wojciech jóźwiak - warsztaty szamańskie

7/31/2019 Wojciech Jwiak - Warsztaty szamaskie

1/81

Warsztaty szamaskiepraktyczny terenowy podrcznik

Wojciech Jwiak

Cz 1.Co to jest szamanizm? Kim s szamani?

Szamani s porednikami midzy ludmi a duchami. Ludy pierwotne postrzegaj wiatinaczej ni my, ludzie miejskiej cywilizacji: peen jest on duchw, istot, ktre nie majtakiego jak ludzie i zwierzta materialnego ciaa, ale obdarzone s moc i inteligencj, i w

przemony sposb wpywaj na ludzkie ycie.

Jakie to s istoty? Przede wszystkim s to gospodarze miejsc, a wic duchy, ktrezamieszkujce gry, rzeki, bagna i jeziora, stare drzewa i lene uroczyska, bior swoj moc z

tych miejsc i opiekuj si nimi. Miejsca szczeglnie gsto zaludnione przez duchy albopozostajce w opiece szczeglnie silnych istot, jeli zostan odkryte przez ludzi, zyskujsobie saw miejsc mocy lub witych miejsc, i staj si przestrzeni, gdzie odbywaj siobrzdy. Swoje duchy-gospodarzy maj te ludzkie siedziby, domy, jurty, namioty. Druggrup duchowych istot s zmarli, czy jak kto woli, dusze zmarych. W miar upywu czasu i

przemijania pokole zmarli, ktrych pamitano z wygldu, czynw i imienia, staj siprzodkami, istotami potnymi, ale nalecymi ju wyranie do tamtego wiata i stamtdopiekujcymi si swoim rodem.

Trzeci wan grup duchw s duchy zwierzt. S to duchowi opiekunowie iprzewodnicy yjcych na tym wiecie zwierzcych gatunkw. W istotach tych skupia si mocwaciwa dla poszczeglnych gatunkw zwierzt. Mwi dla uproszczenia o duchachzwierzt, chocia swoich duchowych przedstawicieli maj te roliny i grzyby. Duchy temog stawa si przewodnikami ludzi, udziela im wskazwek i wizji, przekazywa im swjrodzaj mocy, i wtedy s nazywane zwierztami mocy.

Po czwarte swoich duchw-gospodarzy maj obiekty z ktrych skada si wszechwiat:niebo i ziemia, a szczeglnie mroczne wntrze ziemi, dalej ogie, wiatry, burze, deszcze inieyce, noc i dzie, Soce, Ksiyc i gwiazdy. S te duchowi wadcy stron wiata i porroku. Te istoty duchowe, potniejsze od innych, zasuguj na miano bogw, chocia uludw, ktre wszystkie te istoty dostrzegaj w otaczajcym je wiecie, zwykle nie ma

osobnych sw na "duchy" i "bogw", wystarcza jedno sowo oznaczajce jednych i drugich.S wreszcie duchy-szkodniki, ktre u ludzi (i u zwierzt) wywouj choroby. Wedug

Niecw, mieszkacw dalekiej pnocy Syberii, ktrych wierzenia znam najlepiej, duchychorb zamieszkuj wntrze Ziemi czyli wiat podziemny. Zadaniem szamana jest tak je

podej, przestraszy lub przekupi, aby wrciy tam, skd przyszy i nie nkay ludzi.

Szamani s specjalistami od kontaktowania si z duchami. Nie jest to wcale atwezadanie, wymaga szczeglnych wrodzonych zdolnoci i dugotrwaej nauki. U Niecw iinnych narodw Syberii szamaskie studia trwaj a dwadziecia lat! Od innychczarownikw, znachorw i wrw wystpujcych u ludw pierwotnych, a take od

kapanw, szamani odrniaj si tym, e wobec istot duchowych staj, mona powiedzie,twarz w twarz: wyprawiaj si do ich wiata, do waciwego im obszaru bytu, i w kontakcie


2/81

z duchami i bstwami zachowuj pen wiadomo, a to co robi, zawdziczaj swoimwasnym zdolnociom, umiejtnociom i dowiadczeniu, a nie temu, e wystpuj w imieniu

jakiej religijnej organizacji. Pena wiadomo podczas kontaktu z duchami jest za tym, coodrnia szamanw od mediw. Medium - inaczej ni szaman - przyjmuje ducha do siebie,

jego wasna wiadomo ustpuje miejsca po to, aby duch przemwi jego ustami i czyni

gesty przy pomocy jego rk, by taczy uywajc ciaa medium. Takie zjawiska scharakterystyczne dla religii zwanych "religiami optania", ktre rozwiny si szczeglnie wAfryce i zostay przez Afrykanw przeniesione do Ameryki aciskiej. Religie takiewystpuj dzi midzy innymi w Brazylii i na Haiti; haitaski mediumizm nosi nazw wudu.

Szamanizm w swojej typowej formie wystpuje (lub wystpowa) u ludw pnocnej irodkowej Azji. Dzi miejscowi szamani dziaaj wrd Niecw na dalekiej pnocy,Ewenkw i Jakutw w tajdze, oraz wrd ludw poudnia Syberii: Atajczykw, Tuwicw iBuriatw. Po chiskiej stronie granicy szamanistami pozostali Mandurowie. ladyniedawnych szamaskich praktyk wystpuj u Mongow i Kazachw. Typowo szamaskimludem s te Inuici (Eskimosi) z arktycznej strefy Ameryki Pnocnej.

Jeli chodzi o Indian, to ich rodzima tradycja duchowa te bywa nazywanaszamanizmem, chocia rni si od syberyjskiej tym, e jest bardziej "demokratyczna".

Niektre praktyki, ktre na Syberii byy raczej specjalnoci wybracw-szamanw, u Indiandotyczyy kadego czonka plemienia. Tak na przykad u Indian Prerii kady modzieniecszed na poszukiwanie wizji i otrzymywa swoje zwierz mocy. Z kolei dla tradycji duchowejIndian Ameryki Poudniowej i rodkowej charakterystyczne jest uycie rolin powodujcywizje: tamtejsi szamani zwani po hiszpasku curanderos lub vegetalistos s ich wielkimiznawcami.

Szamaskie praktyki spotyka si te wrd ludw Azji Poudniowo-Wschodniej.Zachoway si nawet w kraju tak wysoko rozwinitej cywilizacji jak Korea. Niektrzy doszamanizmu zaliczaj te rodzime duchowe tradycje Polinezyjczykw, a wrd nich hawajskisystem zwany hun.

Pewne praktyki, obrzdy, wierzenia i wyobraenia wystpuj w rnych czciachwiata. Podobna jest wszdzie droga, ktra prowadzi czowieka do zostania szamanem. Dotego "fachu" trafiaj ludzie, ktrzy w cywilizowanych krajach zostaliby zapewne artystami,naukowcami, mylicielami. S to jednostki nieprzecitnie inteligentne, o bujnej wyobrani,

bogatym yciu wewntrznym, jak rwnie ludzie wraliwi, skonni do zadumy i samotnoci.Czsto szamaskie powoanie przychodzi we nie. Albo do przyszego szamana przychodz

duchy, ktre go wybray jako swojego przedstawiciela. Zdarza si, e s przy tym uparte inatrtne, a gdy ich kandydat nie kwapi si do pjcia po szamask nauk, drcz gokoszmarnymi snami albo przyprawiaj o choroby. Wtedy wybraniec nie ma wyjcia: musizosta szamanem, aby si wyleczy, a kto, kto uleczy siebie, moe te leczy innych - co

jest zawsze jednym z gwnych zada szamana. Szamanem mona zosta te poprzez przekazrodzinny: u wielu ludw szamani udzielaj wtajemnicze swoim synom (crkom) lubwnukom. Bywaj rodziny, w ktrych zawd szamana jest dziedziczny. Zdarza si te, e naszamask ciek wstpuje kto, kto przey gwatowne, wstrzsajce wydarzenia: zostaciko ranny, poturbowany przez zwierz, wpad pod ld, przey poraenie piorunem lubwyzdrowia ze miertelnej zwykle choroby. Jeszcze inna kolej rzeczy polega na tym, e

przyszego szamana wybieraj przodkowie - czyli opiekucze duchy plemienia.


3/81

Zanim adept zostanie szamanem, przechodzi zwykle surow inicjacj. Na Syberiiudzielaj jej duchy podczas wizji. Szamaski ucze przebywa wtedy na odosobnieniu,wyglda na chorego, a w "punkcie kulminacyjnym" czsto traci wiadomo. Wtedy w swoimwewntrznym widzeniu dostaje si w rce duchw, ktre rozbieraj jego ciao na czci, kroji rozdzieraj, obnaaj do goego szkieletu, ktry rozkadaj na lune koci. Nastpnie

skadaj go na nowo, obdarzajc nowym, mocniejszym ciaem o nadludzkich waciwociach.Indianie Prerii nie czekaj na przyjcie duchw i sami poddaj swoje ciaa prbom blu i ran.Dzieje si tak na przykad podczas Taca Soca, ktrego uczestnikom wbija si pod skrdrewniane koeczki.

Pewne praktyki s wykonywane przez szamanw wszystkich ludw. Lecz oni chorobyprzez oddalanie chorobotwrczych duchw. Wypdzaj duchy powodujce u ludziszalestwo. Przywracaj utracone dusze. (To, co psychiatra nazwaby depresj, szamaniokrelaj jako utrat duszy przez czowieka. Zdarza si, e jakie zoliwe duchy lub liczarownicy kradn ludziom dusze.) Doznaj wizji i przewiduj przyszo. Dziki swejwiedzy udzielaj ludziom rozmaitych porad. Odprowadzaj dusze zmarych do bezpiecznych

miejsc pobytu w zawiatach. Swoj wiadomoci wstpuj do tej warstwy rzeczywistoci,gdzie przebywaj duchy, i dokonuj duchowych podry, zwanych lotem duszy.

Powszechnym szamaskim wyobraeniem jest wizja trzech wiatw, a raczej wiatajako trjpoziomowego, zoonego z Dolnego wiata - Podziemia (zwykle siedziby zoliwychduchw), Grnego wiata -Nieba, siedziby najwyszych mocy, oraz wiata rodkowego,gdzie yj ludzie. Szamani podejmuj duchowe wdrwki do obu wiatw: Dolnego iGrnego. Wierzy si, e osi spinajc te trzy wiaty jest Kosmiczne Drzewo. W swoichwizjach szamani podruj po pniu i gaziach tego Drzewa, a take uywaj lin i drabin dowspinania si do niebios.

Powszechnym wyobraeniem jest posugiwanie si duchami-pomocnikami. Im wicejduchw ma szaman na swoje usugi, tym wiksza jest jego moc. Wrd nich s take duchyzwierzt, czyli zwierzta mocy.

Szamani uzyskuj take widzialne, namacalne dowody swojej mocy. S zaprzyjanieniz ogniem, ktry ich nie parzy, kiedy trzymaj ar w doniach lub w ustach, kiedy chodz poogniu lub (podobno) kad si w nim jak do snu. Maj w swoich ciaach tak zwane przerble,czyli miejsca niewraliwe na bl i rany; mog tam wbija sobie ostre narzdzia bez szkody,krwi ani ladw zranienia. Umiej porozumiewa si ze zwierztami, znaj ich mow.(Niecy wierz, e mow zwierzt pozna ten, kto wronie wyrwie ywcem serce i je zje.) Bez

lku zbliaj si do zwierzt, ktre s miertelnie niebezpieczne (lub nieznonie pochliwe)dla innych ludzi. Kr te o szamanach opowieci, e potrafi znika, jakby stali siniewidzialni, unosi si w powietrzu, zjada trucizny, znosi zabjcze dla innych zimno,czyta w mylach, widzie na odlego, przybiera posta zwierzt... Nie ma chyba takichczarw, ktrych by nie przypisywano szamanom. Ale powiada si te, e w dawnych czasachyli szamani, ktrzy faktycznie umieli czyni wszystkie te cuda i swoj moc dalece

przewyszali czarodziejw wspczesnych. Wic pewnie dua cz tych opowieci tolegendy. Z drugiej strony dawni podrnicy po Syberii rzeczywicie byli wiadkami, jakszaman przebija si mieczem na wylot lub ucina sobie gow (ktra potem wracaa na swojemiejsce). Wic moe nie wszystko to byo tylko gr wyobrani.

Czy rwnie w Europie byli szamani? Szamanizm praktykowali Lapoczycy z dalekiejpnocy Skandynawii, majcy podobn kultur jak Niecy, Ewenkowie i inni syberyjscy


4/81

pastrerze reniferw. Pod naporem chrzecijaskich misjonarzy musieli wyrzec si swoichrodzimych tradycji, ale obecnie do nich wracaj. Szamanistami byli te Wgrzy, ktrzy zanim

przywdrowali do Europy yli na stepach poudniowej Syberii i lady szamanizmu pozostayw wgierskiej kulturze ludowej.

Szamaskie wyobraenia odnajduje si w religiach staroytnych Celtw i Germanw. UCeltw byli wieszczowie-filidzi, ktrzy piewali pieni improwizowane w stanie natchnieniapod dyktando duchw, a wic w zmienionym, wyostrzonym stanie wiadomoci. Ciekawe, eowe poematy dosownie wysysali z palca: zachoway si bowiem rysunki wieszczwtrzymajcych kciuk w ustach. Ta dziwna pozycja powodowaa ucisk na nerwy (albo na

punkty akupresurowe) wewntrz jamy ustnej, co powodowao zmienione stany wiadomoci.W irlandzkich i szkockich legendach powtarzaj si opowieci o czarownikach zmieniajcychsi w zwierzta, co rwnie byo szamask sprawnoci. Roje duchw przyrody, poangielsku zwanych fairy, to take element wiata szamanw. W wierzeniach Germanwmamy za to pikn wizje Drzewa Kosmicznego: jesionu Ygdrasil, ktry przenika wszystkietrzy wiaty, czc Podziemie i Niebiosa. Na jego gazi powiesi si na dziewi dni i nocy

bg Odyn, co jest przykadem szamaskiej okrutnej inicjacji, i poprzez t inicjacj uzyskamdro ucielenion w magicznych symbolach - runach.

Ciekawe, e echa szamaskiej przeszoci sycha nawet... w Biblii. W raju Adam i Ewazostaj poddani inicjacji przez typowe szamaskie zwierz mocy, wa. Ich syn Kain sprawiawraenie witego-wykltego kowala-czarownika. Noe zmierzajc przez wody pierwotnegochaosu-potopu wysya na zwiady szamaskiego ptaka, kruka. Abraham spotyka si z Jahwe

pod wrebnych dbem. Jakub zasypia w nawiedzonym przez bstwo miejscu mocy i ni oszamaskiej drabinie wiodcej do nieba. Eliasz jest karmiony przez kruka i wzorem bstw

burzy kieruje ogniem z nieba. Samson swoj nadludzk si zawdzicza pokrewiestwu zlwem. Wszystkich za przebija Mojesz, ktrego wdrwki przez pustyni pene smagicznych wyczynw.

A co z naszymi przodkami, Sowianami? Wiadomo, e na nasze ziemie przywdrowalinie tak dawno - tysic piset lat temu, ju po upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego.Przybyli z dzisiejszej Ukrainy, a s powody do przypuszcze, e dawniej yli jeszcze dalej nawschodzie, moe a za Wog, pod Uralem. Byliby wic ssiadami szamaskichSyberyjczykw. Ich dawna religia jest trudna do uchwycenia, ale lady jej treci zachowaysi (midzy innymi) w starych sowach i imionach. Sowianie wierzyli w pewn liczb

boskich mieszkacw niebios - dawcw wiata, deszczu i pomylnoci, ale chyba niewysilali si, aby ich wszystkich przeliczy. Najwikszym szacunkiem cieszy si bg burzy,

znany pod imionami Perun, witowit lub Jarowit. Sowo "bg" znaczyo "budzcy lk" (zpowodu swej potgi). Inn nazw istot nadprzyrodzonych by "kyrtu", pniej "czrtu", czyli"potny". Ale tym mianem chrzecijanie zaczli nazwa nie Boga lecz... diaba, czyliwanie czarta. Inne diabelskie imi, bies, pierwotnie oznaczao co zupenie innego: rodekrozjaniajcy umys, a wic napj z halucynogennych grzybw i jagd, ktrym sowiascywre-szamani raczyli si podczas "biesiady" czyli, dosownie, "jedzenia biesw". Starnazw szamana-czarownika by "wochw", i std takie czarnoksiskie zebranie nazywano"wochwot", czyli - w obecnej polszczynie - "ochot". (Czy dzielnica Warszawy o tejnazwie bya miejscem mocy?) W uamkach starych sw i nazw przechoway si inne mianasowiaskich "witych mw", porednikw miedzy ludmi i bogami-duchami. Szamanuzdrowiciel nazywa si "lekarz". Jakim innym rodzajem uzdrowiciela-zaklinacza by

"choroman". By te "koud" - i zapewne przepowiada przyszo. Byy te mdre niewiasty"wilchwy" lub "wilchy". Czynno wrenia z lotu ptakw nazywaa si "kobiti", ptak


5/81

wrebny - "kobiec", mistrz wrenia tym sposobem - "kobie" a moe "kobacz". Szaman-wrbita nazywa si "bak" - czyli ten, ktry pilnie baczy na wieszcze znaki. W naszych

przesdach i legendach zachoway si lady dawnych wierze: pami o witych ptakach:bocianach, jaskkach, sokoach; o biedronce-wiodrunce (od sowa "wiodro" - sonecznapogoda), poredniczce midzy ziemi a niebem; o witych drzewach - dbach, lipach i

jaworach. Zachowaa si pami o lasach bdcych zarazem zawiatami, gdzie duszezmarych czonkw plemienia czekay na wcielenie i niosy pomoc bohaterom. Zaledwiejedno pokolenie wstecz mieszkacy wiosek pod Kielcami wierzyli w reinkarnacj.

W ostatnich wiekach szamanizm w wiecie gwatownie zanika w miar jak lene,stepowe i tundrowe ludy przejmoway europejsk cywilizacj i byy, zwykle pod przymusem,nawracane na chrzecijastwo, lub, jak w byym Zwizku Radzieckim, na komunizm.Cakiem niedawno ten odwrt si odwrci. Indianie w obu Amerykach zaczeli wraca doswoich starych tradycji duchowych, hawajscy kahuni ujawnili swoje tajemnice, take szamaniz Syberii i Mandurii wyszli z ukrycia. Ludzie z wysoko rozwinitych krajw Zachoduzaczli w szamanizmie dostrzega brakujce ogniwo czce czowieka z przyrod, a take

zagubion wi midzy wiadomoci a tajemniczymi mocami zamieszkujcymi naszawasn podwiadomo.

Oprcz tradycyjnego, prastarego szamanizmu ludw pierwotnych pojawi sineoszamanizm - nowoczesny szamanizm biaego czowieka.

Cz 2.Neoszamanizm

Od kiedy w 15-tym i 16-tym wieku Europejczycy zetknli si z pierwotnymi kulturami, taketymi, ktre miay swoich szamanw, stosunki tych dwch wiatw przeszy przez trzy fazy.Zrazu Biali na og gardzili tubylcami nowoodkrytych ldw, nazywajc ich dzikusami i

prymitywami, posdzajc ich o ludoerstwo i inne obrzydlistwa, a nawet miewajcwtpliwoci, czy te dziwne rasy w ogle s ludmi. Tubylcy byli podbijani i zniewalani, awielu ludom Biali zgotowali cakowit zagad. Tak stao si z wieloma grupami IndianStanw Zjednoczonych i Brazylii. Mieszkacy Wysp Karaibskich nie przeyli kolonizacjihiszpaskiej. Mieszkacy Patagonii zostali wymordowani przez Argentyczykw w wyniku

planowych akcji; podobny los z rki angielskich kolonizatorw spotka rdzennychmieszkacw Tasmanii. Biali przynosili wdk i epidemie chorb, ktre tubylcom niosy

masow mier. Rwnie na kultur ludw pierwotnych zosta wydany wyrok: jako"poganie" mieli zosta ochrzczeni i "nawrceni", jako dzikusy - ucywilizowani; jedno i drugieoznaczao brutalne wydarcie tym ludziom ich duchowego wiata. Tak wygldaa pierwszafaza kontaktu, ktra jeszcze nie wszdzie si skoczya.

Druga faza polegaa na tym, e Biali zaczli tubylcze ludy bada i poznawa. Rozwina sinauka zwana, w rnych krajach, etnografi, antropologi kulturow lub etnologi. Alechocia etnolodzy czstokro spdzali wrd tubylcw dugie lata, to zachowywali punktwidzenia obserwatora, ktry przybywa z zewntrz z bardziej rozwinitego wiata, i patrzy naswj przedmiot bada chodnym okiem, zbrojny w "lepsz" wiedz.


6/81

W trzeciej fazie, ktra trwa od niedawna, Biali zaczli si od tubylcw uczy, naladowa ichobyczaje i wcza ich wiedz do swojego obrazu wiata. Tak powsta neoszamanizm, czylinowoczesny szamanizm czowieka Zachodu.

Ale eby to stao si moliwe, najpierw w samej kulturze Zachodu musiay zaj gbokie

przemiany. Biali, jak ich dalej w skrcie bd nazywa, uwiadomili sobie, e ich kultura niejest t jedyn, prawdziw, penoprawn i "postpow". e ich sposb widzenia wiata nie jestjedynym waciwym, wszystkie inne za nie s bdzeniem lub infantylizmem ludw niedozaawansowanych w rozwoju. Do wiadomoci ludzi Zachodu zaczo te dociera, e mimowielkiej skutecznoci ich techniki, gospodarki i organizacji, cierpi na duchow pustk, a to,co oferuje ich wasna kultura, nie daje im poczucia peni, gbi ani szczcia. Twrczykontakt z drog ludw pierwotnych, aby w ogle mg doj do skutku, musia by

poprzedzony i przygotowany szeregiem zjawisk i nurtw, ktre wczeniej przeoray samkultur Zachodu. Wymiemy kilka, ktre wydaj si najwaniejsze.

Helena Bawatska (1831-1891), Rosjanka, ktra wikszo ycia spdzia w Anglii, Ameryce

i w angielskich wwczas Indiach, zapocztkowaa mod na Daleki Wschd i tamtejszecudownoci. I chocia to, co proponowaa Bawatska i jej zwolennicy (zorganizowani wzaoonym w 1875 roku Towarzystwie Teozoficznym) nie byo poznawaniem faktycznejkultury duchowej Indii i Tybetu, lecz raczej wymylaniem wasnego fantastycznego wiata,czym co mona by z angielska nazwa spiritual fiction, fantazj duchow, to jej dziaalnozacza oswaja Europejczykw i Amerykanw z myl, e prawdziwe "wiato poznania"

jest na Wschodzie, wrd ludzi dotd uwaanych na Zachodzie za ciemnych i zabobonnych.(Wczeniej za tak krain cudw i natchnienie okultystw uchodzi raczej staroytny Egipt.)Z szeregw Towarzystwa Teozoficznego wyroli tacy wpywowi myliciele, jak twrcaantropozofii Rudolf Steiner (1861-1925) i niepokorny guru-destrukcjonista JidduKrishnamurti (1895-1986).

Hermetyczny Zakon Zotego Brzasku (ang. Hermetic Order of The Golden Dawn), zaoonyw 1888 roku przez trzech angielskich masonw (najbardziej znanym z nich by SamuelLiddell Mathers), by grup poszukiwaczy, ktrzy nie tylko rozprawiali (jak to wczeniejzwykle bywao) o magii, ale take zaczli j praktycznie uprawia. To oni odkryli dlaZachodu metod wizualizacji, niewtpliwie pod wpywem dochodzcych z Indii i Tybetuwiadomoci o praktykach tamtejszych tantrycznych joginw. Magowie Zotego Brzaskuzaczli pierwsi na Zachodzie uprawia szamaskie w swojej istocie podre duchowe i lotyduszy, chocia, jak si wydaje, nie przywizywali wikszej wagi do tego, e oto wanie

przekroczyli prg szamanizmu. Ale na pewno podobiestwa wasnych praktyk do tego, co

robi szamani, by wiadom najsynniejszy ucze Zotego Brzasku i twrca wasnejmagicznej szkoy, Aleister Crowley (1875 -1947).

Zarwno teozofia jak i magia Zotego Brzasku byy jednak ruchami elitarnymi i leay raczejna poboczu tego, co zajmowao umysy ludzi Zachodu. Za to w sam rodek masowychzainteresowa wstrzelia si psychoanaliza, i wanie ten nurt umysowy naprawd

przygotowa grunt pod neoszamanizm. A kiedy mwimy o psychoanalizie, to szczegln rolodegraa nie ta jej wersja, ktr stworzy Zygmunt Freud (1856-1939), lecz raczej nauki jegogenialnego ucznia (i krytyka), Carla Gustava Junga (1875-1961). Jung stworzy oszaamiajci paradoksaln wizj ludzkiej psychiki, wedug ktrej wiadomo jest tylko - niby ld narzece - zewntrzna cienk warstw, pod ktr toczy si waciwe bujne i dzikie ycie umysu.

W tych gbinach umysu bytuj potne i zagadkowe siy psychiczne, wsplne wszystkimludziom i skadajce si na "zbiorow niewiadomo", ktre w snach, wizjach, obrazach


7/81

artystw, w mitach i w objawieniach mistykw przybieraj posta archetypw, a wic wistocie "wewntrznych bstw" umysu. Jak od wypraw Kolumba czowiek Zachodu przywykdo myli, e jego ojczyzna nie jest jedynym ludzkim wiatem, tak od bada Junga oswajamysi z myl, e nasza wiadomo jest tylko kurtyn, ktra oddziela nas od przebogatego (itrudno dostpnego) wiata ducha.

Kolejnym nurtem poszukiwa zachodnich badaczy byo religioznawstwo, ktre nauczyowidzie w staroytnych i pozaeuropejskich religiach i duchowych tradycjach wcale nie bdy"pogastwa", ktre powinny czym prdzej znikn pod kropidem misjonarza, ale wancz oglnowiatowego dorobku ludzkiej myli i wartociowe rdo duchowych inspiracji.Czytelnikw Mircei Eliade (1907-1986, rumuskiego uczonego, ktry wikszo yciaspdzi we Francji i USA) od uczenia si symboliki "pogaskich" religii do ich praktykowaniadzieli ju tylko krok. O Eliadem pamitajmy te jako o autorze jednej z najobszerniejszych inajbardziej opiniotwrczych ksiek o szamanizmie.

Pojawili si take na Zachodzie ludzie, ktrzy nie tylko badali i teoretyzowali, ale zaczli

sami wchodzi w dowiadczanie stanw i duchowych przygd, ktre przed nimi zastrzeonebyy dla szamanw. Amerykaski bankier i etnolog-amator Gordon Wasson (1898-1986)podczas wypraw do Meksyku "odkry" halucynogenne dziaanie grzybw Psylocybe i jakopierwszy Biay w roku 1955 wzi udzia w velada - rytuale Indian Mazatekw z uyciemtych grzybw. W 1943 roku szwajcarski chemik Albert Hofmann (ur. 1906) zsyntetyzowadwuetyloamid kwasu lizergowego, znany pod skrtem LSD-25, i by pierwszym, ktry nasobie stwierdzi piorunujce dziaanie tego najsilniejszego chyba ze znanych rodkwhalucynogennych. Najszersze badania nad tym rodkiem otwierajcym dostp do gbinludzkiego (i nie-ludzkiego) umysu podj czeski psychiatra Stanislav Grof (ur. 1931), ktryw roku 1967 wyemigrowa do USA. Grof sta si jednym z twrcw psychologiitranspersonalnej, czyli tej dziedziny nauki, ktra stara si uporzdkowa natok danych idowiadcze dotyczcych "odwrotnej strony umysu", ktre poczwszy od latszedziesitych zaczy dosownie zalewa informacyjny obieg Zachodu.

Ale nie tylko dowiadczenia z halucynogenami przybliay Europejczykw i Amerykanw dowiata szamanw. Robert Monroe (1915-1995), biznesmen i waciciel stacji radiowych zVirginii, odkry u siebie (w 1958 r., przy okazji uczenia si przez sen) zdolno dowychodzenia z wasnego ciaa i odbywania w tym stanie podry do wiatw zarwno

pokrywajcych si z nasz zwyk przestrzeni, jak i do przestrzeni rwnolegych i osobnych.Zjawisko oddzielania si wiadomoci od ciaa (OBE, out of body experience) stao si tegone dziki badaniom Raymonda Moody'ego (ur. 1944; synna ksika "ycie po yciu"

wydana w 1975 r.) nad osobami, ktre zostay reanimowane ze mierci klinicznej. Moodyspopularyzowa takie elementy umierania, jak wietlisty tunel prowadzcy do "innegowiata", rekapitulacja wasnego ycia, pojawianie si przyjaznych istot oczekujcych potamtej stronie, oraz spotkanie z "biaym wiatem" w ktrym niektrzy rozpoznawali istot

bosk. Po okresie bada nad umieraniem Raymond Moody zaj si aranowaniemwarunkw, w ktrych zmarli mog ukazywa si w naszym wiecie, i w zaoonym przezsiebie "teatrze umysu" wskrzesi staroytn sztuk przywoywania zmarych za pomoczwierciada.

Tym, ktry wykona decydujcy krok i jako pierwszy nie tylko bada szamanw, ale takeprzenis ich nauki do wiata Biaych i zacz je propagowa, by Michael Harner. Jemu te

zawdziczamy pierwsze systematyczne studia nad ayahuask, "lian duchw", potnymhalucynogenem uywanym w dunglach Amazonii. Z t owiecajc rolin Harner zapozna


8/81

si okoo 1958 roku u Indian Conibo w Ekwadorze, i nie ma wtpliwoci, e wanie pod jejwpywem rozpocz swoj misj praktycznego upowszechnienia szamanizmu na Zachodzie.Harner zainicjowa praktyk z bbnem i w latach siedemdziesitych zacz prowadziwarsztaty wewntrznych podry przy dwiku bbna, podobne do tych, ktre opisuj w tejksice.

Kto inny jednak nada szamanizmowi najwikszy rozgos i dosownie oczarowa milionyswoich czytelnikw. By to Carlos Castaneda (1931-98), autor cyklu ksiek opisujcych jegowasne "terminowanie" u mistrza-czarownika, brujo z ludu Yaqui, imieniem don Juan Matus(1891?-1973?). Osoba i dziaalno Castanedy otoczona bya (i jest) mg tajemnic,niejasnoci i niedomwie. Jego krytycy twierdzili, e don Juan nigdy nie istnia, a Castanedaca jego magiczn sztuk zmyli lub skomponowa z elementw zawierajcych, prczetnograficznych danych z Meksyku i innych krajw Ameryki, take inspiracje buddyjskie,tybetaskie, okultystyczne, a nawet podobno idee zapoyczone od tropiciela paradoksw,filozofa Ludwiga Wittgensteina. Faktem jest, e nikt nie widzia fotografii don Juana, ani niespotka go osobicie; a take sam Castaneda skutecznie maskowa wasn osob i zaciera sw

biografi. Chocia w jego ksikach dopatrzono si sprzecznoci, zmyle i plagiatw, tojednak niektrzy jego koledzy po fachu (z Harnerem na czele) brali go w obron, twierdzc,e chocia by moe czciowo fikcyjne, to jednak ksiki Castanedy dostarczaj rzetelnejszamaskiej metody pracy z umysem i przestrzeni. W 1991 roku pojawi si nowy argumentna rzecz tego, e don Juan jednak istnia: ujawniy si jego dwie nastpne uczennice, FlorindaDonner-Grau i Taisha Abelar (o ile one take nie zmylaj...).

Dzi, po ponad 40 latach od pierwszych krokw Harnera i Castanedy, neoszamanizm jest napewno czym wicej ni tylko przejciowa mod. Opiera si na dziaalnoci przynajmniejkilkuset ludzi (gwnie w Stanach Zjednoczonych), ktrzy regularnie praktykuj szamaskiedziaania, prowadz warsztaty i dla ktrych nie istniej kulturowe bariery, ktre tak dugooddzielay "owieconych" Biaych od "prymitywnych" tubylcw. Dla neoszamanistwgwnym rdem inspiracji pozostaje kultura duchowa Indian Ameryki Pnocnej irodkowej, a obecnie w coraz wikszym stopniu Indian i Metysw Amazonii. (Odnoszwraenie, e Agustin Rivas-Vasques, mieszkajcy koo Iquitos w Peru najsynniejszyvegetalisto czyli mistrz ayahuaski, sta si celem prawdziwych pielgrzymek z obu Ameryk.)Ale po nauki siga si te do Eskimosw, Aborygenw Australii, do Buszmenw, do Nepalu.S prby odbudowy zapomnianego szamanizmu Celtw , ktry dla duej czciwspczesnych Amerykanw byby ich rdzenn, idc od przodkw, lini przekazu. Dziwne,ale jak dotychczas najsabiej przebija si do wiata Zachodu ten szamanizm, ktryetnologowie uwaaj za najbardziej typowy i "czysty", czyli szamanizm ludw Syberii.

W Polsce a do lat dziewidziesitych o szamanizmie i neoszamanizmie byo cakiemgucho. Podwjny nelson obu totalitarnych ideologii, komunizmu i katolicyzmu, solidarnienie dopuszcza konkurentw. A przecie w swojej historii mielimy takich ludzi, jak JzefKope (1758- 1827), oficer Kociuszki zesany na Kamczatk, ktry w swoim synnym"Dzienniku podry" poda pierwszy w wiecie opis stanu zmienionej wiadomoci pozayciu - za rad miejscowego duchownego - muchomorw Ammanita muscaria. Warto

pamita o Wacawie Sieroszewskim (1858-1945), badaczu kultury Jakutw, i o innymzesacu, Bronisawie Pisudskim (1866-1918) ktry swj los zwiza z Ajnami z Sachalinu .

Naszym rodakiem by Bronisaw Malinowski (1884-1942), jeden z mistrzw wiatowejetnologii, ktry swoj szko w terenie przeszed na Wyspach Triobrianda u wybrzey Nowej

Gwinei. Z kolei jego przyjaciel Stanisaw Ignacy Witkiewicz - Witkacy (1885-1939) byjednym z pierwszych artystw, ktrzy penetrowali niepokojce krainy halucynogenw.


9/81

Lecz to nie wszystko. Szamaskie wpywy odnajdujemy w samym sercu narodowej klasyki -u Adama Mickiewicza (1798-1855). Kiedy w "Dziadach czci III" w scenie Improwizacji,Konrad woa: "Zrzuc ciao i tylko, jak duch, wezm pira - Potrzeba mi lotu! (...) I mam je,mam je, mam tych skrzyde dwoje" - to rozpoznajemy w tych sowach ni mniej ni wicej,

tylko szamaski lot duszy pod postaci ptaka, zgodny w szczegach z tym, czegodowiadczali syberyjscy szamani. A kiedy wczeniej Konrad zrywa si do lotu duszy, widzitakie oto obrazy: "C to? Jaki ptak powsta i roztacza pira / Zasania wszystkich, okiemmnie wyzywa? / Skrzyda ma czarne, jak burzliwa chmura, / (...) I niebo cae zakrywa... / Tokruk olbrzymi! Kto ty? - Kto ty, kruku? / Kto ty? - jam orze! - Patrzy kruk - Myl moj

plcze..." - I znowu z dokadnoci do szczegw mamy tu wizj, ktra mogaby powsta wczumie nad Obem lub Len: Konrad jako szaman pod postaci ora, ptaka wiata i Soca,leccy ku niebu, i zagradzajcy mu drog bg ciemnoci, ktry przybra ksztat kruka.Opozycja midzy orem i krukiem, i napicie pomidzy siami dobra i wiatazamieszkujcymi wiat grny, i zoczynnymi, podstpnymi duchami wiata podziemnego jest

przecie podstaw syberyjskiego obrazu wiata.

I jeszcze uhonoruj w tym miejscu jednego polskiego (i od razu genialnego!) prekursoraneoszamanizmu i szamaskich warsztatw, Jerzego Grotowskiego (1933-1999), ktrego"sztuki rytualne" (ritual arts) powinny nam, bywalcom warsztatw, przypomina, e ju kto

przed nami by na tej samej drodze, tylko zaszed duo, duo dalej....

Przypisy[1] Chodzi o ksik: Mircea Eliade. "Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy", 1951, wyd.

polskie Warszawa 1994. 43 lata zwoki w publikacji s dobitn miar niedawnej izolacjiPolski od wiatowej myli.

[2] Carlos Castaneda robi wszystko, aby o nim wiedziano jak najmniej. Nie pozwala sifotografowa ani nagrywa swojego gosu, mimo kuszenia go wysokimi honorariami niewystpowa w mass-mediach. Dymna zasona jak otoczy swoj osoby kazaa nawetniektrym wtpi co do tego, gdzie i kiedy si urodzi i jaki by kraj jego pochodzenia, zanimw 1959 r przyj obywatelstwo USA. Podobno nazywa si Carlos Aranha, byBrazylijczykiem (a moe z Peru lub Argentyny?) i urodzi si w 1925 roku. Wicej oCastanedzie w "Tarace" pisze Dariusz Misiuna, "mier czarownika".

[3] O celtyckim szamanizmie zobacz w "Tarace": Frank Henderson MacEowen,"Wskrzeszenie gaelickiej tradycji Oran Mor".

[4] Jzef Kope pisze w swojej relacji:

"Mwi wtem do mnie ewangelista [duchowny prawosawny, przypis WJ], e ja,mieszkajc przez lat dwa w niszej Kamczatce, nie wiedziaem o ich skarbach, ktre si tamznajduj. Jako rozwija kor brzozow i pokazuje mi kilka grzybw suszonych powiadajc,e one s cudowne, rosn na jednej tylko wyniosej grze blisko wulkanu.

"Uwa Panie, rzecze Ewangelista, e te futra dostaem za grzyby i oni gotowi caymajtek odda gdybym ich posiada wicej. Te grzyby maj tak wasno, e kto ich zje,widzi swoj przyszo. Poniewa nie mogem sypia, radzi mi wic, abym zjad jeden.Wahaem si dugo, lecz namyliwszy si zjadem poow, co mi najmilszy sen sprawio.

Ujrzaem si nagle w najprzyjemniejszych i najgustowniejszych ogrodach, wrd rozlicznych


10/81

kwiatw, midzy kobietami ubranymi w biae suknie, i fetoway mnie rnymi owocami ijagodami i tysice innych przyjemnoci. Spaem dwie godziny wicej nad mj sen zwyczajny.

"Na drug noc namawia mnie abym zjad caego. Ja byem ju odwaniejszy, zjademgrzyb cay i w kilka minut zasnem. (...) Bo to wszystko widziaem i przyszo swoj: comnie tym wicej czynio niespokojnym a pniej niektre z tych sennych marze sprawdziy

si na jawie. Nadmieniam tylko, e od powzicia rozumu czyli od lat piciu lub szeciu,postpowanie caego ycia w dalszych latach; wszystkie osoby jakie tylko znaem w yciu iktrymi przyja mnie czya; wszystkie zabawy i czynnoci z kolei, dzie po dniu, rok poroku, i przyszo nastpn, wszystko to widziaem przed sob.

Jzef Kope: "Dziennik podry przez ca wzdu Azj, ldem od portu Ochocka, oceanemprzez Wyspy Kurylskie do niszej Kamczatki, a stamtd na powrt do tego portu na psach ijeleniach"; podstawa tekstu: Dziennik Podry Jzefa Kopcia, Wydanie 3-E, Pary,Ksigarnia Luksemburska. W internecie: monika.univ.gda.pl/~literat/kopec/

[5] Bronisaw Piotr Pisudski by rodzonym bratem Jzefa, pniejszego marszaka Polski.

Powrciwszy z zesania na Sachalinie, gdzie y wrd Ajnw, zgina w zagadkowychokolicznociach (zamordowany?) w Paryu. Do tej pory w Japonii yje jego wnuk,zjaponizowany Ajnu. Nard Ajnw praktycznie ju nie istnieje, wykorzeniony wsplnymwysikiem Rosjan i Japoczykw. Cho yj potomkowie Ajnw, to jzyk i (szamaska)kultura od kilkudziesiciu lat s martwe.

[5] Do swego lotu duszy Konrad wyrusza z wiziennej celi, co by moe mona symbolicznieodczyta, i Mickiewicz dla Polski, ktra znalaza si za jego ycia na dnie swojej historii,widzia wyjcie w uciekniciu si do praktyk najgbiej poruszajcych umys iwykrzesujcych jego moce, mianowicie do szamanizmu. Tylko czy bya to nieuwiadamianadobrze intuicja poety, czy jego wiadomy osd? I czy szamaskie wtki obecne w "Dziadach"(a take w poemacie "Tukaj") wziy z wiedzy Mickiewicza o syberyjskim szamanizmie, czyte z jego spontanicznych wizji, a moe z inspiracji okultystycznych i hermetycznych? Tasprawa wymagaaby specjalistycznych bada.

Cz 3.Moja droga

zobacz ilustracje

Kiedy byem dzieckiem, i pniej, wymylaem fantastyczne wyspy, kraje, kontynenty.Rysowaem ich mapy, nazywaem rzeki, gry i miasta, projektowaem klimat, rolinno izwierzta. Prbowaem ukada dla nich jzyki i obmyla religie i obrzdy. Pamitam mojedugie wycieczki rowerem, podczas ktrych budowaem obrazy (jak to dzi widz) praktykinicjacyjnych. Robiem do tego rysunki i zapiski, ale wszystko to przepado, wiele samzniszczyem w miar jak stawaem si coraz bardziej krytyczny. W pniejszym wieku zrazuzaleao mi na tym, eby posiada waciwe pogldy: czytaem filozofw i dugo niedostrzegaem tego, e same pogldy to nie wszystko, i prcz nich trzeba take co robi. Moja

praktyczna duchowa droga zacza si od wicze hathajogi; w tym samym czasie, kiedy

miaem okoo trzydziestki, zainteresowaem si astrologi, Ksig Przemian i kartami taroka.W 1985 roku przyjem formalne schronienie buddyjskie w tybetaskiej linii przekazu, ktra


11/81

wtedy nazywaa si Kagyu, a pniej zacza raczej uywa nazwy Kamtzang. Mojaprzygoda z szamanizmem zacza si dziesi lat pniej, kiedy poznaem Davida Thomsona,profesora psychologii z Seattle, i jego on Mattie Davis-Wolffe, i zaczem bywa na ichwarsztatach organizowanych w Polsce. [zobacz zdjcia ] Oboje mwi o sobie, e przekazujtradycje "rdzennych Amerykanw" czyli Indian, cho Indianami nie s. Ktrego roku David

nie przyjecha i wtedy dotkliwie odczuem brak zasilania energi, ktrej dostarczay mi jegowarsztaty. Postanowiem zacz robi je sam.

Pierwsze warsztaty poprowadziem cakiem niedawno, latem 1999. Krtko przedtemwziem udzia w sesji oddychania holotropowego metod Stanisawa Grofa, ktr prowadzi

Nico Vissel z Holandii. Miaem wtedy dowiadczenia, ktrych sens z pocztku nie by dlamnie jasny, lecz stopniowo dotaro do mnie, e bya to spontaniczna inicjacja. (Opis tegowydarzenia podaj w Aneksie. )

To, co robi na warsztatach nie jest kontynuacj jednej linii przekazu. Przeciwnie, mjzestaw dziaa jest eklektyczny. S tam wiczenia wzite z hathajogi (ktrych nie traktuj ani

wyczynowo ani perfekcjonistycznie), wiczenia z oddechem i gosem, ktrych rde nawetnie potrafibym wskaza - zapewne w duym stopniu same do mnie przyszy; wizualizacje,ktre powstaway podczas moich wicze przez lata. Praktyka wizualizacji przelewania wody

pochodzi z huny. Pukania jelit nauczyem si od Jacka Piechowiaka, ktry przywiz tpraktyk z Indii. Przekaz na podre przy bbnie oraz na indiask saun czyli szaas potumam od Davida Thomsona. Tak samo od niego i Mattie nauczyem si chodzenia po ogniu. Iwreszcie bardzo wanym rdem bya dla mnie ksika Victora Sancheza "Nauki DonCarlosa": zakopywanie do ziemi prowadz wanie wedug jego instrukcji.

Jak powiedziaem, nie zaley mi na tym, aby by ortodoksyjnym przekazicielem jednejokrelonej linii. Nie mam te ambicji, aby pewne praktyki i metody przekazywa wiernie tak

jak mnie ich nauczono, zachowujc ich (rzekom zwykle tylko) czysto. ywo ispontaniczno tego, co si dzieje, wydaje mi si waniejsza od wszelkich przepisw. Nie

prbowaem te zapisywa si do adnej organizacji ani poczu si czonkiem jakiejkolwiekzbiorowoci, ani by uczniem jednego mistrza. Staram si trzyma z dala od wszystkiego, cowygldaoby jak sekta lub ogaszao si jakim "wyznaniem".

Nie myl te, Czytelniku, e dziaania, ktre prowadz na warsztatach i ktre tutajopisuj, stanowi jaki niezmienny elazny zestaw. Przeciwnie, wszystko si tu zmienia i

pynie, i daleki jestem od tego, aby powiedzi: tak trzyma i koniec. Wiele w moichwarsztatach mi brakuje: brakuje mi pieni i mantr, a take taca i poezji. Jest to wane, bo

wanie przez uroczyst, poetyck mow, przez pieni i granie moemy poczy si znaszymi przodkami, z dziedzictwem, ktre jest w nas samych. Prawdziwy szamanizm jestczym rdzennym, zakorzenionym we wasnym pochodzeniu, nie czym, czego mona si ottak, po prostu, wyuczy. Dlatego wielkie wraenie wywary na mnie opowieci FrankaHendersona MacEowena, amerykaskiego szamanisty, ktry zaczyna od praktyk indiaskich,a mistyczne przeycia, ktrych dowiadczy na tej drodze, przerzuciy go na lini przekazu

jego wasnych przodkw. Jeeli co takiego okazao si dostpne dla Szkota, dlaczegomiaoby pozosta zamknite dla Sowianina?

Wraz z zainteresowaniami szamanizmem i neoszamanizmem, coraz bardziejinteresowaem si wasnymi sowiaskimi korzeniami. Moim ideaem - cho nie wiem, czy

go kiedykolwiek osign - jest wasny, sowiaski szamanizm. Od wiekw jednak nie mawrd yjcych nikogo, kto by go zna. Pozostay jakie uamki zapisane przez kronikarzy i


12/81

etnografw. Mona przypuszcza, e duchowe tradycje dawnych Sowian najblisze byyludom Syberii. Gdzie stamtd, spod Uralu i Ataju, przecie przyszlimy. To jest kolejnylad, ktry warto bada. Zapewne szamaski przekaz z Syberii, kiedy przyjdzie do nas, okaesi dla nas waniejszy od amerykaskiego.

Ale ponad wszystkimi podziaami, stylami i kulturami jest energia. Moc. wiczenia,ktre przekazuj i prowadz, podnosz poziom tej energii. Kiedy moc si wzmaga, ciao samoszuka pozycji, w ktrych mogoby t moc przyj, przepuci przez siebie bezpiecznie niby

prd pod wysokim napiciem i skorzysta z jej strumienia. Std wziy si pozycje hathajogi -asany. Przy wysokiej energii inaczej brzmi mowa, inn wag maj wygaszane sowa. Przy

pewnym poziomie mocy codzienna proza brzmi faszywie, konieczna staje si poezja.piewanie pieni i taniec take wymagaj mocy. Przy wysokiej energii myl i sowo zaczynawywoywa materialne skutki. Postrzegany wiat poszerza si o byty, ktrych wczeniej niemoge zobaczy ani odczu. Zanikaj granice midzy snem i czuwaniem, miedzyrzeczywistoci a legend. Odtwarza si zapomniana wi miedzy yjcymi i pradawnymi

przodkami.

Doj do tego mona najprostszymi rodkami: oddechem, wyobraeniem, paleniemognia i budowaniem szaasw. Tego ucz na warsztatach.

Cz 4.1.Indiaska ania (1)

Jak to nazwa?Urzdzenie, o ktrym mowa w tym rozdziale, nie ma dobrej polskiej nazwy. Po angielskuzwane jest sweatlodge (czytaj "setlod"), co dosownie znaczy "poto-chatka", czyli chatka do

pocenia si. Tumaczy si to te jako "szaas potu", co jednak po polsku brzmi strasznieniezgrabnie! Zdarzao mi si tamt nazw brutalnie spolszcza na "swetlod", czytane tak jaksi pisze, co brzmi do tajemniczo, lecz jzykowo nie jest takie straszne, gdy mamy ju

przecie w jzyku polskim sowo pochodzce od angielskiego sweat czyli "pot", mianowicie"sweter", i tu mwimy "w", wic i "swetlod" moglibymy wymawia przez "w".Problem jest z tym potem, lub poceniem si, gdy po polsku jest to czynno wyczniefizjologiczna, i to kojarzca si raczej brzydko; zazwyczaj bowiem pocenia si staramy si, oile moemy, unika. Za w ogle w naszej kulturze czynno pocenia si nie kojarzy si zniczym psychicznym ani tym bardziej duchowym i wzniosym. Tymczasem to pocenie si,

ktre dzieje si w swetlodu, ma wanie swj wymiar psychiczny i duchowy. ebyprzybliy to zagadnienie, uwiadommy sobie, e podobna czynno wydzielania pynu zorganizmu, mianowicie pacz, ronienie ez, ma swj wymiar psychiczny. Kiedy mwimy, ekto pacze, to jest w tym zarwno wydzielanie pynu z oczu, jak i odpowiednik psychiczny:uczucie alu. Ot to pocenie si, dla ktrego budujemy specjalne pomieszczenie - w "szaas

potu", to taka czynno, ktra obejmuje zarwno wydzielanie pynu przez skr, jak itowarzyszce temu przeywanie oczyszczenia, poczucie bezpieczestwa i duchowej

przemiany, po ktrej czujesz si... troch lepiej. Powiedzenie, po polsku, na przykad:"bdziemy si poci razem", brzmi dziwacznie, prawda? Ale podobne powiedzenie"bdziemy razem paka" nie jest ju dziwne. Wic kiedy mylimy o budowaniu "szaasu

potu" i ceremoniach, do ktrych ta budowla suy, to powinnimy mie na myli taki

szczeglny rodzaj pocenia si, ktry jest nie tylko wydzielaniem kropel pynu ze skry, ale iczym wicej.


13/81

Spotkaem si te z nazywaniem tego urzdzenia "szaasem pary", co nie jest dobr nazw,oraz "saun", bd "indiask saun".

Mona by sprbowa wykorzysta ogromne sowotwrcze moliwoci naszego jzyka i

wymyli czysto polski termin zamiast "swetlodu". Potownia? Potnia? Pocko? Pocisko?Samo sowo "pot" ma zwizek ze sowami "piec", "piecze", "spiekota", i pierwotnieoznaczao sos wyciekajcy z pieczonego misa. Skojarzenia z piecem s jak najbardziej namiejscu, gdy swetlod jest mistycznym piecem, w ktrym, jak u alchemika, dokonuje si

przemiana wiadomoci. Tam gdzie si da, bd nazywa swetlod - szaas potw - saun - poprostu ani.

Jak wyglda ania i jaki ma sens?Indiaska sauna ma ksztat pkulistej kopuy. Pomieszczenie to rozgrzewa si kamieniamirozgrzanymi w ognisku, ktre pali si obok. Kamienie wkada si do rodkowej jamy, ktrazawczasu jest wykopana w rodku szaasu-kopuy. Wewntrz robi si bardzo gorco. Aby

jeszcze bardziej podnie temperatur, na kamienie leje si wod, a gorca para jeszczebardziej rozgrzewa wntrze. Powiada si, e widzialna pkula szaasu to tylko grne pswetlodu. Pod nim rozciga si symetrycznie druga poowa, zagbiona w ziemi iniewidoczna. Obie powki razem z gorcymi kamieniami w rodku stanowi modelwszechwiata i jego symboliczny zarodek, pocztek, nasienie, od ktrego zaczyna si jegorozwj. Ludzie, siedzcy wewntrz, s wiadkami i uczestnikami Pocztku Wszechrzeczy. Ae s uczestnikami pocztku, wic zarazem zostaj do tego pocztku cofnici, przeniesieni.Poniewa we wszelkich pocztkach skupia si najwiksza twrcza moc, uczestnicy ceremoniimaj mono zaczerpn z tego nagromadzenia twrczej mocy. Poniewa pocztek jest

przed podjciem jakichkolwiek decyzji, uczestniczenie w ceremonii ani daje monocofn si do stanu przed decyzjami po to, aby podj decyzje lepsze. Dlatego jedno ztradycyjnych zastosowa ani polegao na tym, e w ani gromadzia si starszyzna

plemienia, aby tam podj waciwe decyzje. Kolejnym dziaaniem ani jest oczyszczenie,zarwno fizyczne, jak i psychiczne. ania dziaa te leczniczo i ma cudown waciwodoprowadzania ludzi do stanu pogodzenia si z przyrod, o czym wspomn jeszcze obszerniejw odpowiednich miejscach.Wewntrz ani jestemy jak embriony, co zaznaczone jest symbolicznie tym, e wychodzimyz niej na czworakach, jak istoty, ktre dopiero musz nauczy si chodzi wyprostowane.

Wybr miejscaWybr miejsca na swetlod zwykle jest decydujcy przy wyborze miejsca na cay warsztat.

Zwykle jest tak, e tam gdzie moemy zbudowa swetlod, mona take przeprowadzipozostae dziaania.Miejsce na ani powinno by przyjazne. Znaczy to, e w tym miejscu powinnimy si czutak bezpiecznie, jak we wasnym domu. Porwnanie to jest trafne dlatego, e caa ceremoniaani jest nadzwyczaj intymna i nie powinna by zakcana przez adne wpywy z zewntrz.Powiniene mie pewno, e nie bdzie adnych postronnych wiadkw, adnych gapiw, aognisko i cae wasze poruszenie przy ogniu adnych ciekawskich nie cignie. Warsztat totaki teatr, w ktrym nie ma miejsca na widzw - s tylko aktorzy.

Nikt nie moe mie adnych pretensji, e w wybranym miejscu odbywa si "co takiego".

Kady kawaek ziemi ma swojego waciciela, i warto zawczasu zdoby pewno, ewaciciel terenu, gdzie budujecie swetlod, zgadza si na to i mu to nie przeszkadza.


14/81

Najlepiej jest, gdy waciciel jest z wami zaprzyjaniony, yczliwie nastawiony do caejimprezy, lub wrcz sam bierze udzia w warsztacie

Warto si upewni, czy w pobliu tego miejsca nie przechodz cieki, po ktrych bdkrci si wdkarze, zbieracze grzybw, rolnicy, drwale i inni bywalcy tego terenu. Krowy

te nie s najlepszymi gomi!

Powysze kopoty odpadaj, jeeli ceremoni ani przeprowadzasz na terenie ogrodzonym.Nie ma wtedy wprawdzie kopotw z ewentualnymi podgldaczami, ale samo ogrodzenie ledziaa na umys. Na warsztacie pracujemy nad osigniciem duchowej wolnoci i otwarcia nawszechwiat, a tym staraniom przeszkadza zarwno widok potu, muru lub siatki, jak iwiadomo bycia odgrodzonym, odcitym od przestrzeni wiata.

W miejscu ani pali si wielkie ognisko. Dlatego trzeba mie pewno, e od tego ogniskanie zrobi si poar, jak rwnie trzeba si upewni, e nikomu nie bdzie przeszkadza to, eten ogie si pali: ani wacicielom, ani ssiadom, ani leniczemu, i tak dalej.

W pobliu powinien by opa, na przykad atwe do zebrania suche gazie. Ale mona tedrewno do ogniska kupi i przywie z pewnej odlegoci.

W pobliu powinny by dostpne kije do budowy szkieletu sauny. Jeli ich nie ma, lubprzewidujesz kopoty z ich znalezieniem, moesz je te przywie z dalszej odlegoci.

W najbliszym otoczeniu ani (w promieniu okoo 10 metrw) powinna by trawazachcajca do pooenia si na niej. Krzewy, szczeglnie gste i kolczaste, nie sodpowiednie, jak rwnie nie powinno by ostu ani pokrzywy. W wilgotnych zarolach,wrd lici szczawiu i opianu, w ciepej porze roku siedz limaki, a nie jest przyjemnie (idla was, i dla nich) gdybycie je deptali i siadali na nich. Przykrym wrogiem uczestnikwsauny s mrwki; szczeglnie trzeba unika rozoenia sauny nad mrowiskiem, ktre, jeliznajduje si w darni, bywa zrazu niewidoczne. (Kiedy owady zaczn ksa siedzcychwewntrz, bdzie ju za pno. Trzeba wtedy t przykro jako znie...)

Sprzyjajc okolicznoci jest woda w pobliu ani: rzeka, staw, jezioro, w ktrym monabdzie si ochodzi po wyjciu. Jednak woda nie jest konieczna! Rwnie dobrze monaostygn i doj do rwnowagi po saunie po prostu lec na ziemi, szczeglnie gdy jestchodno, pada deszcz, albo jest rosa ma trawie.

W okolicy nie powinny wieci latarnie. Nie powinny przechodzi ruchliwe szosy ani liniekolejowe. Nie powinien dochodzi gos z radia, telewizora ani inna mechaniczna muzyka.Take odwrotnie: nikomu nie powinny przeszkadza wasze gosy: krzyki, piewy, bben.Lepiej take z daleka trzyma si od drutw elektrycznych.

Czsto, kiedy ju miejsce pod ani jest wybrane, okazuje si, e ma ono pewne cechymiejsca mocy, a podczas ceremonii odczuwa si szczeglne dobroczynne waciwoci tegomiejsca. To dziaa te w drug stron: miejsce, gdzie przeprowadzano ceremoni ani, stajesi miejscem mocy, lub te mocy w nim przybywa.

Pora dnia i roku

Zalecam wchodzenie do sauny urzdza po zmierzchu. Powodw jest kilka. Kiedy nazewntrz jest ciemno, atwiej zapewni ciemno wewntrz ani. (Ciemno wewntrz jest


15/81

konieczna!). W nocy atwiej jest utrzyma skupienie w grupie zebranej wok ogniska. Wnocy prdzej unikniemy krcenia si gapiw. Nocny chd i rosa sprzyja dojciu dorwnowagi po saunie. (Chocia braem te udzia w swetlodach urzdzanych w rodkusonecznego dnia, podczas upau.)Jeli chodzi o por roku, i pogod, to kada jest dobra. Udan ani mona przeprowadzi

zarwno w ciepy i pogodny letni wieczr, jak i podczas chodu, take w mawce, deszczu, anawet zim w mrz. Podczas kadego rodzaju pogody moesz wyj nago rozgrzany z sauny iwystawi si na "dary nieba", i nie czu przy tym adnej przykroci. nieg studzi ciao rwniedobrze, jak rosa latem, a woda w przerblu jest po saunie tak samo przyjemna, jak wnagrzanym latem jeziorze. Jedyny kopot moe by z rozpaleniem ogniska i rozgrzaniem wnim kamieni podczas ulewnego deszczu, zbyt silnego wiatru, nieycy albo niegu zdeszczem. Ale jeli uda si wam rozgrza kamienie w przerwie miedzy opadami, to kiedy juwejdziecie do szaasu, moe si na zewntrz dzia cokolwiek, o ile tylko nie jest to wichura,ktra uniesie szaas w powietrze.

W chodnej porze roku warto jednak mie w pobliu namiot, tipi lub stae pomieszczenie,

ktre bdzie suy jako przebieralnia. Samo nagie ciao jest bardziej odporne na niepogodni si wydaje, lecz kopoty zaczynaj si w tym momencie, kiedy trzeba si rozebra lububra i co trzeba zrobi z ubraniem.

Cz 4.2.

Indiaska ania (2)

Zaplanowanie sauny

Siedzcy na ziemi czowiek zajmuje okoo 60 cm szerokoci. Gdy budujesz ani dla 12 osb,zapewnij im 12*60=720 cm obwodu w krgu, w ktrym bd siedzie. Obwd dzielimy przez pi(3.14) aby obliczy rednic. 720:3.14=230 cm. Poniewa potrzebujemy troch miejsca za plecami,mona przyj, e dobra sauna dla 12 osb bdzie mie 250 cm rednicy, czyli okoo 4 krokw. Jeliw tym momencie zrobisz te cztery kroki i przyjrzysz si tej odlegoci, pewnie wyda ci si, e to takmao. Zapewniam: tyle wystarczy. Czowiek jest zreszt istot plastyczn. Jeeli miejsca bdzie wicejni te 60 cm dla kadego, bdzie mona wygodniej si rozoy i wierci podczas pocenia, niezajmujc ssiadw. Jeli mniej, trzeba bdzie si cisn. Kiedy w saunie jest gorco i kady zajty

jest sob i wasn walk o przetrwanie, to, e ssiad opiera si o ciebie, wcale tak bardzo nieprzeszkadza.

Planujc saun, robisz nastpujce rzeczy po kolei:

Na wybranym uprzednio terenie znajdujesz miejsce, gdzie wygodnie bdzie chodzi boso, siada ika si na ziemi. (Zim trzeba bdzie uprztn nieg, jesieni nadmiar suchej trawy lub opadychlici.)

Wybierasz i oznaczasz rodek ani, czyli punkt, ktry bdzie rodkiem centralnej jamy, tej dowkadania kamieni. Warto ten punkt czym zaznaczy.

Orientujesz teren, czyli odnajdujesz kierunki: gdzie jest wschd, poudnie, zachd i pnoc. Caa
http://www.taraka.most.org.pl/terenowy/04xilus.html


16/81

konstrukcja sauny bdzie zorientowana wedug czterech kierunkw. Wschd i poudnie s kierunkamipozytywnymi, zachd i pnoc negatywnymi. Drzwi sauny powinny otwiera si w jednym z

kierunkw pozytywnych, czyli na wschd lub poudnie. W kierunku drzwi bdzie znajdowa siognisko. Na to wszystko musi starczy miejsca. Decyzj, w ktr stron ma by otwarta sauna musiszpodj, zanim zaczniecie j budowa.

Wymierzasz i zaznaczasz (np. krelc kijem lub szpadlem na ziemi) obwd sauny. W tym momenciepowiniene wzi pod uwag, ilu ludzie wejdzie do sauny i eby nie mieli zbyt ciasno. Od rednicysauny zaley take, jak dugich kijw uyjesz do budowy szkieletu sauny.

Wymierzasz i zaznaczasz miejsce, gdzie bdzie rozpalone ognisko. Zaleca si, by rodek ogniskaodlegy by od centralnej jamy sauny o ca rednic sauny. (Jeli sauna jest szeroka na 2.5 metra, to2.5 m od drzwi zakadasz ognisko.)

W poowie drogi midzy przyszymi drzwiami sauny a ogniskiem wyznaczasz miejsce na "otarz", awaciwie kopczyk z ziemi, ktra bdzie wybrana z centralnej jamy. Do czego suy ten kopczyk? -Uczestnicy zostawiaj na nim swoje "przedmioty mocy", na przykad te, ktre nosz na szyi.Tradycyjnie zostawia si tam te wite fajki i inne magiczne przedmioty. (Sowo "otarz" nie jest wtym miejscu a tak dziwne, jakby si wydawao, gdy pochodzi od aciskiego "altaria", co znaczyo"co podwyszonego".)

Rysunek 1.A - obrys sauny, B - drzwi, C - jama na kamienie, D - ognisko, E - kopczyk-otarz, F -linia od ogniska do jamy, G - tdy wchodzimy

Czego potrzeba do zbudowania sauny

Potrzebne bd:

kije sznurek


17/81


18/81

Trzeba si liczy z tym, e te koce zwilgotniej i przybrudz si, i po warsztacie trzeba bdzie je pra.

Plandeki s do kupienia w sklepach z zaopatrzeniem dla rolnikw lub sklepach z materiaamibudowlanymi. Zwykle maj kolor niebieski, zielony lub szary i s z nieprzezroczystej folii plastikowejz wtopionym wknem. Na obrzeach maj metalowe kka-dziurki do przewlekania linki; przy saunienie bd one wykorzystywane. Zalecam uywa dwch pacht plandeki, o rozmiarze 4 na 6 metrwkada. Zamiast plandeki moesz uy zwykej gadkiej folii, tzw. malarskiej, jednak z powodw,ktrych nie chce mi si wylicza, jest ona mniej uyteczna od plandeki. Moesz poeksperymentowa zinnymi rodzajami pokry. Oryginalnie Indianie uywali skr jelenich.

Linki potrzeba bdzie przynajmniej okoo 25 metrw. Z naturalnego wkna jest lepsza odplastikowej.

Budowanie szaasu

Najpierw wykopujecie rodkow jam, t do ktrej bd wkadane kamienie. Zwykle wystarcza, gdyma ona okoo 50 cm rednicy i nieco ponad 30 cm gbokoci. Dar odkada si na bok, poza

budowany szaas. Po rozebraniu szaasu t darni z powrotem zakryjesz jam. Zasad jest, eby posobie pozostawi teren tak jak si tylko da nie zmieniony. Z ziemi usypujesz kopczyk ("otarz").

Uwaga! Przy wszystkich czynnociach zachowujecie najwysz ostrono i uwano, aby niepobrudzi ziemi miejsca, gdzie stanie swetlod, nie zadepta trawy, nie pogubi gazek, nie zrobibota i baaganu. Kiedy wejdziecie do ani, okae si, e wewntrz potrzeba wam takiej czystoci iadu, jak w sypialni! A atwiej jest nie dopuci zawczasu do nieporzdku, ni potem, sprzta, nie

wiadomo jak i kiedy.

Rysunek 2.1, 2, 3, 4 - cztery przsax - przypory ("bramy")


19/81

Na obwodzie koa-obrysu sauny kopiecie 16 dokw, w ktre zatknite bd kije none. (Patrz rysunek2.)

Do dokw skada si ofiary. Mog to by zioa, ziarno, kasza. Oryginalny indiaski ceremoniaprzewiduje te dmuchanie w doki (eby wprowadzi ywio powietrza) i plucie we (ywio wody).

Z omiu kijw nonych budujecie cztery przsa (rysunek 3), w kolejnoci numerw na rysunku 2. Dozbudowania jednego przsa potrzeba minimum dwch ludzi, lepiej trzech. Dwaj trzymaj swoje kije izginaj je, trzeci zwizuje kije ze sob kawakami sznurka. Kij zginasz bardzo powoli, stopniowo i nacaej jego dugoci naraz, napinajc go ca praw poow ciaa: prawym kolanem, biodrem i barkiem.(Leworczni mog pracowa odwrotnie.) Prawidowo zginany kij nie ma prawa si zama! W dobrze

zmontowanych przsach kije wystaj z dokw pionowo i tworz uki nieco nisze ni poowarednicy ani. Najczciej ania ma wysoko okoo 120 cm, i takiej wysokoci s przsa.

Krzyujce si przsa wiemy sznurkiem jedno z drugim.

Rysunek 3.1-1 - kije zgite i zwizane w przso2-2 - kije czekajce na zgicie w przso


20/81

Z pozostaych 8 kijw zatknitych w pozostaych 8 wolnych dokach sporzdzamy mae uki czyliprzypory. Tam gdzie przypora krzyuje si z przsem lub inn przypor, wiemy je ze sob.

Z pozostaych kijw, wic ich koce, robimy obrcze. Obrcze zwizujemy z przsami iprzyporami. Obrcze powinny by trzy, najnisza obrcz na wysokoci mniej wicej 60 cm, pozostaewyej w rwnych odstpach. Na samym szczycie szkieletu sauny umieszczamy "niebo" czyli koosporzdzone z jednej gitkiej gazi.

Przypory zwane s take "bramami", kada z nich spoglda w jeden z gwnych kierunkw wiata.Ale tylko jedna z nich bdzie odkryta, a raczej zakryta ruchomymi drzwiami, i przez ni bdziemywchodzi do rodka. Jak powiedziaem, zaleca si, aby drzwi wychodziy na wschd lub poudnie.Wszystkie kije wiemy tak, e sznurek chwyta nie tylko gwny pd, ale rwnie odstajce bocznegazki z limi. Po zwizaniu kije z limi wygldaj jak mioteki.

Wygodnie jest, kiedy jedna lub dwie osoby zajmuj si obsug sznurkw: trzymaj sznurki, odcinajkawaki i podaj je tym, ktrzy buduj szkielet.

W budowanie sauny powinni bra udzia wszyscy uczestnicy warsztatu.

Kiedy szkielet jest gotowy, ubijamy ziemi tam, gdzie zatknite s kije i przykrywamy szkieletkocami. Koce kadziemy od gry, nisze przypinamy agrafkami do wyszych. Na dole koce powinnystyka si z ziemi.

Nastpnie przykrywamy saun plandekami, pozostawiajc drzwi nie przykryte. Plandeki obcigamy(mocujemy) link, linka trzyma si na wielkich gwodziach lub kokach wbitych w ziemi jaknajbliej cianek sauny - eby potem po ciemku o nie si nie potyka.

Nad drzwiami mocujemy koc: przypinamy go lub przywizujemy do najniszej obrczy, ktra (trzeba

o tym pamita) powinna w tym miejscu by sporzdzona z do grubego kija. Kiedy ten koc-zason


21/81

bdziemy odsania, mona bdzie chwyta go od gry agrafk, albo inaczej, jak kto wymyli.

ania gotowa. Moemy podziwia swoje dzieo!

Cz 4.3.Indiaska ania (3)

Dalsze szczegy techniczneZamiast kocw mona uy dowolnej grubej i ciepej tkaniny. (Albo jelenich skr!) Kiedyuczestnikw jest niewielu, moe kocw brakowa. Wtedy zamiast nich mona sporzdziwarstw ocieplajc z siana, somy, suchej trawy lub suchych lici. Na jednym z moichwarsztatw, kiedy brakowao kocw, oboylimy nimi tylko cianki, a na wierzch szkieletunarzucilimy grub warstw zerwanej trawy i innych "habaziw". Sauna bya bardzo udana!Podobno w dawnych i dobrych czasach Indianie kad wiartk ani pokrywali skr winnym kolorze, symbolizujcym odpowiedni kierunek wiata: wschodnia strona sauny byaczerwona (lub ta), poudniowa ta (lub czerwona), zachodnia czarna, pnocna biaa.Teraz wiesza si na szaasie wstki lub krajki w tych czterech kolorach. Wiesza si je wrodku sauny (czego i tak po ciemku nie wida, ale to jest sygna dla duchw, nie dla ludzi!), ito jest waniejsze, oraz czasem na zewntrz sauny, co jest nie tak wane.

Kiedy sauna jest na ukoczeniu, kto powinien wej do rodka i sprawdzi, czy jest tamdoskonale ciemno. Jeli nie jest, naley nacign koce, ewentualnie uszczelni miejsca gdzies przecieki wiata dodatkowymi kawakami tkaniny. Dobra sauna powinna by tak szczelnaod wiata, jak ciemnia fotograficzna. Ale jeeli ceremoni przeprowadzamy w nocy,

przesadne wyciemnienie nie jest konieczne. Wane wtedy jest tylko, by od strony ognia niebyo dokuczliwych przewitw.

Na czym bdziemy siedzie w ani? Najlepiej najprociej: goym siedzeniem na goej ziemi(a raczej na trawie). Ci, ktrzy tego nie lubi, niech wezm ze sob do sauny kawaki grubejtkaniny, wykadziny podogowej, dywanu itp., tak due, eby na tym usi. Nie radz wnosido rodka karimat ani innych duych kawaw plastiku, gdy jednym z sensw ceremonii

sauny jest uzyskanie moliwie penego i nie zakconego kontaktu z ziemi, a obecno zbytduej iloci plastiku wszystko niszczy. W dodatku latem, kiedy jest ciepo, sauna wycielonakarimat lub innym plastikiem za bardzo si rozgrzewa, i to "plastikowe" ciepo staje siniezdrowe.

Zim, kiedy trudno wysiedzie na wymroonej ziemi, lepiej przygotowa sobie do siedzeniadeseczki - karimaty s ostatecznoci.

Zim mog by problemy z botem, ktre bdzie si robi z odmarzajcej ziemi. Zaradzisztemu wycieajc ziemi w saunie iglastymi gazkami albo such traw.


22/81

W zimowych saunach zakadalimy te wewntrz szaasu podszewk z przecierade, na takwysoko, jak sigaj plecy. Cel by taki, eby siedzc nie dotyka go skr kijw i gazekszkieletu sauny, co przy zimnie na dworze bywa nieprzyjemne. Latem nie jest to konieczne.

Kamienie i ognisko

Do ogrzania sauny o podanych wczeniej wymiarach potrzeba okoo 30 kamieni, ale lepiejzgromadzi ich troch wicej. Kamienie powinny mie rozmiar "psiej gowy", i way od 2do 6 kg. Mniejsze s niewygodnym gruzem, wiksze trudno bdzie (zwaszcza gdy sirozgrzej do czerwonoci) przenosi na opacie.

Najlepszym kamieniem, jakiego uywaem w Polsce, jest karpacki piaskowiec, a zwaszczawybierane z rzeki piaskowcowe otoczaki. Piaskowiec karpacki, nawet mokry, nie rozsypujesi, rzadko pka, dobrze trzyma ciepo i dobrze suy przy powtrnym uyciu. Na nizinach i

pojezierzach mamy polodowcowe otoczaki pochodzce ze Skandynawii. W wikszoci jest togranit. Granit lubi pka w ogniu, czsto jest zwietrzay i wtedy w ogniu rozsypuje si,czasem na miaki wir. Po wypraeniu, jeli nawet nie popka, to przy powtrnym uyciusabiej trzyma ciepo. Dlatego granitowych kamieni trzeba zebra spory nadmiar, bo cz nie

bdzie si potem nadawaa. Prcz granitw na polodowcowych polach le kwarcyty, i to jesttowar luksusowy, najlepszy pod kadym wzgldem. Kwarcyt poznamy po jednolitej biaawejlub szarej barwie, po tym, e nie ma widocznych mineralnych ziaren jak granit, i e jest

bardzo twardy. Kto potrafi od granitu odrni porfir, zauway, e ta skaa ma takewaciwoci lepsze od granitu.

Przypuszczam, e dobrym kamieniem do sauny jest bazalt, ale dotd nie miaem z nim doczynienia. Nie prbowaem te wyarza w ognisku wapienia, ale z chemii wynika, e wypalisi na toksyczny (i nietrway) wodorotlenek wapnia. Co wic robi na tych terenach, gdziewapie jest jedynym kamieniem, doprawdy nie wiem. W ostatecznoci, bo to przeciesztuczny materia, mona posuy si ceg, zwaszcza szamotow, suca do wykadania

piecw. (Ale to takie nieadne...)

Swetlodowy savoir vivreKiedy cinamy gazie lub cae drzewka na kije, wypowiadamy pod adresem roliny sowausprawiedliwienia - na gos lub w myli. Kiedy uywamy siekiery, dbamy, by nie dopucigwatownych emocji, adnej agresji, adnego "tu ci mam" ani "ja ci poka". Nie musisz site przy tym pieszy. (Aleister Crowley, gdyby zna indiask ani, z pewnoci kazabykije cina jednym ciciem siekiery lub maczety!)Kamienie, ktre znajdziemy na polu, prosimy o to, by zechciay wzi udzia w naszejceremonii. Przewanie si zgadzaj. W miejsce po kamieniu wsypuje si szczypte wonnych

zi; Indianie uywaj do tego tytoniu. Kamienie po ktrych wida, e wiele ucierpiay, np.kto po nich jedzi, obmywamy wod. Z kamieniami warto si zaprzyjani.

Drewno do ogniska niech bdzie moliwie najbardziej naturalne. Gatunek drzewa nie jestwany. Najlepsze s gazie, ktre uschy i spady z drzew, i daj si ama na kolanie. Immniej uycia siekier, pi, a tym bardziej piy mechanicznej, tym lepiej. Jeli uywasz drewna,ktre piuje si i rbie, lepsze jest to z drzew, ktre uschy, ni z drzew citych ywcem.

Najmniej przyjazne jest drewno, ktre wiele wycierpiao: byo pocite na deski, przebijanegwodziami, woone daleko od ziemi, na ktrej wyroso. Drewno z lakierowanych iimpregnowanych desek, z mebli, skrzynek itd. nie nadaje si.

Budujc saun staramy si wszystkie czynnoci wykonywa w skupieniu i bez uyciazbdnych sw. Im wicej bdzie przy tym skupienia i troski o poprawno, tym lepiej


23/81

przebiegnie ceremonia. Ideaem byoby, gdyby budowa szaasu przebiega tak sprawnie, jakjaposka ceremonia picia herbaty. (Moe syszae o niej.) Z czym to porwna w naszejkulturze? - moe z ubieraniem choinki.

Od momentu, kiedy zamkniemy przsa, obowizuje specjalny rytua przy przekraczaniu

drzwi sauny - nawet jeli te drzwi s dopiero pustym przewitem w szkielecie szaasu.Wchodzc do sauny lub wychodzc z niej, za kadym razem wypowiadasz sowa "wszystkiemoje zwizki". W jzyku Czarnych Stp brzmi to nit-si-kwa, co na angielski przetumaczono

jako all my relations. Zamys tych sw jest taki, e w momencie przekraczania bramy saunyprzypominasz, e czynisz to w duchu wraz ze wszystkimi istotami, z ktrymi jeste zwizany.By moe lepiej by temu odpowiadaa po polsku krtsza i bardziej zrozumiaa formua"wszyscy co ze mn".

Saun okrasz tylko w prawo, czyli w kierunku Soca lub wskazwek zegara. W oglewszelkie ruch na warsztacie odbywa si w praw strone. (Czyli odwrotnie ni to robimy jadcsamochodem po rondzie. Na rondach za spraw bdnych postanowie kodeksu drogowego

uprawiamy kult ciemnych si.)

Take ognisko okrasz tylko w prawo.

Linia prosta od drzwi sauny do ogniska jest tabu, suy tylko do transportu kamieni i niewolno jej przekracza. Dlatego czsto trzeba obej w prawo zarwno ognisko jak i caasaun. Ale jeeli koniecznie musisz przekroczy t lini (nazywa si ona "ciek pikna"),

powiniene czynic to wykona peny obrt w prawo. Tak samo mona czyni przywyjtkowym przekraczaniu wszelkich linii, ktre s tabu, przy innych obrzdach.

Przy ognisku na zewntrz sauny, a tym bardziej w saunie obowizuje zachowanie si penepowagi i skupienia. Nie chodzi o to, eby si nie mia, to wolno, ale eby nie ulegarozproszeniu i nie poddawa si "gupawce".

Pocztek ceremonii aniDogldaniem ognia i grzaniem kamieni bd zajmowa si wyznaczeni ogniomistrze.Wystarczy ich dwch. Uzbrojeni s w opat lub/i widy, najlepiej tak zwane widyogrodnicze, o szerokich zbach. Na opacie lub widach podawa bd rozgrzane kamienie dosauny. Potrzebna te im bdzie miota do omiatania kamieni z wgielkw. Taka miot monazrobi na poczekaniu wic gazki w pk.Uwaga! Kamienie omiatamy po to, aby do rodkowej jamy w saunie nie dosta si wgiel

(ar), gdy wydziela on dwutlenek wgla, ktrego w saunie nie moe by! Rozgrzany wgielpolany wod wydziela te inne szkodliwe gazy, a nie yczymy sobie ich w saunie. Z tegosamego powodu trzeba zadba, aby do jamy nie dostaa si trawa, licie, gazki itd. Musi byczysto jak w ku lub na stole!

Do ani wchodzimy, kiedy kamienie w ognisku rozgrzay si tak, e wiec. W anisiedzimy nago, ale jeli kto nie chce pokazywa si nago na zewntrz sauny, moe nakry si

jakim kawakiem tkaniny, ktr w rodku zdejmie. (U Indian kobiety zdejmuj okryciedopiero wewntrz.) Przed wejciem kady okadza si (patrz rozdzia o kadzidach i zioach),lub jest okadzany przez prowadzcego ceremoni. Zawczasu do wejcia do sauny ustawiamysi rzdem i wchodzimy po kolei, na czworakach, zreszt inaczej si nie da. Przestpujc

drzwi, wypowiadasz zaklcie "wszystkie moje zwizki" czyli "wszyscy co ze mn".Wewntrz przesuwasz si w prawo okrajc rodkow jam (ktra jeszcze jest pusta), a


24/81


25/81

(Mitakye eh o yasin) i tak dalej, mwi po prostu Stwrcy i caemu stworzeniu, e oni "widzi czcz, i darz gbokim szacunkiem cae ycie, wszystko to, co jest." Mam nadziej, e towyjanienie bdzie pomocne."

Cz 4.4.

Indiaska ania (4)

rodek ceremonii czyli pocenie siW saunie wygasza si mowy. S to specjalne mowy-w-saunie, czyli wypowiedzi, dla ktrychsauna jest jedynym waciwym miejscem. Pocztek wygaszania mw zapowiada

prowadzcy. Prawo do wygoszenia mowy przechodzi kolejno w krgu w prawo. Kadmow zaczyna si od wypowiedzenia swojego imienia, co ma sens taki, e w ani jestciemno i nie wida, kto mwi, a uczestnicy mog nie zna si po gosie. Jeeli kto posiadaimi tajemne lub uroczyste, wypowiada take to imi. Mow koczy si sowami:

"powiedziaem", a pozostali siedzcy odpowiadaj chrem: "niech tak si stanie", "niech takbdzie", "tak jest", lub podobnie. Przyjte jest, e na pocztku, jako pierwsz mow,wypowiada si intencj. W opisanym wyej porzdku, kady wypowiada swoj intencj, zktr przyszed wzi udzia w ceremonii. Moe to by kilka sw, moe by caa dugamowa.Podczas kolejnych swetlody, w ktrych braem udzia i ktre prowadziem, wytworzy sizwyczaj innej mowy, mianowicie zapraszania innych do ani. Kady po kolei mwi, kogozaprasza, aby wraz z nim wzi udzia w tej ceremonii. Zaprasza si osoby nieobecne a bliskiemwcy, take osoby nie yjce, istoty duchowe i symboliczne, i postaci fantastyczne. Pokadej wypowiedzi mwca mwi: "jest z nami" lub "s z nami", a pozostali powtarzaj tesowa. Aby unikn "grochu z kapust" podczas zapraszania, mona si umwi, ezapraszamy, na przykad, tylko swoich mistrzw, czyli osoby, yjce lub nie, te, ktreznalimy osobicie lub tylko czytalimy ich ksiki, ktrym zawdziczamy inspiracj iwsparcie na naszej ciece; albo e przywoujemy tylko pomagajce nam istoty duchowe.

Tematy i formy mw mog powstawa spontanicznie w trakcie tego dziaania. Tak naprzykad podczas jednego swetlodu, ktry zaplanowaem jako szczeglnie gorcy,zaproponowaem, e ten, kto czuje, e nie wytrzymuje ju gorca, na gos ofiarowuje swojecierpienie w pewnej intencji.

Innym rodzajem mw s mowy wygaszane przy polewaniu kamieni wod. Para uderza wtedy

fal gorca. Jest to mocne przeycie, a poprzedzone jest mow, ktr wygasza polewajcy.Polewanie kamieni i wygaszanie przy tym mowy jest zaszczytem, jak toast na uroczystejbiesiadzie!

Podczas sesji w saunie mona robi wietrzenia. Wtedy unosi si zason w drzwiach iwpuszcza do rodka wiee, chodne powietrze. W saunie im wyej, tym jest gorcej. Dlategodla wytchnienia mona opuci gow do ziemi lub, jeli jest na to miejsce, pooy si naziemi. Niektrzy przy tym chytrze robi dziurki midzy pokryciem sauny a ziemi iwpuszczaj tamtdy troch powietrza. Trzeba duo pi i powinny by dostpne butelki zwod do picia. Jeeli kto musi wyj, moe to zrobi w kadej chwili, a jeeli kto przedwejciem do sauny obawia si, e wyjdzie przed czasem, powinien usi moliwie blisko

wyjcia, tak aby potem nie przepycha si przez ludzi.


26/81

Kiedy jest naprawd gorco najatwiej jest znie upa i lanie si potu, kiedy oddycha sigono, mruczy jakie dwiki, a nawet krzyczy lub porykuje. Nie naley tu si krpowa, alez drugiej strony forma nie powinna przerosn treci, czyli nie powiniene krzycze abykrzycze, znajdujc w tym upodobanie. Niektrzy mwi wtedy mantry.

Najcenniejsze jednak s chwile milczcego skupienia i powinny one by dugie. Naleyczujnie obserwowa wszystko co si dzieje: ciemno naokoo, reakcje wasnego ciaa,wasne myli i obrazy, ktre wtedy wyaniaj si z wntrza umysu. Pomaga w tymkontemplacja wzorw, jakie tworz czerwono wiecce kamienie. Typowym wraeniem jestwtedy, e znika poczucie ciasnoty, sauna rozszerza si na cay wiat i siedzisz w samymrodku nieskoczonej, mistycznej przestrzeni.

Czy w saunie ma si wizje? Tak, to si zdarza. Ale nie spodziewaj si, e stanie si takautomatycznie. Sauna daje tylko sprzyjajce warunki do przeycia wizji. Wizje to cokaprynego... Znane s jednak przypadki uzyskiwania w swetlodu odmiennych stanwwiadomoci, a nawet dowiadcze "psi". Frank Henderson MacEowen, amerykaski

neoszamanista, ktry znany jest z odtwarzania rodzimej celtyckiej drogi duchowej, opisuje, ekiedy podczas sesji w ani przey eksterioryzacj, czyli dowiadczenie bycia poza ciaem, i

przez duszy czas patrzy na wiat spoza swetlodu, tak jakby jego punkt widzenia unosi sinad drzewami. Jego indiaski mistrz, ktry prowadzi ceremoni, natychmiast zauway, co znim si dzieje!

To co si bdzie dziao z kadym uczestnikiem, jest niemoliwe do przewidzenia. Kady wsaunie przeywa swj indywidualny proces, ktrym w jakim stopniu moe kierowa, ale niedo koca. Najwaniejsze i najciekawsze s te psychiczne treci, ktre w warunkach stresuwywoanego gorcem ujawniaj si spontanicznie. Zwykle s przeycia nadzwyczaj intymne,i zdarza si nawet, e ludzie niechtnie o nich opowiadaj innym. Sauna jest miejscemwewntrznej przemiany. Spotykasz si tam z wasn niewiadomoci. Budzisz drzemicemoce, ktre s w tobie. Leczysz i odnajdujesz swoj dusz, od ktrej w zwykym miejskimtrybie ycia oddalae si i uciekae. Wraz z potem spywaj do ziemi psychiczne urazy,

bloki i niemonoci. Gorco aduje ci energi jak akumulator. Sauna jest onem Matki-Ziemi, w ktrym dojrzewasz do nowego ycia. Jest alchemicznym piecem, w ktrym jakmetal z rudy, tak z ciebie wytapia si twoja prawdziwa natura. Jest kosmicznym jajem, zktrego na nowo zrodzi si wszechwiat, a wraz z nim ty, odnowiony i peen mocy.

Zakoczenie ceremoniiWyjcie zarzdza prowadzcy. Zaleca si wychodzi, kiedy wci jest gorco lub bardzo

gorco, niedugo po kulminacyjnym momencie polewania wod kamieni, kiedy ar by nie dowytrzymania. Wychodzimy kolejno przesuwajc si w prawo. Przekraczajc drzwi pamitaszby wypowiedzie zaklcie "wszyscy co ze mn". Przez kilka-kilkanacie pierwszych krokwidziesz na czworakach, co symbolizuje, i jeste jak noworodek, ktry wszystkiego musiuczy si od nowa, take chodzenia w pozycji wyprostowanej. Rwnie dwiki, ktrewydajesz, s wysoce nieartykuowane. Nie wolno hamowa spontanicznie pojawiajcych siwtedy krzykw i porykiwa!

Na duszy czas kadziesz si na ziemi, aby ochon. Zaraz po wyjciu z sauny, kiedy tylkominie pierwszy szok z powodu nagej zmiany temperatury, cae otoczenie staje sinadzwyczaj przyjazne. Chodna trwa z ros wydaje si rozkosznym oem. Zimny deszcz(jeeli akurat pada) sprawia przyjemno, wiatr mio studzi ciao. Lec zim na niegu

czujesz si jak na ciepej play! Jeeli jest w pobliu jezioro lub rzeka, z przyjemnoci


27/81

wejdziesz do wody. Potem wracasz do ogniska, aby si osuszy i ogrza. Zakadanie ubrawydaje si wtedy czym zupenie nie na miejscu.

Moment wyjcia z sauny zawiera jednak niebezpieczestwa. Podczas sesji w saunie podnosisi cinienie krwi, i dlatego, nie tylko z powodw symbolicznych, nie wolno zbyt szybko

stawa wyprostowanym. Wahania cinienia prowadz do blw gowy i zaburze rwnowagi(zawrotw gowy), i aby tego unikn, naley przez duszy czas trzyma gow przy ziemi,dotykajc czoem ziemi. Mona przy tym sta na czworakach albo przyj jogiczn pozycjkurmasana, pozycj wia, czyli klczc na kolanach oprze czoo na ziemi. Pamitaj take ogbokim oddychaniu, ktre w tym momencie jest najlepszym rodkiem zaradczym nawszelkie ze samopoczucie.

Innym niebezpieczestwem jest przechodzenie ciaa, co zdarza si, jeli zanurzye si wwodzie, lub byo zimno lub mrz. Wtedy trzeba szybko ubra si (moesz poprosi o pomockoleg) i ogrza przy ogniu. Pociesz jednak Czytelnika, e w swetlodach, ktre"zaliczyem", brao udzia w sumie kilkaset osb, i nie syszaem, eby kto od tego

zachorowa. Przeciwnie, sauna ma wyrane dziaanie lecznicze. Przez kilka godzin po saunie,a na pewno tego samego wieczora, nie naley je, radz te wstrzyma si od palenia tytoniu(chocia nie wiem jak dziaa wtedy tyto, bo sam nie pal), a picie alkoholu miaoby cechysamobjstwa. Z zasady podczas caego warsztatu nie powinno si uywa adnych uywek.

Ostatni symboliczn czynnoci po saunie a przy ognisku jest zoenie ofiar ogniowi iduchom miejsca, co rwnie moe by okazj do wygoszenia uroczystych mw i podzieleniasi wraeniami.

Co jeszcze warto wiedzieSesja w saunie bywa prowadzona jako osobna ceremonia, albo jako wstp do innegodziaania, na przykad do wyjcia na poszukiwanie wizji, do zakopywania si w ziemi lub dotacw. Take powrt z wyprawy po wizje odbywa si przez swetlod, chocia wtedy niesiedzi si tam zbyt dugo. S prowadzone warsztaty, na ktrych saun zaczyna si i koczykady dzie.Sauny mog by ostre, kiedy wewntrz pozostaje si na granicy fizycznej wytrzymaoci,oraz agodne, kiedy temperatura jest zaledwie wystarczajca do obfitego pocenia si.

Pot spywajcy z ciaa po kilkunastu pierwszych minutach staje si zupenie czysty iprzypomina czyst wod, jest bez zapachu i prawie bez smaku, i nie szczypie w oczy. Powyjciu z sauny ma si wtedy poczucie oczyszczenia, wykpania we wasnym pocie, jakby

si wzio ciepy prysznic. Dlatego kpiel w wodzie po saunie nie jest konieczna.Zwykle z sauny korzystamy wielokrotnie podczas jednego warsztatu. Przed zakoczeniemwarsztatu saun rozbieramy, kamienie ukadamy w piramidk lub inaczej, rodkow jamzasypujemy i zakrywamy darni. Miejsce wraca do stanu pocztkowego.

Szkielet sauny mona zostawi, jeeli kto ma ochot z niej za niedugi czas korzysta, alewtedy gospodarz terenu musi zagwarantowa, e ta budowla bdzie traktowana z naleytymszacunkiem. Zazwyczaj jednak rozbiera si take szkielet, a kije pali. Mone ich uy dorozpalenia poegnalnego ogniska.

Ognia po sesji ani, jak i jakiegokolwiek ognia na warsztatach, nie gasi si przez polaniewod! To jest obrzydliwe barbarzystwo. Jeli boisz si pozostawi ponce ognisko bez


28/81

nadzoru, rozrzu polana, a ogie po krtkim czasie wyganie sam. Podobnie nie wolnowrzuca do ognia mieci, plu do niego ani tym bardziej (o zgrozo) sika. Jeli rozpalaszogie na starym miejscu, gdzie ju palono, najlepiej wyczyci to miejsce do goej ziemi.wiec nie gasimy zdmuchujc, gdy zadaniem oddechu jest rozniecanie ognia. Gasimy je

palcami.

Wszystkie takie bdy i odstpstwa od zasad rytuau, o ktrych wspominam na marginesie,wiadome lub nie, wzmagaj rozproszenie i cigaj negatywne energie. Skutki bdwuderzaj w uczestnikw, szczeglnie w tych, ktrzy s czuymi punktami grupy, czyli sszczeglnie zagroeni uderzeniem negatywnych energii. Zymi skutkami mog byskaleczenia (zwaszcza podczas obchodzenia si z ostrymi narzdziami), oparzenia, blegowy, ataki zego humoru, niepowagi czyli "gupawki", wreszcie agresji. Dotyka to, jakrzekem, osb szczeglnie wyczulonych, do ktrych naley, niejako z urzdu, prowadzcy, anastpnie osoba najmodsza, kto, kto ma najmniejsze dowiadczenie, albo kto, kto w grupieniewiadomie wchodzi w rol ofiary lub bazna (zdarza si to niektrym). Wanie z tego

powodu nikt nie powinien bra udziau w swetlodu "z doskoku", przez przypadek i nie majc

pewnoci, czy tego chce. Na szczcie, wypadki przy saunie zdarzaj si rzadko. By moedlatego, e ceremonia ta jest chroniona przez potne duchy zatrudnione do tej ochroniarskiej

pracy dawno temu, jeszcze na preriach!

Wsplne przejcie przez ani silnie integruje grup.

Podczas trwania ceremonii, przed ni i potem, naley zwraca uwag na wszelkie znaki wotoczeniu, w przyrodzie. Rozpalaniu ognia moe towarzyszy zbieranie si burzowej chmurylub, przeciwnie, rozstpowanie si chmur nad wami. Mog pojawia si rzadkie ptaki,

przychodzi zwierzta. Znaczce moe okaza si padanie deszczu, wianie wiatru,ukazywanie si gwiazd. Wszystkie te znaki, gdy im si dobrze przyjrzysz, mog okaza sisensownie wplecione w twj psychiczny proces lub we wsplny proces caej grupy.

Przypisy[1] Frank Henderson MacEowen tak wspomina:

Moje pierwsze formalne spotkanie z szamanizmem miao miejsce dwadziecia lat temu, wroku 1980, kiedy miaem nie wicej ni dwadziecia lat. Siedziaem w ani podczasceremonii inipi (szaasu potu) prowadzonej przez "Dziadka" Wallace Black Elk z luduLakota, z rezerwatu Rosebud w Poudniowej Dakocie. W pewnym momencie podczas trzeciejrundy [polewania kamieni] poczuem, jak co wyciga mnie z ciaa i unosi ponad ani.(Uwaga: to nie bya wizualizacja.) Gdy zaczem szybowa ponad drzewami, oczami ducha

zobaczyem ogniomistrzw stojcych wok ognia, ktrzy dbali, aby kamienie byy adnienagrzane. Inny mczyzna co mwi cicho i si umiecha. Leciaem dalej w powietrzuponad drzewami i w kocu znalazem si, agodnie dryfujc, ponad niedalekim polem.Zobaczyem kobiet, ktra siedziaa na wzgrzu, modlc si w wietle zmierzchu.Zobaczyem jelenia ktry przebieg przez szos zaraz po tym, jak przejechaa tamtdyfurgonetka. Nagle kolejny strumie wody uderzy o kamienie w ani inipi, a za nim wzniosasi fala pary z gorcej jamy, i tak samo szybko jak wczeniej moja dusza opucia ciao, takteraz zostaem z powrotem wcignity do ciaa i do kompletnej ciemnoci w ani. Po"wyldowaniu" na nowo w ciele ciko chwyciem powietrze, a Dziadek Wallace tylkomrukn: "Ho!".

Frank Henderson MacEowen, "Reclaiming Our Ancestral Bones" w: "Shaman's Drum", nr

58, 2001.


29/81

Inny artyku tego autora (Wskrzeszenie gaelickiej tradycji Oran Mor) znajdziesz w"Tarace" tu:

Cz 5.Zakopywanie si do ziemi

Victor Sanchez, z ktrego ksiki "Nauki don Carlosa" wziem to wiczenie, nazywa je"pogrzebem wojownika". Jest ono wariantem praktyki, ktra rozpowszechniona jest wrdIndian i stanowi jeden z filarw ich duchowej drogi, mianowicie poszukiwania wizji (ang.vision quest). W swojej klasycznej postaci poszukiwanie wizji polega na tym, e wychodzi sina pewna liczb dni i nocy (jedn, trzy lub siedem) w teren, w miejsca odludne, i tam pocisi, nie pi i nie chowa w namiocie oczekujc pojawienia si przekazu ze wiata ducha w

postaci wizji, gosw, zwierzt mocy lub innych znakw. Wyjcie na poszukiwanie wizji iprzybycie stamtd odbywa si przez ani, ktra suy tu do oczyszczenia i zaznaczenia

progu midzy wiatem zwyczajnym a krain ducha.Ju po rozpoczciu przeze mnie praktyk wedug Sancheza (ktry to wiczenie opracowa na

podstawie wzmianek w ksikach Castanedy) dowiedziaem si, e tradycyjnie copodobnego robi Lakota: mianowicie na poszukiwanie wizji nie wychodz na preri, leczwchodz do dou wykopanego w ziemi. Praktyka ta w szczegach rni si od tej, ktrejuczy Sanchez. W dole si siedzi, jest gboki na ok. 2 metry, i suy do wielokrotnego uycia

przez rnych czonkw plemienia. (U Sancheza si ley, d jest pytki i do jednorazowegouytku.)

wiczenie to, patrzc z punktu widzenia fizjologii, jest rodzajem deprywacji sensorycznej.Kiedy si ley w dole, wyczony jest wzrok, poniewa jest tam zupenie ciemno. Ziemia wduym stopniu tumi dwiki, wic wyczony jest rwnie such, a przynajmniej wraeniesuchowe s mocno ograniczone, zwaszcza jeli noc jest cicha. Rwnie moliwo

poruszania si jest ograniczona, jako e w dole mona co najwyej lec na wznak przekrcisi na bok lub z powrotem. Sytuacja ta, podobnie jak pena deprywacja sensoryczna zmieniawiadomo i sprzyja temu, aby umys wywietla swoje wewntrzne treci.

Miejsce, tak jak przy wszystkich wiczeniach, powinno by bezpieczne, tzn. powiniene miepewno, e kiedy bdziesz przebywa w grobie nikt ci nie bdzie przeszkadza ani nie bdzienarusza spokoju tego miejsca. W okolicy nie powinno by rde haasu, ruchliwych szos anilinii kolejowych, nie powinni krci si ludzie, przeszkadza te sztuczne owietlenie.

Wany jest rodzaj gruntu. Teren nie moe by podmoky, nie moe by tak, e od spodubdzie ci si sczy woda. Najlepsza gleb jest piasek, ewentualnie wir. Lepsza jest glebauboga, jaowa, od yznej, ktra - przecie - brudzi. Przeszkod mog by korzenie drzewrosncych w pobliu (wic lepiej zakopywa si w pewnej odlegoci od drzew), kamienie(unikaj terenw zbyt kamienistych); take naley unika gliny, gdy kopanie w jej pokadzienarazi ci na zbyt wielki wysiek i trwa bdzie zbyt dugo. Szukajc odpowiedniego miejscazwr take uwag na subtelne znaki, wiadczce o tym, e jest to miejsce szczeglne,naadowane energi, a wic miejsce mocy. Moesz pozna to po tym, e jest to ysina pord

bujniejszej rolinnoci, acha piasku pord yniejszej gleby, suche miejsce na bagnach lubwrd k. Dobrze jest, jeli miejsce to tworzy may wzgrek, wypuko terenu - wiesz

wtedy, e w razie deszczu nie bdzie tam cieka woda. W obecnych czasach mona znale


30/81

mnstwo takich miejsc na porzuconych, zarastajcych polach uprawnych, gdzie gleba okazaasi zbyt saba dla rolnikw.

Uwaga! Bardzo trudno jest znale wygodne miejsce w grach, a przynajmniej w naszychBeskidach, gdzie grunt jest ciki, gliniasty i nafaszerowany kamieniami.

Na moich dotychczasowych zajciach zakopywanie si do ziemi trwao przez jedn noc.Podobnie poszukiwanie wizji w dole u Lakotw trwao jedn noc. Rwnie jedn noc spdzaMcEowen w celtyckich grobowcach. Sanchez pisze jednak, e kto, kto nabra wprawy,moe czas pobytu w dole przeduy do doby albo nawet duej. Nie widz przeszkd, abytak robi.

Sanchez zaleca zakopywa si w otoczeniu drzew (ale we pod uwag moj przestrog przedkorzeniami: po co krzywdzi drzewo uszkadzajc jego korzenie?). Wedug niego

pocztkujcy nie powinni tego robi na pustyni (w Polsce to nie grozi), ani w pobliu morzalub wikszych rzek. "Pod adnym pozorem" (jak pisze Sanchez) nie wolno zakopywa si w

pobliu ruin, cmentarzy i wykopalisk archeologicznych. Nie tumaczy, dlaczego, ale zapewnechodzi o uniknicie wizyt zbyt natrtnych duchw.

Miejsce powinno by wolne od mrwek i (rzadkich u nas) mij. Wpadania pojedynczychowadw nie unikniemy. Mog zapewni, e do dou nie wchodz ddownice - czego obawiasi wiele osb.

Teren na ktrym odbywa si to dziaanie zalecam otoczy ochronnym krgiem, ktry opisujw osobnym rozdziale.

Miejsce na swj wykop powinno ci wpa w oko. Powiniene poczu, e to jest twojemiejsce. Nie adne inne, tylko to. Tak jakby mia tam zbudowa dla siebie stay dom.Przekonasz si zreszt wkrtce, jak bliskie stanie ci si to miejsce. Jeeli zakopujemy si wgrupie, wykopy poszczeglnych osb powinny by odpowiednio oddalone od siebie. Trzymetry to niezbdne minimum.

Kiedy ju wybrae (cile) swoje miejsce, zdecyduj, w ktr stron chcesz lee. Aby dobrzepoczu waciwoci stron wiata w tym miejscu, po si na ziemi i sprawd co czujesz przyuoeniu ciaa w rnych kierunkach. Zaleca si tak zbudowa "grb", aby ciao leao na osi

poudnie-pnoc lub wschd-zachd. Raczej nie na ukos. Wschd i poudnie s kierunkamipozytywnymi i tam naley mie gow. Ale jeli poczujesz, e gow powiniene mie na

pnocy lub zachodzie, to tak zrb.Zanim przystpisz do kopania, po si na ziemi i obrysuj swoje ciao. Moe to zrobi ktoinny za ciebie. D powinien mie takie rozmiary, aby mia okoo 10 centymetrw swobodyza gow i za stopami, i aby swobodnie mieci si lec na wznak z rkami wycignitymiwzdu ciaa. W rodkowej czci d moe by szerszy ni na kocach. Gboko dou -okoo 60 centymetrw.

Najpierw wycinaj dar: starannie, w takich kawakach, ktre atwo ci bdzie przenosi zmiejsca na miejsce. (atwo obliczy, e kady kawaek darni znajdzie si w czterechkolejnych miejscach.) Dar odkadaj na prawa stron wykopu. Ziemi usypuj po lewej

stronie. Naokoo dou zachowaj 10-centymetrowy margines, gdzie nie bdziesz kad ani darni


31/81

ani piasku. Dno wykopu wyrwnaj. Sanchez kae kopa d kijem (tak!), ale do tej pory tegonie praktykowaem, uywajc zwykego szpadla.

Nastpnie przykrywasz d patykami. Jeli to tylko moliwe, nie uywaj do tego kijw zywych gazi, lecz chrustu, suchych gazi ktre opady z drzew. W kadym sosnowym lub

innym lasku znajdziesz ich mnstwo. Patyki te powinny by do sztywne, eby utrzymayciar darni i piasku. Ukadasz je gsto - co okoo 10 cm. Pozostawiasz wolne miejsce "wgowach" - czyli tam, ktrdy bdziesz wchodzi do rodka.

Na patyki kadziesz kawa tkaniny. Moe to by stary koc lub stare przecierado. Niepolecam plastikowej folii, gdy pod ni w rodku bdzie zbyt wilgotno i zbyt duszno. Tkaninajest potrzebna tylko do tego, aby ziemia nie sypaa si do rodka. Tkanin przykrywaszdarni. Paty darni ukadasz tak, aby jak najcilej przylegay jeden do drugiego. Szpary

pomidzy darni zasypujesz piaskiem. Kiedy to zrobisz, wejd do dou i sprawd, czy dach"grobu" nie przepuszcza wiata.

Nie przykrywasz darni szpary "w nogach" o szerokoci okoo 20 cm. Ta szpara bdziesuy jako wentylacja. Nie bdzie przepuszcza wiata, ale bdzie przepuszcza powietrze.Aby to osign, zakryj szpar traw - tak grubo, eby zasaniaa wiato. Brzegi wizektrawy przysyp ziemi, aby wiatr ich nie poruszy.

Przygotuj co, co posuy ci jako przykrycie otworu "w gowach" do wchodzenia. Moe toby gruby koc, kurtka przeciwdeszczowa, kawa grubej wykladziny, karimata. (Pamitaj, ejedna karimata pewnie przyda ci si do leenia w dole.) Przygotuj kilka grubych i prostychkijw pod to przykrycie.

Kad czynno podczas przygotowywania grobu potraktuj jak szczeglny rytua. Sanchezpisze: "kady kolejny krok powinien by traktowany jak element rytuau, podczas ktregowszelkie czynnoci naley wykonywa w milczeniu, aby nie rozprasza uwagi. Chodzi o to,aby do ostatniego etapu, pooenia si w grobie, przystpi w stanie wzmoonejwiadomoci."

Sanchez zaleca lee w dole nago, i zapewne w jego rodzinnym Meksyku jest to bardziejwygodne ni w Polsce. Uczestnicy moich warsztatw zwykle leeli w doach ubrani (np. w

piamach lub dresach), w piworach lub pod kocami i na karimatach. Robilimy prby leeniabez ubrania, ale na karimacie. Leenie nago wydaje mi si jednak ideaem; jest wtedynajlepszy kontakt z ziemi. Warto wiedzie, e w dole jest niespodziewanie ciepo! Podczas

mojego pierwszego odosobnienia w grobie wszedem tam mokry w przemoczonym ubraniu,gdy pada uporczywy deszcz. Przez noc ubranie na mnie zupenie wyscho, ponadto mojewasne ciepo wysuszyo piasek na ciankach dou, tak e zacz si osypywa.

Sanchez kae mie podczas caego odosobnienia asystenta, ktrzy bdzie czuwa nadbezpieczestwem zakopanego. Na moich warsztatach asystenci jedynie pomagaliuczestnikom wej do rodka i przykrywali im szczelnie otwory wejciowe. Kady miaswego asystenta, asystentw przykrywali "superasystenci", tych przykrywaem ja, po czymsam kadem si do grobu. Kto bdzie czyim asystentem, ustalalimy zawczasu.

Zalecam, tak jak to si dzieje w obrzdku Lakotw, wchodzi do grobw przez swetlod!

Najlepiej aby ania nie bya zbyt odlega od pola z grobami, aby obowizywaa jednomiejsca. ania te nie powinna by zbyt gorca. Na moich warsztatach wchodzilimy do


32/81

grobw wieczorem, wczeniej ceremonia sauny zaczynaa si o zmierzchu. Wchodzilimy nanasze poletko z biciem w bben i trbieniem na trbitach i dideridu. Myl, e w przyszocizostana uoone specjalne uroczyste pieni grobowe z ktrymi bdzie si przychodzi namiejsce, i inne pieni do piewania indywidualnie, ju lec w dole. Do grobu wsuwasz sinogami w do, woywszy tam wczeniej karimat i piwr lub koc.

Co robi w rodku? Lakota modl si, proszc swoje bstwa i duchy o wizje. Tak dugo, jakto si da, staraj si nie zasn! Przygotuj sobie na t okazj swoj wasn praktyk: sceny iobrazy, ktre bdziesz wizualizowa, tematy, na ktrych bdziesz skupia myli. Bd tewiadomy intencji, z ktr wykonujesz t praktyk. Ta intencja moe by bardzo szczeglna:moesz na przykad pobyt w dole przeznaczy na nawizanie kontaktu z pewnymszczeglnym duchem czy te energi, z wasnym wyszym ja, albo na magiczne rozwizanieokrelonego problemu.

Wejcie do dou wprawia w osobliwy stan umysu. Dziaa tu kilka czynnikw na raz:ciemno, cisza, bliski kontakt z yw ziemi i jej zapach, wyprostowana pozycja ciaa, gdy

ley si na wznak, wreszcie poczucie odosobnienia: e jeste sam i nie skupia si na tobieniczyj wzrok ani such. Wszystko to razem

wojciech jóźwiak - warsztaty szamańskie

Documents