xornal de galicia - especial lois pereiro 2011

5/10/2018 Xornal de Galicia - Especial Lois Pereiro 2011 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/xornal-de-galicia-especial-lois-pereiro-2011 1/32

Suplemento das Letras Galegas Xornal de Galicia, 15 de maio de 2011

loispereiro

V A R I C A R A M É S



Lois Pereiro. Día das Letras Galegas 2011

15 de MAIO de 2011contexto

2 LP

O necesario vento dun

poeta de cultoO 17 de maio deste ano encheu todo o calendario. A figura de Pereiro

converteuse nunha constante cultural e social nun ano cheo de

actividades ao redor dun autor único e singular no sistema literario galego

ALBERTO RAMOS/IAGO MARTÍNEZ

O26 de xuño de 2010, o plenarioda Real Academia Galega reu-niuse na sede da rúa Tabernas

para decidir o nome do escritor homenaxeado noDía das Letras Galegas deste ano. Varios eran osautores que se barallaban e, finalmente, MéndezFerrín compareceu antes os medios. Loi s Pereirofoi o escollido. A sorpresa debuxouse na cara dosxornalist as alí convocados e tamén na dalgún dosacadémicos. Na faciana de Rivas xurdira outro ace-no, perdido entre a satisfacción e a ledic ia. A súaproposta conseguira o apoio dos académicos e co-mezaba, nese preciso momento, a homenaxe a unamigo e compañeiro que falecera o 24 de maio de1996. A homenaxe e algo máis.

Pereiro publicou en vida dous libros individuais: Poemas 1981-1991 e Poesía última de amor e enfer-

midade. Ambos os dous títulos chegaron ás libra-rías da man de Edicións Positiva s, selo que puxe-ran en marcha Xelí s de Toro e Francisco Macías.O primeiro libro do seu catálogo era a estrea de

Pereiro como autor individual. Poemas 1981-1991 apareceu en 1992, pero a carreira literaria do es-critor monfortino comezara dezasete anos antes.Os seus versos e os seus escritos vi ron a luz en di-

versas revistas na década dos setenta e dos oiten-ta. Dese xeito, Lois Pereiro converteuse nun

autor de obra espallada e pegado á cul-tura urbana.

A súa estrea literaria chegou coarevista Loiaen 1975. Aquela

publicación puxérana enmarcha os membros

da diáspora galegaen Madrid. Ma-nuel Rivas, Xosé

ManuelPereiro,AntónPatiño,Menchu La-mas e DelfínMariño en-tre outrosfundaron a revista na que Perei-ro public ou máis de vinte poemas en catronúmeros. Aquel grupo seguía, dalgún xeito, a tra-dición de colectivos da cultura galega na diáspo-ra. Unha tradición que entrocaba co grupo BraisPinto, que incluía–entre outros– a Méndez Ferrín,Bernardino Graña, Fernández Ferreiro ou Reimun-do Patiño. Este último era o enlace xeraciona l, xaque colaborou na revista Loia.

Xa nos oitenta, foron Dorna, Trilateral , Das Ca- pital e La Naval as cabeceiras que acolleron os seusartigos e textos. A súa obra seguía espallada á espe-ra de que unha editorial publicase o seu primeirolibro. Naquela época intentouno cunha obra titu-lada Éter ou Mecánica de espectros. Non obstan-te tivo que agardar e conformarse con ver os seuspoemas publicados nas revistas e nas a ntoloxíasdos anos oitenta. De especial relevancia foron asdúas escolmas que se publica ron do colectivo DeAmor e desamor. Na Coruña dos oitenta, Pereiroentrou en contacto cun grupo de poetas que deci-diron axitar as augas estancada s da cultura coru-ñesa. Lois compartía recitais de gran repercusión eresposta social con poetas como Miguel Mato, Ma-nuel Rivas, Lino Braxe, Miguel Anxo Fernán-Vello,Pilar Pal larés, Xosé Devesa, Xulio Valcárcel, XavierSeoane e Salinas Portugal. A unión entre eles redu-cíase ao interese pola poesía, a cidade da Coruña e

S O N I A D A P O N T E




15 de maio de 2011 contexto

3LP

Punto de infexión

nas Letras GalegasEstE ano é un ano para lEmbrar.Dentro duntempo, quizais, os l ibros de texto dos colexiossimplemente recollerán nunhas liñas que o 17de maio de 2011 estivo dedicado a Lois Pereiro eque, ao longo do ano, se reproduciron unha lon-ga serie de actos e actividades cun signicativoapoio popular e social. Ese resumo será axusta-do á realidade e puramente academicista, peroinxusto. O Ano Lois ten todos os trazos para seconverter nun to para lembrar no uturo por

varias cuestións. En primeiro lugar, este 17 demaio podería signicar un punto de infexión.A Academia Galega realizou unha aposta arris-cada e innovadora da man de Rivas.

A aposta oi arriscada no senso de que secanonizaba un autor que, en moitos sentidos,estaba á marxe das liñas tradicionais da lite-ratura galega. O ámbito institucional admiteunoutsider e un poeta que tiña moito de mito.Ademais, poderían aparecer diversas correntescríticas que visen con malos ollos renderlle amáxima homenaxe do sistema literario e cul-

tural galego a un home depoucaprodución.As críticas apareceron e as respostas, tamén.“Hai que ter unha alma cativa para valorar aliteratura ao peso”, repetiu en varias ocasiónsXosé Manuel Pereiro, irmán do poeta. Cuan-titativamente pódese dicir que a obra de Loisé breve, máis non incompleta ou inacabada. A

súa escrita conormou un conxunto literario

redondo, completo e único dentro das letrasdo país. Non hai moitos autores como Pereiro,cun corpus poético completamente autónomoconstruído a base de reerencias populares edos movementos da súa época que moitos in-tentan denir como “contraculturais” .

A Academia tomou esta decisión arriscadae converteuse, quizais de orma inconsciente,no desencadeante dunha implicación popular

e social sen precedentes. Non houbo moitosDías das Letras Galegas que se espallasen aolongo do calendario con homenaxes que íanmoito máis aló dos actos forais e das lectu-ras baleiras da súa obra. Á resposta editorial–de maior calado do habitual, con reedicióndas obras coñecidas e a publicación de textosinéditos– uníronse concertos, pasarrúas, es-

pectáculos teatrais, recitais, videocreacións,grati nas rúas, recitais nos bares e unha mo-rea de iniciativas que non se producirían se oescollido pola Academia ose outro.

Toda esta actividade, este amplo dinamismo,prodúcese nun momento crucial para a cultu-ra do país. A crise económica, ademais do seuseectos directos, está a ser a escusa para unharedución sitemática do apoio á cultura gale-ga e en galego. O tecido cultural –construídonas últimas décadas grazas a un traballo co-lectivo– estase a desar pola crise, o desleixo,a inconsciencia e a alta de compromiso ins-titucional. Nesas circunstancias, Lois Pereiro

oi un revulsivo para un país e unha culturaque está a ver como a súa lingua propia soreo maior retroceso dende o Rexurdimento. Un

retroceso que, por vez primeira dende a Au-tonomía, se desentendese do propio Estatutoe minoriza un idioma que segue a loitar pola

verdadeira normalización. l

EDITORIAL



Li Pi. Día das Letras Galegas 2011

15 de maio de 2011contexto

4 LP

En las noches más hermosas

A principios de los ochentA, A Co-ruña era una ciudad eervescente enla que más que nunca se relejaba esa

canción popular que dice: “Vivir naCoruña que bonito é, / andar de pa-rranda e dormir de pé, / e dormir depé, e dormir de pé / vivir na Coruñaque bonito é”. Franco ya comenzaba aser un recuerdo lejano, y las tentacio-nes involutivas parecían totalmente

descartadas después del racaso del23F. Felipe González y sus jóvenesnacionalistas de izquierdas, comolos deinía la prensa internacional,empezaban a inyectar aire resco y libre a una sociedad que lo aspiraba

a grandes bocanadas, deseosa de ol- vidar cuanto antes la longa noite de pedra tan bien deinida por CelsoEmilio Ferreiro.

En Madrid comenzaba a gestarse“la movida”, ese movimiento cultu-ral y popero del que a menudo se diceque sólo ue agua de borrajas, perodel que surgieron pintores, otógra-os, poetas, cineastas, directores deescena, músicos y diseñadores que enun número muy importante siguenmanteniendo una gran inluenciatreinta años después, y que en algu-nos casos aún son el reerente un-damental en muchos de los campos

de la cultura española.En el noroeste, una vez atravesadoel “telón de grelos”, no nos conormá-bamos con ser meros espectadoresde lo que ocurría en Madrid. Gali-cia también quería ser parte de esemovimiento que comenzaba a ca-lar entre los sectores más jóvenes dela sociedad española. Y entonces seprodujo el milagro: por una vez, larespuesta a Madrid no procedía desu eterna rival, Barcelona; la alterna-tiva a Madrid y su movida se produ-cía en esa tierra extraña, brumosa y casi incomunicada con el resto de lapenínsula. Si en la capital de Espa-ña surgía una revista como La Luna

de Madrid , A Coruña le contestabacon La Naval o Luzes de Galiza , y Vigocon Tintimán: si vosotros tenéis una,nosotros tenemos tres. Si en Madrid

la música pop explosionaba en mul-titud de grupos, Gal icia le respon-día con los grupos de rock más va n-guardistas y tocacojones que jamásse habían visto en España: SiniestroTotal, Radio Océano o Golpes Bajos.Mientras tanto, también incorporá-bamos a nuestra movida atlántica agrupos portugueses como GNR, y Ju-lián Hernández proclamaba aquello

de “Vigo, capita l Lisboa”.A Coruña y Vigo bullían de activi-

dad, y la conexión entre ambas ciuda-

des empezaba a ser constante. Las nue- vas generaciones olvidaban las viejasrencillas locales, solamente atizadaspor Paco Vázquez o “el compañeiroSoto”, que a los que estábamos pen-dientes de otras cosas nos parecíandinosaurios, algo más propio del ran-quismo que de la nueva época que es-tábamos viviendo. Creo que el tiempo

nos ha dado la razón.¿Qué tiene que ver el poeta con todo

esto? La respuesta, considero, está enesa rase en que Manuel Rivas defnea Pereiro como “el clásico que t iene la

literatura gallega sin saberlo”. Comohe dicho al principio de este artículo,

en la década de los ochenta A Coruñaera una ciudad que no quería dormir.Los menores de treinta años y algunos

otros que sobrepasaban con crecesesa edad abarrotábamos los bares y las calles de la zona del Orzán, y entretodas las personas que poblábamoslas noches más hermosas que hastaentonces habíamos vivido había unaque destacaba con especial intensi-dad: Lois Pereiro.

Lois siempre aparecía y desaparecíade repente; no era de los primeros enllegar ni de los últimos en marcharse.

Su presencia cambiaba el ambiente:a medida que se iba acercando a losgrupos que se ormaban al amparode la noche, de las copas y de los po-rros, uno notaba que todo iba cam-biando, sin que aparentemente nadalo hiciese. Todas las mirada s conver-

gían en el punto donde él se situaba y se sentían atra ídas por sus ojos deproundas y melancólicas hondurasrosalianas. Apenas conocíamos suobra —algunos poemas sueltos enalgunas de las revistas que antes hemencionado y poca cosa más—, pero

ya entonces se decía que era el poe-ta más importante de su generación.

Ninguno de nosotros sabía que PereGimerrer, en el año 2011, escribiríasobre él: “Para todos nosotros, Lois

Pereiro conquistó, con palabras es-tremecidas y estremecedoras, la luzdel ser, tras haber conquistado a ntes

el ser del mundo”.Nosotros éramos los primeros po-

bladores de ese mundo y aún no losabíamos; pero por su intempora-lidad, su lenguaje descarnado y di-recto, su sensualidad, su ausencia de

diminutivos, la sinceridad que poneen cada uno de sus versos, por la ma-nera en que moderniza el gallego y lo eleva a cotas inéditas en los poe-tas del siglo XX introduciéndolo enel XXI, aunque él no haya podido

vivirlo, por todo eso nos gusta serparte de su mundo. l

Gonzalo Canedo dirixe a editorial Libros del Silencio, que vén de publicar aobra completa de Lois Pereiro traducida ao castelán en edición bilingüe.

Gonzalo CanedoEditor

as súas ansias

por reactivara cultura. Ámarxe diso, ca-da quen marca-

ba as súas propiasliñas literarias.

As pautas de LoisPereiro viñan marca-das por un ondo coñe-cemento da culturacentroeuropea e por

unha gran paixóntanto pola música

como polo cinema.Eses elementos con-ormaban unha idio-sincrasia propia e únicadentro da literatura galegado seu tempo e convertérono,á vista de todos, nun poeta po-pular. “Era un planeta autónomodentro do universo l iterario galego”,explica o escr itor Fernán-Vello. Esa au-

tonomía iniciouse en Monorte a travésdos seus propios intereses e inquedan-zas culturais e acentuouse coa súa estadíaen Madrid, os seus estudos de varios idio-mas e coas súas via xes por Europa. Comosospeitoso habitual do InterRail, Pereiro

viaxou a fnais dos setenta e comezos dosoitenta a Edimburgo, Xenebra, Francia ouBerlín. Nesta ú ltima, Pereiro –acompa-ñado de Piedad R. Cabo, que sería a mu-ller máis importante da súa vida– entrouen contacto directo co movemento punkque vivía todo o seu esplendor nun Berlínaínda dividido. Aquela estética xa a v iraen Edimburgo anos antes.

InfortunIo e fIgura transgresora

Pereiro converteuse, co paso do tempo, nunautor de culto por varios motivos. Un de-les oi, precisamente, a súa obra dispersa ea súa primeira publicación serodia. O seutraballo, repartido en distintas revistas queagromaban nun tempo de cambio e de re-

conquista de liberdades, converteron a LoisPereiro nun reerente que se oi axigantandona cultura underground debido á súa vidaregada polo inortunio.

En 1981, Pereiro convértese nun dos mi-les de aectados do envelenamento masi-

vo polo aceite de colza desnaturalizado.O monortino intoxícase en Madrid e co-meza a experimentar os primeiros sínto-mas. A perda de masa muscular a ectouo seu aspecto ísico e a súa estética. Aomesmo tempo que iniciou un calvario mé-dico, Pereiro tivo que enrontarse taméncunha loita xudicial para ser recoñecidocomo un dos milleiros de aectados dundos maiores escándalos do inicio da de-mocracia. Finalmente, Lois oi considera-

do como outra vítima e comezou a recibirunha pensión. A súa saúde e o seu aspectoestarían xa marcados para sempre poloseectos do envelenamento. A súa relacióncoa colza rematou cunha coincidencia f-nal e que aondaba no inortunio. O día

que se acía pública a sentenza defnitivado caso da colza, Lois Pereiro alecía noHospital Juan Canalejo da Coruña. Era o24 de maio de 1996. Meses antes, Lois Pe-reiro escribira para Luzes de Galiza untexto titulado Modesta proposición quese converteu nun maniesto de concienciapolítica e compromiso ideolóxico.

Ao mesmo tempo que comezaba a mani-

estar os primeiros síntomas pola intoxi-cación, Pereiro iniciaba unha adicción áheroína. O envelenamento, xunto co ca-balo, e a enermidade da sida–que lle oidiagnost icada en 1994– oron tres elemen-

tos que marcaron a vida de Lois e que, encerto xeito, remarcaron o seu carácter de

autor de culto. Xurdiron, xa dende os oi-tenta, algunha s etiquetas e tópicos que seoron espallando na cultura galega. Escri-tor transgresor, poeta punk, poeta under-ground, poeta maldito...

A vida e a obra de Lois Pereiro consti-túen os alicerces dun autor popular e conconexións coa súa época. Vínculos direc-tas e enriquecidos por unha ampla cultu-ra que o levou a escribir a obra xusta coaspalabras necesarias para ser recoñecidoneste ano primeiro a nivel institucional edespois, a un amplo nivel social. A Aca-demi soprou en xuño para pronunciar oseu nome. Comezaba así un Vento Lois, un

uracán, un temporal de a ire resco, queoi enchendo de versos de Pereiro todo ocalendario e todos os recantos de Galicia.O Día das Letras Ga legas recibiu un im-pulso que non se lembraba nos últimosanos. Un impulso necesario para reivin-dicar un autor único e singular no sistemaliterario do país. n

Silueta de LoisPereiro, tiradadunha instantáneado fotógrafo VariCaramés




15 de MAIO de 2011 contexto

5LP

Un testamento literario inédito durante quince anosRescatar das hemerotecas unha obra

como ‘Modesta proposición pararenunciar a facer xirar a roda hidráulicadunha historia universal da infamia’xustifica en por si un Día das Letras

Galegas. Con todo, o ano dedicadoa Lois Pereiro empezou con outradescuberta. Edicións Positivas,o selo no que o de Monfortepublicara os seus dous primeirosl ibros, ‘Poemas 1981/1991(1992)’ e ‘Poesía última de amore enfermidade’ (1995), tiroudo prelo a finais do ano pasado

‘Conversa ultramarina’, o seutestamento literario, que ficara

inédito durante máis de quinceanos.

O l ibro, editado por HugoMartínez, recolle as cartas queLois Pereiro lle escribiu a Piedad

R. Cabo, a xeito de diario, ao longode varios meses de 1995,

mentres a que foraa súa compañeira

sentimentaldurante boa

par te dasúa

mocidade pasaba unha tempada en San

Francisco, nos Estados Unidos. Máis aládo seu interese biográfico, fundamental

p a ra q uen i n ves t i gaesa perspectiva sobreo complexo ‘vidaobra’de Perei ro , ‘Conversaultramarina’ funciona comounha versión en prosa, eanotada, de ‘Poesía últimade amor e enfermidade’.Non revela nada esencialsobre a figura homenaxeada

este ano pola Real AcademiaGalega, pero constata que haina palabra poética do autorde ‘Náufragos do paradiso’ unconvite ao biografismo.

A palabra de Lois Pereiro sostense deseu, non necesita da biografía civil doautor. Próbao a recepción: os ‘loisistas’,como se autodenominan agora algúnsdos apaixonados lectores do monfortino,érano antes de saber unha soa palabra daperipecia de Luís Ángel Sánchez Pereiromáis alá do mito, da épica, do relato davítima fatal do aceite desnaturalizado decolza no Madrid de 1981. Con todo, paraunha poesía escrita en primeira persoada verdade, a chegada de ‘Conversaultramarina’ constitúe, amais dunha

lectura magnífica, unha eficaz ferramenta

de interpretación e resemantización.É unha mágoa, como comentaba hai poucoa Xornal de Galicia o poeta e tradutor DanielSalgado, que o ano dedicado a Lois Pereiroremate sen unha versión canónica desta‘Conversa ultramarina’ e sen unha obraverdadeiramente completa. O esforzomáis ambicioso neste segundo campofíxoo a editorial catalá Libros del Silencionunha edición bilingüe galego-castelán, áque só lle faltan algúns artigos dispersos–reunidos por Xerais en ‘Modestaproposición e outros ensaios’–, pero nonhai ningún volume similar en lingua galega.Polo que respecta ao testamento literariode Pereiro, sorprende que Positivas eLibros del Silencio manexasen versións

parcialmente diferentes.Talvez a nova v ida de ‘Modestaproposición’, emparentada de súpeto coronsel de panfletos aparecidos á calorde ‘Indignádevos!’, consignas para untempo de reacción ou barbarie, poidacompensar estas carencias. Iso sumadoá posta en valor da obra en prosa e dosvarios intentos de reconstruír a biografía,de maneira máis ou menos científica, máis

preto ou máis lonxe do xornalismo, dun dosmitos máis poderosos da literatura galegacontemporánea. I. M.

‘Conversaultramarina’Lois Pereiro

POSITIVAS, 2010

15 euros

118 páxinas



Na habitación 627 do ante-riormente chamado Hos-pital Canalejo da Coruña,

cumpriuse o 24 de maio de 1996 unha profecíaque alguén pronunciara na súa adolescenciamonfortina: “Quero ser como Manuel An-tonio, escribir un libro e morrer novo”. LoisPereiro era o dono desas palabras erradas eacertadas ao tempo. O poeta monfortino mo-

rreu novo, como Manuel Antonio, pero a súaobra superou o único título. Esa compara-ción regalouna o propio poeta: “Como Ma-nuel Antonio”. A súa vida e os seus biógrafosseguen esa frase cargada de misticismo lite-rario e proverbial infortunio. “Na literaturagalega, como me dicía Antón Figueroa, haimoi poucas posicións como a de Lois Pereiro,poucas posicións críticas e poucos autores daque se pode chamar a estirpe dos escritoreslibres, a estirpe de Manuel Antonio”, explicaIago Martínez, autor da biografía Lois Perei-

ro, Vida e obra (Xerais, 2011).Lonxe de Rianxo, moi lonxe dos mares de

De catro a catro, a vida de Lois Pereiro co-mezou no interior de Galicia, entre “a néboaen Monforte fumadora de opio”, que dicía o

propio autor no seu poema “Remorsos”. O16 de febreiro de 1958, día do Entroido, naceLuís Ángel Sánchez Pereiro. Era o segundofillo da mestra Inés Pereiro Pontón e ManuelSánchez Vila, avogado e dono da cristalaríaLa Galaica. Os dous pais eran do Incio.

Aquel neno chamado Luís Ángel, que des-pois se convertería en Lois, tiña un irmánmaior: Xosé Manuel Carlos. As súas vidastranscorrerían paralelas ao longo das déca-das até separarse nesa habitación do Cana-lejo en 1996. Ese paralelismo vital, que nonexcluía a súa irmá pequena Inés, comezoucun achegamento moi novo á lectura. A nai-mestra ensinoulles aos seus fillos a ler dendemoi nenos. Xosé Manuel aprendera aos tresanos e Lois tardaría un chisco máis. As súaspersonalidades eran diferentes, pero comple-mentarios. Xosé Manuel era máis rebuldeiro,máis inquieto. Pola contra, Lois vivía ao seupropio ritmo, semellaba máis reservado.

En 1962, Xosé Manuel entrou no colexiodos Escolapios. Un ano despois faría o propio

Un poeta da estirpede Manuel AntonioLois Pereiro viviu 38 anos. A súa vida estivo marcada pola poesía, pero tamén pola enfermidade. Na súa

adolescencia monfortina verbalizou unha impresión que tiña moito de profecía de infortunio: “Quero

escribir un libro e morrer novo, como Manuel Antonio”

ALBERTO RAMOS

Lois. Os dous eran bos estudantes e taménpracticaron varios deportes. No caso de Lois,o balonmán foi unha actividade que lle duroupouco máis dun ano, pero que compartiu coseu amigo Fernando Otero. Coa chegada dobacharelato, o interese dos dous irmáns po-las lecturas infantís foi substituído por obrasmáis fondas. Ademais, comezaron a descubrira Fole, Pimentel ou o propio Manuel Antonio.Eses autores comezaron a coller forma nassúas mentes ao mesmo tempo que a súa linguapasaba do castelán inculcado pola educaciónda nai a un galego de convicción, herdeiro dafala que escoitaban no Incio.

Nesa transformación lectora tiveron moi-to que ver as librarías Balado, Mapa ou Xis-tral. Esta última converteuse nun templo dereferencia para Lois Pereiro, xa que aooutro lado do mostrador, entremoreas de libros, se atopabanManuel María e Saleta Goy.

PIEDAD E MADRID

Ademais de co seu irmán, Loiscompartiría lecturas con ami-gos e persoas que se converte-

ron en parte indisoluble da súa vida. Unha delas, quizais a máisimportante, foi Piedad R. Ca-bo, unha rapaza que coñeceríafisicamente en 1974, pero querealmente estivera ao seu carón dende quenacera. Compartían gustos, inquedanzas,esperanzas. Quizais compartían unha mes-ma alma ou, como pouco, tiñan dous espí-ritos moi semellantes que se mantiveronpegados durante toda a vida.

Lois e Piedad coñecéronse da man de RamónRaíces pouco antes de dar no mesmo institu-to para cursar COU. Comezaron como ami-gos compartindo lecturas, gustos cinéfilos emusicais. A súa mocidade moveuse entre asmareas da literatura, da cinefilia e da mega-lomanía até callar nunha relación de parella.Un ano despois de coñecerse, Lois marchoupara Madrid a estudar Socioloxía. Piedad, querepetira curso, quedou en Monforte. A se-paración durou pouco máis de dous meses.O mozo Lois abandonou Socioloxía e volveu



LP6

‘Lois Pereiro. Aurxencia poéticadun futuro alleo’Mercedes Queixas

LAIOVENTO, 2011

12 euros

85 páxinas

‘A palabraexacta.

Biografía deLois Pereiro’

Antón LopoGALAXIA, 2011

10 euros

187 páxinas

despois dunha primeira estadía en Madrid querematou en naufraxio. Piedad mesmo pensouque fora a causante do retorno.

Naquela época, o seu irmánXosé Manuel estudaba xa enMadrid Ciencias da Informa-ción na Complutense. Alí en-trara en contacto con ManuelRivas, Raimundo Patiño, AntónPatiño, Menchu Lamas, FermínBouza e outros intelectuais nadiáspora madrileña nunha épocade cambio, din que de transición.Xosé Manuel convida a Rivas apasar uns días a Monforte. Alócoñece a Lois, ao entrar na crista-laría da familia. Neses días comeza

outra amizade que marca o poeta monforti-no. “Rivas foi amigo, admirador e, un pouco,padriño, protector e anxo da garda de Lois”,explica Iago Martínez. Esa amizade comezoufisicamente, pero intelectualmente arrincaraantes co primeiro número da revista Loia, quepuxeron andar Rivas e Pereiro coa participa-ción de Antón Patiño, Menchu Lamas, DelfínMariño e con destacadas colaboracións co-

mo a de Raimundo Patiño, quen lles cedeuun mítico texto de Xohán Casal, titulado O

campo das ratas. En total, saíron catro nú-mero desta revista –un por ano, entre 1975e 1978–. No número un de Loiaaparecen osprimeiros catro poemas que publica o poeta.Nos outros tres números apareceron repar-

tidos 21 poemas. En total, Loia publicou25 composicións súas.

En 1976, Lois retorna a Ma-drid para estudar na Escola deIdiomas, e Piedad matricúlase enXornalismo. A partir dese ano,o poeta forma parte do conse-llo de redacción de Loia. Fainodende a sombra, sen facer ruído ecompartindo vivencias cun gru-po que, como o Brais Pinto, tivoque atopar en Madrid o que an-daban buscando en Galicia.

A parella compartiu horas decine na Filmoteca Nacional e vivía rodeada deconcertos, cine e cambios políticos. A finais

‘Lois Pereiro.Vida e obra’Iago Martínez

XERAIS, 2011

16,15 euros

176 páxinas



7Lois Pereiro. Día das Letras Galegas 2011


LP 7

As drogas, o posterior con-taxio da sida e, sobre todo, oaceite de colza marcaron a vida de Lois Pereiro até tal

punto que o azar quixo que

morrese o mesmo día quesaía a segunda senten-za polo envelamento. Oseu físico resentiuse e,ao tempo que iniciabaunha peregrinaxe po-los hospitais, inicia-ba un calvario legalpara ser recoñeci-do como un dosafectados poloenvelenamentomasivo. Final-mente conse-guiu o reco-ñecementolegal e co-

brou unhapensiónde por vi-

da. Esa intoxicaciónmatou dende 1981 a 1.200 per-

soas e afectou a outras 20.000.

RETORNO A GALICIA

A enfermidade marcou o retorno de Pereiroa Galicia. Acabárase Madrid. Acabáranse osestudos. Piedad licenciárase e Lois enfronta-ba os exames finais co veleno xa metido nocorpo. Lois foise vivir á Coruña, ao piso doseu irmán Xosé Manuel. Piedad marchoupara Compostela a traballar como xornalis-ta. En 1982, Lois consegue o seu primeiro –eúnico– premio literario. A asociación cultu-ral O Facho entrégalle o seu galardón polopoema Atrocity Exhibition . Un ano despois,Piedad e Lois, xunto a Fernando Saco, recu-peran a súa alma viaxeira a bordo do Inte-rrail. Viaxan a Berlín e pasan primeiramen-te por Barcelona e por Xenebra. En Berlíninstaláronse nunha casa okupa e entraronen contacto co universo punk. Xa o viranen Edimburgo, anos atrás, pero moito máis

feble. Nun Berlín aínda d ividido, o move-mento foi unha marea que subía e baixabapolas rúas ante os ollos da parella.

En Galicia, Lois entrou nun grupo poético daCoruña chamado De Amor e Desamor . Lonxe

de ser unha xeración, conformaba dende acidade herculina un movemento estimulantepara a poesía. “Non era unha xeración, era ungrupo de poetas que vivían na Coruña e quedecidiron, cunha vontade de colectivo, reali-zar xuntos unha serie de actividades. Lois eraun máis dese grupo”, di Mercedes Queixas,autora da biografía Lois Pereiro. A urxencia

poética dun futuro alleo (Laiovento, 2011).Pereiro compartiu esa experiencia con PilarPallarés, Fernán Vello, Miguel Mato, XulioValcárcel, Salinas Portugal, Lino Braxe, Xa- vier Seoane, Xosé María Monterroso Devesae Rivas. Ofreceron recitais masivos, como asúa presentación na Fundación Caixa Gali-cia da Coruña. Edicións do Castro publica-ría dous volumes con poemas de todos eses

autores. No primeiro, aparecerían trece poe-mas de Pereiro, e no segundo, oito.

Pouco despois, en 1984, xorde a revista La Naval . Pereiro forma parte do consello de re-dacción, que dirixe o xornalista Suso Iglesias.A publicación, que pechou en 1986, conver-teuse nunha especie de voceiro do movementoatlantista. Naquela época, o seu irmán –taménpertencente ao consello de redacción de La

Naval – formou unha banda de rock, xunto aSantiago Romero, chamada Radio Océano. Ogrupo publicou un disco, Nin falla que fai , en1986. Nese álbum quedou fóra un poema dePereiro que musicou Radio Océano: “Narci-sismo”. Non obstante, acabou por se converternun dos temas máis coñecidos go grupo.

A mediados dos anos oitenta –cando Pe-reiro traballa como tradutor para a TVG edespois de formar parte das Forzas Atrocesdo Noroeste que levaron a Santander en 1986as xornadas Galicia: chove sobre mollado–intenta publicar o seu primeiro libro indivi-dual. Fracasou no seu intento. Baixo un títulocambiante –o libro non nato chamouse

Eter e tamén Mecánica de espectros–,Pereiro reunía gran parte dos poemas

dos setenta, despois dunha primeira viaxe aAndalucía, convertéronse en sospeitosos ha-bituais do Interrail. EdimburgoeAmsterdam foron al-gúns dos

seus des-tinos.En 1981

chegou unpunto de in-flexión na vidade Lois. Naquelmomento, a pa-rella vivía nun pi-so do paseo de Es-tremadura. Nesacasa vivían taménos seus amigos Al-fonso Couso e Fer-nando Saco, entreoutros, e por alí pasa-ban, de forma intermi-

tente, Rivas e Xosé Ma-nuel Pereiro. O aceite decolza desnaturalizadometeuse no piso antes dese coar no organismo deLois. O poeta monfortinoconverteuse nun dos millei-ros de afectados por un envele-namento masivo que se esten-deu por todo o estado. Pereirocomezou a entrar nuns hospitaisque xa non o deixaron en paz.

“O envelenamento, fisicamente, convérteonun tolleito. Vai perdendo masa muscular elastra o seu aspecto e a súa presenza. Todo isoconvértese nun elemento determinante na súa

vida, na súa obra e forma parte dunha sortede iconografía”, explica Antón Lopo, autord’ A palabra xusta. Biografía de Lois Pereiro (Galaxia, 2011). Pouco antes de se manifestarnos primeiros síntomas do envelenamento,Pereiro iniciara xa o seu “Perfect Day”. A can-ción de Lou Reed, unha elexía á heronía, fóraunha das súas favoritas e o cabalo entrou nasúa vida. Non o deixou até 1994, ano no quese lle diagnosticou a sida.

COÑECÍN A LOIS PEREIRO en Santiago a principios da dé-cada de 1980. Daquela, xa se albiscaba nel o carisma dequen se movía coma ninguén no subsolo da literatura,lonxe dos circuítos académicos e comerciais. Unha xera-ción, a miña, comezaba a oír falar daquel poeta de Mon-forte. Percibiamos entón que os seus versos nos falabandirectamente a nós, que compartiamos inquedanzas ereferentes, que escoitabamos a mesma música, dende aVelvet e Bowie ata Joy Division –o seu “Atrocity Ex hibi-tion” deu orixe a un dos máis coñecidos poemas de Pe-reiro–. Eramos todos membros da primeira fornada dademocracia e gozabamos dunha liberdade que nos re-confortaba e que daba pulo á creatividade. Tamén foronanos de excesos, e moitos asomáronse ao abismo e nonpuideron volver. “is is the way, step inside”.

A morte, e a súa indisociable dualidade coa vida, enten-dida esta como liberdade plena para sermos nós mesmos,

foi quizais o eixe do pensamento e da práctica daquelaxeración. Foino seguro para Lois Pereiro, que fixo seuaquel poema de Paul Éluard titulado “La mort, l’amour,la vie”. Eivado no físico dende moi novo polas enfermi-

dades, a morte pasea omnipresente pola súa obra, maisé unha morte da que xorde a vida, da que nace un ferozdevezo de amar e de vivir para facer fronte á “batallaque xa sei perdida”. Os versos de Poesía última de amor e enfermidade, o segundo e derradeiro l ibro que Perei-ro publicou en vida, falan desa loita con descarnada eferinte honradez. Canta honradez!

A vida e a morte sempre están aí, xunto ao amor e a poe-sía. Lois Pereiro entregou a vida a dar forma aos seus versostendo ao seu lado a certeza de que eran verdade e aplicandodalgún xeito o que dicía Raymond Carver. Que modo de vivirera este? Un modo de vivir onde un home está tan ocupadoque nin sequera pode ler poemas? Iso non é vivir. Por isoaquel poeta punk e postpunk, ultramoderno, vangardista,adiantado á súa época, superou calquera tipo de etiqueta:porque foi capaz de vivir pola literatura e para ela, sen re-parar en límites, modas e convencións. Porque todo en Lois

Pereiro foi unha forma de vivir a arte. Pero tamén foi o casoque a Lois Pereiro, como lles pasa a tantos grandes das artes,lúcido observador desas cousas que non se poden describir,

viu a súas glorias escamoteadas ao tempo de vivir.

Roberto VarelaConselleiro de Cultura

e TurismoAmado na terra

A Real Academia Galega decidiu apostar por LoisPereiro para o Día das Letras Galegas do ano 2011.Penso que foi un gran acerto que amosa de cheo a

vital idade da literatura do noso país. A obra de LoisPereiro contaxia modernidade e convértese nun espe-llo para todos os nosos creadores actua is. A celebra-ción deste 17 de maio contribui rá a botar luz sobre afigura do gran poeta underground galego, aínda nonsuficientemente divulgada, mais sen traizoa r nuncao espírito daquel dandi eterno que eu coñecín nuncafé das Galerías Viacambre de Santiago de Com-postela hai moitos anos.

Entón criamos que os seus versos se diri xían só anós. Hoxe sei que a poesía de Lois Pereiro fala dascoitas e ledicias, dos medos e das emocións de cal-quera ser humano, de segredos eternos. Hoxe sei decerto que Lois alcan zou o seu obxectivo: “Somentes/ intentaba conseguir / deixar na terra / algo de minque me sobrevivise”. Hoxe Lois, como desexaba, co-mo Carver, outra vez Carver, pode sentirse, máis canunca, amado na terra.



publicados en Loia, Dorna, Luzes de Gali-ciaouTrilateral . As editoriais dixeron “non”e o seu soño de publicar un libro individualadiouse até 1992. Ese ano coñece a FranciscoMacías que, xunto a Xelís de Toro, quería po-ñer a andar un novo selo editorial. Nacía asíEdicións Positivas, que estreaba a colecciónDi-versos co libroPoemas 1981-1991. O autorera Pereiro e nel reuníanse todos os poemas

que naceran despois da desaparición da revista Loia. O libro foi presentado en Monfortena compaña de Manuel María e Xan AntónRodríguez Vázquez, concelleiro do BNG. De-se xeito, o autor superou o límite dos libroscolectivos e das antoloxías poéticas nas queaparecía, como Después de la modernidad ,de Julia Barella, ou Antoloxía da poesía gale-

ga erótica e amatoria, de Xosé Luís Axeitos.

Pouco antes da estrea editorial de Positivas,debutara en 1989 como narrador na revista

Das Kapital , que publica un relato inspiradono sexto capítulo dunha novela inacabada,

Náufragos do paradiso, que posteriormentepublicaría a revista Luzes de Galicia en 1997,un ano despois de morrer Lois.

En 1994, ingresa no Juan Canalejo da Co-ruña. O seu estado de saúde reséntese nota-

A familia de Lois ten as súas raíces no Incio (Lugo).O pai era Manuel Sánchez Vila, fillo dunha familiade labregos que estudou Dereito en Madrid acon-

sellado polo seu pai e o seu padriño. A nai de Loisé Inés Pereiro Pontón, filla dunha familia taménlabrega, pero de orixes menos humildes. Acaba-rán instalándose en Monforte de Lemos.

1958.O 16 de febreiro, domin-go de Entroido, nace no piso fami-liar do número 39 da rúa Ourensede Monforte de Lemos Luís ÁngelSánchez Pereiro, logo coñecidocomo Lois Pereiro. O primeiro ca-tivo do matrimonio, Xosé ManuelCarlos, nacera nesa mesma casao 17 de setembro de 1956.

1975. Deixa Monforte para comezar

a carreira de Socioloxía en Madrid. Tras amorte do ditador, antes de rematar o pri-meiro trimestre, o poeta decide abandonara carreira, regresar a Monforte e empezara traballar como peón na cristalaría do pai.Funda a revista ‘Loia’ con Manuel Rivas eAntón Patiño, en cuxo primeiro númeroaparecían cinco poemas seus.

1992. En maio, publícaseo seu primeiro libro individual,‘Poemas 1981/1991’. É a primei-ra referencia de Edicións Posi-tivas, un selo acabado de crearen Santiago de Compostela porPaco Macías e Xelís de Toro. O

24 de xullo falece o seu pai, Ma-nuel Sánchez Vila.

1995. Escribe ‘Conversa ultramarina’, que fi-cará inédita até decembro de 2010, e ‘Poesía últimade amor e enfermidade’, que aparecerá en EdiciónsPositivas no mes de decembro.

1984. Ediciós do Castro publica ‘De amor e desamor’, unha antoloxía poética do gru-po homónimo que Lois Pereiro compar tía con Manuel Rivas, Miguel Mato Fondo, Pilar Pa-llarés, Miguel Anxo Fernán Vello, Lino Braxe, Xosé Monterroso Devesa, Francisco SalinasPortugal, Xavier Seoane e Xulio López Valcárcel. Aparece na Coruña o primeiro númeroda revista ‘La Naval’. Lois Pereiro intégrase no concello de redacción.

1982. Gaña o premiode poesía O Facho con“Atrocity exhibition”.

1965.O 3 de xuño na-ce, tamén na rúa Ourense,a súa irmá Inés SánchezPereiro.

1994. É internado de gravidade no Complexo HospitalarioUniversitario da Coruña, entón Hospital Juan Canalejo, ondese lle diagnostica a sida. Abandona a heroína.

1979. Primeiraviaxe no InterRail. Per-

corre os países celtasnun roteiro literario trasas pegadas dalgúns dosseus autores favoritos.En Edimburgo ve porvez primeira o move-mento punk.

Un ano despois, Lois Pereiro viaxa con Piedad aAmsterdam. Á volta percorren a Bretaña francesa adedo, visitan a casa de Flaubert en Roán e perseguena sombra de Verne en Nantes. En 1983, xa despois daintoxicación, viaxa con Piedad e Fernando Saco a Xene-bra vía Barcelona. Logo pasarían por Viena e Salzburgo.En Berlín instálanse nunha casa ‘okupa’ e entran encontacto directo co movemento punk. En 1993, viaxa aParís e colle un avión por vez primeira.

1976. Volve a Madride matricúlase na EscolaOficial de Idiomas en in-glés, francés e alemán.

1986. Viaxa con outros artistas galegos a Santander para participar no Desembarco das Forzas Atroces do noroeste.

As orixes no Incio



LP8

Documento de

identificacióndo pai de Lois

Pereiro, ManuelSánchez Vila

Carné de mestrade Inés PereiroPontón, nai deLois Pereiro

O poeta tentou a mediados

dos oitenta publicar o seu

primeiro libro, pero tivo que

agardar a 1992 para ver

editado ‘Poemas 1981-1991’



1959

1960

1961

1962

1964

1966

1967

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1977

1978

1980

1983

1988

1989

1990

1991

1993

9

blemente e acaban por diagnosticarlle a sida.Dalgún xeito, Pereiro sospeita que o tempo selle está a acabar e en 1995 produce gran par-te da súa obra. Entre marzo e xuño escribe,a xeito de diario, unha longa carta a quen fo-ra o seu gran amor, Piedad, que vive en SanFrancisco naquel momento. Esa carta confor-maría aConversa ultramarina, que foi publi-cada en 2010 por Positivas. Na revista Dorna

adiántanse os poemas do que sería o seu se-gundo libro publicado en vida: Poesía últimade amor e enfermidade, que chega ás libraríaen decembro de 1995 en Positivas.

O 31 de xaneiro de 1996 presenta o seu se-gundo libro no pub Moka da Coruña cun actoque se convertería no seu último recital. Na-quela época, entre os ingresos no hospital,escribe por encargo de Rivas Modesta pro-

posición para renunciar a facer xirar a rodahidráulica dunha cíclica historia universal dainfamia, un texto que se publicaría enLuzes deGaliza. Aquela breve peza de ensaio conver-teuse nun manifesto inzado do pensamentode Pereiro. A habitación 627 do vello Canalejoacolleuno até a súa morte o 24 de maio. A vi-da e a enfermidade déranlle a razón: morreranovo. Como Manuel Antonio.

1985.Aparece ‘De amor e desamor II’, e na mesma edito-

rial sae o primeiro número da revista ‘Luzes de Galiza’. O 24

de xullo comeza a emitir a TVG. Participará na tradución dos

guións de varias series moi populares para a canle pública,como ‘Kung Fu’, ‘Dallas’ ou ‘Espantallo e a señora King’.

1963. Come-za a estudar no co-

lexio relixioso dos

Escolapios de Mon-forte, onde tamén

está escolarizadoseu irmán.

1974. Coñece a Piedad R. Cabo, unha rapaza do ba-rrio da estación que fixera o bacharelato no colexio da Di-vina Pastora.

1987. Julia Barella inclúeo,

acreditado como “Lois S. Pe-

reiro“, na súa antoloxía ‘Des-pués de la modernidad’, publi-

cada por Anthropos en edición

bilingüe.

1996.No ir e vir entre o hos-

pital e a casa escribe ‘Modesta

proposición para renunciar a fa-

cer xirar a roda hidráulica dun-ha cíclica historia universal da

infamia’, que se publicará esemesmo ano no número 27 darevista ‘Luzes de Galiza’.

“ Unha húmida mensaxe de vida e de furia necesaria”

O 24 de maio, o mesmo día en quese fai pública a sentenza da colza,

falece no cuarto 627 do HospitalJuan Canalejo da Coruña. O seucorpo é soterrado no camposanto

de Santa Cristina do Viso.Na súa tumba, no camposanto de Santa Cristina do Viso (O Incio), reza o epitafio:

1981. Convértese nunha das

vítimas da intoxicación masiva por

consumo de aceite de colza des-

naturalizado, que lles vendera moi

barato o repartidor do butano. En-

fermo e prematuramente avellenta-

do, malia os seus 23 anos, regresa

a Monforte en tren con Piedad. En

paralelo ao envelenamento, empe-

za a consumir heroína.

En 1981, o caso da aceite da colza sacudiu to-do un país que, ao mesmo tempo, intentabasuperar o golpe de Estado no comezo dunhademocracia demasiado nova. O 1 de maio fa-lecía un neno de oito anos en Madrid. Dez díasdespois, 141 eran os afectados e había xa seismortos. O balance final cifrou os falecidos

en 1.200 e os afectados en máis de 20.000.O proceso xudicial foi longo e incluíu dúassentenzas. A primeira en 1989 e a segunda, adefinitiva, o 24 de maio de 1996. Ese mesmodía morría Lois Pereiro na Coruña.

Un caso con 1.200mortos, 20.000afectados e dúassentenzas xudiciais

Envelenamento por aceite de colza desnaturalizado



LP 9

Lois Pereiro escribiu por

encarga de Rivas ao final

da súa vida ‘Modesta

proposición’, que publicou

a revista ‘Luzes de Galiza’



Mira que non haberá caciques por

aí como para os ir buscar na Real

Academia Galega

Lois Pereiro é o antisepulcro: foi

un insurxente, na súa vida e na súa

obra, e non está afastado no tempo

“”

l IAGO MARTÍNEZ

Manuel Rivas e Xosé Ma-

nuel Pereiro coñecé-ronse polo acento naprimeira asemblea á que os convocaron naacultade de Xornalismo de Madrid. Un daCoruña e outro de Monorte. Daquela, aín-da non morrera Franco. En 1975 argallaronxunto a Antón Patiño e Menchu Lamas, entreoutros galegos desprazados á capital do estadoespañol, un fanzine convertido xa nun lugar da literatura galega contemporánea: Loia. Alípublicou Lois Pereiro, o irmán de Xosé Ma-nuel, os seus primeiros poemas, recompila-dos por Espiral Maior logo da súa morte no

volume Poemas para unha loia (1996).

Para que serve o Día das Letras Galegas?

Xosé Manuel Pereiro.Se a situación da lingua

galega ose a do Día das Letras ou a da músi-ca tradicional, habería que alar en castelánpara equil ibrar. Non sei por que, alguén teráque acer unha tese, pero é un arteacto queconseguiu unha repercusión enorme en moipouco tempo, e iso que antes de que entraseRivas a Academia non llo poñía fácil á socieda-de [ri]. Todo o que sexa poñer en valor autoresque as institucións teñen agochados está ben.Outra cousa é que deba ser ou non estivo ouque haxa que homenaxear vivos.

Manuel Rivas. Nun país onde teñen o seudía o grelo, a ameixa…

X.M.P. E o polo asado!

M.R.[Ri] Hai moitas máis autoridades arredordo cocido en Lalín ca no Día das Letras Gale-gas. Non vin ningunha no Incio, por exemplo.Máis ben están ausentes. A das letras é daspoucas estas laicas que hai en Gal icia, e oslibros non deixan de ser algo comestible [ri].Temos que asumir o maniesto antropóagode Brasil, o de Oswald de Andrade. Ter bodente para as vangardas é unha característi-ca nosa, está no ADN do noso cosmopolitis-mo. A cultura galega sempre comeu de todoo que é de proveito. Este día, que é algo máisca un día, ten carácter expansivo...

X.M.P.É un ano, non un día, aínda que desta vez non se declarase ofcialmente.

M.R.É signifcativo que a iniciativa a estea alevar a sociedade. Quen fxo soar a buguinaoi a Academia, pero é incrible como se con-

verteu nun movemento social e cultural.

En 2010 houbo un certo boi-cot, non sei se activo ou pa-

sivo, do nacionalismo parla-

mentario, e o de Novoneyra

quedou un pouco descafei-

nado. Este ano, aínda cunhacarga institucional menor,

hai máis actividade, e é diferente.

M.R. Ten que ver coa personal idade de Lois,mais tamén cun crecente act ivismo da so-ciedade civil, das asociacións, da xente. Haiun proceso de deconstrución por parte dasinstitucións e das autoridades. Xa non é sóque non lles interese a cultura ga lega, senónque está a pasar algo que é cualitativamentemoito máis grave: a sensación, dito cunhafrase bíblica, de que se está a levantar a man

contra nós. Os que máis deberían a rrouparestán a crear un medio ambiente hostil. Loisdicía que as sociedades crean os seus propiosanticorpos, e estamos a ver até que punto éextraordinariamente actual a súa Modesta proposición . É o noso Indignádevos! . E mes-mo en orma de arco da vella, cunha ol ladamoito máis larga, porque non se limita aoaspecto social ou dos valores políticos, se-

nón que é ética e estética. Ti-ña razón o vello Borges: todacasualidade é unha cita, unhacausalidade, pero non existeningunha mente nin ningúnconciliábulo. As cousas vanpasando.

X.M.P.Iso demostra a importancia do Día dasLetras: é un ben cobizado. “Si no es al nuestro,no jugamos”. “Si es un tío incómodo y las fotos

no son apropiadas para escolares, no nos in-teresa”. Forma parte do movemento de forzas.Cando o Día das Letras lle toque a quen fxodiscursos para o presidente da Xunta, haberáedicións en cartoné deses discursos, e a minparecerame positivo. Que a cada un o deen-da o sector que se vexa aectado.

M.R. Trátase de crear espazos contra o ba-leiro, contra o baleiramento.

X.M.P. E isto non é a conmemoración dun-ha derrota, ollo!

M.R.Ao contrario. Case sempre atinou a Aca-demia, dende que o Día Das Letras se puxoen marcha grazas a un resistente como Pacodel Riego. Comezou con Rosalía, así que xanaceu ben. Está moi ben ter unha condiciónpermanentemente irónica sobre todo, pero

Manuel Rivas

“Hai máis

autoridades no

cocido de Lalín

ca no Día dasLetras”



LP10

A M A d o R

L o R e n z o



A Academia pon o tema, como

os tribunais das oposicións, e a

sociedade se retrata

Se a situación da lingua fose a do

Día das Letras Galegas habería que

falar en castelán para equilibrar

“”

ás veces conúndese esa idea da ironía conestoutra de levantar a man. Hai moitas máiscousas esperpénticas en Galicia que si mere-cen un esorzo irónico e contracultural. Istopara min ten unha condición alternativa. Senon o an as dierentes asociacións culturais,os ensinantes, asociacións de veciños... Nunintre de crise, de caída do mundo editorial,cando o libro é obxecto dun cuestionamentocase meta ísico, estamos a alar polo menosdunha ducia de boas obras. É di ícil atopar,dende a nosa escala, algo semellante.

X.M.P. O centenario de Miguel Hernándeznon provocou tanto movemento.

M.R. Nin houbo tantos recitais.

X.M.P. E iso que non hai un comité de plani-fcación quinquenal do Día das Letras.

M.R. Hai aí un aspecto especialmente sin-gular que rompe moitos tópicos: Lois non éreerente político para ningún sector da so-ciedade galega. Non vou darnomes, pero outros si teríaninmediatamente…

X.M.P. O patrón xa eito...

M.R. ...unha corrente dispos-ta a mobilizarse con moita orza porque teríaesta condición de reerente, de bandeira, delíder. Tampouco é unha persoa cómoda. Aocontrario: é un insurxente, na súa obra e na súa vida. Tampouco estamos a alar de alguén daIdade Media, aastado no tempo. Quero dicirque incómodo tamén é Curros, pero non tentanta implicación co noso tempo.

X.M.P. Rouco Varela non ha pensar igual.

M.R.Dáse ademais esta situación nun contextoadverso. Lois é o antisepulcro. Sempre se a ladas Letras Galegas con ese tópico do asuntonecroílico, dos mortos, a santifcación… Oque temos aquí é o antisepulcro.

Lois si que pode ser a bandeira do partido

do baixo, a guitarra e a batería. Que impor-

tancia ten esa conexión coa cultura popular

contemporánea na súa vida e na súa obra

con esta maneira de celebralo?

X.M.P. Pensouno ben. Tivo a vantaxe de mo-rrer a unha idade na que aínda podes ser con-temporáneo. Aos 38 anos pódese, aos 70 tesmáis posibilidades de ser acomodado.

M.R.Ollo, que ultimamente son os vellos osrevolucionarios…

X.M.P.Eectivamente, pero á marxe dese acer-to estratéxico seu, nin é o poeta dos oitenta ninisto é un revival. Axuda, pero non é iso.

M.R.En Lois está esa compoñente, ese mundounderground, non só como unha estética. Aín-da que hai unha compoñente romántica...

X.M.P.Á parte da aceta punk hai outra acetaOscar Wilde que non está moi traballada.

M.R. ...non estamos a alar dun letrista, contodos os respectos para os letristas. Se no mun-do clásico se acía distinción entre o sublimee o humilde, mesmo dende o punto de vistada oratoria, Lois ten ambas cousas: o subli-me e o popular. A bomba contra o baleiro éo que leva ese rapaz na arca, a súa equipaxe.Pode impresionar o catedrático de Estética eo mozo que reparte pizzas.

X.M.P.Lois Pereiro non é Sabina. Sabina é unexcelente descritor de cómo son as relaciónshumanas de fnais do século XX e principiosdo XXI, pero en Lois non existe ese elementocostumista. Hai reerencias á súa época, claro,pero excede todo iso. Non é unha mera curio-sidade, como pode ser a exposición Desem-barco dos 80. Isto non é unha operación nos-tálxica. O ano Lois Pereiro unciona porquetoca a fbra íntima de moita xente.

M.R. Funciona porque ten esa compoñen-te de carne. É algo inconcluso. A sensacióndunha obra aberta, que serve para alar pornós, pero tamén para transcender.

X.M.P.Non creo que Dunne, cando fxo a tra-dución ao inglés, tivese a sensación de estar aacer unha antoloxía das otos de García-Alix.Canta a época na que viviu, pero…

M.R. Estamos nun momento no que ti-ñamos que poñernos unha estrela e ir conela por aí. A propia lei do galego no ensino

vén sendo iso: pórlles aos nenos o estig-ma. A los del gallego. A orza que temos éa de converter o estigma nun emblema de

honra, como os republicanosen Mauthausen. Fronte a esasituación unciona o recursotradicional do patriarca, dosabio, que a min me parecelexítimo, está enomenal can-do pensamos en Piñeiro ou

Otero Pedrayo, pero iso tamén nos leva aunha estratexia de xerarquías. O procesode santifcación de Rosalía tamén ten que

ver con iso. O de Lois é outra historia, non

Manuel Rivas e Xosé Manuel Pereiro,do outro lado do cristal

Xosé Manuel Pereiro

“A Lois nono valoraban

porque escribía

en galego e tiñamala pinta”


15 de mAio de 2011 contexto

LP 11





LP12

entra nesta escala de xerarquía. A súa ener-xía vén da súa escrita, como un eros queloita contra o tánatos. Aí si que hai unhaidentificación carnal co autor.

X.M.P. O exemplo de Rosalía acae ben por-que ten ese aspecto de santoral, pero tamén ooutro: tocou a fibra da xente. Estaba a santa eestaba a escritora que foi asumida pola xentemáis alá das operacións demarketing .

M.R.O pobo quedou con Ro-salía, é o pobo quen a canta.Lois ten esa condición.

Hai quen cría que dedicar-lle o Día das Letras Gale-

gas podía desactivar dalgunha maneira a

carga crítica de Lois Pereiro.

M.R.Eu relativizaría un pouco todo iso. Nonpodemos ser miméticos e pensar que a Aca-

demia Galega é o equivalente a instituciónsde poder que hai noutros sitios. Nin sequeraserve o Institut d’Estudis Catalans, onde te-ñen unha pequena frota de coches. Estamosa falar dunha institución que o ano pasadoandaba buscando tellas para a súa sede. Haique poñer as cousas no seu sitio.

X.M.P. O seu poder máis grande, por nondicir o único, é o simbólico.

M.R.A Academia naceu na sociedade que ti-ñamos, que é a que temos, onde o galego tenque loitar contra a extinción. Cataluña e o PaísVasco xa os dan por perdidos, polo menos nalingua. Saben que alí non van poder facer ex-perimentos, que cada vez o diferencial é máisgrande. Galicia, porén, é unha especie de la-boratorio de extinción para o conservaduris-mo. Asociar o institucional coa Academia éun erro de análise. Mira que non hai caciquescomo para ilos buscar á Academia.

X.M.P. Iso é como o tipo que ten a primei-ra edición do Quixote e semosquea porque o reeditan,e enriba en edición ilustra-da para nenos. Que lle imosfacer!

M.R.Hai unha compoñen-te elitista aí. Agora que, vaiser de todos? Pois si, vai ser

de todos. Como a imprenta. O Día das Le-tras Galegas tamén é u nha ferramenta dedemocratización da cultura. Que o poder seapunta aquí a todos os enterros? Pois si, pe-ro tampouco vin por aí os alcaldes apuntán-dose a todos os actos. Lois transmite moitainformación e non se pode desactivar, con-move a calquera.

X.M.P. A súa obra está aí e é a que é. Cantomáis se difunda, mellor. O fundamental é quese lea. E iso de que Lois opinaría desta maneiraou da outra é un exercicio de espiritismo.

M.R. Fronte a ese tipo de prevencións ede actitudes vixilantes está a expansiónda propia obra, este abrollar insólito nuntempo de crise editorial, que é un abrollarque non ten nada que ver coas instituciónssenón coas editoriais e os autores, coa xen-te que mesmo fai por aí graffi ti, octavillas,pancartas, discos... Isto rebordou, como afervenza do Xallas que saltou por riba do

encoro, e nese sentido si que debería ser unmotivo de reflexión en tempos de pesimis-mo e encollemento.

XM: Con acusacións de subvencionismo...

M.R. Pero se subvencións xa non hai! Édifícil atopar casos como o de Lois. É ta-mén pola súa condición da cuarta persoado singular, pola súa conexión entre o eue o nós. Hai autores que son máis do nós eautores que son máis do eu, pero Lois trans-cende estes debates que ao mellor foronpertinentes noutros momentos e noutrasfiguras. É evidente que as institucións nonlle prestan interese e que saben que non opoden manipular.

X.M.P. Dende o momentoen que alguén está morto e asúa obra está pechada, non llepodes facer escribir un sone-

to á xestión de Feijóo. E logo,outra cousa: o chupinazo do

ano Lois foi unha cousa nun bar organi-zada cun grupo de amigos, sen axuda ins-titucional, e o que participou, participouporque lle apetecía. É certo que o Día dasLetras Galegas ten unha esca leta determi-nada e que hai un ritual da Academia, perose alguén pretende que o Día das Letras secelebre nun alpendre con contrasinal, es-tá no seu dereito.

É curiosa a relación de Lois Pereiro coa pers-pectiva xeracional. Por unha banda, pare-ce encarnar perfectamente a súa xeración,o seu tempo histórico. Da outra, sabemosque a súa posición foi sempre a dun discre-to segundo primeiro plano.

X.M.P. Hai aspectos moi mediáticos quepara min teñen tanta importancia como asífilis en Paul Valery. Ese tipo de valores deprodución, como lle chaman os da tele, des-aparecerán pronto porque o que vai quedaré a obra. Aquí estamos descubrindo tantascousas, hai tantos veos que quitar... Mire,Otero Pedrayo era un señorito, un sabio eescribía en galego. Manuel Antonio era unmariñeiro, era mozo e enriba era indepen-dentista. Hai que descubrir tantas cousasde todo o mundo! Cada vez que levantas un

veo aparece un mundo. Lois Pereiro non éSabina. Eses elementos están ben, porque

reivindican ou descobren un-

ha época, porque aquí esta-mos tan afeitos a que haxa un-ha fenda entre o oficialmenteexistente e o realmente exis-tente que hai que facer unhaexposición para lembrar que

hai vinte e cinco anos A Coruña era un farode modernidade. Como aquí non se reivindicanada, cando se fai é a gran descuberta. Loisnon estaba metido nun burato rachando oque escribía. O problema tíñao a sociedade,que non valoraba esa obra, porque escribíaen galego e porque tiña ma la pinta. Todoseses compoñentes xeracionais teñen agorao valor da descuberta, pero son a ganga domineral, que é a súa obra.

Non interpela do mesmo xeito ca outrospoetas da súa xeración.

X.M.P.Non sei como interpela os que teñenagora sesenta anos ou os que cumprirán vin-te dentro de dez, pero si que interpela os queteñen entre 15 e 50 hoxe. Iso é mérito da Aca-

O pobo quedou con Rosalía, é o

pobo quen a canta; Lois Pereiro ten

esa mesma condición

Tivo a vantaxe de morrer a unhaidade, os 38 anos, na que aínda

podes ser contemporáneo

Manuel Rivas

O Día das Letras Galegas é unha

das poucas festas laicas que temos,

e serve para democratizar a cultura

Xosé Manuel Pereiro A colza e a heroína teñen tanta

importancia na obra de Lois como a

sífilis no simbolismo

“”

“” A M A D O R

L O R E N Z O



O poeta popular

Que ten lois pereiro para que o seuDía das Letras Galegas se convirtanesta eclosión de proxectos insóli-tos, de romarías, de maniestaciónsrueiras,de contaxiosa alegría de es-tar vivos, de necesaria revisión dun-ha vertente dos anos 80 ignorada?A resposta non resulta ácil, pero éevidente que, dalgún xeito, estaríarelacionada co seu carácter popu-lar: o da súa obra e o da súa ex pe-riencia vital.

Popular no sentido desa culturapopular contemporánea que xo deLou Reed, de Allen Ginsberg , de Da-

vid Bowie ou do punk unhas iconas

xeracionais e que agora inviste a LoisPereiro no símbolo dunha época ex-pulsada da historia –a nosa propiahistoria– e recuperada polo eectoterapéutico –sanador, máxico– do17 de maio, a verdadeira esta nacio-nal de Galicia, a única que se celebrasen –signicativas– desconanzaspartidistas, sen receos, sen pousosde autoodio: a Literatura engastan-do todas as pezas da identidade dopaís. O idioma na sintaxe auténticada lingua.

Pero Lois Pereiro xa era un sím-bolo xeracional antes de que a RealAcademia Galega, nun acto de auda-

cia e valentía, o elixise en apretada votación para ser canonizado co Díadas Letras Galegas. Érao previamenteou, do contrario, non se esgotaríanos seus poemarios, nin a súa caraenchería as paredes das cidades nino seu nome desabillaría os ollos dequen o pronunciaba como quen des-cira un contrasinal máxico.

Foi popular –respectado e admi-rado– neses recitais que acía a con-tragusto, onde non se oía máis que olatexar dos corazóns acompasadospolo ritmo abismal das súas palabras.Porque o abismo estaba tamén en nós–no pobo– e ninguén se atreveu arecoñecelo agás el, obsesionado por

atrapar, no ruído das almas, a verda-de dun destino en extinción.

Porque el levaba tracexado, no seuísico e nos seus poemas, o mapa dun-ha sociedade omnívora: os acciden-tes xeográcos da especulación –acolza, a sida, a adicc ión...–, os pre-cipicios da marxinación laboral, asáreas lacustres do desamor –¡ata onome do colectivo De amor e desamorparece, de repente, cortado pola ca-dencia das súas curvas de nivel– e alipodistroa dunha poética que seesgazaba nos poboados de chabolas,nos recunchos sementados polo lixoe o río interior, no subconscientedos dogmas. l

Antón Lopo é autor de ‘A palabraexacta. Biografía de Lois Pereiro’ (Galaxia, 2011)

Antón LopoEscritor e xornalista



LP 13

demia. Como o papa, sempre atina, porquecada vez que pon o índice sobre un autor, eseautor pasa a estar no oco. O sistema culturalresponde ou non responde. Ao mellor pasouo ano Ramón Piñeiro sen que houbese unha

refexión sobre o seu papel, pero i so non éculpa da Academia. A Academia pon o tema,como nos tribunais das oposicións, e a socie-dade se retrata diante dese tema. Este ano asexpectativas víronse cumpridas. Estará todaa obra completa ao dispor do persoal, haberáinterpretacións da súa obra e haberá inicia-tivas que, ademais das editoriais, achegan asúa gura. O obxectivo, que non remata o 17de maio senón o 31 de decembro, penso queestá cumprido. Que tamén hai que refexio-nar sobre certos aspectos xeracionais? Poissi, pero iso orma parte da pouca memoriahistórica que hai aquí, sobre isto e sobre to-do. Aquí a memoria é de calamar.

M.R. O de Lois oi unha descuberta. Está

a ser unha descuberta para moita xente. Oque pasa é que é unha descuberta de algomoi especial, que para min transcende asxeracións. Non é unha descuberta histórica.É unha descuberta de algo que está litera-riamente vivo. É a descuberta dun enigma.Toda gran poesía ten unha cerna de miste-rio. Non é unha descuberta do que perde-mos senón que é algo que orma parte denós. Máis ca un universo que se expande,Lois é un enigma que irá medrando. Ten que

ver coa súa obra, claro, senón estariamos aalar simplemente dun personaxe curioso,como hai moitos en cada vila. Cada unhaten o seu extravagante.

X.M.P. Eu non vin o presidente da Xunta ci-tando a Lois Pereiro. A Castelao, si, pero a LoisPereiro, non. E tampouco vin a Paco Vázquezpedindo a rma de Lois Pereiro para que onomeasen Deensor del Pueblo.

Son lecturas prendidas na obra de Lois, co-

laterais ou secundarias, pero prendidas.

X.M.P.Eu creo que son máis valores de pro-dución ou necesidades xornalísticas de eti-quetar ou situar. Os loisistas sonloisistaspolasúa obra. Ti non podes acer unha historiada literatura do século XIX sen alar da tu-berculose, pero iso era unha circunstanciahistórica que ao nal na literatura infuiumenos que a aparición do automóbil. A colzae a heroína infúen nalgunhas guras, na pa-

labra “agulla”, en “cisternas”, pero tampoucoé para tanto. Forma parte das súas vivenciase punto. Ten a mesma importancia que a sí-lis no simbolismo. Aquí na Coruña est ivooculta toda a contracultura. Pensando node “Vigo se escribe con uve de Madrid”, ca-se mellor [ri]... Non, agora en serio: pareceque a última cousa importante que produ-ciu esta cidade oi o de María Pita. O últi-mo motivo de orgullo! E isto non soamentepor parte dos malos. Para certas instanciasparece que aquí non hai Día das Letras atéque llo dediquen a este ou aquel.

M.R. Hai moitos casos así.

X.M.P.Que máis queren para certos autores?O que hai que acer é que estean as súas obrasnormalmente nas librarías e punto, salvo quese descubra que son enviados do planeta Ariel,que entón habería que acer un simposio. Pa-recemos aqueles personaxes de Kurosawa,coa bandeira sempre ás costas. n

Rivas e Pereiro sosteñen dous barcosa escala xunto á barra do Dársena



A reinvención

do lector

a través

do poeta A poesía de Lois Pereiro pasa o foco, entre 108 poemas, do

autor ao lector, nunha redefición do concepto lectura e de

espectador que esixe un “corpo a corpo” coas súas verbas

BÁRBARA G. VILARIÑO“

A escrita de Perei-ro traza un mapa

co que orientarsena opresión de estar vivos”: Daniel Salga-do, xornalista. “Decepciona a quen querebotar só un vistazo porque demandaunha lectura activa, un corpo acorpo”: Artu ro Casas, profesor deTeoría da Literatura da Universi-dade de Santiago de Compostela(USC). “Desenvolve na súa obra asdistintas facetas da aprendizaxe”:Xavier Rodríguez Baixeiras, poe-ta e tradutor. “A propia lingua xe éa motivación da súa lírica”: MaríaXesús Nogueira, profesora de Filo-loxía na USC. “Recupera para nós, osseus lectores, aquelas caras da vidae da sociedade que nunca vemos na

literatura”. An xo Angueira, docenteda Universidade de Vigo.

Partimos de que, en pleno apoxeodas Letras Galegas, xa existen máis lec-turas sobre a escrita poética de Lois Pereiroque versos da súa autoría. Dentro destaexperiencia lectora a liña partida,o máis relevante é, coma apuntaArturo Casas, non só a orixina-lidade da súa impronta dentro domarco galego do momento, senóno espírito renovador de si mesmoao lector: “Ante todo, el confesá-base lector antes que poeta. Nonpenso que reformulase este oficio,pero si que talvez creou a súa obrana liña de reinventar o oficio de lec-tor, buscando unha lectura agresivae activa moi contraria á tendenciaprofesoral que imperaba”.

O propio Lois Pereiro, incesante lec-tor e analítico de si mesmo, na procurainfinita da escrita perfecta, confesáballe

‘Poesía últimade amor eenfermidade’Lois PereiroPOSITIVAS, 1995

10 euros

108 páxinas

‘Poemas1981-1991’Lois PereiroPOSITIVAS, 1992

10 euros

96 páxinas



LP14

R A M Ó N R A Í C E S

O poeta pasea entre as casasde Santa Cristina do Viso, a

aldea dos seus avós maternos



‘Antoloxíapoética. LoisPereiro’Daniel Salgado

GALAXIA, 2011

11 euros

176 páxinas

‘Poemas paraunha loia’Lois Pereiro

ESPIRAL MAIOR, 1997

6,95 euros

60 páxinas.

‘Lois Pereiro.Poesía

completa’Edición: Ana Acuña

XERAIS, 2011

16,15 euros

224 páxinas

á xornalista Ana Romaní nunha entrevista noano 1995: “Penso que a poesía é un xeito defuxir da barbarie, todo o que se escriba podeque non contribúa a mellorar o mundo, perotampouco pode contribuír a empeoralo”.

Cento oito poemas, “o suficiente para cons-tituírse como o poeta que foi”, indica Baixei-ras. A idea premonitoria de morrer novo e pu-blicar un libro, como Manuel Antonio, viusematizada no número de obras que crearía,dúas en vida e unha póstuma: Poemas 1981-1991, Poesía última de amor e enfermidade (1995) e Poemas para unha loia (1997). En-

tre pílulas de brevidade amarga, traduciónse a escolla da semántica axeitada atópase oamor nun senso universal, a vida, a morte ea enfermidade. Temas, a fin de contas, uni-

versais e presentes en toda pegada literariae artística da historia da humanidade. Quecaras conforman e distinguen, entón, a po-liédrica poesía de Lois Pereiro?

PALABRA “LINGUAXE”, LINGUAXE DA PALABRA

“Cuspídeme enriba cando pasedes / pordiante do lugar no que eu repouse / en-

viándome unha húmida mensaxe / de vi-da e de furia necesar ia” ( Poesía última deamor e enfermidade). A mensaxe e a canle,fiándose entre versos, foron o leitmotiv dosseus poemas. Segundo Arturo Casas, re-presenta “a experimentación coa linguaxemáis plural do século X X”, debido en granparte aos seus coñecementos filolóxicos eaos seus labores de tradutor para a TVG.Grazas ás cinco linguas que dominaba,ampliou os horizontes do galego e da poe-sía en galego nun “plurilingüismo lúdico”,como o denomina María Xesús Nogueira.Esta combinación era un adobío innova-dor no seu marco, pero o máis relevantequeda na súa capacidade de expandir asacepcións dos termos e moldear á súa vozos estranxeirismos.

Parafrasea ndo a Walter Benjamin, todoexercicio de escrita é tradución: no caso

de Lois Pereiro, el foi capaz de superar oartificioso da lírica profesoral imperantetrasladando a súa propia experimentaciónda lectura, como sentía o ritmo e as imaxes .Segundo Arturo Casas, “creou poesía nun-has coordenadas xeoculturais que foron

mo nese estadio do espello terminativo,fai que o amor venza”. Fóra da concepciónromántica, percíbese na súa última obraen vida un último alento a un a mor uni-

versal. Aos seres queridos.

“Se a morte é un incidente necesario / queme penetre calada e sen furia / a traizón e uni-formemente cruel” ( Poesía última de amor eenfermidade). O foco na vida de Lois Pereiro,na súa poesía, pasa pola morte. Paradoxal-mente, desde a furia da fraqueza escribe congrande vitalismo, sendo o seu propio corpo

outra das súas temáticas. Arre-dor del, o latexo do suicidio fia-do cunha ironía que revela unhagran consciencia de cada verso, easí, desde o seu epitafio desafía acuspir sobre a súa lápida.

RELECTURA DO LECTOR

“Cal morto xa / ou vencido / fa-lo de min / e durmo no desast re”

( Poemas 1981-1991). Na publica-ción non remataba o seu come-tido poético. Ler, reler, escribir,

reescribir. Catro accións que mutan radi-calmente a súa acepción ao engadir o pre-fixo. O existencial ismo levado ao cabo des-de a loita semántica ata o espazo final nopoema de cada palabra.

A experiencia dos lectores navega na súapoesía, cuxo goce “non se pode consideraralgo pechado. Mal asunto se podemos defi-nir a poesía”, esgrime Arturo Casas. A chave:desde a lectura, debuxar coa escrita outrotipo de suxeito poético, estabelecer outrasxerarquías e outro concepto do que importacontar. Á súa vez, este suxeito toma formadun home discreto que plasmou o canon e oinstitucionalizado para subvertelo co contra-punto da contracultura –“A cultura contrao simulacro”, matiza Anxo Angueira–. Todoese punk, os suburbios, Baudelaire e Bern-hard, unidos para retar o lector a ese “cor-

po a corpo”, a unha experiencia vivencial case performática. Un-ha performance poética impres-cindible –a diferencia do dito porJean Cocteau–, sabendo para que:desde moi novo deixou plasmadonos seus versos o proxecto poéticoclaro e intenso que tiña en men-te, “non só como individuo, taméndentro da súa xeración foi sempreconsciente do lugar que ocupaba”,

apunta Baixeiras.Lois Pereiro, o eterno palimpsesto.

Análise tras análise mantense a esen-cia da súa unidade literaria: modificar a ex-presión poética desde a linguaxe ata chegara este derradeiro punto e final.

unha anomal ía tendo en contao que se estaba a facer”. Reelaborou e re-escribiu os seus poemas, procurando nassúas propias palabras as ideas reflectidasnoutras verbas doutras linguas, transmitin-do ao tempo todo o marco cultura l implí-cito en cada idioma: cinema underground,a cultura do grafitti que xa comezara aagromar en Europa, a cultura de masas, amúsica e a actitude punk.

TEMAS CLÁSICOS DE VANGARDA

“Por ti sobrevivir coa forza necesaria / paraerixirme en sombra do que fun” ( Poemas1981-1991). Pódese albiscar unha brecha

nesa unidade divid ida da súa poesía, co-mo indica Arturo Casa s: “Aínda que sópasan tres anos entre unha publicacióne outra, si que se pode percibirun ton renovado coa afectaciónda enfermidade”. Subliña que apesar desta diferenciación, “nonqueda resolto todo o expedientecrítico e lector: a sida e a doenz apolo aceite de colza non son o quemáis clarifica a súa figura, e de fei-to, pode chegar a ofuscar a quenprocure a súa auténtica esencia”.María Xesús Nogueira especifica:“Trata temas universa is como a en-fermidade, o amor e a morte, perotínxeos de vangarda dialogando coseu imaxinar io de cine clásico ou o punk,de aí que ta mpouco perda actualidade”.

“Conxugando os verbos vivir e amar /en primeira persoa do plural / reducidosás formas do presente” ( Poesía última deamor e enfermidade). Para falar de Lois Pe-

reiro, poeta, é preciso falar de Piedad Cabo,da que non pasou distanciado máis de tresmeses. Explícao Anxo Ang ueira: “A forzado amor na súa poesía é a súa motivación,o que enche todo. Conxugou o amor e amorte dunha maneira orixina l, que mes-



LP 15

Entre pílulas de brevidade

amarga, traducións e

a escolla da semántica

axeitada atópase o amor

nun senso universal

“Conxugou amor e morte

dunha maneira orixinal, que

mesmo nese estadio do

espello terminativo, fai que

o amor venza”, di Angueira



Poeta punk, autor existencialista, escritor maldito, artis-ta underground... Son algunhas das etiquetas coas quese intenta delimitar a Lois Pereiro. As palabras, á horade definir e resumir unha v ida, quedan curtas. Son un-

ha gaiola que limita a real idade de calquera. Lois Pereirotivo unha vida azarosa e axitada, marcada pola en-fermidade. Foi o dono dunha vida complicada,tan complicada como a vida de calqueraoutro. Dende as súas orixes familiaresno Incio até o seu falecemento na ha-bitación 627 do Hospital Juan Cana-lejo, o monfortino realizou unha

viaxe vital con paradas en Mon-forte, Madrid, A Coruña, Berlínou Edimburgo. Nalgunhas de-sas cidades só estivo uns días,simplemente de paso. Outrasmarcaron a súa traxectoria eestiveron asociadas a palabrascomo “loia”, “colza”, “enfermida-de”, “punk”, “envelenamento”, “heroí-na”, “música”, “cinema”... Centos de palabrasque van trazando un retrato seguramenteincompleto, pero aproximado. Ningunha

vida se pode resumir nun feixe depalabras, pero algúns termos per-miten configurar a lenda do mapa vital dunha persoa. O escritor Mar-cos Calveiro vai máis aló en Xornalde Galicia e emprega o abecedariopara tentar debullar –do “a” ao “z”e apalabra por palabra– a vida doescritor homenaxeado este ano noDía das Letras Galegas.

As palabras escollidas por Calveiro foxenda facilidade. Non queda cos tópicos, coascolzas, as enfermidades, osmonfortes e as

loias. Vai máis aló e retrata cunha enume-ración de termos a vida do escritor, perotamén as súas influencias artísticas e as súasinquedanzas culturais. Cada un dos vocablosindican os momentos e as ideas clave que lle per-mitiron ao monfortino escribir unha poética únicadentro da literatura galega Sen as influencias centroeuro-peas, sen a cinefilia e a megalomanía, sen as persoas máisimportantes da súa vida, Lois non sería Lois. XDG



LP16

‘Lois Pereiro.Náufrago do

paraíso’Marcos Calveiro

XERAIS, 2011

10,70 euros

160 páxinas



AMOR ausente e vixiante. Amor grisfume. Amor perplexo. Amor de fumeferroviario. Amor feroz, sen des-tino. Amor de sempre oculto e pro-hibido. Amor ritualizado. Anunciou

que todo Amor é inútil e logo descubriuque no Amor, como na guerra, nunca oímos otiro que nos alcanza. E o Amor asaltounosen previo aviso cando el xa non queríadefenderse. Porque o Amor resucita ilimi-tado. Porque o Amor cura.

BAR. Bares de Monforte, de Madrid,da Coruña, de Compostela. O Sé-samo. O Lechu. O Pixolas. O Man-hattan.O Comercial. O Borrazás, O Parrús,

O Moka, O Entrerrúas, O Dakar.BERNHARD. Espírito irmán. Contaxio. Dor.

Exilio interior. Austria. Enfermidade. Lo-ucura. Morte.BREVE ENCONTRO. Visión dun soño fracasado.

CASA. Castelo, Castelao.O Incio. Santa Cristiña do Viso, Toldaos, Reádigos.CORPO. O corpo é unha pai-saxe de batalla: unha car-nicería no cerebro.

CAR CRASH. Exhibición de atro-cidades. Futuros distópicos.Empatía do pasado. Carroza-rías metalizadas. J. G. Ba-llard.

DOR. Esvaise a Dore chega o soño. Aquela Dor inmó- bil que habitaba assúas noites. A Dor

eterna do amor que envele-na a alma. A dor que tin-gue dun odio frío. Maldi-go a dor que levo en cadacélula.

EUROPA.Trans-Europa Ex- press. Jim Mo-rrisson enParís. Punks

en Edimburgo. Yeats

en Sligo. Pogo enBerlín. Zeca en Lis- boa. Joyce en Dublín.EU. El. Eles. Elas. Os

demais, sempre os demais. Tería que reanudar-

me / e regresar á miña propia vida / sen contaxiarmeoutra vez de min mesmo.

FAMILIA. As avoasBalbina e Emilia.Os pais Inés e Ma-nuel. Os irmáns,Xosé Manuel e Inés.

Isabel, sangue novo, aire su-reño, máis luz, por fn. Os que

o apalparon incrédulos, co-lléndoo das mans. Os que oamaran morto e o amabanaínda máis vivo.

Güecho pequeno, Raúl, Reme,Saco, Os Raíces, Geluca, Pe- pa, Patiño, Rivas, Reixa e tan-tos outros… pantasmas e ami-gos perdidos no turbillón do

tempo. Amigo. (Defnición) Alguén a quen

axudarías sempre a desfacerse dun cadá-ver se fose necesario. Cantos tería así,con “A” maiúsculo? Cada vez máis polo quea min respecta; diso estou seguro.

HANDKE. “Dende que unha vezviviu convencido, durante ca-se un ano, de que perdera afala, cada frase que o escri-tor anotaba, e coa que incluso

experimentaba o arranque dunha posiblecontinuación, convertérase nun acontecemento. Cada palabra non pronunciada, pe-

ro feita escritura, invocaba as demais, eel respiraba sentíndose de novo unido ao mundo; unicamente cun deses apuntes lo-grados empezaba o día para el, e entónatopábase a salvo, ou así o cría, ata a mañá seguinte”.

Indiferenza. Intolerancia. In-famia. Inxustiza. Ignorancia.Loita, denuncia, que o noxo

non se converta en normal.

Non, non podemos transixir

máis. Xa nos refuxiamos no cinismo dema-

siado tempo, e a estética ten que ir pa-

rella á ética. Hai que entrar ata a coci-

ña das cousas e levar sempre a Filosofía

no mesmo peto onde levamos a carteira, a

carón do pano e da navalla. Iota, entre parénteses. Militar na miña propia lin-gua, “porque me peta e que-ro e me dá a gaña...”.

Maiakovski.Bukowski.

Luís Ángel, Luisiño, Luisón,Lois. Loia. Canto eterno dunhaterra fráxil.

MORTE. Na epiderme. En negati-vo. En decadencia. Morte ve-ciña. En stand by. Coma un in-cidente necesario. En desfle

intermitente. Como o amor,nunca advirte por onde se nos achega. MANUEL ANTONIO. Escribir un libro, mo-rrer novo. Vivir a présa, morrer axiña edeixar un fermoso cadáver. Sexo, drogas erock & roll. MARCOS. Todos somos Marcos nas selvas La-candonas do que nos foi prohibido.

Néboa, fumadora de opio. Néboade mil noites.

Soño. Compaña. Camiño. Remuí-ño. Gadaña. Estraña.

OPIO. Pena Moa, Carqueixo,O Vao. Pánico en Needle Park. Mulleres de sangue compartido,nas mesmas rúas, Sant Pauli,

Papagaio, Saint Denis, Chueca e a Liber-dade.

PIEDADE. a Ti, única desde pore para sempre, fagas o quefagas, ou esteas onde esteas.Piedade.POESÍA. A verdadeira poesía

nunca minte, por ferinte que sexa. A Poe-sía é un feito de fuxir da barbarie. Poe- mas feitos coa vida e o líquido sangue.

Quartermaster. Gadgets e in-ventos. Madura, 007, madura! Madura, Lois, madura hai que

ir cos tempos!

RAYMOND CARVER. “¿E conse-

guiches o que querías desta

vida? Conseguino, si. ¿E que

querías? Considerarme amado,

sentirme amado na terra.”

SILENCIO. O silencio é o quedistingue os que aman conespírito suicida. Camiña enSilencio. Non te afastes. Mirao perigo. Sempre o perigo. A

conversa Infnda, a Vida reconstruída.

Non ten afastes, en Silencio.

TREN. TINTÍN. TORNASOL. SUITEINGLESA EN SOL MENOR.

VIDA. Sucesión de luz e sombras. Vida roubada á morteveciña. Indolora e indeci-sa. Amarte, vida, amarte casesempre,/ inda que sexas dura e

leves entremedias / piedade e odio in-termitentemente.

WIM WENDERS. Ritual de xestose pausas sublimes.

XARDÍN. Un xardín no Incio, conciprés, buxos e palmeiras, nacasa baleira dos devanceiros.

As agullas dos reloxos fcan

paradas e a choiva esvara dunxeito amoral. Xistral, Mapa, Balado, asselvas adolescentes dun cazador de libros.

I grego. A incógnita na ecua-ción dunha vida. O mercurioinconstante dun pasado quenon somos quen de apañar. Fi-

llos dun pasado que nos queima. Un pasa-do que podrece baixo terra.

Fin. Estertor fnal de quen vos

ama. Que a vida non vos sor- prenda xamais desprevenidos,calados e neutrais. Loita fu-ria, humor. Amen! des


Quen é Lois?


LP 17

A gpo

qr

s

tv

x

y

Z

w

h

i

k

l

m

nñ

b

c

d

e

f

(J)

Marcos CalveiroEscritor





LP18

súa propia indepen-dencia no cosmos lír ico”, expl ica

o poeta Miguel An xo Fernán-Vello. A súaestilística poética e a súa forma indepen-dente de ver a poesía procedía, en certoxeito, das súas circunstancias persoais edas súas influencias poéticas. “Lois era unlector moi culto e famento por lelo todo,moi coñecedor de correntes externas. Eraun gran coñecedor da poesía alemá, pe-ro tamén de autores portugueses”, lembraFernán-Vello.

Ademais, a súa personalidade –entre re-servada e tímida, segundo lembran algúnscompañeiros de xeración– tamén fomen-taba a súa independencia. “Era un homereservado e moi centr ado en si mesmo,pero de gra n cordialidade”, lembra Fer-nán-Vello. “Era un tipo tímido, había queanimalo para que escribise. Era como Pi-lar Pall arés, nese sentido de escribir ma-rabillosamente ben, pero precisaba de quealguén o an imase”, rememora o poeta eactor Lino Braxe.

Pola súa banda, Miguel Mato tamén lem-bra o carácter de Pereiro, aínda que senquerer afondar en tópicos sobre a súa p er-sonalidade. “Lois non era un home de gru-

po, el era individualista”, explica Mato, queengade: “Todos eramos, naquel momentoe no grupo De amor e desamor, individua-listas”. Ese colectivo poético reuniu nosoitenta un grupo de poetas de diferenteíndole, natureza e características. Non ti-ñan nin vontade nin necesidade de consi-derarse unha xeración. “Non naceu comoun grupo poético ao uso, xa que había un-ha diversidade temática e estética patente.Naceu como unha reunión de amigos quequería axitar as mortas e paradas augas da

vida cultural da Coruña. Así apareceu esteconxunto, que non era un grupo poéticodeterminado”, expón Fernán-Vello.

Ese conxunto estaba formado por ManuelRivas, Lino Braxe, Fernán-Vello, Miguel Ma-to, Pilar Pallares, Xulio Valcárcel, FranciscoSalinas Portugal, Xosé Devesa, Xavier Seoa-ne e Lois Pereiro. Todos eles mantiñan uncarácter propio e unha forma independen-te de entender a poesía. Partillaban a escritaen galego, a cidade e a vontade de remexer

“X a teño dito que o pro-blema da literaturagalega é que é un-

ha literatura demasiado profesoral e isoimpide que se entronque coa v ida”. Esaspalabras, que recolle Daniel Salgado nasúa Antoloxía poética de Pereiro (Galaxia,2011), díxollas o escritor monfortino a AnaRomaní nunha entrevista en Diario Cultu-

ral no ano 1995. Con esas frases, Pereiroamosaba a súa visión poética contraria ás

liñas que viñan marcadas dentro da lite-ratura galega. Era un inconformista, quemiraba máis a ló do que simplemente po-día ver ao seu redor. Esas ansias de buscarnoutros lares literarios o que lle faltaba aos

versos galegos era algo que compartía cosescritores que, coma el, estouparon comopoetas nos anos oitenta.

Na que se coñeceu como a xeracióndos anos oitenta –onde se poderíasituar a Lois Pereiro, sempre tendoen conta as súas propias singulari-dades–, o afán por darlle un xiro ápoesía do país era un trazo comúne transversal. Nos libros de texto deLiteratura Galega, eses que estudanos rapaces, lémbrase que coa chegada

dos oitenta e o estoupido das liberda-des, unha nova xeración poética racha-ba co realismo social que cultivaba aliteratura do país. Non obstante, oscambios ían máis a ló desa simple lectu-ra. A filóloga e escritora Mercedes Queixas,na súa biografía de Lois Pereiro A urxencia

poética dun futuro alleo (Laiovento, 2011),establece unha serie de característ icas quedefinen as novas promocións poéticas domomento. Queixas destaca nese senso que,máis aló da ruptura, tamén había unha von-tade de renovación e unha busca literariaque a crítica definiu como neosimbolista,unha apertura temática –inclusión da eró-tica, da cultura urbana e da sexualidade–,un afán culturalista a partir da apelación aautores doutras épocas e culturas e un hacentralidade no eu poético e no mundo in-terior. “Dese espírito vangardista, ruptu-rista e incorformista vai participar o ánimocreativo de Lois Pereiro”, escribe Queixasna súa biografía do poeta.

O “planeta autónomo”da poesía dos oitenta

O monfortino explotou como poeta nunha década na que agromaba unha promoción lírica que rachaba, en certo

xeito, cos versos galegos anteriores. O escritor vivía esa marea literaria ao seu xeito, con independencia

e marcando as súas propias normas

ALBERTO RAMOS

Non obstante, non se po-de entender a chamada xeración dos oiten-

ta como un elemento poético illado,totalmente rupturista cos autoresque escribían en anos anteriores eque continuaron coa súa literaturanos oitenta e máis despois. Os poe-tas que xurdiron non se desentende-ron por completo de Ferrín, Luz PozoGarza, Arcadio López Casanova ouGarcía Bodaño. “A poesía dos oitentacomeza antes, grazas ao traballo fun-damental de autores anteriores comoFerrín ou López Casanova, que foronmarcando unha liña que seguiron os

poetas novos”, explica Miguel Mato, profesore membro De amor e desamor, grupo poéticodaqueles anos.

O traballo de autores anteriores esta-ba alí cando comezaron agromar –entreoutros moitos– escritores como Fernán Ve-llo, Manuel Rivas, Xulio López Valcárcel,Miguel Mato, Xosé María Álvarez Cácca-mo, Cesáreo Sánchez, Claudio RodríguezFer ou, tamén, Lois Pereiro. A ruptura corealismo social –entendido este tal e como

se reproduciu en xeracións anteriores– éunha evidencia, pero non había un afánpor borrar o compromiso adquirido cunhaliteratura combativa e definitoria de país.“Rupturas sempre hai, e daquela había un-ha vontade de facer nova literatura e niso

tamén influíu unha gran nómina deautores, pero non só de autores ga-legos. Agora ben, toda arte ten un-ha intencionalidade política e naxeración dos oitenta non ha i unhadeserción do compromiso políti-co. Non había ese realismo social,pero si unha vocación da terra. Eseelemento e a procura dunha reno-

vación estética definían a poesía daépoca”, di Mato.

Pereiro bebía desas necesidadespoéticas nos oitenta, pero –comolembran os seus compañeiros de xe-

ración– ao seu xeito. “A poesía galega eraun magma universal no que Lois Pereiroera un planeta autónomo que xiraba coa

‘Transgresióne fraxilidade’Miguel el Mato

LAIOVENTO, 2011

11,00 euros

108 Páxs.

‘Lois Pereiro.Achegascríticas’

VV. AA.

POESIAGALEGA.ORG,

2011

De balde

145 páxinas

‘DicionarioLois Pereiro’

María Xesús

Nogueira

3C3 EDITORES, 2011

11,00 euros

145 páxinas



Lois Pereiro e o soño eterno



LP 19

a vida cultural galega. Mesmo chegarían acompartir dous l ibros antolóxicos.

Nese ámbito colectivo heteroxéneo, Loisencaixaba como un máis, independente-mente da súa posible timidez. “Integrouseperectamente no grupo, era un máis denós”, di Fernán-Vello, que engade que “Deamor e desamor signicou para el unhareactivación e unha conexión con todo oque escribira antes na revista Loia, na súaetapa en Madrid nos setenta”.

Dentro do grupo, algúns dos seus compa-ñeiros vían esa independencia e esa sorte “deplaneta autónomo” que posuía Pereiro. Víannel unha orma única de entender a poesía.

“Cando o vías, dábaste conta de que era unser único, especial e irrepetible. Non estabasó na liga da literatura galega, estaba nunhachampions con Dylan Tomas e Baudelaire.El non estaba para a enciclopedia galega, elestaba para outra cousa”, sentencia Braxe.

“Pereiro non estabapara a enciclopedia

galega”

Lino BraxePoeta e intérprete

“Non era un homede grupo; era, como

todos, individualista”

Miguel MatoEscritor e poeta

“” “”

Jonathan Dunne traduciu a obra poética de Pereiro ao inglés:‘Lois Pereiro. Collected Poems’ (Small Stations, 2011)

O seu carácter, a súa independencia, o seuestilo e a súa estética –tanto literaria comopersoal– conseguiron que, na súa propia xe-ración poética, nacesen varias etiquetasao seuredor. Quizais, a máis presente naquela épocaera a de poeta punk. “Lois vivía dunha orma,

vivía como quería vivir. iña unha estéticapola que moitos xa lle colocaban a etiqueta depoeta punk. Pero el era punk como era outrasmoitas cousas. Para min, Lois era un dandique seguía a tradición de Lord Byron”, con-clúe Mato tentando borrar os tópicos que xanos oitenta se identicaron con Lois.

odo ese universo de etiquetas que xurdi-ron ao seu redor converteron a Lois Pereiro

nunha sorte de mito l iterario contemporá-neo. Non obstante, a realidade era que, dalgúnxeito, non estaba tan á marxe na estética e naxeración poética da súa época. Compartíainquedanzas cos seus compañeiros pero el,como Manuel Antonio, ía máis alá. n

Jonathan DunneTradutor e escritor

Traducir a obra poética de Lois Pereiro ao inglés oi

unha experiencia dura. Achegueime ao último librocon certa trepidación. Que experiencias ía comparti r,que leccións había que aprender? Andar con alguénpolo camiño da morte non é doado. Ademais, para apublicación en inglés, traducía os seus tres poemarios:

Poemas para unha loia , Poemas 1981/1991 e Poesía úl-tima de amor e enfermidade. Manter o ío –o caso decada tradución, unha especie de exhalación continua–ao longo dos tres libros oi diícil.

Na tradución somos como o pallaso que levanta no ai-re ao mesmo tempo catro ou cinco bolsas de plástico, dasque se tiran descoidadamente, pasando a se enlearen nasárbores. Expelémolas co noso aire –ese aire que pasa através de nós como todo nesta vida: o aire, a comida, mes-mo a vida, somos todos tradutores– agarrándoas a pun-to de caeren no chan e volvendo expelelas. Ao redor denós está o público, expectante, participativo, a tradución

por moito que o pareza, non é un eito illado, separado domundo real, todo o contrario, o mundo quere participarna nosa creación, o mundo é un lugar moi creativo, anquetenten acer que non o vexamos así, o mundo participa.Ás veces, ao acabar unha tradución, algunha bolsa quedafotando, por moito que tentes acer que desapareza coteu alento, acabado o espectáculo, marchado o públicocun xesto de despedida do mestre de cerimonias, que -ca de pé ata que saia o derradeiro neno. E a min pasoumeco soño, o soño eterno de Lois.

A palabra “soño” aparece na poesía de Lois un total de31 veces, é unha palabra signicativa. O soño é río, ner-

vioso, agresivo, secreto, escaso e prudente, breve, racasa-do, derradeiro, maltratado, condicionado, dérmico, alleo

e repetido –un bo vocabulario para un que se achega por

primeira vez á poesía de Lois–. en perl v iolento, aceescura, pasos cegos, desexo e necesidade. Cohabita, pisaen silencio. É o soño do esprito intoxicado de nostalxia,da aparición que se abre as veas en público. Lois matinoumoito nel porque o tivo sempre moi presente.

En dúas ocasións , é o soño eterno: “Do Soño Eterno,do Big sleep, [acer] outro máis pequeno” (antepoemaa “ If I die before I Wake”); “e ó nal sempre a pulcritu-de doutro ensaio xera l do soño eterno” (poema “VI”, naedición de Ana Acuña). Como ai a miúdo, o poeta citaen inglés. Foi estudoso das linguas, ansioso de cruzar asronteiras, é dos poetas galegos máis universais. Te Big Sleep é a coñecida novela policíaca de Raymond Chan-dler, o pai do xénero en inglés. raducín a primeira cita:“Of the eter nal or big sleep, [to make] another, smaller one”. A segunda: “ And at the end the sad pulchritude of another dress rehearsal for the eternal sleep”.

Foi esta segunda cita que se mantivo no aire, fotandodun lado a outro. “Te eternal sleep”. Primeiro saquei anovela de Chandler da biblioteca pública de Santiago nonporque a lembrase da poesía de Lois, senón porque meapetecía ler unha novela en inglés durante a miña estan-cia na cidade peregrina. Só na casa decateime da coinci-dencia. Despois a miña muller, poeta búlgara, escolleu opoema “VI” para lelo en tradución búlgara no acto VentoLois que tivo lugar na Coruña o día 20 de marzo de 2011,sen ser infuída na súa escolma. Ao día seguinte a miñatradución entrou na imprenta.

Viaxamos tres días a Madrid. O derradeiro, baixei aosservizos nun restaurante americano, Foster’s Hollywood,onde colgaba un gran cartel da película que se fxo de Te

Big Sleep, con Humphrey Bogart e Lauren Bacall. A tra-

dución ao castelán desta pelícu la: El sueño eterno.Como ía saber que o título da película ora traducido así?Cando ao fnal do poema “VI” –o poema máis emblemá-tico de Lois– ala do soño eterno, ala dun soño longo, isosi, pero non eterno, ala do big sleep, como deixara clarounhas páxinas antes. Non obstante, á miña volta a San-tiago, non reaccionei, a tradución estaba na imprenta.

Dous días máis tarde, viaxando en tren dende Vigo a San-tiago, a rapaza diante miña lía unha novela que crin reco-ñecer, aquel exemplar da biblioteca pública de Santiago danovela de Chandler outra vez, en inglés nun tren galego. Se-guín sen reaccionar. Era unha casualidade pero traducira apalabra en galego “eterno”, “the eternal sleep”. Foi a sema-na seguinte, cando a miña muller escribía un diario parao periódico Public Republic e alaba do mesmo poema deLois, que decidín acer algo, anque a tradución levaba oitodías na imprenta, case seguro que empezaran a imprimir.

Enviei un, dous, tres correos á deseñadora do libro, para verse era posible introducir un cambio ao nal do poema, “thebig sleep” en vez de “the eternal sleep”. Incluso estaba dis-posto a pagar para reimprimir esa parte. Parecíalle poucoprobable que non estivese xa impresa.

As luces encendéronse. Os leóns, o trapecista, parti-ron. Só quedan os restos do público, e o último neno quedende o auditorio le na páxina impresa: “ And at the end the sad pulchritude of another dress rehearsal for the big

sleep”. “ Big ” non é “eterno”.l



Modesta proposición paraler politicamente

a Lois Pereiro

Lois Pereiro. Días das Letras Galegas 2011


LP20

que escribiu ese ensaio de título im-posíbel de memorizar, entre A Modest

Proposal de Jonathan Swift e a Histo-ria universal da infamia de Borges, ode Monforte estaba moi enfermo. Así

e todo, regateáballe horas aosmédicos para dedicarllas aoseu manifesto. Escribía e es-cribía, entre o hospital e a súacasa da Coruña, coma se cadapáxina fose unha república. “Seas vítimas de antes pretenden ser

verdugos á súa vez, ¿de que parteque non sexa a das novas vítimas,dos novos vencidos doutras gue-rras, podemos estar xa?”.

O lugar dende o que escribeestaba trazado nun poema uns

meses antes. Titúlase “Amor e sangue

en Chiapas” e vai precedido, en Poesíaúltima de amor e enfermidade, dunhareescritura de Octavio Paz: “A Revolu-ción que ven é a de Chiapas, as víctimasmaias do principio que se rebelan, regre-sando a un futuro desexado... Todos somosMarcos! Todos EZLN, nas selvas Lacandonasdo que nos foi prohibido!”. O poema dicía así:“Ando á procura dunha ollada súa / que meconfirme a fé que teño nela / e avanzo a cegascoa maior firmeza / noutra rebelión xusta queinterna / nunha urxente exi stencia de cer-tezas / para este corazón rebelde e zapatista/ obrigado a loitar polo evidente / cunha se-rea furia / antiga e sabia. / Desde o amor queresiste ó que oprime / con ela por compañacomo antes / ou eu só ben armado de nosta-lxias / deixareime invadir de sangue maia /para que retorne á súa propia terra / ou con-siga vivir outras mil vidas / en loita contra omundo / se é preciso / crebándolle o pescozo/ e desviando / á historia do seu curso / xuntocoas mesmas víctimas / de sempre”.

Alectura política de Lois Perei-ro está en marcha. Quixo a

Academia –a historia– queo mercado das Letras Galegas se abrise para opoeta de Monforte neste tempo de obsceni-dade capitalista e chamados á revolta. A con-signa callou decontado: Modesta proposición

para renunciar a facer xirar a roda hidráulicadunha cíclica historia universal da infamia, opanfleto que escribira por encarga de ManuelRivas para a revista Luzes de Galiza en 1996,é o noso Indignádevos! . Mellor escrito, en ga-lego, e máis eficaz que o libriño de StéphaneHessel, malia á inxenuidade, o texto vive unhasegunda idade nas l ibrarías. Xerais rescatounodas hemerotecas para poñelo en circulación

nun volume que se completa con varios artigosdispersos en publicacións dos oitenta.

Foi o poeta e xornalista Daniel Salgado quen

ensaiou, a tal hora, a máis política das lecturasde Lois Pereiro. Na introdución á antoloxía quepreparou para Galaxia, non por casualidadetitulada “Lóbregas figuras do século da febre”,despacha así a posición do poeta no seucontexto: “Trazou unha vía pa-ralela ás tendencias dominan-tes na literatura do seu tempo,enfrontouse á morte e aos poe-tas profesorais, incorporou astebras postindustriais á súa es-crita, desprezou a indolencia po-lítica dos seus pares e denuncioua quen pretenden allear o poemado sangue e da carne”.

Modesta proposición era, nasúa orixe, a resposta a unha pre-gunta: e ti de que parte estás? “Damesma que crin estar sempre”, res- pondePereiro. “De parte da Beleza, dos que nos sen-timos na obriga de loitar, desde que o mun-do é mundo, polo que sempre nos resultoumoralmente xusto e evidente”. Na altura na

O mercado das Letras Galegas ábrese para o poeta que “desprezou a

indolencia política dos seus pares” nun tempo de obscenidade capitalista

IAGO MARTÍNEZ

‘Lois Pereiro.Obra completa’Edición bilingüe

Tradución

de Daniel Salgado

LIBROS DEL SILENCIO

24 euros

408 páxinas

Modestaproposición e

outros ensaiosLois Pereiro

XERAIS, 2011

12 euros

83 páxinas

Nese poema, datado en xullo de 1995, estános contornos da Modesta proposición. A “sereafuria” de ascendencia gramsciana: “Intentandoequilibrar co voluntarismo do meu optimis-mo, o pesimismo ó que me leva a razón”. Aamarga lucidez de Dürrenmatt: “Sigao a estarde parte (...) dos que nos sentimos obrigados aloitar, desde que o mundo é mundo, polo quesempre nos resultou xusto e evidente”. E a ac-titude benxaminiana fronte á historia: “¿Dequé parte que non sexa sempre a das novas

víctimas podemos estar xa?”.Pereiro nada contra a marea e recons-

trúe, partindo das lecturas da súa adoles-cencia en Monforte, a súa propia xenea-



loxía política. Inventa, en realidade, unhatradición libertaria imposíbel: Kropotkin,Castelao, Bóveda, Bakunin, Ricardo Me-lla, CNT-FAI, Engels, Marx, Trotski, Le-nin, Voltaire, Fourier, Laargue, Ho-Chi-

Minh, a I Internacional, a InternacionalSituacionista, o simbolismo, Alf red Jarry,Leonard Cohen, Lour Reed, Esquilo, Che-khov, Shakespeare, os aborixes austra lia-

nos, os chamáns, o rock, Alicia no país dasmarabillas.

Hai algo de conesión nese ensaio: “Co-ñezo moi ben a xeograía mental do cinis-mo imperante, porque o levo asentado encada célula, alimentadas co máis triste eerrado discurso dos meus anos, e poderíaacudir a el se ose necesario”. Non trata dexustifcarse. Non é unha decla ración deinocencia, senón todo o contrario. É un in-cendio. Escribe pra inxectar a paixón da re-sistencia “no imperio zombie de Microsofte as autoestradas da información”. Ao cabo,

nunca é peor o momento para levantarse de vez. “¿Que tempos serían menos sombríose atais para os vencidos, para as víctimas,os oprimidos, os débiles, os nobres, os es-

cravos, os negros deste mundo?”.A un ano de irse, Lois Pereiro pro-

pón tomar partido. Iniciar a sabotaxe.“Canto peores sexan os tempos que vivamos, máis false será esa inxenui-

dade, menos inocente a indiferencia,e máis cóm-p r i c e n o ncomprome-terse”. A talhora, o arco

que traza asúa escrita est á a piques de

encaixar fatalmente co das súas constantes vitais. Se Poemas 1981/1991 estaba escrito

con ollas de aeitar sobre a barbarie,como unha acta da devastación, en Poesía última de amor e enfermidade –e en paralelo, nun código diferente,

na Modesta proposición – o poeta pa-rece acometer a reconstrución. A súa,contra o cinismo e a dist ancia, e a dosíos que o unen aos outros, esgazados

polo poder. O colectivo. Como naquelacarta de Gramsci á súa irmá Grazietta en1916: “Durante un par de anos v ivín órado mundo, case coma nun soño. Deixeique se osen rompendo un a un todos osfíos que me unían ao mundo e aos homes.

Vivín exclusivamente para o cerebro sendeixar nada para o corazón”. Amor, resis-tencia, dinamita. Emancipación. Contraa morte e contra o poder. Como deixou

escrito Uxío Novoneyra, “a orza do nosoamor non pode ser inútil ”.n

21Lois Pereiro. Días das Letras Galegas 2011


LP 21

Salgado escolmou e verteu a obra de Pereiro ao castelán

Todas as festas de mañá

“O que impOrta é saberquen manda”, lembra a Modes-ta proposición... que prescribía o coello a Alicia. A escri-ta de Lois Pereiro tamén indica, entre outros asuntos,quen manda. Como iluminación que abre o signicadodun tempo histórico, o poema desaerrolla a opacidadeda época, retorce o sentido común dominante, explicitacorrentes subterráneas e desconxela as sa ídas de emer-xencia. Ao cabo Pereiro non oi á guerra e si oi á guerra.E así consta nos seus libros. Vive de prestado encarnan-do a denición humana segundo Lenin: somos cadáve-res de permiso. O corpo é un campo de batalla e o poetaescribe nun campo de batalla. Contra a enermidade detransitar a descomposición do mundo.

Poemas a xeito de exhibición de atrocidades, entre adescrición da depredación capitalista de James GrahamBallard e a marcialidade xeada de Joy Division, Lois Pe-

reiro nega a versión amolecida da Galicia posmodernae os escritores da autonomía. Europa é unha vaca e uncampo de concentración, unha paisaxe asol lada e o lugaronde a literatura materializa os pesadelos, a Selva Negrae os bosques do Incio. Nunca conciliados, nos seus tex-tos opera unha rebelión existencialista que o irmanda,precisamente, con Rosalía de Castro. De Manuel Anto-nio aprende a revolta permanente e a vangarda estéticacomo indisociábel do posicionamento político avanza-do. Conírmao o seu achegamento ás teses situacionistas,ao surrealismo anterior á Segunda Guerra Mundial e asúa propia xenealoxía intelectual –exposta na Modesta

proposición: Castelao e Bakunin, Marx e Ho Chi Minh,o socialismo utópico e León Trotsky.

Canda o panfeto co que abre a porta á utopía xusto candoo esboroamento do muro de Berlín e o triuno totalitario

do consenso de Washington escurecían os horizontes deemancipación, Pereiro redacta a Poesía última de amor eenfermidade. Son poemas extraídos dun modo de produ-ción homicida, dunha era patolóxica en que a intoxicaciónunciona como síntoma da barbarie colectiva. Arrincadasá carne, revoltadas e co amor como esperanza desespera-da, conormadas contra reloxo, as composicións adquireno tamaño dun testamento biopolítico epocal. Libro únicono contexto literario nacional, Poesía última... usiona vidae poema, escribe dos tecidos e dos órganos, postula unhapoética das deseitas do material. Congura un territoriode anxos caídos e desencanto visceral, un desaío ao horror.“O que creo é que sempre sobran palabras e retórica: esa é amiña idea da escrita”, explicaralle a Manuel Rivas en 1995,“e moito máis nesta chea de ruídos e rumores sen sentido.Se alguén pode dicir con dúas palabras o que di con dez,sería un traidor ao pensamento e á linguaxe”. Non había

espazo para o luxo na súa escrita, apenas para a humidadee a uria necesaria de todas as estas de mañá. l

Daniel SalgadoPoeta e xornalista

Grafti que representa o subcomandanteMarcos e as siglas do Exército Zapatistade Liberación Nacional (EZLN)





LP22

Hai máis, moitas máis, e po-deríase ensaiar calqueraoutra orde. Esta lista de

reprodución é parcial, urxente e azarosa.Coma se un activase por un erro a función“Random” do seu reprodutor mp3 e obtive-

se unha vaga noción das músicas popularescontemporáneas que salfren ese complexoque chamamos “vida e obra” no caso de LoisPereiro. O poeta, xa o sabemos, escolleu unreerente literario para ormular atalmenteo seu futuro: Manuel Antonio. Porén, pa-

loispereiro.mp3Unha selección urxente e azarosa dalgunhas músicas populares contemporáneas que están escritas,

dun xeito ou outro, no complexo que forman a vida e a obra do poeta

l IAGO MARTÍNEZ

ra titular o poema que abre o seu primeirolibro escolleu unha canción: “Atrocity Ex-hibition”, que remite tamén á obra de J. G.Ballard, é un dos cortes de Closer (1980), oúltimo álbum de Joy Division antes da mortede Ian Curtis, do que o monfortino tiña na

casa unha copia orixinal en vinilo.Nos versos que publicou na revista Loia

entre 1975 e 1978 as reerencias musicais sonespecialmente abondosas –Joy Division, TeDoors, Te Velvet Underground, Erik Satie ouPink Floyd–, pero non acaba aí ese diálogo.

Pereiro seguirá a invocardiscos, cancións, retrousose mitos da música popular contemporáneaen Poemas 1981/1991–amais de Joy Divisionestán, por exemplo, os xermanos D.A.F.–, en

Poesía última de amor e enfermidade –de

Albert Pla aos Beatles– e mesmo na súa pre-suntamente inacabadanouvelle, Náufragos do

paradiso, onde os personaxes cantan canciónsde Johnny Rotten en PiL e os lectores tropezancon reerencias a Webern ou Elvis Costello. EnConversa ultramarina, o seu testamento litera-

rio, reaparecenmoitas desas melodías vinculadas ás súas vi-

vencias e os seus libros. Non deixa de ser undiario, en forma de cartas, onde o poeta ano-

ta incluso que música escoita e que canciónsrecorda. Algunhas prendidas na memoria,outras convertidas en mantras, como “Ten-go que volar”, incluída no álbum Inspiración

y locura (1990) de Pata negra: “engo que vo-lar, aunque sólo tenga un ala”.n

1. Atrocity Exhibition

2. Narcisismo

closer

joy division1980

a prtd de ‘Clser’

presnr PeddR. Cb cnd ll vr

Ls Perer n sú cs. a cb ds

ns, un ds crtes dese dsc, “atrcty

Exhbtn”, nsprd tén n br

hón de J. G. Bllrd, servrílle

escrtr pr ttulr pe que bre seu

prer lbr, ‘Pes 1981/1991’. Cn

eses verss, presentds bx un le

dstnt, gñr pre o Fch.

radio océano1984

o’Le arreecághn,alexndr Gnzález,

mnu Clvj, Fnny +

alexnder e rest ds

úscs que lng ds últs ns

puxern úsc á pesí de Ls Perer

están percrrer de vlt un cñ

que x trnstrn utrs credres d

es xercón que Ls Perer. Ncón

Rex fxér cn “Fur”, pr exepl,

per prxcón ás ebleátc é

de “Nrcss”. Rd océn, bnd

lderd pr Sntg Rer e rán

d pet, Xsé mnuel Perer, ncluír

dptcón d pe ns sesóns de

grvcón en Lsb d que í ser seu

prer dsc, ‘Nn lt que ’ (1986).

Fnlente, crte quedu ór d álbu,

per cbu cnverténdse nun ds

tes ás cñecds d bnd. o utr

de ‘Pesí últ de r e enerdde’

tén prtcpu n cpscón dutrs

letrs pr grup.

3. Fodderstompf

4. Lady of the Island

first issue public image ltd.1978 ms Fer e Bernl,

dus ds prtgnstsde ‘Náurgs d

prds’, cntn “trend, gresvend,

desfnd” retrus d cncón de Publc

ige Ltd (PL), prxect de Jhn Lydn

(Jhnny Rtten) trs seprcón ds Sex

Pstls: “We nly wnted t be lved!”. N

‘nuvelle’ de Ls Perer cprecen

tén Webern e Elvs Cstell crón

de reerencs lterrs hbtus.

crosby , stills& nashcrosby, stills& nash1969 Pedd R. Cb er

pr Ls, n dlescenc de bs en

mnrte, “ldy the slnd” de Grh

Nsh. ou Suznne e mrnne ds

cncóns de Lenrd Chen.

7. Verschwendedeine Jugend

8. The Needle andthe Damage Done

gold und liebe d.a.f.1981 así ttul, cn es cncónd bnd de Düsseldr,

un ds prers texts

de ‘Pes 1981/1991’. Durnte unh

ds sús vxes, cñ de Berlín, prrí

n cdde xern pr cñecer lugr

de nde prcedí úsc ds Deutsch-

aerknschen Freundscht.

harvest

neil young1972 Nel Yung cntáblles gs que lle

rrebtr herín

nest cncón. a Ls Perer servílle

pr dvertr seu g Fernnd Sc ds

rscs de seellnte dccón. Puc ás

trde, cncdnd c seu envelenent

pr cete de clz, ncríse el tén.

9. Waiting for the Sun

morrison hotelthe doors1970 a cncón de J

mrrsn é unh ds

reerencs uscs

que precen ns prers pes de

Perer publcds en ‘L’. Tén Pnk

Flyd (“aln’s Psychedelc Brekst”), Erk

Ste e Nc (The Velvet Undergrund).

6. Perfect Day

transformer

lou reed1972 a pre l l querrn durnte

ns Pedd R. Cb e Ls Perer

dscutí dt pr culp de Velver

Undergrund. El, nátc de “all

Trrw’s Prtes”, negábse

dtr que n bnd nerqun

se Jhn Cle quen puxese

tlent. El, cb, cbrí

udnd guón e trznd

bnd pr un ds seus ebrs:

Lu Reed. Segund s seus gs,

nn er “Hern”, tn cnectd

seu “Nrcss”, sú cncón

vrt, senón “Perect Dy”, te

ncluíd n ‘Trnsrer’ de 1972.

“Td culp de Lu Reed”, tense

repetd Pedd dende entón prexplcr entrd ds drgs, e

tlente d herín, n vd

d pet. Fse u nn sí, Ls

Perer ntv seu ect pl

úsc nrteercn, ás lá

dqueles prentrs verss:

“it kes e eel lke i’ n

/ when i put spke nt y ven”.

En ‘Cnvers ultrrn’, seu

testent lterr, nédt té

2010 per escrt en 1995, un n

ntes de rrer, ‘New Yrk’ de

Lu Reed préceselle de nv

durnte un pse pl Cruñ.

5. Starman

the rise and fallof ziggy stardust and the spidersfrom marsdavid bowie1972 N Sés, un br de mnr te que Ls Perer e s seus gs recuentbn edds

ds setent, nexbn dscs censurds en Espñ e esctbn T-Rex, Kng Crsn,

The Drs e The Velvet Undergrund. a cncón que ás recrdn, cn td, é “Strn”,

de Dvd Bwe, un ‘sngle’ de 1972 que cbrí ntegrd n ppulr ‘Zggy Strdust’.



23Lois Pereiro. Publicidade


LP 23

Sempre hai un motivo polo que brindar.

Nós temos 125.



“A pasarelaelevada dafotografía

convértese nunmiradoiro da

fugacidade”

Con Lois fascinoume sempre a v ida privada das fotografías... Nestafoto conviven dous mundos, dúas persoas, nun mesmo universo. Apasarela elevada convértese nun miradoiro da fugacidade, as liñasbrancas do asfalto contrastan coas nosas sombras vendo pasar a vi-da, tan fugaz, tan fráxil... Liñas que fronteiran dous mundos, ida e

volta, arriba e abaixo, enfocado e desenfocado, pasado e futuro... Foiun pracer pasear ao teu carón, contigo, dandi monfortino, espírito

universal, amigo atemporal... Sempre contigo, sempre... Con Lois. Epara rematar, un poema de Lois extraído de Poesía última de amor eenfermidade : “Tristemente convivo coa túa ausencia/ sobrevivo á dis-tancia que nos nega/ mentres bordeo a fronteira entre dous mundos/a calma que me esixo para amarte/ sen sufrir pola túa indiferencia/ á

miña retirada preventiva/ dunha batalla que xa sei perdida/ resoltoa non entrar xamais en ti/ pero non á tortura de evitarte. n



LP24

Vari Caramés

Ferrol, 1953

Máis de 30 anos detrás das cámarásacreditan a traxectoria de Vari Caramés.

Ao longo de todos estes anos, as súasfotografías protagonizaron ducias deexposicións que o fxeron merecedor

de diversos galardóns como o LuisKsado (2000); o FotoxornalismoCoruña (2007),o Fundación 10 demarzo (1995) ou a mención honorífca

no Salón Internacional de Fotografía deCorea. Ademais, participou en duciasde exposicións colectivas, en recintoscomo a Feira Internacional de Artede Maiami (2002), a mostra ‘Miradascómplices’ no Centro Galego de ArteContemporánea (2003) ou en ARCO(2004). Por outra banda, Caramés éo protagonista de varias publicacións,como ‘Escenarios’ (2007), ‘Prohibido

fjar carteles’ (2003), ‘Color’ (2000) ou‘Miradoiro Galicia’ (2010).

“Lois quedou especialmente satisfeito cobrillo da auga sobre a pedra”

A finais de abril de 1996, Lois Pereiro e mais euquedamos para facer unha reportaxe fotográfi-ca, destinada ás páxinas de Revista das Letras ,o suplemento cultural de Galicia Hoxe. Acom-pañábame Antón Lopo, que estivo falando unsminutos con Lois antes de que decidiramos ondefacer a foto. Eles quedaron para uns días despois,nunha entrevista que a enfermidade de Lois im-pediu realizar: unha semana despois, ingresabapor última vez no hospital. Morreu o 24 de maio.Aínda así, tivo tempo de ver as fotos: quedou es-

pecialmente sati sfeito polo brillo da auga sobre apedra e a imaxe, dicía el, “case surreal”, de estarsentado nunha cadeira no medio da rúa. Apare-ceron publicadas postumamente no suplementoChineses de O Correo Galego, que tamén coordi-naba Lopo, e que serviu de última homenaxe aopoeta monfortino. É curioso como o tempo podechegar a converter en simbólica unha imaxe quenunca cumpriu o seu obxectivo de servir de so-porte a unha entrevista: talvez aí reside a fronteiraentre a realidade e a fantasía dos medios. n

Nacho Santás

Ourense, 1970

A cámara de Nacho Santás

ten retratado de todo unpouco, dende as dunas deCorrubedo ata personaxes

do día a día do seu traballocomo fotoxornalista en ‘ElCorreo Gallego’ e ‘Galicia

Hoxe’. É un dos fotógrafos máis recoñecidos deGalicia que cos seus traballos mesmo chegou

a ser fnalista do prestixioso premio Luis Ksadono ano 2006.



“A Lois Pereiro débeselle a cartografíada parte máis escura de todos nós”

O texto que ilustra esta otograía de XurxoLobato é obra de Antón Losada e pertenceao libro Galegos na escaleira, de Xurxo Lo-bato, que oi editado pola Fundación CaixaGalicia en 1995.

“De sempre se dixo que hai dúas clases depersoas: os que alan e os que teñen algo quedicir. Os que alan, ano sen parar, recoñé-cense entre si e anse sitio uns aos outros oupelexan para seguir perorando. Os que te-ñen algo que dicir adoitan ser tipos ca lados,se cadra porque cando se teñen as ideas cla-ras non hai moito máis que alar e o que haique dicir dise rápido. Lois Pereiro ala claro,simple, directo ao ondo máis ondo do co-

razón, onde xa non quedan máis sitios paraacocharse, cando estás helpless como dixoNeil Young. Coñecino na Coruña, a orza decompartir unha máquina de escribir pequena

de cor crema, nun piso que, de noite ao mirarpola festra, parece que esteas en Manhatan.Seu irmán e eu aciamos gamberradas na te-levisión, il poesía. Eran outros tempos, can-

do pensamos que se podía cambiar este paísarmados con revistas, ideas, verbas e verbos,antes desta era de gaitas e paleadoras. Teño

collido algún libro da súa man: Luna Halcón de Sam Sheppard, alado de cine, logo de ver

Miller´s Crossing dos Cohen, eito algunha viaxe en coche i en álbumes de otograíasdende Monorte á Coruña. Monorte, sem-pre Monorte, pero Monorte non existe, éun invento dos mon-

Xurxo Lobato

A Coruña, 1956

Este fotógrafo e académico

da Rea l Academia

Galega de Belas Artes e

colaborador de Xornal de

Galicia e do diario ‘El País’

publicou en máis de 40

libros con autores como

Manuel Rivas, e parte da súa obra atópase en

museos como o Reina Sofía ou o Marco.



LP 25

ortinos na emigración. Poeta resistente, ca-se que na clandestinidade, umador impru-

dente, camarada da sombra maldita, casuale inxusta da súa mala saúde de erro, conduc-tor despistado, silencioso cabaleiro, e sem-pre, desobediente disposto a pagar o prezoda independencia. Coñecer a Lois Pereiro ésaber de alguén a quen respetar. Galicia, si éque estás, recorda. A Lois Pereiro débesellea cartograía da parte máis escura de todosnós, a que poucas veces somos quen de ver. Untraballo suxo pero que a lguén ten que acer,e agora simplemente transcribo e aprendo:descirar os húmidos monólogos das cister-nas de noite, viaxar polo suburbio de aceiro equilowatios, escoitar as emisoras árabes naonda media neste abatimento desértico deEu- ropa, cando a alerxia ao mundo des-

perta transpirarse no narcisismo ea vea que nos acolle tan azul pararezar a Penetration prayer : “Pois

a demolición / é o erro que nosarma / celebra a nostalxia / e naausencia do vicio / conserva o teu

odio / condénate / amén”. n

Xosé Abad

Figueres, 1956Desde o fotoxornalismo até

o documental, a súa mirada

detense en historias que cre

necesario contar: Chiapas,

Perú, Guinea ou España, e

tamén con traballos como

‘Isaac’ ou ‘O segredo da

Frouxeira’. Deseñou diferentes proxectos como

por exemplo ‘Revela, Foro Internacional de

fotorreportaxe e sociedade’. certame que dirixiu

nas súas dúas primeiras edicións. Tamén recibiu

varios premios ao longo dos trinta anos que leva

co seu propio estudo de fotografía publicitaria e

industrial. Foto: Sandra G. Rey.

“Quería retratar a súa voz sempreafastada da liña ocial”

Lois Pereiro chamou á porta do meu estu-dio en 1989 cunha botella de Fanta e o pe-so do mundo nas mans. Viña posar para aserie RetratoAutorRetrato, unha propostade creación artística na que o protagonistafnalizaba o seu propio retrato intervindosobre a oto e escollía con que elementosque o caracterizaban quería ser otograado.Fixárame nel moitas veces, silencioso, dis-creto, sempre procurando mimetizarse coambiente como un camaleón, por iso quería

retratar a súa personalidade sincera, a mar-xinalidade da súa voz aastada sempre da liñaofcial. Pediume permiso para saír uma n-do. Agora entendo a súa elección en perectoalemán: “o peso do mundo” de Handke e o“leite negro da aurora” de Celan. n





26 LP

Algunhas das páxinas da revista ‘Loia’, quepublicou catro números entre 1975 e 1978e que o Consello da Cultura Galega vén derecuperar nun facsímile. Nesta publicación,Lois Pereiro difundiu as súas primeirascreacións, que a editorial Espiral Maiorrecollería máis tarde nun libro póstumo,‘Poemas para unha Loia’ (1997)

E n 1992, Lois Perei-ro publicou o seuprimeiro libro in-

dividual: Poemas 1981-1991. Con este

título producíase unha dobre estrea. Porunha banda, Xelís de Toro e Francisco Ma-cías abrían a editorial Positivas. Pola outrabanda, Pereiro conseguía un obxectivo queperseguira durante anos: chegar ás libreríascun volume que tivese só o seu nome. Apesar deste serodio debut, Pereiro contabaxa cunha longa traxectoria literaria espa-llada por diversas publicacións ao longodas décadas dos setenta e oitenta.

A revista que publicou os primeiros poe-mas de Pereiro foi Loia. Esta publicaciónpúxoa en marcha a diáspora ga lega de Ma-drid dos setenta, na que se incluían, entreoutros, Manuel Rivas, Xosé Manuel Pe-reiro –irmán do poeta–, Menchu Lamas,Fermín Bouza e Antón Patiño. Entre 1975e 1978 publicáronse catro números des-ta revista que, co paso do tempo, pasouá historia cultural do país. Nun primeironúmero, Pereiro contribuíu –aínda dendeMonforte– con cinco poemas iniciáticos:“Conversa con Pablo”, “Alan’s PsychedelicBreakfast”, “Aquela, “Conspiración contraLois” e “Encontro con Piedade”. Este feixede poesías converteuse en 1975 no bau-tismo público dun Pereiro que pasaría 17anos publicando os seus versos en revistase anatoloxías poéticas dos oitenta.

Nos números sucesivos de Loia, xa ins-talado en Madrid, publicaría un total de26 poemas. Todos eses textos foron re-collidos pola editorial Espiral Maior en

1997 –un ano despois da súa morte– nolibro Poemas para unha Loia , e hoxe fi-guran nas diversas edicións da súa poe-sía completa.

Nos anos oitenta, outra serie de revistasconvertéronse no acubillo da creatividadeartística de Lois Pereiro. A máis coñecidaera La Naval , unha cabeceira que naceuen 1984 na Coruña e que buscaba ser un

voceiro do movemento atlantista. Estabadirixida polo xornalista Suso Iglesias e noseu consello de redacción estaba Lois Perei-ro. Con eles estaban o videocreador JorgeDemetrio Rodríguez (PGBllas) e os xorna-listas Santiago Romero, José Ángel Gon-zález e Xosé Manuel Pereiro. Dalgún xeitoera unha resposta á viguesa Tintimán. Es-ta revista resultaba moito máis ambiciosaque Loia, pero coincidiu con esta revista,ademais de por compartir algunhas co-nexións como os irmáns Pereiro ou AntónPatiño, en que ningunha das dúas conse-guiu pasar dos catro números. Durante

o tempo que funcionou, LoisPereiro encargábase das páxinas literarias.

Na revista coruñesa, deixou un pouco delado a poesía e dedicouse aos artigos e ascríticas. Escribiu, entre outras cousas, unartigo sobre os poetas malditos da tradiciónliteraria francesa (“O vicio como luxo”) eperfís literarios sobre dous grandes litera-tos que sempre tivo como referentes: o-mas Bernhard e Ezra Pound.

La Naval desapare-ceu en 1986,e Lois Pereiroseguía sen publi-car un libro indi-

vidual. Co grupo DeAmor e desamor pu-blicara varios poemas nasdúas antoloxías que se publi-caron sobre o grupo, ambas enEdicións do Castro. Por outra ban-da, as antoloxías da literatura galegaque se levaron a cabo nos oitenta –co-mo a editada por César Antonio Molina eFrancisco López-Barxas e a de Axeitos sobrepoesía erótica– incluíanse varios textos dasúa autoría. Non obstante, o libro indivi-dual seguía perdido no horizonte dun fu-turo que tardaba por chegar.

En 1989 e despois de publicar noutrasrevistas como Dorna ou Trilateral , LoisPereiro publica na revista Das Capital un relato inspirado no sexto capítulodunha novela inacabada titulada Náu-

fragos do Paraíso . Este texto narrativo vería a luz no seu conxunto despois dasúa morte.

A última revista na que Pereiro publicoufoi en Luzes de Galiza . En 1996, entre ingre-sos hospitalarios, Manuel Rivas encárgalleun texto para a citada publicación. Loisimplícase cun escrito que finalmente da-ría en chamar Modesta proposición pararenunciar a facer xirar a roda hidráu-lica dunha cíclica historia universal da infamia. O documento saíu pu-blicado no número 27 de Luzes deGalizae converteuse, nalgún xeito,nun manifesto no que se recollía a

visión ideolóxica do monfortino.Hai quen ve neste texto un Indig-nádevos! galego, nacido moito an-tes do éxitocomercialdo escritorStéphaneHessel.

A. R.

Un poeta de obra espalladaAntes de publicar a súa primeira obra individual cunha editorial, a carreira poética de Lois Pereiro

apareceu nas publicacións periódicas máis importantes da cultura galega dos setenta e oitenta





LP 27

Lois Pereiro publicou no

número 27 da revista ‘Luzesde Galiza’ a súa ‘Modestaproposición para renunciar afacer xirar a roda hidráulica

dunha cíclica historiauniversal da infamia’. Ese

texto escribiuno nos últimosmeses da súa vida

Á esquerda, portada do primeiro e único disco de Radio Océano, grupoliderado por Xosé Manuel Pereiro e Santiago Romero que adaptou opoema ‘Narcisismo’. Sobre estas liñas, páxinas e portadas de variasrevistas ás que Lois Pereiro se ligou nos anos oitenta, como ‘Trilateral’,‘Das Capital’ e ‘La Naval’, na que participaba ademais como membrodo consello de redacción dirixido polo xornalista Suso Iglesias

Lancei un zapato

en BerlínNON SEI COMO CONTAR ISTO. Son tantas as historiasque viven neste relato. Non quero contar a vida deLois Pereiro, adicámoslle xa Iago Martínez e maiseu uns cantos anos. O resultado ata o de agora é un-ha película, a estrear, e unha biografía, a que Xeraislle publicou a hai unhas semanas. É moi estraño queeste 17 de maio estea ao caer, nalgún momento pen-sei que o tempo ía ser máis indulxente, que ía poderdominar os seus latexos e ralentizalo.

Contra a morte, esa especie de película río na que levamos xa anos metidos, semella non querer rematarse,permanecer como un trabal lo aberto. E pode que esasexa a súa verdadeira natureza, pero, sentíndoo, tenque estrearse, valerse por si mesma e deixarnos. No-

vos proxectos chaman á porta e podo asegurar, polamiña parte, que xa é tempo de que así sexa.

Moitos anos, cinco ou seis con esta teima, e a sen-sación de que poderiamos seguir outros tantos, que-dando de cando en vez para poñernos ao día, facercambios, darlle a volta, retirar personaxes, rescataroutros. Máis de cen horas de material bruto, que,se botas contas, non é moi complicado, son máis decen horas mirando unha pantalla, con entrevistas,paisaxes, seguementos, conversas, trens, algúns daDeutsche Bahn. Podo asegurar que hai infinidadede películas dentro desta.

Penso en Raúl na cafetería do Hostal Ponte Romano,pola mañá, agardando para levarnos a Areas, a casa dePedro. Penso nel porque mentres o equipo se reunía ogravei sentado na barra, esa suma de fotogramas, eses

segundos dinme tantas cousas. É certo, os encadres,os xestos, as miradas hipnotizáronnos de tal xeito quepouco a pouco démonos conta de que contar a histo-ria de Lois Pereiro, tirar de fotos, recortes de prensaou anos sería renunciar a un mundo. E non quixemosrenunciar, pero tivemos que negociar.

Proxectamos a película na miña casa hai uns me-ses, para amigos. Ao rematar desviei o proxector caraa rúa, cara a fachada traseira do Marco, e que impre-sión. Nun momento xogamos a pensar que pasaría sese puidese escoitar fóra, se un grupo de xente se pa-rase e comezase a seguir o fío. Case inmediatamentecomezamos a sentirnos directores sen respostas cundiscurso que é un auténtico galimatías, que trata deexpresar que namoramos do proceso, da xente que nossaíu ao paso, que perdemos a Pereiro e o atopamos nasúa xente. Non é doado de explicar.

Non podo ver esta película como un traba llo, si,é parte do meu currículo, non podo negalo, pero émáis parte da miña v ida, de xeito integral. Os anosPereiro, podería chamalos, entre Barcelona, Santia-go e Vigo. A película foi un motor que me foi levan-do, arrastrando tras as súas pegadas. Fíxome coñe-cer Galicia, a moitísima xente, todo cambiou na súaestela. Pode que non pareza tanto pero tiña 28 anoscando me reunín por primeira vez con Xosé ManuelPereiro na Coruña. Xa teño 33.

Rompín un par de zapatos en Berlín. Iago e maiseu compartiamos unha habitación nun hotel que da-ba ao tellado de grava dun aparcamento. Xogamosa ver quen chegaba máis lonxe lanzando un zapato.O avión partía cara a Madrid nunhas horas e aíndanon durmiramos. Foi hai dous a nos. Pereiro atra-

vesou Berlín perdido, coma nós. Eu lancei o zapatomáis lonxe. Fundido.

Alexandre Cancelo escribiu e dirixiu o filme documental ‘Contra a morte. Unha aproximación a Lois Pereiro’

AlexandreCanceloCineasta



Lois Pereiro. Días das Letras Galegas 2011


LP28

As imaxes da vangarda

ue teñen en común os ci-neastas Stephen Dwoskin,David Lean, Hans-JurgenSyberberg, Adolfo Arrie-ta, Werner Schroeter, EricRohmer, Wim Wenders ouRainer Werner Fassbinder?

A curiosidade e solidez intelectual de Lois Pe-reiro, a súa predilección por obras rupturistasou plurais, suxerentes e persoais, por suxeitosradicais e vocacións periféricas, permite aso-ciar esta serie de nomes. A aparición de refe-rencias fílmicas na súa escrita observa unhacreba coa relación clásica mantida por tantosliteratos cara ao cine, unha exploración pola

veta creativa onde filmes visionarios, cazado-res de sensacións, imaxes convulsas, lúdicosdivertimentos –a atracción tecnolóxica e Ja-mes Bond–, sabias estilizacións, contos cheosde vida, dor ou mágoa, amosan as pelexas po-lo sublime. Home do seu tempo na procurade coñecemento, o singular sincretismo degustos, a excepcional escolma, a erudición,a ironía incisiva, levan á perda do horror va-cuo por relatos non prosaicos, anticipacióndo derrubo moderno da teoría dos xéneros.O cine memorable non é un derivado estritoda novela e do teatro.

O mozo subscrito a Fotogramase FilmGuía que sabía películas de memoria –ás veces sen

velas, pisadas da precariedade cultural que el eos seus virían a destronar– concentra e deixaalusións, presenzas, citas, símiles, intercam-bios, efluvios fílmicos de época. Polos diver-sos textos e recordos pululane Big Sleep, El tren de las 3.10, o toque Lubitsch, a ducha dePsicosis, Catherine Deneuve, Deborah Kerr,Nicholas Ray, os “ionquis avariados” e Páni-co en Needle Park (1971), a néboa morfonti-na de El quinteto de la muerte, o cru e o hu-morístico en La noche del cazador , o Woody Allen de Hannah y sus hermanas –sublima-ción amable da filiación de Lois ás relaciónshumanas, como Rohmer –o tributo á súa uni-taria produción forma o poema “XXIV (Co-medias e proverbios ou un conto moral)” de Poesía última de amor e enfermidade , e desdea face amarga, Bergman e Fassbinder–, Pulpfiction, os Coen, Rosa Von Praunheim – “Ro-sa intransixente co poder”, en Loia–, La sal de la tierra, o cine negro, o expresionismo,Alemaña, o cartel de Cabeza borradora, asconexións cine-literatura en San Francisco,

As referencias fílmicas na escrita de Pereiro observa unha creba coa relación clásica

dos literatos co cine, unha ambiciosa exploración pola veta creativa

JOSÉ MANUEL SANDE

Tradutor para a TVG, autor do guión ¿Qué é Galicia? , actor na videocreaciónValle de lá- grimas (1986), Pereiro pasa agora a suxeito fíl-

mico póstumo. No ano 2008 puiden

ver un proxecto –avanzado– de pelí-cula sobre el, Contra a morte. Elabo-rado por Alexandre Cancelo e IagoMartínez, unha comisión de axudas

valoraría de xeito laudatorio a mestu-ra de metanarración e biopic ruptu-rista contidas, embrión dunha estirpede traballos culturais inexistente nunlugar onde ficción e non ficción seguenescindidas. Meses despois, o Día dasLetras Galegas de 2009, un acto na Ca-sa das Atochas consentiu entrever os

primeiros e estimulantes resultados.Os autores comezaran unha viaxe sen re-

torno na procura de Lois Pereiro e o proxectoxa semellaba o que ía ser: a morte da biogra-fía tradicional, cantiga de escarnio e infor-me de danos, sensata síntese dos restos dunnaufraxio, o mundo de descubertas e trans-gresións que desmonta a progresía oficial.Traslucindo preocupacións e desexos comúnsde modo fluído, emotivo, tamén catártico,comunícase a sabedoría aferrada á vida queinfundía Pereiro.

A inserción do proceso de construción en-riquece o resultado. Non hai espello defor-mante, desprende autenticidade –as pezasperformativas intégranse: cadran vangardasonora e poesía–, e os entrevistados recibenun tratamento respectuoso. O equilibrio ne-cesario para un robustobiopic, mestura de re-trato individual, contextos e dispositivo for-mal, aparece conseguido. As primeiras verbas

de Pereiro, en Berlín, resultan estarrecedoras,ese “Que a vida non me sorprende xamais des-prevenido, calado e neutral” obtén o clímaxdo filme. A versión que alcancei a ver resultadepurada, intensa, coa incorporación perti-nente dun vídeo de Lois ( A elocuencia dos ce-miterios, 1987) na necrópole de San Amaro. Éa única imaxe súa e posúe evocación, misterio,nada espectral senón vitalista, o que enlaza

co seu legado.Non remata aquí a

historia. O filme co-lectivo en proceso so-bre a Casa das Atochascontén un segmentoPereiro; Xurxo Soutoe Fran Amil veñen de

realizar outro. En tem-pos de crimes económicos, celebración da mor-te e pornografía emocional, a pantasma dalucidez resucita con forza, volve para artellarunha rebeldía definitiva, revolución viva ouconfrontación sen fin. Contra a morte.

ciudad desnuda e ata unha visión (posible)de Greta Garbo paseando por París.

Porén, as súas estadías en Madrid, coinci-dentes co fluxo liberador de imaxes da tran-

sición a través da entrada en España de títulosesixentes antes vedados, serán as que l le sirvantanto de iniciación como de sutil influxo. As

visitas á entón Filmoteca Nacional, entre 1975e 1981, facilitan unha visión ampla do cine quese fai (e fixera) no mundo, con ciclos sobre Ga-rrel, Akerman, Eustache, Dreyer, Hitchcock,Kramer, Lang, Hanoun, Portabella, Oliveira,irmáns Marx, Renoir, Murnau, Ozu, Rosselli-ni, Ruiz, Rohmer, Ophuls, Berlanga, von Ster-nberg, Wiseman, Sirk ou Duras.

Seducido por un cineasta independente, Ste-phen Dwoskin (Nova York, 1939), director doque a filmoteca celebra oito sesións –coa súapresenza en decembro de 1976–, o paralelismoque se traza coa posterior figura doen-te do propio Lois –Dwoskin exiliadoen Europa, aqueixado desde cativo depoliomielite– ten a súa consagración noparoxismo magnético do filme de culto

Dyn Amo (1972), ao que Pereiro dedicao poema “Dyn-Amo I Steve Dwoskin”( Loia, número 3), peza que crece e orixi-na “Dyan-Amo e Steve Dwoskin aos 30anos” ( Poemas 1981/1991). Non deixa desorprender a fascinación que desprendenas súas imaxes, longas variacións sobre o strip-teasefeminino nun escenario únicoque remata, coa tortura como epicentro, enpavoroso tableauxautoconsciente, peep show musicado, auténtica subversión das procurasdo cine pornográfico e da submisión teatral.A serialidade, os efectos de representación, a

perturbación da brutalidade masculina, a bus-ca de ritmos e impresións, oemprego dun son cativa-dor constrúen un cres-cendo narrativo de de-liberada ambigüidade,xerme dun horror sen-sitivo –imperceptible,interminable– caren-te de verbo, relato de at-mosfera e texturas que alcanza “coaúnica forza das súas propias mans / e o poderque posúe quen descobre a verdade”.

A Wenders, emblema da conciencia interiorcos seus “xestos e pausas sublimes”, tribútalleoutro poema, “¿Quen?” ( Poesía 1981/1991).

Breve encuentro (1945) de David Lean, dá lu-gar a outra asociación, “IV (Breve encontro)”( Poesía última de amor e enfermidade ). O clá-sico británico comparte a paixón de Pereiro“polas idas e vidas dos que viaxan”, os ferroca-rrís e o amor, a fugacidade, a incomunicacióne a fuxida dos afectos.

As súas estadías en Madrid, coincidentes

co fluxo liberador de imaxes da transición a

través da entrada e de títulos antes vedados,

serviranlle de iniciación e de influxo

Lois Pereiro.FotobiografíasonoraOUVIRMOS, 2011

44 euros

174 páxinas + 2 CD

Radiografía doabismo

Antón Patiño

ESPIRAL MAIOR, 2010

14 euros

200 páxinas

“Toda arte é miña, e a beleza está aí para admi-rala; pero todo o que eu ame terá que ser librepara que non morra na miña indiferencia”

Conversa ultramarina



29Lois Pereiro. Días das Letras Galegas 2011


LP 29

Coma se botase man dun voCabulario, a poesía deLois Pereiro relicte a intensidade da paixón, a rutado desacougo. Ten unha erinte autenticidade que llepermite establecer unha comunicación instantánea.O que se achega á súa poesía ten moita s probabilida-des de fcar apreixado para sempre na sutil arañeira depalabras magnéticas que o poet a oi tecendo de xeito

depurado. Por iso o poeta de “A fnal pel dun virus” tenunha boa manchea de incondicionais.

Andou sempre á procura da palabra exacta –le mot jus-te–. Cada verso é un senlleiro precipitado das emociónssegredas. Alquimia do desexo, uria da señardade. Latexasublimado como na mellor poesía o cerne da emoción hu-mana convocada nos momentos límite.

Escrita que ten a asquía dun esti lizado diario, os poe-mas debullan un itinerario vital coas luces e sombras detoda existencia. Elaboradas imaxes poéticas esguías handar conta xa dende as entregas iniciais da revist a Loia –que aciamos xuntos en Madrid– dun ondo misteriosen fn, na a legoría de anceios e suxestivos pesadelos.Existen xa nesa altura versos premonitorios –“Conspira-ción contra Lois”–. Nalgunha das ilustracións que fxendaquela para os seus poemas mozos tiven de incorporara rotunda tatuaxe da palabra morte acompañada dunhachea de caveiras. Xa naqueles seus poemas está o mapaenteiro da súa obra. Sorprende o seu grao de madurez.A solemnidade enigmática coa que vai expresando o seumundo –eito da aleación do romanticismo simbolista,

sombra do malditismo, crúo latexo expresionista, utó-pica tensión libertaria e mais desasosego anímico–. In-gredientes como vemos que ían defnir toda a súa traxec-toria. Existe unha ermosa edición de Poemas para unhaloia” en Espiral Maior –acompañada do seu crucial ma-niesto poético-ideolóxico, “Modesta proposición pararenunciar a acer xirar a roda hidráulica dun ha cíclica

historia universal da ina mia”–.No libro primeiro que editou en Positivas, a escolma poé-

tica de moitos anos de labor, recolle os poemas posterioresa Loia. Unha escrita onde as viaxes e mais a aventura vitalestán presentes. O amor, o desexo, a ruta aberta dos senti-dos confgura unha mestura entre mundo interior e maisa ascinación pola paisaxe urbana, o cinema, a música, oterritorio da literatura como hábitat de seu.

Moi distinto é o segundo libro. O seu defnitivo legado.Unha obra mestra de vontade universal. Un cumio na li-teratura da dor. Fixo un senlleiro ritual coa sublimacióntráxica do seu corpo mancado. As eridas psíquicas, osremorsos, o inventario das avarías do corpo nun ha au-toanálise dos danos ísicos e mentais. Unha mensaxe es-tarrecedora a que envía neste seu libro marcado pola a-talidade. Onde tracexa mesmo o vieiro ingrávido dunharesurección nas mans entrelazadas dunha solidariedadeinfnita. A constelación do aecto. “Elas” acudiron en axudadaquel ser entrañábel, alma solitaria que transportou con valentía o ennui, fxo un emblema do spleencomo atmos-era interior dunha harmonía paradoxal. Monumento á

Antón PatiñoPintor e escritorFuria, rabia, desexo, dor...

ledicia da tristura. Cam iñou polo gume da navalla. Fixoun xardín con ollas de aeitar. Agroman os episodiosdoentes neste seu segundo libro, eito co tremor das pa-labras coma expresión do sentimento espido.

“Náuragos do paradiso” é unha porta xiratoria caraao cerne do abismo. Cada capítulo é un mesto percorri-do claustroóbico –cara a unha catástroe inminente–.

Pechado en si mesmo. Universo sen saída onde as perso-naxes establecen diálogos intersticiais, ocos no aire, pala-bras como interrogantes. Duras descricións onde aboianendas psicolóxicas. Confgura toda a novela un loop, unbucle envolveito na brétema dunha ansiedade infnda.Enganchados á incerteza. Personaxes que avanzan polasruelas lisérxicas dun paraíso pechado que conclúe coaabrupta desaparición da escena de Bernal.

Furia-raiba-desexo-dor: o anceio do adolescente cons-trúe un compacto programa da sabotaxe contra o terrorda sociedade administrada. Erotismo da mutación. Crebasinsomnes e simas emocionais ronte ao baleiro do des-amor. Lóstregos poéticos como rases ateigadas de vértixe.Remuiños trepidantes coma versos clausurados, telegra-mas dende/cara ao alén coma poemas v ivos. Lois Pereirooi quen de situar a súa escrita no epicentro da mutación,por iso segue a ser tan radicalmente moderno.l

Antón Patiño, cofundador da revista ‘Loia’, publicou en Espiral Maior ‘Lois Pereiro. Radiografía do abismo’

O poeta, en Valdeorras, en 1975

X D G



En 1852, nunha carta a LouiseColet, Gustave Flaubert nun

proundo exercicio de imaxinación ormuloucomo sería a novela no século XX: “Un librosen ataduras que se sostería por si mesmo,

pola orza interior do seu estilo (…), un libroque case non tería tema... así será a novela noséculo XX”. Semella evidente que, ao alardunha novela sen ataduras, Flaubert pensabanas posibilidades que orecería unha narrativaaberta, libre, coa vontade de anovar o discursoprosístico, unha narrativa que se enxendrasea si mesma como unha crítica da linguaxe edas ontes literarias recibidas.

En eecto, Náuragos do Paradiso, novelainconclusa, pero non incompleta, como ar-

ma Xosé Manuel Pereiro, e que veu a luz nonúmero 28 de Luzes de Galiza , revélase comaun meridiano exemplo actual da narrativa senataduras. Así, os oito capítulos que arman estearteacto narrativo, segundo avanzamos nasúa lectura, achéganse cada vez máis ao ei-

do da poesía até acerse en ocasións indistin-guíbel dela. Por exemplo, no terceiro capítu-lo, podemos ler literalmente: “As ormas quenadaban no caé-leite, na superfcie ó darlle voltas: remuiños de galaxias pardas, dibuxos

caprichosos ormando amebas en madeiraslíquidas. Concentrándose nos pensamentosmáis concretos, nos pequenos reuxios da men-te recollidos ca punta das agullas sensíbeis,na súpeta sombra da rupción das sensaciónsacumuladas: ríos e ríos de emocións perdidaspouco a pouco nas grandes estucturas”.

Non podemos esquecer que Lois Pereiro ésubstancialmente poeta, e nestanouvellenonsó emprega o ritmo, a metáora, as estrutu-ras paralelísticas, senón que a súa escrita ca

ondamente irmandada ao pensamento sin-tético-analóxico, á idea de aventura órfca eao espírito de rastrexo verbal que caracterizaen grande medida a poesía moderna.

En eecto, se a poesía deixou, por outra ban-da, a orma exterior narrativa que era in illotempore a miúdo a súa, non era para esgotarse

O monstrooximorónicoe ‘Náufragosdo paradiso’

A prosa de fcción de Lois Pereiro é unha das máis altas

consumacións do que Flaubert soñou para a novela do

século XX: “Un libro sen ataduras”

lJ. Luís CaLvo / CaRLos GEGÚNDEZ

na intransitividade e nos seus reclamos, queracasaron no século XX, dende a poesía purados anos 20 até o neomallarmeísmo dos anos70, senón para descubrir a súa propia narra-tividade, a cal non está necesariamente aso-ciada á lonxitude do texto, xa que pode estarigualmente presente na concentración radical,como o haiku xaponés ou en certos poemasbreves de Celan ou de Novoneyra.

Cada vez, o acontecemento prodúcese noespazo reducido do texto, unha especie de pe-queno drama que, en lugar de conducirnosao desenlace agardado, detense de súpeto,anula a palabra fnal, deixando o lector aobordo dun suspenso enigmático: o do pre-sente na súa aparición. Así, por exemplo, odito concéntrase neste ragmento case fnalque fgura no capítulo oitavo: “Delongandono posible a súa derrota certa, a reconcilia-ción coa súa debilidade e a memoria, debíaeternizar cada momento, e dividir o noxoque sentía e no seu interior en celas separa-

das sen contacto unhas con outras. amén omedo é un virus ; e para non contaxiar o queaínda había de san no seu espírito tería queexecutar un ritmo íntimo que desinectaseas partes aectadas da súa mente...”.

En realidade, nesta novela de Lois Pereiroestamos a asistir á destrución dos xénerosliterarios tradicionais, unha destrución quede eito comezou co romanticismo alemáncunha crise de normatividade, e que tivocomo resultado, entre outras cousas, o queBeaujour chamou o monstro oximorónico,isto é, o poema en prosa. Deste xeito, Náu-

fragos do paradiso pode ser ollada como un vasto, inmenso, monstruoso arteacto depoemas en prosa. Un exercicio de transgre-

sión, quebrantamento, violación.Lois Pereiro escribiu, ao noso entender,

en Náuragos do paradiso, ou, por exemplo,nalgúns dos seus artigos, algunhas das máisermosas e atroces páxinas deste carácter naliteratura galega contemporánea. Que outracousa é, por exemplo, O río edifcado, artigo

que publicouno número un da revista

La Naval en marzo de 1985? Non son de-terminados ragmentos de Náufragos do pa-radiso singulares poemas irónicos e críticoscoa sociedade actual? Lembremos as palabrascoas que Antón Patiño dene a proposta radi-cal coa que Lois Pereiro se introduce no eidoda novela: “Trátase loxicamente de prosa de

poeta”. Prosa coidada. Prosa que, partindo docuestionamento dos xéneros literarios clási-cos, atraca nunha xeograía descoñecida paraacadar unha plena disolución das categorías econvencións literarias herdadas e erixir unhaescrita alén dos xéneros mesmos.

A complexa trama de Náuragos do para-diso céntrase nas fguras espectrais dunhaspersonaxes –Aián, Bernal, Lisiana, Mimsi…–que confúen nun espazo compartido e atroze que intercambian lembranzas e se mesturanuns cos outros. rátase, como apunta AntónPatiño, de “seres solitarios que compartenillamento e medo, nunha metamorose quefgura avanzar cara á atalidade aínda mei-rande”. Isto insufa no relato unha dimensiónde ultratumba, isto é, respirar entre sombrasé un xeito de fcar acubillado nunha intimi-dade espida, de fcar en un mesmo. O eitode nomear sombras é, se cadra, o xeito idó-neo de tentar uxir da soidade. Este rotun-do pesimismo achégao a un dos seus maio-res reerentes: Tomas Bernhard, o “espírito



LP30

A novela inconclusa de

Lois Pereiro, que non

incompleta, publicada en‘Luzes de Galiza’, revélase

coma un meridiano

exemplo actual da

narrativa sen ataduras

Neste libro do monfortino

estamos a asistir á

destrución dos xéneros

literarios tradicionais,

nun proceso quecomezou de feito co

romanticismo alemán

F E R N A N D O S

A C O





LP 31

irmán”. En efecto, o nome do protagonista,Bernal, se cadra, pretende ser unha explícitahomenaxe a Bernhard –véxase o parecidolingüístico entre o nome do protagonista,Bernal, e o apelido do escritor austríaco,Bernhard–. Como escribe Patiño, coinci-de con Bernhard na construción barrocada frase; na descrición laberíntica dun pe-sadelo sen saída; no universo introvertido

ateigado dun dramatismo hermético; ounun profundo pesimismo reflectido nun-ha estrema intensidade atormentada. Re-sulta evidente que os dous escritores teñenunha forte querenza polos “clásicos do pesi-mismo”, especialmente por Schopenhauere Pascal, e que nas súas escritas acampa unpesimismo radical que acada o seu puntomáximo nun estadio caracterizado polaausencia de esperanza. Dita ausencia véndunha terrífica realidade vital –contaxio,enfermidade, a sombra da morte...– onde,como escribiu Gamoneda, “el sufrimento/ es la medida de los hombres”.

En definitiva, Náufragos do paradiso é undos máis significativos exemplos na litera-tura galega desa vocación de síntese, desadestrución dos parámetros clásicos da narra-tiva que defendeu a modernidade literaria.“Prosa en acción e non en relato”, diría Pas-ternak. En efecto, instaura unha xeografíaincandescente, unha xeografía onde se deixaatrás a diferenciación dos xéneros, creando,

‘Náugrafosdo paradiso’Lois Pereiro

GALAXIA, 2011

11 euros

108 páxinas

‘O negro leiteda aurora’J. Luís Calvo

e Carlos

Gegúndez

TOXOSOUTOS, 2011

14 euros

200 páxinas

Se García Sabell

levantase a cabeza

Antón Reixa é o autor de ‘Mundo Lois’, un espectáculoteatral inspirado na súa obra.

Antón ReixaEscritor, músico

e intelectualPiedad R. Cabo e Lois Pereiroposan diante do muro de

Berlín en 1983

É MOITA A INFORMACIÓNque se puxo en circulación esteano a propósito de Lois Pereiro. Se cadra, por iso, per-mítaseme unha breve reflexión sobre a propia efeméridee a decisión da Real Academia Galega (RAG) respecto ádesignación da figura protagonista das Letras Galegas2011. Ten xustificación a certa estrañeza que a deci-sión puido xerar nalgúns sectores da opinión pública.En vida, a figura e a obra de Lois non foron moi divul-gadas. Porén, hai malicia e reaccionarismo nas vocesque declaradamente mostraron a súa hostilidade in-

vocando o “tamaño” da obra de Pereiro. Habería quelembrarlles que algún ano foi adicado a figuras caseenigmáticas como o arcebispo Lago González.

Antes de 2011, Lois obedecía paradigmaticamente

ao esquema de autor de culto. A singularidade da súaobra respecto aos seus propios coetáneos ou a evi-dencia das dificultades que tivo en vida para atopareditorial cimentaron ese circuíto. Fronte a todo iso, oque temos agora, no cénit da celebración, é a consta-tación de que poucas veces as Letras Galegas tiverontanta repercusión entre os lectores máis novos e casenunca se procedeu a unha “organización” tan acaídade edición de libros do autor e sobre o autor. Especial-mente emblemáticos son feitos como as referencias aLois e o ano nunha publicación como Rockdelux ou aproliferación de graffi ti en todo o país.

Afortunadamente a RAG dispón dunha nómina im-portante de figuras ás que adicarlles o Día das Letras.Velaí a solidez dun sistema cultural, pero, posiblemen-te, ningunha tan pecul iar e insólita como Lois. Non

é fácil identificar a alguén que non teña vinculaciónningunha coa filoloxía e o ensino ou que non obedezaao tópico de intelectual polivalente. E iso era relevantepoliticamente nun ano tan complexo para a normaliza-ción do idioma. Imaxinemos o inoportuno que teríansido figuras –insignes, si– pero con perfís como os deCarballo Calero, que dedicou o último tramo da súa

vida a ser especialmente crítico coa estandarizacióndo idioma, ou filólogos como Filgueira, que, a nada quese afondase na súa biografía, abroiarían as súas sim-patías franquistas ou a súa responsabilidade en que acelulosa se instalase na ría de Pontevedra.

Lois foi radicalmente un artista que abordou coamaior naturalidade o feito de asumir o galego comolingua literaria en coherencia coa súa vida cotiá e coasúa modernidade. E foi artista e poeta ata nos seus es-critos ensaísticos de maior compromiso ético e civil,

coa particularidade de non ubicarse nos ámbitos ideo-lóxicos habituais no galeguismo cultural.

Quédanme os hipercríticos que invocan satura-ción e inflación sobre a figura e a obra de Lois perei-ro. Malo sería que a mercadotecnia dunha efeméri-de así non tivese esa consecuencia que non deixa deser parella a que o mínimo coñecemento da poesíade Lois produce unha síndrome de abstinencia queche fai desexar máis e máis.

Debemos valorar aquilo no que efectivamente avan-zamos, a pesar desta depresión que asolaga a vida sociale cultural de Galicia. Por iso, se Garcia Sabell –presi-dente da RAG no seu momento e que, aínda que algobo teria don Domingo, representou a faciana máis ran-cia da institución– levantase a cabeza escandalizaría-se desta Academia presidida por Ferrín, que lle plantarecursos á Xunta de Feijóo e que lle dedica as LetrasGalega a un punkie sensible e ilustrado.

nese sentido, unha escrita que finalmente osanula. Pereiro mostrouno ao liberar a narrativade ficción do clixé do xénero e lévaa, non senriscos, a unha zona alén dos límites na que aescrita, xa sen óbices impostos polos paráme-tros históricos da narrativa, instaura as súasorixinais leis xerativas e, como soñaba Flau-bert, abrolla cunha for-za vesubia que semella

manterse por si mesma,ao tempo que nos dá un-ha importante lecciónde humanidade e coñe-cemento, ás veces, nunacto sen palabras: “Nahora en que a noite xeanas entranas doutro díaque se forma, Minsi e Ber-nal nun coche, cobertosdunha fina capa de sono eautoodio as tres da ma-ñá co silencio do motoren frío. (…) En silenzo,os dous calados, chovíafóra. E tiñan a sensaciónde se atopar nun límiteantinatural estrano e le-ne coma nun soño que seforma sen ver”. Eis un-ha das máis altas con-sumacións do soño deFlaubert.



17demaioDirectora en funcións: María M. Val

Coordinador: Iago Martínez Deseño: María Sabarís

Maquetación: Iria Gianonatti e Silvia Cancela

Traballo e ideas: Alberto Ramos, Bárbara G. Vilariño, José

Manuel Sande, José Luis Calvo, Carlos Gegúndez, Héctor J. Pena

Agradecementos: Xosé Manuel Pereiro

Redacción: Rúa Galileo Galilei, 4B Polígono Industrial A Grela.

15008 A Coruña Teléfono: 981100650

[email protected] das Letras Galegas. Xornal de Galicia, 15 de maio de 2011

xornal de galicia - especial lois pereiro 2011

Documents