ağlamak

Kalkmak • • Yorgun

Uzun • • Kısa

Doğru • • Küçük

Sağır değilsen fısıltıyı işitirsin.

Kapıyı açmak için anahtara ihtiyacın var.

Paranın yarısı noksan.

Ev sahibi bize samimi davrandı.

Kardeşim bencil yapıdaydı.

Babam çok fedâkâr birisiydi.

Eli açık insanları severim.

Pinti insanları sevmem.

Sanatçı alanında özgün eserler vermiş.

Yapay göle girmek tehlikelidir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

49İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Eş - Zıt Anlamlı ve Eş Sesli SözcüklerTest – 07

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün eş anlamlısı yoktur?

A) Çocuk hem suçlu hem güçlü.

B Kitap okumak hayal dünyamızı geliştirir.

C) Azıcık aşım kaygısız başım.

D) İnsan gençliğinde öğrenir, yaşlılığında anlar.

2. Hangisinde zıt anlamlı sözcükler bir arada kullanıl-mıştır?

A Uzun lafın kısası hepimiz hatamızı anlamıştık.

B) Nilay’ın evi, işine çok uzakmış.

C) Alanya Kalesi’ni ziyarete açmışlar.

D) Çocuğun bembeyaz düşleri yok olmuştu.

3. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin sesteşi yoktur?

A) kan B) yol

C kul D) kına

4. Bu konuda daima doğruları söyledi.

Altı çizili sözcüğün bu cümledeki anlamına göre zıddı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eksik B Yalan

C) Eğri D) Düzgün

5. Yazarımız bu eserinde sade bir dil kullanmayı tercih et-

miş.

Altı çizili sözcüğün anlamca karşıtı aşağıdakilerden hangisidir?

A Süslü B) İçten

C) Anlaşılmaz D) Sıkıcı

6. Umut, aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını bulmak is-

temiş ama birinde hata yapmıştır.

Hatasını düzeltmesi için hangi seçeneği değiştirmeli-dir?

A) Çaba – Gayret B Vazife – özgürlük

C) Us – akıl D) Detay - ayrıntı

7. Eş anlamlı sözcüklerin, aynı cümlede kullanılması anla-

tımı bozar.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozulmuştur?

A) Cesur ve inatçı bir delikanlıydı.

B) Gönül kırmak kolay, almak zordur.

C Ne kadar cimri ve pinti bir adamsın!

D) Seyahatimize kısa bir ara vermemiz gerekti.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Eş - Zıt Anlamlı ve Eş Sesli SözcüklerTest – 07

8. “Bu kelimenin anlamına lügattan bakmalısın.”

Altı çizili sözcüğün eş anlamlısı aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılmıştır?

A Dil bilgisi terimleri sözlüğünde bir çok örnek bulabi-

lirsin.

B) Kelimenin gerçek manası araştırılması gereken bir

şey

C) İlk defa bu kadar güzel bir hediye almıştı.

D) Artık bu işe bir nokta koymanın vakti geldi.

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt anlamlı sözcük-ler bir arada kullanılmamıştır?

A) Dar sokaklardan geçerek geniş bir meydana çıktık.

B) Aç ne yemez, tok ne demez.

C) Uzun süren savaşın ardından iki taraf barış antlaş-

ması imzaladı.

D Şanlı ordumuz pek çok zafer kazandı.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sesteşi olan sözcük kullanılmıştır?

A İşe geç geldiğinden dolayı uyarı cezası verildi.

B) Soğuktan köyümüzdeki göl buz tuttu.

C) Memurların olacakları bayramdan bir hafta önce

verildi.

D) Bahar gelince mantar toplamaya ormana giderdik.

11. 1 un sağ kal sol

2 yer yar iz saç

3 yol it aç at

4 bak iz kel yaz

Yukarıdaki tablonun hangi satırında yalnızca eş sesli kelimeler yer almıştır?

A) 1 B) 2 C 3 D) 4

12. • I ve II. sözcükler arasında zıt anlamlılık ilişkisi var-

dır.

• II ve III. sözcükler arasında eş anlamlılık ilişkisi var-

dır.

Aşağıdakilerden hangisi bu bilgilere göre düzenlen-memiştir?

I II III

A Olanaksız Olanak İmkan

B) Hürriyet Esaret Tutsaklık

C) Savaş Sulh Barış

D) Yanıt Sual Soru

13. A N E D İ M

B E C E R İ

K D E L İ D

A E L İ M D

N N A L Y E

Yukarıdaki bulmacada aşağıdaki altı çizili sözcükler-den hangisinin eş anlamlısı (anlamdaşı) yoktur?

A) On parmağında on maharet vardı.

B) Çektiğimiz sıkıntının sebebi sensin.

C) Bize bir kanıt bulamıyordu.

D Hadise akşam meydana gelmiş.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Neden - Sonuç, Amaç - Sonuç, Koşul - Sonuç ve Karşılaştırma Cümleleri, AtasözleriDers – 08

NEDEN - SONUÇ CÜMLELERİ Bir yargının, sonucun sebebiyle birlikte verildiği cümlelerdir. Bu tür cümlelerde “Çün-

kü, bu nedenle, bunun sonucunda, dolayısıyla, bu yüzden, için...” gibi ifadelere yer

verilir. Ayrıca neden - sonuç cümlelerinde sonuca “Neden?” sorusunu sorduğumuz-

da cümle içerisinde yanıt alabiliriz.

Örnek

Hava yağmurlu olduğu için dışarı çıkmadık.

Neden Sonuç

Sınavlara düzenli çalıştı.

Sonuç

Çünkü iyi bir liseye gitmek istiyor.

Neden

Derin bir hayale daldı eski köyünü görünce

Sonuç Neden

AMAÇ - SONUÇ CÜMLELERİ Bir yargının, sonucun amacıyla birlikte verildiği cümlelerdir. Bu tür cümlelerde “için,

diye, üzere maksadıyla...” gibi ifadelere yer verilir ve “Hangi amaçla?” sorusuna ya-

nıt alınır.

Örnek

Anahtarı bulmak için bütün çekmeceleri aradı.

Amaç Sonuç

Müdür, sınıfları kontrol etmek üzere odasından çıktı.

Amaç Sonuç

Böreği pişirmek maksadıyla fırına koydu.

Amaç Sonuç

KOŞUL - SONUÇ CÜMLELERİ Bir olayın ya da durumun gerçekleşmesinin başka bir olay ya da durumun gerçek-

leşmesine bağlı olduğu cümlelerdir. Bu cümlelere aynı zamanda “şart cümlesi” de

denir. Bu tür cümlelerde “-se / -sa, ise, -ınca, -dikça, - mi, ama, üzere vb.” ifade veya

eklere yer verilir ve “Hangi şartla?” sorusuna yanıt aranır.

Örnek

Erken kalkarsan erken yol alırsın. Sana izin veririm ancak geç gelmeyeceksin.

Şart Sonuç Sonuç Şart

Yarın vermek üzere kitabı alabilirsin.

Şart Sonuç

Temizliğine dikkat ettiğin taktirde hasta olmazsın.

Şart Sonuç

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!52

Notlar


KARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİBirden fazla varlık ya da kavramın çeşitli yönlerden karşılaştırıldığı cümlelerdir. Bu tür

cümlelerde “en, daha, çok, gibi, göre, fazla...” gibi ifadeler sıklıkla kullanılır.

Örnek

Sınıfın en uzunu Ebru’dur. (Ebru diğer öğrencilerle karşılaştırılmıştır.)

Bu yıl kış geçen yıldan daha sıcak. (Geçen yılki kış ile bu yılki kış sıcaklığı yönüyle karşı-

laştırılmıştır.)

Alper de kardeşi kadar sevimli. (Alper ile kardeşi sevimlilikleri yönüyle karşılaştırılmıştır.)

Alıştırma

Aşağıda verilen sonuçlara uygun nedenler yazınız.

Neden Sonuç

1 kalın giyinmiş.

2 faturayı yatıramadı.

3 geç kalmış.

4 caddeler bomboştu.

5 masraflar arttı.

6 müziğin sesini kıstım.

Alıştırma

Aşağıdaki cümlelerden neden sonuç olanlara “N”, amaç sonuç olanlara “A” yazınız.

Eve gitmek üzere yola koyulduGeç kalırım diye sabaha kadar uyu-madım.

Okulların açılmasıyla kırtasi-yeler doldu taştı.

Onu sabah erkenden kaldırırdı; işe geç kalmasın diye.

Sizin izinizden gitmek için çok çalıştım. Okumak uğruna çok çalıştım.

Başarmak istiyordum; bu yüz-den çok çalışıyordum.

Kaza, hatalı sollama sonucu oldu.

Bilgisayarla çok uğraşmak in-sanı yoruyor. Ev uzak değildi; bu yüzden yürüdüm.

Üşüdüğü için

Parasızlıktan

Uyanamamasıyla sebebiyle

Sıcaktan dolayı

Okullar başlayınca

Komşular rahatsız olduğu için

A

A

A

A

A

N

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar


Aşağıdaki cümlelerden şart (koşul) cümlesi olanlara “Ş”, karşılaştırma cümlesi olan-lara “K” getiriniz.

Uykun geldiyse odana git.Kitap okumayı televizyon izlemek-

ten daha çok severim.

Onun evi sizinkinden eski. Çiçekleri sulamazsan kurur.

Ekinler sulandıkça filizlenir.Mehmet, basketbolu çok sever,

Serkan ise futbolu.

Bugün daha sıradan bir gün ge-

çirdim.

Sana bisiklet alırım yeter ki sını-

fını geç.

ATASÖZLERİ Atasözleri, toplumun deneyimleri ve gözlemleri sonucunda elde ettiği dersleri kısa ve

özlü bir biçimde aktardığı cümlelerdir.

Anonimdir yani kimin tarafından söylendiği belli değildir. “Ne mutlu Türk’üm diyene!” Mustafa Kemal Atatürk (Özdeyiş)

Damlaya damlaya göl olur. (Atasözü)

Cümle biçimindedir. Ağaç yaşken eğilir.

Sakınılan göze çöp batar.

Genellikle mecaz anlamlıdır ama gerçek anlamlı atasözleri de vardır. Mum dibine ışık vermez. (Mecaz anlamlı atasözü)

Zorla güzellik olmaz. (Gerçek anlamlı atasözü)

Kalıplaşmıştır, sözcükleri veya sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Ayağını yorganına göre uzat. (Doğru)

Kolunu yorganına göre uzat. (Yanlış)

Herkes için geçerlidir. Bir elin nesi var iki elin sesi var. (Yardımlaşmak herkesçe önemlidir.)

Ev alma, komşu al. (Komşuluk, herkes için önemli bir kavramdır.)

Öğüt (nasihat) verir. Sakla samanı gelir zamanı.

Ev alma komşu al.

ÖZDEYİŞ (VECİZE) Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve kesin bir biçimde anlatan; kim tarafından

söylendiği bilinen özlü sözlerdir.

“Dünyayı yenmek için önce kendinizi yenmelisiniz.” (Descartes) “Bir şey verirken ki davranışınız, verdiğiniz hediyeden daha kıymetlidir.” (Pierre

Corneille) “Hayatta en hakiki mürşit; ilimdir, fendir.” (M. Kemal Atatürk)

Ş K

Ş K

K Ş

K Ş

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Neden - Sonuç, Amaç - Sonuç, Koşul - Sonuç ve Karşılaştırma Cümleleri, Atasözleri

1. Aşağıdaki atasözlerini anlamlarıyla eşleştiriniz ve aynı renge boyayınız.

İki at bir kazığa bağlanmaz. İyilik eden, iyilik bulur.

Çobansız koyunu kurt kapar.

Ya işten artar ya dişten.

Topalla gezen aksamak öğrenir.

Kuşu, kuşla avlarlar.

Bin tasa bir borç ödemez.

Kaz gelen yerden, tavuk esirgenmez.

Kusurlu kişilerle arkadaşlık edenler, onlardan kötü huy kapar. Elde edilmek istenen kişi, daha önce elde edilmiş olan kişi aracılığıylatuzağa düşürülür. Başına buyruk hareket etmek isteyen iki kişi, aynı iş üzerinde birlikteçalıştırılamaz.

Borçlu, üzülmekle sıkıntısından kurtulamaz.

Büyük çıkar sağlanan yerden küçük özveriler esirgenmemelidir.

Başkalarına iyilik yapan kişi, kendisi de iyilikle karşılaşır.

Para biriktirmek için ya çok çalışıp para kazanmak ya da savurganolmamak gerekir.

Koruyucusu, yöneticisi olmayan kişiyi ve toplumu düşman ezer.

2. Aşağıdaki atasözlerini tamamlayıp anlamlarını sözlükten bularak yazınız.

1. ......................... kendi söküğünü dikemez.

................................................................................................................................................................................................................................................

2. Bugünkü ......................... yarınki kazdan iyidir.

................................................................................................................................................................................................................................................

3. Davulun ......................... uzaktan ......................... gelir.

................................................................................................................................................................................................................................................

4. El ile gelen ........................., .........................

................................................................................................................................................................................................................................................

5. Hamama giren .........................

................................................................................................................................................................................................................................................

6. Bir ................................................. iki post çıkmaz.

................................................................................................................................................................................................................................................

7. Güneş ............................................. sıvanmaz.

................................................................................................................................................................................................................................................

Terzi

tavuk

sesi

düğün bayram

terler

koyundan

balçıkla

hoş

İnsanlar başkalarına yaptıkları hizmetleri kendilerine yapamazlar.

Sağlanmış bir kazanç beklenen daha büyük kazanca feda edilemez.

İşin içinde olmayanlar o işi kolay veya kârlı sanırlar.

Herkese birden gelen sıkıntı ve felakete katlanmak, yalnızca bir kişiye gelene katlanmaktan daha kolaydır.

Herkesin bildiği gerçek, inkâr edilemez.

Bir kimse kendi imkânlarını zorlayarak elinden geleni yapmış ise, dolambaçlı yollarla aynı insandan tekrar fedakârlık istemek boşunadır.

?????????İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 08 Neden - Sonuç, Amaç - Sonuç, Koşul - Sonuç ve Karşılaştırma Cümleleri, Atasözleri

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşula bağlılık söz konusudur?

A) Babam oturma odasında kitap okuyor.

B Sabahları yürüyüş yaparsan hastalık riski azalır.

C) Bir gün de eve erken gelsen.

D) Bu parkın insana huzur veren bir havası var.

2. Alışveriş yapmayı

çok seviyorum.

Bilgiyi uygulamak

oldukça zordur.

Arabanın bakımlarını

zamanında yapmalı-

sın.

Kurtuluş Savaşı

milletimizin en

büyük zaferidir.

Mahmut Sevim

Kerim Can

Öğrencilerden hangisi karşılaştırma cümlesi kurmuş-tur?

A) Mahmut B) Sevim

C) Kerim D Can

3. 1. Geç geldiği için patrondan azar işitti.

2. Ehliyet almak için sürücü kursuna yazıldı.

3. Annesinin yaptığı börekleri yemek için masaya oturdu.

4. Müdür, birincilere ödül vermek için sahneye geldi.

“için” sözcüğü numaralandırılmış cümlelerin hangisi-ne “amaç - sonuç” anlamı katmamıştır?

A 1 B) 2 C) 3 D)4

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sebep sonuç anlamı vardır?

A Terli terli su içtiği için hastalanmış

B) İşçiler geminin iskeletini üç ayda tamamladı.

C) Dedemin ağrıları azalırsa o, yarın taburcu edilecek.

D) Akşamüstü size gelecektim.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yargının gerçek-leşmesi koşula bağlanmıştır?

A Deniz seviyesinden yükseldikçe sıcaklık azalır.

B) Kervan, kum fırtınası başlayınca ağaçlarla çevrili

bir yere sığındı.

C) Hava çok sıcak olduğundan dışarı çıkamadık.

D) Çuvalları taşıyan adam yorulunca biraz dinlendi.

6. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “gerçeklerin gizle-

nemeyeceği, er geç ortaya çıkacağı” anlamı taşır?

A) Meyve veren ağacı taşlarlar.

B) El, elden üstündür.

C Güneş, balçıkla sıvanmaz.

D) Yazın gölge hoş, kışın çuval boş.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Neden - Sonuç, Amaç - Sonuç, Koşul - Sonuç ve Karşılaştırma Cümleleri, AtasözleriTest – 08

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma anlamı vardır?

A) Güneşli havalar insanın içini açar.

B) Metin, her sabah erkenden kahvaltısını yapar.

C Meyveyi sebzeden daha çok severim.

D) İnsanların duyarsızlığı ne yazık ki çevre kirliliğine

neden oluyor.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden - sonuç ilişki-si yoktur?

A) Hakemin yanlış kararı takımın 10 kişi kalmasına se-

bep oldu.

B) Acı biber yediğinden midesi çok ağrımış.

C Bu ayakkabıyı çok sevdiği kardeşi için almış.

D) Artık uzak yerlere gidemiyordu; çünkü çok yaşlan-

mıştı.

9. (I) Yemek yeme ihtiyacı insanın gereksinim duyduğu en

önemli ihtiyaçlarından biridir. (II) Yemek yeme eylemi-

nin sağlıkla arasında ise kuvvetli bir ilişki söz konusu-

dur. (III) Yemek yerken dikkat edilmesi gereken ise sırf

açlık hissini gidermek değil de sağlıklı olabilmek adına

beslenmektir. (IV) Öğün atlamamaya dikkat edilmeli

yoksa bu durum bize daha sonra kilo aldırabilir.

Bu parçada numaralandırılmış cümleler ile ilgili aşa-ğıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. cümlede karşılaştırma yapılmıştır.

B II. cümle neden - sonuç cümlesidir.

C) II. cümlede amaç - sonuç ilişkisi vardır.

D) IV. cümle koşul cümlesidir.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma yapıl-mıştır?

A Vatan sevgisi üzerine Namık Kemal’den güzel yazan

şair tanımam.

B) Peyami Safa’nın romanlarını etkileyici buluyorum.

C) Ege Bölgesi, koylar ve körfezleriyle sımsıcak bir

yerdir.

D) Yaşamın temelinde, karşılıklı sevgi ve saygı vardır.

11. “Üzüm üzüme baka baka kararır.”

Atasözüyle yakın anlam taşıyan atasözü aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Mum dibine ışık vermez.

B) Armut dibine düşer.

C Körle yatan şaşı kalkar.

D) İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur.

12. Bir işe başlamadan önce iyi düşünülmelidir. Sonu düşü-

nülmeden girişilen işler hüsranla sonuçlanır. Hüsranla

biten işlerden sonra da duyulan pişmanlığın hiçbir fay-

dası yoktur.

Bu düşünceyi aşağıdaki atasözlerinden hangisi des-tekler?

A) Zararın neresinden dönülse kârdır.

B) Su testisi su yolunda kırılır.

C) Akacak kan damarda durmaz.

D Atılan ak geri dönmez.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Paragraf Oluşturma Paragrafta Anlatımı Bozan Cümle, Paragrafı BölmeDers – 09

GİRİŞ BÖLÜMÜ İfade edilecek duygu ve düşüncelerin neler olduğu ve metnin konusu hakkında oku-

yucuya genel bilgi verilen bölümdür. Bu bölümde özlü bir anlatım olmalı. Giriş cümlesi

olan cümlede daha önce bir şeyler söylendiğini hissettirecek “ama, fakat, öyleyse,

buna göre, oysa” gibi ifadelere yer verilmez.

GELİŞME BÖLÜMÜ Giriş bölümünde ele alınan konunun çeşitli yollarla açıklandığı bölümdür. Bu bölümde-

ki cümlelere yardımcı düşünce denir. Bu bölümde ayrıca düşünceyi geliştirme yolları

(örneklendirme, sayısal verilerden yararlanma, tanık gösterme gibi) kullarılır.

SONUÇ BÖLÜMÜ Sonuç bölümünde, giriş ve gelişmenin ortak düşüncesi yani ana düşünce yazılır. Bu

bölüm yazılı anlatımın diğer kısa bölümünden biridir. Bu bölümde de dikkat edilmesi

gereken önemli özellik fazla ayrıntıya girmemektir. Bu bölüm kısa ve öz olmalıdır. Ay-

rıca sonuç bölümünde “Böylece, sonuç olarak, kısacası…” gibi ifadelere yer verilebilir.

PARAGRAF OLUŞTURMA Cümlelerden paragraf oluşturmak için yapılması gereken ilk şey giriş cümlesini bul-

maktır. Daha sonra düşüncenin akışına göre gelişme bölümü oluşturulmalıdır. Bu bö-

lümde açıklayıcı ifadelere özellikle dikkat edilmelidir. Sonuç bildiren ifade varsa bun-

lardan yola çıkarılak paragrafın sonuç bölümü oluşturulmalıdır.

OLAYLARI OLUŞ SIRASINA GÖRE SIRALAMA Olay anlatan metinlerde anlatılan olaylar belli bir sırayla ilerler. Bu olayların sıralanı-

şını doğru yapabilmek için önce olayın başlangıcı belirlenir. İlerleyen bölümleri sıra-

larken “ilk önce, önce, daha sonra, ondan sonra, sonunda, sonuçta…” gibi ifadelere

dikkat edilmelidir.

METİN VE PARAGRAF TAMAMLAMA Metinde eksik olan kısım tamamlanırken anlamsal ve dilsel bütünlük dikkate alınma-

lıdır. Eksik olan bölüm başta, ortada ya da sonda olabilir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Ders – 09 Paragraf Oluşturma Paragrafta Anlatımı Bozan Cümle, Paragrafı Bölme

PARAGRAFI İKİYE BÖLME Metin, kendi içinde bir bütünlük oluşturur. Düşünce akışının değiştiği yerde, paragraf

iki parçaya ayrılabilir. Konu farklı bir açıdan ele alındığında ya da yeni bir konuya ge-

çildiğinde paragraf ikiye bölünür.

1. Bugün hemen hemen tüm babalar, çocuklarından yakınır. 2. Konuşmalarından tutun da

giyinişlerine varana kadar onların her türlü davranışlarını sert bir eleştiri süzgecinden

geçirirler. 3. İsterler ki çocukları kendilerinin minyatür bir örneği olsun. 4. Çocuklarından

yakınan babalar, kendi çocukluklarını unutmuş gibidir. 5. Bilmezler ki bir zamanlar kendi

babaları da aynı şekilde onlardan yakınmışlardır. 6. Tıpkı kendilerinin şimdi yaptığı gibi

babaları onlara “Biz çocukken böyle miydik? Sinema nedir bilmez, maçı tanımaz, büyük-

lerimizin sözlerinden dışarı çıkmazdık. Ya şimdikiler? Nerdeeee?” demişlerdi ama bunları

bilen, hatırlayan var mı?

Yukarıdaki parça ikiye ayrılmak istenirse ikinci paragraf 4 numaralı cümleyle başlatılma-

lıdır. Bu cümleden itibaren babaların kendi çocuklukları ile ilgili düşünceler dile getirilme-

ye başlanmıştır.

Turizm barışsever kaynaşmalara yardımcı oluyor. (1) Çağımızda büyük hızla gelişen taşıt-

lar insanları birbirine yakınlaştırıyor. (2) Böylece ülkemiz turist bakımından zenginleşiyor.

(3) Yurdumuz doğa ve tarihi zenginliği ile turizm bakımından eşsiz bir hazinedir. (4) Her

bölgede iklimin farklılaşması Türkiye’yi her mevsimde, her turistin faydalanabileceği ideal

bir ülke yapmaktadır.

Yukarıdaki parça ikiye ayrılmak istense ikinci paragraf .......... numaralı cümleyle başlatıl-

malıdır. Çünkü ..............................................................................................................................................

PARAGRAFIN AKIŞINI BOZAN CÜMLE Metinde bütün cümleler birbiriyle bağlantılı olmalıdır. Aradaki anlam ve dil bilgisi bağı

korunmalıdır. Metindeki cümlelerden anlamsal ya da dilsel olarak farklı olan cümle

anlatımın akışını bozacaktır. Doğru bir anlatım olması için bu cümlenin parçadan çı-

karılması lazımdır.

1. Ana fikir ile hikâyede verilen ayrıntılar arasındaki bütünlük güzelliği oluşturur. 2. Hikâyenin kısa oluşu, onu romandan ayıran temel özelliklerden biridir. 3. Bu kısalık

hikâyede hedef alınan etkinin yaratılması için ayrıntıların dikkatli verilmesi gerekir. 4. Edebi eserler arasında tiyatro bambaşkadır. 5. Hikâyede uzun karakter ve çevre betim-

lemelerine yer verilmez.

Yukarıdaki metinde anlatımın akışını bozan cümle 4 numaralı cümledir çünkü metinde

hikâyenin özelliklerinden bahsedilirken 4 numaralı cümlede tiyatrodan bahsedilmektedir.

bu cümle ile birlikte ülkemizin turizm zenginliklerinden bahsedilmeyebaşlanmış

3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil - Bul - Uygula


Paragraf Oluşturma Paragrafta Anlatımı Bozan Cümle, Paragrafı Bölme

1. Aşağıdakilerden hangisi giriş cümlesi olabilir. İşaretleyiniz.

Bu yazarımız her kitabıyla çok okunuyor.

Eğitimli insan, bilinçli insandır.

Sonuç olarak bu kalıntıların tarih öncesine ait olduğu keşfedildi.

Yöremizde tarihi kalıntılar da vardır.

Ben işini iyi bilen, parasını iyi kullanan bir adamım.

Şunu biliniz ki, israf eden olmamak başka bir şey.

Tören yapılacak alanın etrafı erkenden dolmuştu.

Daha sonra günün önemini belirten konuşmalar yapıldı.

Bu da öğrencilerin dersi iyi değerlendirmelerini sağlıyor.

Çocuklar için hayatın en verimli çağı öğrencilik çağıdır.

Ben bu kuşun yerinde olsam bütün memleketleri gezerdim.

Adanın tepesine koştular, yaklaşmakta olan gemi Portekiz gemisiydi.

Böceklerin çoğu yalnız yaşar.

2. Aşağıda karışık olarak verilen metinleri “giriş – gelişme – sonuç” bölümleri olarak sıralayınız.

1. İnsanın yetişme koşullarının, yaşamsal amaçlarının mutluluk üzerinde etkisi olduğu bir gerçektir. İnsanların çoğu bu gerçeği

görmezden gelerek mutluluğun mucizevî şekilde ortaya çıkmasını beklerler.

2. Bu nedenle eğer mutluluğun çaba gerektirdiğini ve kendiliğinden ortaya çıkmadığını görmezsek mutsuz oluruz.

3. Kişiden kişiye değişen, herkesin ağacında başka bir meyve olan bir duygudur mutluluk.

.......................... / .......................... / ..........................

3. Aşağıdaki cümleleri bir paragraf oluşturacak şekilde sıralayınız. Cümleler arasındaki anlamsal ve dilsel bağlara dikkat ediniz.

1. Hitler ve Mussolini, büyüklük hastalığı içinde korku çekmiş diktatörlerdir ki yönetimleri sırasında o kocaman duvarları yap-

tırdılar.

2. Kilometrelerce uzanan o koca Çin Seddi, o istilaya uğrama korkusunun eseridir.

3. Bu yöneticiler duvarlarla görkemli olmak istediler, korkularını yenmek için duvarlarıyla görkemli görünmek istediler.

4. Korku, büyük duvarlar örer kendinden kurtulmak için.

.......................... / .......................... / .......................... / ..........................

1. Filemi doldurmadan önce başlarım kalabalığın arasında dolaşmaya

2. Pazara gitmeyi çok severim.

3. Bir süre, böyle pazarlık edenlere bakarım.

4. Hele satıcıların bağırışları.

5. “Üzüm kaça?” “Aman iyisinden koy!” “Yumurtalar taze mi?” diye, peşpeşe soru soranları seyretmesi öyle eğlenceli olur ki.

.......................... / .......................... / ............................ / .......................... / ..........................

3

7

7

7

7

4

1

2

2 5 4 3

2

1

1

3İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Paragraf Oluşturma Paragrafta Anlatımı Bozan Cümle, Paragrafı Bölme

4. Aşağıda karışık ve numaralandırılmış olarak verilen cümleleri oluş sırasına göre sıralayınız.

1. Küçük kız , yollara düşmüş, çok uzak bir ülkeye gitmiş.

2. Padişah, küçük kızın cevabına çok sinirlenmiş.

3. Sonunda fakir ama iyi kalpli bir gençle evlenerek mutlu yaşamış.

4. Bu padişah, kızlarını başına toplamış: “Beni ne kadar seversiniz?” demiş.

5. Zamanın birinde bir padişah ile üç kızı varmış.

6. Cellat, kızı öldürmek için dağa götürmüş.

7. Kız yalvarmış. “Sen de babasın, beni öldürme!” demiş.

8. En büyük kız “Dünyalar kadar!”, ortanca kız “ Kucak kadar!”, küçük kızı da: “Tuz kadar severim.” demiş.

9. Cellat kızın yalvarmalarına dayanamamış, onun yerine bir hayvan kesip kanlı elbiseyi Kral’a götürmüş.

10. Sonra kızını cellada teslim etmiş.

Oluş sırası : ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Bir genç, düşünceli düşünceli dolaşırken köy kahvesine uğramış.

2. Yeni demlenen çayların mis gibi kokusu altında herkes pür dikkat birini dinliyormuş.

3. Kahve çok kalabalıkmış ama içeriden çık çıkmıyormuş.

4. Bu, güzel hikâyeler anlatarak herkesi gülümseten, gülümsetirken düşündüren meddahtan başkası değilmiş.

5. Genç de boş bir sandalyeye ilişerek anlatılanlara kulak vermiş.

Oluş sırası : ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Aşağıdaki parçada eksik bırakılan bölümü anlamlı biçimde tamamlayınız.

………………………………………………… Bu durum yaşa bağlı değildir. Nedenleri arasında sağlık sorunları, işitme, özellikle de

görme bozuklukları sayılabilir. Bazen de okulda doğru yöntem kullanılmadığı için çocuk okuma öğrenemez.

Bu metinde paragrafın akışını bozan cümleyi kırmızıya boyayınız.

1. Ortaya yedi kiremit konur. 2. Çocuklar iki gruba ayrılır ve yere dizilen kiremitleri topla vurarak yıkmaya çalışırlar. 3. Çocuklar,

bu oyunu artık oynamıyorlar. 4. Kiremitleri ilk deviren diğer grubu topla vurma hakkı kazanır. 5. Topla en çok kiremit vuran,

oyunu kazanır.

5 - 4 - 8 - 2 - 10 - 6 - 7 - 9 - 1 - 3

1 - 3 - 2 - 5 - 4

1 - 3 - 2 - 5 - 4

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 09 Paragraf Oluşturma Paragrafta Anlatımı Bozan Cümle, Paragrafı Bölme

1. Anadolu’nun bereketli topraklarında kadınlarımızın ve

genç kızlarımızın dokuduğu halıların, kilimlerin hepsi

ayrı hikâyedir. Her desenin bir anlamı vardır. Örneğin

halısına yıldız dokuyan mutludur. Göz dokuyan nazar-

dan korkuyordur. Kuş dokuyanların gönlü uzaktadır,

dağ dokuyan dertlidir. ............

Parçanın anlam bütünlüğü dikkate alınırsa paragrafın sonuç cümlesi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A Yani kadınlarımız yüreklerinden geçenleri bu şekilde

kilimlerine yansıtırlar.

B) Böylece halı dokumak, zor bir iştir.

C) Son olarak halıcılık kültürümüzde önemli bir yere

sahiptir.

D) Demek ki Anadolu’da hayat akıp gider.

2. 1. Balıkçıyı takip eden bir kedi balıkları yemek için kaş-

la göz arasında kovaya atladı.

2. Kedi denizden çıkmak için çırpınırken balıklar yeni-

den hayata dönmenin sevincini yaşıyordu.

3. Usta balıkçı oltasını denize atıp balık avlamaya baş-

ladı.

4. Balıkçı yakaladığı balıkları içi su dolu kovaya doldur-

du.

5. Ancak kedinin atlamasıyla kova devrildi ve kediyle

birlikte denize düştü.

Numaralandırılmış cümlelerle anlamlı ve kurallı bir paragraf oluşturulmak istense sıralama nasıl olur?

A 3 – 4 – 1 – 5 – 2

B) 5 – 1 – 3 – 4 – 2

C) 5 – 3 – 1 – 4 – 2

D) 2 – 3 – 5 – 4 – 1

3. Mutlu olmak elbette herkesin hakkıdır. Ancak insanoğ-

lu mutluluğu hep uzaklarda aramıştır. (1) Oysa mutluluk

insanın kalbine hapsedilmiştir. (2)Aklından hep iyilik ge-

çiren, elindekinin değerini bilen, geçmişe takılıp kalma-

yan insan mutluluğa kolayca sahip olur. (3) Geçmişin

özlemini çekenler, aklı ve gözü hep uzaklarda olanlar;

mutluluğu kolay yakalayamazlar. (4) Yaşanan anın, bu-

günün değerini bilmek mutluluğun anahtarı olabilir.

Numaralandırılmış cümlelerden hangisi parçanın ana fikridir?

A) 1. B) 2. C) 3. D 4

4. Tophane’nin önünde durup gökyüzüne baktım, ..............

................................. . “Keşke şemsiyemi yanıma almasay-

dım! Yükten başka bir şey değil.” diye söylendim. Sözü-

mü bitirmemiştim ki bir anda gök gürlemeye başladı.

Hangi ara bir araya toplandığını fark edemediğim bu

bulutlar işi gücü bırakmış, üzerime suyunu bardaktan

boşanırcasına dökmeye başlamıştı. Kıymetini bilmedi-

ğim şemsiyemi açtım ve altına sığındım.

Yukarıdaki metinde boş bırakılan yere düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Kapkara bulutlar gökyüzünde dans ediyordu.

B) Hemen otobüse binip kendimi sağlama aldım.

C Gökyüzünde bir tek bulut bile yoktu.

D) Yağmurluk alınacak bir hava diye düşündüm.

5. (1) Tandır ekmeğini alıp masaya yatırdım. (2) Bostan-

dan kopardığım taze soğanı ve domatesi de bir güzel

dilimleyip ekmeğin arasına koydum. (3) Domates ve so-

ğan verimli topraklarda yetişir. (4) Ekmeği dürüm edip

domatesin suyunu akıta akıta bir güzel yedim.

Yukarıdaki metinde kaç numaralı cümle düşüncenin akışını bozmuştur?

A) 1 B) 2 C 3 D) 4

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Paragraf Oluşturma Paragrafta Anlatımı Bozan Cümle, Paragrafı BölmeTest – 09

6. 1. Çocuklar iyi beslenseler bile, kızamık gibi bazı has-

talıklar sırasında büyüme durur.

2. Ne var ki çok sık hastalanan çocuklar bu farkı hiçbir

zaman kapatamayabilir.

3. Bol besin ve iyi besin alan çocuklar, alamayanlar-

dan daha hızlı büyürler ve daha uzun boylu olurlar.

4. Hastalık sona erdiğinde eskisinden daha hızlı büyü-

yerek aradaki farkı kapatabilirler.

Numaralanmış cümlelerle anlamlı bir paragraf oluş-turulduğunda sıralama nasıl olmalıdır?

A 3 - 1 - 4 - 2 B) 2 - 3 - 1 - 4

C) 1 - 4 - 3 - 2 D) 3 - 4 - 1 - 2

7. İnsanlar aynı yerde çalışsalar , aynı mesleğe sahip ol-

salar bile farklı farklıdırlar. Kabiliyetleri, karakterleri;

aynı değildir. Kimileri çok başarılıdır; kimileri başarısız-

dır. Kimileri dürüst değildir. karakterleri ayrı, davranış-

ları ayrıdır. Bundan dolayı atalarımız, “ .............................”

demişlerdir.

Bu paragrafta boş bırakılan yere aşağıdaki sözlerden hangisinin getirilmesi uygun olur?

A) İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur.

B Beş parmağın beşi bir değildir.

C) Danışan dağları aşmış. danışmayan düz yolda şaş-

mış.

D) Adamın iyisi iş başında belli olur.

8. (I) Her sigara tiryakisi, sigaraya verdiği parayı kitaba

verseydi, hem evine zengin bin kütüphane kurar, hem

de daha sağlıklı yaşardı. (II) iyilik iyiliği doğurduğun-

dan sonuçta atmosferimiz daha az kirlenirdi. (III) Aynı

zamanda sigara dumanı altında kalanlar da huzursuz

olmazdı. (IV) Fakat bu dumanlı zehir, pek çok insanı al-

datmayı başarmış gibi görünüyor.

Bu parçada numaralandırılmış cümlelerin hangisin-den sonra “Böylece evlatlarına büyük bir ilim mirası

bırakır, kendi ömrünü de uzatmış olurdu.” cümlesi geti-rilmelidir?

A I B) II C) III D) IV

9. Genellikle çoğumuzun kıymetini bilmediği iki önemli de-

ğerimiz var : Biri sağlığımız, diğeri de boş zamanlarımız.

Televizyon başında uzun süre kaldığımızda, hem sağlı-

ğımız hem de değerli vakitlerimizi harcamıyor muyuz?

.............. Böylece hem sağlığımızı korumuş hem de boş

zamanlarımızı kendimize ve topluma yararlı olacak bi-

çimde değerlendirmiş olmaz mıyız?

Bu parçada boş bırakılan yere anlam akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Keşke televizyonun o zararlı ışıklarından kendimizi

korusak ...

B Keşke bu vakitlerimizin bir bölümünü yararlı kitap-

lar okumaya, doğada gözlem ve araştırma yapmaya

ayırıversek...

C) Keşke bir günü diğer günüyle eş olanın ne kadar za-

rarda olduğunu bilsek ...

D) Keşke sağlığımızın değerini onu kaybetmeden önce

anlayabilsek...

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Yapım EkleriDers – 10

SÖZCÜĞÜN ANLAMINI DEĞİŞTİREN EKLER Türkçede yeni sözcük ihtiyacı, var olan sözcüklere ek getirilip sözcük türetilerek sağ-

lanır. Eklendiği sözcüğün anlamını veya türünü değiştiren eklere “yapım eki” denir.

“-lı / -lık / -cı / sız, -gı” gibi ekler kelimeye getirilince o kelimenin anlamı değişerek yeni

bir kelime ortaya çıkar.

akıl + lı = akıllı kitap + lık = kitaplık

simit + ci = simitçi sorun + suz = sorunsuz

çöp + lük = terbiye + siz =

sev + gi = kar + lı =

Bir sözcüğün yapım eki almış haline “gövde” denir.

sucu, samanlık, tuzlu, saygısız

gövde

Alıştırma

Aşağıdaki sözcüklerden anlamını değiştiren ek alanları yuvarlak içine alınız.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Yapım EkleriTest – 10

1. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi anlamını de-ğiştiren bir ek almıştır?

A) Mahallemizdeki gençler parkta buluştu.

B) Gitarı çalan müzisyeni tanıyor musun?

C Ayakkabılık kırılınca yenisini aldık.

D) Yüzünde hüzünlü bir ifade vardı.

2. Aşağıdaki sözcüklerden hangisine “-lık / -luk / -lük” eki getirilirse anlamlı bir sözcük türetilemez?

A Yap B) Söz C) Askı D) Göz

3. “Ucuzluk” sözcüğünde kullanılan ekle aynı görevde olan ek aşağıdakilerin hangisinde yoktur?

A) Oyunculuk B) Babalık

C Balık D) Yazlık

4. Aşağıda verilen eklerden hangisi sözcüğe olumsuz bir anlam katmıştır?

A) Özenli B Hırkasız

C) Kitapçı D) Bayrağımız

5. Aşağıdaki eklerden hangisi “kel” sözcüğüne getirildi-ğinde anlamlı bir kelime türetir?

A) -ci B –lik C) –siz D) –li

6. Aşağıdaki sözcüklerden hangisine –lik eki getirilirse yer adı türetilmiş olur?

A) Kalem B) Saf

C) Özgür D Kömür

7. Bir aralık başımın üstünde şahine, doğana benzer,

1 2

kartaldan küçük, atmacadan büyük yırtıcı kuşlardan

3

birinin döndüğünü, havada daireler çizdiğini gördüm.

4

Bu parçada numaralandırılmış sözcüklerden hangisi sözcüğün anlamını değiştiren ek almıştır?

A 1 B) 2 C) 3 D) 4

8. “Zeytin” sözcüğü aşağıdakilerden hangisini alırsa “Bir

ürünün yetiştirildiği alan” anlamını kazanır?

A - lik B) - ci

C) - siz D) - li

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta; Sayıların YazımıDers – 11

SAYILARIN YAZIMI Bilimsel metinlerde sayılar rakamlarla gösterilir: İstanbul’un yüzölçümü 5.343 km2 dir.

Sayılar yazıldığında sayıyı oluşturan her sözcük ayrı yazılır: Bu uçağa yüz elli beş yolcu bindi.

Çek, senet, mukavele… parasal ifadelerde sayılar bitişik yazılır. Bunun nedeni bel-genin üzerinde sonradan değişiklik veya ekleme yapılmasını önlemektir.

Otuzmilyondörtyüzellidörtbinlira veriniz.

Rakamla yazılmış sayılara gelen ekler kesme işareti ile ayrılır. Sayılar ünlü uyumu-na uygun ekleri alır:

1893’ten beri hizmet vermekteyiz.

Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: Sekizer, ikişer…

Çok sıfırlı, büyük sayıların yazımında ana sayılardan sonraki basamaklar yazı ile yazılabilir.

4 milyar, 10 trilyon…

Sayılarda kesirler virgülle ayrılır: 5,23

Dört veya daha çok basamaklı sayılar rakamla yazılırken son rakamdan itibaren sayılarak üç rakamda bir araya nokta konulur.

1.000 10.000 1.500.000

Sıra bildiren sayılar yazılırken ya “ıncı, -inci” eki ya da “nokta” kullanılır. Bu sayı-lar yazıyla da rakamla da yazılabilir.

1’inci, 1. , Birinci ⇒ Doğru

1inci, 1.’nci ⇒ Yanlış

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar


NOKTALI VİRGÜL Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur: Sözel derslerden Türkçe, tarih; sayısal derslerden matematik, fizik derslerini severdi.

Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: Evini, arabasını sattı; buradan taşındı.

İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konur:

Ali; Kadir, Melis ve Sercan’ı yemeğe davet etti.

Alıştırma

Aşağıdaki cümlelerde noktalı virgüllerin kullanılış amacını yanlarındaki boşluğa ya-zınız.1. Ülkelerden Fransa, İsviçre ve Avusturya’yı; şehirlerden Paris, Londra ve Viyana’yı

daha çok sevdim.

2. Seyit Ahmet; Salih, Mehmet ve Efe’den daha özverili bir öğrenciydi.

3. İş işten geçti; artık gelsen de olur, gelmesen de...

İKİ NOKTA Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur: Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide

Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem...

Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur: Bu kararın isnat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin

haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (Atatürk)

Kendimi takdim edeyim: Meclis kâtiplerindenim. (Falih Rıfkı Atay)

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur: Ali:

- Bu kadar yeter!

Genel Ağ adreslerinde kullanılır: http://www.tdk.org.tr

Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 25:5= 5

Virgüllerle ayrılmış tür veya takımları ayırmak için

İkiden fazla eş değer

Ögeleri arasında virgül bulunan sıralıögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra kullanılmış.

cümleleri ayırmak için kullanılmış

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar


ÜÇ NOKTA Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: Bu saatten sonra bana dönsen bile …

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:

Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.

Bu haberi A...’dan almışlar.

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur: ...Derken ince yüzlü bir kız yanımıza geldi.

Ne istiyordu benden bu adam? Bilmesem de korkuyordum. ...

Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıl-dığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur:

Seni Allah’a emanet ediyorum… Buradan gidiyorum…

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur: Satıcı yanımıza geldi:

- Hanım abla!.. Hanım abla!..

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

Ne işin var burada?..

Karşılıklı konuşmalarda yeterli olmayan ve eksik bırakılan cevaplarda kullanılır: — Kim var orada?

— Benim.

— Sen kimsin?

— Niyazi…

— ...

Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.

Koca Ali ... Koca Ali, be!... (Yanlış)

Koca Ali ... Koca Ali, be!.. (Doğru)

Nasıl da akşam oldu?.. Nasıl da yavrucaklar sustu?.. (Doğru)

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta; Sayıların Yazımı

1. Aşağıda boş bırakılan yerleri iki nokta, üç nokta ve noktalı virgül gelecek şekilde doldurunuz.

Eğer sözümü kesersen( )

Net’te sörf yapmak( ) İnternette bulunan bilgi bankalarında dolanmak( )

Pişt( ) bana baksana( )

İzmir’e seneye( )

Of( ) Bıktım artık.

Uzaklarda( ) herkesten ayrı bir yaşam( )

Unlu tatlılardan kurabiye ( ) baklava ( ) sütlü tatlılardan sütlaç ( ) keşkülü severim.

Ahmet ( ) Osman, Zeki ve Güngör’den büyükmüş.

İş eylemleri( ) sil-, oku- dinle( )

2. Aşağıdaki cümlelerden noktalama bakımından doğru olanların başına D, yanlış olanların başına Y yazınız.

n Kış geldi mi kuşlar buradan göç eder.

n Eyvah? Elim yandı.

n En sevdiğim yazarlar: Ömer Seyfettin, Ahmet Ümit ve Yaşar Kemal.

n Gün batımını seyretmek, dalgaların sesini dinlemek…

n Belgisiz zamirlerden bazıları şunlardır: kimi, hepsi, bazıları.

n Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor, bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.

n Önümüzde uçsuz bucaksız Harran Ovası.

n Başarmak için iki şeye ihtiyacımız var: Azimli ve inançlı olmak.

3. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı olanların yanına “Y”, yazım yanlışı olmayanların yanına “D” yazınız.

n Semineri yüzkırk beş kişi izledi.

n Sen de bizimle adaya gelir misin?

n Okullar genellikle haziranın ilk haftası kapanır.

n Özlemişki bizi aradı.

n 29 Ekim, Cumhuriyet Bayramı olarak kutlanır.

n 1983’de İstanbul’a gelmiş.

n Ben bu olanlara inanır mıyım?

n Bizi en son bir ay önce ziyaret etti.

n Konsere 100.000.0 kişi katılmış

...

!

!,

,

... ...

;;

,

...

...

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

...

,,

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta; Sayıların YazımıTest – 11

1. Söz var (1) iş bitirir (2) söz var (3) baş yitirir (4)

Yukarıda numaralandırılmış yerlerden hangisine nok-talı virgül getirilmelidir?

A) 1 B 2 C) 3 D) 4

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde boş bırakılan yere iki nokta getirilemez?

A) Bundan sonra ona herkes şöyle seslenecekti ( )

Özgür Willy.

B) Zamir ( ) İsmin yerine kullanılan sözcüktür.

C Dayım ( ) kendine özgü tavırlarıyla kendini herkese

sevdirir.

D) Harfler iki gruba ayrılır ( ) Sesli harfler ve sessiz

harfler.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üç nokta “Tamam-

lanmamış cümlelerin sonuna konur.” görevinin dışında kullanılmıştır?

A) Sokakta yan yana dizilmiş evler, apartmanlar…

B) Son sözünü gözlerimin içine bakarak…

C) Kız halaya, oğlan dayıya…

D Bu haberi T…’den aldık.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üç noktanın kullanı-mı doğrudur?

A Evde neler konuşulmadı ki: siyaset, spor, magazin...

B) Anahtarı evde unutmuşum... Ne yapacağım şimdi?

C) Kıramayacağı iki kişi vardı: anne ve babası ...

D) Bu bahçede birbirinden güzel güller vardı ...

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmıştır?

A) Bu sepeti yapan on üç on dört yaşlarında bir çocuk-

tu.

B) Sınavda 3’üncü olduğuna kimse inanamadı.

C Öğretmenimiz bizi 3’er 3’er ayırdı.

D) Marketin bu yılki cirosu 4 milyon lirayı bulmuş.

6. “Sabahları erkenden kalkar (1) bağ (2) bahçe (3) sürü-

lerin işlerini yapmaya giderdik (4)

Bu cümlesindeki kaç numaralı kısma nokatlı virgül getirilmelidir?

A 1 B) 2 C) 3 D) 4

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta; Sayıların YazımıTest – 11

7. Aşağıdakilerin hangisinde iki nokta yanlış kullanıl-mıştır?

A Sinemaya vardığımızda saat 20:00 idi.

B) “12:2 = ........... “ bölme işleminin sonucu kaçtır?

C) http://www.tuik.gov.tr adresine bakmalısın.

D) Nesli tükenmekte olan bazı canlılar şunlardır: geyik,

kartal, su samuru...

8. I. Bu deyimin anlamını bilmiyorsan sözlüğe bak

II. Hey herkes beni dinlesin

III. Masanın üzerinde boş bir kağıt, kırık bir kalem

IV. İlleri kim yönetir

Numaralandırılmış cümlelerin hangisinin sonuna üç nokta getirilmelidir?

A) I. B) II. C III. D) IV.

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışlığı yapılmıştır?

A Alçak yerde yatma, sel alır, yüksek yerde yatma, yel

alır.

B) Anneciğim, bana da bir şeker alır mısın?

C) Beni gerçekten düşünen iki insan var: annem, ba-

bam.

D) Kalemimi bir bulsam...

10. Kardeşi seslendi ( ) “Hey, beni bekleyin ( )” cümlesinde boş bırakılan yerlere sırasıyla hangi noktalama işa-retleri gelmelidir?

A) (!), (!) B) (?), (!)

C (:), (!) D) (.), (:)

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık vardır?

A) On üç yıldır aynı işi severek yapıyordu.

B) Kitabı 10 Eylül 2017’de basılmış.

C Okyanustaki dalgaların boyu 3m. den fazlaydı.

D) İki arkadaş birer gün arayla doğmuş.

12. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı

pekiştirmek için konur.

Kaba sayıldığı için yazılmak istenmeyen

bölümün yerine konur.

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi

belirten sözlerden sonra konur.

Ali

Mehmet

Onur

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin

yerine konur.

Ziya

Bu öğrencilerden hangisi diğerlerinden farklı bir nok-talama işaretiyle ilgili bilgi vermiştir?

A) Ali B) Mehmet

C Onur D) Ziya

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Olay Yazılarının özellikleri ve HikâyeDers – 12

HİKÂYE (ÖYKÜ)

Yaşanmış ya da yaşanma olasılığı bulunan olayların okuyucuya edebi keyif verecek

şekilde anlatıldığı kısa edebi türlerdir.

Olay, kişi, yer ve zaman ögelerinden oluşur.

Açık, yalın ve akıcı bir dil kullanılır.

Olay ve kişiler gerçeğe yakındır.

Yaşanılan yer ve zaman bellidir.

Olay ve kişi sayısı azdır.

OLAY YAZILARI Bir olayın, yer ve zaman unsurları belirtilerek anlatıldığı ve serim, düğüm ve çözüm

bölümlerinden oluşan yazı türleridir. Belli başlı olay yazıları; hikâye, roman, masal,

destan gibi türlerdir.

Alıştırma

Aşağıdaki parçalardan hangileri olay yazısından alınmıştır. İşaretleyiniz.

1960’lı yıllarda iki kardeş

babalarından kalma çiftlikte

yaşıyordu. Kardeşlerden biri

evli, diğeri bekardı. Her günün

sonunda iki kardeş ürünlerini

paylaşırlardı.

Sanayileşme sonucu hava, su,

toprak gibi doğal ortamlar

kirleniyor. Bu kirlilikten hava ve

denizler kadar tarım alanları da

etkileniyor. Deniz ve nehirlerdeki

toplu balık ölümlerinin temel

nedeni de bu kirliliktir.

Ölmez Otu adlı bu roman Türk

romanına yeni bir bakış açısı

getiriyor. Bu, Türk romancısını-

nın köye bakışıdır. Yazar köylüye

bu romanda gerçekçi bir şekilde

bakmıştır.

Bir varmış bir yokmuş, ülkesinde

avcının biri kuşlara meraklı imiş.

Hem yemeye meraklı hem de

tutup, kafese kapatıp seyretme-

ye. Bir gün yine ormana kapan

kurmuş başlamış beklemeye.

7

7İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Olay Yazılarının özellikleri ve HikâyeDers – 12

HİKÂYE UNSURLARIOlay anlatan metinlerde bu metni oluşturan birtakım unsurlar vardır. Bunlar:

olay,

yer,

zaman,

şahıs ve varlık kadrosu gibi unsurlardır.

Alıştırma

SUCUHindistan’da bir sucu, boynuna astığı uzun bir sopanın uçlarına taktığı büyük kovalarla su

taşırmış. Sağlam olan kova, her seferinde ırmaktan patronun evine giden uzun yolu dolu

olarak tamamlarken çatlak kova, içine konan suyun sadece yarısını eve ulaştırabilirmiş.

Sucu, her seferinde patronun evine sadece 1,5 kova su götürebilmiş. Sağlam kova, ba-

şarısından gurur duyarken zavallı çatlak kova, görevinin sadece yarısını yerine getiriyor

olmaktan utanç duyarmış.

İki yılın sonunda çatlak kova ırmağın kıyısında sucuya seslenmiş:

- Kendimden utanıyorum ve senden özür dilemek istiyorum.

- Neden? diye sormuş sucu. Niye utanç duyuyorsun?

Kova cevap vermiş:

- Çünkü iki yıldır çatlağımdan su sızdığı için görevimin sadece yarısını yerine getire-

biliyorum. Benim kusurumdan dolayı sen bu kadar çalışmana rağmen emeklerinin

karşılığını tam alamıyorsun.

Sucu şöyle cevap vermiş:

- Patronun evine dönerken yoldaki çiçekleri fark etmeni istiyorum.

Gerçekten de tepeyi tırmanırken çatlak kova patikanın bir yanındaki çiçekleri ısıtan gü-

neşi görmüş. Fakat yolun sonunda yine suyunun yarısını kaybettiği için kendini kötü his-

setmiş ve yine sucudan özür dilemiş.

Sucu kovaya sormuş:

- Yolun sadece senin tarafında çiçekler olduğunu fark ettin mi? Bunun sebebi benim

senin kusurunu bilmem ve ondan yararlanmamdır. Yolun senin tarafına çiçek tohum-

ları ektim ve biz her gün ırmaktan dönerken sen onları suladın. İki yıldır ben bu güzel

çiçekleri toplayıp patronumun sofrasını süsleyebildim. Sen böyle olmasaydın o, evin-

de bu güzellikleri yaşayamayacaktı.

Bu metni inceleyerek aşağıdaki sorulara cevap verelim.

Metindeki olay nedir?

Olay ne zaman gerçekleşmektedir?

Olaydaki kişiler kimlerdir?

Olaydaki varlıklar nelerdir?

Çatlak kovadan akan suyla çiçeklerin yetişmesi ve sucunun da bu çiçeklerle patronun sofrasını süslemesi.

İki yıllık süreçte

Sucu, patron

Sucu, patron, kova, çiçek

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil - Bul - Uygula


Olay Yazılarının özellikleri ve Hikâye

1. Aşağıdaki hikâyenin unsurlarını belirleyip kutucuklara yazınız. 1960’lı yıllarda iki kardeş babalarından kalma çiftlikte yaşıyordu. Kardeşlerden biri evli, diğeri bekardı. Her günün sonunda

iki erkek kardeş ürünlerini ve kârını eşit olarak bölüşürlerdi.

Günün birinde bekar kendi kendine “Gelirimizi eşit olarak bölüşmemiz hiç hakça değil. Ben yalnızım ve pek fazla ihtiyacım

yok.” Böylelikle, her gece evinden çıkıp bir çuval tahılı gizlice kardeşinin evindeki tahıl deposuna götürmeye başladı. Bu

arada evli olan kardeş, kendi kendine “Benim eşim ve çocuğum var. Oysa kardeşimin kimsesi yok bakacak.” deyip her gece

bir çuval tahılı kardeşinin deposuna götürmeye başladı.

Böylece evli olan kardeş her gece evinden çıkıp, bir çuval tahılı gizlice kardeşinin tahıl deposuna götürmüş oluyordu. İki kar-

deş de yıllarca ne olup bittiğini bir türlü anlayamadılar. Çünkü her ikisinin deposundaki tahıl miktarı değişmiyordu. Sonra,

bir gece iki kardeş gizlice birbirlerinin deposuna tahıl taşırken çarpışıverdiler. O anda olanı biteni anladılar.

Çuvalları yere bırakıp birbirlerini kucakladılar. Hayattaki en yüce mutluluk, sevildiğimize inanmaktır.

..................................................................

..................................................................

..................................................................

..................................................................

Hikâyedeki Olay

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

................................

Kişiler Yer Zaman

2. Aşağıdaki parçalardan olay yazısı olanlara 3 işareti koyunuz.

Üç günlük tatilde Şaban amcalara gittik. Kızı

Seda ile çok iyi anlaşıyorduk. Çeşitli oyunlar

oynadık, annemlere yardım ettik, evi temizledik,

birlikte pasta bile yaptık. Çok eğlendiğimiz bu

üç günün sonunda Seda’dan ayrıldığıma çok

üzüldüm.

Yazılarımın birçoğunu çocuklar için yazıyorum.

Biliyorum ki çocuklar, geleceğin büyükleridir.

Nasıl bir gelecek istiyorsak bu geleceği

çocuklar üzerinden kurmalıyız.

Her işi zamanında yapmak gerekir, işleri

zamanında yapmak başarılı insanların prensip-

lerindendir. Zamanında yerine konulmayan

tuğla, duvarın yıkılmasına neden olur.

Annem hazırlanmamız için seslendiğinde

macera dolu bir akşam geçireceğimi asla

tahmin edemezdim. “Kime gidiyoruz, canım

sıkılır mı, gittiğimiz evde bilgisayar var mı?” gibi

sorularımın hepsi cevapsız kalmıştı.

İki kardeşin yetiştirdiği ürünlerin

bir kısmını birbirinin ambarına ha-

bersizce koymaları

İki kardeş

3

3

Çiftlik 1960’lı yıllar

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Olay Yazılarının özellikleri ve HikâyeTest – 12

1. Aşağıdakilerden hangisi olay yazısından alınmıştır?

A) Kitap, bazı çok bilmiş insanların dediği gibi ne boş

zamanlarımızı değerlendirmek için elimize aldığımız

bir araç ne de birileri dedi diye çantada taşınan bir

yüktür. Kitap, bizim için ekmek su kadar gerekli bir

ihtiyaçtır.

B) Safranbolu evleri yapısı ve işlevliği konusunda ken-

dine has özelliğiyle Türk mimarisinde önemli bir yere

sahiptir. Evlerin bahçeleri de evler gibi kendilerine

özgü önemli özellikler taşır

C) Açık mavi gökyüzüne doğru mor dağlar yükseliyor.

Dağların eteğinde kırmızı kiremitli bir ev var. Evin

duvarlarını sarmaşıklar sarmış. Bacasından döne

döne yükselen dumanlar... Evin etrafındaki yemyeşil

ağaçların içinde kaybolan incecik bir yol kıvrılıyor.

Yolun ötesinden küçük bir dere ve üstünde hilâl şek-

linde bir köprü.

D İki arkadaş ormanda gidiyorlarmış, önlerine bir-

denbire bir ayı çıkmış. Biri hemen ağaca tırmanmış,

dalların arasına saklanmış; öteki kendini yere at-

mış, ölü gibi öyle duruyormuş. Adamı koklamış ama

adamcağız soluğunu bile tutmuş.

2. Hikâye ile ilgili aşağıda verilen bilgiler doğruysa “D” yanlışsa “Y” yazınız.

D/Y

Olayları anlatan yazılardır.

Sadece hayal ürünü olayları anlatır.

Kişi, yer, zaman, olay unsurları vardır.

Gezilip görülen yerleri anlatıp bilgi veren yazılardır.

Buna göre “D/Y” sütununda aşağıdakilerden hangisi yer alır?

A) D/Y

D

D

Y

Y

B D/Y

D

Y

D

Y

C) D/Y

Y

D

D

Y

D) D/Y

Y

Y

D

D

3. Bir zamanlar doğuda çok güçlü bir hükümdar yaşarmış. So-

ğuk bir kış gecesi rüyasında bütün dişlerinin döküldüğünü

görmüş. Hemen bir tabirci çağırarak rüyasını yorumlamasını

istemiş. İnsan psikolojisinden haberi olmayan tabirci:

– Bu dişler senin evlatlarındır, demiş. Birbiri ardınca

hepsi ölecek, sen de buna şahit olacaksın!

Hiddette gelen padişah, derhal adamın boynunun vu-

rulmasını emretmiş. Sonra da saraya bir başka tabirci

çağırmış. O da rüyayı şöyle yorumlamış:

– Sevinin padişahım! Dişleriniz evlatlarınıza işarettir.

Siz, Allah’ın sevgili kullarındansınız. Allah size öyle uzun

bir ömür vermiş ki milletin selameti için siz bütün evlat-

larınızdan fazla yaşayacaksınız.

Padişah bu yoruma sevinerek tabirciyi altına boğmuş.

Bu parçadaki olay, yer, zaman ve kişiler aşağıdakiler-den hangisinde doğru verilmiştir?

Olay Yer Kişiler Zaman

A) Padişahın kötü

bir rüya görmesiDoğu Padişah ve

ÇocuklarıBir za-manlar

B Padişahın gördüğü rüyayı olumlu yorum-layana ödül vermesi

Saray Padişah ve rüya yo-rumcusu

Soğuk bir kış gecesi

C) Bir padişahın insanlara kötü davranması

Padi-şahın huzuru

Padişah ve halk

Gece vakti

D) Padişahın çocuklarının erken ölmesi

Rüya ta-bircisinin evi

Padişah ve tabirci

Sabah vakti

4. Durmuş’un bir anasından başka kimsesi yoktu. Fakirdi

ama gençti, kuvvetliydi. Köylerinde öküzün biri ölünce

tarlasını süremedi. Para kazanmak, tekrar çiftini düze-

bilmek için gurbete gitmeye karar verdi. Gurbet İstan-

bul demekti. Köyde kim çaresiz kalırsa kimin işi bozu-

lursa İstanbul’un yolunu tutardı. Durmuş da annesinden

helallik alıp torbasını omuzladı ve gurbetçilerin arasına

katıldı.

Bu parçada aşağıdaki hikâye unsurlarından hangisi yoktur?

A) Olay B Zaman

C) Yer D) Kişiler

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

ÇÖzÜmlerœrkÇe-defter-2.Ünİte.pdf˜sabe defteri ile Öğren - Çöz - kazan! 49 test – 07...

Documents