zaal z jaargang 1 – nummer 2

ZAAL Z 4

KONINKLIJK MUSEUMVOOR SCHONE KUNSTENANTWERPEN

gesprek

rubens en ensor big in JapanTentoonstellingspromotor Takakazu Matsuo

COLLeCTIe

snijden in linoleum, kerven in houtgrafiek van gustave De smet

was geTekenD

rinus Van de Velde

HeT nIeuwe MuseuM

Hoe krijg je een gewapende atoomkluis klein?

uIT De bOeken

De kunstgeschiedenis als bonte grabbelton

VrIJspraak

Chantal pattynHeilig vuur

nIeuw!

De vier zintuigen van Jan pieter van baurscheit

TweeLuIk

Landschappen met toren, vroeger en nu

HeT nIeuwe MuseuM

Onder een veilig dak nieuwe depots voor het museum

uITVerkOren

Hans Van der Linden & geertje Cools en Theodoor rombouts

JG1 / NR2 / sept – nov 2012driemaandelijks tijdschrift

Eind jaren 60 maakt de Ameri-kaanse fotograaf Jerry Schatzberg een portretreeks van een toen nog piepjonge Bob Dylan in zijn fotostudio in New York. Voor som-mige foto’s gaf hij de muzikant een boek dat op dat moment in zijn studio lag. Op de cover herken je Melchior, één van de koningen op de Aanbidding door de koningen van Peter Paul Rubens uit de col-lectie van het KMSKA. Schatzberg liet ons weten dat het boek nog steeds in zijn bibliotheek staat. Van de beelden die hij tijdens de fotosessie maakte, belandde er eentje op de hoes van ‘Bob Dylan – Greatest Hits’, een plaat uit 1967.

Foto Jerry Schatzberg

54VrIJspraak

Heilig vuur, zondag 24 juni 2012

Over Zurbaran had dit stukje moeten gaan. Over zijn Agnus Dei dat ik onlangs nog eens mocht bewonderen. Maar mijn hoofd staat er niet naar. Niet nadat ik vannacht vernam dat Jan Hoet in een ziekenhuis in Hamburg voor zijn leven vecht. We hadden een afspraak, vorige week nog, in Cinema Zuid waar de VPRO-documentaire Heilig Vuur zou getoond worden. Over zijn dOCuMENtA zou het interview gaan. twintig jaar geleden ondertussen. Maar Hoet was onwel geworden op de luchthaven in Hamburg en dus ging het gesprek niet door. Maar vandaag, een dag na zijn verjaardag, en in de wetenschap dat wie hem liefheeft zijn hand vasthoudt daar in dat Duitse ziekenhuis, bekijk ik mijn vragen. Ik hoop vurig dat ik alsnog, niet nu maar ooit, een ant-woord krijg.

Beste meneer Hoet, beste Jan, ik kom net van Kassel, van de dOCu-MENtA zonder hoofdletter van Carolyn Christov-Bakargiev, de curator met hond. Ik zag je foto nog hangen bij Da Bruno op de Königsplatz waar ik een redelijk romige spaghetti carbonara at. Wat denk je? Moe-ten kunstenaars, filosofen en wetenschappers samen het verschil ma-ken? Of is de kunst toch beter alleen af? Niets meer of minder dan de wereld staat op het spel op deze dOCuMENtA. Zal de verbeelding het alsnog van de Realpolitik winnen? De taliban schoten een verjaar-dagsfeestje aan flarden net in de week dat de dOCuMENtA landde. Jan, je bent een veteraan in deze kwestie. Moest verdomme voor je ei-gen museum vechten. Anno 2012 staat de wereld er vol van. Ze hebben zelfs een Guggenheim in Abu Dhabi. En in Leuven M, waar Sol Lewitt nu aan de muren schittert. Zou het kunnen dat het tegenwoordig min-der over kunst gaat en meer over een beschaafde vorm van vrijetijds-industrie? Museumdirecteuren legitimeren zich met bezoekerscijfers en de opbrengst van de nabijgelegen horecazaken. Maar niemand meet nog impact. Wat denk je, Jan? Riskeert de kunst nu ze op haar populairst is niet gerecupereerd te worden? Of is meer ook beter? Geen mens die het nog kan bijhouden, al die biënnales, tentoonstellingen en kunstbeurzen. En iedereen is kunstenaar, om de door jou bewonderde Joseph Beuys te parafraseren. Wie scheidt het kaf van het koren nog? Het gaat ook over geld, veel geld. Maar in Gent organiseerde je Sint-Jan. With no money. Puur op wilskracht en met de steun van kunste-naars die je in je hart draagt. In de kathedraal. Met het Lam Gods van de gebroeders van Eyck als ijkpunt. Ambitieus, best wel. Ik had je nog willen vragen of de kunst het dan uiteindelijk van het geloof zou win-nen in hun beider strijd om het hogere.

Maar vandaag zwijg je. Omdat je daar zelf ergens, hoog boven onze hoofden, aan het vechten bent. ter hoogte van het heilig vuur wellicht. Kom maar snel terug. Hier beneden, om ons verder te leren naar bo-ven te kijken.

“De dood, wat is dat? een boksmatch:

ofwel vlucht je, ofwel ga je er tegenaan.”

Jan Hoet in De standaard, 26 juli 2012

HeILIgVuur Door Chantal Pattyn

Foto Jimmy KetS

In deze rubriek geven we het vrije woord aan mensen met een pen en een gedacht. Wat ze schrijven, houdt verband met kunst.

54VrIJspraak

Heilig vuur, zondag 24 juni 2012

Over Zurbaran had dit stukje moeten gaan. Over zijn Agnus Dei dat ik onlangs nog eens mocht bewonderen. Maar mijn hoofd staat er niet naar. Niet nadat ik vannacht vernam dat Jan Hoet in een ziekenhuis in Hamburg voor zijn leven vecht. We hadden een afspraak, vorige week nog, in Cinema Zuid waar de VPRO-documentaire Heilig Vuur zou getoond worden. Over zijn dOCuMENtA zou het interview gaan. twintig jaar geleden ondertussen. Maar Hoet was onwel geworden op de luchthaven in Hamburg en dus ging het gesprek niet door. Maar vandaag, een dag na zijn verjaardag, en in de wetenschap dat wie hem liefheeft zijn hand vasthoudt daar in dat Duitse ziekenhuis, bekijk ik mijn vragen. Ik hoop vurig dat ik alsnog, niet nu maar ooit, een ant-woord krijg.

Beste meneer Hoet, beste Jan, ik kom net van Kassel, van de dOCu-MENtA zonder hoofdletter van Carolyn Christov-Bakargiev, de curator met hond. Ik zag je foto nog hangen bij Da Bruno op de Königsplatz waar ik een redelijk romige spaghetti carbonara at. Wat denk je? Moe-ten kunstenaars, filosofen en wetenschappers samen het verschil ma-ken? Of is de kunst toch beter alleen af? Niets meer of minder dan de wereld staat op het spel op deze dOCuMENtA. Zal de verbeelding het alsnog van de Realpolitik winnen? De taliban schoten een verjaar-dagsfeestje aan flarden net in de week dat de dOCuMENtA landde. Jan, je bent een veteraan in deze kwestie. Moest verdomme voor je ei-gen museum vechten. Anno 2012 staat de wereld er vol van. Ze hebben zelfs een Guggenheim in Abu Dhabi. En in Leuven M, waar Sol Lewitt nu aan de muren schittert. Zou het kunnen dat het tegenwoordig min-der over kunst gaat en meer over een beschaafde vorm van vrijetijds-industrie? Museumdirecteuren legitimeren zich met bezoekerscijfers en de opbrengst van de nabijgelegen horecazaken. Maar niemand meet nog impact. Wat denk je, Jan? Riskeert de kunst nu ze op haar populairst is niet gerecupereerd te worden? Of is meer ook beter? Geen mens die het nog kan bijhouden, al die biënnales, tentoonstellingen en kunstbeurzen. En iedereen is kunstenaar, om de door jou bewonderde Joseph Beuys te parafraseren. Wie scheidt het kaf van het koren nog? Het gaat ook over geld, veel geld. Maar in Gent organiseerde je Sint-Jan. With no money. Puur op wilskracht en met de steun van kunste-naars die je in je hart draagt. In de kathedraal. Met het Lam Gods van de gebroeders van Eyck als ijkpunt. Ambitieus, best wel. Ik had je nog willen vragen of de kunst het dan uiteindelijk van het geloof zou win-nen in hun beider strijd om het hogere.

Maar vandaag zwijg je. Omdat je daar zelf ergens, hoog boven onze hoofden, aan het vechten bent. ter hoogte van het heilig vuur wellicht. Kom maar snel terug. Hier beneden, om ons verder te leren naar bo-ven te kijken.

“De dood, wat is dat? een boksmatch:

ofwel vlucht je, ofwel ga je er tegenaan.”

Jan Hoet in De standaard, 26 juli 2012

HeILIgVuur Door Chantal Pattyn

Foto Jimmy KetS

In deze rubriek geven we het vrije woord aan mensen met een pen en een gedacht. Wat ze schrijven, houdt verband met kunst.

er is weinig dat aan Japan doet denken wanneer we plaatsnemen in de Brusselse woonkamer van takakazu Matsuo (°1933). Met de Chaise Longue van Le Corbusier, de Wassily Chair van Marcel Breuer en de Barcelona Chair van Mies van der Rohe biedt de ruimte eerder een overzicht van de top van westerse ontwerpers. De man

bij wie we te gast zijn woont dan ook al veertig jaar in België. taka Matsuo organiseert in Japan tentoonstellingen voor westerse musea, zoals het parijse Musée d’orsay, de Koninklijke Musea voor schone Kunsten van België in Brussel en het

KMsKA. Dit jaar doet een groot deel van de ensorcollectie van het Antwerpse Koninklijk Museum vijf Japanse steden aan. Wat drijft deze voormalige

schilder? Wat zien Japanners in ‘onze’ kunst?

gesprek MeT TenTOOnsTeLLIngsprOMOTOr Takakazu MaTsuO

bIg In Japanen rubens

‘In 1967 kwam ik als schilder naar Europa omdat ik wilde weten hoe het er in andere landen aan toe ging. België trok me erg aan. Het is een land van grote schilders, niet? De hoofdconservator van het museum van Kamakura heeft me toen overtuigd om naar hier te komen. Wat me ook aantrok, is dat het land op de grens ligt van twee culturen: het leek me een mooi huwelijk van het koele beredeneerde noorden en het passionele zuiden. Eerst was ik beursstudent aan Sint-Lucas in Brussel en na mijn studies heb ik hier verschillende tentoonstellingen gehad.’

gesprek

Opgetekend door Vik Leyten en Véronique Van Passelfoto Stephan VanFleteren

Hoe bent u in belgië terechtgekomen?

Takakazu Matsuo bij het laatste kunstwerk dat hij zelf maakte: “na verloop van tijd heb ik mijn activiteiten als schilder opgegeven en ben ik voltijds als tentoonstellings-promotor gaan werken.”

er is weinig dat aan Japan doet denken wanneer we plaatsnemen in de Brusselse woonkamer van takakazu Matsuo (°1933). Met de Chaise Longue van Le Corbusier, de Wassily Chair van Marcel Breuer en de Barcelona Chair van Mies van der Rohe biedt de ruimte eerder een overzicht van de top van westerse ontwerpers. De man

bij wie we te gast zijn woont dan ook al veertig jaar in België. taka Matsuo organiseert in Japan tentoonstellingen voor westerse musea, zoals het parijse Musée d’orsay, de Koninklijke Musea voor schone Kunsten van België in Brussel en het

KMsKA. Dit jaar doet een groot deel van de ensorcollectie van het Antwerpse Koninklijk Museum vijf Japanse steden aan. Wat drijft deze voormalige

schilder? Wat zien Japanners in ‘onze’ kunst?

gesprek MeT TenTOOnsTeLLIngsprOMOTOr Takakazu MaTsuO

bIg In Japanen rubens

‘In 1967 kwam ik als schilder naar Europa omdat ik wilde weten hoe het er in andere landen aan toe ging. België trok me erg aan. Het is een land van grote schilders, niet? De hoofdconservator van het museum van Kamakura heeft me toen overtuigd om naar hier te komen. Wat me ook aantrok, is dat het land op de grens ligt van twee culturen: het leek me een mooi huwelijk van het koele beredeneerde noorden en het passionele zuiden. Eerst was ik beursstudent aan Sint-Lucas in Brussel en na mijn studies heb ik hier verschillende tentoonstellingen gehad.’

gesprek

Opgetekend door Vik Leyten en Véronique Van Passelfoto Stephan VanFleteren

Hoe bent u in belgië terechtgekomen?

Takakazu Matsuo bij het laatste kunstwerk dat hij zelf maakte: “na verloop van tijd heb ik mijn activiteiten als schilder opgegeven en ben ik voltijds als tentoonstellings-promotor gaan werken.”

‘In 1982 vroeg de krant The Tokyo Shimbun me een grote tentoonstelling te organiseren in het gloednieuwe Seibu Museum of Art in tokio. Een tentoonstelling over Rubens leek mij een goed idee. Ik contacteerde frans Baudouin, toen ereconservator van de Antwerpse Kunsthis-torische Musea, en samen hebben we de eerste Rubenstentoonstel-ling in Japan gemaakt: Rubens en zijn tijd. Dat was een groot succes. Daarna heeft de Vlaamse overheid mij gecontacteerd omdat Harald Szeeman een grote retrospectieve tentoonstelling van James Ensor or-ganiseerde in het Koninklijk Museum in Antwerpen en het Kunsthaus Zürich. Men wilde die ook in Japan presenteren en ze vroegen me of ik een passend museum kon vinden. De expo heeft toen vier locaties aangedaan. Ook die tentoonstelling maakte in Japan grote indruk. Je zou kunnen zeggen dat de Japanners dankzij die tentoonstelling Ensor ontdekt hebben. Dit jaar is het al de derde ten-toonstelling met de Oos-tendse meester. Ensor is in Japan echt een referentie geworden.’ ‘Van de ene tentoonstel-ling kwam de andere. Ik was een schilder, maar ontwikkelde een passie voor het promoten van tentoonstellingen. Na verloop van tijd heb ik mijn activiteiten als schil-der opgegeven en ben ik voltijds als tentoonstellingspromotor gaan werken.’

‘Nee nee, nooit. Want iedere keer wordt er iets nieuws gepresenteerd. Het concept is altijd anders. En wie de vorige keer niet naar de ten-toonstelling kon gaan, wil het deze keer doen. Wat de Japanners erg op prijs stellen, is dat Ensor geïnteresseerd was in hun land. Dat schept een soort vertrouwdheid met de kunstenaar en zijn leefwereld. Ensor verzamelde Japanse houtsneden, maar ook de waaiers, de oosterse beeldjes, de theepotjes en vooral de maskers uit het no-theater die hij op veel doeken schilderde maken deel uit van de cultuur van iedere Japanner. Ze herkennen dat. En appreciëren de beïnvloeding. Onder-tussen is er ook belangrijk werk van Ensor in Japanse collecties. Zo is er in het museum van toyota De liefdestuin (La Gamme d’Amour) en het beroemde Zelfportret met maskers maakt deel uit van de collectie van het Menard Art Museum in Komaki.’

‘Eerst bepaal je een project. Daarna leg je contacten met Japanse mu-sea om te kijken wie geïnteresseerd is. Meestal zijn er dat 15 à 20. uitein-delijk blijven er daarvan een paar over, want zo’n tentoonstelling moet

Hoe begint u aan zo’n tentoonstelling in Japan?

In 2010 presenteerde u voor kMska de tentoonstelling Van ensor tot Magritte in

Japan. Die tentoonstelling trok 80.000 bezoekers, een heel mooi cijfer. nu is er

ensor in context, in vijf musea. krijgen de Japanners dan niet genoeg van de

Oostendenaar?

en hoe wordt een kunstenaar vanuit europa de organisator en promotor

van tentoonstellingen in Japan?

tret m

“tegenwoordig kent zelfs een jong kind in Japan de westerse kunst. Ze hebben in hun jeugd allemaal al een Rubens, van Dyck of van Gogh gezien.”

‘In 1982 vroeg de krant The Tokyo Shimbun me een grote tentoonstelling te organiseren in het gloednieuwe Seibu Museum of Art in tokio. Een tentoonstelling over Rubens leek mij een goed idee. Ik contacteerde frans Baudouin, toen ereconservator van de Antwerpse Kunsthis-torische Musea, en samen hebben we de eerste Rubenstentoonstel-ling in Japan gemaakt: Rubens en zijn tijd. Dat was een groot succes. Daarna heeft de Vlaamse overheid mij gecontacteerd omdat Harald Szeeman een grote retrospectieve tentoonstelling van James Ensor or-ganiseerde in het Koninklijk Museum in Antwerpen en het Kunsthaus Zürich. Men wilde die ook in Japan presenteren en ze vroegen me of ik een passend museum kon vinden. De expo heeft toen vier locaties aangedaan. Ook die tentoonstelling maakte in Japan grote indruk. Je zou kunnen zeggen dat de Japanners dankzij die tentoonstelling Ensor ontdekt hebben. Dit jaar is het al de derde ten-toonstelling met de Oos-tendse meester. Ensor is in Japan echt een referentie geworden.’ ‘Van de ene tentoonstel-ling kwam de andere. Ik was een schilder, maar ontwikkelde een passie voor het promoten van tentoonstellingen. Na verloop van tijd heb ik mijn activiteiten als schil-der opgegeven en ben ik voltijds als tentoonstellingspromotor gaan werken.’

‘Nee nee, nooit. Want iedere keer wordt er iets nieuws gepresenteerd. Het concept is altijd anders. En wie de vorige keer niet naar de ten-toonstelling kon gaan, wil het deze keer doen. Wat de Japanners erg op prijs stellen, is dat Ensor geïnteresseerd was in hun land. Dat schept een soort vertrouwdheid met de kunstenaar en zijn leefwereld. Ensor verzamelde Japanse houtsneden, maar ook de waaiers, de oosterse beeldjes, de theepotjes en vooral de maskers uit het no-theater die hij op veel doeken schilderde maken deel uit van de cultuur van iedere Japanner. Ze herkennen dat. En appreciëren de beïnvloeding. Onder-tussen is er ook belangrijk werk van Ensor in Japanse collecties. Zo is er in het museum van toyota De liefdestuin (La Gamme d’Amour) en het beroemde Zelfportret met maskers maakt deel uit van de collectie van het Menard Art Museum in Komaki.’

‘Eerst bepaal je een project. Daarna leg je contacten met Japanse mu-sea om te kijken wie geïnteresseerd is. Meestal zijn er dat 15 à 20. uitein-delijk blijven er daarvan een paar over, want zo’n tentoonstelling moet

Hoe begint u aan zo’n tentoonstelling in Japan?

In 2010 presenteerde u voor kMska de tentoonstelling Van ensor tot Magritte in

Japan. Die tentoonstelling trok 80.000 bezoekers, een heel mooi cijfer. nu is er

ensor in context, in vijf musea. krijgen de Japanners dan niet genoeg van de

Oostendenaar?

en hoe wordt een kunstenaar vanuit europa de organisator en promotor

van tentoonstellingen in Japan?

tret m

“tegenwoordig kent zelfs een jong kind in Japan de westerse kunst. Ze hebben in hun jeugd allemaal al een Rubens, van Dyck of van Gogh gezien.”

“Wat de Japanners erg op prijs stellen, is dat ensor geïnteresseerd was in hun land. Dat schept een soort vertrouwdheid met de kunstenaar en zijn leefwereld.”

James ensor, stilleven met chinoiserieën, 1906-1907, 78.5 x 98.5 cm

natuurlijk ook in hun jaarprogramma passen en ze moeten de nodige fondsen verzamelen. Voor een grote tentoonstelling moet je trouwens steeds een sponsor vinden. Ik werk samen met verschillende promo-toren in Japan, voornamelijk kranten en televisiemaatschappijen. Voor de kranten is het een manier om te investeren in het tonen van kunst aan een breed publiek. Dat is voor hen een soort maatschappelijk en-gagement. De westerse kunstwerken waarover geschreven wordt in de kranten en die getoond worden op de Japanse televisie, halen ze naar het thuisland, zodat het publiek ze ook in het echt kan zien.’

‘Nee, helemaal niet. Wat communicatie betreft al zeker niet. En organi-satorisch zijn de problemen identiek: een werk moet beschikbaar zijn en mogen reizen, natuurlijk… Ik zie eigenlijk geen verschillen, enkel overeenkomsten. Ook Japan heeft verschillende types musea. Eerst en vooral zijn er de nationale musea, maar dat zijn er slechts drie: in tokio, Osaka en Kyoto. Daarnaast zijn er de provinciale, veel zelfs. Haast iedere provincie heeft haar eigen museum. En je hebt natuurlijk ook privémusea, maar niet zo heel veel. Net zoals hier zijn er in Ja-pan fantastische verzamelingen van privécollectioneurs, maar die zijn meestal niet toegankelijk voor het publiek.’

(aarzelt) ‘Van het Europese publiek vind ik het moeilijk om in te schatten wat hen interesseert. Het is in elk geval een erg onafhankelijk publiek. Voor Japanners is de publieke opinie veel belangrijker: een Japanner wil kunnen meepraten over wat hip en trendy is. En verder zijn mijn landgenoten erg benieuwd. Ze hopen iets verrassends te ontdekken als ze naar een tentoonstelling gaan. Zo zijn velen bij Ensor verbaasd over de maskers die hij schilderde. Waarom staan die oosterse object-en in het werk van een Belgische kunstenaar? Hoe kende hij die? Dat soort vragen. Ik heb de indruk dat kunstenaars die geen andere cul-turen hebben geassimileerd minder populair zijn in Japan.’‘Als Japanners naar Europa gaan, bezoeken ze zeker musea, veel meer dan Europeanen dat op reis doen. De Europese cultuur prikkelt hen. Dankzij de introductie van de Europese cultuur bij de openstelling van de grenzen van het eiland, nu 360 jaar geleden, is de modernisering van Japan ingezet. tegenwoordig kent zelfs een jong kind in Japan de westerse kunst. Ze hebben in hun jeugd allemaal al een Rubens, van Dyck of van Gogh gezien. Maar pas op, ook de Japanners kijken vooral graag televisie, hoor. Dat is zoals hier, niets kan daar tegenop.’ (lacht).

‘Spijtig genoeg kan ik niet alle openingen meer bijwonen, omdat het reizen gezien mijn leeftijd wat te vermoeiend is. Als ik twee weken naar Japan wil gaan, moet ik er twee weken bij tellen om te recupe-reren van de jetlag of het klimaatverschil. Ik probeer nu één keer om de twee jaar te gaan. Een deel van mijn familie woont nog in Japan. Ik heb een zus in tokio, en één in de omgeving van tokio. Daarnaast heb

Vergelijkt u eens: is het moeilijker met europese musea

te werken dan met Japanse?

en het museumpubliek: verschilt dat in Japan van wat

we in europa kennen?

gaat u zelf steeds kijken naar de tentoonstellingen die u in Japan

organiseert?

“Wat de Japanners erg op prijs stellen, is dat ensor geïnteresseerd was in hun land. Dat schept een soort vertrouwdheid met de kunstenaar en zijn leefwereld.”

James ensor, stilleven met chinoiserieën, 1906-1907, 78.5 x 98.5 cm

natuurlijk ook in hun jaarprogramma passen en ze moeten de nodige fondsen verzamelen. Voor een grote tentoonstelling moet je trouwens steeds een sponsor vinden. Ik werk samen met verschillende promo-toren in Japan, voornamelijk kranten en televisiemaatschappijen. Voor de kranten is het een manier om te investeren in het tonen van kunst aan een breed publiek. Dat is voor hen een soort maatschappelijk en-gagement. De westerse kunstwerken waarover geschreven wordt in de kranten en die getoond worden op de Japanse televisie, halen ze naar het thuisland, zodat het publiek ze ook in het echt kan zien.’

‘Nee, helemaal niet. Wat communicatie betreft al zeker niet. En organi-satorisch zijn de problemen identiek: een werk moet beschikbaar zijn en mogen reizen, natuurlijk… Ik zie eigenlijk geen verschillen, enkel overeenkomsten. Ook Japan heeft verschillende types musea. Eerst en vooral zijn er de nationale musea, maar dat zijn er slechts drie: in tokio, Osaka en Kyoto. Daarnaast zijn er de provinciale, veel zelfs. Haast iedere provincie heeft haar eigen museum. En je hebt natuurlijk ook privémusea, maar niet zo heel veel. Net zoals hier zijn er in Ja-pan fantastische verzamelingen van privécollectioneurs, maar die zijn meestal niet toegankelijk voor het publiek.’

(aarzelt) ‘Van het Europese publiek vind ik het moeilijk om in te schatten wat hen interesseert. Het is in elk geval een erg onafhankelijk publiek. Voor Japanners is de publieke opinie veel belangrijker: een Japanner wil kunnen meepraten over wat hip en trendy is. En verder zijn mijn landgenoten erg benieuwd. Ze hopen iets verrassends te ontdekken als ze naar een tentoonstelling gaan. Zo zijn velen bij Ensor verbaasd over de maskers die hij schilderde. Waarom staan die oosterse object-en in het werk van een Belgische kunstenaar? Hoe kende hij die? Dat soort vragen. Ik heb de indruk dat kunstenaars die geen andere cul-turen hebben geassimileerd minder populair zijn in Japan.’‘Als Japanners naar Europa gaan, bezoeken ze zeker musea, veel meer dan Europeanen dat op reis doen. De Europese cultuur prikkelt hen. Dankzij de introductie van de Europese cultuur bij de openstelling van de grenzen van het eiland, nu 360 jaar geleden, is de modernisering van Japan ingezet. tegenwoordig kent zelfs een jong kind in Japan de westerse kunst. Ze hebben in hun jeugd allemaal al een Rubens, van Dyck of van Gogh gezien. Maar pas op, ook de Japanners kijken vooral graag televisie, hoor. Dat is zoals hier, niets kan daar tegenop.’ (lacht).

‘Spijtig genoeg kan ik niet alle openingen meer bijwonen, omdat het reizen gezien mijn leeftijd wat te vermoeiend is. Als ik twee weken naar Japan wil gaan, moet ik er twee weken bij tellen om te recupe-reren van de jetlag of het klimaatverschil. Ik probeer nu één keer om de twee jaar te gaan. Een deel van mijn familie woont nog in Japan. Ik heb een zus in tokio, en één in de omgeving van tokio. Daarnaast heb

Vergelijkt u eens: is het moeilijker met europese musea

te werken dan met Japanse?

en het museumpubliek: verschilt dat in Japan van wat

we in europa kennen?

gaat u zelf steeds kijken naar de tentoonstellingen die u in Japan

organiseert?

ik er ook nog een neef. Mijn kinderen wonen in Europa, één in België en één in frankrijk. Ik heb het hier dan ook wel naar mijn zin.’

‘Daar kan ik niet veel over zeggen. Ze zitten allemaal nog in een con-ceptfase, en veel hangt af van de reismogelijkheden van bepaalde werken. Wat ik zeker nog graag zou doen, is in Japan een tentoonstel-ling organiseren met hedendaagse Belgische kunstenaars. Welke, dat ga ik nog niet verklappen. Maar ik zie het een beetje als de kroon op mijn werk. Ik denk dat de hedendaagse Belgische kunst zeker aan kan slaan in Japan. Er zijn genoeg kunstenaars die nu al over de grenzen bekend zijn. Waarom dan niet in Japan? Maar het economische klimaat is niet erg gunstig voor zo’n onderneming. Ik zal dus nog even geduld moeten oefenen.’

‘Die vraag had ik niet verwacht. (Denkt na). Ik houd erg van oude kunst, van Vlaamse primitieven als Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. Zo heb ik een voorkeur voor dat grote paneel dat jullie nooit laten rei-zen, de triptiek van De zeven sacramenten (lacht). Jullie werken van Rubens zijn natuurlijk indrukwekkend, maar er zijn musea die een mooiere Rubenscollectie bezitten, bijvoorbeeld het Prado in Madrid. Daarom kies ik bij jullie voor andere meesters. Zoals Ensor, want de Ensorcollectie van het KMSKA is fenomenaal en vind je nergens an-ders ter wereld. Mijn favoriete schilderij van hem is de Val van de op-standige engelen. Voor mij overtreft dat schilderij heel de moderne schilderkunst.’

‘Oei, dat is moeilijk. Of misschien toch: de westerse kunst is onze geza-menlijke moeder. Ja, dat dekt de lading wel, denk ik. De moeder die ons heeft opgevoed. Japanners hebben heel wat zaken gemeen met westerlingen.’

‘België? In één woord? Rustig!’ (lacht uitbundig)

Tot maart 2013 reizen 73 schilderijen en 59 tekeningen en prenten van het KMSKA naar vijf locaties in Japan. De expo Ensor in Context vertelt aan de hand van het werk van Ensor en zijn tijdgenoten de geschiedenis van de West-Europese kunst. De tentoonstelling gaat ook in op enkele inspiratiebronnen van Ensors latere groteske werk, zoals de 19de-eeuwse Japanse schil-der en graficus Hokusai. Er is ook werk te zien van o.a. Gustave Courbet, Emile Claus en Hendrik Breitner. KMSKA-curator Herwig Todts maakte de tentoonstelling.

Hebt u een favoriet werk in het kMska?

kunt u de westerse kunst in één sleutelwoord omschrijven?

en belgië, kunt u dat omschrijven in één woord?

welke projecten hebt u nog op stapel staan in Japan? en met welke

kunstenaars?

uitnodiging voor de opening van de tentoonstelling ensor in Context in het Toyota art Museum

affiche van de tentoonstelling ensor in Context in het Tokyo

art Museum

ik er ook nog een neef. Mijn kinderen wonen in Europa, één in België en één in frankrijk. Ik heb het hier dan ook wel naar mijn zin.’

‘Daar kan ik niet veel over zeggen. Ze zitten allemaal nog in een con-ceptfase, en veel hangt af van de reismogelijkheden van bepaalde werken. Wat ik zeker nog graag zou doen, is in Japan een tentoonstel-ling organiseren met hedendaagse Belgische kunstenaars. Welke, dat ga ik nog niet verklappen. Maar ik zie het een beetje als de kroon op mijn werk. Ik denk dat de hedendaagse Belgische kunst zeker aan kan slaan in Japan. Er zijn genoeg kunstenaars die nu al over de grenzen bekend zijn. Waarom dan niet in Japan? Maar het economische klimaat is niet erg gunstig voor zo’n onderneming. Ik zal dus nog even geduld moeten oefenen.’

‘Die vraag had ik niet verwacht. (Denkt na). Ik houd erg van oude kunst, van Vlaamse primitieven als Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. Zo heb ik een voorkeur voor dat grote paneel dat jullie nooit laten rei-zen, de triptiek van De zeven sacramenten (lacht). Jullie werken van Rubens zijn natuurlijk indrukwekkend, maar er zijn musea die een mooiere Rubenscollectie bezitten, bijvoorbeeld het Prado in Madrid. Daarom kies ik bij jullie voor andere meesters. Zoals Ensor, want de Ensorcollectie van het KMSKA is fenomenaal en vind je nergens an-ders ter wereld. Mijn favoriete schilderij van hem is de Val van de op-standige engelen. Voor mij overtreft dat schilderij heel de moderne schilderkunst.’

‘Oei, dat is moeilijk. Of misschien toch: de westerse kunst is onze geza-menlijke moeder. Ja, dat dekt de lading wel, denk ik. De moeder die ons heeft opgevoed. Japanners hebben heel wat zaken gemeen met westerlingen.’

‘België? In één woord? Rustig!’ (lacht uitbundig)

Tot maart 2013 reizen 73 schilderijen en 59 tekeningen en prenten van het KMSKA naar vijf locaties in Japan. De expo Ensor in Context vertelt aan de hand van het werk van Ensor en zijn tijdgenoten de geschiedenis van de West-Europese kunst. De tentoonstelling gaat ook in op enkele inspiratiebronnen van Ensors latere groteske werk, zoals de 19de-eeuwse Japanse schil-der en graficus Hokusai. Er is ook werk te zien van o.a. Gustave Courbet, Emile Claus en Hendrik Breitner. KMSKA-curator Herwig Todts maakte de tentoonstelling.

Hebt u een favoriet werk in het kMska?

kunt u de westerse kunst in één sleutelwoord omschrijven?

en belgië, kunt u dat omschrijven in één woord?

welke projecten hebt u nog op stapel staan in Japan? en met welke

kunstenaars?

uitnodiging voor de opening van de tentoonstelling ensor in Context in het Toyota art Museum

affiche van de tentoonstelling ensor in Context in het Tokyo

art Museum

Jan pIeTer

nIeuw!

onlangs werd de museumcollectie een prachtig werk rijker. of eigenlijk vier werken: de Vier zintuigen toegeschreven aan de befaamde 18de-eeuwse Antwerpse beeldhouwer en bouwmeester Jan pieter van Baurscheit de jonge. De beeldhouwwerken uit terracotta van elk een kleine meter hoog stellen vier lieftallige kinderen voor, twee meisjes en twee jongens. De putti dragen alleen een schaamdoek en

pronken dus in al hun glorie met hun mollige peuterlichaampjes. en de vier vertellen ook een eigen verhaal...

Valérie Herremans

zInTuIgen VanDe VIer

Van baursCHeITHet kwartet dreumesen zijn verpersoonlijkingen van de zintuigen. Dat leiden we af uit hun attributen, die elk naar een ander zintuig verwij-zen: de bloem staat voor de geur, de kom met de lepel voor de smaak, de slang voor het gevoel en de verrekijker voor het gezicht. De expres-sieve gelaatstrekken van de kinderen zijn geïndividualiseerd en vooral het gezicht van het kind dat door de slang in de arm gebeten wordt, spreekt boekdelen. Zo’n reeks was een populair thema in de 18de eeuw. Ze was oorspron-kelijk mogelijk een kwintet, aangevuld met het ontbrekende zintuig: het

gehoor. De sokkel van de voorstelling van de geur verklapt het maakjaar: 1733. Om te achterhalen in welke context de beelden stonden, moeten we de maker ervan belichten. En zo belanden we in Antwerpen.

vader...Vanaf de tweede helft van de 17de eeuw beleefde de Antwerpse beeld-houwkunst een periode van hoogconjunctuur. Verschillende beeld-houwersdynastieën, zoals de familie Quellinus, maakten het mooie beeldenweer – ook in het buitenland – en voorzagen voornamelijk ker-ken van imposante baroksculpturen. (Daarom vinden we het werk van deze kunstenaars amper in musea terug.) Ook in de eerste helft van de 18de eeuw taande de bloei nog lang niet. 18de-eeuwse beeldhouwers voerden wél meer profane opdrachten uit. Vader Baurscheit, Jan Pieter de oude, afkomstig uit de buurt van Bonn, vestigde zich in Antwerpen als meester in 1694-1695 na een leertijd bij Pieter Scheemaeckers de oude, een neef van Pieter Verbruggen de oude, die op zijn beurt een schoonbroer was van de befaamde Artus Quellinus. (Het was soms een small world, die van de Antwerpse kun-stenaars...). Hij maakte talloze epitafen voor rijke burgers, voorzag de Carolus Borromeuskerk na de brand in 1718 van een nieuwe preek-stoel en lambriseringen, en werd zelfs hofbeeldhouwer. Ook als por-trettist was hij bedrijvig. Het KMSKA bezit van zijn hand een imposante marmeren buste van filips V, koning van Spanje, uit 1700.

... en zoonZoon Jan Pieter de jonge (1699-1768) zette het succesvolle atelier van zijn vader voort. Behalve als beeldhouwer werkte hij ook als archi-tect, twee beroepen die in deze periode nauw verbonden waren. Van Baurscheit bouwde talloze stadspaleizen en buitenhuizen, zogenaam-de hoven van plaisantie, niet alleen in en om Antwerpen, maar ook in Nederland. Op de Antwerpse Meir staan tot op vandaag twee van zijn luxueuze bouwwerken: het herenhuis van de familie van Susteren, het huidige Paleis op de Meir (1745-1757), en het Osterriethhuis, nu eigendom van Belfius Bank (1745-1750). Van Baurscheit ontwierp ook het stadhuis van Lier. In Nederland werkte hij onder andere in Den Haag samen met de franse architect en graveur Daniel Marot de oude (1661-1752) aan het paleis van Adrienne Marguerite Huguetan, nu de Koninklijke Bibliotheek (ca. 1740). En in Middelburg bouwde hij het huis van Johan van de Perre, het huidige gerechtshof (1763). Al deze gebouwen, en niet zelden ook hun tuinen, voorzag beeld-houwer-architect van Baurscheit van sculpturale decoratie, met daar-bij ook vrijstaande beeldhouwwerken. De Vier zintuigen moeten wel-licht in deze context gesitueerd worden. Van Baurscheit de jonge ge-bruikte gelijkaardige allegorische putti onder meer om de hoeken van een balkon te versieren. Dat deed hij onder meer bij het verdwenen Van den Brandehuis te Middelburg, dat ook uit 1733 dateerde, zoals de vier putti. De vier waren in elk geval bestemd om tegen een oppervlak te staan, gezien hun afgevlakte achterkant. Het kwetsbare materiaal waaruit ze zijn gemaakt, doet ons besluiten dat ze wellicht eerder het

Jan pIeTer

nIeuw!

onlangs werd de museumcollectie een prachtig werk rijker. of eigenlijk vier werken: de Vier zintuigen toegeschreven aan de befaamde 18de-eeuwse Antwerpse beeldhouwer en bouwmeester Jan pieter van Baurscheit de jonge. De beeldhouwwerken uit terracotta van elk een kleine meter hoog stellen vier lieftallige kinderen voor, twee meisjes en twee jongens. De putti dragen alleen een schaamdoek en

pronken dus in al hun glorie met hun mollige peuterlichaampjes. en de vier vertellen ook een eigen verhaal...

Valérie Herremans

zInTuIgen VanDe VIer

Van baursCHeITHet kwartet dreumesen zijn verpersoonlijkingen van de zintuigen. Dat leiden we af uit hun attributen, die elk naar een ander zintuig verwij-zen: de bloem staat voor de geur, de kom met de lepel voor de smaak, de slang voor het gevoel en de verrekijker voor het gezicht. De expres-sieve gelaatstrekken van de kinderen zijn geïndividualiseerd en vooral het gezicht van het kind dat door de slang in de arm gebeten wordt, spreekt boekdelen. Zo’n reeks was een populair thema in de 18de eeuw. Ze was oorspron-kelijk mogelijk een kwintet, aangevuld met het ontbrekende zintuig: het

gehoor. De sokkel van de voorstelling van de geur verklapt het maakjaar: 1733. Om te achterhalen in welke context de beelden stonden, moeten we de maker ervan belichten. En zo belanden we in Antwerpen.

vader...Vanaf de tweede helft van de 17de eeuw beleefde de Antwerpse beeld-houwkunst een periode van hoogconjunctuur. Verschillende beeld-houwersdynastieën, zoals de familie Quellinus, maakten het mooie beeldenweer – ook in het buitenland – en voorzagen voornamelijk ker-ken van imposante baroksculpturen. (Daarom vinden we het werk van deze kunstenaars amper in musea terug.) Ook in de eerste helft van de 18de eeuw taande de bloei nog lang niet. 18de-eeuwse beeldhouwers voerden wél meer profane opdrachten uit. Vader Baurscheit, Jan Pieter de oude, afkomstig uit de buurt van Bonn, vestigde zich in Antwerpen als meester in 1694-1695 na een leertijd bij Pieter Scheemaeckers de oude, een neef van Pieter Verbruggen de oude, die op zijn beurt een schoonbroer was van de befaamde Artus Quellinus. (Het was soms een small world, die van de Antwerpse kun-stenaars...). Hij maakte talloze epitafen voor rijke burgers, voorzag de Carolus Borromeuskerk na de brand in 1718 van een nieuwe preek-stoel en lambriseringen, en werd zelfs hofbeeldhouwer. Ook als por-trettist was hij bedrijvig. Het KMSKA bezit van zijn hand een imposante marmeren buste van filips V, koning van Spanje, uit 1700.

... en zoonZoon Jan Pieter de jonge (1699-1768) zette het succesvolle atelier van zijn vader voort. Behalve als beeldhouwer werkte hij ook als archi-tect, twee beroepen die in deze periode nauw verbonden waren. Van Baurscheit bouwde talloze stadspaleizen en buitenhuizen, zogenaam-de hoven van plaisantie, niet alleen in en om Antwerpen, maar ook in Nederland. Op de Antwerpse Meir staan tot op vandaag twee van zijn luxueuze bouwwerken: het herenhuis van de familie van Susteren, het huidige Paleis op de Meir (1745-1757), en het Osterriethhuis, nu eigendom van Belfius Bank (1745-1750). Van Baurscheit ontwierp ook het stadhuis van Lier. In Nederland werkte hij onder andere in Den Haag samen met de franse architect en graveur Daniel Marot de oude (1661-1752) aan het paleis van Adrienne Marguerite Huguetan, nu de Koninklijke Bibliotheek (ca. 1740). En in Middelburg bouwde hij het huis van Johan van de Perre, het huidige gerechtshof (1763). Al deze gebouwen, en niet zelden ook hun tuinen, voorzag beeld-houwer-architect van Baurscheit van sculpturale decoratie, met daar-bij ook vrijstaande beeldhouwwerken. De Vier zintuigen moeten wel-licht in deze context gesitueerd worden. Van Baurscheit de jonge ge-bruikte gelijkaardige allegorische putti onder meer om de hoeken van een balkon te versieren. Dat deed hij onder meer bij het verdwenen Van den Brandehuis te Middelburg, dat ook uit 1733 dateerde, zoals de vier putti. De vier waren in elk geval bestemd om tegen een oppervlak te staan, gezien hun afgevlakte achterkant. Het kwetsbare materiaal waaruit ze zijn gemaakt, doet ons besluiten dat ze wellicht eerder het

interieur van een prestigieuze woning hebben gedecoreerd dan de buitenzijde. Daar werd voor sculpturale ornamenten meestal natuur-steen gebruikt.

primeurtoen het KMSKA in 2000 de door de Koning Boudewijnstichting ver-worven verzameling-Van Herck in langdurig bruikleen mocht ontvan-gen, werd het museum een deelcollectie rijker die uniek is: ze bestaat volledig uit beeldhouwwerken in terracotta. Het grootste deel van de

Jan pieter van baurscheit II (toegeschreven aan), De vier zintuigen, z.d.

sculpturen, die meestal van klein formaat zijn, deed dienst als voorbe-reidend ontwerp voor een monumentaal werk. tot het bestand beho-ren ook voorstudies in gebakken aarde van zowel vader als zoon van Baurscheit. De nieuwe aankoop vormt hierop een logische aanvulling.Maar er is meer: in tegenstelling tot wat het geval is voor vader Baur-scheit was het museum nog niet in het bezit van een monumentaal werk van diens even beroemde zoon. Het KMSKA is dan ook bijzonder verheugd dat het zijn collectie heeft kunnen uitbreiden met deze vier schitterende sculpturen die aan hem toegeschreven kunnen worden.

De tast, 92 x 35 x 30 cm De smaak, 92 x 40 x 30 cm De reuk, 92 x 35 x 30 cm Het gezicht, 92 x 35 x 35 cm

interieur van een prestigieuze woning hebben gedecoreerd dan de buitenzijde. Daar werd voor sculpturale ornamenten meestal natuur-steen gebruikt.

primeurtoen het KMSKA in 2000 de door de Koning Boudewijnstichting ver-worven verzameling-Van Herck in langdurig bruikleen mocht ontvan-gen, werd het museum een deelcollectie rijker die uniek is: ze bestaat volledig uit beeldhouwwerken in terracotta. Het grootste deel van de

Jan pieter van baurscheit II (toegeschreven aan), De vier zintuigen, z.d.

sculpturen, die meestal van klein formaat zijn, deed dienst als voorbe-reidend ontwerp voor een monumentaal werk. tot het bestand beho-ren ook voorstudies in gebakken aarde van zowel vader als zoon van Baurscheit. De nieuwe aankoop vormt hierop een logische aanvulling.Maar er is meer: in tegenstelling tot wat het geval is voor vader Baur-scheit was het museum nog niet in het bezit van een monumentaal werk van diens even beroemde zoon. Het KMSKA is dan ook bijzonder verheugd dat het zijn collectie heeft kunnen uitbreiden met deze vier schitterende sculpturen die aan hem toegeschreven kunnen worden.

De tast, 92 x 35 x 30 cm De smaak, 92 x 40 x 30 cm De reuk, 92 x 35 x 30 cm Het gezicht, 92 x 35 x 35 cm

1918snIJDen

In HOuT

COLLeCTIe

graFIek Van gusTaVe De sMeT

Zestig jaar geleden overleed Constant permeke (1886-1952). Dit najaar toont het KMsKA in de Koningin Fabiolazaal werk van deze kunste-naar, maar ook van vrienden en tijdgenoten. Het is een uitgelezen kans om aanwinsten, zoals de map grafiek van Gustave De smet (1877-1943), voor het eerst te tonen.

Nanny Schrijvers

In LInOLeuM,kerVen

1918snIJDen

In HOuT

COLLeCTIe

graFIek Van gusTaVe De sMeT

Zestig jaar geleden overleed Constant permeke (1886-1952). Dit najaar toont het KMsKA in de Koningin Fabiolazaal werk van deze kunste-naar, maar ook van vrienden en tijdgenoten. Het is een uitgelezen kans om aanwinsten, zoals de map grafiek van Gustave De smet (1877-1943), voor het eerst te tonen.

Nanny Schrijvers

In LInOLeuM,kerVen

naakt in interieur winteravond

Vrouw aan venster Vissersdorp

zittende vrouw bij venster De boer

In 1920 publiceerde uitgeverij Het Roode Zeil op vijftig exemplaren een album met het toenmalige volledige grafische werk van De Smet. In 2010 kocht het museum exemplaar nummer 18 en kwam zo in het bezit van vijftien uitzonderlijke prenten.

Gustave De Smet was voor alles een schilder, maar de vernieuwing die hij zocht vond hij onder andere dankzij

de grafiek. tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij in Nederland waar hij, net zoals frits Van den Berghe, kennismaakte met Duitse en franse kunstenaars die experimenteerden met het expressionisme en het kubisme. Ook De Smet hield toen het zogezegd neutraal of objectief schilderen van wat je ziet voor bekeken en zocht uit hoe je een schilde-rij krachtiger kon maken. Hij werkte met strakke omtreklijnen om zo een eenvoudige ruimte te scheppen en liet veel details weg.

Als schilder zag Gustave De Smet in de hout- of linosnijkunst een per-fect middel om dit uit te proberen. Een aantal prenten is naar een schil-derij gemaakt. Omgekeerd dienden prenten ook als inspiratie voor la-ter schilderwerk. Het materiaal en de techniek – snijden in linoleum, kerven in hout – dwongen hem om compact te werk te gaan, met veel contrastwerking. Hij probeerde hier als het ware zijn schilderijen uit om uit te testen of het nog scherper, sprekender of gewoon beter kon.

DE MODERNEN. Rondom PermekeKoningin Fabiolazaal Antwerpen

Van 15 september 2012 tot 24 februari 2013

In BOZAR Brussel loopt vanaf 11 oktober 2012 tot 20 januari 2013 de retrospectieve tentoonstelling Constant Permeke met 19 werken uit de KMSKA-collectie. In de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België is vanaf 11 september tot 20 december de collectiepresentatie Frits Van den Berghe, Constant Permeke, Gustave De Smet. Expressionisme en uitdrukking te zien.

Gustave De smet was voor alles een schilder, maar de vernieuwing die hij zocht vond hij onder andere dankzij de grafiek.

gustave De smet, album gustave De smet. Oeuvres graphiques - grafiek, Het roode zeil, brussel, 1920,52,5 x 41 cm

In 1920 publiceerde uitgeverij Het Roode Zeil op vijftig exemplaren een album met het toenmalige volledige grafische werk van De Smet. In 2010 kocht het museum exemplaar nummer 18 en kwam zo in het bezit van vijftien uitzonderlijke prenten.

Gustave De Smet was voor alles een schilder, maar de vernieuwing die hij zocht vond hij onder andere dankzij

de grafiek. tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij in Nederland waar hij, net zoals frits Van den Berghe, kennismaakte met Duitse en franse kunstenaars die experimenteerden met het expressionisme en het kubisme. Ook De Smet hield toen het zogezegd neutraal of objectief schilderen van wat je ziet voor bekeken en zocht uit hoe je een schilde-rij krachtiger kon maken. Hij werkte met strakke omtreklijnen om zo een eenvoudige ruimte te scheppen en liet veel details weg.

Als schilder zag Gustave De Smet in de hout- of linosnijkunst een per-fect middel om dit uit te proberen. Een aantal prenten is naar een schil-derij gemaakt. Omgekeerd dienden prenten ook als inspiratie voor la-ter schilderwerk. Het materiaal en de techniek – snijden in linoleum, kerven in hout – dwongen hem om compact te werk te gaan, met veel contrastwerking. Hij probeerde hier als het ware zijn schilderijen uit om uit te testen of het nog scherper, sprekender of gewoon beter kon.

DE MODERNEN. Rondom PermekeKoningin Fabiolazaal Antwerpen

Van 15 september 2012 tot 24 februari 2013

In BOZAR Brussel loopt vanaf 11 oktober 2012 tot 20 januari 2013 de retrospectieve tentoonstelling Constant Permeke met 19 werken uit de KMSKA-collectie. In de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België is vanaf 11 september tot 20 december de collectiepresentatie Frits Van den Berghe, Constant Permeke, Gustave De Smet. Expressionisme en uitdrukking te zien.

Gustave De smet was voor alles een schilder, maar de vernieuwing die hij zocht vond hij onder andere dankzij de grafiek.

gustave De smet, album gustave De smet. Oeuvres graphiques - grafiek, Het roode zeil, brussel, 1920,52,5 x 41 cm

In het Palais des Beaux-Arts in Lille loopt dit najaar een boeiende dubbeltentoonstelling. De eerste, Fables du paysage flamand. Bosch, Brueghel, Bles, Bril toont Vlaamse landschapsschilderijen uit de 16de eeuw. Eén zaal is gewijd aan de voorstelling van de toren van Ba-bel. De tweede tentoonstelling sluit daarbij aan: Babel verzamelt voor het eerst hedendaagse kunst over dit onderwerp. Het bijbelse thema blijkt nog brandend actueel. Alain Tapié, directeur van het Palais des Beaux-Arts de Lille, licht de twee tentoonstellingen toe.

Levende landschappentapié: ‘In 2004 liep bij jullie in het KMSKA de tentoonstelling De uitvin-ding van het landschap: van Patinir tot Rubens, 1520-1650. Die legde de nadruk op het naturalisme door de waarneming van de natuur. De tentoonstelling in het Palais des Beaux-Arts houdt een ander discours aan. Wij belichten de rol van het christelijke gedachtegoed en van de humanistische cultuur die de klassieke mythologie herontdekt.’‘Je moet het zo zien: het Vlaamse landschap uit de 16de eeuw bevindt zich tussen waarneming en idee. Het aanschouwen van het geschil-derde landschap leidt tot reflectie, en de voorstelling van de natuur belichaamt een zoektocht naar God. In de microkosmos openbaart zich de macrokosmos, die gedachte. Realistische details weerspiegelen dan de verscheidenheid en de perfectie van de goddelijke schepping.

LanDsCHappen

VrOeger en nu

MeT TOren Uit het internationale aanbod van tentoonstellingen kiezen we er een. We leggen een

rechtstreekse band met de collectie van het KMsKA.

Opgetekend door Véronique Van Passel

Tobias Verhaecht en Jan brueghel I, Toren van babel, z.d.,172 x 225 cm

TweeLuIk

In het Palais des Beaux-Arts in Lille loopt dit najaar een boeiende dubbeltentoonstelling. De eerste, Fables du paysage flamand. Bosch, Brueghel, Bles, Bril toont Vlaamse landschapsschilderijen uit de 16de eeuw. Eén zaal is gewijd aan de voorstelling van de toren van Ba-bel. De tweede tentoonstelling sluit daarbij aan: Babel verzamelt voor het eerst hedendaagse kunst over dit onderwerp. Het bijbelse thema blijkt nog brandend actueel. Alain Tapié, directeur van het Palais des Beaux-Arts de Lille, licht de twee tentoonstellingen toe.

Levende landschappentapié: ‘In 2004 liep bij jullie in het KMSKA de tentoonstelling De uitvin-ding van het landschap: van Patinir tot Rubens, 1520-1650. Die legde de nadruk op het naturalisme door de waarneming van de natuur. De tentoonstelling in het Palais des Beaux-Arts houdt een ander discours aan. Wij belichten de rol van het christelijke gedachtegoed en van de humanistische cultuur die de klassieke mythologie herontdekt.’‘Je moet het zo zien: het Vlaamse landschap uit de 16de eeuw bevindt zich tussen waarneming en idee. Het aanschouwen van het geschil-derde landschap leidt tot reflectie, en de voorstelling van de natuur belichaamt een zoektocht naar God. In de microkosmos openbaart zich de macrokosmos, die gedachte. Realistische details weerspiegelen dan de verscheidenheid en de perfectie van de goddelijke schepping.

LanDsCHappen

VrOeger en nu

MeT TOren Uit het internationale aanbod van tentoonstellingen kiezen we er een. We leggen een

rechtstreekse band met de collectie van het KMsKA.

Opgetekend door Véronique Van Passel

Tobias Verhaecht en Jan brueghel I, Toren van babel, z.d.,172 x 225 cm

TweeLuIk

Vaak zijn er ook elementen te zien die het landschap iets fabelachtigs of bovennatuurlijks geven. Dat prikkelt de toeschouwer om op zoek te gaan naar een allegorische of morele betekenis. Soms wordt de natuur zo “vergeestelijkt” dat ze het stadium bereikt van de metamorfose: bo-men en rotsen krijgen menselijke of antropomorfe trekken, en duivels en vreemde wezens lopen naast gewone mensen die opgeslorpt lijken door hun dagelijkse bezigheden. Zo komen we in een fantastische en enigmatische wereld terecht, waarin niet zelden de duivel een belang-rijke rol speelt. In deze schilderijen smelten het officiële christelijke ge-loof en het volkse geloof samen.’Alain tapié: ‘We tonen werk van erkende oude meesters als Herri met de Bles en Paul Bril, en ook van minder bekende maar briljante schil-ders zoals Jan Mandijn of Kerstiaen de Keuninck. Er komen een hon-derdtal bruiklenen uit internationale privécollecties en uit grote musea zoals de National Gallery in Londen en het Kunsthistorisches Museum in Wenen.’ Vanuit het Antwerpse Koninklijk Museum reizen een vijftal schilderijen naar Noord-frankrijk, onder andere landschappen van Joachim Patinir, Cornelis Massijs en tobias Verhaecht.

WenskaartDe toren van Babel neemt in de tentoonstelling met een vijftal schilde-rijen een bijzondere plaats in. Het Bijbelse verhaal is bekend: de na-zaten van Noach waren bang voor een herhaling van de zondvloed. Daarom bouwden ze een stad met een toren die voldoende hoog was

opdat hun woonplaats nooit meer be-dolven zou worden door een vloed-golf. De mythe is een allegorie van de hoogmoed, het blinde geloof in het kennen en kunnen van de mens. Alain tapié: ‘De verschillende epi-sodes – de bouwwerf, de goddelijke straf, de spraakverwarring door de verschillende talen, de migratie – werden in de 16de eeuw een gelief-koosd onderwerp in de schilderkunst.

Protoypes waren de voorstellingen door Hiëronymus Bosch en Pieter Bruegel. Het bijzonder gedetailleerde paneel van tobias Verhaecht uit het KMSKA kadert perfect in ons opzet. Je raakt er niet op uitgekeken. We kozen het dan ook als campagnebeeld en het schilderij sierde al de wenskaart 2012 van het Palais des Beaux-Arts.’

van Babel naar Irak‘Ook hedendaagse kunstenaars laten zich door het Babelverhaal in-spireren. Ze verbinden het met actuele gebeurtenissen. Dat blijkt uit de tweede expo: Babel, met zowat 85 schilderijen en foto’s, video’s, strips en installaties. Die hedendaagse invulling waaiert diverse kanten uit. Zo speelt het verhaal zich af in de streek die als bakermat van de wes-terse cultuur wordt beschouwd: Mesopotamië of het tweestromenland tussen tigris en Eufraat, een regio die vandaag vooral als conflictge-

bied in het nieuws komt. Chaos en migratie zijn dagelijkse kost. Er is Babylonische spraakverwarring, maar taal verenigt mensen ook in de geglobaliseerde wereld. Onze wereldsteden nemen buitenmaatse proporties aan en actuele Babeltorens wedijveren om de hoogste zig-gurats of wolkenkrabbers te worden: de Burj Khalifa in Dubai is 828 meter hoog en telt 126 verdiepingen… We spelen met onze scenografie in op het thema: het doet aan een bouwwerf denken en als bezoeker hoor je geroezemoes in verschillende talen.’Babel presenteert onder meer werk van Wim Delvoye, Jake en Dinos Chapman, Yang Yongliang, Andreas Gursky.... Ook Anselm Kiefer is er, die met de tentoonstelling in het KMSKA in 2010 grote indruk maakte: daar was onder meer Fruchtbare Halbmond te zien, met daarop een gigantische toren in baksteen. Het werk Fertile Crecent in Lille draagt eenzelfde boodschap uit: is de toren in opbouw? Of brokkelt hij af? Kiefer beschouwt de ruïne niet als einde, maar als een nieuw begin.

Babel startte reeds afgelopen zomer in het Palais des Beaux-Arts in Lille. De tentoonstelling Fables du paysage flamand. Bosch, Brueghel, Bles, Bril opent op 6 oktober. De twee expo’s lopen tot 14 januari 2013. www.pba-lille.fr

anselm kiefer, The Fertile Crescent, 2009, 330 x 762 x 7 cm, essL Museum wenen. Courtesy galerie Thaddaeus ropac, parijs-salzburg © essl Museum / galerie Thaddaeus ropac, paris – salzburg

“In de microkosmos openbaart zich de macrokosmos, die gedachte.”