สารบญ

ค�ำน�ำฉบบพมพครงท 3 ในภำษำเยอรมน

ค�ำน�ำฉบบพมพระหวำงประเทศ

ค�ำน�ำผแปล

1. อำรมภบท

2. ทฤษฎเศรษฐศำสตรทเปนรำกฐำน

2.1 อดม สมธ ผวางรากฐานปรชญาเสรนยมทางเศรษฐกจ

2.2 คารล มารกซ และบทวจารณระบบทนนยม

2.3 จอหน เมยนารด เคนส: การจดการระบบทนนยม

2.4 ตวแบบในอดมการณของทฤษฎเศรษฐศาสตร

2.5 เศรษฐศาสตรในปจจบน

3. ระบบเศรษฐกจและระเบยบเศรษฐกจ

3.1 ระบบทนนยมกบประชาธปไตย

6

9

12

14

18

22

28

36

43

46

61

61

3.2 ระบบทนนยมทมการประสานกนกบทไมมการประสานกน

3.3 กรอบใหมอนเปนผลสบเนองจากโลกาภวตน

4. แนวนโยบำยเศรษฐกจของสงคมประชำธปไตย

4.1 คานยมหลก

4.2 สทธขนพนฐาน

4.3 หลกการของนโยบายเศรษฐกจ

4.4 บทเสรม: การวดการเจรญเตบโตเชงคณภาพ

5. เปรยบเทยบแผนงำนเศรษฐกจของพรรคกำรเมองตำงๆ

5.1 แผนงานฮมบรก - แผนงานหลกของ

พรรคสงคมประชาธปไตยเยอรมน

5.2 หลกการส�าหรบเยอรมน - แผนงาน

ของพรรคสหภาพครสเตยนประชาธปไตยเยอรมน

67

73

79

80

83

90

102

106

107

112

5.3 “อนาคตยอมเปนสเขยว”

แผนงานหลกของพรรคพนธมตร 90/พรรคกรน

5.4 “หลกการวสบาเดน” ของพรรคประชาธปไตยเสร

5.5 จดเนนทส�าคญในแผนงานของ “พรรคฝายซาย”

5.6 การประเมนแผนงานของพรรคตางๆ

โดยเทยบกบความมงหมายของสงคมประชาธปไตย

6. ระเบยบเศรษฐกจ: โมเดลแตละประเทศ

6.1 สหรฐอเมรกา

6.2 องกฤษ

6.3 เยอรมน

6.4 ญปน

6.5 สวเดน

115

119

122

125

129

130

136

142

152

160

7. นโยบำยเศรษฐกจ: ตวอยำงเชงปฏบต

7.1 นโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอม:

นโยบายการเจรญเตบโตเพออนาคตทยงยน

7.2 นโยบายงบประมาณ: เราเปนหนเยอรมนกนเทาไร

7.3 ความเสยงและโอกาสในการแปรรปรฐวสาหกจ

7.4 งานทมคณคาและการก�าหนดรวมกน:

นโยบายวาดวยงานทมคณคา

7.5 ขอถกเถยงเรองคาจางขนต�า

8. ครนคดตอยอด

บรรณานกรม

การตอบรบตอฉบบพมพครงท 1 ในภาษาเยอรมน

เกยวกบผเขยน

168

170

176

182

189

199

207

210

218

220

6

วกฤตการเงนและเศรษฐกจครงนเปนจดหกเหหนงในประวตศาสตร

ปญหาทเราเผชญอยมมากกวาแคเรองการจดการกบผลพวงของวกฤตการณ

ทเกดขน แตรวมไปถงสงทก�าลงเขยารากฐานของสงคมเราทเดยว เราจ�าเปน

ตองตดสนใจในวนนวาอยากใชชวตและท�างานอยางไร ซงไมใชแคในอนาคต

ไมกปขางหนา แตตองมองใหไกลถงหลายทศวรรษขางหนา ค�าถามทตอง

ถามคอ ระเบยบเศรษฐกจทมพนฐานอยบนความเปนธรรมและความเปน

ปกแผนนนมรปรางหนาตาเปนอยางไร? ความสมดลระหวางกลไกของรฐ

กบตลาดจะออกมาในรปแบบไหน? และจะท�าอยางไรใหนโยบายเศรษฐกจ

แนวสงคมประชาธปไตยททนสมยและเนนคานยมนนเกดขนและยนยง?

นคอค�าถามส�าคญส�าหรบใครกตามทปรารถนาใหตนมปากเสยงและม

สวนรวมทางการเมองอยางแขงขน ปจจบนความเชอในกลไกตลาดแบบไร

การควบคมเสอมอทธพลลงไปมากแลว จงเผยใหเหนโอกาสทเราจะก�าหนด

ทศทางกนใหม ทวามเพยงคนทรวาควรเดนไปทางไหนเทานนทจะสรางแรง

บนดาลใจใหคนอนนอมรบแนวคดและบรรลเปาหมายได ดงนนเราตองแนใจ

ในทศทจะออกเดนทางเสยกอน จดมงหมายของหนงสอเลมนคอตองการ

ชวยใหไปถงเสนทางทตองการไป ในหนงสอเลมนมการอธบายทฤษฎ

เศรษฐศาสตรส�าคญๆ มการพรรณนาระเบยบทางเศรษฐกจตางๆ ระบ

ลกษณะเดนของคานยมทส�าคญและแนวทางตางๆ ทงยงตอบค�าถาม

ทวาคานยมเหลานมความหมายอยางไรตอนโยบายเศรษฐกจแนวสงคม

ประชาธปไตย (social democracy) ในระดบปฏบต แนนอนวาไมมค�าตอบท

คำานำาฉบบพมพครงท 3 ในภาษาเยอรมน

7

ถกตองรอยเปอรเซนต นโยบายเศรษฐกจแนวสงคมประชาธปไตยจะประสบ

ความส�าเรจไดจ�าเปนตองมการคดใครครวญและใหเหตผลใหมๆ หนงสอ

เลมนจงไมไดมงน�าเสนอค�าตอบแบบเปนขนสดทาย แตเปนเสมอนการ

เชอเชญใหอานและครนคดสานตอมากกวา

หนงสอเลมนเปนเลมทสองในชด “Social Democracy Readers”

(หนงสอชดสงคมประชาธปไตย) เปนเลมตอยอดจากเลมแรกทชอ Founda-

tions of Social Democracy (รากฐานสงคมประชาธปไตย) ในเลมหลงน

มการขยายความคานยมหลกของสงคมประชาธปไตย มการเปรยบเทยบ

โมเดลสงคมของพวกเสรนยม อนรกษนยม และสงคมประชาธปไตย รวมทง

ชใหเหนถงขอแตกตางระหวางประชาธปไตยอสรนยมกบสงคมประชาธปไตย

สวนเลมทสามในหนงสอชดนมชอวา Welfare State and Social Democracy

(รฐสวสดการกบสงคมประชาธปไตย)

อกอยางหนงคอ ในการวพากษวจารณเศรษฐกจยคศตวรรษท 21 นน

จ�าตองน�าเอาการเปลยนแปลงอยางสดขวอนเปนผลพวงของโลกาภวตน

เขามาครนคดพจารณาดวย หนงสออกเลมทจะจดพมพในชดเดยวกนน

ซงชอวา โลกาภวตนกบสงคมประชาธปไตย (Globalisation and Social

Democracy) มการตรวจสอบอทธพลทโลกาภวตนมตอการจดทศทางและ

ตกรอบระเบยบเศรษฐกจ และมการวเคราะหภมหลงของโลกาภวตนและ

ความเปนไปไดในการเขาไปจดทศทางโลกาภวตนในทางการเมอง

เราขอขอบคณ ซมอน เฟาท และ โทเบยส กอมแบรท คณซมอน เฟาท

เปนผเขยนเนอหาสวนใหญของหนงสอเลมน คณโทเบยส กอมแบรท ไดแสดง

ฝมอทยอดเยยมและความตงอกตงใจในการชวยงานดานบรรณาธการและ

การใหความร เราขอขอบคณ โทมส เมเยอร และ มชาเอล เดาเดอรชเตดท

ทไดใหค�าแนะน�าเกยวกบแนวคดในหนงสอเลมน และขอบคณ วลเฮลม

เนลลง ส�าหรบค�าวจารณทเปนประโยชน ขอบคณทกทานทมสวนรวมอยาง

แขงขนในการผลตผลงานชนน ถาไมไดรบความชวยเหลอจากทาน หนงสอ

เลมนมอาจเกดขนได สวนขอบกพรองใดๆ นนถอเปนความรบผดชอบของเรา

สญลกษณของวทยาลยเฉพาะทางเพอสงคมประชาธปไตยคอเขมทศ

จดมงหมายของวทยาลยในนามของมลนธฟรดรค เอแบรท คอการจดหา

8

กรอบเพอสรางความเขาใจตอจดยนและทศนคตตางๆ เราจะพอใจเปน

อยางมากถาคณไดประโยชนจากสงนในการน�าไปเลอกเสนทางทางการเมอง

ของตนเอง สงคมประชาธปไตยจะเดนหนาไดขนอย กบกระบวนการ

ถกเถยงสาธารณะและความมงมนอยางสม�าเสมอ

ดร. ครสเทยน เครลล

ผอ�านวยการวทยาลยเฉพาะทาง

เพอสงคมประชาธปไตย

โยเชน ดาม

ผอ�านวยการโครงการหนงสอชด

สงคมประชาธปไตย

บอนน, ธนวาคม 2009

9

การอบตขนของวกฤตการเงนและเศรษฐกจเมอป 2008 ท�าใหเรา

ตระหนกอกครงหนงถงการพงพาอาศยกนและการเชอมโยงระหวางประเทศ

ในโลกยคปจจบน สถานการณทเราประสบอย ในปจจบนแตกตางจาก

แรงสนสะเทอนทางเศรษฐกจระดบโลกในทศวรรษกอนๆ ถงขนมลฐาน ไมใช

แคเพราะวาขนาดของวกฤตครงนใหญโตมาก แตยงไปกวานนคอวกฤตครงน

เกดจากหลายวกฤตมาบรรจบพรอมๆ กน จนเราไมสามารถแยกพจารณา

วกฤตการเงนและวกฤตเศรษฐกจออกจากกนได ทงสองวกฤตนโยงกบวกฤต

สงแวดลอมและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทรนแรง โยงกบวกฤตเชง

โครงสรางวาดวยการจดการความยตธรรม และในหลายๆ พนทกเกยวของ

กบการทโมเดลการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทเนนการสงออกซงครอบง�า

ความคดของคนมานานลดบทบาทลงไปเปนอยางมาก เปนเรองส�าคญ

ทเราตองพจารณาวกฤตเหลานซงทบซอนกนอยางเปนองครวม

อยางไรกตาม ในขณะเดยวกนวกฤตครงนกเปนวกฤตของวชา

เศรษฐศาสตรดวย วชาเศรษฐศาสตรถกกกขงอยในเรอนอดมการณของตน

มาเปนเวลายาวนาน ไมสามารถใหค�าตอบแกความซบซอนของวกฤตครงนได

วชาเศรษฐศาสตรถกครอบง�าโดยแนวคดกระแสหลกแบบส�านกคดตลาด

เสรแนวใหม ทงยงหางไกลจากพหนยมทางเศรษฐกจทกอประโยชน ไมมยา

รกษาโรคใดทใชงานไดจรงทถกสรางขนมาแลวเขากบโลกทศนของทฤษฎ

เศรษฐศาสตรแบบมาตรฐาน

คำานำาฉบบพมพระหวางประเทศ

10

การคร นคดกบทฤษฎไมเพยงเปนความเพลดเพลนทางวชาการ

เพราะโลกทศนของทฤษฎดานเศรษฐกจทเปนกรอบใหแกการถกเถยงทาง

การเมอง ยทธศาสตรในเชงรปธรรม และทางเลอกตางๆ ในเชงปฏบตลวนม

พนฐานมาจากทฤษฎ ดงนนการน�าเสนอทฤษฎทส�าคญในทางเศรษฐศาสตร

ตงแต อดม สมธ จนถงปจจบน จงเปนโครงหลกส�าคญของหนงสอชด

สงคมประชาธปไตยเลมทสองน (เลมแรกทชอ รากฐานสงคมประชาธปไตย

ตพมพออกมาเปนภาษาองกฤษแลว)

อยางไรกตาม ขอส�าคญทสดคออธปไตยแหงการตความนนอยในการ

ด�าเนนนโยบายเศรษฐกจ ในชวงไมกเดอนทผานมามการถกเถยงกนไปทว

ทกภาคสวนในเรองโมเดลเศรษฐกจและสงคมทยงยน หลงจากเกดภาวะ

ชะงกงน มาบดนไดมการพจารณาแนวคดการเจรญเตบโตและความสมพนธ

ระหวางตลาดกบรฐกนใหม อยางไรกตาม การถกเถยงเหลานกมลกษณะ

มาจากความไมแนนอนสงในการก�ากบดแลและนโยบายสงคมทมฐาน

มาจากแนวคดการพฒนาท “ด” หรอ “ยงยน”

จากเหตผลดงกลาว ขาพเจาจงมความยนดอยางยงทหนงสอเลมนได

บรรยายนโยบายเศรษฐกจของแตละพรรคการเมองในเยอรมนซงมความ

แตกตางกน โดยเปรยบเทยบกบนโยบายเศรษฐกจทปฏบตกนจรงและ

โดยเฉพาะแนวนโยบายเศรษฐกจขนพนฐานของสงคมประชาธปไตย

หนงสอชดสงคมประชาธปไตยมทมาทไปจากกจกรรมของมลนธฟรดรค

เอแบรท ในดานการใหความรทางการเมองในประเทศเยอรมน ตวอยาง

สวนใหญในหนงสอชดนมาจากการเมองและสงคมของเยอรมนและประเทศ

ในกล มสมาชกองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

(Organization for Economic Cooperation and Development - OECD)

แตกระนนหนงสอชดนกไดแสดงโมเดลอดมคตทางการเมองและแนวทางการ

ด�าเนนการในบรบทสงคมและการเมองของประเทศอนๆ ดวย การทมลนธ

ฟรดรค เอแบรท ด�าเนนงานอยในประเทศตางๆ มากกวา 100 ประเทศ

เปนขอยนยนไดวาคานยมหลกและอดมคตสงคมประชาธปไตยนนเปนสงท

ไรพรมแดน

11

ขาพเจาจงขออวยพรใหหนงสอชดสงคมประชาธปไตยฉบบพมพระหวาง

ประเทศนมผสนใจอานกนอยางกวางขวางและบงเกดความมงมน

ครสเทยเนอ เคสเพอร

ผอ�านวยการกองความรวมมอระหวางประเทศ

12

หนงสอเลมนดมากในแงทวาใหความรแกเราคนไทย โดยไดน�าเสนอ

แนวคดทางเศรษฐศาสตรหลากหลายแนวคดทสงคมโลกตะวนตกใชกน

มานานในการแกปญหาเศรษฐกจ จดส�าคญของหนงสอเลมนคอทงอธบาย

และบรรยายวธการทคนตะวนตกจดตงระบบเศรษฐกจนบจากครงอดตแลว

พยายามแกไขจดบกพรองของระบบนน นนคอระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเสร

เราจะไดอานและท�าความเขาใจแนวคดของระบบสงคมประชาธปไตยท

มงลดความไรเสถยรภาพและความไมเปนธรรมทางสงคมของระบบทนนยม

ในขณะเดยวกนเราจะไดเรยนรถงปรชญาของสงคมประชาธปไตยทไมได

มงทงระบบเศรษฐกจทนนยมไปเลย แตมงใหคนยากคนจนไดอยดกนด

มความเสมอภาคและมผลตภาพสง ทวายงคงด�ารงไวซงจดแขงของทนนยม

ใหมการสอดประสานกนเพอใหผลรวมออกมาดและเปนธรรมแกทกฝาย

หนงสอไดอธบายถงรปแบบการจดตงตางๆ ทใหคนงานมสวนรวม

ในการก�าหนดอนาคตชวตของตนเองและครอบครว เชน แนวคดการก�าหนด

รวมกนหรอ codetermination ฯลฯ พรอมทงน�าเสนอตวอยางจากประเทศ

ทน�าแนวคดนและอนๆ ซงใชแลวไดผลดทงทางสงคมและทางเศรษฐกจ

ทงยงกลาวถงประเดนตางๆ ทฝายนายจางกบฝายลกจางถกเถยงกนเพอหา

ทางออกททงสองฝายไดประโยชนรวมกน

นเปนหนงสอทกลาวถงแนวคดตางๆ พรอมยกตวอยางการน�าไป

ประยกตใชในประเทศทางฝงยโรป อเมรกา และญปน

คำานำาผแปล

13

ผแปลแปลความเปนสวนใหญ เพราะตนฉบบภาษาองกฤษซงแปล

มาจากภาษาเยอรมนอกทหนงมโครงสรางภาษาซงไมเหมาะในแงการอาน

ถาแปลตรงตว รวมทงภาษาเขยนจะเปนวชาการเสยมาก มการเขยนแบบ

ยกเวนและจ�ากดความหมายบอย (qualifications) เวลาบรรยายถง

ประเดนใดประเดนหนงซงผแปลไดปรบส�านวนเพอใหทงนกวชาการและ

คนทวไปในบานเราอานแลวเขาใจงายขน จะมการวงเลบใสแนวคดทเปน

ภาษาองกฤษดงเดมเยอะ ซงจะชวยท�าใหเขาใจหรอไปอานตอไดเรวขน

หนงสอแปลเลมนควรถอเปนคมอพนฐานส�าหรบเรยนรเพมเตม ดงนน

การศกษารวมกบฉบบภาษาองกฤษเพมเขาไปดวยจะชวยในดานความ

แมนย�าเวลาคนควาตอหรอถกเถยงกน

ตะวนชาย ชมสาย ณ อยธยา

14

อดตนายกรฐมนตรเยอรมน แกรฮารด ชเรอเดอร (Gerhard Schröder)

ไดกลาวสนทรพจนในโอกาสเขารบต�าแหนงเมอป 1998 วานโยบายเศรษฐกจ

ของรฐบาลผสมภายใตการน�าของเขานนไมเอยงขวาเอยงซาย แตเปน

นโยบายเศรษฐกจแบบทนสมย

แตจรงหรอทในปจจบนไมมความแตกตางกนระหวางนโยบายเศรษฐกจ

ของฝายเสรนยม อนรกษนยม และกลมสงคมประชาธปไตยอยางในอดตแลว?

มทฤษฎเศรษฐศาสตรทเหมาะกบสงคมประชาธปไตยเปนการเฉพาะไหม?

หรอจรงๆ แลวมตวเลอกแคทฤษฎเศรษฐศาสตรท “ทนสมย” กบ

“โบราณ” เทานน? แตใครเลาจะอางวาตนเปนตวแทนของทฤษฎแบบโบราณ

และจรงๆ แลว “ทนสมย” ในบรบทนหมายความวาอยางไร? โคชฟตบอล

คนหนงทชอ ออตโต เรฮาเกล (Otto Rehhagel) เคยกลาววา “ใครกตามท

ประสบชยชนะ เขานนแหละคอผท ‘ทนสมย’” ในบรบทการเมอง ขอความน

หมายความวานโยบายเศรษฐกจททนสมยกคอนโยบายทประสบความส�าเรจ

แตความส�าเรจนจะวดอยางไร? บางคนบอกวาตองประกอบดวยความ

เจรญรงเรองและการเจรญเตบโตมากทสดเทาทสามารถท�าได บางคนอาจ

เนนไปทความเทาเทยมและความเปนธรรม กลาวคอระเบยบเศรษฐกจ

(economic order) ไมควรน�าพาไปสความไมเทาเทยม การขดรด และความ

อยตธรรม และกลมทไดรบการยอมรบคอกลมทเรยกรองใหตวบงชความ

ส�าเรจทางเศรษฐกจคอการบรรลถงความยงยน สามารถอนรกษทรพยากร

บทท 1 อารมภบท

นโยบายเศรษฐกจ

แบบไหนทสอดคลอง

กบสงคม

ประชาธปไตย?

จะวดความส�าเรจ

ของนโยบาย

เศรษฐกจอยางไร?

15

และสงแวดลอมไดด กลาวคอการเจรญเตบโตตองไมสงผลใหเกดการตกตวง

ทรพยากรอยางลนเกน

คานยมหลกของสงคมประชาธปไตย (social democracy) คอ

เสรภาพ ความยตธรรม และความเปนปกแผน ดงนนในแงแนวนโยบาย

ของพรรคการเมองจากจดยนแบบสงคมประชาธปไตยจะมค�าตอบเพยง

ค�าตอบเดยว นนคอหลกการ 3 ประการ หนงคอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

สองคอความเทาเทยมทางสงคม และสามคอความยงยน หลกการทงสามขอ

นเปนไปเพอสรางความสอดประสานกลมกลน

แตการบรรลเปาหมายเหลานไมมสตรส�าเรจ นโยบายเศรษฐกจท

ทนสมยและมงบรรลคานยมอยางทนายแกรฮารด ชเรอเดอร กลาวไว ไมได

ใชเครองมอทางนโยบายเศรษฐกจแบบเอยงซายหรอเอยงขวาตามแบบฉบบ

อยางสนคด นโยบายเศรษฐกจสงคมประชาธปไตยททนสมยและเนน

คานยมจะใหความส�าคญกบผลลพธ โดยมเปาหมายเพอใหเกดสงคมท

ทกคนมเสรภาพ ไดรบความยตธรรม มความเปนปกแผน รวมทงไดรบสทธ

ขนพนฐานทงดานสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมอยางครอบคลมทวถง

หนงสอเลมนจะน�าเสนอแนวทางเบองตนในการตอบค�าถามวาสงคม

ประชาธปไตยจะใชประโยชนจากรากฐานทางทฤษฎแบบใดไดบาง ระบบและ

ระเบยบเศรษฐกจแบบใดทเกอหนนใหบรรลถงจดหมายปลายทางได ระเบยบ

เศรษฐกจในประเทศตางๆ เปนอยางไร รวมถงวาปญหาทางทฤษฎเหลาน

มความหมายอยางไรตอการวางนโยบาย

ความสมดลระหวาง

การเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ ความ

เทาเทยมทางสงคม

และความยงยนดาน

สงแวดลอม

จดมงหมายและ

โครงสรางของ

หนงสอ

16

อนดบแรก ในระดบทฤษฎเศรษฐศำสตรจะอธบายถงแนววเคราะห

และขอยตของนกเศรษฐศาสตรททรงอทธพลทสดในประวตศาสตร นนคอ

อดม สมธ, คารล มารกซ และ จอหน เมยนารด เคนส ซงเปนตวแบบใน

อดมการณทงเสรนยมทางเศรษฐกจ ตอตานระบบทนนยม และระบบทนนยม

แบบจดการ จากนนจะมการประเมนทฤษฎเหลานจากมมมองในยคปจจบน

และประเมนดวยมมมองทเกยวโยงกบเปาหมายของสงคมประชาธปไตย

(บทท 2)

ในระดบระบบและระเบยบเศรษฐกจ จะมการตรวจสอบความ

เกยวของกนระหวางทนนยมกบประชาธปไตย และน�าเสนอระเบยบเศรษฐกจ

สองแบบทครอบง�าประเทศอตสาหกรรมตะวนตก ซงเรยกกนวาระบบ

ทนนยมแบบทมการประสานกนกบแบบทไมมการประสานกน (บทท 3)

ในระดบแผนงานนโยบายเศรษฐกจ ในดานหนงแนวนโยบำยเศรษฐกจ

ของสงคมประชำธปไตยนนพฒนาขนมาจากฐานการปฏสมพนธกน

ระหวางคานยมหลก สทธขนพนฐาน และหลกนโยบายเศรษฐกจ (บทท 4)

วตถประสงคของ

รากฐานสงคมประชาธปไตย

ประชาธปไตยเสรนยม

สงคมประชาธปไตย ประชาธปไตยอสรนยม

วตถประสงคของ

เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย

บทท 2 ทฤษฎ มารกซ เคนส สมธ

บทท 3.1 ระบบ ทนนยม

บทท 3.2 ระเบยบ อ�านาจนยม แบบทมการประสานกน แบบทไมมการประสานกน

บทท 6 ประเทศ สวเดน ญปน เยอรมน สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา

บทท 5 เปรยบเทยบแผนงานของพรรคการเมอง

บทท 7 ตวอยางในทางปฏบต

โครง

สรำง

สำระ

ส�ำค

ญขอ

งหน

งสอช

ดน

แนวนโยบำยเศรษฐกจของ

สงคมประชำธปไตย (บทท 4)

บทท 2 ทฤษฎ

เศรษฐศาสตร

บทท 3 ระบบและ

ระเบยบเศรษฐกจ

บทท 4 แนวนโยบาย

เศรษฐกจของสงคม

ประชาธปไตย

17

และในอกดานหนงจะเปรยบเทยบแผนงำนนโยบำยเศรษฐกจของ

พรรคกำรเมองตำงๆ ในสภาผแทนราษฎรเยอรมนบนพนฐานแนวนโยบาย

ของพรรคการเมองเหลานน โดยองกบเกณฑระเบยบเศรษฐกจแบบทมการ

ประสานกนกบแบบทไมมการประสานกน รวมทงแนวนโยบายเศรษฐกจ

สงคมประชาธปไตยดงทอธบายขางตน (บทท 5)

ปดทายดวยการเปรยบเทยบระเบยบทางเศรษฐกจทแตกตางกนใน

สหรฐอเมรกำ สหรำชอำณำจกร เยอรมน ญปน และสวเดน (บทท 6)

และน�าเสนอตวอยางขอเสนอเชงนโยบายเศรษฐกจทเกยวกบกำรแปรรป

รฐวสำหกจ นโยบำยอตสำหกรรมเพอสงแวดลอม งำนทมคณคำ และ

กำรก�ำหนดรวมกน (บทท 7)

หนงสอเลมนจะกลาวถงค�าถามทเกยวกบนโยบายเศรษฐกจแบบสงคม

ประชาธปไตยในระดบทแตกตางกน โดยเฉพาะในประเดนทวาอะไรทท�าให

สงคมประชาธปไตยมความโดดเดน

ค�าตอบเบองตนตอค�าถามนอย ในแผนงานพนฐานของพรรคสงคม

ประชาธปไตยเยอรมน

“สงคมประชาธปไตยไมเพยงประกนสทธขนพนฐานดาน

พลเมอง การเมอง และวฒนธรรมเทานน แตยงรวมไปถงสทธทาง

สงคมและเศรษฐกจดวย สงนจะพทกษการมสวนรวมของทกคน

อยางเทาเทยมกนดวยการสรางประชาธปไตยทางสงคม โดยเฉพาะ

อยางยงในแงของการก�าหนดรวมกน การสรางรฐสวสดการเชง

ปองกนทมพนฐานอยบนการรบรองสทธพลเมอง และระบบเศรษฐกจ

กลไกตลาดทมการประสานกน เพอใหแนใจวาประชาธปไตยจะม

ความส�าคญเหนอกวากลไกตลาด” (Hamburg Programme 2007:

19)

บทท 5 แผนงาน

นโยบายเศรษฐกจ

ของพรรคการเมอง

บทท 6 และ 7

โมเดลจากประเทศ

ตางๆ และตวอยาง

ในทางปฏบต

18

“นกปฏบตทเชอวาตนเองไมไดรบอทธพลจากความคดใดๆ มกเปน

ทาสทางความคดของนกเศรษฐศาสตรบางคนทสนชพไปแลว” นคอสงท

จอหน เมยนารด เคนส (John Maynard Keynes) หนงในนกเศรษฐศาสตร

คนส�าคญทสดในประวตศาสตรไดเขยนไว (Keynes 1966: 323) ในบทนจะ

น�าเสนอและเปรยบเทยบแกนสารทฤษฎของเขารวมทงของนกเศรษฐศาสตร

คนส�าคญและทรงอทธพลทสดอก 2 ทานคอ อดม สมธ (Adam Smith) และ

คารล มารกซ (Karl Marx) นคอทฤษฎเศรษฐศาสตร 3 ขวทส�าคญทสดใน

ประวตศาสตร

แตมนจะคมไหมทมาเสยเวลากบความคดของนกเศรษฐศาสตรเมอ

นานมาแลว? สงทพวกเขาพดเขาเขยนนนยงน�ามาใชกบโลกโลกาภวตน

ทมความเชอมโยงกนและมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาไดไหม หรอพวกมน

ลาสมยไปแลว ไมสามารถอธบายโลกปจจบนได และถกประวตศาสตรปฏเสธ

ไปแลว?

บทท 2 ทฤษฎเศรษฐศาสตรทเปนรากฐาน

บทนน�ำเสนอ

• ทฤษฎเศรษฐศาสตรททรงอทธพลทสดในประวตศาสตร

• นยส�าคญของทฤษฎเหลานตอสภาวะปจจบน

• ความส�าคญของทฤษฎเหลานตอสงคมประชาธปไตย

สามนกเศรษฐ-

ศาสตรผยงใหญ:

สมธ มารกซ และ

เคนส

ขอเขยนของ

นกเศรษฐศาสตร

เหลานยงใชไดกบ

ยคปจจบนหรอไม?

19

ท�าไมทฤษฎเหลานยงคงมนยส�าคญตอสงคมประชาธปไตย พวกมน

ส�าคญอยางไร? ทฤษฎเหลานมประโยชนอย 2 ประการ

ประการแรก ในหลายกรณทฤษฎเหลานไดสราง “คลงอดมการณ” ท

ผวางนโยบายปจจบนน�าไปใชประโยชนได การท�าความรจกกบทฤษฎเหลาน

จะชวยในการพจารณาแกนสารของขอถกเถยงเรองนโยบายเศรษฐกจใน

ปจจบน และชวยใหไม “หลงทาง” เพราะถกอดมการณชกน�าหรอครอบง�า

ประการทสอง แมสงคมประชาธปไตยจะไมไดยดตามทฤษฎใดจากสาม

ทฤษฎนไปทงหมด แตทฤษฎเหลานกไดสรางกรอบบรรทดฐานทวไป สงคม

ประชาธปไตยนนมาจากทฤษฎทงสาม แมจะชดเจนวานยมทฤษฎทนนยม

แบบจดการทน�าเสนอโดยเคนสมากกวา

ทฤษฎเหลานถกวพากษวจารณมาอยางหนก มความพยายามอยางมาก

ตางกรรมตางวาระทจะหกลางทฤษฎทงสาม มการแถลงวาทฤษฎเหลานตาย

ไปแลว แตกมการพสจนอยเรอยๆ วาทฤษฎเหลานแมจะเกาแตกยงใชกบยค

ปจจบนได ใครกตามทสนใจหรอใชเศรษฐศาสตรอยางจรงจงไมอาจละเลย

ความคดของสมธ มารกซ และเคนสได

ในการพจารณาแนวคดคลาสสกเหลาน ตองยอนไปดบรบทในแตละ

ยคสมยของแตละทาน แนวคดของ อดม สมธ เกดขนในชวงกลางศตวรรษท

18 ซงตอนนนโลกตะวนตกอยในยคลทธพาณชยนยม (mercantilism) ลทธน

แนะใหกษตรยจดหาเงนทนส�าหรบการใชจายอยางฟมเฟอยของราชส�านก

ดวยการควบคมการคาและใหรฐเปนผก�าหนดทศทางเศรษฐกจเอง แตสมธ

เรมแคลงใจในรฐแบบนจากการทเขาไดเหนการใชจายอยางฟมเฟอยเพอ

ตนเองของราชวงศ ซงตางไปจากรฐสวสดการสมยใหม

ค�าวจารณระบบทนนยมอยางคมคายของมารกซในชวงกลางศตวรรษท

19 เปนความพยายามทจะตอบค�าถามวาท�าไมมวลชนในชวงเรมแรกของ

การพฒนาไปสอตสาหกรรมในโลกตะวนตกและในชวงโลกาภวตนระลอก

แรกถงตกระก�าล�าบากนก ทกวนนการรบรของเราตอแนวคดของมารกซเปน

สงทปนแตงมาจากสงคมนยมโดยรฐ (state socialism) ในชวงศตวรรษท 20

ซงอาจใหภาพทบดเบอนไปจากความจรง

“คลงอดมการณ”

สงคมประชาธปไตย:

หยบยมจาก

สามแนวคด

บรบททาง

ประวตศาสตร:

สมธกบชวงกลาง

ศตวรรษท 18

มารกซ:

กลางศตวรรษท 19

20

สดทาย ในทศวรรษ 1930 เคนสไดวเคราะหเสรนยมทางเศรษฐกจ

ทเมอเผชญวกฤตเศรษฐกจโลกกชดเจนวาไดพงทลายลง หนงสอของเขา

ทชอวา The General Theory of Employment, Interest and Money

(ทฤษฎทวไปวาดวยการจางงาน ดอกเบย และเงน) เปนความพยายาม

ทจะเสนอวธท�าใหระบบเศรษฐกจมเสถยรภาพเพอปองกนไมใหประเทศ

ประชาธปไตยอนๆ จมดงลงสระบอบเผดจการสดขว และเมอเกดวกฤต

การเงนโลกในป 2007 แนวความคดของเคนสกกลบมาเฟองฟอกครงหนง

ขอสงเกตของเขาตอการก�ากบดแลตลาดการเงนโลกและแผนงานการลงทน

ของรฐถกหยบขนมาถกเถยงกนอยางเขมขนอกครงหนง

การศกษาความคดของนกเศรษฐศาสตรผยงใหญทงสามอยางสมธ

มารกซ และเคนส นอกจากจะใหแนวทางขนพนฐานแลว ยงมประโยชน

ในทางปฏบตดวย โมเดลและค�าอธบายทางเศรษฐศาสตรจ�านวนมากทเรา

คนเคยในปจจบนและใชกนอยบอยๆ โดยไมรตนทางของมน ลวนมตนตอ

มาจากนกเศรษฐศาสตรทงสาม

ตวอยางเชน แนวคด “มอทมองไมเหนของตลาด” ทมาจาก อดม สมธ นน

ถกมองวาเปนไปเพออธบายวาตลาดมประสทธภาพในการจดสรรทรพยากร

ในปจจบนบางครงกมการใชแนวคดนโดยแปรรปใหเปนมายาคตวาตลาด

สามารถแกไขไดทกปญหา

ในทางตรงกนขาม ใครกตามทแสวงหานโยบายทจะท�าใหเกด “งานทม

คณคา” (decent work) ไมอาจละเลยมารกซได เพราะเขาเปนผสรางแนวคด

ทส�าคญมากคอ “ความแปลกแยกของแรงงาน” (alienation of labour)

สดทาย เคนสคอผแตงวลทอางองกนบอยมาก นนคอ “ในระยะยาว

เราทกคนจะตายหมด” เคนสเรยกรองใหรฐเขามารบผดชอบในการลด

ผลกระทบจากการทระบบตลาดลมเหลว <market failure คอการทกลไก

ตลาดไมสามารถสนองตอบความตองการสาธารณะโดยตวของมนเองได>1

ขอคดเหนจากเขาม งคานพวกทหวงพงแตพลงของตลาดในระยะยาว

ซงบอยครงมความหมายวาเปนระยะทยาวมากๆ โดยมองวาในระยะยาว

กลไกตลาดจะแกไขปญหาไดเอง แทนทจะมองวารฐตองรบผดชอบดวยการ

ใชนโยบายเศรษฐกจเพอแกไขปญหา

1 ขอความทอยในเครองหมาย < > ตลอดทงเลม มาจากผแปลฉบบภาษาไทย

เคนส:

ทศวรรษ 1930

ความคดทเปน

อมตะกบโมเดล

เศรษฐกจ

สมธ: “มอทมอง

ไมเหนของตลาด”

มารกซ:

งานทมคณคา

เคนส: “ในระยะยาว

เราทกคน

จะตายหมด”

21

สมธ มำรกซ เคนส

เมอไหร กลางศตรรษท 18 กลางศวรรษท 19 ทศวรรษ 1930

บรบทพาณชยนยมและสมบรณาญา- สทธราชย

การพฒนาอตสาหกรรมและความยากไรของคนงาน

วกฤตเศรษฐกจโลกและการเกดขนของระบอบเผดจการ

จดมงหมำยหลก

เสรภาพจากรฐพาณชยนยม

ปรบปรงสภาพ-การณของคนงาน และปลดปลอยพวกเขาจากการถกขดรด

พทกษประชาธปไตยดวยการท�าระบบเศรษฐกจและตลาดแรงงานใหมเสถยรภาพ

ควำมเกยวของ กบสงคม ประชำธปไตย

เสรภาพและโมเดลทเนนความรวมมอกน

โมเดล “งานทมคณคา” และประเดนเรองความสมดลระหวางแรงงานกบทน

โมเดลเศรษฐกจแบบทมการ ประสานกน และนโยบายเศรษฐกจเชงรก

อำนเพมเตม:

Nikolaus Piper

(ed.) (1996), Die

großen Ökonomen:

Leben und Werk der

wirtschaftswissen-

schaftlichen Vorden-

ker, Stuttgart.

22

2.1 อดม สมธ ผวางรากฐานปรชญาเสรนยมทางเศรษฐกจ

งานเขยนทถอเปนรากฐานของแนวคดเสรนยมทางเศรษฐกจคอ

The Wealth of Nations (ความมงคงของชาต) ซงตพมพโดย อดม สมธ

ในป 1776

ในชวงนองกฤษอยในชวง

เปลยนผานจากพาณชยนยมส

ทนนยม (Gerstenberger 2006:

40, 57-65; และ Conert 2002:

64)

ในยคพาณชยนยมซงทอด

ยาวจากศตวรรษท 16 ถงศตวรรษ

ท 18 เจาผปกครองและกษตรย

วดความส�าเรจของนโยบาย

เศรษฐกจดวยปรมาณทองค�า

และแรเงนทสะสมไว ถอกนวา

การคาคอเกมผลรวมเปนศนย

(zero-sum game) กลาวคออะไร

กตามทประเทศหนงสะสมได ยอม

มาจากความสญเสยของอก

ประเทศหนง <ผลรวมของความ

ไดเปรยบและความเสยเปรยบ

ของทงสองประเทศรวมกนจะ

เสมอนเทากบศนยทกครง นคอ

ความหมายของเกมผลรวมเปน

ศนย> ดงนนเมอความเชอเปน

อยางน สนคาน�าเขาจงถกเกบ

อดม สมธ (1723-1790) ไดรบ

การยอมรบวาเปนบดาของแนวคด

เสรนยมทางเศรษฐกจ เขามชวต

และท�างานในฐานะนกปรชญา

ศลธรรม (moral philosopher)

และยงเปนเจาหนาทศลกากรใน

สกอตแลนดอกดวย

เขาได เ สนอความคดว า

ถาปลอยใหกลไกตลาดท�างาน

และปลอยให ทกคนม งท�าตาม

ผลประโยชนของตน ผลทตาม

มาคอ เศรษฐกจจะเจรญรงเรอง

ถงระดบสงสดเทาทจะเปนไปได

สมธเสนอแนวคดนในหนงสอชอ

An Inquiry into the Nature and

Causes of the Wealth of Nations

(การศกษาลกษณะและสาเหตของ

ความมงคงของชาต ปกตจะเรยก

สนๆ วา ความมงคงของชาต)

ในป 1776 เปนหนงสอทถอเปน

รากฐานของระบบเศรษฐก จ

สมธ:

ความมงคงของชาต

บรบททาง

ประวตศาสตร:

พาณชยนยมชวง

กลางศตวรรษท 18

23

ภาษค มครองการค าในอตรา

สงและสงเสรมใหมการสงออก

สนค าโภคภณฑ ราชส�านก

พยายามเขามาก�าหนดทศทาง

เศรษฐกจ สมาคมอาชพ (guild)

จะเปนผก�ากบดแลในรายละเอยด

วาใครจะเปนคนท�ากจกรรมใด

และยงก�าหนดปรมาณสนคาท

ผลตอกดวย

สมธเขยนสงทอาจเรยกได

วาเปน “แถลงการณทนนยม” เพอ

งดกบระเบยบเศรษฐกจทตายตว

ไมยดหยนน แนวคดของเขาเปน

เนอนาดนและอาจกลาวไดวาเขา

มสวนกระตนใหเกดการเปดเสร

ทางการคาและเศรษฐกจ

สมธเปลยนรปทฤษฎทเกยวของกบการสรางความมงคงของเศรษฐกจ

แหงชาตถงขนมลฐาน สมธวดความมงคงจากปรมาณงานทท�า ไมไดใช

ปรมาณทองค�าส�ารองเปนตวชวดอยางทกลมพาณชยนยมใช

ในความคดของสมธ ทมาแหงความเจรญร งเรองโดยทวไปมอย

3 ประการ ไดแก

• ความมงมนแสวงหาประโยชนและทรพยสนเพอตนเอง

• การแบงงานกนท�า (division of labour) รวมถงการเชยวชาญ

เฉพาะทาง (specialisation)

• การคาเสรและการแขงขน

เขาอธบายดวยการยกตวอยางวาการทคนเราพยายามท�าอะไรเพอ

ประโยชนและทรพยสนของตนเองนน เปนพลงในทางบวกทกระตนใหมการ

ผลต ซงในทสดจะเกดประโยชนแกสวนรวม

สมยใหม แนวคดหลกๆ ของเขา

ถกบรรจอย ในต�าราเรยนวชา

เศรษฐศาสตรในทกวนน

แตขอเทจจรงทคนไมคอย

ทราบคอ สมธในฐานะนกปรชญา

ศลธรรมไดเขยนใน The Theory of

Moral Sentiments (ทฤษฎความ

คดทางศลธรรม) วาความเปนธรรม

ความไววางใจ และความจรงใจนน

เปนหวใจของการประกอบกจกรรม

ทางเศรษฐกจ และความร สก

เหนอกเหนใจซงกนและกนกคอ

พลงผลกดนส�าคญทสดเบองหลง

การอยรวมกนทางสงคม

แหลงทมาแหง

ความเจรญรงเรอง

3 ประการ

คนจะพยายาม

ผลกดนเพอ

ผลประโยชนของ

ตนเองเปนหลก

จดมงหมาย

ของสมธ: ลมเลก

พาณชยนยม

24

ในประโยคแรกๆ ของ ความมงคงของชาต สมธอธบายวาการแบงงาน

กนท�าคอพลงขบเคลอนทจ�าเปนตอการพฒนาเศรษฐกจ เขากลาววา

เขาอธบายถงประโยชนของการแบงงานกนท�าโดยใชตวอยางจาก

โรงงานผลตเขม ถาคนคนหนงผลตเขมคนเดยว เขาจะผลตเขมไดไมกเลม

ตอวน แตถาแบงการผลตเปนหลายขนตอนแลวให “แตละขนตอน” มคนงาน

ทเชยวชาญในดานนนท�าเฉพาะขนตอนนน จะสามารถผลตเขมไดหลาย

พนเลมตอวน <เพราะเมอท�าอยางเดยวกจะยงถนดขน จงท�างานเรวขน

แลวสงตอใหคนงานคนอนตอไป>

สดทาย สมธสนบสนนใหมการคาเสรและการแขงขนเสร เหมอนเชน

กรณการแบงงานกนท�าระหวางคนงานทท�าหนาทตางกน กลมคณะทท�า

การคากบกลมคณะอนอยางเสรจะเชยวชาญในสงทพวกเขาท�าไดดทสด

การท�าอยางนจะท�าใหผลตภาพทงหมดเพมขน ในความคดของสมธ การ

จดสรรทรพยากรผานทาง “มอทมองไมเหนของตลาด” จะมประสทธผล

มากกวาและกระตนใหคนมแรงจงใจมากกวาระบบเศรษฐกจทวางแผนจาก

สวนกลาง สมธยกตวอยางจากการคาระหวางสกอตแลนดกบโปรตเกส

“การทเรามอาหารอยบนโตะกนขาว ไมใชมาจากความเมตตา

กรณาของคนขายเนอ คนหมกเบยร หรอคนท�าขนมปง แตมาจากการ

ทพวกเขาใสใจในผลประโยชนของตวเขาเอง เราท�าอะไรกเพราะรก

ตวเอง ไมใชเพอมนษยชาต อยาไปพดกบเขาวาเรามความจ�าเปน

อยางไร แตใหพดวาเขาจะไดประโยชนอยางไร” (Smith 1974: 17)

“การทพลงการผลตของแรงงาน รวมทงทกษะ ความคลองแคลว

และความสามารถในการตดสนสวนใหญถบตวสงขนมากๆ ในทก

กรณ ดเหมอนจะเปนผลพวงมาจากหลกการการแบงงานกนท�าทงสน”

(Smith 1974: 9)

ผลตภาพผาน

การแบงงานกนท�า

ความเจรญรงเรอง

ผานการคาเสรและ

การแขงขน

25

ในขณะทสกอตแลนดมความถนดในการผลตผาขนแกะ โปรตเกสก

เชยวชาญในการผลตเหลาไวน สมธเรยกภาวะนวา แตละประเทศมความ

ไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ (comparative advantage) ถาทงสองประเทศ

มงผลตเฉพาะสนคาทตนช�านาญแลวน�าไปขายไปแลกเปลยนกน จะได

ประโยชนมากกวาการผลตสนคาทงสองประเภทนเองซงจะตองเสยตนทน

โดยรวมทสงกวา

ความคดอยางนตางจากแนวคดในสมยนนทวาการคาคอเกมผลรวม

เปนศนย ทนาแปลกคอตวสมธเปนเจาหนาทศลกากรทท�าหนาทรบผดชอบ

ใหมการปฏบตตามกฎระเบยบของการคาแบบพาณชยนยมอยนานกวาสบป

ในความคดของสมธ เพอใหแหลงทมาแหงความเจรญรงเรองอนไดแก

ความมงมนในการแสวงก�าไรใหแกตนเอง การแบงงานกนท�า การคา และ

การแขงขน ท�างานไดอยางเตมท รฐควรจดการกลไกตลาดแตทางออม

เทานน ปลอยใหตลาดด�าเนนการอยางอสระทสดเทาทจะเปนไปได ความคด

เชนนภายหลงเรยกกนวาลทธความคดไมแทรกแซงหรอ “laissez-faire”2

นยของปรชญานคอรฐควรจ�ากดบทบาทอยแคการรกษาความปลอดภยของ

ประชาชน การปองกนประเทศ การจดการใหมความแนนอนในทางกฎหมาย

การจดโครงสรางพนฐานและระบบการศกษา นอกเหนอจากนไมควรเขาไป

แทรกแซงการท�างานของตลาด ถาท�าอยางนไดจะสงผลใหบรรลถงผลตภาพ

สงสดเทาทจะท�าได

สมธไดวางรากฐานทฤษฎดงกลาวใหแกการเปดเสรทางเศรษฐกจซง

ในศตวรรษท 19 นสวนใหญกคอการพฒนาไปสอตสาหกรรม ผลของการ

เปดเสรจะท�าใหเกดการปลดปลอยพลงการผลตอยางมหาศาลแบบทไมเคย

เกดขนมากอน สมธตงขอสมมตวาเศรษฐกจแบบตลาดเสรจะปรบตวเขาหา

จดสมดลโดยอตโนมต เขาไมไดคาดการณวาจะเกดวกฤตการณและภาวะ

เศรษฐกจถดถอย

เขามความคดคลายกบมารกซทไดวเคราะหเรองการขดรดคนงาน

กบภาวะแปลกแยกของแรงงาน สมธเองกมองเหนจดบอดของระบบน

2 laissez-faire เปนภาษาฝรงเศส หมายความวา “ปลอยใหคนเขาท�าอะไรตามทเขาเลอก”

การใชประโยชนจาก

“ความไดเปรยบเชง

เปรยบเทยบ”

ผานทางการคา

อะไรคอ “laissez-

faire” หรอลทธ

ไมแทรกแซง?

ปลดปลอยพลง

การผลต

ปญหาของการ

แบงงานกนท�า

26

เหมอนกน เขาเกรงวาเมอพฒนาระบบแบงงานกนท�าไปเรอยๆ อาจจะน�าไปส

“ความพการทางจตใจ” ในหมคนงาน และเพอแกเรองนสมธจงเรยกรองให

เปดโอกาสทางการศกษามากขน

ในหนงสออกเลมหนงทไมคอยเปนทรจกชอ ทฤษฎความคดทางศลธรรม

(1759) สมธกลาวถงความตองการของมนษยทจะประพฤตดและเปนธรรม

ตอเพอนมนษยดวยกน รวมทงมความตองการเอาชนะอตตานยมของตวเอง

<egoism หรอความคดทวาผลประโยชนของตนเองมากอนตลอด> กลาวคอ

เขาเชอวามนษยมความตองการทจะท�าอะไรเพอสวนรวม ดงนนเขาจงปฏเสธ

คนทหวงจะใหเขาเปนพยานปากเอกเพอสนบสนนมมมองทวามนษยชาต

เปนสตวเศรษฐกจทมงแสวงหาอรรถประโยชนสงสดแตอยางเดยว

สมธมองตวเองวาเปนนกปรชญาศลธรรมมากกวาเปนนกเศรษฐศาสตร

โดยเนนย�าถงความส�าคญของความเปนธรรม ความไววางใจ และความจรงใจ

ในการปฏสมพนธทางธรกจ

รปท 1: สมธกบการสงเสรมประโยชนสวนรวมผานประโยชนสวนตน

ความไววางใจ

รฐในฐานะผวางกรอบการก�ากบดแล

ประโยชนสวนรวม

ประโยชนสวนรวมผลประโยชนของปจเจกบคคล

การท�าเพอประโยชนของตน

การท�าเพอประโยชนของตน

การท�าเพ

อประโยชนของตน

ตลาด

ความไววางใจ

สมธ: ทฤษฎความคด

ทางศลธรรม

27

ทฤษฎเสรนยมทางเศรษฐกจแบบคลาสสกทองมาจากแนวคดของ

สมธยงคงเปนแนวคดหลกจนกระทงเกดวกฤตเศรษฐกจโลกในป 1929

แคเพยงชวงเรมเกดวกฤต ความไมมนใจกแพรกระจายไปทววากลไกตลาดท

เปนเหมอนมอทมองไมเหนจะขบเคลอนเศรษฐกจสสภาวะดลยภาพไดตลอด

จรงหรอ วธพนฐานแบบ “ลทธไมแทรกแซง” ไมสามารถอธบายวกฤตการณ

ทรนแรงและภาวะวางงานทยาวนานนได เสรนยมทางเศรษฐกจแบบคลาสสก

ถกเขยาจนสนสะเทอนไปถงรากฐาน นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลนาม

โจเซฟ สตกลตซ (Joseph Stiglitz) มองยอนกลบไปดเหตการณนและตง

ขอสงเกตวา “เหตผลทดเหมอนวาบอยครงมอทมองไมเหนนจะมองไมเหน

กเพราะมนไมไดมอยจรง” (Stiglitz 2002)

ในอกไมกทศวรรษถดมาจะเปนยคของเศรษฐศาสตรแบบลทธส�านก

เคนส (Keynesianism) ดงทจะกลาวถงในสวนถดไป แตหลงจากนนคอ

นบจากทศวรรษ 1980 แนวคดเสรนยมทางเศรษฐกจกถกฟนฟขนมาใหม

โดยกลมเสรนยมใหม (neoliberals)

ผทฟ นฟ พฒนา และเผยแพรแนวคดของสมธทมชอเสยงทสดคอ

ฟรดรช ออกสต ฟอน ไฮเยค (Friedrich August von Hayek) กบ มลตน

ฟรดแมน (Milton Friedman) โดยคนหลงนคอคนทตอกหลกอดมการณ

เสรนยมทางเศรษฐกจทภายหลงรจกกนในนาม “ส�านกชคาโก” (ฟรดแมน

เปนศาสตราจารยทมหาวทยาลยชคาโก) แตกลมเสรนยมใหมนจ�ากด

ความคดของสมธใหอยในมตการวจารณรฐกบการสนบสนนตลาดเสรเทานน

แตไฮเยคกบฟรดแมนไมไดน�า “ทฤษฎความคดทางศลธรรม” มาสานตอ

งานของสมธทถกตความใหมทรงอทธพลอยางมาก โดยเฉพาะใน

สหรฐอเมรกาชวงท โรนลด เรแกน เปนประธานาธบด และในสหราช-

อาณาจกรชวงท มารกาเรต แธตเชอร เปนนายกรฐมนตร หลกนโยบายของ

สองผน�านคอรฐไมไดเปนสวนหนงของการแกปญหา แตรฐเองตางหากทเปน

ปญหา และนนหมายถงการลดการก�ากบดแล การแปรรปรฐวสาหกจ และ

การลดสทธประโยชนทรฐให

นอกจากนผทเชอในกลไกตลาดกมอทธพลตอนโยบายของธนาคารโลก

และกองทนการเงนระหวางประเทศเปนอยางมาก สถาบนเหลานไดเผย

อทธพลของสมธ

ส�านกชคาโก

การตความแนวคด

ของสมธใหมในสมย

เรแกนและแธตเชอร

ฉนทามตวอชงตน

28

แพรอดมการณเสรนยมทางเศรษฐกจไปทวโลกภายใตกรอบทเรยกวา

ฉนทามตวอชงตน (Washington Consensus) ซงไดเผยแพรไปยงลาตน

อเมรกา ไปยงบรรดารฐหลงยคคอมมวนสต (post-communist states) และ

เอเชยตะวนออกเฉยงใตหลงวกฤตเศรษฐกจเอเชยป 1997 การผอนคลาย

กฎเกณฑในตลาดการเงนกไดรบอทธพลอยางมากจากอดมการณทวาน

ผลทตามมารวมไปถงการเกดวกฤตการณทเลวรายสดตอสถาปตยกรรม

ทางการเงนของโลกนานหลายทศวรรษและภาวะเศรษฐกจโลกถดถอยตงแต

ป 2008 ขอบเขตและความใหญโตของวกฤตการณท�าใหมการคดกนใหม

ในเรองเศรษฐศาสตรและการเมอง แทนทจะยดตดกบอดมการณเสรนยม

ทางเศรษฐกจและหลบหหลบตาเชอมนในกลไกตลาด เวลานกลมทไดเปรยบ

คอฝายทมองหาสมดลใหมระหวางรฐกบตลาด และใหความส�าคญตอ

การเมองเหนอเศรษฐกจ

2.2 คารล มารกซ และบทวจารณระบบทนนยม

การวจารณระบบทนนยมของนกปรชญาเยอรมน คารล มารกซ

มกถกมองวาเปนการตอบโตแนวคดของสมธในทางทฤษฎ ซงเปนจรงแค

สวนเดยว มารกซไดศกษาผลงาน

ของสมธอยางละเอยดและมขอ

ยตคลายๆ กน อยางนอยมารกซ

กใหความส�าคญกบพลงการผลต

และนวตกรรมอนเปนลกษณะ

ส�าคญของระบบทนนยมมากกวา

สมธ แตแมจะเหนตรงกนใน

หวข อน ข อยตของมาร กซก

แตกตางจากสมธ มารกซเหนวา

ระบบทนนยมโดยธรรมชาตนน

ไรเสถยรภาพและเปนอนตราย

คำรล ไฮนรช มำรกซ (1818-

1883) เปนนกปรชญาชาวเยอรมน

และนกขาวการเมอง

ขณะท น ก เศรษฐศาสตร

เสรนยมมองเสถยรภาพและการ

เจรญเตบโตว าเป นผลมาจาก

พฒนาการของตลาดเสร มารกซ

กลบมองวามนคอความขดแยงทาง

ชนชน การขดรด ความยากไร และ

เปนระบบทมแนวโนมวาจะไปส

อำนเพมเตม:

Helen Winter and

Thomas Rommel

(1999), Adam

Smith für Anfäng-

er. Der Wohlstand

der Nationen: eine

Leseeinführung,

Munich.

มารกซ: ความ

เกยวของกบสมธ

29

ทนนยมไมไดน�าไปส “ความมงคง

ของชาต” หากแตท�าใหคนงาน

จ�านวนมากมายมหาศาลตกอย

ในภาวะยากไร

เพอใหเข าใจแนวคดของ

มารกซ เราตองน�าตวเราเอง

ไปอย ในเงอนไขชวตเดยวกบ

คนงานในชวงแรกเรมของการ

พฒนาอตสาหกรรมในศตวรรษ

ท 19 เอกสารช นหน งจาก

พพธภณฑวฒนธรรมอตสาห-

กรรมในเมองดสบรก ประเทศ

เยอรมน ไดบรรยายสภาพความ

เปนอยของคนงานไวอยางเหน

ภาพชดเจน (Baier u.a. 2002: 18)

วกฤต ซงทงหมดนอาจน�าไปสการ

ปฏวตของชนชนกรรมาชพ

หนงสอของมาร กซ ในทาง

เศรษฐศาสตรทส�าคญทสด (บาง

สวนจดพมพหลงเขาเสยชวต) ไดแก

Das Kapital (ทน) เปนหนงสอ

ชด 3 เล มท เผยแพร ในช วงป

1867-1894 อกเลมหนงทมอทธพล

ทางการเมองอยางมหาศาลคอ

The Communist Manifesto

(แถลงการณพรรคคอมมวนสต)

ตพมพในป 1848

“ในขณะทคนมอนจะกนสรางบานกนใหญโตมโหฬาร แตในยาน

ทพกอาศยของคนงานแถบชานเมอง กลบสรางอาคารหองเชาส�าหรบ

คนงานอยางทบทมเรยงกนเปนตบและมรปลกษณนาเกลยด ทงยง

อยกนอยางแออด ผดสขลกษณะ และคาเชาแพงเกนไป … ดงเชน

หลายครงพบวาครอบครวทงครอบครวและผเชาผพกอาศยจะนอนอย

ในหองเดยวกนทงหมด โดยผลดกนนอนบนเตยง เวลาเขานอนขนอย

กบกะทท�างาน นอกจากนนสภาพแวดลอมทงหมดในการท�างาน

ในโรงงานกเปลยนใหเขากบเครองจกร คนงานทท�างานกบเครองจกร

ตองปรบตวตาม เวลาท�างาน 70 ชวโมงตอสปดาหเปนเรองปกต

ในอตสาหกรรมทอผานนท�างานมากถง 80 ชวโมงเสยดวยซ�า มการใช

แรงงานเดกไปทว แทบไมมประกนสงคม และระบบการดแลสขภาพ

กย�าแย”

บรบททาง

ประวตศาสตร:

การเปลยนผานส

ภาวะอตสาหกรรม

ระยะเรมแรกในชวง

กลางศตวรรษท 19

30

ค�าบรรยายนใชไดกบสภาพความเปนอยและการท�างานของคนงาน

ในประเทศยากจนหลายแหงในปจจบนไมมากกนอย

มารกซมองวาสภาพความเปนอยและการท�างานทไรความเปนมนษย

ไมไดเปนอบตเหตโชคราย แตเปนผลพวงทหลกเลยงไมไดของระบบ

ทนนยม เขาวเคราะหวาตลาดเสรจะน�าพาไปสความทกขยากและการขดรด

โดยไมอาจหลกเลยงได เพราะก�าไรทนายทนไดรบนนมาจากการขดรด

คนงาน

หวใจส�าคญของแนวคดของมารกซคอทฤษฎ “มลคาสวนเกน”

(surplus value) ทปรากฏใน ทน เลมทหนงในป 1867 และลงรายละเอยด

ในเล มอนท เผยแพรหลงจาก

เขาเสยชวต มลคาสวนเกนคอ

มลคาทผประกอบการไดรบในรป

ก�าไรหลงหกจากทนทไดลงไป

ยกตวอยางเชน ถาเขาลงทน

100 ยโรในการผลต (ซงอาจเปน

ผลตอบแทนอยางเปนสดสวนท

มอบแกสนคาและปจจยการผลต

ทงปวง) แตขายในทองตลาดได

ในราคา 110 ยโร ในความเหน

ของมารกซ 10 ยโรนคอมลคา

สวนเกนทไดมาอยางเปนระบบ

จากแรงงานทเปนผสรางมลคาน

ขนมาเทานน พดอกอยางคอ

คนงานได สร างมลค าขนมา

มากกวาทเขาไดรบในรปคาจาง

มลคำสวนเกนในทฤษฎมลคา

แรงงานของมารกซ เกดขนจาก

ก�าไรท ผ ประกอบการได จาก

ผลผลตของคนงานหลงจากหก

ตนทนคาจ างและคาใชจ ายใน

ปจจยการผลต มลคาสวนเกน

จงเปนเหมอนการขดรดคนงาน

ตอจากนนมารกซไดแยกยอยลง

ไปอกเปนมลคาสวนเกนสมบรณ

(absolute surplus value) ซง

เกดขนจากการท�างานเกนเวลา

(เวลาในการท�างานนานกวาเดม)

กบมลค าส วนเกนเชงสมพทธ

(relative surplus value) ทไดมาจาก

ผลตภาพ (productivity) ทเพมขน

(Wirtschaftslexikon 2009)

3 เราขอขอบคณส�านกพมพ ยอท.ฮา.เว. ดทซ นาค (J.H.W. Dietz Nach) แหงกรงบอนน

ทอนญาตใหใชศพทเศรษฐศาสตรทอยในคลงศพทของเขา

อำนเพมเตม:

Volker Happe,

Gustav Horn and

Kim Otto (2009),

Das Wirtschafts-

lexikon. Begriffe.

Zahlen. Zusam-

menhänge, Bonn.3

การขดรดในฐานะ

ผลพวงจากระบบ

ทนนยม

แนวคด

“มลคาสวนเกน”

31

มารกซบรรยายวาคนงานไดรบแคคาจางเทาทจ�าเปนตอการด�ารงชวต

เทานน ในทางตรงกนขาม นายทนร�ารวยไดกดวยผลตางระหวางคาจางกบ

มลคาสวนเกนทคนงานสรางขน

เขาตงขอสมมตวา ดวยเหตทนายทนถกกดดนจากการแขงขนทเพม

มากขน จงพยายามเพมสดสวนมลคาสวนเกนน ตอจากนนคาจางจะลดลง

ชวโมงท�างานเพมขน และใชเครองจกรเขมขนยงขน ผลคอการวางงานจะเพม

ขน <เพราะผประกอบการตองการลดตนทน> ในขณะเดยวกนผประกอบการ

หลายรายจะคอยๆ ถกบบใหออกจากตลาด <เชน ปดกจการเพราะสแรง

กดดนจากการแขงขนไมไหว> ในทสดสงคมจะแบงแยกมากขน โดยแบง

เปนกลมทไมไดเปนเจาของทรพยสนกบคนกลมเลกๆ ทมทนอยในมอ

ในขอเขยนทเรยกวา Ecomomic and Philosophical Manuscripts

(ตนฉบบเศรษฐศาสตรและปรชญา) ทเขยนขนในป 1884 นอกจากแนวคด

“มลคาสวนเกน” มารกซยงน�าเสนอแนวคดทเรยกวาความแปลกแยกของ

แรงงาน มารกซ (ซงเหมอนกบท อดม สมธ คด) ไดชใหเหนถงขอเสยของ

การแบงงานกนท�าในกระบวนการผลต นนคอในการผลตขนาดใหญ <ทใช

คนงานเปนจ�านวนมากอยางเชนในสายพานการผลตในโรงงาน> คนงาน

จะมสวนรวมในขนตอนการผลตในขอบเขตทจ�ากดและซ�าซากอยางทสด

เขาไมมโอกาสไดสมผสผลผลตขนสดทายและความปตทไดมสวนในการ

ผลต <เขาไมไดสมผสผลงานทเขามสวนรวมในการประกอบหรอผลต

ความภมใจในการสรางสรรคจงไมเกดขน>

ส�าหรบ อดม สมธ การแขงขนและการแบงงานกนท�าเปนตนน�าของ

ความกาวหนา แตในทางตรงกนขาม มารกซกลบเหนวาการแขงขนและการ

แบงงานกนท�าเปนตนตอความชวรายของระบบทนนยม และเปนตนเหตของ

การขดรดและความแปลกแยก เขามองวาความกาวหนาในการผลตในยค

ของเขาสงผลดตอเจาของทนเทานน ในขณะทคนงานกลบยากไร

แนวคด

“ความแปลกแยก”

32

ในความเหนของมารกซ ระเบยบเศรษฐกจทเนนการท�าก�าไรนนไมม

เสถยรภาพและมแนวโนมวาจะเกดวกฤต ในทศนะของเขา ทายสดสงนจะ

น�าไปสการปฏวตโดยผทถกขดรด4

“การกระจกตวของปจจยการผลตและการขดเกลาทางสงคมของ

แรงงาน (socialisation of labour) ทายทสดจะด�าเนนไปจนถงจดท

ไปกนไมไดกบนายทน แรงเสยดทานจะถงจดระเบดขาดสะบน และ

ในทสดสถาบนกรรมสทธเอกชนของระบบทนนยมจะลมสลายลง”

(Marx 1991: 684f)

4 งานทกลาวถงมารกซใหค�าตอบในเรองนแตกตางกน ซงอยทการตงค�าถามวามารกซมอง

วาการปฏวตเปนสงจ�าเปนหรอเปนแคพฒนาการทางประวตศาสตรทเปนไปได ในการตอบ

ค�าถามนตองดวางานชนนนๆ พจารณาผลงานของมารกซโดยแยกตามชวงวยของมารกซท

แตกตางกน หรอดผลงานของเขาทงหมดในภาพรวม โปรดด Heinrich (2004: 169-78)

ความไรเสถยรภาพ

ของระบบทนนยม

ผลทอาจเกดขน

• ความยากไรของชนชนแรงงาน

• วกฤตในระบบทนนยม เชน วกฤตการผลต

มากเกนไป วกฤตการเงน วกฤตการบรโภค ฯลฯ

• การแขงขนกนครอบง�าปจจยการผลต

ทน

• ยดมลคาสวนเกน

• สรางมลคาสวนเกนใน

กระบวนการผลต ผลคอ

การสะสมความมงคง

การแขงขนระหวาง

นายทน

• นายทนถกกดดนให

แขงขน

• การแขงขนกนเพอ

ดงดดนกลงทน

• การแขงขนกนเพอ

ผลตในตนทนทต�า

กวาและชวงชงตลาด

แรงงาน

• สรางมลคา

• ขายพลงแรงงาน

• คนงานไดรบตนทนจากการผลตซ�า

พลงแรงงานของตน (ในรปคาจาง)

การกระจายสนคา

(แลกเปลยนสนคา)

ตลาด

การผลต

การแขงขน

การพฒนาความ

เปนปกแผน

ชนชนแรงงานท

มผลประโยชน

รวมกน

€

€ €

การพ

ฒนา

การก

อตว

ทางช

นชนท

เปนป

กแผน

รปท 2: โครงสรางขนพนฐานจากขอเสนอของมารกซ

33

แนวคดส�าคญแนวคดสดทายทอยในคลงทฤษฎของมารกซ ซงสวนใหญ

ปรากฏอยในแถลงการณพรรคคอมมวนสตป 1848 คอเรอง “ทรพยสน”

(property) หรอ “กรรมสทธ” (ownership) โดยเฉพาะในแงทหมายถง

กรรมสทธสวนบคคลในปจจยการผลต

ส�าหรบมารกซ กรรมสทธสวนบคคลในปจจยการผลตคอลกษณะเดน

ของสงคมชนชนในระบบทนนยม แตหลงจากการปฏวตโดยชนชนกรรมาชพ

ซงมารกซไดท�านายไวในขอเขยนสมยแรกๆ ของเขา กรรมสทธสวนบคคล

จะถกขจดไป เนองจากชนชนแรงงานไดคาจางทต�าแทบจะไมพอประทง

ชวต จงไมสามารถสะสมทรพยสนเปนกอบเปนก�าได ตรงกนขามกบ

นายทนทไดทรพยสนเหลานนมาจากการขดรด <ดงนน ในระบบใหมท

คนงานเปนใหญจงไมมแรงจงใจทจะคงระบบเดมเอาไว>

ดงนนในแถลงการณพรรคคอมมวนสต มารกซจงเรยกรอง

• ใหรวมศนยสนเชอไวในมอของรฐ โดยใหท�าผานธนาคารแหงชาต

ดวยทนของรฐ (state capital) และใหสถาบนการเงนนมสถานะ

ผกขาดเพยงผเดยว

• ใหรวมศนยระบบขนสงไวในมอของรฐ

• ใหเพมทวจ�านวนบรษททรฐเปนเจาของ เพมปจจยการผลต เพม

การเพาะปลก และปรบปรงอสงหารมทรพยทงหมดโดยยดโยง

ตามแผนงานชมชน (ด Marx/Engels 1987: 54)

แต ฟรดรช เองเกลส (Friedrich Engels) ผตความขอเขยนของ

มารกซทมบทบาทส�าคญทสดมองวาจะเกดปญหาถามการโอนมาเปนของ

รฐ (nationalization) เขาบอกวา “ยง [รฐ] ด�าเนนการเขายดพลง

การผลตมากเทาไร รฐจะยงกลายเปนนายทนแหงชาตและพลเมองจะถก

ขดรดมากขนเทานน … ความสมพนธแบบนายทนจะไมหายไปไหน แตจะ

น�าพาไปสจดขดแยง” (Engels 1988: 553f)

นกเศรษฐศาสตรทานหนงชอ จอหน เคนเนธ แกลเบรธ (John

Kenneth Galbraith) ไดกลาววา “ภายใตระบบทนนยม คนขดรดคน ใน

ระบบคอมมวนสต กแคเกดสงตรงกนขาม” <เปนการเลนค�า นยคอการขดรด

ยงคงอยเหมอนเดม> รฐ เชน สหภาพโซเวยต และอดตเยอรมนตะวนออก

กรรมสทธสวนบคคล

ในปจจยการผลต

ในฐานะคณลกษณะ

ส�าคญของสงคม

ทมชนชน

ขอเรยกรองทาง

การเมองใน

แถลงการณพรรค

คอมมวนสต

ปญหาการโอนมา

เปนของรฐ

34

ไดด�าเนนการตามขอเรยกรองของแถลงการณพรรคคอมมวนสตดวยการ

รวมศนยและโอนธนาคาร ระบบขนสง และปจจยการผลตมาเปนของรฐ

ผลคอรฐเหลานลมเหลว

มารกซตความประวตศาสตรในฐานะทเปนผลจากการตอสทางชนชน

ซงขนถงจดเดอดเมอกระฎมพกบชนชนกรรมาชพเผชญหนากนและลงเอย

ในขนทายสดดวยการปฏวตของชนชนกรรมาชพ เขาไดรางรปแบบสงคม

อดมคตทปราศจากชนชน ปราศจากการแขงขน และปราศจากการถอ

กรรมสทธสวนบคคลในปจจยการผลต

แตประวตศาสตรไดแสดงใหเหนวาสภาวะความยากไรของคนงาน

อยางทมารกซบรรยายและการททรพยสนกระจกตวอย กบเจาของทน

นนใชวาจะหลกเลยงไมได เปนไปไดทจะกระจายความเจรญร งเรอง

อยางเปนธรรมกวาเดม โดยเฉพาะผานทางการจดองคกรและความเปน

ปกแผนของคนงานในสหภาพแรงงาน รวมทงการสรางรฐสวสดการขนมา

อยางเขมแขง

การกระจกตวของทนจะ

สลายลงจากสงทนกเศรษฐ-

ศาสตรชาวออสเตรย โยเซฟ

ชมเพเทอร (Joseph Schum-

peter) เรยกวา “การท�าลาย

อยางสรางสรรค” (creative

destruction) เขามองวาบรษท

ทงหลายจะมการจดรปองคกร

ใหมอยเสมอ อนเปนผลมาจาก

นวตกรรม การแขงขน วกฤต-

การณ และตลาดใหมๆ

ค�าวา “กระฎมพ” (Bourgeoisie)

และ “กรรมำชพ” (Proletariat)

มารกซใชเพออางองถงชนชนทอย

ฝงตรงขามกน ค�าวา “proletarian”

มาจากภาษาละตนคอ “proletarius”

(หมายความวา “อยในชวงชนระดบ

ลางสด”) สวนค�าวา “bourgeoisie”

นนมาจากภาษาฝรงเศส เปนการ

กลาวถง “ชวงชนทเปนเจาของ

ทรพยสนอยางเตมขน” (หมายถง

ผประกอบการ นายทน ผจดการ

และผมทรพยสนใหเชา)

ประวตศาสตร

อธบายไดจากการ

ตอสทางชนชน

ความยากไรไมใช

สงทหลกเลยงไมได

ชมเพเทอร:

“การท�าลายอยาง

สรางสรรค”

35

ยกตวอยางเชน อตสาหกรรมรถยนตมาแทนทคนขบรถมา ชางตเหลก

และเดกเลยงมา ท�านองเดยวกนผผลตเครองพมพดดกตองหลกทางให

ผผลตคอมพวเตอร นคอตวอยางการท�าลายอยางสรางสรรคทในแงหนงนนม

ผลดคอท�าใหเกดนวตกรรม แตอกแงหนงกกอใหเกดความไมแนนอนรปแบบ

ใหมๆ และเรยกรองใหคนตองปรบตวอยางมโหฬาร

การทดลองกบสงคมนยมโดยรฐทมรากฐานจากมารกซปรากฏวา

ลมเหลว ท�าใหนกทฤษฎสายนเสยชอเสยง ดงนนทฤษฎนถกลบลางแลว

ใชไหม? ขอเทจจรงทปรากฏคอจนถงปจจบนเรายงไมเจอระบบใหมทท�า

หนาทไดเหมอนกบระเบยบเศรษฐกจทมพนฐานอยบนประสทธภาพของ

กลไกตลาดบวกกบระบบกรรมสทธเอกชนซงอยรอดและผานรอนผานหนาว

มาแลว

ถอไดวามารกซเปนนกวเคราะหดกวาเปนผชทาง ลทธความคดของ

เขาไมอาจน�าพาไปส การแกปญหาในทางปฏบตและสงทเขาท�านายก

ไมไดเกดขน แตการวเคราะหของเขากยงคงดงดดความสนใจ มารกซชให

ผคนรบรถงอนตรายและวกฤตจากระบบทนนยมทปราศจากการควบคม

มากกวานกวเคราะหรายใดๆ

ดงนนควรจ�าแนกมารกซอยางไร? อาจเปนอยางทนายวลล บรนดท

(Willy Brandt) กลาวไวทเมองเทรยรในป 1997 ตอนทเขาไปเยยมบานของ

คารล มารกซ กเปนได นนคอ “เราใหความยตธรรมแกมารกซไดดทสด

ดวยการน�าเขาลงมาจากแทนรปเคารพ ไมวาจะเปนในความหมายบวกหรอ

“การเปดตลาดใหมๆ ไมวาจะภายนอกหรอภายในประเทศ บวกกบ

การพฒนาองคกร ตงแตรานงานฝมอขนาดเลก โรงงาน ไปจนถงบรษท

ยกษใหญอยางเชน ย.เอส. สตล ลวนแตตองผานกระบวนการเดยวกน

หมด … นนคอมการปฏวตโครงสรางเศรษฐกจจากภายในไปเรอยๆ

ท�าลายรปแบบเดมไปเรอยๆ แลวกสรางใหมไปเรอยๆ กระบวนการ

ท�าลายอยางสรางสรรคนเปนขอเทจจรงอนส�าคญของระบบทนนยม”

(Schumpeter 1942: 137f)

ความลมเหลวของ

สงคมนยมโดยรฐ

คานยมทยงยนจาก

แนววเคราะหของ

มารกซ

ควรจดใหมารกซอย

ในกลมนกคดแบบ

ไหน?

วลล บรนดท: “การ

แสวงหาเสรภาพ”

36

ความหมายลบ ไมวาคนคนนนจะเคยเหนดวยหรออาจจะเหนดวยกบมารกซ

แรงจงใจหลกในการคดและการด�าเนนการตางๆ ของเขาคอการพยายาม

ใหเกดเสรภาพแกมวลมนษย การปลดปลอยมนษยใหหลดจากสภาวะทตอง

พงพาคนอนเยยงทาสอนเปนสงทนาสงเวชใจยงนก”

2.3 จอหน เมยนารด เคนส: ก ารจดการระบบทนนยม

ทงลทธความคดทนนยม

เสรของ อดม สมธ ท ให รฐ

เข ามาแทรกแซงน อยท ส ด

เทาทเปนไปได รวมทงการไม

ยอมรบการแขงขนและกรรมสทธ

สวนบคคลของ คารล มารกซ นน

มปญหา จงมการตงค�าถามวา

มทางสายกลางทเปนทนนยม

แบบมการประสานไหม <coor-

dinated capitalism เปนระบบ

ทนนยมทมการประสานกนหรอ

รวมมอกนในหม “ผเลน”> อน

จะท�าใหสามารถควบคมพลงการ

ผลตของกลไกตลาด แตในขณะ

เดยวกนกขดขวางและรองรบ

พลงแหงการท�าลายของระบบ

ทนนยม

น ก เ ศ รษฐศาสตร ช า ว

องกฤษ จอหน เมยนารด เคนส

จอหน เมยนำรด เคนส (1883-

1946) เปนนกเศรษฐศาสตรชาว

องกฤษทมอทธพลมากตอทฤษฎ

เศรษฐศาสตรในศตวรรษท 20

ในหนงสอทรงอทธพลทชอ

ทฤษฎทวไปวาดวยการจางงาน

ดอกเบย และเงน (1936) เคนสตง

ขอสงสยวากลไกตลาดโดยล�าพง

อาจไมสามารถแกไขปญหาของตว

มนเองได เขาเปนผวางรากฐานท

ภายหลงเรยกกนวา “ลทธส�านก

เคนส” ซงมจดมงหมายทจะก�าหนด

ทศทางของระบบทนนยม

นอกจากนเคนสยงชวยพฒนา

ระบบเบรตตนวดส ซ ง เป นตว

ก�าหนดกฎระเบยบของเศรษฐกจ

โลกและตลาดการเงนในยคหลง

สงครามโลก

อำนเพมเตม:

Francis Wheen

(2008), Marx’s

“Das Kapital”:

A Biography.

เคนส:

ทางสายกลาง?

37

ไดวเคราะหลกษณะของทนนยมทเปนเหมอนเทพเจาเจนสซงมสองหนา5

กลาวคอในขณะทระบบทนนยมมประสทธภาพและมความสามารถในการ

ผลต แตอกดานหนงกมโครงสรางทไมมนคงและไมมเสถยรภาพ แมเคนส

จะมความเชอมนในระเบยบตลาดทมพนฐานอยบนทรพยสนและการแขงขน

แตเขากไดวจารณเศรษฐศาสตรส�านกคดตลาดเสรแนวใหม (neoclassical)

ซงอางองกลบไปไดถงลทธความคดของสมธ

ยกตวอยางเชน เขาวจารณขอเทจจรงทวา “สมมตฐานของส�านกคด

ตลาดเสรแนวใหมแทบจะหรอไมมทางเปนไปได ผลกคอไมสามารถแกปญหา

ทางเศรษฐกจทเกดขนในโลกแหงความเปนจรง” (Keynes 1966: 319)

ในชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจตกต�าอยางรนแรงในป 1929 เคนสได

แสดงความสงสยตอ “มอทมองไมเหน” เพราะระบบกลไกตลาดไมสามารถ

ดงเศรษฐกจกลบไปสระดบเดมทเคยเปน ซงสมมตฐานของสมธอาจท�าให

คนคาดการณวาจะเกดเชนนนขน การวางงานยงคงอยในระดบสง และเกด

ภาวะเศรษฐกจชะงกงน

เคนสกลาวถงเศรษฐกจขาลงตอเนอง (downward spiral) ไววา ถา

การผลตสนคาในระบบเศรษฐกจลดลงและมการเลกจางคนงาน ทงผบรโภค

และผผลตจะเกดความไมแนใจขนมาและใชจายเงนนอยลง (“ออมอยาง

ตนตระหนก”) อปสงคจะลดลงตอเนอง บรษทผลตนอยลงและลดต�าแหนงงาน

ผคนเกบออมมากขน เปนเชนนไปเรอยๆ วกฤตจะกดสถานการณใหเลวราย

ลงเรอยๆ เศรษฐกจจะเสยงตอการจมอยในภาวะตกต�ายาวนาน ในชวงเรม

เกดวกฤตเศรษฐกจโลกกปรากฏภาวะดงกลาวอยางชดเจน เปนรากฐานไปส

ภาวะเศรษฐกจตกต�า เคนสไมเพยงแจงใหเหนสถานการณทตลาดเสร

ไมท�างานเทานน เขายงพฒนาแนวคดในการแกไขในรปทเรยกวาการจดการ

ทางเศรษฐกจแบบตานวฏจกร (anti-cyclical economic management)

ในชวงเศรษฐกจขาลง รฐตองเขาไปแทรกแซงตลาดและทดแทนการ

ใชจายของเอกชนทหายไปโดยการกยมและอดฉดเงนเขาไปในระบบ เชน ให

เงนกบผคนโดยตรงดวยการลดภาษ แตมาตรการนอาจไมไดผลถาประชาชน

5 เทพเจาโรมนทชอเจนสนมสองหว หวหนงหนามองไปขางหนา อกหวหนงหนามองไปขางหลง

การวจารณส�านก

นโอคลาสสก

ของเคนส

ความไมมนใจใน

“มอทมองไมเหน”

อนตรายของภาวะ

เศรษฐกจขาลง

ตอเนอง

การแทรกแซง

เชงรกโดยรฐ

เปนสงจ�าเปน

38

ยงคงออมตอไปเพอรบมอกบความไมแนนอน ทมประสทธผลกวาคอใหรฐ

ใชจายทางตรงเสยเอง เชน สรางถนนหนทางหรอโรงเรยน ผลจากการเพม

การใชจายคอจะมการจางงานกนมากขน แลวผคนกจะบรโภคมากขน สราง

อปสงคและกระตนภาวะเศรษฐกจขาขนในทางบวก เคนสอธบายไววา

นคอเหตผลของเคนสทไมเชอวากลไกตลาดจะน�าพาไปส สภาวะ

ดลยภาพเสมอไปดงทสมธคาดไว วลอนโดงดงของเคนสทเราไดอางถง

ไปแลวทวา “ในระยะยาว เราทกคนจะตายหมด” มนยคอเปนการเรยกรองให

รฐเขามารบผดชอบ <แทนทจะปลอยประชาชนไปตามยถากรรมหรอใหกลไก

ตลาดเปนผคลคลายปญหา> วลนหมายความวาการสรางงานและการเจรญ

เตบโตในวนนมความส�าคญมากกวาการไปหวงลมๆ แลงๆ วาอนาคตจะดขน

กวาเดมบางและตลาดจะมการก�ากบดแลตวเอง

อยางไรกด เคนสยอมรบวาแนวนโยบายแบบเขาแทรกแซงตลาดมความ

เสยง เพราะยากทจะรวาเมอไหรควรจะเขามาแทรกแซงและตองแทรกแซง

มากนอยแคไหนจงจะพอ เขาเขยนวา

“ถาเราใชจายมากกวา 150 ลานปอนด ทกคนจะมรายไดสงขน

และคนทวางงานกไมจ�าเปนตองไปรบเงนชดเชยการวางงานอกตอไป

อนงการใชจายทวานจะสงผลใหคนอนๆ จ�านวนมากไดรบการจางงาน

เงนจะหมนเวยนในระบบเศรษฐกจ และจะถกน�าไปจบจายซอสนคา

หลากหลายชนด ไมใชกระจกตวอยแคอตสาหกรรมไมกประเภท”

(Keynes 1939, อางใน Weinert 2008)

“ขอเทจจรงทเหนชดคอ ความรทเราตองใชในการประเมน

ผลตอบแทนในอนาคตนนสดจะไมสมบรณ ความรของเราในเรอง

ปจจยทเปนตวก�าหนดผลตอบแทนในอนาคตของการลงทนในวนนนน

มนอยมากและบอยครงแทบไมมนยส�าคญเลย” (Keynes 1966: 126)

การจดการ

เศรษฐกจโดยรฐ

“ในระยะยาว เรา

ทกคนจะตายหมด”

39

การวเคราะหและขอเสนอแนะของเคนสทวารฐตองเขามาแทรกแซง

การท�างานของระบบตลาดเปนแนวคดทมอทธพลมากในชวงทเขามชวตอย

การทเขาคานทงสมธกบมารกซนนบอยครงถกเรยกเปน “การปฏวตของ

ส�านกเคนส” ปฏกรยาตอความคดของเขากสะทอนถงสงน พวกเสรนยมและ

อนรกษนยม (ดานเศรษฐกจ) อธบายเคนสวาเปนพวกสงคมนยมแอบจต

ในขณะทพวกมารกซสตตอวาวาเคนสเชอมนในกลไกตลาดมากเกนไป แตสง

การจดการนโยบายการเงน

เบรตตนวดส

• อตราแลกเปลยนคงท

• การควบคมดแลดาน

การเงน

+

• นโยบายอตราดอกเบย

• การเพมอปทานเงน

ขนตอ

นแรก

ในขอ

เสนอ

ขอ

งเคน

ส

รฐ…

• เขามาท�าการใชจายแทนผบรโภคและเปนแหลงทมาของอปสงค

และดงนนจงชวยค�ายนเศรษฐกจ

- กระตนอปสงค

• ชวงเศรษฐกจด ชกภาษไวมากหนอยเพอใชจายยามยาก

• สรางความมนใจและลดผลกระทบจากภาวะการออมอยางตนตระหนก

ขนตอ

นทสอ

งใน

ขอเส

นอขอ

งเคน

ส

ความเจรญรงเรอง

ทางเศรษฐกจ

วกฤต

เศรษฐกจโลก,

ภาวะชะงกงน

ตอเนอง

วกฤตเศรษฐกจ

เศรษ

ฐกจข

าลง

ตอเน

อง

เศรษ

ฐกจข

าขน

ตอเน

อง

เศรษฐกจทไมมดลยภาพ

• การเลกจางเพอลดคนท�างาน

และการลดลงของรายได

หลงหกภาษ

• การออมอยางตนตระหนก

• การผลตตกต�า

• เลกจางมากขน ลงทนลดลง

ท�าใหอปสงคลดลงอยาง

ตอเนอง

ดลภาพทางเศรษฐกจท

ท�างานไดด

• สมดลระหวางอปทานกบ

อปสงค (แรงงาน, ทน)

• ความมนคงส�าหรบคนงาน

- อ�านาจซอของผบรโภค

- การผลตและหมนเวยนของ

สนคาเปนไปอยางเหมาะสม

• คาจางสงขนพรอมๆ กบ

ผลตภาพ

รปท 3: โครงสรางพนฐานของขอเสนอของเคนส

เหตผล:

• ตลาดการเงนม

ความไมแนนอน

• วกฤตทางการ

เมองกบผลทตาม

มาทางเศรษฐกจ

นโยบายเศรษฐกจส�านกเคนสแบบตานวฏจกร

1

2

สงทเรยกวา

“การปฏวตของ

ส�านกเคนส”

40

ทแนนอนคอเคนสมงตอตานระบบเผดจการทโตวนโตคนทงในเยอรมนและ

ประเทศอนๆ ทงนเพอพยายามรกษาประชาธปไตยไวไมใหถกท�าลายไป

นอกจากน จาก “กฎขนพนฐานทางจตวทยา” ของเคนส เขาให

เหตผลวาท�าไมการกระจายรายไดจงไมไดเปนเพยงขอพงปรารถนาในทาง

สงคมเทานน แตเปนสงทมเหตผลในทางเศรษฐศาสตรดวย กลาวคอ

เศรษฐกจจะมพลวตไดจ�าเปนตองมอปสงคทเพยงพอส�าหรบขบเคลอน

เศรษฐกจ แตคนทมรายไดสงมกออมรายไดของเขาในสดสวนทสง ดงนนถา

จะใหมการกระตนอปสงคกควรใหคนท�างานทรายไดนอยซงมอตราการออม

ต�ากวา มรายไดมากขน <ซงจะท�าใหเขาผนเมดเงนเขาไปในระบบเศรษฐกจ

มากขน>

สดทายคอเคนสมบทบาททส�าคญในการสรางสงทเรยกวาระบบ

เบรตตนวดส (Bretton Woods)

ไมมนกเศรษฐศาสตรคนใดทมอทธพลเทยบเทาเคนสในศตวรรษท 20

ขอเสนอแนะของเขาถกน�าไปปฏบตเปนครงแรกในประเทศสหรฐอเมรกา

ตงแตป 1933 ภายใตกรอบนโยบาย “ขอตกลงใหม” หรอ New Deal ของ

ประธานาธบดรสเวลต อนดบแรกคอไดเพมการลงทนภาครฐอยางมโหฬาร

เชน ลงทนกบโครงสรางพนฐาน อนดบทสองคอกระตนการใชจายเพอการ

บรโภคดวยการเพมสทธประโยชนจากประกนสงคม เนองจากเปนททราบ

กนดวาคนทมรายไดต�าหรอไมมรายได <ซงเปนผรบผลประโยชนตางๆ จาก

“ระบบรฐอ�านาจนยมในปจจบนดเหมอนจะแกไขปญหาการ

วางงานโดยไมค�านงถงประเดนดานประสทธภาพและเสรภาพ เปนท

ประจกษวาโลกจะไมอดทนตอภาวะวางงานอกตอไป ซงนอกเหนอจาก

ชวงแหงความตนเตนชวครแลว ในความเหนของผมมนเกยวพนอยาง

ไมสามารถแยกออกจากกนไดจากลทธปจเจกบคคลทสมพนธกบระบบ

ทนนยมในปจจบน แตทวาเปนไปไดทเราจะสามารถรกษาโรควางงาน

ไดโดยทในขณะเดยวกนกสามารถคงไวซงประสทธภาพและเสรภาพ

ถาเราวเคราะหปญหาถกตอง” (Keynes 1966: 321)

กฎขนพนฐาน

ทางจตวทยา

อทธพลของเคนส

ตอศตวรรษท 20

41

ระบบประกนสงคมมากทสด>

มอตราการออมต�า และเมอเขาม

เงนในมอมากขน เขากจะใชจาย

เพมขน ท�าใหการบรโภคในระบบ

เศรษฐกจเพมขน ลทธความคด

ของเคนส กลายเป นแนวคด

เศรษฐศาสตรกระแสหลกอย

ยาวนานจนกระท งทศวรรษ

1970 สวนในประเทศเยอรมน

ผ ทน�าแนวคดของเคนสไปใช

คอนกเศรษฐศาสตรชอ คารล

ชลเลอร (Karl Schiller) ซง

เปนรฐมนตรกจการเศรษฐกจ

และรฐมนตรกระทรวงการคลง

สงกดพรรคสงคมประชาธปไตย

เยอรมนชวงระหวางป 1966-

1972 ในช ว งน แม ก ร ะท ง

ประธานาธบดสหรฐอเมรกา

หวอนรกษนยม รชารด นกสน

ยงกลาวเลยวา “ปจจบนน เรา

ทงหมดทกคนลวนยดถอแนวคด

ของส�านกเคนสทงนน”

อยางไรกด นบจากกลาง

ทศวรรษ 1970 เปนตนมา ลทธ

ส�านกเคนสประสบกบวกฤตความเชอถอ ปรากฏวานโยบายงบประมาณ

ตานวฏจกรไมไดสงผลตามทเคนสวาไว จรงอยการใชจายไดเพมขนในชวง

ทเศรษฐกจเกดวกฤต <ผานนโยบายกระตน> แตพอเศรษฐกจฟนตว หนท

รฐบาลกอไวไมไดมการใชคน ผลลพธคอหนสาธารณะเพมขนแบบสะสม และ

ขอบเขตในการใชจายแบบขาดดลลดลงอยางตอเนองราวกบเปนวกฤตท

ระบบเบรตตนวดส: ในป 1944

ในการประชมทเมองเบรตตนวดส

ประเทศสหรฐอเมรกา ไดมการ

ตกลงกนใชสถาปตยกรรมทาง

การเงนระหวางประเทศส�าหรบยค

หลงสงครามโลก หลกส�าคญคอ

เปนระบบเงนตราระหวางประเทศ

ทจ�ากดความผนผวนของอตรา

แลกเปลยนเงนสกลตางๆ โดย

ใหมการเชอมโยงกบคาเงนสกล

ดอลลารสหรฐ กองทนการเงน

ระหวางประเทศและธนาคารโลก

จงถกจดตงขนมาใหเปนสถาบน

ทท�าหนาทก�ากบดแลการปลอย

เงนก ระหวางประเทศและก�ากบ

ดแลตลาดการเงนระหวางประเทศ

ระบบเบรตตนวดสใช อย จนถง

ป 1973 หลงเกดความผนผวน

ในตลาดเงนตราระหวางประเทศ

ระบบทก�าหนดอตราแลกเปลยน

ของเงนสกลตางๆ โดยยดโยงกบ

คาเงนดอลลารสหรฐจงมอนตอง

ลมเลกไป ปญหาเกยวกบลทธ

ส�านกเคนส

42

ตามมาจากวกฤตอกทหนง นอกจากนกเกดวกฤตน�ามนสองครง ราคาน�ามน

ทถบตวขนอยางรนแรงท�าใหเกดวงจรอนเลวราย นนคอ แมมการขนคาจาง

แตทวาราคาพลงงานทถบตวสงขนกวาเดมไดไปกดเซาะรายไดของคนงานท

เพมขน <จนรายไดทแทจรงไมไดเพมขน> ผลพวงคอตองขนคาจางอกรอบ

หนง ซงท�าใหอตราเงนเฟอพงขน และกดดนใหมการเพมคาจางอกรอบหนง

ดงนนชดมาตรการกระตนเศรษฐกจจงไมไดผล ซ�ายงเกดภาวะชะงกงน

ทางเศรษฐกจควบคไปกบการมเงนเฟอในอตราสง (เรยกวา stagflation)

ตอมานกเศรษฐศาสตรแนวเสรนยมใหมและนกเศรษฐศาสตรแนวคลาสสก

ใหม (new classical economists) ออกโรงเสนอแนะใหเนนนโยบายปรบแก

ทางซกอปทาน (supply-side policy) ทเปนมตรกบวสาหกจมากๆ กลาวคอ

ใหสงเสรมความไดเปรยบในการตงฐานการผลตโดยการใชมาตรการลด

ตนทน จดงบประมาณของรฐในลกษณะไมสร ยสราย และใชนโยบาย

รดเขมขด เปนตน

หลงจากยคทเสรนยมทางเศรษฐกจเฟองฟ กปรากฏวามเสยงเรยกรอง

ดงขนเรอยๆ ใหรฐกลบเขามาแทรกแซงตลาดทผอนคลายกฎเกณฑไปมาก

โดยหนงในนนเปนผลมาจากวกฤตตลาดการเงนทเรมขนในป 2007 บดน

คนเรมหนกลบไปหาแนวคดของเคนส ซงกไมนาประหลาดใจแตอยางใด

เพราะสงทเคนสเขยนไวเกยวกบ

ตลาดการเงนระหวางประเทศ

อธบายสงทเกดขนในปจจบนได

เหมาะเจาะกวาทเคย:

ภำวะเศรษฐกจชะงกงนพวง

เงนเฟอ: ภาวะทความชะงกงน

ทางเศรษฐกจและเงนเฟอเกดขน

พรอมกน (Wirtschaftslexikon

2009)

อำนเพมเตม:

Reinhard Blom-

ert (2007), John

Maynard Keynes,

Reinbeck; Heinz-

J. Bontrup (2006),

Keynes wolte den

Kaptalismus retten.

Zum 60. Todestag

von Sir John May-

nard Keynes, Bonn.

43

2.4 ตวแบบในอดมการณของทฤษฎเศรษฐศาสตร

ในการถกเถยงกนทางการเมองโดยทวไปจะพบวามกลนอายแนวคดของ

ทงสมธ มารกซ และเคนส ผสมผสานอยทวไปหมด สมมตถานกการเมอง

แนวเสรนยม (ในแง “เสรนยมทางเศรษฐกจ”) พยายามลดทอนบทบาทของรฐ

ใหท�าหนาทหลกๆ ทจ�าเปนเทานน และประกาศวารฐมไดเปนสวนหนงของ

การแกปญหา แตเปนสวนหนงของปญหาตางหาก ความคดอยางนสอดคลอง

กบความคดของ อดม สมธ ในชวงททนนยมโลกาภวตนไรการควบคม

ซงตลาดท�างานไดไมเตมทมากขนเรอยๆ แนวทางการแกปญหาของเคนส

วาดวยการจดการระบบเศรษฐกจกลไกตลาดกจะกลบมามนยอกครง และเมอ

เผชญกบภาพของโรงงานในประเทศก�าลงพฒนาทคนงานเยบผาวนละ 14

ชวโมงและถกขดรดคาจาง แนววเคราะหของมารกซกจะเขามาอยในใจเรา

ไดไมยาก

ทกลาวมานไมนาประหลาดใจแตอยางใด เพราะตวแบบในอดมการณ6

ของทงสมธ มารกซ และเคนส เปนตวแทนของโลกทศนทางเศรษฐกจท

แตกตางกนอยางมาก 3 รปแบบ ความคดของทงสามออกมาปรากฏตว

“พวกนกเกงก�าไรอาจไมท�าใหเกดอนตรายจนเปนฟองสบตราบใด

ทการด�าเนนการของวสาหกจยงเปนไปอยางมนคง แตสถานการณจะ

เลวรายถาวสาหกจกลายเปนฟองสบขนมาอนมาจากวงวนแหงการ

เกงก�าไร ถาเมอไหรพฒนาการของทนในประเทศเปนผลผลตจาก

กจกรรมในบอนคาสโน เมอนนแหละพฒนาการของทนจะไมสามารถ

ด�าเนนไดอยางทควร” (Keynes 1966: 134)

6 “ตวแบบในอดมการณ” (ideal-typical) ในทนมความหมายตามนยของนกสงคมวทยา มกซ

เวเบอร (Max Weber) นนคอเปนการขยายปรากฏการณในชวตจรงใหเกนจรงโดยเจตนา เพอ

จดระเบยบหรอจบภาพภาคสวนตางๆ ของความเปนจรงทางสงคมในเชงทฤษฎ แต “ตวแบบ

ในอดมการณ” ในหนงสอแนะน�าความรเบองตนเลมนกยงมความหมายถงภาพรางอยางงายๆ

ของแนวคดตางๆ ทน�าเสนอดวย

44

ซ�าแลวซ�าเลาเมอเกดค�าถามส�าคญในหวขอการกระจายทรพยากร ความ

สมพนธระหวางตลาดกบรฐ และประเดนอนๆ ในดานนโยบายเศรษฐกจ

ตวแบบในอดมการณทงสามนสามารถอธบายเปนรปแบบไดดงตอไปน

1. รฐไมควรเขามายงเกยวกบกระบวนการทางเศรษฐกจ การทคน

ดนดนแสวงหาทรพยสนมาถอครองคอแรงผลกดนใหเกดกจกรรม

ทางเศรษฐกจ ดงนนจงไมควรไปขดขวางกระบวนการน (นเปน

แนวคดแบบอสรนยมทตามมาจากสมธ)

2. ระบบเศรษฐกจทนนยมซงมฐานอยทการถอกรรมสทธสวนบคคลใน

ปจจยการผลตและการแขงขนจะน�าพาไปสการขดรดและท�าใหคน

สวนใหญอยกนอยางยากไร ดวยเหตนจงควรลมเลกระบบน (เปน

ความคดของฝายคอมมวนสต ตามแนวคดของมารกซ)

3. ระเบยบทางเศรษฐกจมรากฐานอยบนทรพยสนและเศรษฐกจ

กลไกตลาด แตรฐตองเขาไปแทรกแซงเศรษฐกจโดยการจดการ

ดานการก�ากบดแล การกระจายรายได และการบรหารเศรษฐกจ

ระดบมหภาค หรออกนยหนงคอผานทางการจดการอปสงคอยาง

รอบคอบ สวนทรพยสนในระบบนจะไดรบการพทกษคมครอง แต

ขณะเดยวกนแมจะเปนของสวนบคคล แตกเปนสวนหนงของสงคม

ทแยกออกจากกนไมได และกมภาระผกพนกบสงคมดวย (นคอ

ความคดแบบสงคมประชาธปไตย ตามอยางเคนส)

จากทฤษฎเศรษฐศาสตร เหนไดชดวาระบบตลาดทปราศจากการ

ควบคมจะลมสลายเชนเดยวกบการท�าการใดๆ โดยปราศจากระเบยบตลาด

ประวตศาสตรชใหเหนวาทงการใชกลไกตลาดอยางสดขวและการยกเลก

กลไกตลาดไปเลยอยางเบดเสรจลวนไมประสบผลส�าเรจ ระบบทนนยมนน

จ�าเปนตองมการก�าหนดทศทางและจดการถาจะใหบรรลจดมงหมายของ

สงคมประชาธปไตย ในแผนงานโกเดสแบรก (Godesberg Programme)

ของพรรคสงคมประชาธปไตยในป 1959 (ทสวนหนงสบเนองมาจาก

ความคดของนกเศรษฐศาสตร คารล ชลเลอร ซงตอนนนมอทธพลตอพรรค

มาก) ชลเลอรไดระบไวอยางกะทดรดวา “ใหมการท�างานของกลไกตลาด

เทาทจะเปนไปได และใหมการวางแผนเทาทจ�าเปน”

“ใหมการท�างาน

ของกลไกตลาด

เทาทจะเปนไปได

และใหมการวางแผน

เทาทจ�าเปน”

3. ทนนยม

แบบจดการ

2. ตอตานทนนยม

1. ทนนยมบรสทธ

45

อยางทกลาวมาแลว ตองประเมนทฤษฎทน�าเสนอในหนงสอเลมน

โดยค�านงถงบรบททางประวตศาสตร เปนทชดเจนวาระบบทนนยมไมได

ลมสลายเพราะความขดแยงภายในระบบอยางทมารกซท�านายไว แมกระนน

ระบบทนนยมกยงไมเสถยรอยในดลยภาพทมความสอดคลองกลมกลน

กนอยางทสมธท�านาย ศตวรรษท 20 เปนยคทมลกษณะเดนคอไดเกด

ความเจรญมงคงอยางทไมเคยเกดขนมากอนในหมคนจ�านวนมาก แตใน

ขณะเดยวกนศตวรรษนกประสบกบความปนปวนทางสงคมอยางรนแรง

และเผชญวกฤตนบครงไมถวน จากจดยนของนกสงคมประชาธปไตยจะ

ประเมนพฒนาการเหลานอยางไร? มททอส พลทเซค, เพยร ชไตนบรค และ

ฟรงค-วลเทอร ชไตนไมเออร ในหนงสอ Auf der Höhe der Zeit ป 2007

ไดเสนอค�าตอบทเปนไปไดไววา

“นกสงคมประชาธปไตย ‘ลทธแก’ ทมความคดใกลเคยงกบ

เอดอารด แบรนชไตน (Eduard Bernstein) ไดคดคานทงแนวความคด

เศรษฐศาสตรอนคบแคบของทงพวกมารกซสตแบบดงเดมและพวก

เสรนยม โดยใหความส�าคญกบการเมองรวมทงหลกการปฏรปและความ

กาวหนา ไปจนถงการประนประนอมและการปรองดองผลประโยชน

ขามเสนแบงชนชน และในขณะทส�านกอนใหความไววางใจแกการ

พฒนาเศรษฐกจและพลงประวตศาสตรทเปนไปเองอยางเปนธรรมชาต

แตนกสงคมประชาธปไตยจะเนนไปทการจดการการเปลยนแปลงใน

เชงรกและปฏบตไดจรง กลาวคอตองการผสมพลวตของระบบตลาด

เขากบการปฏรปและการฟ นฟสงคมเพอใหเกดการเจรญเตบโต

และความเจรญรงเรองอยางเปนระบบโดยทประชาชนทกภาคสวน

สามารถเขาถงได สงคมประชาธปไตยตองการใหเศรษฐกจกลไกตลาด

ระบอบประชาธปไตย และความประสานกลมเกลยวทางสงคมเดนไป

ดวยกนอยางประนประนอม โดยใชวธการทางการเมองเพอใหทงสาม

ปจจยปฏสมพนธกนในเชงบวก นเปนแผนงานทจะท�าใหเกดความ

กาวหนาแบบใหมในประวตศาสตรอยางทไมเคยเกดขนมากอน แผนน

เสนอแนะโดยนกสงคมประชาธปไตยในชวงตนศตวรรษท 20 นบวา

เปนครงแรกทนกสงคมประชาธปไตยประสบความส�าเรจแบบทไม

ค�าถามตางๆ เหลาน

นกการเมองสาย

สงคมประชาธปไตย

จะใหค�าตอบอยางไร?

46

2.5. เศรษฐศาสตรในปจจบน

หลงจากทไดน�าเสนอนกเศรษฐศาสตรทส�าคญทสดในประวตศาสตร

ไปแลว ตอนนค�าถามทเกดขนคอในปจจบนเศรษฐศาสตรมสถานภาพ

อยางไร? ยากทจะตอบค�าถามน ดงจะเหนไดจากตวอยางตอไปน

เมอตอนทองกฤษเขาเปนสมาชกประชาคมยโรปในป 1973 ม

จดหมายสงมาถงหนงสอพมพ The Times ลงนามโดยนกเศรษฐศาสตร

154 คน บอกวาการทองกฤษเขารวมเปนสมาชกของประชาคมยโรคงจะ

เคยเกดขนมากอนในการแกไขประเดนความขดแยงในทางปฏบต

ระหวางสามมตดงกลาวทประกอบดวยระบบเศรษฐกจกลไกตลาด

ทมพลวต ระบอบประชาธปไตยทมชวตชวา และความประสาน

กลมเกลยวทางสงคม ซงแตเดมมองวาไมสามารถไปดวยกนไดและ

เปนปฏปกษตอกน แนวคด ‘สงคมประชาธปไตยศตวรรษท 20’ ของ

นกสงคมวทยาทชอ ราลฟ ดาเรนดอรฟ (Ralf Dahrendorf) จงม

ความถกตองชอบธรรมเตมท … แตสงส�าคญทตองระลกอกครงคอ

ชยชนะของสงคมประชาธปไตยตออดมการณทเปนปรปกษนนไดมา

อยางยากล�าบากเพยงไร และผลของความส�าเรจนในศตวรรษท 21

นนมสถานะเปราะบางเพยงไร … ดงนนสงคมประชาธปไตยทรตวเอง

จะตองไตรตรองอยางเรงดวนวาความคดเหลานนมความส�าคญ

ใหญหลวงและเปนการบกเบกเพอโลกในศตวรรษท 21 อยางไร โดย

แนวคดเหลานมพฒนาการตนก�าเนดจากการเผชญหนากนระหวาง

มารกซสตแบบดงเดมกบลทธไมแทรกแซงแบบเสรนยม ทงนเพราะ

เหตวาในยคโลกาภวตน ความตงเครยดขดแยงรวมกนทอยภายใน

รากฐานระหวางระบบตลาด ประชาธปไตย และสงคมยงคงอยเหมอน

ในอดต ไมไดเปลยนแปลง” (Platzeck, Steinbrück and Steinmeier

2007: 19-21)

สถานะของ

เศรษฐศาสตรใน

ปจจบนเปนอยางไร?

ค�าถามทตอบยาก:

ดจากตวอยางน

47

เสยประโยชนมากกวาไดประโยชน วนรงขนกมการตพมพถอยแถลงของ

นกเศรษฐศาสตร 142 คน (คนละกลมกน) ซงแยงวาการทองกฤษเขารวม

นาจะไดประโยชนทางเศรษฐกจมากกวาเสยประโยชน จากนนกมจดหมาย

ฉบบหนงจากผอานซงตงสมมตฐานวานกเศรษฐศาสตรเหลานตางหากท

จะท�าใหองกฤษเสยประโยชนมากกวาไดประโยชน (อางใน Wagner and

Wiegard 2002: 773)

เกรดขางตนแสดงใหเหนวาในวชาเศรษฐศาสตรไมมแนวคดใดทเปนท

ยอมรบจากทกฝาย เพราะมเหตผลหลก 2 ประการดงน

ประการแรก ตามค�ากลาวของนกปรชญา คารล พอพเพอร (Karl

Popper) เศรษฐศาสตรกเชนเดยวกบศาสตรอนทกศาสตรทไมไดสรางอย

บนหนแตอยบนดนเลน แปลความวาขอมล ขอเทจจรง และขอสงเกตตางๆ

ทนกเศรษฐศาสตรใชเพอรางขอยตนน มความไมแมนย�าอยหรออาจผดไป

เลยกเปนไปได

ประการทสอง เศรษฐศาสตรเปนวชาทเตมไปดวยคานยม ซงไมเหมอน

กบวทยาศาสตรธรรมชาต สมมตฐานและทฤษฎของเศรษฐศาสตรก�าหนด

มาจากทศนคตทางมนษยธรรมและทางสงคม ดงนนนกเศรษฐศาสตรทม

ความเชอวามนษยคอ สตวเศรษฐกจ ทมงบรรลอรรถประโยชนสงสดกจะ

มขอยตทแตกตางจากขอยตของนกเศรษฐศาสตรทมองวามนษยนนเปน

สงมชวตทางสงคมทมความซบซอน

นกขาวเศรษฐกจชอ อนเดรยส ฮอฟฟมนน (Andreas Hoffmann)

ไดเตอนสตไวอยางหนงวา เศรษฐศาสตรซงมกคดกนวามรากฐานอยบน

ขอเทจจรงทเชอถอไดจบตองไดนน ยงมรากฐานมาจากอดมการณจ�านวน

มากดวย ดงนนขอเสนอแนะของนกเศรษฐศาสตรจงตองไดรบการตรวจสอบ

อยางพนจพเคราะหอยเสมอ

“ผมไมสามารถขนเครองบนโดยไมคดถงเงนอดหนน นกเศรษฐ-

ศาสตรเกลยดเงนอดหนน เงนอดหนนเปนอะไรทมเงอนง�าซอนเรน

และสงผลท�าใหเศรษฐกจเปนอมพาต แตถาไมมเงนอดหนนกจะไมม

ไมมความเหนใดท

เปนทยอมรบของ

ทกคน: สองเหตผล

หนง ไมม

วทยาศาสตรใดทม

ขอพสจนได 100%

สอง ขอคดทาง

เศรษฐศาสตร

จะสอดแทรกดวย

คานยมทผคด

ยดตดอย

48

เครองบนแอรบสบนทองฟา เราขนแตแอรบสเพราะผน�ารฐบาลบางคน

อยากผลตเรอบน ถาไมมการตดสนใจอยางนสภาพการณกคงเปนวา

โบองครอบง�าตลาดเครองบนเหมอนอยางท บลล เกตส ครอบง�าตลาด

คอมพวเตอร … หรอยดอ�านาจของสหภาพแรงงาน มการกลาวหา

วาสหภาพแรงงานเปนอปสรรคตอวสาหกจทพยายามท�าก�าไร แตถา

เปนอยางนจรง ท�าไมผผลตรถยนต เครองจกร ผลตภณฑโลหะ และ

ระบบไฟฟาของเยอรมนจงประสบความส�าเรจไปทวโลก? ในความ

เปนจรงพวกเขานาจะลมเหลวในเมอสหภาพแรงงานของพวกเขานน

แขงแกรงทสดใชไหม? … ไมคอยจะมประโยชนนกทจะพดเรองโลก

ในความเปนจรงกบผเชยวชาญทางเศรษฐกจตามขนบ ฝายหลงอาจ

มองหนาคณอยางไมพอใจ พรอมกบบอกวาสงทเกดขนจรงไมใช

ประเดน แตเปน ‘วธการของนโยบายเศรษฐกจ’ ตางหาก … แตอยาก

ถามวาท�าไมนกเศรษฐศาสตรจงท�านายผดบอยนก? ตอนทสงครามโลก

ครงทหนงปะทขน นกเศรษฐศาสตรกบอกวาไมนาจะเกดขนได เพราะ

สงครามในสายตาของนกเศรษฐศาสตรเปนสงทไมท�าใหเกดก�าไร

อกเหตการณหนงคอ 8 วนกอน ‘พฤหสทมฬ’ ในเดอนตลาคม 1929

นกเศรษฐศาสตรดาวเดน เออรวง ฟชเชอร (Irving Fisher) ประกาศวา

ไมมทางทตลาดหนจะดงลงเหว <แตในทสดมนกเกดขน> อกอยาง

หนง ในสภาวะเศรษฐกจถดถอยทเยอรมนประสบทงหมด 5 ครง

ไมมครงใดเลยทไดมการท�านายอยางเปนวทยาศาสตร ในท�านอง

เดยวกนกไมมใครท�านายอยางถกตองวาอนเทอรเนตจะเฟองฟใน

ทศวรรษ 1990 อกตวอยางหนง ในฤดใบไมรวงป 2002 สถาบนหนง

ท�านายวาเศรษฐกจเยอรมนจะโต 1.3 เปอรเซนตในป 2003 สงท

เกดขนจรงคอในปนนเศรษฐกจหดตวลง 0.2 เปอรเซนต ในปจจบน

ทกคนพยายามคดกนวาท�าไมเยอรมนสามารถสรางงานเพมขน

และท�าใหเศรษฐกจเขาสภาวะการเจรญเตบโตอกครงหนงทงๆ ท

ราคาน�ามนแพงเกนไป และนายกรฐมนตรองเกลา แมรเคล (Angela

Merkel) กด�าเนนนโยบายอยางผดพลาดในดานการปฎรปดวย”

(Süddeutsche Zeitung, 16 กนยายน 2006)

49

แตแนนอนวาเศรษฐศาสตรไมไดเปนศาสตรทมความแมนย�า สามารถ

ผลตค�าท�านายทเทยงตรงได แตเปนศาสตรทมการตงขอสมมต และ

หลงจากนนกเสนอขอสรปทมฐานมาจากขอมลเชงประจกษทนาเชอถอ

ไมมากกนอย

ผลทตามมาจากขอตระหนกในเรองนจะเปนอยางไร แนนอนทไมควร

มองเศรษฐศาสตรวาไมเปนวทยาศาสตรหรอมองวาสามารถตความตาม

อ�าเภอใจไดทงหมด อยางไรกตาม เปนเรองส�าคญทนกเศรษฐศาสตรควร

เปดกวางตอสมมตฐานและมมมองตางๆ ใหคนอนทศกษาแนวคดของพวกเขา

จดแบงประเภทและตความโดยคดคานแนวคดของพวกเขา

กลาวโดยคราวๆ นกเศรษฐศาสตรในปจจบนสามารถแบงออกเปน

คายทเนนดานอปทาน (supply-side) กบคายทเนนดานอปสงค (demand-

side) และแนนอนวาเสนแบงส�าหรบแยกสองคายนนไมตายตวและซอนทบ

คาบเกยวกนมาก

นโยบำยเนนดำนอปทำน

นโยบายเศรษฐกจทเนนดานอปทานนอย ในจารตทฤษฎคลาสสก

ของ อดม สมธ แลวพฒนาโดย เดวด รคารโด (David Ricardo) จอหน

สจวต มลล (John Stuart Mill) และคนอนๆ นโยบายเนนดานอปทานน

มาจากทฤษฎเสรนยมแบบตลาดและเปนปฏปกษตอรฐ นโยบายนตองการ

ใหรฐสรางเงอนไขทเอออ�านวยแกวสาหกจทงหลายเทาทจะเปนไปได คอ

ใหวสาหกจสามารถท�าก�าไรไดด นคอ “นโยบายเนนดานอปทาน” กลาวคอ

อปทานของสนคาและบรการควรอยในระดบทเหมาะสมทสด แลวความ

ตองการซอหรออปสงคจะเกดขนเองโดยอตโนมตตามทฤษฎ รฐควรเขาไป

มอทธพลตอกลไกตลาดใหนอยทสด เงนอดหนน การเปนเจาของธรกจโดย

รฐ และการก�ากบดแลควรมใหนอยทสด สวนภาษและประกนสงคมควรคงไว

ใหอยในระดบต�าเทาทจะท�าได หนาทของธนาคารกลางคอรกษาเสถยรภาพ

ของสกลเงนไว แตไมควรเขาไปรกล�าวฏจกรเศรษฐกจ

เศรษฐศาสตรไมได

เปนวทยาศาสตร

เทยงตรงตายตว

ผลสบเนอง: ให

ผเสนอแนวคดเผย

ออกมาและระบ

จดยนเฉพาะของตน

สองคาย: นโยบาย

เนนดานอปทานกบ

นโยบายเนนดาน

อปสงค

นโยบายเนนดาน

อปทาน: อดม สมธ,

เดวด รคารโด,

จอหน สจวต มลล

50

นโยบำยเนนดำนอปสงค

นโยบายเศรษฐกจทเนนดานอปสงคนนคดคนขนโดย จอหน เมยนารด

เคนส นโยบายนใหรฐมบทบาทเชงรกในดานการสงเสรมใหมการจางงาน

และใหเขาไปจดการกบวฏจกรธรกจ ขอส�าคญของนโยบายนคอการรกษา

อปสงคในระบบเศรษฐกจใหคงตว และเพอบรรลวตถประสงคน คาจาง

ตองเพมขนอยางนอยกในระดบเดยวกบการเพมขนของผลตภาพ เฮนร

ฟอรด (Henry Ford) ผน�าวธการผลตสนคาทละมากๆ มาใชกบโรงงาน

ของเขาอนท�าใหผลตภาพพงขน ไดสนบสนนใหมการขนคาจางเพอประโยชน

ในดานอปสงค เขาใจกนวาฟอรดคอคนกลาววลทวา “รถยนตไมสามารถซอ

รถยนตไดหรอก” <หมายความวาตองท�าใหคนมก�าลงซอเพอทจะขายรถได

เพราะล�าพงรถเองไมสามารถซอรถได>

ถาการบรโภคและการลงทนเอกชนเบาบาง รฐตองเขามาแทนทโดย

วางแผนงานดานการลงทนและจดใหมมาตรการดานการจางงานอยางเขมขน

ผลจากการเพมอปสงคจะท�าใหวสาหกจตางๆ เรมลงทนอกครง การจางงาน

จะโตขนและการบรโภคของเอกชนจะเพมขน ธนาคารกลางควรมบทบาท

แตเลกนอยในการฟนฟเศรษฐกจดวยการประกาศใชอตราดอกเบยทต�ากวา

เดมและเพมอปทานเงนเขาสระบบ

ลกษณะเดนทแตกตำงกน

ลกษณะเดนทแตกตางกนระหวางนโยบายเศรษฐกจทเนนดานอปทาน

กบนโยบายทเนนดานอปสงคคอมองบทบาทและความส�าคญของคาจาง

ไมเหมอนกน โดยนโยบายทเนนดานอปทานมองคาจางเปนภาระตอปจจย

ดานตนทนอยางหนงซงจะตองจดการใหลดลงโดยเฉพาะในชวงทเกดวกฤต

แตฝายทเนนดานอปสงคจะมองตรงกนขาม โดยตความคาจางวาเปนสวน

ส�าคญของปจจยดานอปสงคในระบบเศรษฐกจ ซงจ�าตองเพมขนในชวง

ทเศรษฐกจตกต�า เพอใหแนใจวาจะไมเกดภาวะเศรษฐกจขาลงตอเนอง

เหมอนกบกรณวกฤตเศรษฐกจในทศวรรษ 1920 นกเศรษฐศาสตรบางคน

มองวาการขาดแคลนอปสงคเปนสาเหตใหเศรษฐกจเยอรมนชะงกงนในชวง

ป 2001-2005 เศรษฐกจของเยอรมนอยในภาวะชะงกงนเพราะกอนหนานน

แนวคดเรองคาจาง

ทแตกตางกน

นโยบายเนนดาน

อปสงค: จอหน

เมยนารด เคนส

51

ใชนโยบายกนไมใหคาจางเพมสงขนและใชนโยบายลดการลงทนภาครฐ

อนท�าใหอปสงคภายในประเทศลดลงอยางมาก ในทสดไดมการเรยกรอง

ใหเพมคาจางและออกชดมาตรการกระตนเศรษฐกจเพอออกไปจากภาวะ

วกฤต (Horn 2005) อยางไรกตาม นโยบายเนนดานอปสงคนนมปญหาอย

2 ประการ ขอทหนง ในทางปฏบตพบวาเวลาเศรษฐกจพลกกลบมาสสภาพ

ปกตกเปนการยากทจะน�าเงนไปใชคนหนสาธารณะทไดกอไวกอนหนาซง

เปนเหตผลหนงทท�าใหหนสาธารณะหลงการใชนโยบายแบบนเพมสะสม

ขนเรอยๆ และในทายทสดกตองลดขนาดแผนงานกระตนเศรษฐกจและการ

ด�าเนนการทางการเมอง ขอทสอง มาตรการกระตนอปสงคบวกกบนโยบาย

ของธนาคารกลางในการอดฉดเงนเขาสตลาดในบางกรณจะท�าใหเกดภาวะท

คาจางถบตวสงขนเรอยๆ ในขณะเดยวกนเงนเฟอกกระตนใหเกด “การออม

อยางตนตระหนก” อนท�าใหการบรโภคชะงกงน สถานการณอยางนเกดขน

แลวในปลายทศวรรษ 1970 เปนภาวะทเศรษฐกจชะงกงนและเกดเงนเฟอ

ซงเรยกวา stagflation

แลวทฤษฎทงสองน ทฤษฎใดทรงอทธพลมากกวากน? อยางทกลาว

มาแลว จากวกฤตเศรษฐกจโลกในทศวรรษ 1920 จนกระทงทศวรรษ 1970

นโยบายดานอปสงคตามแนวทางส�านกเคนสไดครอบง�าในระดบระหวาง

ประเทศ แตพอในชวงปลายทศวรรษ 1970 นโยบายดานอปทานแบบ

ส�านกคดตลาดเสรแนวใหมกฟนขนมาในฐานะทเปนปฏกรยาจากเศรษฐกจ

โลกชะงกงนและเงนเฟอทแพรกระจายไปทว (คอเกดภาวะ stagflation) ในชวง

ทศวรรษ 1980 มการสนบสนนนโยบายเนนดานอปทานโดยประธานาธบด

โรนลด เรแกน แหงสหรฐอเมรกา และนายกรฐมนตรมารกาเรต แธตเชอร

จากสหราชอาณาจกร รวมไปถง เฮลมต โคหล นายกรฐมนตรเยอรมนดวย

แมอยในรปทไมเขมขนนก ในทศวรรษ 1990 การชน�านโยบายดานอปทานน

สะทอนอยในสงทเรยกวาฉนทามตวอชงตนซงไดแพรกระจายไปทวโลก

อยางรนแรง เหนอสงอนใดกคอ ธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวาง

ประเทศไดเผยแพรนโยบายการเปดเสรซงเรยกรองใหมการลดภาษ

แปรรปรฐวสาหกจ ผอนคลายการก�ากบดแล ใหมการคาเสร และตดเงน

อดหนนตางๆ แนวคดดงกลาวเปนไปเพอกระตนตลาดและลดบทบาท

อำนเพมเตม:

ภาพรวมปมหลง

ของขอถกเถยงน

อยในหนงสอเลม

ยอดเยยมและอาน

เขาใจงายทชอ

Peter Bofinger,

Grundzüge der

Volkswirtschaft-

slehre (2007).

จากลทธส�านกเคนส

ในชวงทศวรรษ

1970 มาถงการใช

ฉนทามตวอชงตน

ในทศวรรษ 1990

52

ของรฐ อดตหวหนานกเศรษฐศาสตรของธนาคารโลกและเจาของรางวลโนเบล

โจเซฟ สตกลตซ ไดกลายมาเปนผทวจารณฉนทามตวอชงตนทโดดเดน

คนหนง เขาเหนวาความศรทธาอยางไมลมหลมตาในทฤษฎทเนนดาน

อปทานนนสวนใหญเปนเรองของอดมการณและขาดขอสนบสนนเชง

ประจกษ ขอเทจจรงกคอรฐทเชอและปฏบตตามสตรการเปดตลาดเสรและ

เศรษฐกจนนอยในภาวะชะงกงน ในขณะทรฐอนเคลอนไปขางหนาทงในดาน

สงคมและเศรษฐกจ สบเนองจากพนฐานการด�าเนนนโยบายจดการกบกลไก

ตลาดและจดใหมการประสานกนในตลาด (Stiglitz 2002)

ในปจจบนนกเศรษฐศาสตรเยอรมนสวนใหญดเหมอนจะโนมเอยง

ไปทางนโยบายทเนนดานอปทาน ในป 2005 แนวรวมฝายแดงและฝายเขยว

(Red-Green Coalition) ไดพจารณาและแถลงวาตองใชนโยบายการ

ใชจายสาธารณะเพมการหมนเวยนเงนในประเทศเพอกระตนอปสงค หรอ

กลาวอกนยคอเปนการใชนโยบายแบบส�านกเคนสคลาสสก แตปรากฏวา

ศาสตราจารยทางเศรษฐศาสตรมากกวา 250 คนเรยกรองใหใชนโยบาย

เศรษฐกจทเนนดานอปทานซงเรยกกนวา “ค�าเรยกรองฮมบรก” (Hamburg

Appeal) นกเศรษฐศาสตรทสนบสนนนโยบายทเนนอปสงคตกเปนฝายตงรบ

มาหลายป แตตอนนสงคมหนมารบฟงพวกเขามากขนเรอยๆ

ทฤษฎเนนดานอปสงคของเคนสสามารถอธบายไดวาท�าไมวกฤตตลาด

การเงนถงกระทบภาคเศรษฐกจทแทจรงไดอยางฉบพลนและรนแรงในป

2008 อนท�าใหเศรษฐกจโลกอยในภาวะถดถอย และผลทตามมาคอหลาย

ประเทศตอบรบนโยบายของส�านกเคนสคลาสสก นนคอกระตนอปสงค ขยาย

การใชจายภาครฐ และมงเพมอ�านาจซอของภาคครวเรอน

วกฤตการเงนและเศรษฐกจภายหลงป 2008 ไดน�าไปสการครนคดกน

ใหมครงใหญ แมกระทงประธานของธนาคารดอยซแบงก โยเซฟ อคแครมนน

(Josef Ackermann) กกลาววา “ผมไมเชอในพลงรกษาตวเองของตลาด

อกตอไปแลว” (Ackermann 2008) และเรยกรองใหมการควบคมดแลการเงน

โลก ปจจบนพวกนยมตลาดอยางสดขวอยในฐานะตงรบ สวนลทธความคด

ของเคนสกก�าลงกลบมาเปนทนยมอกครงหนง ทฤษฎของเขาสามารถอธบาย

วกฤตอนรนแรงครงนไดและชทางทเปนไปไดใหออกจากวกฤต

ค�าตอบของส�านก

เคนสตอวกฤต

ตลาดการเงน

ในป 2008

นกเศรษฐศาสตร

เยอรมนสวนใหญ

เหนชอบนโยบายท

เนนดานอปทาน

53

นยของเคนสไมไดเปนเพยงเรองบงเอญ ในระดบพนฐานทสด งานชน

ส�าคญของเขาทชอ ทฤษฎทวไปวาดวยการจางงาน ดอกเบย และเงน ซง

เปนผลพวงมาจากวกฤตเศรษฐกจโลกในทศวรรษ 1930 ในหลายมตมความ

คลายคลงกบสถานการณปจจบน ในเวลานนกเชนเดยวกบในปจจบนทเกด

ความยงเหยงของตลาดการเงน เศรษฐกจทวโลกตกต�าพรอมกน เคลอนไปส

ภาวะเศรษฐกจขาลงตอเนอง เนองจากขาดอ�านาจซอและกงวลวาเปนไปได

ทวกฤตจะแยยงกวาเดม ครวเรอนจะบรโภคนอยลง วสาหกจจะระงบการ

ลงทนไวกอน ธนาคารแทบจะไมปลอยก การผลตลดลง สงผลใหการจางงาน

ลดลง แลวการบรโภคกลดลงมากขนกวาเดม วกฤตในทศวรรษ 1930 ยตใน

ขนตนเมอมการขยายขอบเขตการก�ากบดแลกลไกตลาดและออกแผนงาน

การลงทนโดยรฐทองกบแนวคดของเคนส

แลวจะอธบายจดก�าเนดวกฤตตลาดอสงหารมทรพยในสหรฐอเมรกา

ในป 2007 อยางไร? ฟองสบขนาดมโหฬารอนมทมาจากการเกงก�าไร

ท�าใหระบบธนาคารระหวางประเทศเกอบพงทลาย ลกศษยของเคนสทชอ

ไฮแมน มนสก (Hyman Minsky) อธบายการเกดขนของฟองสบโดยองงานเขยน

ของผเปนอาจารยไวอยางนาเชอถอ (Minsky 1986) ระหวางชวงเวลาอน

ยาวนานทเศรษฐกจเจรญเตบโตดวยความโลภและความกระหายในความ

เสยงทเพมขน นคอการมงหวงก�าไรทมากกวาเดมโดยยอมรบความเสยงท

สงขน การแขงขนระหวางธนาคารชกจงพวกเขาใหพยายามหลกเลยงการ

ก�ากบดแลตางๆ พรอมดวยการออกผลตภณฑทางการเงนใหมๆ เพอน�าเงนไป

ลงทนในโครงการทเสยง เมอสะสมความเสยงสงขนเรอยๆ รากฐานทสรางขน

อยางไมมนคงสดทายกพงทลายดงทเราเหนกน วธแกปญหาของมนสกคอรฐ

ตองจดใหมการก�ากบดแลเพอปกปองไมใหกลไกตลาดท�าลายตวเองและเพอ

หลกเลยงวกฤตทางการเงน เคนสเคยเรยกรองตงแตป 1926 แลวในบทความ

ชอ “The End of Laissez-Faire” (จบจบของลทธไมแทรกแซง) วาใหยกเลก

ตลาดการเงนโลกทไรการก�ากบดแล (Keynes 1926) นอกจากนนเขายงม

สวนรวมในการพฒนากฎระเบยบตลาดโลกในทางปฏบตอกดวย เขาเขารวม

การประชมเบรตตนวดส ณ ทนนไดมการรางระบอบส�าหรบตลาดการเงนโลก

อนกอใหเกดเสถยรภาพเปนเวลายาวนานหลายทศวรรษ พอมาถงยค

54

ปจจบนประเดนนกกลบมาเปนวาระส�าคญของประชาคมโลกอกครงหนง

เชน ในการประชมสดยอด G20 ณ กรงลอนดอนในเดอนเมษายนป 2009

มคนกลาววาการมาพบปะหารอกนในหมผน�าครงนเปนดงความพยายามท

จะใหเกดขอตกลงเบรตตนวดสครงทสอง และหลงจากนนกมการเดนหนา

อยางคอยเปนคอยไปแตมนยส�าคญ นนคอมการวางการก�ากบดแลระดบ

โลกกบกองทนเพอการเกงก�าไร (hedge funds) และบรษทจดอนดบ

ความนาเชอถอ ทงยงมการกอตงเวทประชมเพอเสถยรภาพทางการเงนท

กองทนการเงนระหวางประเทศ

ถาเคนสยงอย เขาจะใหแนวทางอยางไรในการออกจากวกฤตปจจบน?

ขอเทจจรงทวไปขอแรกคอ โดยปกตวฏจกรเศรษฐกจจะถกจดการโดย

นโยบายอตราดอกเบยของรฐ ดงนนธนาคารกลางทวโลกจงพรอมใจกนลด

อตราดอกเบยเพอรบมอกบวกฤตป 2008 แตเนองจากวกฤตครงนหนกหนา

สาหสมาก มาตรการดงกลาวจงไมเกดผลอยางทเคย สงทเกดขนคอประชาชน

เกบตนเงนซงเปนดงทเคนสท�านายวาจะเกดขนในกรณทมวกฤตรนแรง เพอท

จะชดเชยการเหอดหายไปของการลงทนและการบรโภคของเอกชน เคนส

จงเรยกรองใหมการกยมเงนมาเพอเพมการลงทนของภาครฐ หลายประเทศ

ในชวงป 2008-2009 ด�าเนนการโดยใชนโยบายกระตนอปสงคแบบส�านก

เคนสคลาสสก โดยเพมการใชจายภาครฐและจดการใหประชาชนมอ�านาจ

ซอมากยงขนอยางทไมเคยท�ามากอน หลงจากทสหรฐอเมรกา จน และ

ยโรปตดสนใจอดฉดเศรษฐกจดวยชดมาตรการกระตนเศรษฐกจไปหลายชด

ในการประชมสดยอด G20 ในเดอนเมษายนป 2009 ประเทศเศรษฐกจ

ชนน�าของโลกตกลงกนวาจะอดฉดเงน 1.1 ลานลานเหรยญสหรฐเขาไปใน

เศรษฐกจทวโลก ในชวงนนรฐมนตรกระทรวงการคลงองกฤษ (สงกดพรรค

สงคมประชาธปไตย) นายอาลสแตร ดารลง (Alistair Darling) ไดเอยชอของ

เคนสตอนทประกาศใชชดมาตรการกระตนเศรษฐกจของรฐบาล

อกอยางหนงทนาคดคอ สถาบนวจยเศรษฐกจตางๆ มกเปนตวแทน

ส�านกคดพนฐานส�านกใดส�านกหนงในดานทฤษฎเศรษฐศาสตร (คอแนวท

เนนดานอปทานหรอแนวทเนนดานอปสงค) และมแนวทางปฏบตไปตามนน

ในเยอรมนมสถาบนวจยเศรษฐกจส�าคญอย 5 แหงทจ�าแนกขนพนฐาน

จ�าแนกแยกแยะ

สถาบนวจย

เศรษฐกจในเยอรมน

55

ไดวานยมแนวทเนนดานอปทานหรอเนนดานอปสงค งานวจยของสถาบน

เหลานมอทธพลไมนอยตอการถกเถยงในเรองนโยบายเศรษฐกจ ดงนนจง

ส�าคญทจะตองตระหนกถงความเชอในทางเศรษฐกจพนฐานของสถาบน

เหลาน รวมทงเมอตองประเมนการวเคราะหและขอเสนอแนะของพวกเขา แต

ทงหาสถาบนกท�างานดวยกน โดยเฉพาะการพยายามคาดการณสงทจะเกด

ขนในกรณทเศรษฐกจมปญหา ซงการคาดการณนจะเปนฐานส�าหรบการจดท�า

งบประมาณภาครฐและสงอทธพลตอการวางแผนของหลายบรษทอกดวย

• The Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW

หรอสถาบนวจยเศรษฐกจแหงเยอรมน) ตงอยทกรงเบอรลน ม

ศาสตราจารยเกรท เก. วากเนอร (Gert G. Wagner) เปนผอ�านวยการ

(เวบไซตคอ www.diw.de) มแนวความคดเปนแบบใหความส�าคญ

แกการแกไขปญหาโดยมงเนนจดการอปสงคมากกวาอปทาน

• The Institut für Wirtschaftsforschung Halle (IWH หรอสถาบนวจย

เศรษฐกจแหงฮลเลอ) อย ในฮลเลอ/ซาเลอ ผ อ�านวยการชอ

ศาสตราจารยอลรช บลม (Ulrich Blum) (www.iwh-halle.de) เนน

ความส�าคญของกลไกดานอปทานในการแกปญหา

• The Institut für Weltwirtschaft (IfW หรอสถาบนศกษาเศรษฐกจ

โลกแหงนครคล) อยในคล ผอ�านวยการคอศาสตราจารยเดนนส เจ.

สโนเวอร (Dennis J. Snower) (www.ifw.de) เนนความส�าคญของ

กลไกดานอปทานในการแกปญหา

• The Rheinisch-Westfälisches Institut für Wirtschaftsforschung

(RWI หรอสถาบนวจยเศรษฐกจแหงไรน-เวสตฟาเลยน) ตงอยใน

นครเอสเซน ผอ�านวยการคอ ศาสตราจารยครสตอฟ เอม. ชมดท

(Christoph M. Schmidt) (www.rwi-essen.de) เนนความส�าคญ

ของกลไกดานอปทานในการแกปญหา

• The IFO Institut für Wirtschaftsforschung e. V. (IFO หรอ

สถาบนวจยเศรษฐกจไอเอฟโอ) ตงอยทนครมวนก ผอ�านวยการคอ

ศาสตราจารยฮนส-แวรเนอร ซนน (Hans-Werner Sinn) (www.ifo.

de) เนนกลไกอปทาน และมแนวคดทนยมตลาดเสรนยมมากทสด

ใน 5 สถาบนทกลาวมา

อำนเพมเตม:

Michael Daud-

erstädt (2009),

Krisenzeiten: Was

Schulden vermö-

gen und was Ver-

mögen schulden,

Friedrich-Ebert-

Stiftung (ed.),

Bonn.

56

นอกจากนยงมสถาบนทมแนวคดเนนดานอปทานคอ Institut der

deutschen Wirtschaft Köln [IW หรอสถาบนวจยเศรษฐกจแหงนครโคโลญ

ผอ�านวยการคอศาสตราจารยมชาเอล ฮอเทอร (Michael Hüther) เวบไซต

คอ www. iwkoeln.de] สถาบนนใกลชดกบฝายนายจาง สวนอกสถาบนหนง

จะมแนวคดเนนจดการกบอปสงคเปนหลกคอ Wirtschafts- und Sozialwis-

senschaftliches Institut [WSI หรอสถาบนเศรษฐศาสตรและสงคมศาสตร

ผอ�านวยการคอศาสตราจารยไฮเดอ พฟาร (Heide Pfarr) ทเวบไซต www.

wsi.de] สถาบนนมความสมพนธใกลชดกบสหภาพแรงงาน และท�างาน

รวมกบ Institut für Makroökonomie und Konjunkturforschung [IMK หรอ

สถาบนวจยเศรษฐศาสตรมหภาคและการผนผวนทางธรกจ มศาสตราจารย

กสตาฟ ฮอรน (Gustav Horn) เปนผอ�านวยการ]

นโยบำยเนนดำนอปทำน นโยบำยเนนดำนอปสงค

แนวคด พนฐำน

สรางเงอนไขทเอออ�านวยทสดเทาทจะท�าไดส�าหรบวสาหกจ เพอเปดโอกาสใหพวกเขาท�าก�าไรไดด

จดการใหอปสงคอยในระดบสม�าเสมอและคงท โดยรฐจะสนบสนนดานการ จางงานและการจดการระบบเศรษฐกจ

ส�ำนกคดอดม สมธ, เดวด รคารโด, จอหน สจวต มลล

จอหน เมยนารด เคนส

แนวคด เกยวกบรฐ

รฐมทาทแบบตงรบ รฐมทาทในเชงรก

ควำมเหนเกยวกบ คำจำง

คาจางถอเปนปจจยดานตนทนทส�าคญตวหนง

คาจางถอเปนปจจยดานอปสงคตวหนง และตอง เพมขนคขนานไปกบการเพมขนของผลตภาพ

57

นโยบำยเนนดำนอปทำน นโยบำยเนนดำนอปสงค

บทบำทของธนำคำรกลำง

ควรจดการใหมเสถยรภาพทางการเงน

ควรจดการใหมเสถยรภาพทางการเงนและเขามาชวยรกษาการจางงานและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ใหมความสม�าเสมอ

ยคทมอทธพลสงสด

ตงแตยคทศวรรษ 1980ชวงทศวรรษ 1930 จนถงทศวรรษ 1970 และมอทธพลมากขนหลงป 2008

สถำบน โปรดดขางตน โปรดดขางตน

ควำมไมลงรอยกนระหวำงกลไกตลำด กำรก�ำหนดรวมกน กำรก�ำกบ

ดแล และกำรอภบำลทำงกำรเมอง

ค�าถามทเกดขนหลงจากทไดพจารณาทฤษฎเศรษฐศาสตรพนฐาน

ตางๆ คอ นกสงคมประชาธปไตยจะสรางนโยบายเศรษฐกจททนสมยและ

องกบคานยมบนรากฐานของตนอยางไร เราจะอธบายแนวทางของสงคม

ประชาธปไตยทเปนเขมทศในการตอบโจทยดงกลาวในอกสองบทถดไป

แตในตอนนจะน�าเสนอแรงตงเครยดขดแยงทตองไกลเกลยกนตามลทธ

ความคดสงคมประชาธปไตย (cf. Meyer 2005b: 67)

1. ผลตภาพกบการเจรญเตบโต ปะทะ ความยตธรรมทางสงคมกบ

หลกประกนทางสงคม

ความมงมนของคนเราทจะกระท�าการตางๆ เพอใหไดมาซง

ผลประโยชนสวนบคคลและทรพยสนนน จะสงผลท�าใหเกดการ

ปลดปลอยพลงขบเคลอนมหาศาลดงทสมธกบมารกซไดอธบาย

ไว กลไกตลาดและกระบวนการการแขงขนจะน�าพาไปสการ

สมดลระหวางตลาด

ประชาธปไตย และ

ความประสาน

กลมเกลยวทางสงคม

การเจรญเตบโตกบ

ความเปนธรรม

58

จดสรรทรพยากรตางๆ ในโลกทมอยจ�ากดใหเกดผลตภาพสงสด

ซงไดรบการพสจนแลววามประสทธภาพมากกวาระบบเศรษฐกจ

แบบวางแผน

แตในอกทางหนง ระบบกลไกตลาดจะท�าใหเกดการกระจาย

ทรพยากรตางๆ อยางไมเทาเทยม นอกจากนระบบจะประสบกบ

ภาวะผนผวนตามวฏจกรและมแนวโนมทจะเกดวกฤตอยเสมอ

ซงทงหมดนสะทอนใหเหนถงความไรเสถยรภาพเชงโครงสราง

อยางทเคนสไดชใหเหน ดงนนสงทตองท�าคอตลาดตองอยใต

การควบคมของกรอบทางการเมองในลกษณะทจ�ากดวกฤต

เศรษฐกจใหอยในนน กลาวคอรฐสวสดการตองพทกษประชาชน

ไมใหถกแรงกระแทกจากความเสยงตางๆ อนมากบกลไกตลาด

การเกบภาษรายไดแบบกาวหนา (และเพมรายไดดวย) การ

เกบภาษมรดกและภาษทรพยสนเปนวธการทจะบรรลถงการ

กระจายรายไดท “เปนธรรม” นอกจากนรฐตองจดการกบวฏจกร

เศรษฐกจโดยใชเครองมออยางเชนการใชจายสาธารณะ นโยบาย

ภาษ และนโยบายอตราดอกเบย นหมายความวาในชวงทเกด

วกฤตเศรษฐกจควรเพมการใชจายสาธารณะเพอใหการใชจาย

เพอบรโภคมเสถยรภาพและกระตนใหคนยนดทจะลงทนโดยการ

ปลอยเงนกดอกเบยต�า

2. ความยดหยนกบนวตกรรม ปะทะ การคมครองการจางงาน

ส�าหรบผทตองพงพากบการมประกนสงคมทครอบคลม

กลไกการแขงขนเปนตวกระต นใหเกดนวตกรรมอยาง

แนนอน แตความระส�าระสายและวกฤตการณทตามมาพรอมกน

ตองไดรบการบรรเทาดวยการพทกษคนงานโดยจดใหมการ

คมครองการจางงานและประกนสงคม นอกจากนการเปลยนรป

โครงสรางเศรษฐกจทแผขยายไปทว ดงเชนกรณทมการหดตว

ของอตสาหกรรมถานหนและเหลกในแควนรวรนน สามารถน�าไป

สการสรางงานรปแบบใหมๆ โดยจดใหมนโยบายเชงโครงสราง

ในรปแบบเฉพาะ

ความยดหยนกบ

ความมนคง

59

3. ทรพยสนกบการแขงขน ปะทะ บรณาการทางสงคมกบการ

ก�ากบดแล

ระบบเศรษฐกจทพยายามอยางมากเพอไมใหคนมสทธ

ครอบครองปจจยการผลตและการแขงขนมกจะเปนระบบท

ลมเหลว ทงนเพราะทกระบบเศรษฐกจทประสบผลส�าเรจนน

ตงอยบนหลกการการถอครองทรพยสนและการแขงขนกน แตน

ไมไดหมายความวาจะยกเวนใหเจาของทรพยไมตองมความ

รบผดชอบทางสงคม ยกตวอยางเชน มาตรา 14 ของรฐธรรมนญ

เยอรมนเขยนไววา “ทรพยสนและสทธในมรดกจกไดรบการ

คมครอง … แตการมทรพยสนนนน�ามาซงภาระผกพนบางอยาง

การใชทรพยสนนนตองเปนไปเพอสาธารณประโยชนดวย”

ดงนนเพอใหเกดความเปนธรรมทแทจรงในระบบกลไกตลาดและ

เพอกนไมใหตลาดถกครอบง�าโดยบคคลบางคนหรอบางองคกร

จงตองมการก�ากบดแล

4. ความเปนอสระของวสาหกจ ปะทะ การก�าหนดรวมกนกบการ

วางกรอบทางการเมอง

จากการมสทธในทรพยสน สงทตามมากคอการมสทธในการ

ประกอบกจกรรมเชงพาณชย แตการตดสนใจของบรรษทนน

ไมควรถกก�ากบโดยเจาของทน แตควรรวมเอาผทสรางมลคาดวย

พลงแรงงานดวย ดงนนการตดสนใจของบรรษทควรจะถกก�ากบ

โดยหลกการก�าหนดรวมกนหรอทเรยกวา codetermination

จากแนวคดเบองตนม 4 เรองทตองพจารณา

• การวางกรอบทางการเมอง

• เปดเผยตรรกะของกลไกตลาด

• สทธของลกจางทงในการมสวนรวมและในกระบวนการก�าหนด

รวมกน

• การก�ากบดแลเศรษฐกจมหภาค

ทงหมดนหมายความวา ระบบเศรษฐกจทองกบคานยมสงคม

ประชาธปไตยนน ยอมรบตรรกะแบบตลาดแตตองอยภายใตกรอบทาง

ทรพยสนและปจจย

ทางสงคม

การตดสนใจของ

วสาหกจกบการ

ก�าหนดรวมกน

นโยบายเศรษฐกจ

สมต

60

การเมอง ทรพยสนนน “น�ามาซงการมภาระผกพนบางอยาง” นนคอตองอย

ภายใต “ประโยชนของสาธารณะ” ซงหลกการทวานจะเกดขนไดและคงอยได

กโดยการยอมใหคนงานมสวนรวมในการตดสนใจของวสาหกจเคยงขาง

ไปกบการตดสนใจของเจาของทน นอกจากนเสถยรภาพของเศรษฐกจ

สวนรวมกตองไดรบการดแลใหเกดขนผานการก�ากบดแลเศรษฐกจมหภาค

กลาวคอรฐจะใชนโยบายงบประมาณและอตราดอกเบยปรงแตงใหการเจรญ

เตบโตเปนไปอยางมเสถยรภาพและมการจางงานในระดบสง

ทกลำวมำนนมนยตอสงคมประชำธปไตยอยำงไร?

• ใครทสนใจประเดนทางเศรษฐกจควรท�าความคนเคยกบรากฐาน

ทางทฤษฎทงหลายทแตกตางกน และสามารถมองทะลอดมการณ

ทแตกตางกนได

• สงคมประชาธปไตยไมไดใชวธการทางทฤษฎแบบเดยว แตใช

หลากหลายชนด

• แตทเปนศนยกลางของสงคมประชาธปไตยคอทนนยมแบบจดการ

อยางทเคนสถามหา

• อยางไรกตาม นกสงคมประชาธปไตยอาศยขอวจารณตอระบบ

ทนนยมทมารกซกลาวไว ทงยงน�าเอาความคดของสมธทวาดวย

ประสทธภาพและผลตภาพของกลไกตลาดมาใช

• ระบบเศรษฐกจใดกตามควรมพนฐานอย บนการแขงขนและ

ทรพยสนสวนบคคล อยางไรกตาม กลไกตลาดจ�าเปนตองมการ

ก�ากบดแล และเวลาเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ รฐตองเขาไป

จดการแกไขอยางแขงขน นอกจากนตองจดใหมการใชหลกการ

ก�าหนดรวมกนและการมสวนรวม

61

บทท 3 ระบบเศรษฐกจและระเบยบเศรษฐกจ

3.1 ทนนยมกบประชาธปไตย

อภทนนยม (super-capitalism) ท�าลาย

ประชาธปไตยหรอไม? นคอหวขอพาดปกสงพมพ

ทางเศรษฐกจชอ Manager Magazin ฉบบเดอน

มนาคม 2008 มาพรอมกบรปตกแตนหนวดสน

<นยคอระบบประชาธปไตยมแมลงเป นตว

กดกรอนอย>

บทนน�ำเสนอ

• ความสมพนธระหวางระบบทนนยมกบประชาธปไตยทมทง

ความตงเครยดและการสนบสนนซงกนและกน

• ระบบทนนยมประเภทตางๆ โดยจ�าแนกจากระดบของการ

ประสานกน

• แนวคด “ระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคม”

• อทธพลของโลกาภวตนทงดานบวกและดานลบจากมมมอง

แบบสงคมประชาธปไตย

ระบบอภทนนยม

ท�าลายประชาธปไตย

หรอไม?

62

บทบรรณาธการของนตยสารนเสนอวาระบบเศรษฐกจแบบตลาด

โลกาภวตน7 ไดตงค�าถามกบความนาเชอถอของระบบประชาธปไตย

บทความนกลาวดวยวาคนจ�านวนมากไมเชออกตอไปแลววาตนเองไดรบ

ประโยชนจากเศรษฐกจโลกาภวตน และผลทตามมาคอความไววางใจของ

พวกเขาทมตอระบบเศรษฐกจและการเมองลดลงไปเรอยๆ

บทความใน Manager Magazin ชนนกลาวถงความตงเครยดขนมลฐาน

ระหวางประชาธปไตยกบทนนยม

ในทางประวตศาสตร การอบตขนของประชาธปไตยและทนนยม

เกยวพนกนอยางใกลชด บอยครงทประชาธปไตยกอรากฐานขนโดยเกยวพน

กบการพฒนาตลาดเสร ในยโรปชวงศตวรรษท 18 และ 19 นบเปนครงแรก

ทมการเรยกรองเสรภาพปจเจกบคคลพรอมกบการเรยกรองใหมระบบ

เศรษฐกจทองกบการแขงขนอยางเสรและการถอครองกรรมสทธเอกชน

(โปรดดท อดม สมธ กลาวไวในบทท 2) การเรยกรองนเกดขนพรอมๆ กน

กบความตองการทจะใหมระบบกฎหมายทมความแนนอน มการประกนสทธ

ขนพนฐานของมนษย มสวนรวมในทางการเมอง และมการจดตงระบบผแทน

พลเมองในรฐ ประชาธปไตยแหงแรกในยคใหมนเรมตนเมอสหรฐอเมรกา

ประกาศอสรภาพ โดยในค�าประกาศซงสะทอนวลโดงดงทวา “จะไมม

การเสยภาษ ถาไมมระบบผแทน” กลาวอกนยหนงคอ เรยกรองวาการม

สวนรวมทางเศรษฐกจตองไปดวยกนกบการมสวนรวมทางการเมอง และหลง

ป 1989 รฐหลงยคคอมมวนสตในยโรปไดเปดเสรในดานเศรษฐกจพรอมๆ

กบการสรางประชาธปไตย

เปนเวลานานมาแลวทคนมกคดกนวารฐประชาธปไตยประสบความ

ส�าเรจดานเศรษฐกจในระดบมลฐานมากกวารฐทไมใชประชาธปไตย ดงเหน

7 ระบบเศรษฐกจกลไกตลาดกบทนนยม สองค�านมความหมายแตกตางกนไหม? ถาพจารณา

จากตวแกนสาร ทงสองแนวคดนหมายถงระบบเศรษฐกจทอยบนหลกกรรมสทธสวนบคคล

และการแขงขน ถาพจารณาค�าสองค�านทใชกนโดยทวไปมกจะพบวา “เศรษฐกจกลไกตลาด”

ถกใชโดยพวกทสนบสนนระบบเศรษฐกจเสรนยม ขณะทค�าวา “ระบบทนนยม” ถกน�ามาใชโดย

พวกทวพากษวจารณกลไกตลาด แตในหนงสอเลมน การใชสองค�านไมไดมนยถงอดมการณ

จ�าเพาะใดๆ อยางทกลาว

ความเกยวพนกน

ในทางประวตศาสตร:

ประชาธปไตย

กบทนนยม

รฐประชาธปไตย

ประสบความส�าเรจ

ทางเศรษฐกจ

มากกวาจรงหรอไม?

63

ไดจากการทตะวนตกมความเจรญรงเรองและประเทศในกลมยโรปตะวนออก

ประสบกบสภาวะเศรษฐกจพงทลาย อยางไรกตาม ในระหวางนนกเหนกน

ต�าตาวามหลายรฐในโลกทไมไดเปนประชาธปไตยแตเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจอยางมากภายใตกรอบของระบบเศรษฐกจทนนยม เชน ประเทศ

จนซงพฒนาเศรษฐกจมาอยางรวดเรวหลงจากปรบเปลยนตวเองเปน

ประเทศทนนยมปลายทศวรรษ 1970 โดยไมไดปรบระบบการเมองใหเปน

ประชาธปไตย นอกจากนกมอกหลายประเทศทการเปดเสรทางเศรษฐกจ

กบการเปดเสรทางการเมอง (ยง?) ไมเกดการประสานกน เรองนไดรบการ

ยนยนจากดชน “เสรภาพทางเศรษฐกจในโลก” (Economic Freedom of the

World) วาดวยการจดอนดบเสรภาพทางเศรษฐกจและการเมองทเผยแพร

ปละครง ปรากฏวาสองดนแดนทถกจดใหอยอนดบสงสดในแงเสรภาพทาง

เศรษฐกจคอฮองกงและสงคโปร <นยคอทงสองแหงยงมการเปดเสรทาง

การเมองนอยอย>

สงส�าคญทตองเนนคอ ในปจจบน (อาจยง?) มรฐอ�านาจนยมทใชระบบ

เศรษฐกจแบบวางแผนจากสวนกลาง แลวกมอกหลายรฐทมระบบการเมอง

อ�านาจนยมแตใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยม อยางไรกตาม รฐประชาธปไตย

ทกแหงในปจจบนใชระบบเศรษฐกจกลไกตลาดทงสน

อยางไรกตาม ใชวาความสมพนธระหวางประชาธปไตยกบทนนยม

จะปลอดจากความตงเครยดขดแยง ประชาธปไตยนนยดหลกการแหง

ความเทาเทยม กลาวคอ “หนงคนหนงเสยง” ทกเสยงมน�าหนกเทาเทยม

กนหมด แตระบบเศรษฐกจกลไกตลาดมพนฐานมาจากความไมเทาเทยม

กลาวคอในระบบเศรษฐกจทนนยม “เคก” แบงออกเปนชนใหญหลายๆ ชน

จรงอยทระบบเศรษฐกจแบบนมการกระจายรายได แตถาตดเคกแบบให

ทกคนไดรบสวนแบงเทาๆ กนกจะไมเกดแรงจงใจ อยางเชนการจงใจใหคน

ในระบบท�างานหนกขน

ความไมเทาเทยมท�าใหเกดสภาวะทคนหรอองคกรทมความแขงแกรง

ทางเศรษฐกจพฒนาพลงในการใชอ�านาจยบยง (veto) การด�าเนนการ

ตางๆ ไดจนเกดสภาวะ “ประชาธปไตยบกพรอง” (defective democracy)

นกรฐศาสตรชอ วลฟกง แมรเคล (Wolfgang Merkel) ใหค�าจ�ากดความ

ความตงเครยด

ระหวางทนนยมกบ

ประชาธปไตย

ความไมเทาเทยม

ท�าใหเกด

“ประชาธปไตย

บกพรอง”

64

ประชาธปไตยบกพรองวา “เปนระบอบการปกครองทมลกษณะเปนระบอบ

การเลอกตงตามหลกประชาธปไตยทท�าหนาทไดอยางกวางขวางเพอก�ากบ

ดแลการเขาสอ�านาจ แตวาเกดขอบกพรองอนเปนผลจากสวนหนงหรอ

หลายสวนของระบอบยอยๆ ทควรจะท�างานแตในความเปนจรงกไมท�างาน

รวมทงเกดขอบกพรองในเสาหลกทหนนเสรมกนซงเปนสงจ�าเปนส�าหรบ

ระบอบประชาธปไตยทท�างานไดดเพอใหมเสรภาพ ความเทาเทยม และ

การควบคม” (Merkel et al. 2003: 66)

นหมายความวาแมจะมการเลอกตงและมสวนประกอบอนๆ ตามวถ

ประชาธปไตย แตกมปจจยหลายตวทไปกดกรอนขดขวางการท�างานของ

กลไก เชนเมอสงคมหนงม “ผเลน” ทมอ�านาจทางเศรษฐกจมากอยางลนเหลอ

จนสามารถตานหรอขวางการตดสนใจรวมของสงคมได ตวอยางเชน นก

ลงทนจะไดสมปทานทางการเมองหากท�าใหรฐไมมนใจวาเขาจะไปตงฐาน

การผลตทนนจรงๆ หรอไม สมปทานดงกลาวกเชน การลดมาตรฐานดาน

สงแวดลอมหรอแรงงาน นคอตวอยางการละเมดหลกการของประชาธปไตย

เลมแรกของหนงสอชดสงคมประชาธปไตยน ไดน�าเสนอความตงเครยด

ระหวางประชาธปไตยกบทนนยมแบบตลาด (pp. 58-62 and 84ff) โดยอง

จากหนงสอเรอง Theory of Social Democracy (ทฤษฎสงคมประชาธปไตย)

ของ โทมส เมเยอร (Thomas Meyer)

แผนภมทปรากฏอยขางลางนแสดงใหเหนถงความขดแยงกนของ

ระบอบประชาธปไตย ในดานหนงระบบทนนยมเปนเงอนไขทตองมากอน

การมประชาธปไตย แตอกดานหนงตลาดทมการก�ากบดแลไมเพยงพอกจะ

เออใหเกดสภาวะทไปขวางการมสวนรวมถวนหนาได แลวผลทตามมากคอ

ประชาธปไตยทบกพรอง

นรวมถงความตระหนกในความเสยงททนนยมอาจไปกดกรอน

ประชาธปไตย ซงสงนคอตวแยกสงคมประชาธปไตยออกจากประชาธปไตย

อสรนยม (libertarian democracy) นกเศรษฐศาสตรอสรนยม เชน มลตน

ฟรดแมน ยนยนวาเศรษฐกจกลไกตลาดกสามารถน�าพาไปสเสรภาพทาง

การเมองและระบอบประชาธปไตยได

มลตน ฟรดแมน:

เศรษฐกจกลไกตลาด

จะน�าพาไปสระบอบ

ประชาธปไตย

ความขดแยงกน

ของระบอบ

ประชาธปไตย

ความสมพนธระหวาง

ประชาธปไตยกบ

ระบบทนนยมแบบ

ตลาดในความคดของ

โทมส เมเยอร

ทมาของความ

บกพรองในระบอบ

ประชาธปไตย

65

รปท 4: ความขดแยงกนของทฤษฎประชาธปไตย

แตเปนฟรดแมนเองทท�าใหเราเหนตวอยางเพอคดคานในประเดนน

เขาสรางความตกใจแกเพอนรวมงานจ�านวนมากเมอไปใหค�าแนะน�ารฐบาล

ทหารอนโหดรายของประเทศชลในชวงทศวรรษ 1970 ผน�าเผดจการ นายพล

เอากสโต ปโนเชต ท�าตามค�าแนะน�าของฟรดแมนทใหเปดเสรทางเศรษฐกจ

อยางสดโตง แตแทนทจะเปนไปตามทนกเศรษฐศาสตรแนวอสรนยมคนน

คาดการณ สงเหลานกลบไมน�าไปสการมเสรภาพทางการเมองมากขน

ประชาธปไตยยงไมตองพดถง ในทางตรงกนขาม เศรษฐกจทฟนตวขนมา

กลบท�าใหระบอบเผดจการมเสถยรภาพ ตอมาในทสดชลกกลบคนสระบอบ

ประชาธปไตยอกครงหนง แตลาชากวาประเทศอนๆ ในลาตนอเมรกา

ทนนยมแบบตลาดเปนเงอนไขแรก

ของการเกดขนและการมเสถยรภาพ

ของระบอบประชาธปไตย

ทนนยมแบบตลาดบนทอนพนฐานความ

ชอบธรรมและเสถยรภาพของระบอบ

ประชาธปไตยเนองจากความไมเทา

เทยมกนและความไมมนคงในชวต

อะไรคอขอจ�ากดของความไมเทาเทยมกนในแง

การกระจายทรพยากรถาตองการบรรลความ

เทาเทยมทางการเมอง ความมเสถยรภาพของ

ประชาธปไตย และสทธและเสรภาพพลเมองท

ท�าหนาทไดอยางเหมาะสม

ความขดแยงกนของ

ทฤษฎประชาธปไตย

ค�าถามส�าคญในทฤษฎ

ประชาธปไตย

ทฤษฎแนวอสรนยม

กบทฤษฎแนวสงคม

ประชาธปไตยใหค�าตอบ

ตางกน

ตวอยางเพอ

คดคาน: ชล

66

เหตใดความตงเครยดระหวางประชาธปไตยกบระบบทนนยมจงไดรบ

ความสนใจมากยงขน ไมเวนแมแตนตยสารดานเศรษฐศาสตร โรเบรต

ไรช (Robert Reich) นกเศรษฐศาสตรและรฐมนตรกระทรวงแรงงานแหง

สหรฐอเมรกาภายใตรฐบาลบลล คลนตน ตอบโจทยนไวในหนงสอของเขา

ทตพมพเมอป 2008 ชอ Supercapitalism: The Battle for Democracy

in an Age of Big Business (อภทนนยม: สเพอประชาธปไตยในยคธรกจ

ขนาดใหญ ในฉบบภาษาเยอรมนใชชอหวเรองรองวา “How the Economy is

Undermining our Democracy” หรอระบบเศรษฐกจก�าลงบนทอน

ประชาธปไตยของเราอยางไร) ไรชอธบายวาในชวงหลงสงครามโลกจนถง

ทศวรรษ 1980 เกอบเปนยคทองของระบบทนนยมสายกลาง (moderate

capitalism) (ทบอกวาเกอบ เพราะไมควรมองชวงเวลาดงกลาวแบบไม

วพากษวจารณ ดงเชนทไรชวาไววา ในชวงดงกลาว สตรและชนกลมนอย

ขาดโอกาสทางเศรษฐกจ) ในสงคมตะวนตกชวงหลงสงครามโลก มาตรฐาน

การด�ารงชพเพมสงขนและมการวางมาตรฐานทางสงคมขนต�า สบเนอง

มาจากความส�าเรจในการสรางฉนทามตระหวางสหภาพแรงงาน นายจาง

และรฐบาล ซงถาเทยบกบยคกอนหนานทมการใชระบบเศรษฐกจแบบไม

แทรกแซง จะเหนไดวากาวหนาไปมากทเดยว แตทวาในยค “อภทนนยม”

ทเกดขนในบรบทเศรษฐกจแบบ

โลกาภวตน กลบกลายเปนวา

ความไมเทาเทยมทางรายได

หวนกลบมาเพ มข นอกคร ง

นอกจากนสทธของคนงานและ

มาตรฐานทางสงคมกตกอยใน

ภาวะอนตราย ทงความรบผดชอบตอสงคมของบรรษทกลดลงดวย ขอยต

ของ โรเบรต ไรช จะคลายๆ กบของ Manager Magazin ทกลาวไป

กอนหนารวมทงของ โทมส เมเยอร นนคอแรงเหวยงของทนนยมโลกาภวตน

สามารถบนทอนระบอบประชาธปไตยได ไรชจงเรยกรองใหมการควบคม

กลไกตลาดใหเขมงวดรดกมยงขนโดยวางการก�ากบดแลและเสรมสรางสทธ

ของคนงาน

อภทนนยมเปนชอท โรเบรต ไรช

คดขนมาเพออธบายการพฒนา

ระบบทนนยมจากอทธพลของ

โลกาภวตน

ผลพวงของ

อภทนนยม

ประเดนส�าคญเรอง

ความสมพนธ

ระหวาง

“ประชาธปไตย

กบทนนยม”

67

3.2 ระบบทนนยมทมการประสานกนกบทไมมการประสานกน

ในบทท 2 ของหนงสอเลมนไดมการน�าเสนอตวแบบในอดมการณของ

ระบบเศรษฐกจตางๆ โดยอางองถงนกเศรษฐศาสตรทเกยวของคอ สมธ

มารกซ และเคนส แตในโลกความเปนจรงมโมเดลหลายรปแบบซง

ผสมผสานแนวคดตางๆ เขาดวยกน ในหนงสอชอ Varieties of Capitalism

(ทนนยมหลายชนด) พเทอร เอ. ฮอลล (Peter A. Hall) และ เดวด ซอสคซ

(David Soskice) ไดกลาวถงโมเดลระบบทนนยมในประเทศอตสาหกรรม

ตะวนตกไว 2 แบบ โดยเรยกวาระบบทนนยมแบบ “ไมมการประสาน”

(uncoordinated capitalism) กบระบบทนนยมแบบ “มการประสาน”

(coordinated capitalism) (Hall and Soskice 2011) วธการแบบนมพลง

ในการอธบายการวเคราะหและประเมนระบบเศรษฐกจตางๆ เปนอยางมาก

ภายใตกรอบนจะแยกระบบเศรษฐกจตางๆ โดยดในมตตอไปน

• ระบบการเงน

• แรงงานสมพนธ

• ระบบการศกษาและการฝกอบรม

• ความสมพนธระหวางวสาหกจดวยกน

ระบบทนนยมทไมมกำรประสำนกน

ระบบทนนยมทไมมการประสานกนและเปนเสรนยมมลกษณะเดน

ในมตตอไปน

• ระบบการเงน: การจดหาเงนทนของวสาหกจสวนใหญกระท�าผาน

ตลาดทน (ออกหนทน) หมายความวาวสาหกจตางๆ ด�าเนนการ

ตามสงทเรยกวา “หลกการมลคาของผถอหน” (shareholder value

principle) ในระบบนเจาของทนสมครใจลงทนในบรษททมความ

เสยง และกะเกงความเปนไปไดทจะไดก�าไรสงอยางรวดเรว

• ความสมพนธดานการจางงานสวนใหญจะเปนแบบระยะสน (“จาง

แลวปลดออก”) และมระบบค มครองแรงงานทออนแอ มการ

ระบบทนนยมทไมม

การประสานกนกบ

ทมการประสานกน

ระบบการเงน

แรงงานสมพนธ

68

เจรจาตอรองเรองคาจางจรงแตแคในระดบบคคลหรอระดบวสาหกจ

สมาคมนายจางและสหภาพแรงงานคอนขางออนแอ

• ระบบการศกษาและการฝกอบรม: เนนการฝกอบรมใหเปนผทม

ความรหลากหลายสาขา ซงหมายความวาระบบการศกษาจะเนน

วชาศกษาแบบทวไป และไมคอยเนนการผลตคนเพอใหมคณสมบต

เฉพาะวชาชพ การเนนผลตคนในรปแบบเชนนเออใหมการ

เคลอนยายแรงงานระหวางอาชพตางๆ โดยงาย แตในขณะเดยวกนก

สงผลใหขาดแคลนบคลากรในบางอาชพทตองการทกษะและความร

เฉพาะทาง

• ความสมพนธระหวางวสาหกจ: ในระบบนไมคอยมการเชอมโยง

ระหวางบรษท (ตวอยางเชน เมอวสาหกจหนงมทนงในคณะ

กรรมการควบคมดแลของอกวสาหกจหนง) และความรวมมอใน

ระดบอตสาหกรรมกมไมมาก (เชน ในดานการวจย) นอกจากน

สมาคมภาคอตสาหกรรมตางๆ กท�างานในลกษณะลอบบยสตหรอ

นกวงเตนใหแกบรษทสมาชกแทนทจะเปนสงคมสวนรวม

ระบบนสามารถปรบตวไดอยางยดหยนและรวดเรวตอการเปลยนแปลง

ในตลาด ซงหมายความวาโมเดลการผลตนเออประโยชนแกอตสาหกรรม

ทเนนดานนวตกรรม แตส�าหรบคนงาน สภาวะเชนนไมมเสถยรภาพและม

ความไมแนนอนมากกวาเดม

ระบบทนนยมทมกำรประสำนกน

ทนนยมทมการประสานกนมลกษณะเดนดงตอไปน

• ระบบการเงน: การจดหาเงนทนสวนใหญใชวธกยมธนาคาร

นเปนวธการหาเงนทนจากทนทหวงผลระยะยาว (patient capital)

มากกวาทจะใชโมเดลตามหลกการมลคาของผถอหน นอกจากน

การจดหาเงนทนในระบบนยงนยมการลงทนในระยะยาวมากกวา

หมายความวารปแบบนไมไดกดกนผเลนในตลาดทมหลกมฐาน

อยางเชนผประกอบวสาหกจในการเขาถงทน ในโมเดลนฝายการ

จดการวสาหกจจะถกควบคมและประเมนคาไมใชแคเพยงจาก

กลไกตลาดเทานน แตจากผเลนอนๆ ดวย เชน ธนาคาร ลกจาง

ระบบการศกษากบ

การฝกอบรม

ความสมพนธ

ระหวางวสาหกจ

ระบบการเงน

69

และผเลนในภาครฐ (เปนโมเดลทใหความส�าคญกบผมสวนได

สวนเสย)

• แรงงานสมพนธ: คาจางก�าหนดโดยการเจรจาประสานกน

ระหวางบรษทในแตละภาคเศรษฐกจ (เปนการท�าสญญาขอตกลง

รวม) สวนแรงงานสมพนธจะเปนในลกษณะมงใหเกดการจางงาน

ระยะยาว ในระบบนเสถยรภาพและความยตธรรมทางสงคม

จะเชอมถงกน มการจดตงสมาคมนายจางและสหภาพแรงงาน

อยางเปนระบบ และแรงงานกมสวนรวมในการนดวย

• ระบบการศกษาและการฝกอบรม: โมเดลการฝกอบรมจะผสม

คณวฒเฉพาะทบรษทตองการกบคณวฒทใหทกษะในวงกวาง

หลากหลายสาขา และระบบการฝกอบรมจะบรหารจดการโดย

องคกรชนน�าของทงฝายนายจางและลกจาง (เรยกวาเปนระบบ

คขนาน หรอ dual training system) ซงจะไดประโยชนสองทาง

คอ มการถายทอดองคความรเฉพาะของบรษทและองคความร

เฉพาะสาขา

• ความสมพนธระหวางวสาหกจ: มความเชอมโยงกนระหวาง

บรษทตางๆ ในรปแบบการถอหนไขว (cross-holding) สมาคม

ผประกอบการในภาคอตสาหกรรมตางๆ มบทบาทส�าคญในระบบ

การเมอง

ระบบทนนยมทมการประสานกนมลกษณะเดนคอมเสถยรภาพในระดบ

สง แตมพลวตและความคลองตวนอยกวาระบบทนนยมทไมมการประสานกน

ในระบบนจะมการปรบปรงสายผลตภณฑและกระบวนการผลตอยตลอดเวลา

โดยละเอยด สวนนวตกรรมมกจะเปนไปแบบคอยเปนคอยไป ระบบนสามารถ

ปรบตวตอบสนองตอปญหาใหมๆ ไดทวาเปนไปอยางชาๆ

ทงระบบทนนยมแบบทไมมการประสานกนและแบบทมการประสานกน

มทงจดเดนและจดดอย ถาเปรยบเทยบเรองการปฏบตงานและความสามารถ

ในการแขงขน ไมมโมเดลใดทเหนอกวาอกโมเดลหนง แตการแยกแยะระบบ

ทนนยมออกเปนสองประเภทอยางนจะชวยอธบายอะไรบางอยางได คอ

1. ในเชงวเคราะห โมเดลนท�าใหเราสามารถอธบายไดวาท�าไมโมเดล

การผลตในแนวตางๆ ถงพฒนาอยางแตกตางกน อยางในประเทศกลม

แรงงานสมพนธ

ระบบการศกษากบ

การฝกอบรม

ความสมพนธ

ระหวางวสาหกจ

ประโยชนของการ

แยกใหเหน

ความแตกตาง

ในระดบการวเคราะห

70

“แองโกล-แซกซน” (ในแงเศรษฐศาสตร) นนมตลาดแรงงานทสามารถปรบตว

ไดไมยากนกและเขาถงทนชอบเสยง (risk capital) ไดงาย รวมทงชนชอบ

และสนบสนนอตสาหกรรมทเนนดานนวตกรรม เชน อตสาหกรรมเทคโนโลย

สารสนเทศ จงเหนไดวาบรษทเทคโนโลยสารสนเทศใหญๆ ทประสบความ

ส�าเรจ เชน กเกล ไมโครซอฟท และบรษทเกดใหมอกมากมายทางดานน

ไดรบการบมเพาะและเจรญเตบโตอยในสหรฐอเมรกา สวนประเทศทใชระบบ

ทนนยมทมการประสานกน เชน สวเดน และเยอรมน จะมอตสาหกรรมท

มขดความสามารถในการแขงขนสง เชน ในอตสาหกรรมยานยนตและท

ผลตพวกเครองจกร อตสาหกรรมดงกลาวมลกษณะเดนโดยธรรมชาตคอ

จ�าเปนตองใชเวลาในการวางแผนยาวนานมาก เพราะตองลงทนสงจงตอง

รอบคอบ และในอตสาหกรรมเหลานไมตองสรางนวตกรรมมลฐานแลว

แตมความจ�าเปนตองปรบปรงในดานตางๆ อยางสม�าเสมอ ปจจยเหลาน

ท�าใหวสาหกจเลอกตงฐานการผลตในพนททคนงานมทกษะไดรบการ

ฝกอบรมเปนอยางดและมแนวโนมวาจะอยกบบรษทนานๆ นอกจากน

วสาหกจกอยากอยในทซงมทนทหวงผลระยะยาวดวย

2. โมเดลทงสองนแยกออกจากกนไดโดยดจากจดยนดานบรรทดฐาน

คานยมแบบสงคมประชาธปไตยมกจะเกดขนในประเทศทมระบบทนนยม

แบบมการประสานกน กลาวคอมการจางงานระยะยาวแทนทจะจางชวคราว

หรอสญญาสนๆ ท�าใหลกจางมสถานภาพทมนคงมากกวาการอยในตลาด

แรงงานประเภท “จางแลวปลดออก” ในท�านองเดยวกน การมวสาหกจท

ชอบลงทนเพอผลตอบแทนระยะยาวและไมไดมแรงขบดนหลกมาจากก�าไร

ระยะสน จะปทางไปสตลาดแรงงานทมเสถยรภาพมากกวา

ระบบเศรษฐกจกลไกตลำดเพอสงคม: ระบบทนนยมแบบมการ

ประสานกนทแตกตางจากเดมในเยอรมนนนถกจดตงขนหลง

สนสดสงครามโลกครงทสอง โดยใชชอวา “เศรษฐกจกลไกตลาดเพอ

สงคม” (social market economy) หรออกชอหนงทเรยกกนคอ

ในระดบของ

คานยมทางสงคม

71

“ระบบทนนยมลมน�าไรน” <Rhine capitalism ซงเปนการสอวาระบบน

รเรมจดตงโดยรฐบาลเยอรมนตะวนตกทตอนนนเมองหลวงคอกรง

บอนนซงอย ตรงแมน�าดงกลาว> ระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอ

สงคมในเยอรมนเปนแนวคดทตอบสนองความวนวายสบสนทางสงคม

จากการพฒนาอตสาหกรรม และยงเปนความพยายามทจะสกดกน

ไมใหระบอบเผดจการนาซฟนคนชพ ระบบใหมนถอวาเปนการแสวงหา

“แนวทางทสาม” ระหวางระบบทนนยมทไรการควบคมกบระเบยบ

เศรษฐกจทางสงคม โดยความเปนจรงไมควรประเมนความนาสนใจ

ของระเบยบเศรษฐกจทางสงคมหลงสงครามโลกต�าเกนไป แมใน

รฐธรรมนญเยอรมน (Grundgesetz) ทเพงประกาศใชหลงสงคราม

กไมไดมขอก�าหนดบอกวาใหใชระเบยบเศรษฐกจใดเปนการเฉพาะ แต

มาตรา 15 ไดเปดชองใหรฐสามารถโอนปจจยการผลตตางๆ มาเปน

ของรฐได และพรรคการเมองในเยอรมนตางมขอวจารณในระบบ

ทนนยมเหมอนๆ กนเปนพนฐานอยแลว เชน พรรคสหภาพครสเตยน

ประชาธปไตยสาขาแควนไรนเหนอ-เวสฟาเลยนเมอป 1947 ไดออก

ประกาศทเรยกวาแผนงานอาเลน (Ahlen Programme) วาเหนชอบ

กบ “ระบบสงคมนยมครสเตยน” (Christian socialism) นอกจากน

พรรคสงคมประชาธปไตยกไดเรยกรองใหโอนอตสาหกรรมขนปฐมภม

ตางๆ มาเปนของรฐเสย <ซงการน�าเสนออยางนคอการน�าเสนอแนวคด

เศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมนนเอง> ระบบเศรษฐกจกลไกตลาด

เพอสงคมเปนความพยายามทจะโนมนาวใหประชาชนหนมาสนบสนน

ระบบเศรษฐกจแบบใชกลไกตลาดและระบอบประชาธปไตย

อลเฟรด มลเลอร-อาร มค (Alfred Müller-Armack) นก

เศรษฐศาสตรทมอทธพลอยางมากตอแนวคดเศรษฐกจกลไกตลาด

เพอสงคม ไดอธบายไวในหนงสอชอ Wirtschaftslenkung und

Marktwirtschaft (การจดการเศรษฐกจและเศรษฐกจกลไกตลาด) วา

“เราพดเรองเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมกเพอสะทอนใหเหน

ทางเลอกทสามในการวางนโยบายเศรษฐกจ ทางเลอกนหมายความ

วา … เราเหนถงความจ�าเปนในการมเศรษฐกจกลไกตลาดเปนกรอบ

72

ส�าหรบสนบสนนระเบยบเศรษฐกจในอนาคต แตมนไมควรจะเปนระบบ

เศรษฐกจกลไกตลาดเสรนยม ตรงกนขาม ควรเปนระบบเศรษฐกจกลไก

ตลาดทมการจดการอยางมจดมงหมาย และทจรงคอมการจดการทาง

สงคมดวย” (Müller-Armack 1947: 88)

นนหมายถงการแขงขนทแทจรง ทในทางหนงกมการตงราคากน

อยางเสรและใหเอกชนเปนเจาของปจจยการผลต แตขณะเดยวกน

กตองจดการใหมความยตธรรมทางสงคมควบคไปดวย โดยจดใหม

ระบบประกนสงคมและการเกบภาษในอตรากาวหนา บทบาทของรฐ

ยงไมไดถกก�าหนดใหชดเจน กลาวคอในปแรกๆ ของการจดตงสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมน การเขาแทรกแซงกลไกตลาดยงท�ากนในขอบเขต

จ�ากด เชน ท�าเพอปองกนไมใหมการผกขาด แตจากทศวรรษ 1970

เปนตนมา บทบาทของรฐในดานเศรษฐกจไดขยายขอบเขตออกไป

โดยเขามาบรหารจดการเศรษฐกจมากขน

ระบบทนนยมลมน�าไรนไดรบการยอมรบไปทวโลก เพราะระบบน

สามารถจดการใหเกดการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการจางงาน

ควบคไปกบการขยายตวของรฐสวสดการ ประเทศในยโรปหลายประเทศ

กพยายามเอาอยางระบบทนนยมแบบน นอกจากนในสนธสญญา

ลสบอนกไดระบวา เศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมเปนจดมงหมาย

หนงของสหภาพยโรป

อยางไรกตาม ค�ามนสญญาของ ลดวก แอรฮารด (Ludwig Erhard)

ทวา “ความเจรญรงเรองส�าหรบทกคน” ไมสามารถด�าเนนการไดเตมท

ดงปรารถนา เพราะเหตผลส�าคญคอการเกดวกฤตการณน�ามนใน

ทศวรรษ 1970 และการรวมเยอรมนตะวนออกกบตะวนตกอนท�าให

เกดปญหาสงคมแบบใหมๆ หลายอยางตามมา โดยเฉพาะปญหาใน

ตลาดแรงงาน อยางไรกตาม นโยบายของเขาอยางนอยกไดยงผลให

เกดชนชนกลางขนในวงกวาง ซงท�าใหระบอบประชาธปไตยทเกดใหม

หลงการลมสลายของระบอบนาซมเสถยรภาพมากยงขน

แนวคดเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมไดรบความนยมมากขน

แตผลพวงในทางลบขอหนงคอเปดชองวางใหมการด�าเนนการตาม

73

3.3 กรอบใหมอน เปนผลสบ เน องจาก โลกาภวตน

The World is Flat (โลกแบน) เปนชอหนงสอทตพมพในป 2006

ค�าอปมานหมายความวาอยางไร? ผเขยน โธมส ฟรดแมน (Thomas Friedman)

มองวาสบเนองจากกระบวนการโลกาภวตน เศรษฐกจโลกไดเขาสยคใหมท

การแขงขนในระดบโลกทวความรนแรงขนอยางมาก เศรษฐกจของชาตแยก

ตวเองออกจากกระบวนการแขงขนนไดเพยงเลกนอย และเวทการแขงขน

ในโลกกมความเทาเทยมกน ในวลของฟรดแมน ภมทศนทางเศรษฐกจโลก

ปจจบนจง “แบน” มากกวาในอดต <กลาวคอไมอยในลกษณะพระมดเชนเคย

ผเลนทงหลายทงปวงมโอกาสมากขนกวาเดม> ฟรดแมนระบปจจยท

ขบเคลอนกระบวนการโลกาภวตนไวดงน

• ตงแตทศวรรษ 1950 เปนตนมา อปสรรคทางการคาถกรอออกไป

อยางคอยเปนคอยไปโดยขอตกลงระหวางประเทศ จากขอตกลง

ขององคการการคาโลก (WTO) หรอขอตกลงทวไปเกยวกบ

ภาษศลกากรและการคา (GATT) ซงมากอน WTO ผลคอภาษ

ศลกากรขาเขาลดลงและยกเลกขอจ�ากดการน�าเขาหลายขอ ตงแต

อ�าเภอใจในระดบหนง เหมอนกบแบบทดสอบบคลกภาพรอชาช (Ror-

schach test) ทใชรองรบความคดไดแทบทกแบบ

ในแผนงานพนฐานของสมาพนธสหภาพแรงงานแหงเยอรมน

(Confederation of German Trade Unions - DGB) มการกลาวถง

ระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมวาเปน “ความกาวหนาทาง

ประวตศาสตรทมนยส�าคญมาก” นอกจากนองคกรหนงซงจดตงโดย

สมาคมนายจางในอตสาหกรรมโลหะและไฟฟากถกเรยกวา “องคกร

รเรมเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคม” แสดงวาเกอบทกองคกรการเมอง

เหนดกบระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคม โดยยอมรบความผนแปร

ทส�าคญในเรองสมดลระหวางนโยบายสงคม การก�ากบดแล และ

เศรษฐกจกลไกตลาด

โลกาภวตน -

โลกแบน

1. การขจดอปสรรค

ทางการคา

ตวขบเคลอน

โลกาภวตน

74

ทศวรรษ 1970 เปนตนมา อตราการแลกเปลยนระหวางเงนตรา

ของประเทศตางๆ กไดปลอยใหเปนตามกลไกตลาดเสยเปน

สวนใหญ ภายในเขตการคาเสรระดบภมภาคของสหภาพยโรป

และขอตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ (NAFTA ประกอบดวย

สหรฐอเมรกา แคนาดา และเมกซโก) กไดยกเลกขอจ�ากดทาง

การคาเกอบทงหมด สวน Mercosur ในลาตนอเมรกาและ ASEAN

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตกมวตถประสงคแบบเดยวกน

• จนถงเมอเรวๆ น ยโรป อเมรกา และญปนมพลงอ�านาจครอบง�า

ตลาดโลก แตในปจจบนหลายตอหลายประเทศกลายมาเปนคแขง

ส�าคญของประเทศเหลาน ตงแตทศวรรษ 1970 เปนตนมา จน

คอยๆ เปดเศรษฐกจจากในอดตทใชระบบวางแผนจากสวนกลาง

และโดดเดยวจากการคาโลกมาเปนเศรษฐกจทใชกลไกตลาดและ

เปดสตลาดโลก จนท�าใหเศรษฐกจจนมอตราการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจสง ปจจบนจนเปนประเทศทสงออกมากทสดในโลก

แซงเยอรมนไปแลว หลงจากเกดจดหกเหทางประวตศาสตรในป

1989 ทสหภาพโซเวยตลมสลายและยโรปตะวนออกเปลยนผาน

ไปสระบบเศรษฐกจทใชกลไกตลาดซงขณะนกก�าลงแขงขนอยใน

การคาโลก ประเทศอนเดยกเชนกนทไดเปดเสรทางเศรษฐกจโดย

เปลยนจากนโยบายคมครองอตสาหกรรมภายในประเทศและมการ

ก�ากบดแลทเขมงวด มาด�าเนนการคลายกบจนในแงทใชวธผลกดน

ใหเกดการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจคลายๆ กน ดวยการด�าเนนการ

เชนน ประชาชนมากกวาสองพนลานคนไดเขาไปสการแขงขนใน

ตลาดโลก

• นวตกรรมทางเทคนค (technical innovation) เปนปจจยเรง

กระบวนการของสองหวขอขางตนซงถกขบเคลอนโดยพลงทาง

การเมอง ตวอยางจากผลพวงของนวตกรรมกเชน ปรากฏการณท

ตนทนคาใชจายในการโทรศพทขามประเทศปจจบนลดลงเหลอแค

เศษเสยวของอตราเดมเทานน ทงนเพราะมเทคโนโลยใยแกวน�าแสง

ทท�าใหศนยรบโทรศพทในอนเดยสามารถรบสายจากคนทอยใน

สหรฐอเมรกา หรออกตวอยางหนง ผคนสามารถสงสนคาจากนคร

2. การเตบโตของ

เศรษฐกจเกดใหม

3. นวตกรรม

ทางเทคนค

75

ฮมบรกเพอใหสงไปยงนครเซยงไฮผานทางอนเทอรเนตโดยใชเวลา

ไมกวนาท หรอซอฟตแวรของบรษทหนงในกรงปารสกถกพฒนา

ขนทเมองบงกาลอรในอนเดย หรอการท�าบญชซงสามารถยายจาก

เดมทท�ากนในลอนดอนไปท�าทกรงปรากแทน และระบบโลจสตกส

สมยใหมกท�าใหหวงโซการผลตทสลบซบซอนเกดขนไดจรง โดย

เออใหมการผลตและประกอบชนสวนในพนทตางๆ แลวผลตภณฑ

ขนสดทายกจะถกสงไปขายทวโลก นอกจากนตนทนในการขนสง

ทางเรอกลดลง และการเดนทางโดยอากาศยานกไมไดเปนสนคา

ฟมเฟอยอกตอไปแลว

แลวใครเลาคอผ ชนะในยคโลกาภวตน? ค�าตอบคอกล มประเทศ

เศรษฐกจฐานความร (knowledge economies) เปนกลมทไดประโยชน

สงสดจากกระบวนการน กลาวอกนยหนงประเทศทมอตสาหกรรมการวจย

อยางเขมขนจะมโอกาสขายสนคาและบรการในตลาดโลกไดดกวาประเทศ

อน เชน ผลตภณฑอยางไอพอดทแมจะเสยคาใชจายสงมากในขนตอนการ

พฒนา แตหลงจากนนกสามารถน�าไปผลตดวยตนทนตอหนวยทคอนขาง

ต�าและสามารถขายไดเปนลานเครองในตลาดโลก แตถาการขายถกจ�ากด

อยแคตลาดในประเทศ ตนทนในขนตอนการพฒนาสนคาอาจสงกวาก�าไรท

จะไดจรง <เพราะไมไดประโยชนจากการประหยดจากขนาด> ผลก�าไรของ

โปรแกรมซอฟตแวร เพลง หรอหนงแตละเรอง หลงจากผลตออกมาแลว

ยงตลาดใหญเทาไหรกจะยงขายไดมากขน ท�าก�าไรไดมากขนเทานน

หลกอยางนใชไดเชนกนกบสนคาอตสาหกรรมทผานการคดคนพฒนา

มาอยางเขมขน เชน รถยนตรนใหมกอนจะวางตลาดไดตองผานการวจย

และพฒนามาอยางยาวนาน 5-10 ป และมตนทนทสง อยางเทคโนโลยใหมๆ

เชน ระบบขบเคลอนแบบไฮบรด <เชน รถยนตไฮบรดซงใชเชอเพลงไดสอง

ประเภท> จะมการลงทนพฒนากตอเมอตลาดส�าหรบรถทใชระบบแบบนม

ขนาดใหญพอ อตสาหกรรมรถยนตในญปนและเยอรมนซงน�าเงนมาลงทน

ในการพฒนาเปนจ�านวนมากจงไดก�าไรมหาศาลจากโลกาภวตน อาจกลาว

โดยทวไปไดวาประเทศทพลเมองมการศกษาสงและไดรบการฝกอบรมอยาง

ดซงมการดงดดนกวจยและคนงานในกลมทใชความรสรางสรรค (creative

knowledge worker) จะเปนผชนะในโลกยคโลกาภวตน

ผชนะจากระบบ

เศรษฐกจฐานความร

ในโลกาภวตน

ผลของการผลต

สนคาอตสาหกรรม

มลคาสง

76

แตสถานการณส�าหรบผลตภณฑแบบรวมกอง (bulk goods) ประเภท

ทผลตงายๆ ทละมากๆ จะไมเหมอนกบสนคาทกลาวขางตน อยางโรงงาน

ทผลตสนคาเชนเสอยด ตนทนของสนคาทผลตแบบรวมกองเชนนจะเพม

เกอบอตราเดยวกบจ�านวนสนคาทถกผลตออกมา ดงนนความไดเปรยบ

เชงเปรยบเทยบอนสบเนองจากมแรงงานทไดรบการศกษา/การฝกอบรม

รวมทงมโครงสรางพนฐานทดกวา จะไมมผลกบสนคากลมทผลตไดงายน

มากนก ซงการวจยและการพฒนาในผลตภณฑประเภทนจะไมมบทบาท

สกเทาไร ผลคอการผลตสนคาแบบรวมกองจะหายไปจากประเทศทคาจางสง

การผลตสนคาเหลานจะยายฐานการผลตไปยงแหลงทมตนทนการผลตต�า

ทสด ยกตวอยางเชนอตสาหกรรมสงทอ แตกอนเปนอตสาหกรรมทใหญทสด

สาขาหนงในยโรป แตปจจบนหดตวลงเหลอแคการผลตเพอตลาดเฉพาะกลม

(niche market) เทานน เชน เสอผาทมการออกแบบใหเกไก เปนตน สวน

การผลตสนคาแบบคราวละมากๆ ในโรงงานไดยายฐานการผลตไปประเทศ

อนเดย บงกลาเทศ และจนกนหมดแลว

นนหมายความวาเศรษฐกจทงสองรปแบบ ทงเศรษฐกจฐานความรทขาย

สนคาทมตนทนการพฒนาสงหรอใชความคดสรางสรรคมาก และเศรษฐกจท

ผลตสนคาแบบรวมกองและขายในราคายอมเยา ลวนมสทธไดประโยชน

จากโลกาภวตนทงสน และในความเปนจรงกเปนเชนนน เชน เยอรมน

ซงเปนประเทศ “สงออกชนน�าระดบโลก” มาเปนระยะเวลาอนยาวนาน

กสงออกรถยนตและสนคาทนทมคณภาพสงไปขายทวโลก นกออกแบบ

ชาวอตาลและฝรงเศสซงออกแบบเสอผาระดบหรหราฟมเฟอยไปขาย

ทวโลก <ทแมขายไดในตลาดเฉพาะกลมแตกไดประโยชนเหมอนกน> บรษท

ไอทอเมรกนเชนกเกลและไมโครซอฟทกเปนทร จกทงในจนและรสเซย

เหมอนกบประเทศตนทางคออเมรกา ในอกทางหนงเศรษฐกจฐานความร

กไดประโยชนจากการน�าเขาสนคารวมกองทตนทนต�าและราคาถกกวา เชน

เครองปงขนมปง ถงเทายาว เฟอรนเจอรยหออเกย เปนตน กลาวอกนยหนง

คอสนคาทผลตในจน ยโรปตะวนออก และประเทศทมเศรษฐกจคาจางต�า

ประเทศอนๆ นนราคาลดลงเรอยๆ เมอเปรยบเทยบกบอ�านาจซอของคน

ในชวงสองทศวรรษทผานมา

ผลอนเนองจากสนคา

ทผลตแบบรวมกอง

ประโยชนของ

โลกาภวตน

77

แตการพฒนาเหลานกมมตทไมดเหมอนกนคอ

1. ไมใชทกคนทไดประโยชนเทาเทยมกนจากโลกาภวตน คนจ�านวน

มากไมไดประโยชนเลยและบางคนถกตดขาดจากการไดประโยชนใน

กระบวนการโลกาภวตน คนงานโรงงานสงทอในยโรปคงไมสขสบายนกเมอ

บรษทไอททตงอยขางๆ มค�าสงซอเขามาจนเตม แตโรงงานสงทอของตน

ตองปดตวลงเพอยายฐานการผลตไปประเทศทมอตราคาจางต�า ในภาพรวม

ทงหมด ความเจรญรงเรองไดเพมขนทงในประเทศทร�ารวยและประเทศก�าลง

พฒนา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทวโลกในชวงสองทศวรรษหลงป 1990

สงขนอยางทไมเคยมมากอน เฉพาะจนประเทศเดยวตงแตทศวรรษ 1970

เปนตนมา คน 400 ลานคนมความเปนอยทสงกวาเสนความยากจนสมบรณ

ทก�าหนดโดยสหประชาชาต แมวาจะมคนจ�านวนไมนอยทเดยวในนนทอย

ในสภาพการจางงานไมมนคง แตในขณะเดยวกนการกระจายความรงเรอง

กเหลอมล�ากวาทเคยเปนมา ทงในประเทศพฒนาแลวและประเทศก�าลง

พฒนาซงชองวางรายไดยงคงถางกวางขนเรอยๆ

2. การเปดเสรการคาโลกไดด�าเนนมาอยางยากล�าบาก ใชเวลาหลาย

ทศวรรษ แตสงทเรยกวาโลกาภวตน “เชงลบ” ทมการยกเลกการก�ากบดแล

ตางๆ กลบเกดขนอยางรวดเรวกวาโลกาภวตน “เชงบวก” ซงหมายถงการ

จดวางมาตรฐานทางสงคมใหมๆ ทกลายมาเปนสงจ�าเปน การวางมาตรฐาน

ทวานไมไดคบหนาเทาไรนก ยกตวอยางเชน พธสารเกยวโตวาดวยการ

คมครองสภาพภมอากาศ จนบดนทกรฐกยงมไดใหสตยาบนครบแมเวลาผาน

มาแลว 15 ป ทงรฐทไดใหสตยาบนกใชวาทกรฐจะไดปฏบตตามพนธกจทวางไว

นอกจากนมาตรฐานทางสงคมระดบโลก เชนบรรทดฐานทองคการแรงงาน

ระหวางประเทศก�าหนดไวส�าหรบคมครองคนงาน กเปนมาตรฐานแบบไมม

ขอผกมดใหรฐภาคตองท�าตาม สวนขอตกลงตางๆ ของสหประชาชาตท

วาดวยสทธทางสงคมและเศรษฐกจขนพนฐานนนเปนขอตกลงทผกมด

ภายใตกฎหมายระหวางประเทศแตไมไดมบทลงโทษจรงจง สรปคอยงมอะไร

ตองท�าอกมากเพอใหสทธตางๆ แปลงมาสการปฏบต

ความกงวลทพดถงกนบอยๆ คอแนวคดทวาโลกาภวตนนนเปน “การ

แขงขนเพอไปสระดบทต�าสด” ในแงทวาแตละประเทศพยายามจดการให

มาตรฐานทางสงคมและสงแวดลอมต�ากวาประเทศคแขงเพอความไดเปรยบ

การขาดมาตรฐาน

ทางสงคมทเปนสากล

เงามดของโลกาภวตน

ชองวางระหวาง

รายไดกวางขน

78

เชงการคาและการลงทน แตขอเสนอเชนนขดแยงกบขอเทจจรงทวาประเทศ

ทมมาตรฐานทางสงคมและสงแวดลอมสงสดกเปนประเทศทมความสามารถ

ในการแขงขนสงสด โดยเฉพาะประเทศกลมสแกนดเนเวยทมการก�ากบดแล

ดานสงแวดลอมเปนเลศและมระบบสวสดการทครอบคลมทสดในโลก โดยม

การเกบภาษในอตราสงเพอจดหาเงนทนมารองรบสงเหลาน ดงนนตนทนท

สงจงไมจ�าเปนวาจะท�าใหประเทศเสยเปรยบในการแขงขน อยางเชนประเทศ

ฟนแลนด สวเดน นอรเวย และเดนมารก ทมระบบการศกษา การฝกอบรม

และการวจยทยอดเยยม รวมทงมโครงสรางพนฐานทดเยยม มการบรหาร

จดการทมประสทธภาพ ปลอดการฉอราษฎรบงหลวง และมสนตภาพใน

สงคม กลาวอกนยหนงรฐสวสดการทพฒนาแลวในระดบสงสามารถยกระดบ

ความสามารถในการแขงขนและความเจรญรงเรองไดแมจะอยในบรบทตลาด

แบบเปด แตแนนอนวาสภาพทเขมแขงเชนนขนอยกบหลายปจจย เชน ตอง

สามารถขายสนคาทมคณภาพสงกวาตนทนทกอขนมา ถาท�าไมไดกจะแพใน

เวทโลกาภวตน สดทาย การทหลายประเทศทมมาตรฐานทางสงคมสงแตยง

ท�าก�าไรจากกระบวนการโลกาภวตนได ไมไดหมายความวามาตรฐานสงคม

เหลานจะแพรกระจายไปทวโลกโดยอตโนมต

ทกลำวมำนมนยตอระบอบสงคมประชำธปไตยอยำงไร?

• ในแงตนก�าเนด ระบบทนนยมและระบอบประชาธปไตยเกยวพน

โยงใยกนอยางใกลชด

• ระบบทนนยมสามารถน�าพาไปสสภาวะความไมเทาเทยมกนซงจะ

สงผลบนทอนระบอบประชาธปไตย สงคมประชาธปไตยตองขบคด

ปญหานและชทางแกไข

• ในมมมองของสงคมประชาธปไตย ทนนยมทมการประสานกนเปน

โมเดลทดทสด เพราะชวยใหระเบยบทางเศรษฐกจมเสถยรภาพกวา

มความยตธรรมทางสงคมกวา และความสมพนธในการจางงาน

มลกษณะระยะยาวมากกวาเมอเปรยบเทยบกบระบบทนนยมแบบ

ทไมมการประสานกน

• โลกาภวตนสงผลใหเกดความกาวหนาทางเศรษฐกจไปทวโลกและ

กระตนใหเกดพลวตทางเศรษฐกจในระดบสง แตในขณะเดยวกน

กสงผลท�าใหเกดประเดนทางสงคมใหมๆ ขนหลายประเดน

แรงกดดนจากการ

แขงขนกนท�าใหม

การลดมาตรฐาน

ทางสงคมและ

สงแวดลอมหรอไม?

ตวอยางเพอคดคาน:

สแกนดเนเวย

79

เพออธบายแนวนโยบายเศรษฐกจของสงคมประชาธปไตยใหชดเจน

เราควรมองกวางไปกวากรอบนโยบายเศรษฐกจแบบแคบๆ มองใหลก

ไปถงคานยมทสงคมประชาธปไตยมตอสงคมในฐานะทเปนหนวยองครวม

ทงนเพราะการพฒนานโยบายใดกตามตองค�านงถงหนวยสงคมทงหมดเสมอ

แมแตในนโยบายทมวตถประสงคเฉพาะ เชน นโยบายในดานเศรษฐกจหรอ

สงคม

บทท 4 แนวนโยบายเศรษฐกจ ของสงคมประชาธปไตยครสเทยน เครลล และ ซมอน เฟาท

บทนน�ำเสนอ

• แนวนโยบายเศรษฐกจของสงคมประชาธปไตย

• คานยมหลกของสงคมประชาธปไตย คอเสรภาพ ความยตธรรม

และความเปนปกแผน

• สทธขนรากฐานทสงคมประชาธปไตยพยายามผลกดนใหมการ

ยอมรบและน�าไปปฏบตจรงอยางเตมขน

• หลกการวาดวยความยงยน ความเทาเทยมทางสงคม และการ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ตองอยในนโยบายเศรษฐกจของสงคม

ประชาธปไตยหากตองการบรรลคานยมหลกและสทธขนรากฐาน

80

4.1 คานยมหลก

เสรภาพ ความยตธรรม และความเปนปกแผน คอคานยมหลกใน

ปรชญาสงคมประชาธปไตย สงคมประชาธปไตยมงใหคานยมเหลาน

เกดขนจรงในสงคม คานยมหลกทงสามในสงคมประชาธปไตยมความ

ส�าคญเทาๆ กนและค�าจนซงกนและกน ใหการสนบสนนกนแตกไประงบ

คานยมอนในนนดวย

คานยมหลกดงกลาวของสงคมประชาธปไตยและความเปนมา

ไดมการอธบายอยางละเอยดไวแลวในหนงสอชดเดยวกนทชอ รากฐาน

สงคมประชาธปไตย ดงนนในเลมนจะอธบายและใหค�าจ�ากดความแตพอ

สงเขป

• เสรภาพ หมายถงการใชชวตทบคคลเปนผก�าหนดตวเอง (self-

determined) กลาวคอในชนแรกคนเราตองมเสรภาพจากการทรฐ

หรอสงคมเขามาแทรกแซงตามอ�าเภอใจ แตวาเสรภาพทแทจรงจะ

เกดขนกตอเมอเงอนไขทางเศรษฐกจและสงคมอย ในสภาพท

เอออ�านวยใหมการใชเสรภาพ

• ความยตธรรม มพนฐานมาจากการททกคนมศกดศรแหงความ

เปนมนษยเทาเทยมกน และไมไดมความเทาเทยมกนเฉพาะในดาน

กฎหมายเทานน แตรวมถงการมโอกาสทเทาเทยมกนในการม

สวนรวมและการเขาถงระบบประกนสงคม ไมวาจะมพนฐาน

ครอบครว พนเพทางสงคม ทรพยสนแตกตางกนหรอเปนเพศใด

กตาม

• ความเปนปกแผน หมายความถงความเตมใจทจะชวยผ อน

โยฮนเนส เรา (Johannes Rau) จากพรรคสงคมประชาธปไตย

เคยกลาวถงความเปนปกแผนวาเปนเสมอนปนทยดสงคมเขาไว

ดวยกน

ประวตศาสตรวาดวยคานยมหลกทงสามนมความโดดเดนมาก มราก

ประวตศาสตรมาตงแตยครแจง (Enlightenment) โดยเรมตนในฐานะท

เปนค�าขวญของการปฏวต คอการเรยกรองใหม “เสรภาพ เสมอภาค และ

ภราดรภาพ” อนเปนลกษณะเดนของการปฏวตฝรงเศสในป 1789 ตงแตกลาง

เสรภาพ

ความยตธรรม และ

ความเปนปกแผน

เสรภาพ: ชวตท

ตนเองเปนผก�าหนด

ความยตธรรม:

การมสวนรวมและ

ความมนคง

ความเปนปกแผน:

ยนหยดรวมกน

รากประวตศาสตร

81

ศตวรรษท 18 ขบวนการแรงงานไดรณรงคเคลอนไหวเรยกรองสงเหลาน

และตอนทพรรคสงคมประชาธปไตยแหงเยอรมนเพงจดตงขนมาใหมๆ โดย

แฟรดนนด ลสซาล (Ferdinand Lassalle) ในป 1863 ปรากฏวาคนงานได

ถกทอค�าวา “เสรภาพ เสมอภาค และภราดรภาพ” ลงบนผนธงของพวกเขา

ในทสดพรรคสงคมประชาธปไตยกเปนพรรคการเมองแรกทใส

คานยมหลกคอเสรภาพ ความยตธรรม และความเปนปกแผนเขาไปใน

แผนงานพนฐานของพรรคทเรยกวาแผนงานโกเดสแบรกในป 1959 ตอมาใน

อกเกอบสองทศวรรษใหหลง (1978) พรรคสหภาพครสเตยนประชาธปไตย

กบรรจ 3 คานยมหลกนเขาไปในแผนงานพนฐานแผนแรกของพวกเขา

เหมอนกน แมการตความคานยมเหลานจะแตกตางจากพรรคสงคม

ประชาธปไตย

ในปจจบนคานยมหลกเหลานไมไดเปนขอเรยกรองของขบวนการ

ปฏวตอกตอไป แตเปนสงททกกลมการเมองส�าคญๆ ใหการยอมรบ อยางไร

กตาม ไมไดหมายความวาทกพรรคการเมองจะมฉนทามตตอคานยมเหลาน

เหมอนกน

ความแตกตางทส�าคญในเรองคานยมหลกระหวางแนวทางทางการเมอง

แบบตางๆ นน แบงไดเปน 2 ระดบ

1. การท�าความเขาใจคานยมหลกหนงๆ

คานยมหลกหนงๆ นนสามารถตความไดหลายทาง เชน เวลา

พดถงเสรภาพ คนจะตความไมเหมอนกน กลมเสรนยมจะเนนใน

สงทเรยกวาสทธและเสรภาพพลเมองเชงลบ โดยหลกๆ คอสทธ

ทจะไดรบการคมครองจากการกระท�าตามอ�าเภอใจโดยรฐและ

สทธในการปกปองทรพยสนสวนบคคล แตสงคมประชาธปไตย

ไปไกลกวานน โดยเนนวาคนเราจะมเสรภาพอยางแทจรงได

กตอเมอเกดสทธและเสรภาพพลเมองในเชงบวก เสรภาพท

แทจรงในมมมองสงคมประชาธปไตยนนหมายความวา ล�าพง

การรบรองสทธในเรองการแสดงความคดเหนอยางเดยวนน

ไมพอหากค�านงถงเรองเสรภาพในการพด กลาวคอยงจ�าเปน

ทสงคมหรอรฐตองจดการใหคนสามารถแสดงเสรภาพในการ

พดไดอยางมประสทธผลผานทางการจดการศกษาและอนๆ

อำนเพมเตม:

Tobias Gombert

(2009), Founda-

tions of Social

Democracy, Social

Democracy Read-

ers, Volume 1,

Berlin, pp. 11-37.

การตความคานยม

หลกตางกน

82

รปท 5 สทธและเสรภาพพลเมองในเชงลบและในเชงบวก

2. ความสมพนธรวมกนของคานยมหลก

นอกเหนอจากการตความคานยมหลกของปจเจกบคคล ยง

ส�าคญทจะตองพจารณาความสมพนธรวมกนระหวางคานยมหลก

ดวย เพราะมความแตกตางอยางมากในแงผลลพธ ถามการจดให

คานยมหนงในนนมความส�าคญมากกวาหรอเทาๆ กบคานยมอน

ซงขอนจะเหนชดเจนถาเราไปดแนวคดเสรนยมทางการเมองของ

อเมรกา (ในแบบดงเดม ไมใชแบบอเมรการวมสมย) กลาวคอ

ในความเขาใจแบบเสรนยมนน เสรภาพเปนคานยมหลกทมความ

ส�าคญในอนดบตนๆ เลยทเดยว เสรภาพอยางเชนเสรภาพในการ

ค�ำถำมพนฐำน มการก�ากบดแลและสถานการณ

อะไรบางทขดขวางหรอเปนอปสรรคในการน�า

หลกเสรภาพสวนบคคลมาปฏบต

ค�ำถำมพนฐำน สงคมจะตองท�า

อะไรบางเพอใหทกคนมเสร

สทธกบเสรภาพพลเมอง

ทงในเชงลบและในเชงบวก

ขอเสนอของอสรนยม

การจดการใหเกดสทธและเสรภาพพลเมอง

ในเชงบวกแกคนนน เปนการตดทอน (และ

ท�าลาย) สทธและเสรภาพพลเมองในเชงลบ

ควรตองใหความส�าคญเปนอนดบแรกแกสทธ

และเสรภาพในเชงลบ

ขอเสนอของสงคมประชำธปไตย

สทธพลเมองและเสรภาพทงเชงลบและเชง

บวกตองมความส�าคญเทาๆ กนถาจะให

สามารถน�าแนวคดเหลานมาปรบใชและท�าให

เกดผลแกทกคน

สทธและเสรภำพพลเมอง

ในเชงบวก

• เอออ�านวยทางวตถให

สามารถใชสทธได

• เปนสทธทจะไปเสรม

ขดความสามารถของ

ปจเจกบคคลในการใช

สทธและเสรภาพ

พลเมองอยางแขงขน

• สทธทางสงคม

สทธและเสรภำพพลเมอง

ในเชงลบ

• สทธอยางเปนทางการ “เพอ

ปองกนไมใหสทธถกคกคาม”

• สทธในการคมครอง

ปจเจกบคคลจากการ

แทรกแซงโดยรฐ

• เสรภาพคงอยเมอไมมการ

จ�ากดควบคม (เชงแกนสาร)

• มความถกตองสมบรณทาง

กฎหมาย (legal validity)

มารองรบกเพยงพอแลว

ความเกยวของกนระหวางสทธและเสรภาพ

พลเมองทงในเชงลบและเชงบวกเปนสงท

ตองพสจนใหเหน ไมใชแคอางเฉยๆ

จดเนนในคานยม

หลกตางกน

83

แขงขน หรอเสรภาพในการถอครองกรรมสทธ มกจะไดรบความ

ส�าคญมากกวาคานยมดานความยตธรรม (หรอ “ความเปน

ธรรม”) ซงเปนตวจ�ากดเสรภาพการถอครองกรรมสทธ แตสงคม

ประชาธปไตยไมไดจดอนดบคานยมเหลานใหแตกตางกน แตเนน

ย�าวาคานยมหลกทงสามมความส�าคญเทาๆ กน

อกอยางหนงคอ แมในเยอรมนกลมการเมองทส�าคญๆ ทงหมดจะอางถง

คานยมหลกทงเสรภาพ ความยตธรรม และความเปนปกแผน แตบอยครงท

พวกเขาตความคานยมเหลานแตกตางกนออกไป

4.2 สทธขนพนฐาน

ในการตรวจสอบวาคานยมหลกทงสามมนยอยางไรตอแนวนโยบาย

เศรษฐกจในสงคมประชาธปไตย เราประสบกบปญหา 2 ชน

หนง ยงมการถกเถยงเรองคานยมหลกเหลานกนอยมาก กลมการเมอง

มหลากหลายกลมและกมวฒนธรรมทแตกตางกนซงเชอมพวกเขาเขากบ

สงตางๆ ไมเหมอนกน ดงนนจงไมสามารถสรางฐานความคดกวางๆ อนเปน

ทยอมรบทวไปในการใชวางแนวนโยบายเศรษฐกจ

สอง คานยมหลกมบทบาทอยในระดบนามธรรมทสงมาก แตการอธบาย

แนวนโยบายเศรษฐกจนนตองพดในเชงปฏบตหรอความเปนไปได ดงนน

ล�าพงคานยมหลกเหลานจงยงไมเพยงพอส�าหรบใชเปนค�าแนะน�าทแมนย�า

และเปนรปธรรมแกแนวนโยบายเศรษฐกจ

ดงนนคานยมหลกของสงคมประชาธปไตยจงเปนกรอบแนวคดส�าคญ

เมอตองอธบายนโยบายเศรษฐกจแนวสงคมประชาธปไตย แตกรอบน

จ�าเปนตองวางอยบนพนฐานทนาเชอถอและกวางกวาเดม รวมทงตองมความ

แมนย�าและเปนรปธรรมดวย

“พเลยง” ของสงคมประชาธปไตยตระหนกอยเสมอถงความทาทาย

เหลาน นกรฐศาสตรชอ โทมส เมเยอร เสนอวา เพอรบมอกบความทาทาย

สงคมประชาธปไตยอยาองแคคานยมหลกหรอคานยมพนฐาน แตตององ

คานยมหลกคอ

พนฐานของแนว

นโยบายเศรษฐกจ:

ปญหาสองขอ

1. คานยมหลก

ไมเปนทยอมรบ

ของทกกลม

2. คานยมหลก

เปนเรองท

นามธรรมมาก

จดอางอง: กตกา

วาดวยสทธมนษยชน

ของสหประชาชาต

84

กบสทธขนพนฐานดวย ในฐานะทเปนจดอางองส�าคญส�าหรบทฤษฎสงคม

ประชาธปไตยไมวาจะเปนแนวใดกตาม เมเยอรเสนอใหบรรจสทธขนพนฐาน

ไวในกตกาดานสทธมนษยชนของสหประชาชาต เรองนไดอธบายรายละเอยด

ไวใน รากฐานสงคมประชาธปไตย

หลายคนเสนอวาควรอางองตามกตกาของสหประชาชาตในการก�าหนด

แนวนโยบายเศรษฐกจของสงคมประชาธปไตย

• กตกาของสหประชาชาตนนมลกษณะสากล ถอไดวาเปนทมา

ของสทธขนพนฐานทมความสอดคลองตอเนองทสด มผลผกพน

ทางกฎหมาย รวมทงขามวฒนธรรมและขามชาตมากทสด

ซงหมายความวาเปนขอตกลงทดทสดส�าหรบการอยรวมกน

ของมนษย

• กตกาของสหประชาชาตไดก�าหนดสทธทางเศรษฐกจทเปน

รปธรรมและชดเจนมากส�าหรบปจเจกบคคลทกคน

ดงนนในตอนนจะอธบายสทธ ขนพนฐานดงทระบในกตกาของ

สหประชาชาตอยางละเอยด และจะพจารณาดวยวามนยอยางไรตอนโยบาย

เศรษฐกจแนวสงคมประชาธปไตย รวมทงกลาวถงดวยวาสงคมประชาธปไตย

ตางจากกลมการเมองอนในแงนโยบายเศรษฐกจอยางไร

ในป 1966 สหประชาชาตไดรางกตการะหวางประเทศวาดวยสทธ

มนษยชน 2 ฉบบ

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองฉบบน

(กตกาดานพลเมอง) สวนใหญจะพดถงสงทเรยกวาสทธและเสรภาพพลเมอง

ในเชงลบ พดอกอยางหนงคอเปนสทธทจะไดรบการคมครองจากการ

แทรกแซงตามอ�าเภอใจโดยรฐหรอโดยสงคมสวนรวม ซงจะน�าพาไปสการ

บนทอนเสรภาพสวนบคคล เสรภาพในลกษณะนกเชนสทธเสรภาพและ

ความมนคงปลอดภยสวนบคคล (ขอ 9) สทธทจะ “มความคดเหนโดยไมถก

แทรกแซง” และสทธในการเลอกตงอยางเสรโดยการลงคะแนนเสยงแบบ

ปดลบ (ขอ 29)

สวนกตกาอกฉบบหนงวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

(กตกาดานสงคม) สวนใหญเปนการระบถงสทธและเสรภาพพลเมอง

ขามวฒนธรรม

และขามชาต

1966: กตกาของ

สหประชาชาต

สองฉบบ

1. กตกาวาดวย

สทธพลเมองและ

สทธทางการเมอง

ของสหประชาชาต

2. กตกาดานสงคม

ของสหประชาชาต

85

ในเชงบวก กลาวคอใหรฐและสงคมออกมาตรการเอออ�านวยและสงเสรม

ใหบคคลสามารถใชสทธทตนไดรบ สทธในทางบวกนกเชนสทธในการ

ท�างาน (ขอ 6) สทธทจะมสภาพแวดลอมในการท�างาน “ทยตธรรม”

ปลอดภย และถกสขลกษณะ (ขอ 7) สทธการรวมตวกนอยางเสรเปน

สหภาพแรงงาน (ขอ 8) สทธในการมประกนสงคม (ขอ 9) สทธในการ

ไดรบการศกษาโดยไมตองเสยคาใชจายและเขาถงการศกษาขนสงได

อยางเทาเทยมกน (ขอ 13)

กตกาดานพลเมองปจจบนม 151 รฐแลวทไดใหสตยาบน สวนกตกา

ดานสงคมม 148 รฐทใหสตยาบน อยางไรกตาม จากขอเทจจรงทวารฐท

ลงนามในกตกาเองกมการละเมดสทธและเสรภาพพลเมองอยางเปนระบบ

นาจะท�าใหเราหยดฉกคดวาล�าพงขอตกลงของสหประชาชาตทมความ

ชอบธรรมอยางเปนทางการนนไมเพยงพอถาจะใหบรรลถง “อดมคตทวา

มนษยผ มเสรตองมเสรภาพจากความกลวและการขาดปจจยทจ�าเปน”

อนเปนขอความทอยในกตกาทกลาวถง บอยครงทสทธและการไดใชสทธนน

แยกกนอยคนละขว

นอกจากนสทธทระบในกตกาดานสงคมไมไดผกมดใหรฐด�าเนนการดาน

สทธขนพนฐานในทนท เพยงแตใหรฐด�าเนนการดานสทธขนพนฐานอยาง

คอยเปนคอยไป กตกาไดอธบายพนธกจทรฐจะตองด�าเนนการในลกษณะ

ทวาสทธอยางเปนทางการนนจะไดรบการสงเสรมใหบรรลผลและสนบสนน

ใหเกดผลจรง

เปนจดมงหมายของสงคมประชาธปไตยทจะใหทกๆ ทบรรลสทธขน

พนฐานในดานการเมอง พลเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมตาม

ทระบในกตกาของสหประชาชาต ในทางทไมไดเปนแคการปรบใชตาม

ระเบยบแบบแผน แตเปนการใหเกดผลในทางปฏบตจรง แกนสารของ

สงคมประชาธปไตยคอเปนแผนงานเพอใหเกดการสงเสรมสทธและเสรภาพ

พลเมองทงในเชงบวกและเชงลบไปทวโลกอยางสม�าเสมอ

สวนเรองทว าสทธและเสรภาพพลเมองไปคดงางกนหรอไม? ม

น�าหนกเทากนจรงหรอไม? หรอสงหนงมความส�าคญมากกวาอกสงหนง

หรอไม? กเปนดงทนายออสคาร ลาฟอนเทน (Oskar Lafontaine) ได

ชองวางระหวาง

สทธทระบในกตกา

ทางสงคมของ

สหประชาชาตกบ

การประยกตใชจรง

นนกวางเหลอเกน

สงคมประชาธปไตย:

มงใหขอตกลงของ

สหประชาชาต

เกดผลจรง

เราจะมาเปรยบเทยบ

ชงระหวางสทธของ

พลเมองกบเสรภาพ

ไดหรอไม

86

จดประเดนถกเถยงนในการใหสมภาษณครงหนง โดยตงค�าถามวาจรงๆ แลว

เสรภาพในการพดนนเปนสงส�าคญแคไหนส�าหรบผตกเปนเหยอโรคเอดส

ในแอฟรกา (Der Tagesspiegel, 15 สงหาคม 2008) ค�าถามนมนยวาสทธ

และเสรภาพพลเมองนนชวยแตผมอนจะกนทสามารถแสดงความคดเหน

ตางๆ ผานสอเทานนใชหรอไม? และบางคนจะไดประโยชนจากเสรภาพ

ของสอจรงถาคนเหลานนยากจนกระทงไมมสตางคพอทจะซอหนงสอพมพ

ใชหรอไม? นกเศรษฐศาสตรอนเดยเจาของรางวลโนเบล อมาตยา เซน

(Amartya Sen) เสนอวา “ไมเคยมภาวะขาดแคลนอาหารอยางหนกใน

ประเทศประชาธปไตยทมสอเสร” (Sen 1999) กลาวอกอยางหนงคอ

โดยทวไปภาวะขาดแคลนอาหารอยางรนแรงมสาเหตมาจากปญหาการ

กระจายทรพยากรในแงทวาคนไมสามารถเขาถงอาหารอยางเพยงพอ รฐบาล

ตองตอบค�าถามเหลานแกพลเมองของตน และหากตองการไดรบเลอกตง

อกสมยหนงกจะไมสามารถวางเฉยตอปญหาทางสงคมเหลานไดในระยะ

ยาว โดยเฉพาะถาพวกเขาประกาศผานทางสอเสร ดงนนในแนวคดของ

เซน เสรภาพจะน�าพาไปสความเทาเทยมทางสงคม เขาเชอวารฐและสงคม

ตองสรางฐานใหกบการกระท�าและเสรภาพอยางเปนอสระ นหมายความวา

เสรภาพทแทจรงจะคงอยไดเมอมระบบประกนสงคมขนต�าและมการจดหา

บรการทเปนประโยชนโดยทวไป (เชน บรการดานสขภาพและการศกษา)

สทธพลเมองและสงคมขนพนฐาน รวมถงสทธและเสรภาพพลเมองทงใน

เชงบวกและเชงลบ มความเกยวพนซงกนและกน ไมสามารถใชตวใดตวหนง

ไปคดงางตวอนๆ ได วลล บรนดท กลาวสนทรพจนอ�าลาต�าแหนงหวหนา

พรรคการเมองโดยเนนย�าความเชอมโยงในเรองน เขากลาววา “นอกเหนอ

จากสนตภาพแลว สงทส�าคญทสดส�าหรบผมมากกวาสงอนใดคอเสรภาพ

ไมมค�าวาถา หรอค�าวาแต นเปนเสรภาพส�าหรบคนจ�านวนมาก ไมใชส�าหรบ

คนจ�านวนนอย นอกจากนยงตองเปนเสรภาพในการแสดงความรสกผดชอบ

ชวดและความคดเหน อกทงตองเปนเสรภาพจากความขาดปจจยทจ�าเปน

และความกลว” (Brandt 1987: 32) ดงนนสงทส�าคญส�าหรบ วลล บรนดท

ในดานหนงคอตองมเสรภาพจากการกระท�าโดยอ�าเภอใจและการกดข กลาว

คอเปนสทธและเสรภาพพลเมองเชงลบ และในอกดานหนงคอเปนเสรภาพท

สทธขนพนฐานทง

เชงลบและเชงบวก

นนพงพากนและกน

วลล บรนดท:

“เสรภาพจากการขาด

ปจจยทจ�าเปน

และความกลว”

87

มาจากชวตทมความมนคงในทางวตถ กลาวคอเปนสทธและเสรภาพพลเมอง

เชงบวก สงคมประชาธปไตยแตกตางจากประชาธปไตยอสรนยมอยางชดเจน

ในแงทวาไดสนบสนนใหเกดสทธขนพนฐานไปทวโลกอยางแทจรง

สงคมประชำธปไตยกบประชำธปไตยอสรนยม

สงคมประชาธปไตยกบประชาธปไตยอสรนยมเปนตวแบบในอดมการณ

ในทางทฤษฎ ยากทจะพบในโลกแหงความเปนจรง แตกจ�าเปนทจะตอง

พยายามท�าความเขาใจโมเดลประชาธปไตยทแตกตางกนเหลานเพอสราง

จดยนของแตละคน

ทงประชาธปไตยอสรนยมและสงคมประชาธปไตยนนองมาจาก

ประชาธปไตยเสรนยม และดงนนจงมรากรวมกนดงน

• ประชาธปไตยแบบพหนยมกบหลกนตธรรม

• อ�านาจทางการเมองในกรอบรฐธรรมนญ

• อธปไตยของปวงชนอยบนพนฐานหลกการเสยงขางมากในแบบ

ประชาธปไตย

อยางไรกตาม สงคมประชาธปไตยกบประชาธปไตยอสรนยมตางกน

อยางชดเจนตรงความสมพนธระหวางสทธและเสรภาพพลเมองในเชงบวก

และเชงลบ ประชาธปไตยอสรนยมมมมมองวาการใหสทธและเสรภาพ

พลเมองในเชงบวกจะไปบนทอนหรออาจท�าลายสทธและเสรภาพพลเมอง

ในเชงลบ สงคมประชาธปไตยเหนวาสทธและเสรภาพพลเมองทงเชงลบและ

เชงบวกมความส�าคญเทาๆ กน หากจะใหใชไดกบทกระเบยบแบบแผนและ

เพอใหเกดการเปลยนแปลงอยางแทจรง

เพยงการมสทธและเสรภาพพลเมองอยางเปนทางการตามทประชา-

ธปไตยอสรนยมเสนอนนยงไมเพยงพอในมมมองของสงคมประชาธปไตย

เพราะความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจจะน�าพาไปสสงเหลาน (ด Meyer

2005b: 15):

• ความสมพนธแบบพงพาและการตกเปนเบยลาง (subordination)

• สภาพการท�างานทไรความเปนมนษย

• โอกาสทไมเทาเทยมกนในการใชสทธพลเมองทางการเมอง

โมเดลประชาธปไตย

ทแตกตางกน…

…ซงมรากรวมกน

เพยงแคสทธและ

เสรภาพพลเมองทได

รบการยนยนอยาง

เปนทางการนน

ไมเพยงพอ

88

ลองมาดทตวอยางการแสดงความคดเหน จากมมมองของแนวคด

อสรนยมนนเหนวาการทรฐไมท�าอะไรทไปจ�ากดเสรภาพในการพดกเปน

สงทเพยงพอแลว เชน ไมมมาตรการเซนเซอรสอ แตในมมมองของสงคม

ประชาธปไตย รฐจ�าเปนตองด�าเนนการอยางแขงขนตออกขนหนง และ

สงเสรมใหมโอกาสในการแสดงความคดเหนอยางแทจรงและเทาเทยมกน

การสงเสรมนตองรวมไปถงการจดการใหมการเขาถงขอมลและการศกษา

อยางเทาเทยมกนเพอใหพวกเขาสามารถแสดงความคดเหนเปนของ

ตนเองได นอกจากนตองมการจดระเบยบสทธความเปนเจาของสอมวลชน

ทงหลาย ในลกษณะทพวกเขาจะไมสามารถใชอ�านาจสอทมอย ในมอ

มาเปนพาหะในการน�าเอาความคดความอานของตนไปครอบง�าคนอน การ

ใชสอในทางทผดอยางนเปนการละเมดพนธะทางสงคมทเปนสวนหนงของ

กรรมสทธสวนบคคลซงเปนลกษณะส�าคญของสงคมประชาธปไตย ในมมมอง

ของประชาธปไตยอสรนยม การเขาไปแทรกแซงเสรภาพในการถอครอง

กรรมสทธนนเปนสงทยอมรบไมได

แมวาสงคมประชาธปไตยและประชาธปไตยอสรนยมจะมาจากพนฐาน

เดยวกน แตทงสองแนวคดมสมมตฐานตางกน ซงท�าใหมจดมงหมายในเรอง

ระเบยบเศรษฐกจทแตกตางกนมาก

เชน ทาทของทงสองฝายตอกลไกตลาดนนแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ประชาธปไตยอสรนยมมองตลาดวาเปนสงทแสดงออกซงเสรภาพ ดงนนจง

มงใหตลาดมการก�ากบดแลกนเอง ในทางตรงกนขาม สงคมประชาธปไตย

บอกวาถาปลอยใหตลาดมเสรอยางเบดเสรจอาจน�าไปสผลลพธทไมพง

ประสงคส�าหรบสงคมสวนรวม ตวอยางเชนวกฤตตลาดการเงนเมอป 2008

ดงนนสงคมประชาธปไตยจงเรยกรองใหผนกปจจยทางสงคมเขาไวในกลไก

ตลาดดวย โดยวธการคอใหมการก�าหนดกรอบทางการเมองและใหมการ

ก�ากบดแลโดยรฐ

สรปคอสงคมประชาธปไตยและประชาธปไตยอสรนยมแมจะมาจาก

ตนแบบเดยวกนคอประชาธปไตยเสรนยม แตกตางกนชดเจนโดยเฉพาะ

ในเรองนโยบายเศรษฐกจ

สงคมประชาธปไตย

กบประชาธปไตย

อสรนยม

มวตถประสงค

แตกตางกน

ตวอยาง: เสรภาพ

ในการพด

การน�าขอพจารณา

ทางสงคมเขามาให

ฝงอยในระบบกลไก

ตลาดเปนสงจ�าเปน

89

รปท 6: เปรยบเทยบประชาธปไตยแบบเสรนยม ประชาธปไตยอสรนยม

และสงคมประชาธปไตย (รวมทงในมตทางเศรษฐกจ)

ในมตเศรษฐกจ ทงหมดทกลาวขางบนนหมายความถง

ประชาธปไตยอสรนยม

ประชำธปไตยอสรนยม

มพนฐานคอ

• การถอครองกรรมสทธโดยไมม

พนธะในทางสงคม

• กลไกตลาดมการก�ากบดแล

กนเองโดยผเลนในตลาด

• จ�ากดประชาธปไตยใหอยในมต

การเมองเทานน

• มการยนยนอยางเปนทางการ

(formal validity) ในเรอง

สทธมนษยชน

• มการใหสทธและเสรภาพพลเมอง

ในเชงลบ

• ถอครองกรรมสทธโดยไมตอง

มพนธะทางสงคม กลาวอกอยาง

หนงคอมสทธในความเปน

เจาของอยางเบดเสรจสมบรณ

• ตลาดทผซอผขายก�ากบดแล

กนเอง

• ท�าความเขาใจวาตลาดเปน

สถาบนทรบรองเสรภาพใหคน

ไดอยางเตมทเบดเสรจ

• ไมยอมรบแนวคดการสราง

ประชาธปไตยในทางเศรษฐกจ

ประชำธปไตยเสรนยม

มลกษณะเดนคอ

• เปนประชาธปไตยแบบพหนยม

ภายใตหลกนตธรรม

• เปนประชาธปไตยทองสทธ

มนษยชน

• มรากฐานแนวคดเสรนยม

แบบยโรป

สงคมประชำธปไตย

มพนฐานดงน

• สทธทางสงคมและเศรษฐกจ

ขนพนฐาน

• รฐธรรมนญใหหลกประกนสทธ

ขนพนฐาน (การมสวนรวมแบบ

มการก�ากบดแล, สทธประโยชน

ในทางกฎหมายดานประกนสงคม,

มการกระจายแบงปนโดยใชหลก

ความเปนธรรม)

• การจดใหมสทธและเสรภาพ

พลเมองทงในเชงลบและเชงบวก

ซงไมใชแคในระดบทางการ แต

เปนในระดบโลกความเปนจรงดวย

• ถอครองกรรมสทธและมพนธะ

ทางสงคม

• ระบบตลาดมปจจยในทางสงคม

ตดตรงอยดวย

• มความตงเครยดระหวางกลไก

ตลาดกบประชาธปไตย

• การสรางประชาธปไตยในทาง

เศรษฐกจ

ประชาธปไตยเสรนยม สงคมประชาธปไตย

ประชาธปไตยอสรนยม

ปะทะ สงคมประชาธปไตย

90

กลไกตลาดในมมมองของสงคมประชาธปไตยนนปรากฏอยในแผนงาน

ฮมบรก (Hamburg Programme) ของพรรคสงคมประชาธปไตยเยอรมน

ซงระบวา

4.3 หลกการของนโยบายเศรษฐกจ

ในเชงรปธรรม คานยมหลกและสทธขนพนฐานตามแนวคดสงคม

ประชาธปไตยมนยตอนโยบายเศรษฐกจของสงคมประชาธปไตยอยางไร?

ผเขยนเหนวา นโยบายของสงคมประชาธปไตยทมงใหบรรลถงคานยม

หลกและใหมการปฏบตตามหลกสทธขนพนฐานในโลกความเปนจรง จ�าเปน

ตองยดโยงกบหลกการ 3 ขอคอ

• การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

• ความยตธรรมทางสงคม

• ความยงยน

ในมมมองของสงคมประชาธปไตย สามหลกการนตองไดรบความ

ส�าคญในแงนโยบายเศรษฐกจอยางเทาๆ กน นท�าใหสงคมประชาธปไตย

แตกตางจากอนรกษนยม อสรนยม และประชานยมฝายซาย โดยแตละ

“ในความเขาใจของเรา ระบบตลาดเปนรปแบบทจ�าเปนในการ

ประสานกนทางเศรษฐกจ และมคณสมบตเหนอกวาทางเลอกอน แต

กลไกตลาดนนถาปลอยใหท�างานโดยตวมนเองจะเสมอนเปนคนตาบอด

ทงในทางสงคมและสงแวดลอม ตลาดโดยตวมนเองไมสามารถจดหา

สนคาสาธารณะใหแกประชาชนในปรมาณทเพยงพอได ถาจะใหตลาด

แสดงศกยภาพไดเตมท ตองมการก�ากบดแลโดยรฐซงสามารถบงคบใช

บทลงโทษ (sanctions) ใชกฎหมายทมประสทธผล และจดการใหเกด

ราคาทเปนธรรม” (Hamburg Programme 2007: 17)

การเจรญเตบโต

ความยตธรรม

ทางสงคม

และความยงยน

สามหลกการ

91

กลมจะเนนแคหลกการใดหลกการหนงเทานน ตอเมอหลกการเหลานไดรบ

ความส�าคญเทากนเทานนจงจะเกดการเจรญเตบโตเชงคณภาพ (qualitative

growth) และกจะเกดเปนความกาวหนาทยงยนทมงเนนใหเกดประโยชนแก

สวนรวม

ทกมาตรการของนโยบายเศรษฐกจสามารถวดประเมนดวยการดวา

ไดปฏบตกบสามหลกการนอยางยตธรรมเทาเทยมแลวหรอไม หลกการ

ดงกลาวจงถอเปนเกณฑในการประเมนนโยบายทางเศรษฐกจของสงคม

ประชาธปไตย

รปท 7 สำมเหลยมหลกนโยบำยเศรษฐกจของสงคมประชำธปไตย

กำรเจรญเตบโต

ในการรางกตกาตางๆ ของสหประชาชาต ไดเนนวามนษยควรมชวต

อยดวย “เสรภาพจากความกลวและการขาดปจจยทจ�าเปน” ในแงรปธรรม

ขอความนมความหมายวา จะตองท�าใหเกด “การพฒนาดานเศรษฐกจ สงคม

และวฒนธรรมอยางมนคงสม�าเสมอ และมการจางงานอยางเตมก�าลงและ

การเจรญเตบโต

สงคมประชาธปไตย

ความยงยนความยตธรรม

ทางสงคม

กตกาดานสงคม

ของสหประชาชาต:

“เสรภาพจากความ

กลวและการขาด

ปจจยทจ�าเปน”

92

มผลตภาพ” สวนเสรภาพจาก

การขาดปจจยทจ�าเปนแสดงถง

การได รบการสนบสนนด าน

ปจจยพนฐาน และการจะบรรลจด

มงหมายนได ประเทศจ�าเปนตอง

มผลตภณฑมวลรวมประชาชาต

(gross national product - GNP)

ซงจะประกนความเจรญรงเรอง

ในขนต�าใหแกผคน ในทางหนง

เรองนใหความส�าคญกบความ

มงคงของปจเจกบคคล แตใน

อกทางกใหความส�าคญกบความ

เจรญร งเรองของสงคมทงหมด

ทงนเพราะในการด�าเนนการเพอ

กจการสาธารณะนนจ�าเปนตองม

ทรพยากรอยางเพยงพอ

สงคมจะมเสรภาพ ความ

ยตธรรม และความเปนปกแผนได

จ�าเปนตองมความเจรญรงเรอง

ซงจะไดมาจากการเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจ กลาวอกอยางหนง

คอประเทศตองมการผลตทให

ผลตภาพสงและสร างมลค า

เทานนจงจะสามารถสรางพนท

ใหแกความเจรญร งเรองสวน

บคคลและสวนรวมได ในทาง

ประวตศาสตรมหลกฐานบงชวา

ในชวงทเศรษฐกจชาตเตบโตอยางยงยน การกระจายผลตภณฑประชาชาต

มกจะเปนธรรมกวาในชวงทเศรษฐกจถดถอย การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

กำรเจรญเตบโตทำงเศรษฐกจ:

คอการเพมขนของผลตภณฑมวล

รวมในประเทศ (gross domestic

product - GDP) หรอกลาวอกอยาง

หนงคอ การเจรญเตบโตในมลคา

ตลาดของสนคาและบรการทงหมด

ทงมวลทผลตในระบบเศรษฐกจ

ของชาต โดยมข อสมมตทวไป

วาเศรษฐกจจะมการเจรญเตบโต

ไมในรปแบบใดกรปแบบหนงอย

เสมอ เชน ภาวะชะงกงน (stagna-

tion) ทเรยกวา “การเจรญเตบโต

เปนศนย” (zero growth) ในขณะท

ถ าป รมาณการผล ตด ง ล งจะ

พจารณาวาเปนการเจรญเตบโตท

ตดลบ แตถาราคาเพมขนกจะมอง

วาเปนการเจรญเตบโตในทางบวก

อยางนอยกในกรณการเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจท ไม หกเงนเฟ อ

(nominal economic growth) ใน

ทางตรงกนขามในกรณการเจรญ

เตบโตทแทจรง (real growth) จะ

มการตดปจจยเรองราคาออกไป

(Wirtschaftslexikon 2009)

ปรมาณการเจรญ

เตบโตทางเศรษฐกจ

ขนต�าสดคอเงอนไข

ส�าคญทจะท�าให

สงคมมเสร ยตธรรม

และเปนปกแผน

93

จ ง เป นเง อนไขในการบรรล

คานยมและจดมงหมายของสงคม

ประชาธปไตย ดงทน�าเสนอใน

หนงสอเลมน

“การเจรญเตบโต” ถาพด

ใหถกตองมนมความหมายวา

อย างไร? แนวคดของพรรค

สงคมประชาธปไตยเรองการ

เจรญเตบโตทถกตองนนมความ

เปลยนแปลงในชวงไมกทศวรรษ

ทผานมา

ใ นป 1 9 6 7 ร ฐ มนตร

กระทรวงกจการเศรษฐกจสงกด

พรรคสงคมประชาธปไตย คารล

ชลเลอร ซงภายหลงได เป น

รฐมนตรกระทรวงการคลง ไดวาง

เป าหมายนโยบายว าจะต อง

ให ม “การเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจอยางคงทและเพยงพอ”

หล งจากท ประ เทศเยอรมน

ตะวนตกในตอนน นบญญต

กฎหมายออกมาฉบบหนงชอ

กฎหมายวาดวยความมเสถยร-

ภาพและการเจรญเตบโต นอก

เหนอจากเป าหมายดงกล าว

ชลเลอรยงระบจดมงหมายหลก

อนๆ ของนโยบายเศรษฐกจ

ในรฐบาลท เขาเป นรฐมนตร

อยคอ จดการการวางงานและ

“กำรเจรญเตบโต” ในแผนงำน

ฮมบรก

“ความมงคงและคณภาพชวต

ทสงเปนเปาหมายหลกในนโยบาย

เศรษฐกจของสงคมประชาธปไตย

มาโดยตลอด ในอดตมกเขาใจวาความ

กาวหนาเปนเรองของการเจรญเตบโต

ในเชงปรมาณ แตปจจบนเราประสบ

กบแรงกดดนจากการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศอยางรวดเรว จาก

ระบบนเวศทตองรบภาระหนกหนวง

เกนไป และจากการเตบโตของ

ประชากรโลก สงเหลานบบใหเราตอง

ปรบทศทางการพฒนาเสยใหมใหเปน

แนวทางทเนนรบมอกบอนาคต ซง

การพฒนาจะน�าไปสความกาวหนา

ดวยหรอไมนนขนอยกบการรบมอของ

เรา เราตองการความกาวหนาทยงยน

เศรษฐกจทมพลวต ความยตธรรมทาง

สงคม และสงคมทมความรบผดชอบ

ตอสงแวดลอมเคยงคกนไป เพอบรรล

สงเหลานจ�าเปนตองมการเจรญเตบโต

เชงคณภาพพรอมไปกบการลดการ

บรโภคทรพยากร คนควรจะมโอกาส

ท�ามาหากนโดยไดท�างานทมคณคา

และปลอดภยจากการขดรด ทกคน

ควรไดรบสวนแบงอยางเปนธรรม

จากความมงคงทรวมกนสรางขนมา”

(Hamburg Programme 2007: 42)

กฎหมายวาดวย

ความมเสถยรภาพ

กบการเจรญเตบโต

แหงป 1967:

“การเจรญเตบโตท

สม�าเสมอและ

เพยงพอ”

“การเจรญเตบโต”

หมายถงอะไร

94

เงนเฟอใหอยในระดบต�า และใหมดลยภาพดานการคาระหวางประเทศ ทง

สขอนเรยกวา “สจดมงหมายส�าคญในนโยบายเศรษฐกจ” (magic square)

ดงนนหนาทของรฐกคอจดการใหความผนผวนทางเศรษฐกจนอยลง และ

ปองกนไมใหเศรษฐกจถดถอยตามแนวทางทฤษฎส�านกเคนส

หนงสอทรงอทธพลทชอ The Limits to Growth (ขอจ�ากดในการเจรญ

เตบโต) ซงตพมพในป 1972 ท�าใหคนตระหนกมากขนกวาเดมวาการเจรญ

เตบโตนนเกยวของกบการบรโภควตถดบและการท�าลายสงแวดลอม ผลคอ

กระตนใหมการพดคยถกเถยงกนมากยงขนในประเดนทวา การเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจเปนสงทนาปรารถนาหรอเปนไปไดหรอไมในระยะยาว

ในชวงเดยวกนกมการรบเอาแนวคดการเจรญเตบโตทมมตสลบซบซอน

กวาเดม แนวคดนมงใหเกดการผสมผสานนวตกรรมดานเทคโนโลย การ

ฟนฟสงแวดลอม และความกลมเกลยวทางสงคม จากบรบทน ในป 2000

ภายใตการน�าของรฐบาลสงคมประชาธปไตย ไดมการท�าขอตกลงทเรยกวา

ยทธศาสตรลสบอน (Lisbon Strategy) ทมจดมงหมายคอท�าใหยโรปเปนเขต

เศรษฐกจทมการแขงขนและมพลวตสงทสดในโลกภายใน 10 ป

ดงนนความเขาใจเรองการเจรญเตบโตนนเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

ในชวงทศวรรษ 1960 คนจะสขใจกบการเจรญเตบโตแบบดงเดมกนมาก

ตอมาในยคทศวรรษ 1970 มการวพากษวจารณการเจรญเตบโตกนมากขน

พรอมกนนกมการปรบทศนคตโดยมองไปทการเจรญเตบโตเชงคณภาพมาก

ยงขน ซงหมายความวาคนเรมตองการนโยบายทสงเสรมใหมความกาวหนา

ทางสงคมและลดการบรโภคทรพยากร ทศนคตทมความสลบซบซอน

กวาเดมท�าใหเปนไปไดทจะเกดสมดลระหวางการเจรญเตบโต ความยงยน

และความเทาเทยมทางสงคม

ควำมเทำเทยมทำงสงคม

ความเทาเทยมทางสงคมในฐานะทเปนหลกนโยบายเศรษฐกจนน

มาจากมมมองแบบสงคมประชาธปไตย และเปนเรองทเขาใจไดในทาง

เศรษฐศาสตรดวย

หากพจารณาคานยมหลกและสทธขนพนฐานของสงคมประชาธปไตย

1972, ขอจ�ากด

ในการเจรญเตบโต:

วพากษวจารณ

แนวคดทเนน

การเจรญเตบโต

เปนหลก

2000, รายงาน

ยทธศาสตรลสบอน:

แนวคดการเจรญ

เตบโตนน

สลบซบซอน

แนวคดการเจรญ

เตบโตเชงคณภาพ

น�าเอาปจจยเรองการ

บรโภคทรพยากร

กบความกาวหนา

ทางสงคมเขามา

พจารณาดวย

95

อยางจรงจง จ�าเปนตองมนโยบายเศรษฐกจทใหความส�าคญแกความ

เทาเทยมทางสงคม ไมไดมแตคานยมหลกเรองความยตธรรม เสรภาพ

และความเปนปกแผนทางสงคมเทานนทเปนตวผลกดนใหท�านโยบาย

อยางน แตยงมาจากสทธขนพนฐานทมาจากขอตกลงของสหประชาชาต

ตวอยางเชน ความตองการ “การมมาตรฐานการด�ารงชพทเพยงพอ” แต

ผหญงกควร “มสภาพการท�างานทดไมนอยไปกวาผชาย โดยไดรบคาตอบแทน

เทากนส�าหรบงานทเหมอนกน” และม “อาหาร เครองนงหม และทอย”

รวมทงม “สทธทจะไดรบการศกษา” และดงนนควรมหลกประกนวาจะม

“การพฒนาบคลกภาพของมนษยอยางเตมท”

สงคมประชาธปไตยมงทจะท�าใหเกดสงคมทองอยกบความเปนพลเมอง

ทางสงคม (social citizenship) ซงบคคลแตละคนตองไดรบหลกประกนวา

จะไดรบการคมครองศกดศรแหงความเปนมนษยผานการสนบสนนดาน

ปจจยทจ�าเปน เพอใหมนใจวาทกคนสามารถมสวนรวมทงในสงคมและ

ในระบอบประชาธปไตยได ไมวาจะประสบความส�าเรจในทางวตถหรอไม

ดงนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจงเปนเงอนไขทจ�าเปนในมมมองสงคม

ประชาธปไตย แตกไมไดเปนจดมงหมายในตวของมนเองและจ�าเปนตอง

พจารณาประเดนความเทาเทยมทางสงคมและความยตธรรมควบคกนไป

ดวย ผลผลตจากเศรษฐกจทมพลวตและกอใหเกดผลตภาพนน จ�าตองจดการ

ใหมการกระจายอยางเปนธรรมดวย การท�าอยางหลงนจะประกนวาทกคน

สามารถหาเลยงชพไดในงานทมคณคา ปลอดจากความกงวลตออนาคต

และจะไดสวนแบงทเปนธรรมจากการเตบโตของผลตภณฑประชาชาต

ในเยอรมน ความเทาเทยมทางสงคมในระเบยบเศรษฐกจถกก�าหนด

อยในมาตรา 19 ของรฐธรรมนญ ซงใหค�าจ�ากดความสหพนธสาธารณรฐ

เยอรมนวาเปน “สหพนธรฐทางสงคม” (social federal state) นอกจากน

มาตรา 14 กก�าหนดพนธะตอสงคมของผเปนเจาของทรพยสนสวนบคคลวา

“ทรพยสนนนน�ามาซงการมภาระผกพนบางอยาง การใชทรพยสนนนตอง

เปนไปเพอสาธารณประโยชนดวย”

เชน เจาของอาคารทอยอาศยใหเชาหามใชประโยชนอาคารในทาง

ทผด คอไมใหใชในการเกงก�าไร แตตองบ�ารงรกษาอาคารและน�าอาคาร

ขอตกลงทางสงคม

ของสหประชาชาต:

“มาตรฐานในการ

ครองชพทเพยงพอ”

ความเทาเทยมทาง

สงคมถกก�าหนดอยใน

รฐธรรมนญเยอรมน

96

มาใหเชาจรง หรอในการท�าธรกจทวไป ผจดการทงหลายมความรบผดชอบ

ไมเฉพาะแตการจายเงนปนผลใหแกผถอหนเทานน แตตองรบผดชอบตอ

สงคมสวนรวมดวย เชน ดวยการพยายามคงไวซงการจางงานและชวย

ปกปองสงแวดลอม ใครกตามทไดรบสวนแบงความมงคงจากสงคมในสดสวน

ทมากควรท�าอะไรใหสงคมมากเชนกนเพอเปนการตอบแทน แนวคดทวา

การเปนเจาของทรพยสนนนโยงกบความรบผดชอบตอสงคมถงขนเปน

ภาระผกพนอยางนคอคณลกษณะเดนของสงคมประชาธปไตย

แตหลกความเทาเทยมทางสงคมจะไมไปขดแยงกบหลกสรางความ

ส�าเรจดวยตนเอง (merit principle) ทบรรจอยในระบบเศรษฐกจกลไกตลาด

หรอ? ความเทาเทยมทางสงคมจะไมไปบนทอนแรงจงใจในการท�างานซงเปน

สวนประกอบส�าคญของระบบเศรษฐกจทมพลวตและมการเจรญเตบโตหรอ?

ค�าถามแบบนชใหเหนถงความตงเครยดทแทจรงระหวางแนวคดทผลกดน

การเจรญเตบโตกบแนวคดทสงเสรมความเทาเทยมทางสงคม

แตความเปนจรงคอ การพฒนาผลตภาพและการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจจ�าเปนตองมฐานรองรบทางสงคมอยตลอดเวลา การสรางมลคา

มเงอนไขอยวาตองมความเทาเทยมทางสงคมในระดบขนต�า เชน นก

เศรษฐศาสตรอเมรกนทชอรอดรก (Dani Rodrik) ไดท�าวจยและพสจนวารฐท

จดการใหมประกนสงคมในระดบสงเปนรฐทประสบความส�าเรจทางเศรษฐกจ

ดวย ผลวจยชใหเหนถงความจรงทวาประกนสงคมเปนตวกระตนใหคนม

แรงจงใจในการท�าอะไรตางๆ อกทงคนทไดรบประโยชนจากการคมครอง

ทางสงคมจะมทาทเปดกวางตอการเปลยนแปลงมากกวา พรอมทจะเสยง

และสรางนวตกรรมมากกวา (ด Rodrik 1997: 178ff)

ความเชอมโยงทวานไมเปนทโตแยงกนมากนก แมกระทง ฮนส-แวรเนอร

ซนน ทปจจบนเปนประธานสถาบนวจยเศรษฐกจ IFO แหงกรงมวนก

ซงถอกนวาสถาบนนมทาทเปนมตรตอภาคธรกจ ยงกลาวในปาฐกถาน�า

ทมหาวทยาลยลดวจ-มกซมเลยนในป 1958 วา “[ความเปนปกแผน] เปน

ตวทชวยใหคนหนมคนสาวมความร สกมนคงและมนใจในตวเองในการ

ฉกฉวยประโยชนจากสถานการณทมความเสยงแตในขณะเดยวกน

กเตมไปดวยโอกาส ดงนนผมไมเชอตามความเหนทมอยอยางแพรหลาย

ภาระผกพนทาง

สงคมจากทรพยสน

สวนบคคล: ตวอยาง

มความขดแยง

ระหวางความ

เทาเทยมทางสงคม

กบหลกสรางความ

ส�าเรจดวยตนเอง

หรอไม?

รอดรก: ในการสราง

มลคาตองมความ

เทาเทยมทางสงคม!

แมแตนกวจารณ

กยอมรบวา

รฐสวสดการจะ

สงเสรมผลตภาพ

97

ว ารฐสวสดการเป นสงทแพง

เกนไป ตรงกนข ามผมกลบ

คดวาเปนไปไดอยางยงทมแต

รฐสวสดการเทานนทสามารถ

ปลดปลอยพลงการผลตในระดบ

สงจนท�าใหเศรษฐกจพลกฟนขน

มาไดในชวงหลงสงครามโลก”

(Sinn 1986: 566-77)

ส งคมประชาธป ไตยจ ง

พยายามทจะบรรลถงสภาวะ

สมดลระหวางการเจรญเตบโตกบ

ความเทาเทยมทางสงคม จะเหน

เรองนไดจากโมเดลของสวเดน

ทมความส�าเรจดานเศรษฐกจ

ซงสาเหตหนงมาจากมความ

เทาเทยมทางสงคมในระดบสง

ดงจะอธบายตอไปในบทท 6 ซง

เปนบททศกษาประสบการณของ

ประเทศตางๆ

ควำมยงยน

ความยงยนเปนหลกการ

ส�าคญตวทสามเบองหลงนโยบาย

เศรษฐกจแนวสงคมประชาธปไตย

ความย งยนครอบคลมท งมต

สงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม

ประเดนดานสงแวดลอมมกถกเชอมโยงเขากบแนวคดความยงยน

ในขอเทจจรง ปฏกรยาตอความยงยนครงแรกกมาจากการค�านงถงปญหา

สงแวดลอม แนวคด “ความยงยน” มตนตอมาจากการจดการปาไม นายเกออรก

“ควำมเทำเทยมทำงสงคม” ใน

แผนงำนฮมบรก

“ ร า ย ไ ด ก บ ท ร พ ย ส น ใ น

ประเทศเยอรมนไมไดมการกระจาย

อยางเปนธรรม จดมงหมายของ

นโยบายภาษของพรรคส งคม

ประชาธปไตยคอควบคมไม ให

สถานการณความไมเทาเทยมแยลง

และสร างสภาวะทคนสามารถ

เขาถงโอกาสตางๆ ไดอยางเทา

เทยมกน เราสนบสนนการเพมขน

ของค าจ า งท ส มพนธ กบการ

เจรญเตบโตของผลตภาพและ

สถานการณเงนเฟอ เราตองการเหน

ทรพยสนจ�านวนมากกวาเดมตกอย

ในมอของกลมคนงาน การทคนงาน

มสวนรวมกบทนวสาหกจจะท�าให

เขามรายไดเพมขนจากอกแหลง

หนง ซงเปนการท�าใหเกดความ

แนใจวาลกจางจะไดรบสวนแบง

ทเปนธรรมยงขนจากความส�าเรจ

ของบรษท ทงยงเปนแรงผลกดน

ใหเกดนวตกรรมและผลตภาพ”

(Hamburg Programme 2007: 43f)

สมดลระหวาง

แนวทางมงการ

เจรญเตบโตกบ

ความเทาเทยมกน

ทางสงคม

แนวคด “ความ

ยงยน” มตนตอ

มาจากวนศาสตร

98

ลดวจ ฮารตจ (Georg Ludwig Hartig) นกเกษตรนยมและนกเขยนดานปาไม

ในยคศตวรรษท 18 บอกวามนษยควรยตการท�าลายปาเพอเอาไปท�าไมซง

ไดแลว หรอไมท�าลายในปรมาณทมากไปกวาทจะสามารถปลกทดแทนได

ในปจจบนความยงยนทางสงแวดลอมหมายความวาสงแวดลอมจะตองไดรบ

การดแลรกษาใหไมเปลยนแปลงเทาทเปนไปได เพราะเปนฐานทขาดไมได

ส�าหรบการด�ารงชวตของคนรนหลง ดงนนวธการส�าคญในอนทจะใหม

ความยงยนดานสงแวดลอมคอการอนรกษทรพยากร การปกปองสภาพ

ภมอากาศ การคมครองพนธพชและสตว และจ�ากดการปลอยมลภาวะส

สงแวดลอม อยาลมวาสทธขนพนฐานทอย ในขอตกลงสหประชาชาต

ดานสงคมเนนย�าเรองนโดยอางองถง “การปรบปรงสขลกษณะ ... ของ

สงแวดลอมทกแงมม” (ขอ 12) และบอกวาใหเนนการปกปองพนฐาน

ธรรมชาตแหงชวตเพอใหทกคนสามารถด�ารงชวตอยไดเปนอนดบแรก ไมใช

แควาเพอใหอนชนรนหลงไมขาดแคลนสงทจ�าเปนในการด�ารงชวตเทานน

แตเพราะคนในยคปจจบนจ�าเปนตองมน�าดมทสะอาดและคณภาพอากาศท

เออตอสขภาพเหมอนกน

พรรคสงคมประชาธปไตยชใหเหนถงความส�าคญของความยงยนตงแต

ชวงแรกๆ ทมการหยบยกประเดนสงแวดลอมมาพดกน

ในป 1983 แนวคดความยงยนถกหยบยกขนมาโดยคณะกรรมาธการ

บรนดทลนด (Brundtland Commission ตงตามชออดตนายกรฐมนตร

ประเทศนอรเวย) ทตงขนมาโดยสหประชาชาต คณะกรรมาธการนประกาศวา

แตแนวคดวาดวย “ความยงยน” นนมมตทางเศรษฐกจแนบแนนอยกบ

มตดานสงแวดลอม ในรายงานศกษาฉบบสมบรณทเสนอโดยคณะกรรมการ

สอบสวนของสภาผแทนราษฎรเยอรมนในป 1998 ทชอ “วาดวยแนวคดความ

“การพฒนาอยางแขงแกรงยงยนเปนการพฒนาทสนองตอบ

ความจ�าเปนของคนในยคปจจบนโดยไมไปบนทอนความสามารถ

ของชนรนหลงในอนทจะสนองตอบตอความจ�าเปนของเขา” (อางใน

Hauff 1987: 46)

1983, คณะ

กรรมาธการ

บรนดทลนด

มตทางเศรษฐกจ

ของความยงยน

99

ยงยน: จากโมเดลสการปฏบต”

ชวาความยงยนทางเศรษฐกจ

หมายความวาในการสรางความ

มงคงนนตองท�าในลกษณะทให

คนรนหลงมโอกาสสรางไดดวย

เชนกน ทงนเพอเปนการด�ารงไว

ซงหลกการของระบบเศรษฐกจ

กลไกตลาดเพอสงคม และใน

การบรรลถงความยงยนดงกลาว

จ�าตองมการจดหาเงนทนอยาง

แขงขนเพอสนบสนนการใชจาย

สาธารณะ เพอสรางและท�าน

บ�ารงรฐสวสดการ นอกจากน

จ�าเปนตองมการลงทนในระยะ

ยาวในการศกษา การวจย และ

โครงสรางพนฐานดวย

ความส� าคญของความ

ยงยนทางเศรษฐกจนนเหนได

ชดในชวงทเกดวกฤตการเงน

โลก การมงขวนขวายหาก�าไร

ระยะสนโดยไมสนใจในความ

ยงยน ไมแตจะเปนอนตรายตอ

บรษทเปนรายแหงเทานน แต

อาจบนทอนเสถยรภาพของ

ระบบเศรษฐกจทงหมดได

นอกจากนความยงยนยงมมตทางสงคม ความยงยนทางสงคมหมายถง

การมสวนรวมอยางถาวรของสมาชกทกคนในสงคม และเปนการปรองดอง

อยางยงยนจากความตงเครยดทางสงคม กลาวอกนยหนงความยงยนจะ

ท�าใหความตองการขนพนฐานและการมสวนรวมทางสงคมมความมนคง

“ควำมย งยน” ในแผนงำน

ฮมบรกของพรรคสงคมประชำ-

ธปไตยเยอรมน

“หลกการความยงยนหมายถง

การคดพจารณาไปถงอนาคตกาล

ขางหนา โดยไมมองแคระยะสน

ไมใหความส�าคญกบปจจยทาง

เศรษฐกจเกนไป และไมถกครอบง�า

โดยตรรกะของการจดการแบบ

ธรกจ ความยงยนหมายความวา

การคดการวางแผนทางการเมอง

จะตองน�าปจจยทางสงคมเขามา

พจารณา และตองเขาใจในความ

หลากหลายตามแบบประชา-

ธปไตย ตองเขาใจถงความคงทน

ของสงแวดลอม และเขาใจถง

ความส�าคญของบรณาการทาง

สงคมและการมสวนรวมในทาง

วฒนธรรม ทงหมดนคอหลกชน�า

นโยบายสงคมประชาธปไตย”

(Hamburg Programme 2007:

17f)

ตวอยางเตอนให

ระมดระวง

แผนงานฮมบรก:

“ความยงยน

หมายถงใหคดโดย

ค�านงถงมตอนาคต”

100

กำรเจรญเตบโตในเชงคณภำพ: กำรด�ำเนนกำรหลกกำรทงสำม

โดยใหน�ำหนกเทำเทยมกน

การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ความเทาเทยมทางสงคม และ

ความยงยน คอจดมงหมายของนโยบายเศรษฐกจแนวสงคมประชาธปไตย

นนคอประยกตสามหลกการนโดยใหน�าหนกเทาๆ กน แตเปนไปไดหรอ

ทจะท�าอยางน? การเนนความเทาเทยมทางสงคมจะไมไปบนทอนโอกาส

ในการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจหรอ? การเจรญเตบโตนนสดทายจ�าเปน

ตองใชวตถดบ ผลคอจะไปลดทอนความยงยนใชหรอไม? ดเหมอนวาจะ

มความตงเครยดขดแยงกนระหวางสามหลกการน ดงนนจะด�าเนนการให

สามหลกการนเปนจรงอยางเทาเทยมกนไดอยางไร?

วลล บรนดท พดถงประเดนนตงแตป 1973 โดยกลาวถงหลกการ

เจรญเตบโตและความยงยนวา

“ทงปจเจกบคคลและสงคมไมสามารถด�ารงชวตอยไดถาไปท�าลาย

ธรรมชาต ถาเราไปท�าเชนนนกเปนการสวนทางการด�าเนนการเพอ

ความกนดอยดของมวลมนษย … มลภาวะทางเสยง ทางอากาศ และ

ทางน�าท�าใหเกดขอกงขาตอประโยชนทไดจากการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ อยางไรกตาม ผมอยากจะเตอนไมใหเราหาทางออกอยาง

มกงายเพอหนปญหา เชน ลดการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและ

ตดทอนผลตภาพลง มนเปนเรองของการทเราตองก�าหนดจดมงหมาย

ของการเจรญเตบโตวานาจะเปนอยางไร ใหมทไหน และเมอไหร

มากกวา และเปนเรองของการทเราตองเขาใจวาการเจรญเตบโตและ

หลกการทางเศรษฐศาสตรมไวเพอรบใชมนษยชาต ถาเราไมตองการ

ใหชวตเราถกพดพาไปโดย ‘สภาพแวดลอม’ แตตองการควบคมจดการ

สภาพทวา เรากตองครนคดกนใหมากๆ ถงเรองพรรคน และอยางนอย

กตองท�างานใหหนกขนอกนด” (วลล บรนดท, สนทรพจนเขารบ

ต�าแหนง, 18 มกราคม 1973)

มความตงเครยด

ขดแยงกนไหม

ระหวาง

สามหลกการน?

วลล บรนดท

วาดวยความ

สมพนธระหวาง

การเจรญเตบโต

กบความยงยน

101

ส งทบรนดท พยายามจะ

บอกคอ เราไมควรสนบสนนให

มการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

แบบไมมเงอนไข แตเราจ�าเปน

ตองพจารณาการเตบโตอยาง

ระมดระวงตลอดเวลาวาจะให

มการเจรญเตบโต ณ ทใด ม

กระบวนการอยางไร เพอจด

มงหมายอะไร และใครจะไดรบ

ป ร ะ โ ย ช น ? พ ร ร ค ส ง ค ม

ประชาธปไตยจงตองสลดความ

คดสนบสนนการเจรญเตบโต

อยางหลบหหลบตาออกไปและ

หนมาสงเสรมการเจรญเตบโต

เชงคณภาพ นนคอน�าป จจย

ความเทาเทยมทางสงคมและ

ความยงยนเขามารวมพจารณา

ในสดสวนสวนเทาๆ กน

จากเจตจ�านงของ วลล

บรนดท หากพจารณาอยาง

ถถวนกจะเหนทนทวา แมมความ

ตงเครยดระหวางสามหลกการน

แตทงสามหลกการนจะพงพา

กนและชวยสนบสนนซงกนและ

กน เปนทชดเจนแลววาความ

เทาเทยมทางสงคมเปนเงอนไข

หนงของเศรษฐกจทมพลวต นอกจากนความยงยนในสงแวดลอมกสามารถ

สงเสรมการเจรญเตบโตไดเหมอนกน ในเยอรมนอตสาหกรรมทมงพฒนาการ

น�าพลงงานกลบมาใช (regenerative energy) เปนหนงในอตสาหกรรมท

“กำรเตบโตในเชงคณภำพ” ใน

แผนงำนฮมบรกของพรรคสงคม

ประชำธปไตยเยอรมน

“ เราก�าลงท�างานเพอให ม

ความกาวหนาทยงยน โดยผสม

ผสานพลวตทางเศรษฐกจ ความ

ยตธรรมทางสงคม และสามญส�านก

ในเรองสงแวดลอม การเจรญเตบโต

เชงคณภาพเปนเครองมอทเราใช

เอาชนะความยากจนและการขดรด

สรางความเจรญรงเรองใหเปนไปได

สรางงานทมคณคาส�าหรบทกคน

และป องกนภยท เกดจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศท

ก�าลงรนแรงขนทกวน เปนสงส�าคญ

ทจะตองพทกษฐานธรรมชาตของ

การด�ารงชวตไวใหลกหลานเราใน

อนาคตและเพอยกระดบคณภาพ

ชวต เพอใหบรรลเปาหมายทงหมด

น เราอยากใหความกาวหนาทาง

วทยาศาสตรและเทคโนโลยทรบใช

มนษยชาตเปนตวเปดประตไปส

ความเปนไปไดตางๆ” (Hamburg

Programme 2007: 5)

ค�าถามส�าคญ:

การเจรญเตบโตนน

เตบโตทพนทไหน

ดวยวธการอะไร

และเพอจดมงหมาย

อนใด

ความยงยนสามารถ

กระตนการเจรญ

เตบโตได ตวอยาง

คอนโยบาย

อตสาหกรรม

เพอสงแวดลอม

(บทท 7)

102

มน�าหนกมากในการผลกดนใหเศรษฐกจเจรญเตบโตและเปนภาคทมการ

จางงานเปนจ�านวนมาก ในบทท 7 ซงกลาวถงตวอยางเชงปฏบตของนโยบาย

อตสาหกรรมเพอสงแวดลอม จะขยายความการเชอมโยงทคลายๆ กนน

ดงนน แมดเหมอนวาความตองการทจะปฏบตตอหลกการทงสามคอ

การเจรญเตบโต ความเทาเทยมทางสงคม และความยงยนอยางเทาเทยมกน

นนจะเปนสงทาทายมาก แตในขณะเดยวกนมนกเปนโอกาสส�าคญเหมอนกน

ผลพวงทตามมาจากสามหลกการนตองไดรบการตรวจสอบใหมและเจรจา

ตอรองใหมอยเสมอ เพราะไมมสตรส�าเรจในเรองน ถาเรามองและใหความ

ส�าคญแกคานยมสามอยางนเทาๆ กน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเชง

คณภาพกจะเกดขนและสงคมทงหมดจะไดรบประโยชน

4.4 บทเสรม: การวดการเจรญเตบโต เชงคณภาพ

เราจะวดความกาวหนาทางเศรษฐกจใหออกมาในรปตวเลขอยางไร?

ตวชวดการพฒนาเศรษฐกจทใชกนทวไปคอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ

(จดพ) จดพคอมลคารวมของสนคาและบรการทงหมดทผลตในประเทศ

ในชวงเวลา 1 ป ถาชวงไหนจดพเตบโต คนกจะบอกวาชวงนนเศรษฐกจ

ปรบตวดขน แตถาเศรษฐกจชะงกงนหรอหดตว กจะบอกวาเปนชวงท

เศรษฐกจถดถอย ไมมใครปฏเสธความส�าคญของจดพ เพราะงบประมาณ

ภาครฐ การลดการวางงาน และความเจรญรงเรองในสงคม ลวนแตขนอย

กบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทงสน

แตจดพกยงมจดออนจ�านวนหนงในเรองวธการวดความกาวหนาทาง

เศรษฐกจ โดยเฉพาะในมมมองของฝายสงคมประชาธปไตย การเนนแค

จดพนนไมไดใหภาพทกวางพอ <คอไมไดบอกวาเกดความกาวหนาเชง

คณภาพหรอไมแคไหน> เพราะจดพบอกแความการผลตทงหมดเทาไหร

แตไมไดบอกอะไรเลยในประเดนทจะกลาวถงตอไปน

จากการผสมผสาน

การเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ ความ

เทาเทยมทางสงคม

และความยงยน

ผลลพธทตามมาคอ

การเจรญเตบโต

เชงคณภาพ

ความกาวหนาทาง

เศรษฐกจ = จดพ?

จดออนของ

แนวคดจดพ

103

• ผลตภณฑมวลรวมในประเทศนนมการกระจายอยางไร? การ

กระจายนนเปนธรรมหรอไม? หรอมแคคนกลมนอยทครอบครอง

ทรพยากรสวนใหญใชหรอไม? ใชอะไรเปนเกณฑในการกระจาย?

ใชความขาดแคลน ผลของการท�างาน หรอชนชนทางสงคม?

• การผลตทท�าอยนนกอใหเกดความยงยนทางสงแวดลอมหรอไม?

มการจดสรรทรพยากรมาลงทนเพอปกปองสงแวดลอมหรอเปลา?

การเจรญเตบโตนไดมาโดยการแสวงประโยชนจากธรรมชาตอยาง

ไมเปนธรรมมากเกนไปหรอเปลา?

• การเจรญเตบโตนนเกดขนมาอยางไรและผลทไดตกอยกบใคร?

การเจรญเตบโตไดมาโดยกระต นภาคครวเรอนและสรางหน

สาธารณะหรอเปลา? มการลงทนในโครงสรางพนฐาน ระบบการ

ศกษา และการวจยเพอเอออ�านวยการเจรญเตบโตในระยะยาว

หรอเปลา?

• มการพจารณากจกรรมทไมเปนตวเงนหรอเปลา? จดพทเพม

ขนนนเปนเพราะแคมการท�างานมากขนหรอเปลา? หากแปลง

การท�างานโดยสมครใจหรอการท�างานในครอบครวใหเปนงาน

ทมรายไดแลว ท�าไมคาจดพถงเพมขนแมในความเปนจรงมการผลต

เทาเดม?

เพอตอบค�าถามเหลาน จ�าเปนตองพฒนากรอบความคดวาดวยความ

กาวหนาทางเศรษฐกจทสลบซบซอนกวาเดมและพฒนาแนวคดการ

เจรญเตบโตทมการจ�าแนกแตละเรองมากกวาเดม ซงหมายความวาตองมอง

ใหไกลไปกวาการถามแควาระบบเศรษฐกจมการผลตทงหมดเทาไหร

1. การกระจาย

2. สงแวดลอม

3. ความยงยน

4. งานทไมมคาจาง

แนวคดการเจรญ

เตบโตทแตกตาง

จากเดม...

104

แนวคดกำรเจรญเตบโต แบบดงเดม

แนวคดกำรเจรญเตบโต ทขยำยออกมำ

• สมรรถนะทางเศรษฐกจโดยรวม • สมรรถนะทางเศรษฐกจโดยรวม

• ความเทาเทยมทางสงคม

• การพฒนาอยางยงยน

มหลายแนวคดทพยายามจะน�าเสนอ “การเจรญเตบโต” ใหครอบคลม

มากยงขน หนงในนนคอนกเศรษฐศาสตรจากธนาคารโลกและเปนผท

ไดรบรางวล “โนเบลสายทางเลอก” (Alternative Nobel Prize) เฮอรแมน

อ. เดล (Herman E. Daly) (Daly/Cobb 1989; Daly 1996) เขามบทบาท

ในการพฒนาวธค�านวณความกาวหนาทแทจรง ทเรยกวา Genuine Progress

Indicator (จพไอ) หรอตวชวดความกาวหนาทแทจรง ตวชวดนเปนการเสรม

จดพดวยตวชวดปจจยอนเพอใหเหนภาพตนทนและประโยชนทแทจรงของ

กจกรรมทางเศรษฐกจ (Lawn 2003) ปจจยทเปนสวนประกอบในจพไอ

นอกจากตวจดพเองนนกคอ การกระจายรายไดในสงคม งานทไมไดรบ

คาตอบแทนกบงานอาสาสมคร การศกษาทเพมขน ปจจยดานอาชญากรรม

เวลาวาง การบรโภคทรพยากร ความเสยหายทเกดแกสงแวดลอม และการ

ลงทนในโครงสรางพนฐานสาธารณะ การค�านวณจพไอและตวชวดอนท

คลายๆ กนจะสลบซบซอนมากและมขอถกเถยงมากมายเกยวกบรายละเอยด

ทถกตองในองคประกอบและการประเมนตวชวดน แมหลายขอวจารณดม

น�าหนก แตการค�านวณจพไอกมประโยชนอยางมนยส�าคญในแงการชใหเหน

ถงขอบกพรองของวธการค�านวณตวบงชพฒนาการทางเศรษฐกจแบบเดม

เชน จดพ

องคกรพฒนาเอกชนหรอเอนจโอทชอ “นยามใหมของความกาวหนา”

(Redefining Progress) จะเผยแพรจพไอของประเทศในกลม OECD ออกมา

อยางสม�าเสมอโดยดไดใน www.progress.com และกชดเจนวาความกาวหนา

…ตวชวดความ

กาวหนาทแทจรง

105

อำนเพมเตม:

Michael Dauder-

städt (2007),

Soziale Produk-

tivität oder

Umverteilung?

Herausforder-

ungen für eine

Politik der neuen

Wertschöpfung,

Berliner Republik

3/2007. Hagen

Krämer (2009),

Wen beglückt das

BIP?, Wiso direct,

Friedrich-Ebert-

Stiftung (ed.),

Bonn.

ทวดดวยจพไอนนอาจนอยกวาทคนเชอหากดแตจดพ เหนออนใด การรวม

เอาความเสยหายตอสงแวดลอมและความอยตธรรมทางสงคมเขาไปค�านวณ

ไดแสดงใหเหนวาในบางประเทศคาจพไอก�าลงลดลง

ยงมความพยายามอยางตอเนองในการหาทางเลอกอนนอกเหนอ

จากจดพ ประธานาธบดฝรงเศส นกอลา ซารกอซ (Nicolas Sarkozy) ได

แตงตงคณะกรรมการผเชยวชาญระดบสงขนมาชดหนงเพอพฒนาตวชวด

ทน�าเอาปจจยดานคณภาพชวต ความกาวหนาทางสงคม และสงแวดลอม

เขามาพจารณาดวย จดมงหมายคอเพอรฐบาลจะไดน�าเอาผลการศกษา

มาใชในการวางนโยบายและด�าเนนการในอนาคต

106

บทท 5 เปรยบเทยบแผนงานเศรษฐกจ ของพรรคการเมองตางๆโทเบยส กอมแบรท

พรรคการเมองใดทคนทวไปคดวาเกงทสดในแงนโยบายเศรษฐกจ?

พรรคการเมองใดจะแกไขปญหาตลาดแรงงานไดดทสด? แนวคดเรอง

นโยบายสงคมของพรรคใดดทสด? ค�าถามเหลานปรากฏอยในการวเคราะห

ของสอทกส�านกชวงคนกอนทจะมการลงคะแนนเสยงการเลอกตง (ทวไป)

กลาวโดยรวมแลว คนเชอกนวาพรรคการเมองทมอดมการณกลางๆ

คอนไปทางฝายขวาจะเกงในเรองการจดการเศรษฐกจ ในขณะทพรรคฝาย

ซายเกงดานนโยบายสงคม การมองวาพรรคการเมองเกงดานไหนอยางไร

ในลกษณะนมกไมคอยเปลยนแปลงและเปนเกณฑทคนทวไปใชในการ

ประเมนพรรคการเมอง แตการท�าเชนนถกตองแลวหรอ? ค�าตอบคอทง “ใช”

และ “ไมใช”

การจดหมวดพรรคการเมองแบบนสะทอนถงหลกการทชน�าแตละพรรค

หรอสงทพวกเขาใหความส�าคญไดในระดบหนง แตการแยกบอกวาพรรค

ในบทน

• เปรยบเทยบแผนงานของ 5 พรรคการเมองทมทนงในสภา

ผแทนราษฎรเยอรมน

• วเคราะหจดมงหมายของแตละแผนงานโดยองจากโมเดลเศรษฐกจ

ทมการประสานกนกบเศรษฐกจทไมมการประสานกน

• จดหมวดพรรคการเมองโดยดจากจดยนเรองการเจรญเตบโต

เชงคณภาพทนกสงคมประชาธปไตยน�าเสนอ

107

หนงเกงในดานเศรษฐกจ อกพรรคหนงเกงดานสงคม อาจท�าใหเราหลงทศ

เพราะมนไมไดพดถงนโยบายดานเศรษฐกจและสงคมทด ทงยงไมมการเชอม

ทงสองสงนเขาดวยกน โมเดลนโยบายเศรษฐกจทกโมเดลไมไดจ�ากดอยแค

นโยบายทางเศรษฐกจในความหมายอยางแคบเทานน แตยงตองค�านงถง

การบรณาการเขากบนโยบายสงคมและนโยบายดานอนๆ ดวย ในความ

เปนจรงนโยบายเศรษฐกจกเปนนโยบายสงคม เพราะการท�างานของ

เศรษฐกจนนฝงอยในระบบสงคมเสมอ และเรากตองค�านงถงเรองนดวย

ดงนนการวเคราะหแผนงานนโยบายเศรษฐกจของพรรคการเมองหนงอยาง

ละเอยดตองมองถงแผนงานในภาพรวมดวย ทงยงตองอธบายบทบาทของ

ระบบเศรษฐกจภายใตกรอบคดเกยวกบระบบเศรษฐกจทพงปรารถนา

การใชตวอยางจากเขมทศจะเปนประโยชนในการท�าความเขาใจ

ประเดนน กลาวคอ เราจะตองบรรยายทงระบบเศรษฐกจทมงหวง <ปลาย

ของเขมทศ> และจดเรมตนของแนวนโยบายหนงๆ (ดงเชนในบทกอนหนา)

<นนคอแนวนโยบายเศรษฐกจสงคมปจจบนทจะเปนปจจยขบเคลอน>

พรรคเหลานแตกตางกนในเรองการวเคราะหสถานการณปจจบนและใน

เรองแนวคดทวาสงตางๆ ควรเปนไปในทางใด ซงทงหมดนเราอนมานไดจาก

แผนงานของพรรคนนๆ ในบทนจะน�าเสนอแผนงานของพรรคตางๆ ใน

ดานนโยบายเศรษฐกจเทานน โดยใชแนวคดทเรยกวาเศรษฐกจทมการ

ประสานกนกบเศรษฐกจทไมมการประสานกนเปนเกณฑแยกความแตกตาง8

5.1 แผนงานฮมบรก - แผนงานหลกของพรรคสงคมประชาธปไตยเยอรมน

ในป 2007 พรรคสงคมประชาธปไตยเยอรมนหรอพรรค SPD ไดเรม

ใชแผนทเรยกกนวาแผนงานฮมบรก ซงเปนแผนลาสดจากบรรดาแผน

8 จะไมพจารณาเรอง “ความสมพนธระหวางวสาหกจ” ในบทน เพราะแทบไมมการกลาวถง

เรองนในแผนงานตางๆ ของพรรค

108

การเมองทออกมาอยางตอเนองของพรรคน แกนสารในนโยบายเศรษฐกจ

ของพรรคนยงเหมอนเดมมาตงแตแผนงานโกเดสแบรกเมอป 1959 โดยม

การปรบแตเพยงนอย นนคอ “ค�าขวญของเราคอ ใหมการแขงขนมากทสด

เทาทจะเปนไปได และใหมการก�ากบดแลโดยรฐเทาทจ�าเปน” (p. 43)

ดงนนแนวคดรากฐานทส�าคญทสดคอ เศรษฐกจกลไกตลาดทมการ

ประสานกนนนไมไดใหน�าหนกแกรฐและกลไกตลาดในสดสวนทเทากน

เพราะสงทส�าคญกวาและตองเนนคอการเมอง อยางไรกตาม แนวนโยบาย

เศรษฐกจแบบนมสมมตฐานชดเจนวา “การก�ากบดแลโดยรฐ” นนใหมเทาท

“จ�าเปน” พดอกอยางคอ การแทรกแซงทางการเมองเปนเรอง “จ�าเปน” แต

ท�าไมถงตองม “รฐก�ากบดแล” (regulating state) ดวย?

รฐก�ากบดแลมความจ�าเปนและมขอจ�ากดในเรองไหนนน ดไดจาก

ขอพจารณา 2 ประเดน หนง ขอบกพรองอนเกดจากรฐไมก�ากบดแล

หรอก�ากบดแลแตไมรดกมเพยงพอนนมอะไรบาง สอง เปาหมายของ

สงคมประชาธปไตย (p. 16f) ทตองไปใหถง ซงจะเกดไดกดวยสงคม

อนเปนประชาธปไตยทตนตวและรฐก�ากบดแล เมอมองในภาพรวมแลว ทง

ขอบกพรองและเปาหมายจะชวยใหเรามองเหนชองวางและภารกจดาน

นโยบายสงคมทพรรค SPD รบเปนพนธกจตามแผนงานของตน

แผนงานฮมบรกสรปทงขอดและขอบกพรองของกลไกตลาดไวอยาง

กระชบดงน “ส�าหรบพวกเรา ตลาดเปนเครองมอส�าคญทสงคมตองมไว เพราะ

มความเหนอกวาการประสานทางเศรษฐกจวธอนๆ ทวาถาปลอยใหเปนไป

ตามยถากรรม มนจะบอดใบกบประเดนทางสงคมและสงแวดลอม รวมทงไม

สามารถจดใหมการผลตสนคาสาธารณะไดเพยงพอ” (p. 17) และเนองจาก

กลไกตลาดไมสามารถบรรลจดม งหมายดานความรบผดชอบตอสงคม

เศรษฐกจ และสงแวดลอมได จงตองมการปรบทศทางสงคมและการเมอง

โดยเฉพาะในบรบทปจจบนทตลาดกลายเปนตลาดโลกไรพรมแดน <ซงท�าให

ยงตองพงสงคมและการเมองมากกวาในอดตเพอรบมอ> ชองวางระหวาง

คนจนกบคนรวยถางกวางขน และตลาดกไมไดชวยแกปญหาวกฤต

สงแวดลอม แตกลบท�าใหเลวรายลงอก ดงนนการก�ากบดแลรวมถงการ

เจรจาและการควบคมทางสงคมจงเปนสงจ�าเปนเรงดวน เพอใหกระบวนการ

109

สรางมลคาทางเศรษฐกจเปน

ประโยชนแกทกคนถวนหนา

“ส งคมนยมโดยว ธ การ

ประชาธปไตยยงเปนวสยทศน

ของเราตอสงคมท มเสรภาพ

และความยตธรรมอนมความ

เปนปกแผนเปนรากฐาน ซงเรา

ถอวาการท�าใหเกดขนไดจรงนน

เปนภารกจถาวร และหลกการท

ผลกดนการด�าเนนการของเราก

คอปรชญาสงคมประชาธปไตย”

(p. 16f) ดงนนจดมงหมายจง

ตางจากสถานการณปจจบนท

เราเผชญอย และองกบคานยม

หลกทอธบายไปแลวซงเป น

คานยมทมตรรกะชดเจนใชได

กบทกคน ไม เฉพาะกบคน

เยอรมนแตคนทงโลกดวย จด

มงหมายดงกลาวมแนวคดเรอง

การพฒนาเปนตวชวยสนบสนน

กลาวคอ สงคมทยตธรรมและ

ประชาชนมเสรภาพไมสามารถเกดขนไดโดยค�าสงของรฐ แตบรรลไดกตอเมอ

รฐกบประชาสงคมท�างานรวมกน “ดวยความยดมนในเปาหมายน เรายนยน

วาการท�างานทางการเมองแบบประชาธปไตยส�าคญมาก และตองไมใช

การเมองทก�าหนดใหรฐเปนใหญ แตตองครอบคลมพนธมตรภาคประชาสงคม

และเครอขายตางๆ รวมทงการด�าเนนการอยางเสรทก�าหนดโดยประชาชน

เองดวย” (p. 17)

กระบวนการโลกาภวตน ความเทาเทยมทางเพศ และการมบทบาท

มากยงขนของสหภาพยโรป ไดรบการระบวาเปนความทาทายส�าคญ

จดมงหมำย: “ควำมเทำเทยม”

“เราตองการการมสวนรวม

ของทงชายและหญงในการท�างาน

ทสรางรายไดมนคงและเพยงพอ

ตามความจ�าเปน การมสวนรวม

นนตองเทาเทยมและเปนธรรม

งานทเพศหญงท�าเปนสวนใหญ

มกจายคาจางต�ากวาผชาย จรงๆ

แลวงานทมคณคาเทากนกตอง

จายคาจางเทาๆ กนดวยไมวาจะ

เปนเพศใด … ซงจ�าเปนตองออก

มาตรการทางกฎหมายเพอให

สตรไดมสวนรวมอยางเทาเทยม

กบบรษในต�าแหนงระดบผน�าใน

วสาหกจ ในองคการบรหาร ในงาน

วทยาศาสตรและการวจย รวมทง

ในคณะกรรมการควบคมดแล

ตางๆ” (Hamburg Programme

2007: 41)

110

ส�าหรบนโยบายเศรษฐกจในยค

ปจจบน หลงจากทไดชชดถง

ขอบกพรองของระบบกลไกตลาด

ดงเดมและอธบายถงจดมงหมาย

ของพรรคแลว กควรมการพฒนา

ระบบกลไกตลาดทมการประสาน

ใหรดหนามากขน

ระบบกำรเงน: มบทหนง

ในแผนงานฮมบร กทกลาวถง

อทธพลของตลาดทนและตลาด

การเงนเปนการเฉพาะ ซงสะทอน

วาการจดหาเงนใหบรษทและการ

ควบคมบรษทมความส�าคญมาก

ขนเรอยๆ (ในเยอรมนกเชนกน)

นนคอ “เราตองการใชประโยชน

จากตลาดทนเพ อการเจรญ

เตบโตเชงคณภาพ” (pp. 46-47)

อยางไรกตาม เราตองค�านงถง

ผลเสยและความเสยงทจะเกด

วกฤตดวย กลาวคอ “เมอใด

ทตลาดการเงนม งแสวงก�าไร

ระยะสน มนจะเปนภยคกคาม

การด�าเนนงานตามยทธศาสตร

การเตบโตระยะยาวของบรษท จงเปนผลใหเกดการเลกจางงาน ดงนนเรา

อยากใหมกฎหมายบรษททจะชวยเสรมความแขงแกรงของนกลงทนทม

ความมงมนวาจะลงทนระยะยาวโดยไมหวงเอาก�าไรงายๆ ในระยะสน เรา

จ�าเปนตองมกฎเกณฑส�าหรบนกลงทนและกองทน ทงนเพอปองกนไมให

มการคดแตจะมงแสวงหาก�าไรถายเดยวโดยไมค�านงถงการธ�ารงรกษาบรษท

ไวในระยะยาว และเนองดวยในปจจบนมการบรณาการตลาดโภคภณฑและ

จดม งหมำย: “กำรก�ำหนด

รวมกน”

“เมอรฐชาต (nation-state)

ไมสามารถท�าใหกลไกตลาดสนอง

ตอบตอความจ�าเปนทางสงคมและ

สงแวดลอมได สหภาพยโรปกตอง

เขามาเปนธระด�าเนนการแทน ...

และในบรบทปจจบนทมกจกรรม

ทางเศรษฐกจขามพรมแดน สทธ

ของคนงานตองไมหยดอย แคท

พรมแดน แตตองขามพรมแดน

ดงนนเราจงตองการพทกษและ

สงเสรมแนวคดการก�าหนดรวมกน

ในบรษททท�าธรกรรมขามพรมแดน

ในยโรป นอกจากนเพอเสรมความ

แขงแกรงและใหมการบงคบใช

ระบบรวมเจรจาตอรองอยางเสร

เราจงสนบสนนใหมการจดตงมลนธ

กฎหมายยโรป เพอสงเสรมการ

รวมเจรจาตอรองและขอตกลงรวม

แบบขามพรมแดน” (Hamburg

Programme 2007: 26, 28f)

111

ตลาดการเงนระหวางประเทศมากยงขน การก�ากบดแลระหวางประเทศจงทว

ความส�าคญขนเชนกน” (p. 47) นอกจากน เราจ�าเปนตองธ�ารงรกษาสถาบน

ทางการเงนคอธนาคารออมทรพย (savings bank) และธนาคารสหกรณ

(cooperative bank) เพราะธนาคารสองแบบนมงเปาในระยะยาวใหเกดความ

ยงยนและมบทบาทส�าคญในการสนบสนนบรษทขนาดเลกและกลาง ทงยง

เปนปจจยส�าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจทองถนอกดวย

แรงงำนสมพนธ: พรรค SPD มองวาพรรคเปนสวนหนงของขบวนการ

แรงงานมาแตดงเดม พรรคจงมจดเนนอยทการสงเสรมสทธของคนงานให

เปนรปธรรม และเพอใหบรรลจดมงหมายน พรรคเหนวาควรรกษาไวซง

การก�ากบดแลทเปนกรอบของระเบยบเศรษฐกจในปจจบน กลาวคอ ใหคง

ระบบการรวมเจรจาตอรองอยางเสรและขอตกลงรวมทวไปไว นอกจากน

ควรใหคงระบบการตดสนใจจากคตอรองไว แทนทจะเปลยนใหการตดสนใจ

ขนอยกบวสาหกจ และการรวมเจรจาตอรองแบบเสรควรมอตราคาจางขนต�า

เปนฐาน ภายในวสาหกจเองควรด�าเนนการตามหลก “ประชาธปไตยภายใน

บรษท” (internal company democracy) อนเปนการก�าหนดรวมกนโดยให

คณะกรรมการคนงาน (works council) มบทบาท และใหแรงงานมสวนรวม

ในคณะกรรมการควบคมดแล อนงในแผนงานฮมบรกไดมการผนวก 2 เรอง

เขาไป ซงนาจะมอทธพลทงทางตรงและทางออมตอระบบแรงงานสมพนธ

ในแงทเปนผลดตอลกจาง เรองแรก แผนเสนอการจดตงกองทนในระดบภาค

อตสาหกรรม ซงชวยใหคนงานมสวนรวมในมตทางการเงนมากยงขน สวน

อกเรองนน แผนงานฮมบรกเสนอวาควรเปลยนระบบประกนการวางงาน

(unemployment insurance) ใหเปนระบบประกนการจางงาน (employment

insurance) ซงเปดชองใหมการสนบสนนทางการเงนเพอการศกษา/การฝก

อบรมคนงาน และเพอใหคนงานอทศเวลางานไปกบเรองทเปนภาระทาง

ครอบครวไดมากขน นจงชวยท�าใหสถานะของลกจางแขงแกรงขนเมอเทยบ

กนนายจางในระบบแรงงานสมพนธ

กำรฝกอำชพและระบบฝกอบรมตอเนอง: ระบบการฝกอบรมคขนาน

มสวนประกอบคอ หนง การศกษาทใชระบบโรงเรยนเปนฐานซงรฐรบผดชอบ

ระบบนอยแลว และอกสวนหนงคอการฝกอบรมในสถานทท�างาน โดยเราควร

112

รกษาระบบคขนานนไว อยางไรกด จ�าเปนตองมการจดหาเงนทนแบบรวมดวย

ชวยกนโดยหลายฝายทเกยวของ เพอสงเสรมการฝกอาชพ ซงตองไปใหไกล

กวาพนธมตรเดมๆ ทมงสรางแตศนยฝกเพม อนง ตองจดระบบการเรยนการ

สอนในหลกสตรชนปรญญาตรแบบไมตองเสยคาใชจาย สรปคอ การศกษา

และการฝกอบรมตอเนองเปนเสาหลกทสามซงค�าจนระบบการฝกอาชพ

จงตองใหความส�าคญในระดบตนๆ

นโยบำยอตสำหกรรม: ภาคเศรษฐกจททงรฐและสงคมควรสงเสรม

แบบเรงดวนคอภาคเศรษฐกจใหมๆ ทก�าลงน�าตลาด (เชน พลงงานหมนเวยน

ภาคบรการ และการดแลรกษาสขภาพ แตตองไมลมงานฝมอทองถน

ดวย) การลงทนในโครงสรางพนฐานสาธารณะจงนบเปนภารกจทจ�าเปน

กลาวโดยรวม แผนงานฮมบรกเชอเชญใหเกดนโยบายทเนนการเจรญ

เตบโตเชงคณภาพ กลาวคอ ทงความเทาเทยมทางสงคม ความยงยนดาน

สงแวดลอม และการเตบโตควรไดรบการอมชเทาๆ กน

5.2 หลกการสำาหรบเยอรมน - แผนงาน ของพรรคสหภาพครสเตยนประชาธปไตยเยอรมน

พรรคสหภาพครสเตยนประชาธปไตยเยอรมน (CDU) ไดเสนอ

ถอยแถลงของพรรคในป 2007 หลกๆ คอพรรคเหนวาระบบเศรษฐกจกลไก

ตลาดเพอสงคมเปนโมเดลทประสบความส�าเรจอยในปจจบนและจะยงเปน

เชนนตอไปในอนาคต “พรรค CDU เปนพรรคทยดแนวเศรษฐกจกลไก

ตลาดเพอสงคม … พรรคไมยอมรบปรชญาสงคมนยมและลทธกรรมสทธ

รวม (collectivism) รปแบบอนๆ ทงยงไมยอมรบระบบทนนยมไรขอจ�ากด

ทพงกลไกตลาดแตอยางเดยวโดยไมตอบโจทยปญหาสงคมทงหลายทมอย

ในยคปจจบน ระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมยงคงเปนตนแบบของเรา

ส�าหรบเยอรมนยครวมชาตและยคโลกาภวตน” (p. 46f)

113

การไมยอมรบในแนวคด “ลทธกรรมสทธรวม” ของพรรค CDU เหนได

ชดจากโมเดล “ความเปนผประกอบการ” (entrepreneurship) ทถอเปนทง

แกนและฐานรองรบระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคม โดย “พรรค CDU

สนบสนนผประกอบการทยดถอในหลกการเสรนยมและมความรบผดชอบ

ตอสงคม เพราะทงผประกอบการและผจดการบรษทคอผสามารถสรางงาน

ทจะคงอยไดในอนาคต และคอผทชอเสยงและอตลกษณทางวฒนธรรมของ

เขาจะชวยเสรมสถานะของเยอรมนในเวทโลกได แตถาจะใหผประกอบการ

ประสบความส�าเรจ เขาจ�าตองมเสรภาพ รวมทงไดรบเงอนไขและแรงจงใจ

ทเหมาะสม” (p. 49)

คงชดเจนแลววาแนวคดหลกของ CDU แตกตางจาก SPD อยางมาก

ทงในแงจดมงหมายและวธการ กลาวคอ CDU ใหความส�าคญกบความเปน

ผประกอบการทท�างานอยางเสรและในขณะเดยวกนกมความรบผดชอบตอ

สงคมดวย สวนวธกใชการเรยกรองใหเขาเหลานนมจรรยาบรรณและความ

รบผดชอบตอสงคม ในขณะท SPD ใหความส�าคญกบการก�ากบดแลและ

การรวมมอตามวถประชาธปไตยเพอใหทกคนไดรบสทธขนพนฐานจรงๆ

กลาวคอ CDU มกปลอยใหความรสกส�านกในความรบผดชอบของผประกอบ

การเปนตวผลกดนใหมการด�าเนนการอยางรบผดชอบตอสงคมและตอ

สถานะของคนงานมากกวาไปบงคบเขาโดยกฎระเบยบ

ฉะนน ส�าหรบ CDU แลว ภาคการเมองจะมบทบาทนอยกวา

โมเดลของ SPD มาก “ระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมคอระเบยบ

ในการแขงขน การเมองในเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมคอการเมอง

แบบวางกรอบ (Ordnungspolitik)9” ดงนนหนาทของรฐในเศรษฐกจกลไก

ตลาดตามแนวคดของ CDU คอการรบประกนเสรภาพในการคาขายและการ

ท�านตกรรม การคมครองไมใหเกดอปสรรคตางๆ ทปดกนตลาด การคมครอง

ไมใหมการเอารดเอาเปรยบโดยบรษททมอทธพล การจดการใหกจกรรม

9Ordnungspolitik หมายความวา “รฐมหนาทสรางกรอบทใหพลงทงหลายในตลาดปฏสมพนธ

กนและเกดความมพลวตภายใตเงอนไขของการแขงขน” นเปนค�าอธบายของ ฮนส ทตเมเยอร

(Hans Tietmeyer) ในปาฐกถาเนองในโอกาสรบมอบรางวลสเปเชยลไพรซป 1997 ของเวทการ

ประชมเยอรมน-องกฤษทกรงลอนดอนเมอวนท 15 ธนวาคม 1997

114

ในตลาดมความโปรงใสและจดการเปดตลาดการคาระหวางประเทศภายใต

เงอนไขการแขงขนทเปนธรรม (ด pp. 49 and 52)

บทบาทของรฐตอเศรษฐกจกลไกตลาดจงเปนไปในลกษณะทใชแนว

ความคดหลกของเสรนยม แตกมการก�ากบดแลอยบาง

ระบบกำรเงน: พรรค CDU ประเมนแนวโนมปจจบนวาทนและตลาด

การเงนระหวางประเทศมความส�าคญมากยงขนไปในทางบวก โดยเนนย�าถง

โอกาสทเยอรมนจะดงดดการลงทนจากภายนอกไดมากขน “เงนทนตางชาต

ทแสวงหาโอกาสการลงทน เชน กองทนหนสวนบคคล (private equity fund)

สามารถชวยบรษทเยอรมนใหแขงขนและสรรคสรางนวตกรรมไดดยงขน”

(p. 52) ความเสยงจะอยตรงทอ�านาจของกลมนกลงทนเอกชนอาจมาครอบง�า

แตในความเหนของ CDU ปจจบนมองคการระหวางประเทศเพยงพอทจะ

ดแลใหเกด “กรอบการควบคมทนาเชอถอ” และสรางความโปรงใส (cf. p. 52)

แรงงำนสมพนธ: CDU มองแรงงานสมพนธโดยมฐานจากหลก

จรยธรรมสงคมของศาสนาครสต (p. 50) โดยมองวาแตละบคคลมศกยภาพ

ในการพฒนาอยแลว “วสาหกจจ�าเปนตองมลกจางทไดรบการศกษามาอยาง

ด มความคดสรางสรรค และมแรงจงใจ วสาหกจจงจะประสบความส�าเรจ

สวนลกจางกตองการโอกาสทจะมสวนรวม มความรบผดชอบ และมเสรภาพ

เพอใหตนไดพฒนาขดความสามารถอยางรอบดานและประสบความส�าเรจ

การใหการศกษาและการฝกอบรมตอเนองจะชวยใหไดรบการจางงานและ

ยงเพมผลตภาพดวย นอกจากน ลกจางยงตองไดรบการคมครองเรองการ

จางงานพนฐานและประกนสงคมเพอใหพวกเขาวางแผนชวตได รวมถง

ตองมสทธทจะไดรบสวนแบงทเหมาะสมจากความรงเรองทเกดขนในสงคม”

(p. 50) พรรคมองแนวคดการคมครองเพอสวนรวม (collective protection)

และการจดระเบยบแรงงานสมพนธแบบโดยสวนรวมในเชงลบ ตวอยางเชน

แมวาพรรคจะเหนชอบในหลกการรวมเจรจาตอรองอยางเสร แตกอยากให

ทงฝายลกจางกบนายจางไมยดตดกบวธหรอขนตอนการเจรจาในระดบภาค

อตสาหกรรม นนคอ อยากให “ความรบผดชอบในการเจรจาจ�ากดอยแคใน

ระดบวสาหกจแตละแหง” (p. 58) เมอมกฎหมายรองรบแนวคด “พนธมตร

ในหมบรษทเพอดแลเรองการจางงาน” กฎระเบยบของวสาหกจกจะมพลง

115

เทยบเคยงกบขอตกลงรวม ซงแนวคดนเกอบจะเปนการปฏวตรอกฎหมาย

แรงงานเลยทเดยวและก�าลงเปนขอถกเถยงกนอยางเผดรอนในหม ผ

เชยวชาญดานกฎหมายแรงงาน จรงอยทพรรคสนบสนนการก�าหนดรวมกน

แตจะเนนการเสรมสรางความแขงแกรงของกระบวนการนในระดบวสาหกจ

มากกวาการตกลงรวมในระดบทสงขนไป

กำรฝกอำชพและระบบฝกอบรมตอเนอง: พรรค CDU เหน

ชอบกบระบบฝกอาชพแบบคขนาน เพราะระบบนชวยให “ไดเปรยบในการ

แขงขนระหวางประเทศและปองกนการวางงานในกลมเยาวชนไดดทสด”

(p. 38) ทงนายจางภาคเอกชนและภาครฐเรยกรองใหมการจดสรางศนยฝก

อบรมเพมขน แตใหมพนฐานมาจากส�านกความรบผดชอบและการก�าหนด

แรงจงใจ ไมใชเพราะรฐกดดน นอกจากนพรรคยงตองการใหสถาบนการศกษา

ขนสง “ก�าหนดคาเลาเรยนอยางมความรบผดชอบตอสงคม”

สรปโดยรวม พรรค CDU วางต�าแหนงพรรควาเปนผพทกษระบบ

เศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคม ซงระบบนมฐานมาจากแนวคดวาผประกอบ

การมความรบผดชอบตอสงคม สวนในเรองนโยบายเศรษฐกจ แนวคดของ

CDU มรากฐานมาจากแนวคดเสรนยม เชน การเสนอใหผอนคลายการก�ากบ

ดแลในหลายรปแบบ

5.3 “อนาคตยอมเปนสเขยว” แผนงานหลกของพรรคพนธมตร 90/พรรคกรน

พรรคนไดน�าเสนอแผนงานมาตงแตป 2002 แลว ซงเปนแผนงานทยาว

ทสดเมอเทยบกบของพรรคอนในทน ประเดนหลกทพรรคเนนคอตองการ

เปลยนสงคมปจจบนใหเปนเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมและสงแวดลอม

ทงยงตองการผลกดนสงคมใหเขาสยคพลงงานแสงอาทตย (solar age)

พรรคมองวาการใชทรพยากรธรรมชาตอยางสรยสรายของมนษยเปนปญหา

หลกส�าหรบอนาคต อยางไรกตาม หากจะปรบเปลยนสงคมใหไปสยคนน

116

ตองไมใชแคโครงการทสงผลตอสงแวดลอมเทานน แตตองสงผลทางสงคม

และตอบความตองการในเรองเหลานดวย

ในดานนโยบายสงคม พรรคกรนเนนการมจดยนทแตกตางจากพรรค

การเมองอนๆ โดยยดในปรชญาเสรนยมแตไมเหนชอบในเสรนยมกลไกตลาด

โดยกลาววา “เศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคมอยางทเปนอยในปจจบนนนเนน

หนกไปในทางเอออ�านวยใหวสาหกจท�าก�าไรมากเกนไป และไมไดววฒนไป

ตามทคาดหวง จงมความจ�าเปนเรงดวนทจะตองปรบเปลยนอยางเบดเสรจ

การแกไขปญหาสงคมไมสามารถจ�ากดใหเปนหนาทของรฐเทานน ถาไมให

เสรภาพแกทกกลมสงคม ถาไมใหพลเมองสามารถก�าหนดชวตของตนเอง

ถาไมยดหลกใหรฐท�าเทาทจ�าเปน (subsidiarity) ผลทตามมาคอความเปน

ปกแผนในสงคมจะถกบนทอนโดยพลงของระบบราชการ ในมมมองของเรา

สงทจ�าเปนตองท�าคอสนบสนนประชาสงคมใหเตบโตโดยใชทรพยากรของ

รฐเปนเครองมอ แตในขณะเดยวกนกตองจ�ากดบทบาทของรฐไวดวย นคอ

ความแตกตางระหวางเรากบโมเดลทางการเมองอนๆ เชน สงคมนยมโดย

รฐ อนรกษนยม และเสรนยมเนนกลไกตลาด” (p. 43) พรรคกรนจงเรยกรอง

ใหม “กรอบธรรมาภบาล” เพอประกนวาจะมการรกษาทงผลประโยชนทาง

สงแวดลอม สงคม และวฒนธรรมเอาไว (p. 46)

ระบบกำรเงน: พรรคกรนมขอกงขามากตอระบบการเงนทเปนอยใน

ปจจบน พวกเขาเชอวาสงทจ�าเปนตองท�าคอทลายอ�านาจ “ของผเลนระดบ

โลกทครอบง�าตลาดอย” นนคอ “ในดานหนง ตองมกรอบก�าหนดความ

รบผดชอบตามแบบประชาธปไตย สวนอกดานกตองมการเผยแพรและใหการ

ศกษาเรองสงแวดลอม มแรงจงใจทางเศรษฐกจเพอใหมการพฒนาเทคโนโลย

และผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม และมขอตกลงกบภาคอตสาหกรรม”

(p. 27f) พรรคกรนจงใหความส�าคญกบระบบตลาดในระดบหนง ตามทกลาว

วา “จะตองปดชองวางทเกดขนในปจจบนระหวางโลกาภวตนทางเศรษฐกจ

กบการควบคมทางการเมองทบกพรอง และกลาวไดวาสหภาพยโรปเปน

ความพยายามล�าหนาทสดในปจจบนในการสรางความรบผดชอบรวมกน

ระหวางรฐตางๆ โดยรฐทงหลายตองยอมบนทอนอ�านาจอธปไตยของตน

ลงเพอการน สหภาพยโรปตองไมยดตดกบการวางนโยบายเศรษฐกจตาม

แนวคดเสรนยมใหม แตควรด�าเนนบทบาทเชงรกในระดบนานาชาตเพอปรบ

117

เปลยนกระบวนการโลกาภวตนใหหนมาสนใจปญหาสงคมและสงแวดลอม

มากยงขน” (p. 17) การปดชองวางนจ�าเปนตองท�าในระดบเศรษฐกจโลก

เหมอนกน โดยตองมการพฒนาสถาบนระหวางประเทศขนไปอกและตอง

ใชการก�ากบดแลแบบมผลผกมดและมการก�าหนดมาตรฐานขนต�าเพอเปน

กรอบการท�าธรกรรมทางการเงน (p. 59) แตเปนทนาสงเกตวาพรรคกรน

ไมไดเอยถงบทบาทของธนาคารประจ�าบรษท (house bank) และธนาคาร

ออมสน (ตรงกนขามกบพรรค SPD ทมการพดถงสถาบนเหลาน) ซงมความ

ส�าคญเปนพเศษตอบรษทขนาดเลกและกลาง ทงๆ ทพรรคกรนกมงประเดน

การสงเสรมเศรษฐกจระดบภมภาค (ในประเทศ) เชนกน (p. 54f)

แรงงำนสมพนธ: จดเรมต นแนวคดของพรรคกรนในประเดน

แรงงานสมพนธคอ “ใหคนจ�านวนมากทสดเทาทจะเปนไปไดสามารถท�า

หนาทอยางผมจตส�านกในชวตทางเศรษฐกจ” (ด p. 47) และเพอบรรล

วตถประสงคน ควรเนนใหมการรวมเจรจาตอรองอยางเสร เสรมสรางใหค

เจรจาทงสองฝายมความแขงแกรง และใหมการจดตงคณะกรรมการคนงาน

ขณะเดยวกน “เมอเกดความแตกตางมากขนระหวางการพฒนาเศรษฐกจ

และโครงสรางการจางงาน เราจงตองเฟนหาวธใหไดผลลพธจากการรวม

เจรจาตอรองทงในระดบภมภาคและในแตละภาคเศรษฐกจ” (p. 48) แม

ขอตกลงรวมระดบทวไปจะยงมความส�าคญ เปนทชดเจนวาเราตองมกรอบ

ขอตกลงรวม และตองมขอตกลงรวมทงในระดบภมภาคและในแตละภาค

เศรษฐกจซงมความยดหยนมาเปนสวนเสรม นอกจากนพรรคกรนยงตองการ

ผลกดนให “ประชาชนมสวนรวมในความมงคงแบบทท�าใหผลตภาพดขน”

(p. 131) แตพรรคกจงใจไมกลาวถงวาการมสวนรวมนหมายถงใหท�าขอตกลง

กนเองเปนการภายในบรษท หรอใหจดตงเงนกองทนจากบรษทตางๆ เพอ

สนบสนนการน ขณะเดยวกนพรรคกยนยนทจะใหมการพดคยกนเรอง

หลกการวาดวยความเปนเจาของรวม (co-ownership) และการก�าหนด

รวมกนไปพรอมๆ กน และเรยกรองใหการก�าหนดรวมกนในระดบโรงงาน

และบรษท “ปรบเปลยนไปตามสภาพและความจ�าเปนของสงคมทอาจ

เปลยนแปลงไป” (p. 131) แตในขอเขยนไมไดบอกวาสภาพและความจ�าเปน

เหลานมอะไรบาง

118

กำรฝกอำชพและระบบฝกอบรมตอเนอง: ในเรองของการฝกอาชพ

พรรคกรนบอกวาทกคนในฐานะทอยในสงคมแหงการเรยนรควรตองไดม

โอกาสเลอกเสนทางการศกษาหรอการฝกอบรมตามทตนเองเหนวาเหมาะสม

ตอการพฒนาอาชพของตนในระยะยาว (p. 99) จดเนนส�าหรบพรรคกรน

คออยากใหรนระยะเวลาการศกษาขนพนฐานโดยเสรมการฝกอาชพเขาไป

ดวยการใชระบบการเรยนการสอนเปนชดหรอ modular system (p. 99) ใน

การนการศกษาขนพนฐานควรเนนการเรยนการสอนเพอใหไดมาซงคณวฒ

ทางอาชพหลกๆ และองคความรอนเปนสหวชาซงจะยงยนตดตวไปตลอด

(p. 100) สวนบรษทจะรบผดชอบในการจดหาทเรยนใหเพยงพอส�าหรบการ

ฝกอบรมเฉพาะทางทเกยวกบการด�าเนนงานในแตละวนของวสาหกจ อยางไร

กตาม ไมมการเขยนไวใหชดเจนเหมอนอยางพรรค SPD และ CDU วาจะ

ท�าไดอยางไร กลาวคอ ไมไดอธบายวาจะยงคงธ�ารงไวซงระบบการเรยนการ

ฝกอบรมเพออาชพแบบคขนานหรอไม และจะใหฝายบรษทเปนผรบผดชอบ

ทงดานการเงนและเนอหาวชาโดยใหท�ารวมกบวทยาลยอาชวะหรอไม

นอกจากนอกค�าถามหนงทยงเฝารอค�าตอบคอเรองแนวคดการศกษาตลอด

ชวต โดยจะจดระบบและสนบสนนทางการเงนอยางไรใหเปนไปไดจรงและ

ยงยน เพราะพรรคแคบอกวาผทเกยวของจะตองมการท�าขอตกลงรวมกน

และ “จะตองมความสมดลระหวางการใชทรพยากรของภาคเอกชนกบภาค

รฐ” (p. 103)

กลาวโดยรวม พรรคกรนเสนอแผนงานทมจดหมายปลายทางคอความ

ยงยน เมอเอยถงความสมพนธระหวางรฐกบเศรษฐกจ หรออกนยกคอค�าถาม

ทวาเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกนนนจะมหนาตาอยางไร ค�าตอบ

คอเปนแผนงานทผสานแนวคดเสรนยมหลายๆ แนว (เชน บอกวาจะตองม

การวางกรอบการก�ากบดแล แตระบบฝกอบรมตองใหเกดการมสวนรวมใน

ลกษณะรายบคคลดวย) และแนวคดสงคมประชาธปไตยเขาดวยกน เรายง

ตองรอดตอไปวาโมเดลของสงคมลกษณะนจะมตรรกะถกตองหรอไม

119

5.4 “หลกการวสบาเดน” ของพรรคประชาธปไตยเสร

ใน 5 พรรคการเมองทมทนงอยในสภาผแทนราษฎร แผนงานของ

พรรคประชาธปไตยเสร (Free Democratic Party - FDP) ออกมากอน

พรรคอน แผนงานนชอวา “หลกการวสบาเดน” (Wiesbaden Principles)

น�าเสนอเมอป 1997 พรรคมองวา “จดแขง” ของแผนงานนคอการยดมน

ในหลกการเสรนยม (ทางเศรษฐกจ) โดยกลาววา “พรรค FDP ของเราเปนการ

จดตงเพอเสรนยม ตางจากพรรคอนตรงทวา พรรคอนจะไววางใจในรฐและ

การแทรกแซงของรฐเพอใหไดมาซงความกาวหนา แตพรรคเรายดมนใน

การใชเหตผล ความเปนพหภาค และการแขงขน” (p. 6) บทบาทของรฐใน

สายตาของพรรคคอเปนสงทตองถกวพากษวจารณ และนบเปนจดเรมตน

ในการออกแบบแผนงานของพรรค พรรคบอกวา “เศรษฐกจทมภาครฐแบบ

ระบบราชการเปนปจจยน�า” (bureaucratic state economy) (p. 14) เปน

อปสรรคตอการเปลยนแปลงเศรษฐกจและสงคมทยดหยนและเสร อนเปนผล

จาก “ความแขงขนของระบบราชการ” กลาวคอ “สงทฝายเสรนยมไมตองการ

คอเศรษฐกจทรฐคม แมวารฐจะมความตงใจจรงในการเสรมสรางสงคมและ

สงแวดลอม แตสงทพรรคตองการคอเศรษฐกจกลไกตลาดทใหผลลพธทาง

สงคมและสงแวดลอมอนเปนเลศ” (p. 6) หนทางทแทส�าหรบเหลาเสรนยม

คอการใหไดมาซงประสทธภาพทางเศรษฐกจ โดยตองขจดการแทรกแซง

จากรฐและขจดการรวมหวกนโดยกลมผลประโยชนทมอ�านาจ เมอท�าอยางน

ได “ความมประสทธภาพเชงสงคม” จะตามมา (cf. p. 14) นอกจากนพรรคยง

เรยกรองใหใสขอก�าหนดวาดวยการแปรรปรฐวสาหกจเปนของเอกชนเขาไป

ในรฐธรรมนญดวย นบเปนการใหความส�าคญแกภาคเอกชนเปนอนดบแรก

ในกรณทเอกชนด�าเนนการอะไรกตามแลวเกดประสทธภาพพอๆ กนหรอด

กวาหนวยงานรฐ (p. 30) ดงทพรรคประกาศวาโมเดลของตนคอ “เศรษฐกจ

กลไกตลาดทเนนสงคมและสงแวดลอม” แตพรรคใหค�าจ�ากดความสงน

ตางจากทพรรค CDU และพรรคกรนใหไว

120

ระบบกำรเงน: พรรคกลาวอยางตรงๆ วา ระบบการเงนและทนควรเปน

ไปอยางเสร ซงนบเปนการสรปจดยนของพรรคอยางคราวๆ “เพอใหเปนไป

ตามเงอนไขกลไกตลาด” สหภาพยโรปตองสรางความสามารถในการแขงขน

ของเศรษฐกจโซนนใหได พรรคเสรนยมกลาวในป 1997 วา “แทนทจะเปน

ระบบทวสาหกจมเจาของเปนประชาชน เสรนยมตองการใหประชาชนทกคน

สามารถเปนเจาของวสาหกจได เพราะการเปดกวางใหประชาชนทกคนเปน

เจาของธรกจไดจะสงผลกระตนใหเกดผลงานทด สรางความมนคงทางสงคม

แกตวเขา และสรางความรบผดชอบตอตนเอง นนบเปนการสรางวฒนธรรม

ใหม คอวฒนธรรมแหงความกลาเสยงและความเปนตวของตวเอง” (p. 15)

แนวคดอยางนน�าพาไปสขอยตวา ควรตองเสรมสรางความสามารถของ

ผประกอบการในการหาเงนทนใหมากทสดเทาทจะมากได โดยใหหามาจาก

แหลงความมงคงสวนตวและจากตลาดทน โดยทตองขจด “อปสรรคตางๆ

ทขวางการแขงขน” หนาทของรฐมเพยงแคการก�ากบดแลเทานน กลาวคอ

“จ�าเปนตองจดการใหมเงนสกลรวมทใชกนทงยโรป ทงนเพอใหเศรษฐกจ

เยอรมนและประเทศยโรปอนๆ แขงขนในเวทโลกได ดงนน การกอตงสหภาพ

การเงนจงชวยท�าใหความฝนทจะเปนตลาดเดยวของยโรปสมบรณ” (p. 25)

จดเนนหลกในนโยบายพรรค FDP คอการสรางเงอนไขทดส�าหรบการลงทน

ซงจะชวยกระตนความอยากลงทนในหมประชาชน

แรงงำนสมพนธ: พรรค FDP สรปแนวคดการเปลยนแปลงดาน

แรงงานสมพนธดงน “คนงานควรจะมสถานะเปนผประกอบการรวม” (p. 14)

และเพอบรรลจดมงหมายน ตองมการเพมอตราการเปนเจาของสนทรพย

ทใชในการผลต (productive assets) ในหมประชาชน อกอยางหนงคอ

พรรค FDP มทาทในเชงลบตอแนวความคด “การก�าหนดรวมกนโดย

เจาหนาทรฐเปนตวหลก” แตแผนงานของพรรคไมบอกวาจะประยกต

หลกการนอยางไร จะยกเลก สรางขอจ�ากด หรอเพยงหนนเสรมการ

ก�าหนดรวมกนผานคณะกรรมการคนงานและการมสวนรวมของคนงาน

ในคณะกรรมการดแลนนยงไมแนชด ทงไมไดมการแจงรายละเอยดวา

ทอยากใหลกจางมสวนรวมในสนทรพยทใชในการผลตมากขนนน จะท�า

อยางไรเพอใหคนงานมโอกาสทจะสงอทธพลตอการตดสนใจในวสาหกจ

121

แตอนมานจากการเอยถงผประกอบการรวมทเปนอสระไดวาพรรคอยาก

ใหเกด “ขอตกลงในระดบวสาหกจ” เทานน ไมไดตองการใหมระบบ

ขอตกลงรวมทวไปในระดบภาคเศรษฐกจ (p. 14) ขณะทพรรคอยากให

มการรางกฎหมายทแคระบหลกการกวางๆ แตปลอยใหแตละบรษทไป

ตดสนใจกนเองวาจะจดตงการมสวนรวมของคนงานในรปแบบใด ชดเจนวา

ขอเสนอแบบนคอการปฏวตกฎหมายแรงงานเยอรมนทเดยว อยางไรกด

การเสนอใหก�าหนดเปนกรอบกวางๆ แบบนอาจบนทอนหลกการของการ

รวมเจรจาตอรองอยางเสรเหมอนกน เพราะมนใหความส�าคญกบขอตกลง

ในระดบโรงงานและเปนการหนหลงให “หลกการเออประโยชนแกแรงงาน”

(favourability principle) ทระบวา “กฎระเบยบอะไรทเปนประโยชนสงสด

แกคนงานกใหใชกฎนน” ขอเสนอของพรรคถอเปนการเพมอ�านาจของฝาย

จดการและเจาของวสาหกจอยางมาก แตพรรคกไมไดบอกวาจะควบคม

อ�านาจนอยางไร

กำรฝกอำชพและระบบฝกอบรมตอเนอง: ถอยแถลงของ FDP ใน

เรองนสวนใหญจะพดกวางๆ โดยเนน “การเปดโอกาสและการแขงขน” และ

ควรขจด “ความไมคลองตวและการยดตด” ออกไปใหหมด นอกจากนควร

สงเสรมหรออนญาตใหภาคเอกชนจดการฝกอบรม (cf. p. 24) พรรคแค

เนนกวางๆ วาจ�าเปนตองม “การปรบตวอยางยดหยนและพฒนาใหคนม

คณสมบตทจะท�างานไดอยางตอเนองในทกสาขาธรกจ” (p. 14)

กลาวโดยรวม แผนงานของพรรค FDP คอการเรยกรองใหเกดเศรษฐกจ

กลไกตลาดทไมมการประสานกน โดยบอกวาแทบทกปญหามรากเหงา

มาจากความแขงขนของรฐและระบบราชการ และสามารถแกแทบทกปญหา

ไดโดยใหกลไกตลาดท�างานอยางเสรมากขน สวนเสรภาพนนพรรคให

ค�านยามวาคอเสรภาพจากการกดดนและบงคบ (โดยรฐ) ซงหลายคนอาจ

ถอวาเปนแนวคดเสรนยมสดโตงทไมนาพงปรารถนาเทาไรนก

122

5.5 จดเนนทสำาคญในแผนงานของ “พรรคฝายซาย”

พรรคฝายซาย (Die Linke หรอ The Left) เปนพรรคทจดตงขนจากการ

ควบรวมพรรค PDS หรอพรรคสงคมนยมประชาธปไตย (Party of Democratic

Socialism) เขากบพรรค WASG หรอพรรคแรงงานและความยตธรรมทาง

สงคม (Labour and Social Justice - The Electoral Alternative) พรรคฝาย

ซายยงไมไดผลตแผนงานเปนกจจะลกษณะ กระนนกม “เอกสารแผนงาน

จดตงพรรค” (founding programmatic document) ซงเกดจากการประชมรวม

ของ “พรรคซาย PDS” และพรรค WASG ในเดอนมนาคม 2007 เลยนบได

วาเปนแผนงานของพรรคตามกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง แตเนอหาของ

เอกสารนไมปะตดปะตอ เปนแคชดเจตจ�านง ในทสดคณะกรรมการแผนงาน

พรรคกไดเสนอรางแรกของแผนงานใหมในเดอนมนาคม 2010

จดม งหมายหลกของพรรคฝายซายคอเสนอทางเลอกแกสงคม

นอกเหนอจาก “ระบบทนนยมทไมมการควบคม” เพอไปส “การฟนฟโดย

องหลกการความเปนปกแผนในสงคมและการปรบโครงสรางสงคมอยาง

ตอเนองใหเปนประชาธปไตย” (p. 1) “คานยมรากฐานของเราคอประชาธปไตย

เสรภาพ ความเทาเทยม ความยตธรรม ความเปนสากล และความเปนปกแผน

... โดยเสรภาพ ความมนคงทางสงคม ประชาธปไตย และสงคมนยมตางเปน

เงอนไขของกนและกน” (p. 2) และเพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาว พรรค

เสนอใหใชรฐธรรมนญมาตราทอนญาตใหรฐเวนคนภาคสวนส�าคญของ

เศรษฐกจมาเปนของรฐเพอใหไดมาซง “เศรษฐกจทมประสทธภาพและเปน

ประชาธปไตย” โดยมทงกรรมสทธภาครฐและเอกชน (p. 3)

พรรคฝายซายอางวาพรรคยนหยดทจะใหมการเปลยนแปลงอยาง

ครอบคลมทงในเชงนโยบายและทศนคตทางสงคม แตกบอกไมไดวา “การ

เปลยนแปลง” ดงกลาวจะไปไกลแคไหนหากดจากเอกสารจดตงและตองคอย

ดตอไปวาซกอดมการณใดในพรรคทจะออกมาผลกดน

123

ระบบกำรเงน: พรรคฝายซายมองการท�างานของตลาดการเงนและ

ตลาดทนระหวางประเทศวาเปนตวการส�าคญทท�าใหเกดวกฤตและความ

ไมเทาเทยมกนในสงคม โดยเหตหลกคอ “ความคาดหวงอนสงสงของนายทน

ทจะท�าก�าไรผานตลาดการเงนนน ท�าไดโดยไรพรมแดนและไรอปสรรค ...

นอกจากนความยดหยนในระบบการผลตและในตลาดแรงงานเพอสนองตอบ

เปาหมายของนายทนไดท�าลายชวตครอบครวและสงคม … ทนนยมแบบ

เสรนยมใหมบนทอนการสรางประชาธปไตย เพราะอ�านาจมหาศาลไป

กระจกตวอยทเงนทนทงหลายในตลาดการเงนระหวางประเทศ บรรษท

ขามชาต และองคกรเหนอชาตในระบบทนนยมโลก เชน องคการการคาโลก

กองทนการเงนระหวางประเทศ ธนาคารโลก และอนๆ ซงทงหมดทงปวงน

ไมไดถกควบคมโดยพลงประชาธปไตย” (p. 5)

ระบบการเงนในความเหนของพรรคฝายซายควรตองมการปรบ

โครงสรางใหม และเพอใหบรรลจดมงหมายน พรรคฝายซายเรยกรองใหม

“การควบคมตลาดการเงนโดยพลงประชาธปไตย” และ “การกระจายอ�านาจ

เศรษฐกจในภาคเอกชน” โดยการแกกฎหมายปองกนการผกขาดใหรดกม

ยงขน นอกจากนควรเสรมระบบการเงนดวยการผลกดนเศรษฐกจทสราง

ความเปนปกแผนในรปแบบตางๆ (เชน สหกรณ) (p. 11) และใหภาครฐขยาย

ตวมากยงขน (p. 8) รวมทงสงเสรม “แผนงานการลงทนในภาคเศรษฐกจเพอ

อนาคตทมการจางงานมากๆ” (p. 9f)

แรงงำนสมพนธ: ส�าหรบพรรคฝายซาย “การท�างาน” ไมไดเปนเพยง

การเลยงชพ “พรรคเราพยายามสรางสงคมทหญงและชายทกคนท�างานโดย

ไดรบคาจางทพอแกการเลยงชพ กลาวคอ ทกคนตองมโอกาสไดท�างานท

สรางรายได ไดท�างานกบครอบครวหรอหนสวน ไดท�างานทชวยสรางสงคม

และไดมสวนรวมในชวตทางสงคมและวฒนธรรม” (p. 7) สวนในเรองการ

ท�างานทสรางรายไดนน พรรคฝายซายผลกดนใหมการก�ากบดแลทเขมงวด

ยงขนในดานแรงงานสมพนธ โดยใหใชเครองมอทางกฎหมายและการท�า

ขอตกลงรวมระหวางนายจางกบฝายแรงงาน ตวอยางเชน พรรคเสนอใหคง

ไวซงวธการรวมเจรจาตอรองอยางเสร “คาแรงขนต�าทเพยงพอส�าหรบการ

เลยงชพ” “การคมครองการจางงานทมากกวาปจจบน” “สทธในการก�าหนด

124

รวมกนทมพลงส�าหรบลกจางทกคน” และ “การน�าขอตกลงรวมมาใชเปนการ

ทวไป” ทงยงหนนใหเกดการก�าหนดรวมกนในระดบบรษทอยางเสมอภาค

(p. 13) และควรมสทธนดหยดงานเพอจดมงหมายทางการเมองซงยงม

ขอหามอย อนเนองมาจากพนธกรณทตองหลกเลยงการด�าเนนการโดย

แรงงานเพอผลทางเศรษฐกจ (industrial action) ในชวงทมการเจรจาตอรอง

เรองคาจางกนอย (p. 13) ตวอยางเหลานแสดงใหเหนวาพรรคฝายซาย

เชอในการควบคมเศรษฐกจโดยรฐและสงคม

กำรฝกอำชพและระบบฝกอบรมตอเนอง: ในเรองน พรรคฝายซาย

พดถงความไมเทาเทยมทางสงคมทมอยและภารกจในการปรบโครงสราง

ระบบการศกษาเพอใหทกคนเขามารวมดวยได สวนในเรองอาชวศกษานน

พรรคฝายซายเรยกรองใหไดมาซง “สทธพนฐานในการไดรบการฝกอบรม”

และพรรคบอกวา “ตองมการสกดกนไมใหนายจางหลกเลยงความรบผดชอบ

ในดานการฝกอาชพ และตองมการจดทเรยนใหเพยงพอในหลากหลาย

วชา ซงจะเกดไดกตองมการจดหาเงนโดยองกบการประเมนทเปนทางการ

(statutory assessment)” (p. 17) อนง การฝกอบรมและการฝกอบรม

ตอเนองควรไดรบการสงเสรมจากรฐ (p. 17)

กลาวโดยรวม พรรคฝายซายมความเชอมนในรฐมากกวาพรรคอนๆ

โดยทงหมดยงอยภายใตกรอบเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกน แต

กระนนพรรคกไมไดแสดงออกถงความยดมนในระบบน มอยสองอยางท

พรรคนตางจากพรรคอน หนง ตองใหรฐเปนเจาของภาคเศรษฐกจทมความ

ส�าคญ แตไมมการขยายความวาจะโอนมาเปนของรฐมากนอยแคไหน และ

จะโอนเปนของรฐอยางไร สอง พรรคแคอธบายสนๆ วาจะวางโครงสรางการ

จดหาเงนอยางไร เพอใหเพยงพอส�าหรบสนองตอบความตองการทงหลายท

จะใหรฐท�า แนนอนวาในเอกสารแผนงานพรรคไมจ�าเปนตองลงรายละเอยด

เกยวกบแผนการจดหาเงนและการด�าเนนการ แตนจะเปนประเดนชขาดเมอ

ค�านงถงการน�าแผนไปใชจรง

125

5.6 การประเมนแผนงานของพรรคตางๆ โดยเทยบกบความมงหมายของสงคมประชาธปไตย

สงคมประชาธปไตยอยางทใหค�าจ�ากดความในหนงสอเลมนเดนหนา

ไดกสบเนองมาจากความสมเหตสมผลตามโครงสรางตรรกะและการ

ปฏบตตามหลกการทบรรจอยในกตกาสหประชาชาตวาดวยสทธมนษยชน

ป 1966 โดยเกอบทกประเทศไดใหสตยาบนแลว และเปนทประจกษชด

วาเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกน (เชนอยางทมในประเทศแถบ

สแกนดเนเวย) ตอบโจทยบรรทดฐานทระบบสงคมประชาธปไตยตองการ

มากทสด

สวนเรองเปาหมายและวตถประสงคของนโยบายเศรษฐกจนน ซมอน

เฟาท และ ครสเทยน เครลล ไดน�าเสนอลกษณะเดนของสงคมประชาธปไตย

3 ประการ ไดแก การเจรญเตบโต ความเทาเทยมทางสงคม และความยงยน

ซงเราตองมาถามตอวาพรรคการเมองทงหลายในเยอรมนแสดงความมงมน

อยางไรในอนทจะคงไวหรอเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจกลไกตลาดแบบม

การประสานกน

แผนงานของทงหาพรรคทมทนงอยในสภาผแทนราษฎรเยอรมนเปนแค

“ค�าประกาศเจตจ�านง” ทมงใหขอมลเกยวกบทศทางการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมทพรรคการเมองเหลานตองการด�าเนนการถาไดขนครองอ�านาจ แตจะ

ยดตามค�าประกาศแคไหน เราจะไมวเคราะหในทน ทวาเมอดจากทาทของ

สองพรรคคอ CDU และ FDP ตอวกฤตตลาดการเงนในฤดใบไมรวงป 2008

จะเหนไดวาทแถลงกบการปฏบตไมจ�าเปนตองตรงกนเสมอไป ตวอยางเชน

เมอเรวๆ น FDP ไดเรยกรองใหรฐมบทบาทควบคมมากขน และพรรค CDU

เองไดประกาศสนบสนนการค�าประกนเงนกและการปลอยเงนกใหทวถง

ครอบคลม ซงเปนการสวนทางกบสมาชกพรรคซกทยดมนในอดมการณ

เสรนยมทางเศรษฐกจ

เราอาจสรปจดยนของทงหาพรรคไดดงน (แนนอนวาเปนจดยนเพยง

บางสวน)

126

• พรรค CDU มทาทสนบสนนแนวคดระบบเศรษฐกจกลไก

ตลำดทมกำรประสำนกนในระดบทเบำกวำปจจบน คตของ

พรรคคอยดมนในหลกเสรนยมทางเศรษฐกจผสมรวมเขากบ

ความเปนผประกอบการของปจเจก พรรคมแนวโนมไมยอมรบ

การก�าหนดรวมกนและการควบคมจากสงคมโดยรวม หรอไมก

พยายามใหสงเหลานเบาลงหรอยดหยนขน

• พรรค FDP มแผนงานผลกดนเศรษฐกจเสรทไมตองมกำร

ประสำนกน โดยไมไดบอกชดๆ วาจะผลกดนโมเดลเศรษฐกจ

แบบนใหกลายเปน “เศรษฐกจกลไกตลาดทใหความส�าคญกบ

สงคมและสงแวดลอม” อยางทเขยนไวอยางไร

• พรรคกรนยดมนในเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกน

และตองการผลกดนสงคมไปสการเปน “สงคมทใชพลงงานแสง

อาทตย” ในการบรรลถงจดมงหมายน พรรคยมแนวคดเสรนยม

แนวคดประชาสงคม และแนวคดการควบคมโดยสวนรวมมา

ประยกต กลาวโดยรวมๆ แผนงานของพรรคกรนนนยาวทสด

แตขาดรายละเอยดเกยวกบระบบเศรษฐกจทมการประสานกน

• สวนพรรคฝำยซำยมทาทชดเจนและมงมนในเรองการก�ากบ

ดแลเศรษฐกจและผลกดนใหรฐท�าหนาทคมครองบคคล ทาทของ

พรรคจะแตกตางจากพรรคอนใน 2 เรอง หนง พรรคพฒนามาแค

ถงขน “ประเดนในแผนงาน” เทานน (แมจะมการเสนอรางแผนงาน

แลว) สอง ยงไมชดเจนนกวาพรรคจะใช “เศรษฐกจกลไกตลาด”

เปนโมเดลจรงหรอไม

• พรรค SPD ยดมนในแผนงานทจะสงเสรมเศรษฐกจกลไกตลำด

ทมกำรประสำนกนและจะขยายขอบเขตของเศรษฐกจ

รปแบบน โดยการขยายทวานหมายถงการสงเสรมใหครอบคลม

ถงสทธและเสรภาพพลเมองดงทปรากฏในกตกาตางๆ ของ

สหประชาชาต แตพรรคกไดกลาวถงความจ�าเปนทจะตองปรบ

ระบบการอภบาลใหเหมาะสมดวย กลาวคอตองค�านงถงปจจย

ทส�าคญ เชน ความยงยน การทตลาดการเงนปจจบนมลกษณะ

127

เปนสากลมากขน การทกระบวนการเศรษฐกจโดยทวไปมความ

คลองตวยดหยนมากขน และการคมครองทางสงคม

เราอาจจ�าแนกพรรคการเมองโดยพจารณาจากเปาหมายของนโยบาย

เศรษฐกจของแตละพรรคเปนเกณฑไดดงตอไปน

พรรค CDU และ FDP แสดงทาทชดเจนทจะใหการเจรญเตบโตเปน

เปาหมายส�าคญอนดบแรก อยางอนถอเปนเรองรอง สองพรรคนยงกงขาใน

แนวคด “ความเทาเทยมทางสงคม”

พรรคกรนซงมแนวคดปรบโครงสรางเศรษฐกจกลไกตลาดเพอสงคม

และสงแวดลอมดวยการใชพลงงานแสงอาทตยนน กมองความยงยนดาน

สงแวดลอมเปนเปาหมายหลก สวน “ความเทาเทยมทางสงคม” กไดรบการ

สนบสนน และดเหมอนวา “การเจรญเตบโตเชงคณภาพ” จะเปนเรองรอง

พรรคฝายซายมทาทชดเจนในการยดเปาหมาย “ความเทาเทยมทาง

สงคม” เปนส�าคญ

สวนพรรค SPD นนใหความส�าคญแกเปาหมายทงสามอยางเทาเทยม

และสมดล

รปท 8: แผนภาพแสดงทาทของแตละพรรค

ตามเปาหมายของนโยบายเศรษฐกจ

การเจรญเตบโต

พรรค FDPพรรค CDU

พรรค SPD

พรรคฝายซาย พรรคกรน

ความยงยนความเทาเทยม

ทางสงคม

128

ลองยอนกลบมาทค�าถามเปดบทกน การจ�าแนกแยกแยะพรรคการเมอง

โดยใชความเกงดานนโยบายเศรษฐกจและสงคมของแตละพรรคเปนการ

ลดทอนทอนตรายและไมชวยในการประเมนนโยบายนก อยางไรกตาม การ

วเคราะหแผนงานของพรรคแสดงใหเหนวาแตละพรรคมเปาหมายแตกตาง

กนมากในแงทวาสงคมควรจดระบบเศรษฐกจอยางไรและจะท�าอยางไร

ใหระบบใหมนนฝงรากในสงคม มเพยงการมองลกลงไปในกรอบความคด

เชนนเทานนทจะท�าใหเราทราบความมงหมายของแตละพรรค และท�าใหเรา

อยในจดทจะตดสนใจได

129

บทท 6 ระเบยบเศรษฐกจ: โมเดลแตละประเทศ

บทนมเนอหำดงน

• เปรยบเทยบระบบเศรษฐกจตางๆ โดยใชทฤษฎของ เดวด ซอสคซ

กบ พเทอร เอ. ฮอลล และจะใชมมมองในหนงสอเลมนทแยก

ทนนยมออกเปนแบบทมการประสานกนกบแบบทไมมการ

ประสานกนเปนพนฐาน

• เราจะส�ารวจระบบการจดหาเงนของบรษท แรงงานสมพนธ ระบบ

การศกษาและการฝกอบรม และความสมพนธระหวางบรษท

• เนนศกษาประเทศสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร เยอรมน สวเดน

และญปน

• กรณศกษาในบทนครอบคลมประเภทของระบบทนนยมอยางกวาง

ขวาง โดยสหรฐฯ ใกลเคยงกบตวแบบในอดมการณของระบบท

ไมมการประสานกนมากทสด และสวเดนใกลเคยงกบระบบทม

การประสานกนมากทสด

• โมเดลเศรษฐกจทแตกตางกนอยรวมกนไดในยคตลาดเปดเสร โดย

โมเดลตางๆ มขอก�าหนดอนเปนลกษณะของตน และไดรบการ

ประเมนตางกนไปเมอมองผานมมมองของสงคมประชาธปไตย

130

6.1 สหรฐอเมรกา10

ซมอน เฟาท

สหรฐอเมรกาเปนตวอยางคลาสสกของเศรษฐกจกลไกตลาดแบบทไมม

การประสานกน (Meyer 2005a: 279ff) โดยประกาศตนวายดแนวคดตลาด

เสร ไมเชอถอในการแทรกแซงของรฐ และนยมในความเปนปจเจกบคคล

ระบบเศรษฐกจอเมรกนเนนหนกทการสนองตอบลทธบรโภคนยม (“ผบรโภค

ตองการอะไรกจดใหเขา”) และการเพมพนความมงคง แมจะสงผลเสยตอสทธ

พนฐานทางสงคม (Gilpin 2001: 150)

แตทงนจะถกตองหรอไมกขนอยกบแตละชวงเวลาในประวตศาสตร

ทศกษาดวย ตวอยางเชน ในทศวรรษ 1930 ประธานาธบดแฟรงกลน ด.

รสเวลต ไดออกแผนงานกระตนเศรษฐกจขนาดมหมาเรยกวา “ขอตกลง

ใหม” เพอใหการประสานเศรษฐกจแขงแกรงยงขน นอกจากนยงมนโยบาย

ของประธานาธบดลนดอน บ. จอหนสน ในทศวรรษ 1960 ทเปนไปในแนวน

เหมอนกน โดยใชชอแผนงานวา “สงครามตอสกบความยากจน” (War on

Poverty) แตแมในชวงเวลาทวา เศรษฐกจอเมรกนโดยรวมกยงไมมการ

ประสานกนอยมาก และในชวงเวลาอน กมตวอยางในแนวตรงกนขาม

ใหเหน อยางเชนในชวงประธานาธบดโรนลด เรแกน (ทศวรรษ 1980) และ

ประธานาธบดจอรจ ดบเบลย. บช ทมงตดทอนการประสานกนใหเหลอนอย

ทสดเทาทจะนอยได

ระบบกำรจดหำเงน

การจดหาเงนของบรษทอเมรกนสวนใหญกระท�าผานตลาดทน ซง

การท�าอยางนไดเพมความโปรงใสของขอมลทางการเงนเนองจากบรษท

จดทะเบยนตองเปดเผยงบดลอยางสม�าเสมอ สวนใหญแลวยทธศาสตรของ

10 การน�าเสนอในหวขอสหรฐอเมรกาและเยอรมนเขยนตามแนวทางทปรากฏในหนงสอของ

เมเยอร (Meyer 2005a: 279-282) เสยเปนสวนใหญ เราขอขอบคณเขาทอนญาตใหเราน�ามาใช

เศรษฐกจกลไก

ตลาดแบบทไมม

การประสานกน

ทวๆ ไป

หาเงนทนผาน

ตลาดทน

131

บรษทถกก�าหนดโดยความตองการของผถอหนทจะไดรบเงนปนผลมากทสด

เทาทจะมากได ความคดแบบนเรยกวา หลกการมลคาของผถอหน

การเขาถงแหลงเงนทนขนอยกบการประเมนของผถอหนวาบรษท

มแนวโนมในการท�าก�าไรอยางไร มการก�ากบดแลการควบรวมและเขาซอ

กจการนอยกวาประเทศอน ดงนน ฝายจดการของบรษทอเมรกนจงอย

ภายใตแรงกดดนตลอดเวลาใหท�าก�าไรสงสดเทาทจะท�าไดภายในระยะเวลา

สนทสด และถาผลตอบแทนไมเพยงพอในสายตาของผถอหน ฝายจดการ

อาจถกปลด เกดการขายหนทงในตลาดหลกทรพย หรอถกเขาซอกจการ

แรงงำนสมพนธ

องคกรของทนและแรงงานในสหรฐฯ สวนใหญเปนองคกรเพอการ

ลอบบใหผลไดตกกบกลมผลประโยชนมากกวาจะเปนการท�าเพราะความ

รบผดชอบตอสงคมสวนรวม และเมอเปรยบเทยบกบระบบเศรษฐกจทมการ

ประสานกน จะเหนวาสหภาพแรงงานและสมาคมนายจางโดยทวไปออนแอ

กวาและไมคอยมองคกรใหญทรงอทธพลมาดแล แตในบางภาคเศรษฐกจ

กมสหภาพแรงงานทท�างานในเชงรกและเปนตวแทนดแลผลประโยชนลกจาง

อยางมประสทธผล ยกตวอยางเชน ในรฐแคลฟอรเนยมสหภาพแรงงานของ

ผคมเรอนจ�าทจดตงอยางเปนระบบและมอทธพลตอนโยบายรฐพอสมควร ซง

รวมถงการวางกฎเกณฑการลงโทษ แตถงกระนนผลประโยชนของสมาชก

รายบคคลกยงส�าคญกวาผลประโยชนสาธารณะ ในสหรฐฯ แทบจะไมมการ

พฒนากฎหมายคมครองการจางงานเลย ดงนนแรงงานสมพนธในสหรฐฯ

จงมลกษณะเปนการจางงานแบบระยะสนและการเจรจาเรองคาจางกท�ากน

แคในระดบวสาหกจเทานน ไมสงกวานน และแทบไมเคยเกดขอตกลงรวม

ในวงกวางเหมอนอยางเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกนเลย ทงน

สบเนองจากการทสหภาพแรงงานออนแอลงเรอยมาในทศวรรษหลงๆ น

โดยอตราการเปนสมาชกสหภาพลดลงจาก 33 เปอรเซนตในป 1955 เหลอ

8 เปอรเซนตในป 2006 ซง โรเบรต ไรช อธบายวามาจากสาเหต 2 ประการ

หนง นโยบายบรษททจงใจท�าใหสหภาพออนแอ และสอง นโยบายของรฐบาล

ทบนทอนสหภาพมากขนเรอยๆ เชน ในป 1981 ตอนทพนกงานควบคมการ

แรงกดดนใหเนน

การท�าก�าไรระยะสน

การท�างานของ

องคกรนายจางและ

ลกจางไมเนนรกษา

ผลประโยชนของ

สงคมสวนรวม

เปนระบบทแทบจะ

ไมมการคมครอง

การจางงาน

สหภาพแรงงาน

ออนแอเพราะ

นโยบายรฐท

ตอตานสหภาพ

132

จราจรทางอากาศมการนดหยดงาน ประธานาธบดโรนลด เรแกน ไดสงหามไม

ใหรบพนกงานเหลานเขามาท�างานในราชการตลอดชวต (Reich 2008: 108ff)

ระบบกำรศกษำและฝกอบรม

ในอเมรกามตลาดแรงงานทยดหย น โดยไดรบการหนนเสรมจาก

ระบบการศกษาและฝกอบรมทเนนใหคนมคณวฒทวไป ท�าใหท�างานไดใน

หลากหลายประเภทบรษทและภาคเศรษฐกจ การจางงานแบบระยะสนและ

การปลดออกจากงาน (“จางแลวไลออก”) ท�าไดคอนขางงาย โดยขนอยกบ

สภาพเศรษฐกจ เนองจากวาตลาดแรงงานในอเมรกาไมมกฎระเบยบควบคม

มากนกและมความผนผวนอยางยง คนงานเลยลงทนใหไดมาซงคณวฒทวไป

เพอจะน�าไปใชไดในหลายๆ งาน นอกจากนเพราะสมาคมนายจางคอนขาง

ออนแอ พวกบรษทตางๆ จงไมสามารถรวมมอกนเพอท�าโครงการฝกอบรม

เฉพาะทางส�าหรบภาคเศรษฐกจตนได ผลลพธคอคนงานในสหรฐฯ ไดรบ

การฝกอบรมทกษะทวไปซงคอนขางเหมาะสมกบภาคบรการ แตกเปนภาค

เศรษฐกจทออนไหวมากตอการเปลยนแปลงในสภาพเศรษฐกจ ดงนนจงเปน

เหตใหหลายภาคเศรษฐกจและหลายบรษทขาดแคลนคนงานทมคณสมบต

เฉพาะทางเพยงพอ

สวนการขาดแคลนงานสาขาวทยาศาสตร อนเนองมาจากรฐไมให

การสนบสนนเพยงพอนน กแกโดยการอดหนนขาม (cross subsidies)

มาจากอตสาหกรรมอาวธ จะเหนไดวาหลายนวตกรรมทพลเรอนใชนน

มตนก�าเนดจากพฒนาการในภาคการทหาร เชน การออกแบบและผลต

เครองบน เทคโนโลยดาวเทยม และเทคโนโลยสารสนเทศ (Reich 2008)

ควำมสมพนธระหวำงบรษท

บรษทอเมรกนแขงขนกนเองมากกวาบรษทในเศรษฐกจกลไกตลาดแบบ

มการประสานกนอยางในสวเดนหรอเยอรมน ซงเนนการรวมมอกนกบบรษท

อน กบรฐ และกบสหภาพแรงงาน (Hinchmann 2006: 350) การบรณาการ

ของบรษทตางๆ อยในระดบต�า เชน ไมคอยจะมคนจากธนาคารหรอบรษท

อนมานงในคณะกรรมการของบรษท ในสหรฐฯ คานยมเรองเสรภาพ

มการบรณาการ

ในหมบรษท

ในระดบต�า

เงนอดหนนงาน

วจยขามมาจาก

อตสาหกรรมอาวธ

เนนพฒนา

คณสมบตทวไป

133

ทางเศรษฐกจเปนสงส�าคญทหยงรากลกมายาวนานและครอบง�าวธคด

ดงนนการแทรกแซงของรฐในกลไกตลาดจงจ�ากดอยแคเพอใหตลาดท�างาน

ไดและเพอปองปรามไมใหเกดการรวมหวกน (cartel) มการออกกฎหมาย

ตานการผกขาดทแรงและรดกมเพอปองกนไมใหบรษทกระท�าการบางอยาง

เชน การก�าหนดราคา (price-fixing)

สรปส�ำหรบกรณสหรฐอเมรกำ

เศรษฐกจกลไกตลาดในสหรฐฯ ทสวนใหญไมมการประสานกน เปด

ชองใหบรษทปรบตวตอพฒนาการของตลาดไดอยางคลองตว แตในขณะ

เดยวกนกสงผลกดดนใหปรบตวรบการเปลยนแปลงของสภาพตลาดใน

ระยะสน ระบบแรงงานสมพนธของอเมรกาจงไมสงผลดตอการพฒนากลยทธ

การผลตแบบตนทนสงทตองการการจางงานทอยตวในระยะยาว แตระบบ

จะกระตนใหมการลงทนในภาคเศรษฐกจนวตกรรมทพงทนชอบเสยง (risk

capital) อยางเทคโนโลยสารสนเทศรวมถงภาคบรการขนาดใหญทใชแรงงาน

ซงผานการศกษาทวไปและคาจางต�า

ระบบเศรษฐกจของสหรฐฯ เอออ�านวยใหมอตราการเตบโตทาง

เศรษฐกจสงยาวนานเมอเทยบกบเศรษฐกจประเทศยโรป กลาวคอ ตงแต

ทศวรรษ 1990 เศรษฐกจอเมรกาเตบโตเฉลย 3 เปอรเซนตตอป ในขณะท

ประเทศกลมสหภาพยโรปโตแค 2.2 เปอรเซนตตอปเทานน สวนพฒนาการ

ในระยะยาวหลงวกฤตทเพงเกดขนจะเปนอยางไรนนยงไมชดเจน แตความ

มงคงทไดมากกระจายตวอยางไมเทาเทยมมากขนเรอยๆ ขณะทในทศวรรษ

1950 เงนเดอนของกรรมการบรษทสงกวาเงนเดอนของคนงานทมคาจางต�า

ทสดในบรษทเดยวกนเฉลย 25 เทา แตปจจบนตวเลขนพงขนเปน 350 เทา

ทเดยว (Reich 2008: 144) และเนองจากรฐมปญหาเรอรงในการขาดเงน

มาใชเปนงบประมาณ ความร�ารวยของบคคลทคไปกบความขนแคนของ

สาธารณชนจงยงด�ารงอย ผลประการหนงของปรากฏการณนคอโครงสราง

พนฐานสาธารณะทต�าตมเมอเทยบกบประเทศอน (Hinchmann 2006: 352)

ตงแตเปลยนรฐบาลใหมในป 2009 อดมการณทเปนลกษณะเดนใน

ยคเรแกนและบชทรฐตองมบทบาท แทรกแซง และก�ากบดแลใหนอยเขา

เปนเศรษฐกจกลไก

ตลาดทสวนใหญ

ไมมการประสานกน

ความร�ารวยของ

บคคลคไปกบ

ความขนแคนของ

สาธารณชน

134

ไวนน กตกเปนรอง ในยคของโอบามามการผานกฎหมายและมาตรการ

หลายฉบบ เชน การปฏรประบบสาธารณสข ชดมาตรการกระตนเศรษฐกจ

และระบบก�ากบดแลกจการการเงนทรดกมกวาแตกอน ทงหมดนคอการ

ขบเคลอนสหรฐฯ ไปสเศรษฐกจทมการก�ากบดแลมากขน มการประสานกน

มากขน และมอตราสวนการใชจายสาธารณะสงขน

ขอมลตวบงชทส�ำคญของสหรฐฯ

จดพตอหวในป

200838,800 ยโร

จดพตอหวพจารณาตามอ�านาจซอมาตรฐาน

(purchasing power standards - PPS) โดย

มสมมตฐานวา 1 PPS เทยบไดกบอ�านาจ

การซอของเงน 1 ยโร (คาเฉลยประเทศกลม

EU27) (ทมา: Eurostat)

กำรเตบโตทำง

เศรษฐกจป

1990-2007

โดยเฉลย

2.0%

ตวเลขอตราการเตบโตทางเศรษฐกจตอหว

โดยเฉลย ณ ระดบราคาคงท (ทมา: Human

Development Index 2009, p. 195)

หนสำธำรณะป

2008 70.7%

หนสาธารณะคดเปนเปอรเซนตของจดพ

(ทมา: Bundesministerium für Finanzen,

Monatsbericht 12/2009, p. 99)

ดลบญช

เดนสะพด-4.9%

ดลของสนคาสงออกและน�าเขาทงหมดคดเปน

เปอรเซนตของจดพ (ทมา: International

Monetary fund: World Economic Outlook

10/2009, p. 187)

อตรำกำร

จำงงำนป 2008

70.9%

(65.55%)

สดสวนของคนวยท�างาน (ในวงเลบคอของ

สตร) อาย 15-64 ปตอประชากรทงหมด

(ทมา: Eurostat)

แลวการ

เปลยนแปลง

ทศทางหลง บารก

โอบามา ขนเปน

ประธานาธบดละ ?

135

ขอมลตวบงชทส�ำคญของสหรฐฯ

อตรำกำร

วำงงำนป 20085.8%

สดสวนคนวางงานในหมประชากรวยท�างาน

(ทมา: Eurostat)

ควำมเหลอมล�ำ

ทำงรำยไดในรป

สมประสทธจน

40.8%

อตราสวนทชวาการกระจายรายไดเหลอมล�า

เพยงใด โดย 100% คอความไมเทาเทยมขน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 195)

รำยไดผหญง

เมอเทยบกบ

รำยไดผชำย

62%

รายไดของผหญงเทยบเปนเปอรเซนตของ

รายไดผชาย (ทมา: Human Development

Index 2009, p. 186)

ดชนควำม

ยำกจนป 200915.2%

ดชนความยากจนประกอบดวยหลายตวชวด

(รวมทงอายคาดเฉลย อตราการรหนงสอ และ

การเขาถงบรการสาธารณสข) โดย 0 คอความ

ยากจนนอยสด และ 100 คอความยากจน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 180)

อตรำกำรเขำ

เปนสมำชก

สหภำพแรงงำน

ป 2007

11.6%สดสวนของประชากรวยท�างานทอยใน

สหภาพแรงงาน (ทมา: OECD)

136

6.2 องกฤษโดย ครสเทยน เครลล

องกฤษไดรบการขนานนามวาเปนผบกเบกทนนยม โดยกระบวนการ

เปลยนเปนอตสาหกรรม การเปดการคาเสร และอดมการณเสรนยม ลวน

พฒนาขนทองกฤษกอนประเทศอนๆ แตในขณะเดยวกนองกฤษกเผชญ

ดานมดของทนนยมทไรการควบคมเปนประเทศแรกๆ เชนกน ฟรดรช

เองเกลส กเลาถงสภาพความเปนอยและการท�างานทล�าบากสาหสสากรรจ

อยางกบไมใชมนษยของคนงานกลางศตวรรษท 19 โดยองจาก สภาพการ

กนอยของชนชนแรงงานในองกฤษ (The Condition of the Working Class

in England)

หลงจากทงานศกษาของเองเกลสไดรบการตพมพ กมการเปลยนแปลง

ในองกฤษมากทเดยว แตกระนนกยงเหนความตอเนองของสภาพการกนอย

ท เลวร ายของคนงานอย ระเบยบเศรษฐกจองกฤษยงยดตดอย กบ

อดมการณเสรนยมอยางเหนยวแนน งานวจยระบบทนนยมเปรยบเทยบ

ระหวางประเทศจงเรยกกรณองกฤษวาเปนระบบเศรษฐกจกลไกตลาดเสร

แบบทไมมการประสานกน

ลกษณะเดนของเศรษฐกจองกฤษมดงตอไปน

ระบบกำรจดหำเงนและโครงสรำงควำมเปนเจำของ

ในระบบทนนยมขององกฤษ ปจจยส�าคญทจะท�าใหการจดหาเงนทน

ของบรษทประสบความส�าเรจคอตวเลขก�าไรปจจบน กลาวคอบรษทองกฤษ

จ�าเปนตองใช “ทนหวงผลระยะสน” จากตลาดหนและตลาดการเงนเพอน�า

มาลงทน แตสองตลาดนมพลวตอยตลอดเวลา ดงนนความสามารถในการ

ท�าก�าไรไดสงจงจ�าเปนตอการเขาถงแหลงเงนทน นเปนขอทองกฤษตางจาก

ระบบเศรษฐกจเยอรมน ซงธนาคารประจ�าบรษทท�างานรวมกบบรษทใน

ระยะยาว จงท�าใหธนาคารเขาใจบรษทดทงในแงยทธศาสตรและโครงสราง

ในสหราชอาณาจกร นกลงทนและนกการเงนจะตดสนใจโดยองจากเกณฑ

ผบกเบกทนนยม...

เศรษฐกจกลไก

ตลาดเสรแบบทไมม

การประสานกน

...และเผชญกบ

ดานมดของมน

จดหาเงนทนโดยใช

ตลาดการเงนและ

ตลาดหน

137

การประเมนทเปดเผย โดยความสามารถในการท�าก�าไรมความส�าคญเปน

อนดบแรก

โครงสรางการเปนเจาของธรกจในองกฤษแตกตางจากเศรษฐกจกลไก

ตลาดทมการประสานกนอยมาก ในเศรษฐกจแบบหลงผเปนเจาของบรษท

จะเปนนกลงทนทสนใจผลประโยชนระยะยาวและผลประโยชนเชงยทธศาสตร

เชน บรษทอน ธนาคาร หรอภาครฐ แตเจาของของบรษทในองกฤษประมาณ

80 เปอรเซนตจะเปนนกลงทนบคคลหรอภาคการเงนทมงใหไดก�าไรสงสด

เทาทจะท�าได

การเขาฮบกจการอยางมงราย (ซงอาจเปนไปเพอใหไดก�าไรมาอยาง

รวดเรวกได) ท�าไดงายกวาในเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกนมาก

เพราะโครงสรางตลาดการเงนและวธจดหาเงนผานตลาดเปดชองไวอยางมาก

การทบรษทองกฤษมงเรองความสามารถในการท�าก�าไร (สวนหนง

เปนเพราะโครงสรางภายในทเปนล�าดบชน) ท�าใหบรษทเหลานนปรบ

โครงสรางตวเองไดอยางรวดเรวเพอเปลยนทศของบรษทไปสตลาดทม

ชองทางท�าก�าไรมากกวา โดยสวนไหนท�าผลงานไมสดกจะถกตดไปอยาง

รวดเรว กระนนยทธศาสตรแบบนกน�าไปส “การมองแตระยะสน” โดยมงท�า

สงทจะบรรลผลไดโดยเรว และนคอลกษณะเดนของเศรษฐกจองกฤษ

แรงงำนสมพนธ

มบางชวงเวลาทดเหมอนวาสหภาพแรงงานจะแขงแกรงมาก ตวอยาง

หนงคอชวงทเรยกวา “ฤดหนาวแหงความไมพอใจ” (winter of discontent)

ในชวงป 1978-1979 มการหยดงานทวไป จนท�าใหภาครฐเปนงอย เหนได

จากการทขยะกองพะเนนเทนทกไมมใครเกบ ระบบขนสงมวลชนหยดชะงก

กระทงศพกไมมใครฝงให อยางไรเสยการหยดงานอยางเขมขนเปนชวงๆ น

กไมไดเปนตวบงชถงความแขงแกรงของสหภาพ เพราะถาสหภาพแขงแกรง

และจดตงอยางดจรง กตองอยในฐานะทจะผลกดนผลประโยชนของคนงาน

ผานการเจรจาไดโดยไมตองไปถงขนนดหยดงาน ดงนน “ฤดหนาวแหง

ความไมพอใจ” จงเปนแคการแสดงออกซงอ�านาจตอรองทไมเพยงพอของ

สหภาพ จงกลาวไดวาสหภาพแรงงานองกฤษออนแอไมมเขยวเลบสกเทาไร

โครงสรางการเปน

เจาของ: นกลงทน

ภาคเอกชนและภาค

การเงนมสดสวนสง

มงแสวงสงทบรรล

ไดในระยะเวลา

อนสน

สหภาพดเหมอนจะ

แขงแกรงแตจรงๆ

ไมใช

สหภาพแรงงาน

แตกเปนสวนๆ

138

เมอประเมนจากมาตรฐานระหวางประเทศ นเปนเพราะเหลาสหภาพแรงงาน

ไมไดเปนอนหนงอนเดยวกน ในทศวรรษ 1990 ยงมสหภาพแรงงานมากถง

300 แหงทไมไดจดตงกนตามสาขาอตสาหกรรม แตแยกออกไปตามแตละ

อาชพ ผลคอทท�างานแหงหนงมกมหลายสหภาพอยรวมกน อกเหตผลหนง

ทท�าใหสหภาพออนแอคอ บรษทในองกฤษไมมพนธะทจะใหมการจดตงคณะ

กรรมการคนงานหรอองคกรตวแทนคนงานในรปแบบอน ซงนเปนลกษณะ

ทวไปของเศรษฐกจกลไกตลาดเสร ในองกฤษเราแทบไมพบการก�าหนด

รวมกนอยางทปรากฏในอตสาหกรรมถานหนและเหลกของเยอรมนเลย

เหตผลสดทายคอ ในยคของรฐบาลอนรกษนยมทน�าโดย มารกาเรต แธตเชอร

(1979-1990) รฐบาลไดตดทอนสทธตางๆ ของสหภาพแรงงานอยางเปน

ระบบ ผลคอปจจบนอตราการเขาเปนสมาชกสหภาพของคนงานองกฤษ

คอนขางต�า โดยต�ากวา 30 เปอรเซนตเลกนอย แตสหภาพในภาครฐมการ

จดตงดกวาในภาคเอกชนอยมากทเดยว

นายจางกคลายๆ กบกรณลกจาง คอไมมการจดตงอยางเปนระบบ

สกเทาใด องคกรทเปนตวแทนนายจางอยางทวไปแทบไมมใหเหน และ

สมาคมนายจางกมความส�าคญนอยลงเรอยๆ

เมอมพนฐานเชงโครงสรางเปนแบบน การเจรจาอตราคาจางจงท�ากน

ในระดบวสาหกจมากกวา หรอไมกเปนผลมาจากกระบวนการเจรจาระหวาง

นายจางกบลกจางเปนรายบคคล ตงแตป 1999 เปนตนมากมการก�าหนด

คาจางขนต�า ซงจะจายต�ากวานนไมได

ความสมพนธระหวางบรษทกบลกจางแตละคนถกก�าหนดโดยตลาด

มากกวาทเปนอยในเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกน ลกจางมกจะ

อยกบบรษทไมนานนก ซงเปนผลใหลกจางไมคอยมความรสกภกดตอบรษท

การปลดคนงานท�าไดงายเพราะสหภาพแรงงานทออนแอไมอาจยบยงการ

ปลดคนงานได และระบบคมครองการจางงานโดยทวไปกออนปวกเปยก แต

ในขณะเดยวกน ลกจางทมคณสมบตดกหางานใหมไดงายในตลาดแรงงานท

มความยดหยน

บรษทองกฤษโดยทวไปมการจดการทเปนล�าดบชนมากกวาในระบบ

เศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกน เจาหนาทบรหารสงสด (ซอโอ) ม

อ�านาจครอบง�า ภาวะเชนนเหนไดชดในการจดระบบการท�างาน ตวอยาง

ไมจ�าเปนตองม

ตวแทนคนงาน

โดยรวมแลว

มอตราการเปน

สมาชกสหภาพต�า

เจรจาตอรองคาจาง

ในระดบวสาหกจ

โดยมคาจางขนต�า

ประกอบ

แทบไมมการ

คมครองการ

จางงาน

บรษทมระบบการ

จดการแบบล�าดบ

ชนทแขงแกรง

139

เชน ในองกฤษไมคอยจะมการท�างานเปนทมในหมคนงานทมคณสมบตดนก

(ไมเหมอนกบในเยอรมน) โดยจะใชระบบแบงงานกนท�าตามแบบดงเดมอยาง

เครงครด (Wood 2001: 250)

กำรฝกอบรมและระบบฝกอบรมตอเนอง

ในตลาดแรงงานทยดหยนขององกฤษ ไมคอยมการก�าหนดคณสมบต

เฉพาะตามสาขาอาชพเทาไรนก สาเหตอนเปนทเขาใจไดจากฝงของนายจาง

มดงน

หนง เนองจากวาลกจางมกท�างานกบบรษทเปนระยะสนๆ นายจางจง

เหนวามความเสยงทจะลงทนในตวลกจาง เพราะอาจไมคมหรอกระทงเปน

ประโยชนแกบรษทคแขงกได สอง เพราะตลาดแรงงานมความคลองตวสง

จงสามารถจางคนงานทตรงตามคณสมบตไดเรว ทงยงสามารถใหออกได

โดยเรวดวย

นอกจากนยงไมคอยมแรงจงใจใหลกจางพฒนาคณสมบตเฉพาะส�าหรบ

บรษททตนท�างานอยนก เพราะลกจางมกจะอยกบบรษทไมนาน จงคดกนวา

คมกวาทจะเรยนรทกษะทวไปซงเอาไปใชท�างานไดกบบรษทหลายประเภท

ผลจากการทระบบไมเนนใหคนใฝหาคณวฒเฉพาะสาขาอาชพคอ

ผลตภาพของบรษทองกฤษต�าเมอเทยบกบบรษทในเยอรมน และโดยรวม

แลวเศรษฐกจตลาดเสรมกเนนผลตสนคาทใชกระบวนการผลตงายๆ และ

วธการผลตทเปนมาตรฐานทวไป

ควำมสมพนธระหวำงบรษท

ความสมพนธระหวางบรษทถกก�าหนดโดยความสมพนธในตลาดและ

ความสมพนธทางการทบงคบใชตามกฎหมาย แทบจะไมมบรณาการระหวาง

บรษทเลย การถายโอนเทคโนโลยสวนใหญเกดขนผานการเคลอนยาย

บคลากรทรงคณวฒทางวทยาศาสตรและทางเทคนค นกวทยาศาสตรและ

วศวกรยายกลบไปกลบมาระหวางสถาบนวจยกบภาคเอกชน บอยกวาใน

เศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกนแบบดงเดม แตจะไมคอยมการ

รวมกนท�าวจยในหมบรษทดวยกน และไมคอยมการสรางเครอขายบรษท

เพอการรวมมอในระยะยาว

แทบจะไมมการ

บรณาการระหวาง

บรษทเลย

จดใหมการพฒนา

ทกษะทวไป

140

ประเมนและสรป

ทนนยมแบบองกฤษมลกษณะคลายของอเมรกามากกวาประเทศยโรป

ภาคพนทวป ขอไดเปรยบของทนนยมองกฤษคอมอตราการจางงานสงและ

อตราการวางงานต�า แตมขอเสยคอผลตภาพของบรษทองกฤษทต�ามาเรอยๆ

เมอเทยบกบบรษทอเมรกนและเยอรมน ทงยงเนนทการแสวงหาก�าไรระยะ

สนอกตางหาก นอกจากน ในชวงเศรษฐกจขาลงแบบปจจบน เรากจะเหน

ผลกระทบทางลบทชดเจนของตลาดแรงงานทคลองตว นนคอ การปลด

คนงานกนงายๆ และตวเลขการวางงานกพงสงขน

อยางไรกตาม การจดประเภทแบบนกไมใชเรองชขาดตลอดไป ระบบ

การเมององกฤษใชการเลอกตงแบบใครไดคะแนนมากกวาคนอนกชนะ

(first-past-the-post) มโครงสรางรฐทอ�านาจกระจกตวอยทสวนกลาง ซง

หมายความวารฐบาลใหมหลงการเลอกตงสามารถปรบเปลยนโครงสรางได

มากในเวลาอนรวดเรว

ขอมลตวบงชทส�ำคญขององกฤษ

จดพตอหวในป

200829,200 ยโร

จดพตอหวพจารณาตามอ�านาจซอมาตรฐาน

โดยมสมมตฐานวา 1 PPS เทยบไดกบอ�านาจ

การซอของเงน 1 ยโร (คาเฉลยประเทศกลม

EU27) (ทมา: Eurostat)

กำรเตบโตทำง

เศรษฐกจป

1990-2007

โดยเฉลย

2.4%

ตวเลขอตราการเตบโตทางเศรษฐกจตอหว

โดยเฉลย ณ ระดบราคาคงท (ทมา: Human

Development Index 2009, p. 195)

หนสำธำรณะป

200852.0%

หนสาธารณะคดเปนเปอรเซนตของจดพ

(ทมา: Bundesministerium für Finanzen,

Monatsbericht 12/2009, p. 99)

คลายกบ

ระบบเศรษฐกจ

อเมรกนมาก

141

ขอมลตวบงชทส�ำคญขององกฤษ

ดลบญช

เดนสะพด-1.7%

ดลของสนคาสงออกและน�าเขาทงหมดคดเปน

เปอรเซนตของจดพ (ทมา: International

Monetary fund: World Economic Outlook

10/2009, p. 179)

กำรจำงงำนป

2008

71.5%

(65.8%)

สดสวนของคนวยท�างาน (ในวงเลบคอของ

สตร) อาย 15-64 ปตอประชากรทงหมด

(ทมา: Eurostat)

อตรำกำร

วำงงำนป 20085.6%

สดสวนคนวางงานในหมประชากรวยท�างาน

(ทมา: Eurostat)

ควำมเหลอมล�ำ

ทำงรำยไดใน

รปสมประสทธ

จน

36%

อตราสวนทชวาการกระจายรายไดเหลอมล�า

เพยงใด โดย 100% คอความไมเทาเทยมขน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 195)

รำยไดผหญง

เมอเทยบกบ

รำยไดผชำย

67%

รายไดของผหญงเทยบเปนเปอรเซนตของ

รายไดผชาย (ทมา: Human Development

Index 2009, p. 186)

ดชนควำม

ยำกจนป 200914.6%

ดชนความยากจนประกอบดวยหลายตวชวด

(รวมทงอายคาดเฉลย อตราการรหนงสอ และ

การเขาถงบรการสาธารณสข) โดย 0 คอความ

ยากจนนอยสด และ 100 คอความยากจน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 180)

อตรำกำรเขำ

เปนสมำชก

สหภำพแรงงำน

ป 2007

28% สดสวนของประชากรวยท�างานทอยใน

สหภาพแรงงาน (ทมา: OECD)

142

6.3 เยอรมนซมอน เฟาท

เยอรมนถอเปนตวอยางทชดเจนของเศรษฐกจกลไกตลาดทมการ

ประสานกน (Meyer 2005a: 280ff) และเปนทยอมรบกนมานานแลววา

เปนตวอยางสดยอดของการผสมผสานทลงตวระหวางพลวตทางเศรษฐกจ

เสถยรภาพทางการเมอง และความเทาเทยมทางสงคม (Egle 2006: 273-

326) แตในทศวรรษ 1990 โมเดลเยอรมนเสยความนาเชอถอลงจนถงขน

ทวารสาร The Economist ขนานนามวาเปน “คนปวยแหงยโรป” (the sick

man of Europe) สาเหตเพราะการวางงานทเพมขนและเศรษฐกจชะงกงน

ในชวงนน กระนนเศรษฐกจขาขนเมอเรวๆ นกดจะตอกกลบค�าปรามาส

ดงกลาว แตกยงไมแนวาจะสามารถเอาชนะความทาทายทเกดขนจากวกฤต

การเงนโลกไดหรอไม

ระบบกำรจดหำเงน

ในเยอรมน การจดหาเงนใหบรษทผานตลาดทนนนไมคอยมบทบาทนก

ดงนนผเลนในตลาดจงไมใชพวกเดยวทประเมนการบรหารจดการวสาหกจ

แตยงมธนาคาร บรษทอนทเกยวของ ตวแทนลกจาง และหนวยงานของรฐ

รวมดวย ซงระบบนเออใหมการแลกเปลยนขอมลตางๆ ในระดบบคคลและ

สงเสรมใหเกดความไววางใจซงกนและกน การจดหาเงนทนของบรษทมก

มาจากการกธนาคาร สวนการตดสนใจใหกนน นอกเหนอจากการพเคราะห

ขอมลดานการเงนแลว ชอเสยงและเครอขายของบรษทกมความส�าคญ

ในทางกลบกนนกลงทนกหาขอมลเรองชอเสยงและการด�าเนนงานของบรษท

ไดจากสายสมพนธและเครอขายใกลชดของนกลงทนเอง การสามารถเขาถง

“ทนทหวงผลระยะยาว” ซงไมไดหวงผลตอบแทนระยะสน ชวยใหบรษทลงทน

ในโครงการระยะยาวไดและสามารถรกษาบคลากรทมคณภาพไวไดในกาล

ทเกดวกฤตเศรษฐกจ ซงตรงกบขอสงเกตวาฝายจดการของบรษทเยอรมน

ไมรสกถกกดดนใหตองรบท�าก�าไรหรอหาทางแกไขโดยพลนเมอราคาหน

ของบรษทตก อกอยางหนงคอ การก�ากบดแลดานภาษ กฎหมาย และการ

เศรษฐกจเยอรมน

เปนแบบกลไก

ตลาดทมการ

ประสานกน

บรษทจดหา

เงนทนผานธนาคาร

การเขาถง

“ทนทหวงผล

ระยะยาว”

143

ทมเครอขายในหมบรษททเชอมกนเปนวงกวางนน ลวนแตไมเออแกการ

เขาซอบรษทอยางมงราย จรงอยทการเชอมโยงกนระหวางบรษทกบธนาคาร

ถกโจมตวาเปนกลมธนาคารรวมตวเพอผกขาด (bank cartel) (Bury and

Schmidt 1966) เพราะท�าใหบรษทใหมทจะเขามาสตลาดเขาถงเงนทนได

ล�าบากยากเยนและเออประโยชนแกผมากอนหรอพวกทอยวงใน อยางไรกด

พฒนาการชวงไมกปทผานมาบงบอกวาความสมพนธระหวางอตสาหกรรม

ลกษณะนก�าลงคลายตวไปอยางมากในเยอรมน และความสมพนธทโยงใย

กบตางประเทศไดเพมขนแทน ดงทจะอธบายตอไป

เรองชวนคย: จดจบของ “บรษท เยอรมน จ�ำกด (มหำชน)”?

ปรากฏการณอนเปนทถกเถยงกนอยางชดเจนมากยงขนตงแตทศวรรษ

1990 คอปรากฏการณทเรยกขานกนวาเปนการ “คลายตว” ของ บมจ.

เยอรมน ซงค�าวา “บมจ. เยอรมน” นเปนค�ากลาวทหมายถงความสมพนธ

ใกลชดระหวางธนาคารกบภาคอตสาหกรรมทเปนมานานแลวในเยอรมน

ตนก�าเนดความสมพนธนยอนหลงไปถงยคจกรวรรดนยม ในอดตการ

บรณาการเชนนชวยปกปองเศรษฐกจเยอรมนจากคแขงตางประเทศและ

รกษาเสถยรภาพภายในไว อยางไรกด เมอเยอรมนถกกดดนโดยกระบวนการ

โลกาภวตน ระบบธนาคารประจ�าบรษทและการถอหนไขวกลบกลายเปน

อปสรรค โดยเฉพาะเมอบรษทเยอรมนตองการจะเขาไปมสวนรวมในตลาด

ทนโลก (Egle 2006: 291)

ผลกคอ ชวงไมกปมานการถอหนไขวกนระหวางธนาคารกบบรษท

ในภาคอตสาหกรรมไดลดลงอยางมาก และบรษทเยอรมนกไดววฒนมาเปน

บรษทเฉพาะทางและเปนสากลมากยงขน

ความเชอมโยงระหวางภาคธนาคารกบบรษทอตสาหกรรมเรมสลาย

ตวแลว นแสดงใหเหนวาโลกาภวตนเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจเยอรมน

ไดมากเพยงใด

ภาพในหนาถดไปสะทอนใหเหนวาเครอขายทนทเชอมโยงหนาแนนใน

ชวงป 1996 นนเบาบางลงมากในเวลาน นเปนขอยตยนยนจากขอมลของ

สถาบนวจยศกษาสงคมมกซ พลงก (Max Planck Institute for the Study

of Societies) ในเมองโคโลญ

ความสมพนธ

อนใกลชดระหวาง

ธนาคารกบบรษท

ก�าลงถดถอยจรง

หรอ?

144

การถอหนไขวในเยอรมนป 1996

แนวโนมเขาสโมเดล

เศรษฐกจแบบไมม

การประสาน

© 2008 Lothar Krempel, Max-Planck-Institut für Gesellschaftsforschung, สบคนท: www.mpifg.

de/people/lk; ขอมลจากคณะกรรมการปองกนการผกขาด (Monopolkommission), สบคนท:

http://www.monopolkommission.de

การถอหนไขวในเยอรมนป 2006

145

ผลคอบรษทเยอรมนในปจจบนเปดรบตลาดทนระหวางประเทศมากขน

จงกลาวไดวาประเทศเยอรมนเขยบตวออกจากโมเดลทนนยมทมการ

ประสานกนไปเปนโมเดลทไมมการประสานกน การทกลมธรกจโทรศพท

มอถอขององกฤษชอโวดาโฟน (Vodaphone) เขามาซอกจการบรษท

เกาแกของเยอรมนทชอมนเนสมนน (Mannesmann) ในป 2001 นนเปนเรอง

คดไมถงและนาใจหาย แตพอมาถงป 2010 มบรษทในดชนหน Dax ถง 10

จาก 30 แหงทเดยวทมผถอหนรายใหญเปนตางชาต ในขณะทป 2000 มแค

3 แหง และในชวงเวลาเดยวกน เงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (FDI) ก

เพมขน 3 เทาตว อกทงบรษทเยอรมนเองกเขาไปถอครองบรษทในตลาด

ตางประเทศมากขน

การลดทอนการเชอมโยงระหวางบรษทเยอรมนไดรบการกระตนผาน

ทางการยกเลกภาษผลไดจากทน (capital gain) ซงกอนหนานสงถง 53

เปอรเซนต เปนผลใหในอดตการขายหนบรษทไมใชเรองนาท�าแมแตนอย

ทงยงท�าใหความเชอมโยงระหวางอตสาหกรรมกบธนาคารหยงรากลก

แนวโนมในการเปนสากลและการเพมขนของ FDI ยงด�าเนนไปอยาง

ตอเนอง แตกระนนกไมไดเปนทยอมรบจากทกภาคสวนของสงคมเยอรมน

จงมการถกเถยงกนวาสมควรหรอไมทจะจ�ากดการไหลเขาของเงน “กองทน

ความมงคงแหงชาต” และกองทนหนเอกชนจากตางประเทศ

การคลายตวของ บมจ. เยอรมนนน เมอประเมนแลวมทงผลไดและ

ผลเสย ในแงหนง การเปดตลาดเยอรมนท�าใหทนตางประเทศและองคความร

ไหลเขามากขน เออใหบรษทเยอรมนหลายแหงสามารถแขงขนและเขยบ

ฐานะของตนในตลาดโลกขนไปได ทงตนทนแรงงานตอหนงหนวยการผลต

กลดลงมาก ซงตางจากในประเทศยโรปอนๆ และการสงออกกเพมขน

50 เปอรเซนตในทศวรรษทผานมา ซงนบวามากกวาทเพมขนในประเทศ

เพอนบานอยางมาก (ทมา: Economist Intelligence Unit 2006) แตในอก

แงหนงกมความกดดนตอบรษทมากขนในการท�าผลตอบแทนสงในระยะเวลา

อนสน ซงท�าใหความไมแนนอนในแรงงานสมพนธมมากขน

มการถกเถยงกนอยางกวางขวางเรองความเสยงทบรษทเยอรมนจะถก

ซอกจการโดยกองทนหนเอกชนและกองทนเพอการเกงก�าไร โดยมการใชวล

ขอดขอเสยของ

กระแสเงนทนจาก

ตางประเทศ

แนวโนมเขาสโมเดล

เศรษฐกจแบบท

ไมมการประสานกน

146

วาเสมอนถกหาลงกน (a plague of locusts) ขอวจารณหลกกคอบรษททจะ

ซอกจการเหลานสนใจแคก�าไรในระยะสนเทานน

สภาทปรกษาทางเศรษฐกจเยอรมน (Sachverständigenrat zur

Begutachtung der gesamtwirtschaftlichen Entwicklung) เขยนลงใน

รายงานประจ�าป 2005 วา “ประเดนถกเถยงอนเปนฉากหนาในเยอรมนคอ

ความเสยงของบรษท โดยกลวกนวานกลงทนการเงนทมงหวงผลระยะสน

จะเขาไปถอครองบรษท หลงจากนนกจะน�าสนทรพยออกไปขาย ทงยงปลด

ทนส�ารองออกมาเพอขายตออกทหนง นจะท�าใหบรษทออนแอลงมาก” เพอ

รบมอ รฐจงออกกฎหมายจ�ากดความเสยงในป 2008 ซงบงคบใหนกลงทน

ทจะเขาไปครอบครองบรษทเผยแหลงทมาของเงนทนตลอดจนจดมงหมาย

ของการซอดวย (Sachverständigenrat 2005: 35)

แรงงำนสมพนธ

ในเยอรมน อตราการเขาเปนสมาชกสหภาพแรงงานอยในเกณฑ

ไมสงนกเมอเทยบกบมาตรฐานระหวางประเทศ โดยอยท 20 เปอรเซนต

(Stand 2007: 111) อยางไรเสยระบบรวมเจรจาตอรองอยางเสรชวยให

สหภาพมอทธพลมากพอสมควรในการก�าหนดคาจางและสภาพการท�างาน

(Egle 2006: 290) สหภาพแรงงานและสมาคมนายจางจดตงกนตามภาค

เศรษฐกจเฉพาะ ตวอยางเชน ในอตสาหกรรมโลหะกจะมสหภาพแรงงาน

อตสาหกรรมโลหะ (IG Metall) และสมาพนธนายจางในอตสาหกรรมโลหะ

และไฟฟา (Gesamtmetall) เชนนจงหมายความวาการประสานงานและการ

เจรจาเรองคาจางจะท�ากนภายในแตละภาคอตสาหกรรม ท�าใหคอนขางมนใจ

ไดวาคนงานในภาคอตสาหกรรมเดยวกนจะไดรบคาจางเทาๆ กนส�าหรบงาน

แบบเดยวกน ผลของการทคาจางเหมอนกนนคอไมมการแขงคาจางกนเพอ

ใหไดตวคนงานเกงๆ (Hassel 2006: 14)

ในเยอรมน การมสวนรวมของคนงานในเรองการจดระบบการท�างาน

และการตดสนใจเรองบคลากรถอวาพฒนาไปมากเมอเทยบกบมาตรฐาน

ระหวางประเทศ มธรรมนญวาดวยการท�างาน (Works Constitution

Act) เปนระเบยบควบคมคณะกรรมการแรงงานในสถานประกอบการ

การตอรองรวม

โดยเสร

เจรจาตอรอง

คาจางกนในภาค

อตสาหกรรมหนงๆ

มการก�าหนด

รวมกน

147

ทงในเรองขนาด สทธ และขอยกเวนตางๆ สวนบรษทประเภทรวมทนกอยใต

กฎหมายทใหมการก�าหนดรวมกนถามลกจางมากกวา 500 คน โดยตวอยาง

หนงคอการทคนงานสงตวแทนไปนงในคณะกรรมการควบคมดแลบรษท

ระบบฝกอบรม

ระบบการผลตทสลบซบซอนในบรษทเยอรมนหลายแหงมกตองใช

คนงานทมคณสมบตเฉพาะตรงกบงาน ดงนนระบบการฝกอบรมคขนาน

(dual training system) ซงใหทงความรเชงปฏบตและเทคนคเชงลกจงเปนสง

มคาอยางยง (Egle 2006: 287) โดยถอวาเปน “สถาบนแกนหลกของทนนยม

เยอรมน” ทเดยว (Hassel 2006: 13) คนทเขาสระบบการฝกอบรมแบบน

ตอนแรกๆ จะไดรบคาตอบแทนคอนขางนอย แตในทางกลบกน เยาวชน

เหลานมกไดรบการการนตวาจะเขาสตลาดแรงงานไดโดยมคณสมบตพรอม

ดงนนผลคอเยอรมนมอตราการวางงานในกลมเยาวชนต�าทสดในประเทศ

กลม OECD (เทยบสดสวนกบการวางงานของผใหญ) (Hassel 2006: 15)

การทระบบผลตคนทมคณสมบตเฉพาะทางสงเมอเทยบกบประเทศอน

ท�าใหคนงานมอ�านาจตอรองสงเมอเทยบกบประเทศทใชระบบการฝกอบรม

แบบทวไป ซงท�าใหสลบสบเปลยนคนงานไดงาย การผลตทเนนคณภาพ

จ�าตองพงคนงานทมคณสมบตด และเพอทจะปกปองสถานะของตนไมให

ลกจางเรยกรองมากขนเรอยๆ รวมทงเพอปองกนไมใหบรษทอนแยงคนงาน

คณสมบตดไป บรษทเยอรมนไดจดตงระบบการเจรจาตอรองคาจางโดยมการ

ประสานกนระหวางนายจางกบลกจางในระบบอตสาหกรรมสมพนธ ผลกคอ

มการปรบคาจางอยางเปนระบบใหเทากนส�าหรบทกษะเหมอนๆ กนไมวา

จะอยในภาคอตสาหกรรมใด จงท�าใหยากขนทใครจะแยงคนงานทมทกษะ

เฉพาะอตสาหกรรม

อยางไรกตาม ระบบฝกอบรมคขนานนก�าลงถกบนทอนจาก 3 ทศทาง

หนง ในชวงเศรษฐกจขาขน บรษทจะอยากรบพนกงานฝกหดและมองวา

พวกเขามคณคาสงทงยงเปนแรงงานทมความคลองตวอกดวย แตในชวง

เศรษฐกจชะงกงน ททจะใหฝกอบรมมกมไมพอ และถาสถานการณเปนอยาง

นนานๆ กจะยงท�าใหยดเยอ เพราะคนทหาทฝกอบรมไมไดจะมจ�านวนสะสม

ความส�าคญของ

ระบบการฝกอบรม

คขนาน

ระบบฝกอบรม

สนคลอน

148

มากขน แลวไปแยงทกนอกในปถดไป การแขงขนกจะยงดเดอด สอง ปจจบน

บรษทมแนวโนมทจะเลยงความรบผดชอบในการฝกอบรมคนงาน สาม อาย

การใชประโยชนจากองคความรทไดมานบวนยงสนขน แทบไมมหลกสตรฝก

อบรมใดทจะท�าใหคนงานมทกษะเพยงพอตลอดชวตการท�างาน เยอรมนซง

ระบบการฝกอบรมและการฝกอบรมตอเนองยงดอยพฒนา ยงตองหาค�าตอบ

ตอไปวาจะรบมออยางไรกบโลกแหงการท�างานทเปลยนแปลงรวดเรวยงขน

ควำมสมพนธระหวำงบรษท

ฝายจดการของบรษทเยอรมนขนาดใหญแทบจะไมมโอกาสตดสนใจ

เองอยางเปนเอกเทศ โดยการตดสนใจจ�าเปนตองไดรบความเหนชอบจาก

คณะกรรมการควบคมดแลและเครอขายตางๆ ดวย ซงมตวแทนของธนาคาร

บรษทอน ลกจาง และหนวยงานของรฐรวมอยในนนดวย ผลลพธคอการ

ตดสนใจของบรษทจะไมถกก�าหนดโดยผลประโยชนระยะสนของผถอหน

เทากบทถกก�าหนดโดยผลประโยชนของผมสวนไดสวนเสยอนทมอยมากราย

บทบาทของรฐในเศรษฐกจการเมองเยอรมนหลงสงครามโลกครงทสอง

นน กลาวไดวาเปนไปในลกษณะทเอออ�านวยหรอชวยใหบงเกดผล แมรฐ

ไมคอยมโอกาสแทรกแซงกระบวนการทางเศรษฐกจโดยตรงนกเพราะ

โครงสรางเปนสหพนธรฐ ทงยงมสถาบนอสระจ�านวนมากเปนกรอบอย เชน

ธนาคารกลางและส�านกงานรฐบาลกลางเพอจดการการรวมกลมผกขาด

(Federal Cartel Office) แตรฐกไดสงเสรมใหมการจดตงกลมกนเองในสงคม

และหนวยงานบรรษทนยมกงรฐ ทงยงมอบอ�านาจตามรฐธรรมนญใหกลม

และหนวยงานเหลานดวย เพอใหดแลควบคมกนเองในบางภาคเศรษฐกจ

ซงในประเทศอนจะถกก�ากบควบคมโดยรฐหรอไมกปลอยไปตามกลไกตลาด

ทงธนาคารกลางแหงยโรป (European Central Bank - ECB) ซงมความ

เปนอสระดานนโยบายการเงนและคณะกรรมาธการยโรปวาดวยการแขงขน

(European Commissioner for Competition) ตางกยดถอหลกการเชง

เศรษฐกจการเมองแบบเดยวกบสหพนธรฐเยอรมน จงไมอยากเขามา

แทรกแซงในระบบ นอกจากน รฐกยงโอนจดพเปนสดสวนไมนอยใหแกระบบ

ประกนสงคม และด�าเนนนโยบายใหเกด “สภาพการกนอยทเทาเทยมกน”

กลมผลประโยชน

หลายกลมมสวน

ในกระบวนการ

ตดสนใจของบรษท

149

ตามรฐธรรมนญในทกรฐของสหพนธโดยใชวธกระจายทรพยากรสภมภาค

ตางๆ (Streeck 1995)

ประเมนระบบของเยอรมน

ระบบเศรษฐกจของเยอรมนจดไดวาอยกงกลางเศรษฐกจกลไกตลาด

ทใชในกลมประเทศแองโกล-แซกซน กบระบบรฐสวสดการในกลมประเทศ

สแกนดเนเวย (Schmidt 2000)

ในเยอรมน ความสมพนธในการจางงานมกเปนแบบระยะยาว โดย

เฉลยลกจางจะท�างานกบนายจางคนเดยวมากกวา 10 ป เมอเทยบกบ 8 ป

ในองกฤษและ 7 ปในสหรฐฯ (Streeck 1995) การมแรงงานสมพนธแบบ

รวมมอกนกบก�าลงแรงงานทมคณสมบตสงสงผลใหแรงงานเยอรมนม

ผลตภาพสง นายจางจงจายคาจางแรงงานทกษะสงเหลานไดในอตราทดและ

ลดเวลาการท�างานลงไดดวย (Hassel 2006)

ดงนน ในเยอรมนคาจางจงไมคอยเหลอมล�า และแรงงานมทกษะกจดอย

ในระดบชนชนกลางซงตางจากประเทศอน ชนชนกลางในเยอรมนมจ�านวน

มากคอ 66 เปอรเซนตของประชากร เมอเทยบกบ 26 เปอรเซนตในองกฤษ

และ 44 เปอรเซนตในสหรฐฯ (Rössel 2005)

แตดวยผลพวงของวกฤตเศรษฐกจ นบตงแตทศวรรษ 1990 เปนตนมา

โมเดลเยอรมนกถกวพากษวจารณ โดยเฉพาะในการเลอกตงทวไปเมอ

ป 2005 ฝายอนรกษนยมไดเปดประเดนถกเถยงวาเยอรมนก�าลงลาหลง

ประเทศอนไดอยางไร โดยกลาวหาวาเยอรมนกลายเปนประเทศทไมสามารถ

แขงขนกบประเทศอนไดในเวทโลก กระนนแมวาไดมการท�านายวาประเทศ

จะประสบความลมสลายตางๆ นานา แตเยอรมนซงเปนประเทศผสงออก

อนดบหนงของโลกมายาวนาน (ปจจบนเปนอนดบสองรองจากจนเทานน)

กไดแสดงใหเหนครงแลวครงเลาถงความสามารถในการแขงขนทยงเขมแขง

โดยความแขงแกรงนสวนหนงมาจากสนคาอตสาหกรรมทสลบซบซอนและ

มคณภาพสง โดยเฉพาะในหมวดอตสาหกรรมยานยนต วศวกรรมเครองกล

และงานกอสราง สดสวนของคนงานภาคอตสาหกรรมกยงคงทอยในระดบ

10 เปอรเซนต ซงสงกวาประเทศอนในกลม OECD (Egle 2006: 292)

เยอรมน:

อยระหวาง

เศรษฐกจแบบ

สแกนดเนเวยกบ

แบบสหรฐอเมรกา

150

ขอมลตวบงชทส�ำคญของเยอรมน

จดพตอหวในป

200829,100 ยโร

จดพตอหวพจารณาตามอ�านาจซอมาตรฐาน

โดยมสมมตฐานวา 1 PPS เทยบไดกบอ�านาจ

การซอของเงน 1 ยโร (คาเฉลยประเทศกลม

EU27) (ทมา: Eurostat)

กำรเตบโตทำง

เศรษฐกจป

1990-2007

โดยเฉลย

1.4%

ตวเลขอตราการเตบโตทางเศรษฐกจตอหว

โดยเฉลย ณ ระดบราคาคงท (ทมา: Human

Development Index 2009, p. 195)

หนสำธำรณะป

2008 65.9%

หนสาธารณะคดเปนเปอรเซนตของจดพ

(ทมา: Bundesministerium für Finanzen,

Monatsbericht 12/2009, p. 99)

ดลบญช

เดนสะพด6.4%

ดลของสนคาสงออกและน�าเขาทงหมดคดเปน

เปอรเซนตของจดพ (ทมา: International

Monetary fund: World Economic Outlook

10/2009, p.179)

กำรจำงงำนป

2008

70.7%

(65.4%)

สดสวนของคนวยท�างาน (ในวงเลบคอของ

สตร) อาย 15-64 ปตอประชากรทงหมด

(ทมา: Eurostat)

อตรำกำร

วำงงำนป 20087.3%

สดสวนคนวางงานในหมประชากรวยท�างาน

(ทมา: Eurostat)

ควำมเหลอมล�ำ

ทำงรำยไดในรป

สมประสทธจน

28.3%

อตราสวนทชวาการกระจายรายไดเหลอมล�า

เพยงใด โดย 100% คอความไมเทาเทยมขน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 195)

151

ขอมลตวบงชทส�ำคญของเยอรมน

รำยไดผหญง

เมอเทยบกบ

รำยไดผชำย

59%

รายไดของผหญงเทยบเปนเปอรเซนตของ

รายไดผชาย (ทมา: Human Development

Index 2009, p. 186)

ดชนควำม

ยำกจนป 200910.1%

ดชนความยากจนประกอบดวยหลายตวชวด

(รวมทงอายคาดเฉลย อตราการรหนงสอ และ

การเขาถงบรการสาธารณสข) โดย 0 คอความ

ยากจนนอยสด และ 100 คอความยากจน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 180)

อตรำกำรเขำ

เปนสมำชก

สหภำพแรงงำน

ป 2007

19.9%สดสวนของประชากรวยท�างานทอยใน

สหภาพแรงงาน (ทมา: OECD)

152

6.4 ญปน แวรเนอร พาชา

ญป นถกมองวาเปนตวอยางเดนของเศรษฐกจกลไกตลาดทมการ

ประสานกน ในบรรดาเศรษฐกจรปแบบตางๆ ทอยในกลมน ญปนจดอยใน

จ�าพวกทเรยกวาม “การประสานกนเปนกลมอตสาหกรรม” (group-based

coordination) (Hall and Soskice 2001: 34) นหมายความวามการประสาน

กจกรรมทางเศรษฐกจโดยกลมธรกจขนาดใหญขามภาคเศรษฐกจโดยผาน

กลไก “ไคเรตส” (Keiretsu) หรอการทบรษทในภาคอตสาหกรรมถอหนไขว

กนและมสมพนธทางธรกจอยางใกลชด

เชนเดยวกบเยอรมน ถอกนวาญปนคอตนแบบของการบรรลทงความ

รงเรองทางเศรษฐกจและความเทาเทยมทางสงคม (Kevenhörster, Pascha

and Shire 2003)

แตเมอเผชญวกฤตเศรษฐกจชวงตนทศวรรษ 1990 ระบบนกสนคลอน

ตวจดชนวนวกฤตเศรษฐกจนคอ “เศรษฐกจฟองสบ” หรอกคอการทฟองสบ

อนเกดจากการเกงก�าไรแตกนนเอง แมจะลงเลอยบาง แตหลงจากนนกไดม

การปฏรปกลไกตลาดใหเสรยงขน โดยเฉพาะในชวงรฐบาลของนายกรฐมนตร

โคอสม (Junichiro Koizumi) ซงครองอ�านาจชวงป 2001-2006

ระบบกำรจดหำเงน

ระบบการจดหาเงนของญปนหลงสงครามโลกครงทสองพงภาคธนาคาร

เปนหลก บรษทญป นใชสนเชอจากธนาคารเปนแหลงเงนทนมาหลาย

ทศวรรษแลว

ท�านองเดยวกน ธนาคารญป นกพงธนาคารกลางมากในชวงหลง

สงครามโลกครงทสองสนสดลงใหมๆ เนองจากประเทศยงขาดแคลน

เงนทน รฐเองกตองการเขามามบทบาทส�าคญผานธนาคารกลางโดยเชอม

กบธนาคารในทางตรงและกบบรษทตางๆ ในทางออม

กลาวโดยรวม บรษทขนาดใหญจะเปนฝายไดประโยชนจากระบบน

ญปน: ตนแบบ

อนยาวนานแหง

ความรงเรองทาง

เศรษฐกจและความ

เทาเทยมทางสงคม

บรษทจดหาเงน

ผานธนาคาร

153

รฐจะคดดอกเบยในอตราทเออประโยชนแกบรษทเหลานหากบรษทบรรล

เปาหมายทางยทธศาสตร ผลคออตราการลงทนทสงและมการเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจทแขงแกรง ซงกท�าใหแรงงานทท�างานอยไดประโยชนไปดวย

(Aoki and Saxonhouse 2000)

ถงกระนนกเกดการเปลยนแปลงมากมายตงแตทศวรรษ 1970 ทงบรษท

และธนาคารสลดตนเองจากความสมพนธอนใกลชดกบรฐอนเปนผลจากการ

เปดเสรทางเศรษฐกจและการขยายตวของตลาดนานาชาต โดยเฉพาะในเรอง

ทบรษทขนาดใหญสามารถหาเงนทนผานตลาดทนได ผลประการหนงซงไม

ไดหวงใหเกดขนคอ “เศรษฐกจฟองสบ” ปลายทศวรรษ 1980 ทไดกลาวถง

ไปแลว (Amyx 2004) ในป 1997 รฐบาลไดออกชดมาตรการกระตนทาง

การเงนครงมโหฬาร ทรจกกนในชอ “การยกเลกขอจ�ากดทางการเงนขนาน

ใหญและฉบพลน” (big bang) โดยมจดมงหมายคอยกระดบประเทศญปน

ใหเปนทสนใจของตางชาตมากยงขนในฐานะศนยกลางทางการเงน แตการ

แกไขกกนเวลายาวนานไปถงป 2003 กวาทระบบธนาคารจะจดการกบ

ผลกระทบระยะยาวของฟองสบแตกไดส�าเรจ

แรงงำนสมพนธ

ระบบแรงงานในญปนจะเนนการจางงานระยะยาวและเปนอยางนมา

ตงแตกอนสงครามโลกครงทสองแลว เพยงแตวาการจางงานแบบนเบงบาน

ยงขนชวงหลงสงครามสนสดลง (Demes 1998) มมาตรการหลายอยางท

ออกแบบมาเพอรกษาความภกดของคนงานมทกษะไว เชน การขนคาจาง

อยางสม�าเสมอ การใหเงนโบนสทก 6 เดอนโดยขนอยกบผลประกอบการ

ของบรษท ผลประโยชนทางสงคมในลกษณะทดงดดใจคนงาน และการให

โอกาสดทจะไดเลอนขนเลอนต�าแหนง

ระบบดงกลาวท�าใหบรษทมคนงานทไววางใจไดและมความคลองตว ซง

คนงานไดประโยชนจากความส�าเรจของบรษทจงทมเทเพอใหบรษทบรรล

เปาหมาย อยางไรกตาม ผทไดประโยชนจากระบบสวนใหญเปนคนงาน

เพศชายทท�างานประจ�าในบรษทขนาดใหญ ซงคดเปนสดสวน 1 ใน 3 ของ

ประชากรทท�างานทงหมด

การจางงาน

ระยะยาว...

154

ขอเสยของระบบคอคนงานตกอยในภาวะพงพาบรษทอยางมาก กระทง

คนงานทอยในต�าแหนงสงกเปนอยางน กลาวคอประสบการณในวชาชพจะ

เกยวของกบงานในบรษทเดยวเทานน การเคลอนยายคนงานระหวางบรษทต�า

การใหท�างานลวงเวลามากๆ และการจดต�าแหนงงานโดยไมค�านงถงความ

จ�าเปนทางครอบครวจงเปนผลเสยทแทบจะเลยงไมได

สวนขอดคอความเหลอมล�าทางรายไดในญปนไมคอยมากนก แมจะ

เปรยบเทยบผลตอบแทนของผบรหารระดบสงกบคนท�างานธรรมดา

ในญปนชวงหลงสงครามโลกครงทสอง สหภาพแรงงานมกเปนแบบท

จดตงกนในบรษท (company trade unions) แมมความขดแยงกนบอยครง

แตฝายจดการของบรษทกบสหภาพกจะจบมอมาหนหนาเขาหากนเวลาท

เกดปญหา อยางไรกด ส�าหรบลกจางในบรษทเลกๆ หรอลกจางชวคราว

แทบจะไมมองคกรใดมาเปนตวแทนเลย กลาวโดยรวม บทบาทของ

สหภาพแรงงานยงคงลดลงอยางตอเนองเพราะความสมพนธในการจางงาน

และผลประโยชนสงสดของลกจางทมลกษณะหลากหลายมากขน

อกอยางหนงคอระบบการจางงานระยะยาวลดนอยลง (Haak 2006) ใน

ชวงทศวรรษ 1990 ทมวกฤต คนทไดรบผลกระทบสวนใหญคอคนงานทมอาย

มากและไดเงนเดอนสง การจางงานแบบไมประจ�า เชน การท�างานพารตไทม

หรองานรบจางเหมาชวงจงทวความส�าคญ ตงแตป 2003 อตราคาจางเฉลย

แทบจะไมไดขนเลยแมวาเศรษฐกจโดยรวมจะคอนขางประสบความส�าเรจ

ระบบกำรศกษำและฝกอบรม

ตงแตปลายศตวรรษท 19 รฐมระบบประกนการศกษาขนพนฐานใหแก

ประชาชนโดยผานสถาบนตางๆ ของรฐ ปจจบนคนหนมสาวแทบทงหมด

เรยนเกนกวาการศกษาภาคบงคบ 9 ป จดมงหมายของการศกษาตงแต

ไหนแตไรคอการสงเสรมความขยน ความไมยอทอ และการอยรวมกนใน

สงคม รวมถงการถายทอดความรทจ�าเปน โดยไมคอยมงกระตนความคด

สรางสรรคหรอบมเพาะบคลกทเปนตวของตวเองสกเทาไหร (Münch and

Eswein 1998) นหมายความวาคนทเรยนจบจะเหมาะกบบรษททพรอมจด

ฝกอบรมทกษะเฉพาะของแตละบรษทใหกบพวกเขา

...มดานมดอย

สหภาพแรงงานท

จดตงกนในบรษท

รฐจดการ

ศกษาทวไปให

ประชาชน...

155

ในบรษทญปน “การหมนเวยนเปลยนงาน” (job rotation) และ “การ

เรยนรระหวางปฏบตงาน” (training on the job) เปนสงทท�ากนปกต ผลคอ

ทกษะทคนงานไดจะเปนทกษะทใชไดแตในบรษทของตน จนการยายไป

ท�างานบรษทอนแทบเปนไปไมได อกคณลกษณะหนงของระบบฝกอบรม

คอคนหนมสาวจะไดรบ “การจดหมวด” ตามความสามารถทกลาวถงไปแลว

การกลนกรองแบบนท�าใหบรษทใหญทจายเงนดคดเลอกลกจางหนาใหมท

มคณสมบตเปนเลศได <และเหมาะทบรษทจะจางและใหคาตอบแทนสงๆ>

ในขณะทพนกงานหนาใหมทไมไดจบมามผลการเรยนดนกจะถกจดใหท�างาน

ในต�าแหนงทดอยกวา

ในระยะหลงๆ มความกงวลเกดขนวาบรษทญปนมคนงานทขยนแตไม

สรางสรรคมากเกนไป ซงจะเปนอปสรรคตอการเปนผน�าดานความกาวหนา

ทางเทคโนโลยและวธจดระบบองคกร นอกจากนการมงสนใจแตการเขาส

ตลาดแรงงานของคนหนมสาวนน ไมเหมาะสมเสยแลวในยคทสงคมมคน

สงอายมากขน โรงเรยนและมหาวทยาลยควรพฒนาทกษะดานความ

สรางสรรคและความเปนตวของตวเองมากขน ทงสถาบนเหลานควรเปด

โอกาสใหผสงอายเขารบการศกษา ทงบรษทกก�าลงพยายามลดรปแบบการ

จางงานแบบดงเดมและการฝกอบรมภายในบรษท ปจจบนมความทาทาย

หลายอยางทบรษทญปนตองเผชญ เชน การจางบณฑตตางชาตควรท�าใน

ลกษณะใด และจะยอมรบผหญงทมคณสมบตพรอมมาท�างานบรหารหรอไม

ควำมสมพนธระหวำงบรษท

มความเชอมโยงกนหลากหลายรปแบบในหมบรษทญปน หลายคน

กลาววาญปนเปนเศรษฐกจเครอขาย (network economy) (Lincoln and

Gerlach 2004) กลมบรษทขนาดใหญทจดองคกรแนวราบ (horizontal

conglomerate) เชน มตซบชหรอสมโตโมนนประกอบดวยบรษทยอยใน

สาขาธรกจตางๆ และโยงใยกนผานการแลกเปลยนบคลากร เงนทน และ

กลไกอนๆ และในการแขงขนกบบรษทขนาดใหญดวยกน บรษทเหลานจะ

พยายามพฒนาความไดเปรยบทางการแขงขนในหลายๆ สาขาธรกจ โดย

ไมจ�าเจอยกบความเชยวชาญเฉพาะทางในธรกจเดมๆ

…แตบรษทจะ

พฒนาคนใหมความ

เชยวชาญเฉพาะ

ทางเอง

เศรษฐกจเครอขาย

156

สวนกลมบรษทขนาดใหญทจดองคกรแนวดง (vertical conglomerate)

กจะสรางความสมพนธกบบรษทตลอดหวงโซคณคา (value chain) โดยบรษท

แมอยางโตโยตาจะประกนคณภาพในชวงการประกอบขนสดทาย และดแล

รบผดชอบประเดนเชงยทธศาสตร ซพพลายเออรชนหนงจะรบผดชอบ

ดแลสวนประกอบทส�าคญของระบบ สวนซพพลายเออรรายยอยชนรองจะ

รบผดชอบชนสวนตางๆ ลกษณะการผลตในรปแบบพระมดน ท�าใหเกดความ

คลองตวและมความยดหยนอยางมาก แมวาซพพลายเออรรายยอยทเปนฐาน

ตองแบกภาระมากทเดยวเมอเศรษฐกจมปญหา

ความสมพนธทใกลชดกนระหวางธนาคารกบบรษทยงเกดขนจาก

ระบบการเงนทสนเชอเปนแหลงทนของบรษท ในชวงหลงสงครามโลก

ครงทสอง ธนาคารท�าหนาทดแลบรษทในฐานะธนาคารประจ�าบรษท ดงนน

จงส�าคญกบบรษทมากกวาผถอหนเสยอก ระบบบรรษทภบาลของญปน

ไดรบการออกแบบจากภายในโดยฝายจดการระดบสง และจากภายนอกโดย

ธนาคาร (Dirks and Otto 1998) ถาบรษทประสบปญหา ธนาคารกแบก

ความคาดหวงวาจะใหความชวยเหลอเพอกนไมใหลกลามกลายเปนวกฤต

ทงระบบ และในทางกลบกน รฐกจะรบประกนวาสถาบนการเงนจะคงอย

ตอไปถงแมจะเปนธนาคารทออนแอทสด เมอมความสมพนธสวนตว

ระหวางนายธนาคารกบฝายบรหารของบรษทรวมถงขาราชการในลกษณะน

การก�าหนดยทธศาสตรระยะยาวกเกดขนได แตในอกแงหนง ระบบอยางน

กน�าไปสปญหาในการบรหารได ซงรวมถงการเปดชองคอรรปชน

ในปจจบน ระบบนถกกดดนมากพอสมควร การทบรษทตองพงตลาดทน

ระหวางประเทศมากขน ไดกดดนใหบรษทตองปรบความสมพนธและระบบ

การอภบาลใหโปรงใส ซงเปนเรองอนตรายเพราะบรษทญปนจะเรมเนนแค

เปาหมายระยะสนเหมอนกบบรษทตะวนตก และความแขงแกรงทเกดจาก

ความรวมมอกนในระยะยาวอนมความไววางใจเปนฐานกจะเหอดหายไป

กำรประเมนระบบของญปน

ทนนยมญปนทมการประสานกนแบบ “เปนกลม” เหมาะสมทสดในแง

ของการดงเอาจดแขงของภาคอตสาหกรรมในยคหลงสงครามโลกครงท

ธนาคารดแลบรษท

157

สองมาใชประโยชน กลาวคอ ชวยใหญปนคอยๆ พฒนาสนคาอตสาหกรรม

ใหมมาตรฐาน และสงไปขายในตลาดโลกไดในปรมาณมากๆ และในขณะ

เดยวกนกสามารถรกษาคณภาพผลตภณฑและเพมผลตภาพไดอยาง

ตอเนอง การทมธนาคารคอยควบคมดแลและเปนแหลงเงนทนชวยใหบรษท

ท�าตามยทธศาสตรระยะยาวได บรษทขนาดใหญอนทรงพลงของญปนระดม

ทรพยากรเพอท�าใหยทธศาสตรทวางไวบงเกดผล สวนระบบการศกษากสราง

คนงานทมคณสมบตพรอมตามตองการ

แมกลไกทวาจะสรางปญหาทางการเมองและสงคมบาง เชน ท�าให

เกดความไมเสมอภาคระหวางบรษทใหญกบบรษทเลก ท�าใหลกจางขาด

โอกาสการพฒนาของบคคล (personal development) และอาจกอใหเกด

คอรรปชน แตโดยรวมแลวคนญปนสวนมากกไดประโยชนจากความเฟองฟ

ทางเศรษฐกจ

หลงจากโลกววฒนเขาสการเปนตลาดนานาชาต และมความกาวหนา

ทางเทคโนโลยและการจดรปแบบองคกร ระบบเดมทกลาวมากถงขดจ�ากด

แลว ความเทาเทยมทางสงคมถกบนทอนซงขอนไดสงแรงกดดนตอรฐบาล

อยางมาก นเปนเหตผลหลกทญป นมรฐบาลไรเสถยรภาพมาตงแตการ

ลงจากอ�านาจของรฐบาลโคอสมทมงปฏรปใหเนนกลไกตลาด

ในชวงนค�าถามทเปนประเดนคอ ระบบเศรษฐกจญปนจะเดนตามโมเดล

เศรษฐกจทไมมการประสานกนแบบแองโกล-อเมรกนไปถงขนาดไหน (Dore

2000; Pascha 2004; Streeck/Yamamura 2003) กระนนกดเหมอนวาญปน

จะไมเลอกใชทนนยมแบบทไมมการประสานกน ตวบงชชดเจนคอพฒนาการ

ของระบบบรรษทภบาล <ในญปนเรายงไมเหนสงทเปนลกษณะเดนของ

เศรษฐกจแบบทไมมการประสานนก ซงลกษณะทวาคอสวนผสมของการเนน

ไปทตลาดทนมากขน นโยบายบคลากรทมงใชกลไกตลาด และการบรหาร

จดการบรษททเปดกวาง> แตทมมากคอรปแบบซงอยกงกลาง ตวอยางเชน

การบรณาการระหวางนโยบายบคลากรทเปดกวางขนควบคไปกบโมเดล

ดงเดมตงแตหลงสงครามโลกครงทสอง (Aoki/Jackson/Miyajima 2007)

ถอวาระบบใหมทเปนแบบเดยวกนในภาพรวมยงไมปรากฏใหเหน

พยายามใหการผลต

ในภาคอตสาหกรรม

มความเหมาะสม

ทสด...

...แตกเกดปญหา

ทางสงคมและ

การเมอง

แลวอนาคตของ

โมเดลญปนละ?

158

ขอมลตวบงชทส�ำคญของญปน

จดพตอหวในป

200827,800 ยโร

จดพตอหวพจารณาตามอ�านาจซอมาตรฐาน

โดยมสมมตฐานวา 1 PPS เทยบไดกบอ�านาจ

การซอของเงน 1 ยโร (คาเฉลยประเทศกลม

EU27) (ทมา: Eurostat)

กำรเตบโตทำง

เศรษฐกจป

1990-2007

โดยเฉลย

1.0%

ตวเลขอตราการเตบโตทางเศรษฐกจตอหว

โดเฉลย ณ ระดบราคาคงท (ทมา: Human

Development Index 2009 p. 195)

หนสำธำรณะป

2008173.1%

หนสาธารณะคดเปนเปอรเซนตของจดพ

(ทมา: Bundesministerium für Finanzen

Monatsbericht 12/2009 p. 99)

ดลบญช

เดนสะพด3.2%

ดลของสนคาสงออกและน�าเขาทงหมดคดเปน

เปอรเซนตของจดพ (ทมา: International

Monetary fund: World Economic Outlook

10/2009 p. 187)

กำรจำงงำนป

2008

70.7%

(59.7%)

สดสวนของคนวยท�างาน (ในวงเลบคอของ

สตร) อาย 15-64 ปตอประชากรทงหมด

(ทมา: Eurostat)

อตรำกำร

วำงงำนป 20084.0%

สดสวนคนวางงานในหมประชากรวยท�างาน

(ทมา: Eurostat)

ควำมเหลอมล�ำ

ทำงรำยไดในรป

สมประสทธจน

24.9%

อตราสวนทชวาการกระจายรายไดเหลอมล�า

เพยงใด โดย 100% คอความไมเทาเทยมขน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009 p. 195)

159

ขอมลตวบงชทส�ำคญของญปน

รำยไดผหญง

เมอเทยบกบ

รำยไดผชำย

45%

รายไดของผหญงเทยบเปนเปอรเซนตของ

รายไดผชาย (ทมา: Human Development

Index 2009 p. 186)

ดชนควำม

ยำกจนป 200911.6

ดชนความยากจนประกอบดวยหลายตวชวด

(รวมทงอายคาดเฉลย อตราการรหนงสอ และ

การเขาถงบรการสาธารณสข) โดย 0 คอความ

ยากจนนอยสด และ 100 คอความยากจน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009 p. 180)

อตรำกำรเขำ

เปนสมำชก

สหภำพแรงงำน

ป 2007

18.3%สดสวนของประชากรวยท�างานทอยใน

สหภาพแรงงาน (ทมา: OECD)

160

6.5 สวเดนอรค เกรกสดส

โมเดลเรหน-ไมดเนอร

นโยบายเศรษฐกจสวเดนมพนฐานมาจากโมเดลเรหน-ไมดเนอร ซง

เปนชอของนกเศรษฐศาสตรสหภาพแรงงาน 2 คน คอ เยสตา เรหน (Gösta

Rehn) และ รดอลฟ ไมดเนอร (Rudolf Meidner) ในป 1951 เขาทงสองได

พฒนาโมเดลเศรษฐกจทวไปทออกแบบมาเพอใหเกดการจางงานเตมอตรา

พรอมกบการม “นโยบายคาจางทองความเปนปกแผนทางสงคม” (solidarity

based wage policy) แตขณะเดยวกนกไมไปกระตนใหเกดเงนเฟอ

แนวคดรากฐานคอ การจางงานเตมอตราอยางถาวรนนไมอาจบรรลได

โดยพงอปสงคมวลรวม (aggregate demand) ในระดบทสง ไมวาอปสงค

ดงกลาวจะเกดจากพฒนาการของเศรษฐกจโลกหรอจากแผนงานกระตน

เศรษฐกจระดบชาต เนองจากวาแตละภาคเศรษฐกจเตบโตในอตราท

แตกตางกน อปสงคมวลรวมระดบสงตอเนองจงท�าใหเกดปญหาคอขวดขน

อยางรวดเรว (เพราะเกดการผลตสนคาไมทนกนภายในหวงโซอปทาน) เพอ

ใหภาคเศรษฐกจทเกดคอขวดเตบโตตอได กตองแยงตวคนงานจากภาค

เศรษฐกจอน และในบรบททมการจางงานเตมอตราแลว การจะไดคนงานก

ตองแขงกนเพมคาจางเทานน ผลทตามมาคอราคาสนคาในภาคเศรษฐกจนน

กจะสงขน แลวเมอราคาสนคาเพมขน คาจางกตองเพมขนในภาคเศรษฐกจ

อนเพอชดเชยก�าลงซอทหดตว ทายทสดราคาสนคาและบรการกจะเพมขน

ทวทงเศรษฐกจจนเกดเปนเงนเฟอในเศรษฐกจระดบชาตนนเอง

นโยบำยคำจำงทองควำมเปนปกแผน

หลงจากสงครามโลกครงทสองสนสดลง สหภาพแรงงานในสวเดน

กด�าเนนการตาม “นโยบายคาจางทองความเปนปกแผน” นโยบายนม

เปาหมายหลก 2 ประการ หนง เปนนโยบายทยดหลก “คาจางเทากน

ส�าหรบงานทเหมอนกน” (equal pay for equal work) โดยมนโยบายพฒนา

ผลตภาพเฉลยของแรงงานดวย สอง เปนนโยบายทมงลดชองวางในอตรา

มงใหมการจางงาน

เตมอตราโดยม

“นโยบายคาจางท

องความเปน

ปกแผนทางสงคม”

161

คาจางระหวางงานประเภทตางๆ และเงอนไขเพอใหบรรลเปาหมายทงสองน

คอตองใหความส�าคญกบการเจรจาคาจางกลางเปนล�าดบแรก และลดความ

ส�าคญของการเจรจาในระดบรองลงมา

เพอปองกนไมใหเงนเฟอลบลางประโยชนทไดจาก “นโยบายคาจางท

องความเปนปกแผน” โมเดลเรหน-ไมดเนอรจงแนะใหใชนโยบายการคลงท

เขมงวดเพอจ�ากดปรมาณอปสงคมวลรวมดวยการด�าเนนงบประมาณเกนดล

นโยบายแบบนสงแรงกดดนใหบรษททผลตภาพต�าตองดนรนปรบปรง

ใน 2 ทาง หนง บรษทเหลานจะประสบปญหายอดขายต�าเมออปสงค

อยในระดบปานกลาง ไมสงไมต�า เนองจากบรษทเหลานมโครงสรางตนทน

และราคาทไมมประสทธภาพ สอง “นโยบายคาจางทองความเปนปกแผน”

จะท�าใหสถานการณของบรษทดงกลาวยงแยลงอกในแงของตนทนและความ

สามารถในการแขงขน เพราะคนงานจะเรยกรองขอขนคาจางในทกภาค

เศรษฐกจและในทกบรษทตามผลตภาพแรงงานเฉลยทสงขน

ในทางตรงกนขาม นโยบายอยางน เออประโยชนแกบรษททม

ผลตภาพสงใน 2 ทาง หนง อปสงคส�าหรบสนคาและบรการจะลนเหลอ

เนองจากบรษทเหลานมตนทนต�า ราคาสนคาจงตองใจผบรโภค สอง คาจาง

ถกตงตามผลตภาพเฉลย ดงนนบรษททมผลตภาพสงจงขยบขยาย

ปรบเปลยนอะไรไดงายกวา และในเมอเปนอยางน บรษทเหลานจงหาแหลง

เงนทนไดงายเมอตองการลงทนซงชวยสรางงานทมผลตภาพสง

บรษททผลตภาพต�าและลกจางจะเสยเปรยบจากนโยบายการคลงท

เขมงวดและจาก “นโยบายคาจางทองความเปนปกแผน” อยางไรกตาม การ

วางงานอนเปนผลทตามมาไมถอเปนปญหาสาธารณะทตองตงรบ แตเปน

ปญหาทรฐตองแกไขในเชงรก ดงนนรฐจงไดพฒนา “นโยบายตลาดแรงงาน

แบบคดเลอก” (selective labour market policy) ทขยายขอบเขตและขดเกลา

อยางตอเนอง จดเดนของนโยบายคอจดใหมกจกรรมฝกอบรมอยางกวางขวาง

และชวยเหลอใหแรงงานคลองตวในการยายงาน ซงเปนความพยายามทจะ

ท�าใหคนวางงานมคณสมบตในการท�างานทผลตภาพสงและไดเงนด โดย

ความชวยเหลอนยงครอบคลมถงแรงงานทเพงเขาตลาดแรงงานและแรงงาน

ทกลบมาหลงจากพกงานไปดวย

ขอดขอเสยของ

โมเดลเรหน-

ไมดเนอร

สรางแรงกดดน

ตอบรษททม

ผลตภาพต�า

บรษททมผลตภาพ

สงจะไดประโยชน

การวางงานเปน

เรองทภาครฐม

หนาทตองพรอม

รบมอ

162

โมเดลเรหน-ไมดเนอรมนโยบายหลก 3 ประการ คอ “นโยบายการคลงท

เครงครด” “นโยบายคาจางทองความเปนปกแผน” และ “นโยบายตลาดแรงงาน

แบบคดเลอก” โดยทงหมดมงใหมการปรบปรงและปรบโครงสรางเศรษฐกจ

สวเดนอยางตอเนอง นบตงแตทศวรรษ 1960 โมเดลนเปนตวชน�าทศทาง

ของนโยบายเศรษฐกจในสวเดนมากบางนอยบางแลวแตชวงเวลา กลาวโดย

รวม โมเดลเศรษฐกจสวเดนม “รากฐานจากแนวคดอนเปนหนงเดยว [เปน

เอกภาพ] และมการยอมรบโดยทกกลมการเมองแบบทไมมในประเทศอน”

นเปนค�ากลาวของ ฟรทซ เว. ชารปฟ (Fritz W. Scharpf) ในป 1987

หลงจากเขาไดเปรยบเทยบนโยบายเศรษฐกจสงคมประชาธปไตยในเยอรมน

สหราชอาณาจกร ออสเตรย และสวเดน (Scharpf 1987: 119) เรองนกยง

ถอเปนจรงอยในทกวนน แมตลาดภายในของสวเดนจะเลกโดยมผอยอาศย

นอยกวา 10 ลานคน แตกสามารถรกษาสถานภาพแหงความสามารถในการ

แขงขนในตลาดโลกไวได และยงสามารถขยายการคาขายสนคาและการให

บรการไดอกดวย โดยตอนนการสงออกมสดสวนเปนครงหนงของผลตภณฑ

มวลรวมประชาชาต (จเอนพ) <ความส�าเรจนเกดขนแมตองผานรอนผาน

หนาวในหวงยามแหงโลกาภวตน>

ระบบกำรจดหำเงนและโครงสรำงควำมเปนเจำของ

การจดหาเงนโดยบรษทสวเดนประกอบดวยหลายสวน โดยการจดหา

เงนทนของบรษทจะพงระบบธนาคารประจ�าบรษททเปนเอกลกษณกอน

หนทางอนๆ ทงนกมการหาเงนทนผานการออกหนทนดวย แตจดเดนของ

บรษทสวเดนคอการถอหนไขวซงพบไดทวไป ดงนนจดเดนของการจดหา

เงนทนใหบรษทในสวเดนคอการเนนมองในระยะยาว ระบบจดหาเงนทนของ

สวเดนคลายสงทรจกกนในเยอรมนมายาวนานวา “ทนนยมลมน�าไรน” <ซง

เนนความรบผดชอบตอสงคมของบรษทและการมองการณไกล>

ระบบฝกอบรม

ในสวเดนคนตระหนกกนมานานแลววาในเศรษฐกจยคโลกาภวตนนน

“วตถดบ” ทส�าคญทสดของเศรษฐกจทแขงขนไดคอการศกษา อาชวศกษา

โมเดลสวเดน

ไดรบการยอมรบ

อยางมาก

ไมพงพาตลาดทน

163

ในสวเดนนนอยในชวงมธยมปลาย (ระหวางอาย 16-20 ป) และนกเรยน

แทบทกคนเขาเรยนอาชวศกษาอยางสมครใจ นอกจากหลกสตรวชาการแลว

ในสวเดนยงมโครงการอาชวศกษาระดบชาต 14 โครงการทสอนทกษะเฉพาะ

เพอออกไปท�างาน

หลกการพนฐานหนงของนโยบายการศกษาสวเดนคอ จะตองหลกเลยง

ทางตนในการศกษาใหมากทสดเทาทจะมากได โดยการพฒนาการศกษา

ทวไปเพอเสรมอาชวศกษาเฉพาะทาง นอกจากนคณวฒอาชวศกษากน�าไป

ใชเปนคณวฒเพอเขาเรยนในสถาบนการศกษาขนสงได ตวอยางเชน ในป

2006 นกเรยนทสอบผานหลกสตรมธยมไดมถง 99.6 เปอรเซนต

จดเดนอกประการของระบบการศกษาและการฝกอบรมของสวเดน

คอ คนมโอกาสเขารบการฝกอบรมไดเรอยๆ ตลอดชวตการท�างาน อยาง

ทไดกลาวไปแลว เปาหมายของนโยบายเศรษฐกจและการจางงานของ

สวเดนนน ไมใชเพอคมครองสถานทท�างานทมอย แตเพอเอออ�านวยให

คนสามารถท�างานทมผลตภาพสงและแขงขนไดดทสดในกรอบการแขงขน

ระหวางประเทศ ดงนนในระบบการศกษาและการฝกอบรมของสวเดน จง

มการผสานทงการฝกอบรมความรทวไปและความรเฉพาะทางเพอรองรบ

ประชากรทกคน

แรงงำนสมพนธ

ตอนทประจกษชดวาพรรคสงคมประชาธปไตยคงไมลงจากอ�านาจใน

อนาคตอนใกล นายจางจงยอมรบสหภาพแรงงานใหเปนคเจรจาเตมตวใน

ขอตกลงซาลทสเยอบาเดน (Saltsjöbaden Agreement) ในป 1938

ขอตกลงนมนยวารฐจะถกกนไมใหเขามามสวนในเรองการก�ากบดแล

ตลาดแรงงานใหมากทสดเทาทจะมากได ซงกเปนไปตามนนานถงราว 30 ป

ชวงนตลาดแรงงานมความสงบดและการก�าหนดคาจางกท�ากนในสวนกลาง

ผานการตกลงกนเรองคาจาง แทบจะไมมกฎหมายก�ากบดแลตลาดแรงงาน

เลยในชวงดงกลาว

หวงยามแหงความรวมมอกนนตามมาดวยการเผชญหนากนตงแตตน

ทศวรรษ 1970 ไปจนถงป 1998 ระบบการเจรจาคาจางแบบรวมศนยสลาย

พยายามหลกเลยง

ทางตนในการศกษา

สหภาพแรงงานและ

นายจางมสถานะ

เทาเทยมกน

164

ตวลงอยางคอยเปนคอยไป เหตผลใหญคอขอจ�ากดทเกดจากขอตกลงเพอ

เสถยรภาพและการเจรญเตบโต (Stability and Growth Pact) อนเปนผล

จากการเปนสมาชกสหภาพยโรป ทงสองฝายจงเหนวาตองสรางระบบการ

เจรจาคาจางขนจากพนฐานใหม และหลงจากทไดรบการผลกดนโดยรฐบาล

สงคมประชาธปไตย สหภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมทส�าคญทสดกบ

นายจางไดบรรลขอตกลงทเรยกวา “ขอตกลงอตสาหกรรม” (Industrins

samarbetsavtal) ในป 1998

ขอตกลงอตสาหกรรมดงกลาวมเสาหลกดงตอไปน หนง สรางชด

กฎเกณฑขนมาเพอลดระยะเวลาทไมอาจบรรลขอตกลงกนได ซงมโอกาสสง

ทจะลามปามเปนความขดแยง ดงนน การเจรจาเรองขอตกลงรอบตอไปตอง

เรมกอนทขอตกลงเดมจะหมดอาย สอง ใหมผไกลเกลยทแตงตงโดยรฐและไม

ฝกใฝฝายใดเขามาปรบการเจรจาใหเกดขอตกลงทสอดคลองกบบรรทดฐาน

ของสหภาพยโรป สาม ใหฟนคนแนวคดทใหภาคเอกชนทเนนการสงออก

มบทบาทในการก�าหนดคาจาง นอกจากนภาครฐกน�าขอตกลงอตสาหกรรม

ในหลายสวนไปปรบใชดวย

สหภาพแรงงานมฐานะแขงแกรงมากในสวเดน และอตราการจดตง

หรอการเปนสมาชกกสงมากถง 70 เปอรเซนต ในบรบทอยางนกเปนของ

ธรรมดาทการก�าหนดรวมกนในระดบวสาหกจจะด�าเนนการโดยฝายสหภาพ

ในสวเดนจงไมตองมคณะกรรมการคนงานทเปนอสระอยางในเยอรมน

การก�าหนดรวมกนในระดบบรษทไมมการรองรบทางกฎหมายใหเปน

สถาบน ซงตรงกนขามกบในเยอรมน แนวทางในสวเดนคอการใหสทธเจรจา

แกสหภาพแรงงานในการก�าหนดรวมทกประเดน และในกรณทเกดความ

ขดแยงสบเนองจากการก�าหนดรวม คนงานกมสทธนดหยดงานแมวา

ขอตกลงรวมทวไป (เรองคาจาง) จะยงมผลอย

ควำมสมพนธระหวำงบรษท

ทงสหภาพแรงงานและสมาคมนายจางลวนมอตราการเปนสมาชกสง

ในสวเดน สภาวะททงสองฝายแขงแกรงถอเปนสาเหตหลกประการหนง

ของความส�าเรจเรองขอตกลงตางๆ ระหวางนายจางกบสหภาพแรงงานท

หลกเลยงความ

ขดแยง

165

กลาวถงขางตน อกลกษณะเดนของสวเดนคอการถอหนไขวระหวางบรษท

สดทายนอกจากความสมพนธในกลไกตลาดแลว ยงมการพฒนาเครอขาย

สารสนเทศทางธรกจมากมายอกดวย เชน เครอขายวาดวยการจดหาทน

ใหแกบรษท และเพอใหเกดการโอนถายเทคโนโลยระหวางบรษทภายใต

กรอบความรวมมอกน

ประเมนระบบของสวเดน

ในประเทศทงหมดทศกษาในหนงสอเลมน สวเดนเปนประเทศท

ใกลเคยงเศรษฐกจกลไกตลาดทมการประสานกนตามตวแบบในอดมการณ

มากทสด เศรษฐกจสวเดนมจดเดนคอนายจางและลกจางรวมมอกนอยาง

เขมขนจรงจงในการก�าหนดคาจาง ทงสองฝายท�างานรวมกนกบรฐในการ

จดอาชวศกษาและฝกอบรมใหประชาชน สวนในการจดหาเงน บรษทใชวธ

ผสมผสานกนระหวางระบบธนาคารประจ�าบรษท การถอหนไขวกนระหวาง

วสาหกจ และการใชประโยชนจากเครอขายสารสนเทศทางธรกจเพอการ

แสวงหาเงนทน นอกจากนกมการใชเครอขายสารสนเทศเพอการโอนถาย

เทคโนโลยในการสรางความรวมมอระหวางบรษทดวย

สวเดนนาทงตรงทระบบเศรษฐกจทมการประสานและรฐสวสดการ

ทแขงแกรง ชวยใหประเทศมทงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในอตราสง

การกระจายความมงคงอยางเปนธรรม และอตราการวางงานทต�าไดพรอมกน

เมอเทยบกบสหรฐฯ องกฤษ เยอรมน และญปนแลว สรปไดวาสวเดน

สอดคลองกบสงทสงคมประชาธปไตยเรยกหามากทสด

บรษทตางๆ ม

ความเชอมโยงกน

เปนระบบท

ใกลเคยงเศรษฐกจ

กลไกตลาดทม

การประสาน

ในอดมการณทสด

166

ขอมลตวบงชทส�ำคญของสวเดน

จดพตอหวในป

200830,100 ยโร

จดพตอหวพจารณาตามอ�านาจซอมาตรฐาน

โดยมสมมตฐานวา 1 PPS เทยบไดกบอ�านาจ

การซอของเงน 1 ยโร (คาเฉลยประเทศกลม

EU27) (ทมา: Eurostat)

กำรเตบโตทำง

เศรษฐกจป

1990-2007

โดยเฉลย

2.3%

ตวเลขอตราการเตบโตทางเศรษฐกจตอหว

โดยเฉลย ณ ระดบราคาคงท (ทมา: Human

Development Index 2009, p. 195)

หนสำธำรณะป

200838%

หนสาธารณะคดเปนเปอรเซนตของจดพ

(ทมา: Bundesministerium für Finanzen,

Monatsbericht 12/2009, p. 99)

ดลบญช

เดนสะพด7.8%

ดลของสนคาสงออกและน�าเขาทงหมดคดเปน

เปอรเซนตของจดพ (ทมา: International

Monetary fund: World Economic Outlook

10/2009, p. 187)

กำรจำงงำนป

2008

74.3%

(71.8%)

สดสวนของคนวยท�างาน (ในวงเลบคอของ

สตร) อาย 15-64 ปตอประชากรทงหมด

(ทมา: Eurostat)

อตรำกำร

วำงงำนป 20086.2%

สดสวนคนวางงานในหมประชากรวยท�างาน

(ทมา: Eurostat)

ควำมเหลอมล�ำ

ทำงรำยไดในรป

สมประสทธจน

25%

อตราสวนทชวาการกระจายรายไดเหลอมล�า

เพยงใด โดย 100% คอความไมเทาเทยมขน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 195)

167

ขอมลตวบงชทส�ำคญของสวเดน

รำยไดผหญง

เมอเทยบกบ

รำยไดผชำย

67%

รายไดของผหญงเทยบเปนเปอรเซนตของ

รายไดผชาย (ทมา: Human Development

Index 2009, p. 186)

ดชนควำม

ยำกจนป 20096.0%

ดชนความยากจนประกอบดวยหลายตวชวด

(รวมทงอายคาดเฉลย อตราการรหนงสอ และ

การเขาถงบรการสาธารณสข) โดย 0 คอความ

ยากจนนอยสด และ 100 คอความยากจน

สงสด (ทมา: Human Development Report

2009, p. 180)

อตรำกำรเขำ

เปนสมำชก

สหภำพแรงงำน

ป 2007

70.8%สดสวนของประชากรวยท�างานทอยใน

สหภาพแรงงาน (ทมา: OECD)

168

นกจตวทยาสงคมชอ เครต เลวน (Kurt Lewin) นาจะเปนผกลาววา

“ไมมอะไรทจะเปนประโยชนในทางปฏบตไดเทากบทฤษฎทด” ดงนน บทน

จะมงสรางความชดเจนวา ทฤษฎตางๆ ทน�าเสนอในบทกอนหนานเกยวของ

กบประเดนทางเศรษฐศาสตรและสงคมประชาธปไตยอยางไร โดยจะอางถง

ตวอยางในเชงปฏบตไปตลอดทงบท

บทสรปนน�าเสนอตวอยางเชงปฏบตจากนโยบายสาขาตางๆ ซงเปน

ทถกเถยงกนเพอประกอบการอางอง เราตองการอธบายใหเหนวาแกน

คานยมหลกของสงคมประชาธปไตยไดรบการสะทอนใหเหนผานนโยบาย

เศรษฐกจทกระทบคนอยทกวนอยางไร และตองการใหผอานเหนวาสามารถ

น�าหลกการของนโยบายเศรษฐกจแบบสงคมประชาธปไตยมาใชไดอยางไร

หนงสอชดนไมไดมเลมทวาดวยนโยบายตลาดแรงงานแยกตางหาก

ทงนเพราะส�าหรบสงคมประชาธปไตยนน นโยบายนถอวาส�าคญมาก จง

มเนอหาปรากฏอยในทกเลม แตตองยอมรบวานโยบายตลาดแรงงานม

ความส�าคญเปนพเศษส�าหรบ เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย เลมน

จงจะยกตวอยางเชงปฏบต 2 เรองมาขยายความ คอ “งานทมคณคา” กบ

“คาจางขนต�า”

บทนเขยนโดยหลายคนทมมมมองตางกน ตวอยางทยกมาไมไดเปน

ค�าตอบชขาดส�าหรบสถานการณปจจบนทเปลยนแปลงตลอดเวลา แต

เปนการน�าเสนอแนวคดของผเขยนเพอกระตนความคดผอานมากกวา

บทท 7 นโยบายเศรษฐกจ: ตวอยางเชงปฏบตกร

ณศ

กษา

169

บทนน�ำเสนอตวอยำงเชงปฏบตในกำรจดกำรปญหำดงตอไปน

• นโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอม: จะจดตงตลาดผลตภณฑ

นวตกรรม (lead markets) อยางไรดวยความชวยเหลอของรฐบาล

เพราะตลาดเชนนชวยกระตนใหเกดนวตกรรมการเจรญเตบโต

และการจางงานได

• งบประมาณของรฐ: สถานการณแบบไหนทการกยมเงนของรฐบาล

เพอสนบสนนนโยบายการลงทนเปนเรองทพงกระท�า

• การแปรรปรฐวสาหกจเปนของเอกชน: ขอไดเปรยบของการ

แปรรป ควรวางนโยบายอยางไรถาจะท�า และกรณไหนทควร

หลกเลยงการแปรรป

• งานทมคณคาและการก�าหนดรวม: สองอยางนเกยวพนกนอยาง

แยกไมออก และเปนเรองทแนวคดสงคมประชาธปไตยใหความ

ส�าคญมาก

• คาจางขนต�า: เปนสงจ�าเปนเพอลดการจางงานทไมมนคง

(precarious work) ทงยงชวยแกไขปญหาความเสมอภาคทาง

เพศได

กรณศกษา

170

7.1 นโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอม: นโยบายการเจรญเตบโตเพออนาคตทยงยน11

พเทอร ฟรนซ, ฟลอเรยน เมเยอร และ สเตฟาน ทดาว

สงแวดลอมจะเปนปจจยขบเคลอนทส�าคญในเศรษฐกจยคศตวรรษท

21 อปสงคพลงงานและวตถดบไดเพมขนอยางมโหฬารในไมกปทผานมา

และจะเปนอยางนตอไปเรอยๆ ในอก 4 ทศวรรษขางหนาพลเมองโลกจะ

เพมขนจาก 6 พนลานคนในปจจบนเปนประมาณ 9 พนลานคน จ�านวน

คนทอาศยในสงคมอตสาหกรรมจะเพมขนอก 3 เทาในชวงเวลาเดยวกน

จนเปนประมาณ 4 พนลานคน ผลคออปสงคสนคาอปโภคบรโภคทผลตดวย

กระบวนการอตสาหกรรมจะเพมขนอยางมหาศาล คาดการณกนวาในอก

3 ปขางหนาประเทศบราซล รสเซย อนเดย และจน (ทเรยกวากลมประเทศ

BRIC) จะมจ�านวนชนชนกลางซงมทงเงนและความตองการใชจายเพมขน

เปน 2 เทา ทวาวตถดบในโลกเรานนมจ�ากดตามพนททใชเพาะปลกหรอสราง

สงปลกสรางได อากาศและน�าเปนทรพยากรททรงคณคา <ตองทะนถนอม>

พลงงานเองกใชวาจะมลนหลาม โดยเฉพาะพลงงานแบบดงเดมซงเราใชเปน

สวนใหญในปจจบน

กลาวโดยสรป ความทาทายทงทางเศรษฐกจและสงแวดลอมเกยวพน

กนมากขนเรอยๆ หมดยคทเราจะแยกประเดนทางเศรษฐกจและสงแวดลอม

ออกจากกนไดแลว อะไรทเปนผลทางสงแวดลอมกจะเปนเรองเลยงไมได

ในทางเศรษฐกจดวย ไมเฉพาะแคเศรษฐกจระดบชาตเทานน แตยงหมายถง

ในระดบวสาหกจดวย อยางทเซอรนโคลส สเตรน (Nicholas Stern) อดต

หวหนาเศรษฐกรแหงธนาคารโลกไดคาดคะเนไววา ตนทนทางเศรษฐกจท

เกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทไมมการแกไขนนสงถง 20

11 สามารถดขอมลเพมเตมเรองความเชอมโยงอยางใกลชดระหวางสงแวดลอมกบเศรษฐกจ

ไดใน “Green Economy Report” (รายงานวาดวยเศรษฐกจเขยว) ตพมพครงแรกในป

2009 โดยกระทรวงสงแวดลอมเยอรมนและส�านกงานสงแวดลอมของรฐบาลกลาง: www.

umweltwirtschaftsbericht.de

กรณ

ศก

ษา

171

เปอรเซนตของจดพโลกทเดยว

การเปลยนแปลงในความสมพนธระหวางเศรษฐกจกบสงแวดลอมนม

ผลโดยตรงทางการเมอง อาจไมเกนไปนกถาจะกลาววานโยบายสงแวดลอม

นบวนยงกลายมาเปนนโยบายเศรษฐกจมากขน ยทธศาสตรวาดวยนโยบาย

อตสาหกรรมเพอสงแวดลอมใหความส�าคญกบพฒนาการน และเปนผลให

ประเดนพลงงานและทรพยากรกลายเปนเรองส�าคญทงในดานเศรษฐกจ

สงแวดลอม และสงคมไปแลว ไมวาจะในระดบชาตหรอระดบโลก

uนโยบำยเพอกำรเจรญเตบโตอยำงยงยนก�ำลงกลำยเปนสวนหนง

ของวำระเรองนวตกรรม กำรเจรญเตบโตทำงเศรษฐกจ และกำร

จำงงำน

นโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอม คอการเชอมโยงยทธศาสตรการ

พฒนาดานเศรษฐกจและสงแวดลอมใหทนสมยและยงยนเขากบยทธศาสตร

การสรางความเชยวชาญเฉพาะทางในแงเศรษฐกจและสงแวดลอม นไมใช

ค�าตอบเชงอดมการณใหกบความทาทายทเราเผชญอย แตเปนการก�าหนด

เสนทางทเปนไปไดในทางปฏบตและมงบรรลเปาหมาย

ม 2 เรองทเราตองท�า หนง เราจ�าเปนตองปรบโครงสรางเศรษฐกจบน

พนฐานของความยงยน ซงเปนการปรบโครงสรางการผลตใหใชพลงงานและ

ทรพยากรอยางมประสทธภาพ แตไมใชแคใชอยางมประสทธภาพมากขน

เทานน ตองเปลยนผานไปใชวตถดบหมนเวยนดวย กลาวคอ ไมใชวาจะ

ผลตเชอเพลงจากชวมวลเทานน แตตองผลตจากพลาสตกและวสดสมยใหม

ไดดวย ในแงนโยบายพลงงาน เราควรใชประโยชนจากแหลงพลงงาน

หมนเวยนใหมากขน เชน จากแสงอาทตย ลม น�า พลงความรอนใตพภพ

และชวมวล โดยตองใชประโยชนจากพลงงานเหลานใหเตมศกยภาพ หาก

มองระยะยาวเรากไมมทางเลอกอน นเปนวธเดยวทเราจะหลดพนจากปญหา

โครงสรางอนเกดจากการมวตถดบจ�ากดแตความตองการกลบเพมขนเรอยๆ

และยงชวยใหเราแยกการเตบโตออกจากการใชทรพยากรไดดวย ถงกระนน

เปาหมายของนโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอมกไมไดจ�ากดอยแคการ

เปลยนแปลงทกลาวมา แตมเปาหมายอกขอคอ สอง ตองใชโอกาสทเกดขนน

กรณศกษา

172

เพอใหเกดผลดทสดตอเศรษฐกจ ขอเทจจรงทวาพลงงานราคาแพงขน

ทกวนและวตถดบนบวนยงขาดแคลนขนไดสงผลใหเทคโนโลยสเขยว <เปน

มตรตอสงแวดลอม> มศกยภาพมหาศาล ท�าใหเทคโนโลยแบบนกลายเปน

ตลาดนวตกรรมแหงอนาคตอยางแนนอน เทคโนโลยทเพมประสทธภาพและ

เทคโนโลยทสงเสรมสงแวดลอมก�าลงกลายเปนเทคโนโลยทมความส�าคญ

ยงยวด

ทปรกษาดานการจดการคาดการณวาตลาดโลกส�าหรบเทคโนโลย

สงแวดลอมมมลคาราว 1 ลานลานยโรแลว และพอถงป 2020 กคาดวาจะ

เพมขนอกเทาตวจนถง 2 ลานลานยโร ขณะนเยอรมนเปนผน�าในการสงออก

ผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอมทงยงเปนผน�าตลาดโลกในเทคโนโลย

หลายประเภท ซงหมายความวาเยอรมนมความไดเปรยบทจะท�าก�าไรจาก

ตลาดสเขยวในอนาคต ตราบใดทประเทศยงคงรกษาความเปนผน�าทาง

เทคโนโลยไวได อยางไรกตาม ประสบการณทผานมาชแลววาเรองนเปน

จรงไดกตอเมอรฐมนโยบายสงแวดลอมททะเยอทะยาน ซงขบเคลอนความ

ทนสมยดวยการออกขอก�าหนดทเครงครดส�าหรบกระบวนการการผลตและ

ตวผลตภณฑเอง

นโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอมจะน�าไปส ความสมพนธท

สอดประสานกนยงขนระหวางปจจยทงสอง เพอใหสงนเกดขน รฐตองตง

เปาหมายใหสงและก�าหนดกรอบการด�าเนนการทถกตอง โดยรฐท�าหนาทเปน

ผบกเบกและชทาง แตกตองเปนผน�าดวยถาจ�าเปน แมกลไกตลาดตอบสนอง

ตอการเปลยนแปลงไดดขน แตกยงไมเรวพอในหลายกรณ จนถงปจจบน

กลไกตลาดไมสามารถคาดการณถงความทาทายและโอกาสทเกดขนไดดพอ

ถาเราใสใจสงทวทยาศาสตรบอกเราเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เรากเหลอเวลาอกไมกปทจะตองปรบเปลยนทศทางเปนการใหญ ไมมเวลา

ทจะมาถกเถยงแคเรองการก�ากบดแลและหลกการทวไปซงไมเกดผลอะไร

สงทเราตองการคอเครองมอทางนโยบายและวธการตางๆ ทใชไดดในทาง

ปฏบต รวมถงนโยบายอนชาญฉลาดทเชอมความสมพนธระหวางสงแวดลอม

กบนวตกรรมภายใตกรอบคดเรองความลมเหลวของตลาดและของรฐ รฐบาล

ตองใชนโยบายและเครองมอทางเศรษฐกจใหหลากหลายในลกษณะทกระตน

กรณ

ศก

ษา

173

ใหเกดนวตกรรม และใหมการประยกตใชเทคโนโลยทมประสทธภาพเชง

เศรษฐนเวศ (eco-efficient) โดยกระตนการปรบโครงสรางเศรษฐกจสงคม

ใหใชพลงงานและทรพยากรอนๆ อยางมประสทธภาพ และในขณะเดยวกน

กกระตนการเจรญเตบโตและการจางงานดวย

uหลกกำรของนโยบำยอตสำหกรรมเพอสงแวดลอม

จดเดนของนโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอมนน เปนการผสมผสาน

หลายมตหลายปจจยเขาดวยกนดงตอไปน

1. เครองมอทงทางฝงอปสงคและฝงอปทานจะตองถกน�ามาใชรวมกน

อยางชาญฉลาด บอยครงทมการเสนอวานโยบายทเนนอปสงคกบทเนน

อปทานเปนสงตรงกนขาม ไมสามารถใชรวมกนได อยางไรเสยการวจยเรอง

นวตกรรมกแสดงใหเหนวา วธทดทสดเพอพฒนาเทคโนโลยเปยมนวตกรรม

สตลาดกคอ การวางกรอบนโยบายอปทานทดและกระตนอปสงคโดยให

ทงสองปฏสมพนธกน แตสงนจะเกดขนไดกตอเมอมนโยบายทใหความส�าคญ

ทงดานอปสงคและอปทาน

2. กรอบเงอนไขทคาดการณไดมความส�าคญเทากบการตงเปาหมาย

ททะเยอทะยาน บรษทตองรลวงหนาวาทนอยในฐานะใด เพราะเหตนจง

ตองไมวางนโยบายตามอ�าเภอใจอนท�าใหคาดการณยาก อยางไรกตาม ไม

ควรวางแผนทจะท�าใหบรษทคดแตจะกนบญเกา ไมตนตวทจะรบมอกบ

“ความทาทายในอนาคต” ทงนเพราะคแขงไมมวนหลบ โดยเฉพาะเศรษฐกจ

เอเชยทผงาดขนและเขาสตลาดโลกอยางรวดเรว ดงนนเปาหมายระยะยาว

ททะเยอทะยานและคาดการณไดจงเปนสวนส�าคญของนโยบาย เพอใหเกด

ความสมดลระหวางการวางแผนไดและความมพลวต อกตวอยางหนงคอ

นโยบายไดระบและสงเสรมวสาหกจทเปน “แนวหนา” (top runner) ซงมง

ใชเทคโนโลยททนสมยทสดทมอย ดงนนรฐสามารถขอหรอชน�าใหบรษท

ท�าอะไรทท�าไดในทางปฏบต แตจะไมยอมใหบรษทเฉอยชา

3. กลไกราคาตอง “บงบอกความจรง” และไมบนทอนความสามารถ

ในการแขงขนของผเลน ราคาเปนมาตรวดความขาดแคลนทส�าคญ ซงไมควร

บดบงเราจากขอเทจจรงดานสงแวดลอม การดงตนทนภายนอกเขามาภายใน

กรณศกษา

174

บรษท (internalisation of external costs) และการท�างานของกลไกตลาด

เปนแกนส�าคญของนโยบายอตสาหกรรมเพอสงแวดลอม แตการน�าเอา

“ตนทนทแทจรง” เขามาค�านวณดวยยงเปนเรองยากในทางปฏบต เชน การ

ไมไดค�านงถงตนทนเหลานเมอตองออกไปแขงขนในตลาดโลก หรอความยาก

ล�าบากในการค�านวณตนทนทจะเกดขนกแตในอนาคต

4. การวจยตองไมเนนเทคโนโลยเฉพาะตวใดตวหนง ในขณะเดยวกน

ตองวางนโยบายกระตนใหเกดความกาวหนาและก�าหนดเสนทางไปสอนาคต

กลาวคอ ในวนนไมมใครรวาเทคโนโลยอะไรจะกมชยไดในอนาคต นคอ

เหตผลทนโยบายควรหลกเลยงการเนนเทคโนโลยใดเทคโนโลยหนงเปนการ

เฉพาะ และอยาใสไขทกฟองในตะกราใบเดยว <ตองกระจายความเสยง>

นโยบาย “บบบงคบทางเทคโนโลย” (technology forcing) ชวยตงเปาหมาย

ททะเยอทะยาน แตไมไดมอบยทธศาสตรใดๆ ในการแสวงหาทางออกทาง

เทคโนโลยเพอบรรลเปานนเลย

ในอกดานหนง มหลายเทคโนโลยทไมอาจพฒนาไดภายใตกลไกตลาด

แตกลบมศกยภาพมากในแงการแกปญหา หนวยงานวจยของรฐบาลรวมถง

นโยบายเทคโนโลยจงตองใหความส�าคญกบเทคโนโลยดงกลาวดวย ซงอาจ

ท�าไดดวยการทดลองเทคโนโลยใหมๆ ผานโครงการน�ารองและโครงการ

จดประกาย ซงจะมอทธพลเชงสญลกษณตอตลาดและผทเกยวของ

5. การเขาถงปญหาในแนวราบ (horizontal approach) <หมายถง

นโยบายทครอบคลมในวงกวาง> ควรท�าควบคไปกบนโยบายเฉพาะภาค

เศรษฐกจเพอเสรมกน ตองมการก�าหนดกรอบในลกษณะทผลกดนทง

เศรษฐกจใหเดนหนาไปสการมนวตกรรมทางสงแวดลอม เรองนไมใชแควาง

นโยบายก�ากบดแลเรองสงแวดลอมแลวจบ แตตองเปนเรองของการจดระบบ

การแขงขน การจดเกบภาษ และนโยบายเศรษฐกจดวย ทงยงตองมโครงสราง

พนฐานทมประสทธภาพ ทนสมย และเปนมตรกบสงแวดลอม รวมถงม

คนงานทมคณสมบตพรอม นโยบายแนวราบเชนนมความส�าคญอยางยง แตก

มบางดานทตองเรงปรบปรงโครงสรางในแตละภาคเศรษฐกจดวย ซงหมายถง

การสนบสนนอมชเทคโนโลยและอตสาหกรรมทส�าคญๆ ในลกษณะทท�าอยาง

มเปาหมาย มฉะนนจะไมสามารถผลกดนเศรษฐกจใหหลดออกจากโครงสราง

กรณ

ศก

ษา

175

ตลาดเกาๆ ทเปนอปสรรคขวางอยได หรอตองท�าใหเกดความมนใจวา

ผลประโยชนเชงยทธศาสตรระยะยาวทวางไวจะมบทบาทในการแขงขน

ระหวางประเทศ นอกจากน การกาวกระโดดทางเทคโนโลยไมสามารถเกดขน

ไดเพยงเพราะมการจดการกรอบเงอนไขอยางระมดระวงเทานน

ตองมการปรบโครงสรางสงคมอตสาหกรรมเสยใหมโดยเนนการจดการ

ทรพยากร และจะท�าอยางนไดจ�าตองมผประกอบการทมงสรางนวตกรรมและ

รฐนกบกเบก ทงยงตองการคนงานทท�างานทมคณคาและท�างานให “ผลลพธ

ออกมาด” รวมถงผบรโภคทแขงขนซงชวยกระตนใหเกดการพฒนาดานตางๆ

ใหทนสมย “จากลางสบน” ผานอปสงคทพวกเขาม สดทาย จรงๆ แลวเรา

ตองการ “ขอตกลงใหม” จากทกฝายทเกยวของเพอรบมอกบความทาทาย

ของโลกทก�าลงอยในภาวะเปลยนผาน และเพอด�าเนนการดานยทธศาสตร

เพอปรบเศรษฐกจใหทนสมยและดแลสงแวดลอมควบคกนไป

เวทการเมองและเศรษฐกจเปลยนไปมาก เปนทชดเจนวาเศรษฐกจ

กบสงแวดลอมเชอมโยงกนมากกวาในอดต และเยอรมนทมงใหประเทศตน

เปนทตงของธรกจทยงยน กจ�าเปนตองมการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม

และสงคม พรอมดวยผลตภณฑและบรการทสงเสรมความยงยน และตองม

คนงานทมคณสมบตสงและมระบบฝกอบรมทด นโยบายอตสาหกรรมเพอ

สงแวดลอมจะชวยก�าหนดทศใหเราเดนไปในทางน

กรณศกษา

176

7.2 นโยบายงบประมาณ: เราเปนหนเยอรมนกนเทาไรมชาเอล เดาเดอรชเตดท12

ปจจบนหนสาธารณะของเยอรมนมมลคามากกวา 1.5 พนลานยโร การ

ใชคนหนจ�านวนนจะกนรายไดจากภาษไปมากทเดยวหรออาจตองเปนหน

เพมเพอใชหนเดม โดยกลาวหากนวาหนสาธารณะเหลานเพมภาระใหแกชน

รนหลงทจะตองใชคน จงมการคดมาตรการ “ยบยงการกอหน” (debt brake)

เพอหยดยงการกอหนสาธารณะเพม แนวคดนสอดคลองกบแนวคดรากฐาน

ของสนธสญญาวาดวยเสถยรภาพและการเจรญเตบโตของยโรปทวา ในระยะ

ยาว ถาตดประเดนวฏจกรทางเศรษฐกจออกไป รฐกไมควรกอหนเพมอยาง

มนยส�าคญ อยางไรกตาม นโยบายการเงนทชาญฉลาดนอกเหนอจากการ

จายหนคนแลว ยงตองสรางนโยบายเศรษฐกจเชงรกทพงเปาไปทการฟนฟ

และการลงทน ไมใชเปนอปสรรคตอเปาหมาย 2 ประการน

ในแงการเมองและเศรษฐกจ เวลาพดถงหนสาธารณะม 2 เรองทควร

แยกใหออก นนคอ การขาดดลทเปนผลจากปจจยทางเศรษฐกจ และหน

ระยะยาวทเกดขนเพอน�าเงนไปลงทนในโครงการทกระตนการเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจ ส�าหรบนกเศรษฐศาสตรสวนใหญ ทงสองเรองนนจ�าเปน แต

จะใชมากนอยแคไหนกยงเปนทถกเถยงกนอย

uผลกดนกำรเจรญเตบโตโดยใชหนเปนเครองมอ?

เวลาเศรษฐกจชะลอตว รายไดรฐจะหดตว ในขณะทการใชจายของรฐ

จะเพมขนโดยเฉพาะการใชจายตามสทธประโยชนของผวางงาน การขาดดล

งบประมาณทตามมานชวยใหอปสงคมเสถยรภาพแทนทจะลดลง แนวทาง

12 นเปนฉบบตดยอของสงพมพเมอเดอนสงหาคมป 2007 ของ WISOdirekt ทชอ “Was wir

Deutschland schulden” (เราเปนหนเยอรมนกนเทาไร) ซงไดมการปรบปรงใหมโดยน�าวกฤต

เศรษฐกจป 2008 เขามาพจารณาดวย

กรณ

ศก

ษา

177

13 นเปนค�าวจารณอยางแรงของ Solow/Wyplosz (2007)

การจดการงบรวมในปจจบนสวนใหญกเหนวาเครองมอสรางเสถยรภาพ

อตโนมต (automatic stabilizer) เหลานมประโยชนมาก ในเยอรมน

กฎหมายวาดวยเสถยรภาพและการเตบโตทออกมาในป 1967 กก�าหนดใหม

นโยบายงบประมาณตานวฏจกรเศรษฐกจ แตในเหตการณทกวนนกลายเปน

วามการน�านโยบายเดนตามวฏจกรมาใช13 กลาวคอเวลาเศรษฐกจชะลอตว

นโยบายการคลงมกจะแกไขการขาดดลทเพมขนดวยมาตรการรดเขมขด

ทเกดจากความตนตระหนกซงมแตจะท�าใหผคนตกระก�าล�าบากมากขน

และยาวนานขนเทานน ในทางตรงกนขาม เวลาเศรษฐกจหวนกลบมาดขน

มกไมมการลดการควบคมและช�าระหน ผลคอหนยงทวมทน

นโยบายเศรษฐกจเชงรกควรจดการการใชจายสาธารณะใหตานวฏจกร

เศรษฐกจ โดยแนวคดแลวควรมการเพมการใชจายเมอเศรษฐกจชะลอตว

แมจะท�าใหทงการขาดดลและหนสาธารณะเพมขนกตาม ทงนเพอชดเชย

อปสงคของภาคเอกชนทออนตวลง สวนการใชจายของรฐจะเปนไปเพอ

การบรโภคหรอการลงทนกไมส�าคญหากพจารณาจากมมมองการแกปญหา

วฏจกร แตแนนอนวาผลดานการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจะยงยนกวา

ถาเปนการใชจายเพอการลงทน สวนในชวงทเศรษฐกจเฟองฟ กควรลดการ

ใชจายของรฐเพอยงไวไมใหเศรษฐกจรอนแรงเกนไป และเพอลดการขาดดล

และหนสาธารณะ

ในเยอรมนกอนน�ามาตรการหยดกอหนมาใช รฐธรรมนญระบวาการก

ยมเงนของรฐบาลควรเปนไปเพอน�าเงนมาใชลงทนเทานน นแสดงถงมมมอง

ทวา การจดหาเงนมาใชจายในเรองทเปนประโยชน ในระยะยาวไมควรเกดขน

ในปงบประมาณเดยว พดอยางกวางๆ คอ อะไรทเปนประโยชนแกคนรนหลง

กไมควรใหประชากรปจจบนเทานนเปนผออกเงนให นเหมอนการน�าตรรกะ

ทใชในระดบครวเรอนหรอบรษทเอกชนมาใชกบงบประมาณรฐ นนคอการ

กอหนเพอน�าเงนไปลงทน อนจะใหดอกผลในกาลขางหนาหรอไมกเปนการ

ลดตนทน (ตวอยางเชน การน�าเงนไปสรางหรอซอบานซงจะสรางรายไดจาก

คาเชาในอนาคต หรอเปนการลดตนทนคาเชาหากอยเอง)

กรณศกษา

178

อยางไรเสย ในกรณของรฐ ตรรกะนจะสลบซบซอนกวา แลวการกระท�า

แบบไหนกนทจะเพมรายไดหรอลดการใชจายในอนาคต? ในทสดแลวทก

มาตรการทกระตนการเจรญเตบโตจะชวยท�าใหรายไดของรฐเพมขน ซงน

จะกวางกวาแคแนวคดของ “การลงทนในสนคาทน” กลาวคอ รายจายใดๆ

ในปจจบนทหลกเลยงการใชจายในอนาคตควรนบไดวาเปนการลงทน

(ยกตวอยางเชน โครงการฉดยาเพอเสรมภมคมกน)

แลวในกรณไหนบางทมเหตผลพอใหกยม? กระบวนการเจรญเตบโต

ทงหมดทงปวงกใชสนเชอและหนมาเปนตวขบเคลอนทงสน ถาไมโดยรฐ

กโดยภาคเอกชน รายไดปจจบนเพยงพอแคจนเจอการผลตปจจบนเทานน

ถาจะใหมการผลตเพมขนกตองไปกยมเงนมาเพอหนนการลงทนทจ�าเปน

ผลคอท�าใหเราขายผลผลตทเราผลตเพมขนได โดยไมตองใชผมเงนไดกกตน

หรอเกบออมมากเกนไป แตถาครวเรอนหรอบรษทเกดมองโลกแงรายเพราะ

เกดเศรษฐกจตกต�าเปนอาท จงไมกยมเงน รฐกตองยนมอเขามาอดชองโหว

เพอใหเศรษฐกจเตบโต ในทางตรงกนขาม ชวงทมทกคนมองโลกอยางสดใส

อนเปนเหตใหเศรษฐกจขยายตว เชนในสหรฐฯ จนกระทงป 2007 การปลอย

กอาจบานปลายเกนกวาการเตบโตทเปนไปไดในภาคเศรษฐกจจรง

ในสถานการณอยางน หนาทของนโยบายการเงนคอการจ�ากดการกยม

ใหอยในระดบทสะทอนความเปนจรง การกอหนทลนเกนไมวาจะโดยรฐ

บรษท หรอครวเรอน จะน�าไปสภาวะฟองสบของราคาสนทรพยหรออปสงค

ทท�าใหเกดเงนเฟอ ซงไมกอใหเกดการเตบโตทแทจรงในปรมาณการผลต แต

ท�าใหราคาสงขนในบรบททอปทานไมสามารถขยายตวไดทน

uเปนหนแคไหนถงจะมำกเกนไป?

ปรมาณหนสนหรอ “ภเขาหน” ควรสงเทาไหร? ในหลายชวงของการ

เจรญเตบโตกจบลงดวยวกฤตหนไมเวนแมแตกรณเกดกบเศรษฐกจโลกเมอ

เรวๆ น ทงนไมใชรฐทเปนตวปญหา แตเปนตลาดการเงนทขยายตวมาก

เกนไป มนไมไดชดเจนเสมอไปวาราคาสนทรพยทสงขนถวนหนา เชน ราคา

อสงหารมทรพย หน ฯลฯ มสาเหตมาจากการคาดการณผลตอบแทนทเปน

ไปไดในความจรงหรอเปนเพราะความคกคะนองทจะเกงก�าไร ทสดแลวภาค

กรณ

ศก

ษา

179

เศรษฐกจจรงจะเปนตวก�าหนดวาระบบมขดความสามารถในการผลตจรง

แคไหนผานการเพมขนของผลตภาพและปจจยการผลตทไมถกใช เงนเฟอ

และดลการช�าระเงนระหวางประเทศเปนอกตวชวดหนงทส�าคญในเรองน

ใครๆ กพดอยางผรไดหลงเหตการณผานไป (อยางทเกดขนหลงวกฤตใน

เอเชยป 1997 ฟองสบดอตคอมป 2000 และวกฤตการเงนในฤดใบไมรวงป

2008) แตใครเลาจะอยากรงเศรษฐกจทก�าลงเฟองฟ สรางงานสรางรายได

เพยงเพราะระดบราคาเพมขนเลกนอยและดลการช�าระเงนตดลบ?

ไมวาการกยมสทธจะเปนเทาไหร และไมวาจะเปนไปเพอการกระตน

เศรษฐกจหรอการลงทนสาธารณะ หลายคนยงกงวลอยดวาปรมาณหน

สะสมจะมากเกนไปไหม หนปรมาณมากจะจ�ากดพนทและความคลองตวของ

รฐ เพราะรฐตองเจยดเงนรายไดไมนอยมาช�าระหนซงจะยงสาหสเมออตรา

ดอกเบยเพมสงขน นอกจากนการกอหนสาธารณะยงถอเปนการกระจาย

ทรพยากรโดยเออประโยชนแกเจาของทนทไดปลอยเงนกใหรฐ และรายได

จากดอกเบยกมาจากภาษทสวนใหญเกบจากคนทมรายไดเปนคาจาง และ

ทายสด การกอหนนนเปนการสรางภาระใหแกลกหลานและคนรนตอๆ ไป

นนบเปนขอโตแยงทอางกนบอยทสด

uหำกตองเลอกระหวำงอนำคตทยำกจนกบปจจบนทร�ำรวยละ?

แตการเปนหนสรางความเสยหายแกคนรนหลงจรงหรอ? แมวามการ

ตอบวา “ใช” อยบอยครง แตขอกลาวหานกเหมารวมเกนไป คนรนหลงจะ

รบมรดกคอการเปนเจาหนดวยไมใชรบแตเฉพาะหน หนสาธารณะไมมผล

ตอการแบงภาระระหวางคนรนตางๆ แตเปนการกระจายภาระกนเองในหม

คนรนหลงเสยมากกวา และนอกจากจะมผเสยภาษทตองรบผดชอบการช�าระ

หนแลวกยงมเจาหนดวย ซงกคอผทใหรฐกเงนนนเอง <โดยสถานะการเปน

เจาหนกตกทอดสคนรนหลงเหมอนกน>

ภาระการใชคนหนของรฐกบผเสยภาษอนเกดจากหนระดบหนงๆ ใน

ระยะยาวนน ขนอยกบความสมพนธระหวางอตราดอกเบยกบการเจรญ

เตบโตทเปนตวเงน (nominal growth) ถาเศรษฐกจเตบโตในอตราทสง

กวาอตราดอกเบย สดสวนของหนสาธารณะเมอเทยบกบจดพกจะลดลง

กรณศกษา

180

โดยเกดภาวะผอนคลายอยางนในชวงระหวางป 1950-1975 ทมการเตบโต

อยางยาวนาน แตหลงจากนนภาวะอยางนกไมคอยเกดขนแลว อยางไรกตาม

ภาวะเชนนชใหเหนวานโยบายอตราดอกเบยสงจะเออประโยชนแกเจาของ

ทนมากกวากลมอน โดยอตราดอกเบยทสงจะเพมหรอรกษามลคาของหน

ไวเมอเทยบกบสงอน

ถาคนรนปจจบนตองการท�าอะไรเพอความรงเรองของคนรนหลง กไม

ควรสะสมสนทรพยทางการเงนทคนรนหลงตองสรางผลตอบแทนทแทจรง

ขนเพอน�ามาใชหนแกผสบทอดสทธการเปนเจาหน สงทคนรนนควรท�าคอ

คดหามาตรการทจะชวยเพมผลตภาพของคนรนตอไปมากกวา ซงหมาย

รวมถงการลงทนในโครงสรางพนฐานและระบบการศกษา รวมถงการวจย

และพฒนา และถาท�าใหคนยคปจจบนลดการบรโภคได การออมทเกดขน

กควรอยในรปของการรกษาทรพยากรไว เชน การลงทนเพอปองกนอทกภย

ทงนเพราะตนทนทรพยากรทสงขนจะบนทอนผลตภาพของคนรนหลงลง

สถานการณจะยงแยในบรบทปจจบนทมการกระจายรายไดเหลอมล�ากน ถา

ครวเรอนทรวยออมมากขน แตไมน�าไปลงทนในภาคเศรษฐกจจรง กจะเกด

ฟองสบสนทรพยทอนตรายและไรซงความยงยน

ในฐานะประเทศหนง เยอรมนไมอาจสงตอความรงเรองไปสประชาชน

รนหลงทอยในเศรษฐกจเดยวกนไดถายงสะสมสนทรพยแสดงฐานะเจาหน

เชนเดยวกบทการสะสมหนไมไดสงตอความยากจนสคนรนหลง เรองทวาน

จะเกดขนไดหากกหนมาจากตางประเทศหรอปลอยกแกตางประเทศ การ

เปนหนตางประเทศอาจบบใหในอนาคตเราตองสงออกมากกวาน�าเขาเพอจะ

ไดน�าเงนไปใชหน สวนการเปนเจาหนตางประเทศอยางทเยอรมนไดท�าในป

หลงๆ นอาจท�าใหเผชญภาวะหนสญหรอสนทรพยมคาต�าลงอยางมากถาเกด

วกฤตในตลาดการเงน เหมอนอยางทนกลงทนหลายคนประสบในชวงวกฤต

ป 2008 แตในเยอรมน มลคาสงออกเกนดลไมไดถกมองวาเปนภาระ แตเปน

เปาหมายรวมถงเปนนโยบายเศรษฐกจดวย

กรณ

ศก

ษา

181

uมธยสถในภำครฐ แตคกคกเรงรำในภำคเอกชน?

ทงหมดทงมวลแลว ในทสดไมวาหนนนเปนของรฐบาล บรษท หรอ

ครวเรอนกไมแตกตางกน แมวาหนสาธารณะเทานนทนบเปนภาระ (เปนโทษ)

ในเยอรมน แตการสะสมหนในภาคเอกชนโดยเฉพาะทกอโดยบรษทถอวา

เปนเรองดมประโยชน ดงนนคนรนหลงจงรบมรดกไมเพยงแตหนสาธารณะ

ความเสยงต�ามลคา 1.5 ลานลานยโรเทานน แตยงมหนบรษททไมคอยมนคง

อก 2.5 ลานลานยโรดวย

การทมองกนมานานวาหนเอกชนสรางปญหานอยนน ท�าใหเกดการ

แปรรปรฐวสาหกจเปนบรษทเอกชนหลายระลอก ไมวาจะเปนไปรษณย

โทรคมนาคม การรถไฟ และทางดวน การกยมของบรษทเหลานไมใชหน

สาธารณะทนากลวอกแลว แตเปนการลงทนโดยภาคเอกชนทนาชนชม

การกระจายผลประโยชนในเรองนกจะเกดขนในหมคนรนตอไปเชนเดยวกน

แตหนอยางนคนทจะตองรบภาระใชหนไมใชประชาชนผเสยภาษ แตเปน

ผบรโภคและกลมลกจางทถกกดดนใหชวยวสาหกจท�าก�าไรผานการตรงราคา

(เชน คาเชา) และคาจาง แตกระทงในภาคเอกชนเอง ความมงคงทแทจรงก

ตองมาจากการเพมขนของผลตภาพทแทจรงอยด <ไมใชแคผลตภาพทเปน

ตวเลขบนกระดาษ>

ดงนนสงทเราเปนหนเยอรมนคอความกลาทจะกอหนซงจ�าเปนตอการ

เจรญเตบโตทยงยนในระยะยาว จะท�าอยางนไดจ�าเปนตองมการลงทนใน

สนทรพยทจบตองได ระบบสาธารณสข การศกษา การวจย และทนมนษย

การสะสมความเปนเจาหนของตางประเทศดวยการสงออกเกนดลหรอปลอย

ใหเปนภาระคนรนหลงจะคมคาแคไหนนน ขนอยกบวาคนรนหลงทงในและ

ตางประเทศจะไดผลประโยชนจากการลงทนในวนนเพยงใด นอกจากการ

กระจาย “ทไมใชเพอสงคม” ซงเปนประโยชนแกนกลงทนแลว ผลตอบแทน

ของคนรนหลงกไมอาจสงไปกวาอตราการเตบโตของเศรษฐกจชาตได

กรณศกษา

182

7.3 ความเสยงและโอกาสในการ แปรรปรฐวสาหกจซมอน เฟาท

การแปรรปทรพยสนสาธารณะใหเปนของเอกชนนนเปนนโยบาย

เศรษฐกจทมการถกเถยงกนมาก สวนใหญพดกนในประเดนความสมพนธ

ระหวางรฐกบเศรษฐกจของภาคเอกชน ในเยอรมนมการถกเถยงกนอยาง

เผดรอนวาดวยการแปรรปการรถไฟเยอรมน (Deutsche Bahn) และไมใช

เถยงกนแคประเดนเรองการตดสนใจทางการเมองเทานน แตยงรวมถง

แนวคดรากฐานเรองสวสดการสาธารณะทเรยกกนวา “บรการทเปนประโยชน

ทวไป” และบทบาทหนาทของรฐดวย เรองแปรรปการรถไฟนมความเหน

หลากหลายแมกระทงในพรรค SPD เอง นแสดงใหเหนวาค�าตอบเกยวกบ

ประเดนเรองความสมพนธระหวางเศรษฐกจเอกชนกบรฐนนไมใชวาจะลงเอย

งายๆ ในหมผทสนบสนนสงคมประชาธปไตยเอง แตตองพจารณาเรองน

กนอยางถถวน

มการน�าเสนอการแปรรปรฐวสาหกจทวโลกอยางละเอยดโดยงานศกษา

ทน�าโดยนกวชาการและนกการเมอง นายแอนสท อลรช ฟอน ไวซเซกเคอร

(Ernst Ulrich von Weizsäcke) แหงคลบออฟโรม (Club of Rome)14 โดย

งานศกษานอยในหนงสอชอ Limits of Privatization (ขอจ�ากดของการแปรรป

รฐวสาหกจ) ขอสงเกตจากนองจากรายงานวจยชนนเปนหลก

รายงานวจยของคลบออฟโรมโตแยงทาทสดขวของพวกทยดใน

อดมการณแปรรปรฐวสาหกจแบบไมคดวพากษ กบอกพวกทไววางใจรฐ

อยางไมมขอวจารณซงอยากใหรฐถอความเปนเจาของมากทสดเทาทจะ

14 คลบออฟโรมเปนองคการระหวางประเทศทประกอบดวยนกวทยาศาสตรและนกวชาการท

สนใจท�างานในประเดนทางสงคมและเศรษฐกจ องคการนมชอเสยงขนมาในป 1972 เมอครงทได

จดพมพงานวจยชอ ขอจ�ากดในการเจรญเตบโต ในงานชนนมประเดนหลกๆ ทกลาวถงคอ การเตบโต

ของประชากร มลภาวะทเกดขนกบสงแวดลอม และการใชวตถดบส�ารองกนอยางมอเตบจนแทบ

ไมเหลอ นเปนรายงานททรงอทธพลมากตอขบวนการตอสเพอสงแวดลอม

กรณ

ศก

ษา

183

มากได มแนวทางทเปนสายกลางอยเหมอนกน เชน พวกทตองการอง

ผเลนเอกชนเปนหลก พวกทตองการใหเกดความเปนหนสวนระหวางภาครฐ

กบเอกชน และพวกทตองการใหรฐเปนผผลตสนคาและบรการ โดยตองดวา

แบบไหนจ�าเปนกบภาคเศรษฐกจใด แตทกตวเลอกนมขอจ�ากดทงสน ดงนน

การแปรรปรฐวสาหกจจงมหลายรปแบบและสดสวนระหวางผเลนเองกมได

หลายแบบเชนกน ตวอยางเชน

• รฐวสาหกจแขงขนกบบรษทเอกชนโดยทรฐยงเปนเจาของอย

เชน การรถไฟเยอรมนทกอนป 1994 เปนบรษทจ�ากดมหาชน

แตเจาของคอรฐบาลกลาง จนกระทงเขาสการแปรรปเปนบรษท

เอกชนในบางสวน และตองแขงขนกบบรษทอนมากขนเรอยๆ

• การใหผประกอบการภายนอกมารบไปท�า โดยรฐมอบภารกจ

บางอยางใหผจดหาภาคเอกชนท�า แลวรฐซอจากเขาอกทหนง

โรงพมพกลางรฐบาลเยอรมนเปนตวอยางหนงของระบบน แต

ดวยเหตผลทางดานความมนคง รฐกไดซอบรษทกลบคนมา

หลงจากใชระบบนไดไมกป

• ความเปนหนสวนระหวางภาครฐกบเอกชน (public-private

partnership - PPP) นเปนทางออกอยางหนง โดยรฐกบบรษท

เอกชนท�างานรวมกน

• แปรรปรฐวสาหกจเตมรปแบบ โดยการขายสนทรพยของรฐ

ทงหมดใหเอกชน ซงท�าใหรฐสงอทธพลตอพฒนาการของตลาด

ผานกฎระเบยบและการก�ากบดแลเทานน

ความสมพนธระหวางการอภบาลโดยรฐกบเสรภาพทางเศรษฐกจ รวมทง

ความสมพนธระหวางความมนคงกบนวตกรรมนน จะตองมการประเมนใหม

อยเสมอ ทงนเพราะสภาพแวดลอมทางธรกจเปลยนแปลงตลอด การแปรรป

รฐวสาหกจและการเปดเสรของภาคโทรคมนาคมถกยกเปนตวอยางทท�าแลว

ไดประโยชน ผลทเกดขนคอราคาลดลงอยางมากหลงการแปรรป นวตกรรม

ในภาคนกมมากขน และการแปรรปกชวยใหรฐมเงนมากขน ซงสถานการณน

เกดขนกเพราะในตลาดมบรษทหลายรายทเสนอบรการแกลกคาไดภายใต

เครอขายโทรศพทเดยวกน และสถานการณนเพงเกดขนไดในทางเทคนค

กรณศกษา

184

ชวงปลายศตวรรษท 20 นเอง กอนหนานการแปรรปรฐวสาหกจไมไดน�ามา

ซงการแขงขนมากขน แตแคเปลยนจากผกขาดโดยรฐเปนผกขาดโดยเอกชน

มการเปลยนแปลงไปมาระหวางสภาวะทรฐมบทบาทสงกบทเอกชนม

บทบาทสงอยเสมอ ในชวงศตวรรษท 19 และ 20 รฐรบภาระความรบผดชอบ

ตางๆ มากขน และอตราสวนการใชจายภาครฐกสงขนในแทบทกประเทศ

ภาคเศรษฐกจตางๆ ตงแตโทรคมนาคมไปจนถงการผลตไฟฟากบพลงงาน

และบางอตสาหกรรม เชน การผลตเหลกกลาและรถยนตกลวนเคยเปนของ

รฐ แตมาในปจจบนกไดรบการแปรรปเปนบรษทเอกชนทงแบบสมบรณและ

แปรรปเพยงบางสวน ในชวง 25 ปทผานมา แนวโนมเปนไปในทางทเศรษฐกจ

ภาคเอกชนเปนเสาหลกมากยงขน

แลวอะไรเลาเปนทมาของแนวโนมน? ในระดบนานาชาต ธนาคารโลก

และกองทนการเงนระหวางประเทศมบทบาทส�าคญมากภายใตกรอบ

ขอตกลงทเรยกวา “ฉนทามตวอชงตน” แนวนโยบายเศรษฐกจของ

ขอตกลงนเรยกรองใหรฐลดบทบาทลง และน�าไปสคลนแหงการผอนคลายการ

ก�ากบดแลและการแปรรปรฐวสาหกจทวโลก นกเศรษฐศาสตรเจาของรางวล

โนเบลและอดตหวหนานกเศรษฐศาสตรของธนาคารโลก โจเซฟ สตกลตซ

(Stiglitz 2002: 78-81) ใหความเหนวา ถาในทศวรรษ 1980 และ 1990

จะมใครสกคนสอนนกแกวพดค�าว า “แปรรปรฐวสาหกจ” แลวละก

ค�าแนะน�าของธนาคารโลกกบกองทนการเงนระหวางประเทศกคงจะพอ

เสยยงกวาพอ ในมมมองของสตกลตซ ปญหาของฉนทามตวอชงตนคอการ

มองวาการแปรรปนนเปนจดหมายในตวเอง แตไมไดศกษาในรายละเอยด

วาภาคเศรษฐกจใดทเหมาะสมกบการแปรรป ควรท�าภายใตสถานการณใด

และตองมผใดเกยวของบางเพอใหการแปรรปยงผลไปสการเตบโตทยงยน

และมการกระจายสนคาและบรการทเปนธรรม ผลของการแปรรปรฐวสาหกจ

ขนอยกบวาท�าในภาคเศรษฐกจใดและสภาวะขณะทท�าเปนอยางไร การ

แปรรปจงอาจส�าเรจในประเทศหนงแตลมเหลวในอกประเทศหนงไดแมจะ

เปนภาคเศรษฐกจเดยวกน

ปจจยตอไปนส�าคญเปนพเศษตอผลลพธของการแปรรปรฐวสาหกจ

• สถานการณในประเทศเอออ�านวยตอการแขงขนหรอไม?

กรณ

ศก

ษา

185

มฉะนนจะกลบกลายเปนวาเกดการผกขาดโดยเอกชนมา

แทนทการผกขาดโดยรฐ สภาวะการแขงขนหลงแปรรปจะ

เกดขนบางแตไมมากในอตสาหกรรมเครอขาย ยกตวอยางเชน

การแขงขนในระบบรางเสนทางหนงจะเกดไดอยางจ�ากดมาก

เพราะการสรางทางรถไฟอกสายหนงคขนานกบสายเดมไมสราง

ผลก�าไร ทงรถขบวนหนงกไมสามารถแซงอกขบวนหนงไดบน

รางเดยวกน อตสาหกรรมอนๆ ทมลกษณะเปนเครอขายกเชน

พวกทผลตน�าประปา กาซ และไฟฟา ซงเปนอตสาหกรรมทไดรบ

คาตอบแทนตามผลงาน (performance-based) และถาจะแปรรป

รฐวสาหกจ กตองมการก�ากบดแลบรษทเหลานในลกษณะทไมให

พวกเขาใชอ�านาจตลาดในทางทไมควร

• จะเกดอนตรายขนไหมถาผบรโภคบางกลมเขาไมถงสนคาและ

บรการทส�าคญ? ตวอยางเชน คนบางกลมในพนทหางไกลอาจ

เขาไมถงบรการทางไปรษณย หรอคนจนอาจไมสามารถเขาถง

โครงขายระบบกระแสไฟฟาได

• รฐมขอพจารณาดานความมนคงอะไรเปนพเศษหรอไม? รฐ

ดงส�านกพมพรฐบาลกลางของเยอรมนกลบมาถอครองอยาง

เดมหลงจากแปรรปเบดเสรจไปแลว เพราะเหตวาเอกสารท

ตพมพและขอมลทดแลอยมเนอหาออนไหวเกนไป <จ�าเปนตอง

มการปกปด>

ผลลพธของทงการแปรรปรฐวสาหกจและการเขาถอครองบรษท

โดยรฐมทงขอดและขอเสย ขนอยกบวาท�าในภาคเศรษฐกจใดและนโยบายท

ออกแบบมาเปนอยางไร ในรายงานชอ ขอจ�ากดของการแปรรปรฐวสาหกจ

ไดมการศกษาและประเมนกรณศกษาเรองการแปรรปในเยอรมนและประเทศ

อน ผลคอมทงขอดและขอเสยแตกตางกนมาก ตอไปนจะน�าเสนอผลดท

ไดรบการยอมรบรวมถงความเสยงจากการแปรรป โดยองขอวเคราะหของ

คลบออฟโรม

ขอแรกคอ ถาการแปรรปรฐวสาหกจน�าไปสการแขงขนกนในภาค

เศรษฐกจทมการแปรรป กจะท�าใหเหลาบรษทตางๆ มทาทเอาใจผบรโภค

กรณศกษา

186

มากขน บรษทเอกชนทตองแขงขนกบบรษทอนจะตองท�าใหลกคาพอใจ

พวกเขาตองสรางนวตกรรมและมประสทธภาพถงจะด�ารงอยในตลาดได

ตวอยางทสนบสนนแนวคดนคอภาคโทรคมนาคมทหลงจากแปรรปแลว

บรษทตางๆ กแขงขนกนและเกดนวตกรรมมากขน ทงยงเปนการขยายตลาด

อกดวย ซงจะไมเกดขนแนนอนถารฐยงผกขาดอย กลาวคอรฐวสาหกจท

ไมอยในบรรยากาศแหงการแขงขนมกจะด�าเนนการในลกษณะทใชตนทน

สงและไมคอยเปดกวางตอนวตกรรม อยางไรกตาม การลดตนทนและการ

ใหบรการทคณภาพดกวากไมไดเกดขนเสมอไป บรษทเอกชนมกไมสนใจ

ลกคาทบรษทไมสามารถท�าก�าไรจากเขาได นนคอมการ “เลอกทรกมกทชง”

ตวอยางของกรณนคอ คนในพนทหางไกลมกเขาไมถงบรการดานไปรษณย

เพราะการสงไปรษณยนนไมคมตนทน

การแปรรปจะมเหตผลสนบสนนถารฐขาดแคลนทรพยากรส�าหรบการ

ลงทนและนกลงทนภาคเอกชน (จากตางประเทศ) อยากจะน�าทนของตนมาลง

กรณอยางนมกจะเกดขนในประเทศยากจนทรฐเปดโอกาสใหนกลงทน

มาเปนผใหบรการทวไปทคนสวนใหญบรโภค เชน น�าประปา อยางไรเสย

การใหบรการมกไดรบการปรบปรงส�าหรบคนทมความสามารถจะจายเทานน

ซงนเปนการเรงใหเกดความเหลอมล�าเขาไปใหญ

ปญหาทเกดขนบอยครงเวลามการแปรรปคอ กฎเกณฑทใชควบคมการ

ลงทนนนออนแอ กลาวคอพอมแรงกดดนจากสถานการณตางๆ รฐทไมม

ประสบการณในการแปรรปมากอน มโอกาสเจอเงอนไขการขายทเปนผลเสย

แกรฐเอง เชนในกรณอดตประเทศคอมมวนสต เมอเผชญความกดดนจาก

บรษทระหวางประเทศทมประสบการณในการแปรรปมากอน ประเทศเหลาน

กถกหวานลอมใหก�าหนดเงอนไขดานราคาและคณภาพทไมสอดคลองกบ

ความเปนจรง ตวอยางเชน ในประเทศแถบยโรปกลางและยโรปตะวนออก

ทเปนรฐเปลยนผาน บรษทพลงงานของรฐมกถกขายใหเอกชนในราคาท

ต�ากวามลคาแทจรงอยางมาก

เราไดพดถงปญหาตางๆ ทอาจเกดขนเวลาแปรรปแลวไมมการ

แขงขนเพยงพอ ท�าใหเกดการผกขาดโดยบรษทเอกชน กรณนเกดขนใน

อตสาหกรรมทมลกษณะเปนเครอขาย เชน การจดหาน�าประปาและโครงขาย

กรณ

ศก

ษา

187

ไฟฟา ซงเปนธรกจทผบรโภคไมมตวเลอกอน ผลคอไมเกดทงนวตกรรมและ

ผลดดานราคาตอผบรโภค การผกขาดโดยบรษทเอกชนมกมขอเสยยงกวา

การผกขาดโดยรฐเสยอก

อนตรายอกอยางหนงของการแปรรปคอผรบความเสยงและตนทน

ภายนอก (external costs) อยผดทผดทาง กลาวคอ หลงจากขายบรษท

ใหนกลงทนเอกชนแลว ความเสยงดานรายไดอาจถกผลกไปสรฐได กรณ

อยางนจะเกดขนเมอตนทนการด�าเนนการทเปนตนทนภายนอก เชน

ผลกระทบตอสงแวดลอม ถกผลกใหเปนภาระของภาครฐ ในขณะทก�าไรยงอย

ในก�ามอของเอกชน ตวอยางทเหนไดชดคอตนทนการด�าเนนงานของ

อตสาหกรรมพลงงานปรมาณ

อกปญหาหนงทอาจเกดขนเมอนกลงทนเอกชนเขามาเกยวของคอ เขา

มกละเลยไมสนใจผลตางๆ ทเกดขนในระยะยาวและไมค�านงถงแนวคดดาน

ความมคณภาพอยางยงยน ซงในบางกรณอาจน�าไปสความเสอมโทรมของ

โครงสรางพนฐานทแตกอนไดรบการบ�ารงรกษาโดยเงนจากแหลงสาธารณะ

ตวอยางทคนกนคอกรณระบบรางขององกฤษ หลงจากการแปรรปเปนบรษท

เอกชนแลว นกลงทนไดปลอยปละละเลยการบ�ารงรกษาระบบรางจนท�าให

เกดอบตเหตรายแรงหลายครง ในทสดกตองโอนกลบมาเปนของรฐ

บอยครงทมการแปรรปเพราะเหตผลดานการคลง กลาวคอ ตองการน�า

รายไดไปชวยเตมเตมในกรณทเงนจากงบประมาณมไมพอ ซงอาจเกดผลด

ตอนโยบายดานอนได ตวอยางเชน เมองเดรสเดนในเยอรมนไดขายอาคาร

ทอยอาศยทตนเปนเจาของอยถง 100,000 หนวย อนสงผลใหเปนเมองขนาด

ใหญเมองเดยวในเยอรมนทปลอดหน เงนจ�านวน 80 ลานยโรตอปทแตกอน

ตองน�ามาช�าระดอกเบยซงประหยดไปไดน หลงจากหกสวนตางระหวาง

คาเชากบคาบ�ารงรกษาแลว สามารถน�าไปลงทนในสวนอนได เชน การศกษา

คลบออฟโรมไดท�ารายการเพอตรวจสอบการแปรรปรฐวสาหกจขนมา

โดยตองมการถกเถยงกนในวงสาธารณะเกยวกบเหตผลทจะแปรรปเปน

อยางแรก เพอใหแนใจวาการแปรรปทจะท�านนไมใชจดหมายในตวเอง

<แตเปนเครองมอเพอไปใหถงจดหมายปลายทางอน>

กรณศกษา

188

• ควรมการวางกรอบกฎระเบยบทรดกมโดยก�าหนดเปาหมาย

ใหชดเจนส�าหรบนกลงทนทสนใจ

• การแปรรปไมควรท�าเพอเหตผลดานอดมการณในกรณทรฐ

สามารถจดหาบรการนไดดอยแลว

• ควรมระบบควบคมอยางเปนประชาธปไตย โดยจดตงใหม

หนวยงานคอยควบคมดแล

• แมรฐจะไมใชเจาของแลว แตรฐควรตองมอทธพลตอตลาด

โดยอาศยเครองมอคอการก�ากบดแล

• สนคาและบรการสาธารณะทกระทบผลประโยชนสวนรวม

ควรตองมการคมครองผบรโภคและสงคมเปนการเฉพาะ การ

แปรรปรฐวสาหกจในภาคนตองท�าอยางระมดระวง

• ควรมกฎบตรทางสงคมค มครองกล มคนทตกเปนฝายเสย

ประโยชน ตวอยางคอนครเดรสเดนทขายอาคารใหแกเอกชน

แตกไดมการวางขอก�าหนดปกปองสทธของผ เชาใหดวย

หลงอาคารตกเปนของเอกชน

• การแปรรปรฐวสาหกจควรท�าอยางโปรงใสและเปนธรรม

• ควรตองมการศกษากอนวา แนวทางทสามซงอย ตรงกลาง

ระหวางการใหเปนของรฐกบของเอกชนทงหมดนนจะเปนไป

ไดไหมในรปความเปนหนสวนหรอการรวมมอกนระหวางรฐกบ

เอกชน กรณ

ศก

ษา

189

15 “precarious” มาจากค�าละตนคอ “precarius” หมายถง “การไดมาดวยการขอรองหรอสวด

ออนวอน” (สงทไดมานนจงขนอยกบเจตจ�านงของผอน) หรอกคอสภาวะทมความ “ไมมนคง”

<ในชวตและการท�างาน>

7.4 งานทมคณคาและการกำาหนดรวมกน: นโยบายวาดวยงานทมคณคาวลฟกง ชโรเดอร

ทกสงคมมความเขาใจเรองการท�างานตางกนไปตามแนวทางของ

ตวเอง นอกจากนยงมความคดเหนทหลากหลายเกยวกบงาน ซงรวมถง

ค�าถามวางานทมคณคาคออะไร เชน ปจจบนมการจดระบบการท�างาน

อยางไร? ในอนาคตการท�างานจะมลกษณะอยางไร? งานมความส�าคญตอ

ชวตของเราและความประสานกลมเกลยวทางสงคมอยางไร? สภาวะทมการ

แบงขวในสงคมระหวางคนทอยในงานทไมมนคง (precarious)15 ทมคาจางต�า

และสภาพการท�างานทกดดน กบคนทไดคาตอบแทนดและมสภาพแวดลอม

การท�างานดนน เปนปรากฏการณชวคราวหรอเปลา? หรอเราก�าลงมงส

การพฒนาทบกพรอง? สงเหลานเปนความกงวลทบบคนขนเรอยๆ และถา

ไมพยายามตอบค�าถามเหลาน เรากจะไมสามารถวางแผนส�าหรบอนาคตของ

ทงบคคลและสงคมได หลายคนเชอใน “จดจบของการท�างาน” (end of work)

โดยบอกวาสงคมสมยใหมไมสามารถผลตงานใหทกคนไดและยากทจะมภาวะ

การจางงานเตมอตรา แตแนวคดนกจดจางไปมากแลว และตตกไปไดหากด

กรณของประเทศสแกนดเนเวยทมทงอตราการจางงานและมาตรฐานทาง

สงคมทสงควบคกนไป เชนเดยวกนกบในเยอรมนทหลงจากประสบสภาวะ

เศรษฐกจชะงกงนหลายป กสามารถลดอตราการวางงานได อยางไรกตาม

ในขณะเดยวกนกมความกงวลทแพรสะพดวาเราก�าลงกลายเปน “สงคมทม

การจางงานแบบยดหยนและคนท�างานกนหนก” (flexibilised hyper working

society) แมวาปจจบนผลตภาพโดยรวมดขนกวาแตกอนจนใชแรงงานนอยลง

ในการสรางจเอนพทสงกวาเมอ 40 ปกอนมาก แตนเปนเพยงแงมมหนงจาก

การถกเถยงกนเรองการเปลยนผานอยางกวางขวางในโลกของการท�างาน

กรณศกษา

190

uควำมเปลยนแปลงในกำรจดระบบกำรท�ำงำน

แมวธการจดระเบยบการท�างานทสรางรายไดจะมการถกเถยงกนใน

สงคมวงกวางเปนครงคราวและในบางสถานการณเทานน แตเรองนกส�าคญ

เพราะสงผลกระทบตอชวตประจ�าวนของลกจาง ในอดต การท�างานในภาค

อตสาหกรรมจะเกยวพนกบงานบนสายพานการผลตหรอถกก�าหนดโดย

เครองจกร แมระบบการท�างานแบบเทยเลอร (Taylorist work organization)

ทเนนการผลตโดยเครองจกร ใชระบบควบคม และมการก�าหนดมาตรฐาน

(พดอกอยางหนงคอเปนการวางแผนการท�างานทองกบ “วทยาศาสตร”)

จะไมไดมผลกระทบกบทกคน แตกมอทธพลตอทศทางของสงคมโดยรวม

และชวตหลงเลกงานดวย อกอยางหนงคอ เราไมอาจเขาใจประวตศาสตร

ของขบวนการแรงงานโดยเฉพาะของสหภาพแรงงานได ถาไมเขาใจระบบ

การท�างานแบบเทยเลอรและการจดระบบของกจการใหญๆ

ตงแต ทศวรรษ 1980 ม

โมเดลการผลตเปยมนวตกรรม

อกอยางนอกเหนอจากการผลต

แบบเทย เลอร (Taylor ism)

นนคอ “การผลตแบบโตโยตา”

(Toyotism)16 โดยโมเดลการ

ผลตน ต งช อตามการจดการ

การท�างานรปแบบใหมทอาศย

การท�างานเปนทม ณ บรษท

ผลตรถยนตโตโยตา หนงในจด

มงหมายของโมเดลการผลตนคอ

การขจดขอเสยทเกดจากการแบง

งานกนท�าทไมมความยดหย น

และกระตนใหแรงงานทมทกษะมากๆ ท�างานประสานกนเหนยวแนนยงขน

16 Toyotism เปนชอเรยกขานตามโมเดลการผลตของบรษทผลตรถยนตโตโยตา โดยโตโยตา

พยายามมงท�าใหเกดสองอยางพรอมๆ กน คอ การมผลตภาพสงอนเกดจากการผลตทละมากๆ

และการมคณภาพสงอยางทผลตในโรงผลตขนาดเลกทมความพถพถน

กำรผลตแบบเทยเลอรมาจาก

ความคดของ เฟรเดอรก เทยเลอร

(Frederick Taylor, 1856-1915)

จดม งหมายของเขาคอจดระบบ

การท� างานให เป นไปอย าง ม

ประสทธภาพทสด ในความเหน

ของเขา คนงานควรท�างานโดยยด

หลกการเดยวกบเครองจกร และเขา

พยายามจดโครงสรางกระบวนการ

การท�างานตามอย างสายพาน

การผลตแบบเครองจกร

กรณ

ศก

ษา

191

มตหนงของแนวคดนซงสอดคลองกบวตถประสงคของนโยบายการจดการท

สหภาพแรงงานสนบสนนคอการสรางสภาพการท�างานทค�านงถงความเปน

มนษยมากขน เชน ปรบปรงสภาพการท�างาน ท�าใหคณภาพการท�างานและ

คณภาพชวตสอดประสานกน รกษาสขภาพคนท�างาน และสงเสรมความ

มงคงทางสงคม

ในอดตโรงงานผลตรถยนตเปนแหลงรวมนวตกรรมในเรองการจดระบบ

การท�างาน ตวอยางหนงคอระบบการท�างานเปนทมรปแบบใหมทโรงงาน

ของวอลโวในสวเดน การพฒนาการท�างานเปนทมทมความเปนเอกเทศหรอ

กงเอกเทศในชวงตนทศวรรษ 1980 รวมถงแนวคดใหมๆ เกยวกบการผลต

ทงหลายนน เกยวพนแนบแนนกบอตสาหกรรมหลกน การท�างานเปนทม

แบบเปนกงเอกเทศนท�าใหเกดความคาดหวงวาสภาพการท�างานจะมความ

นาสนใจยงขน หลากหลายยงขน และจะไดท�างานททาทายทกษะยงขน โดย

ในสถานการณเชนนลกจางจะมโอกาสก�าหนดโควตาการท�างานของตนได

มากกวาและมสวนรวมในการตดสนใจทเกยวของ ดเหมอนวาการท�างาน

เปนทมจะเปนสญลกษณของโลกแหงการท�างานแบบใหม และบคคลจะ

สามารถยกระดบสถานภาพของตนเองในกลมทรวมมอกนท�างานได

เมอการท�างานตามระบบสายพานการผลตมาตรฐาน (การผลตแบบ

เทยเลอร) ถงจดอมตวในระดบหนง จงมการถกเถยงกนวาจะปรบปรงสภาพ

การท�างานอยางไรไดบาง? การพฒนาไปสระบบทมการท�างานเปนทมแบบ

กงเอกเทศนนมงสโมเดล “งานทมคณคา” ถาเทยบกบประเทศอนจะเหนไดวา

ในเยอรมนระบบนคอนขางแพรหลาย ท�าให “แนวทางพเศษ” แบบเยอรมน

เปนทกลาวขวญถง โดยมรากฐานมาจากแรงงานเปยมทกษะและระบบ

อาชวศกษาคขนานทพฒนาขนในระบบการผลตแบบเทยเลอร วธนจงท�าให

เกดความสอดคลองกนระหวางความเปนมนษยกบการก�าหนดกฎการผลต

ใหมประสทธภาพ (rationalisation) นจงเปนพนฐานดานผลตภาพส�าหรบ

โครงการทเนนความเชยวชาญเฉพาะทางแบบยดหยน (flexible specialisa-

tion) ในอตสาหกรรมทมงสงออก แตตงแตกลางทศวรรษ 1990 เปนตนมา

อนาคตของรปแบบการท�างานในภาคอตสาหกรรมเชนนกเปนทกงขา เพราะ

ขอจ�ากดดานเศรษฐกจและการเงนรวมถงการถดถอยของระบบการท�างาน

กรณศกษา

192

เปนทมนนท�าใหคนไมมนใจในประสทธภาพและไมคอยยอมรบรปแบบการ

ท�างานน

ความผดหวงเรมเกดขน การท�างานเปนทมขยายตวขน แตความคาดหวง

วาการท�างานแบบนจะท�าใหโลกแหงการท�างานมความเปนมนษยมากขน

ทกหยอมหญากลบไมเกดขนจรง ในทางตรงกนขาม ลกจางในหลายภาคสวน

มโอกาสนอยลงทจะก�าหนดระบบการท�างานของตวเอง เพราะนายจางอยาก

ใชระบบทเปนมาตรฐานเดยว ผลกคอ ในแตละอตสาหกรรม กลมนายจางจะ

จดระบบการท�างานของตวเองเพอแขงกนใหเกดผลตภาพสงสด

ในขณะทการผลตเชงอตสาหกรรมขนาดใหญลดนอยลง มการท�างาน

อกรปแบบหนงทเปนทถกเถยงกนมากในสงคม นนคอ งานในภาคบรการ

ทคลองตวและเนนใชความร คนมกคดกนวาบคคลทท�างานเชนนจะมความ

เปนเอกเทศมากกวา จรงอยทพวกเขาสวนใหญไมไดท�างานในสถานทท�างาน

ขนาดใหญ แตท�าในทท�างานขนาดยอมและรบผดชอบตอผลงานของตนเอง

มากกวาคนในภาคเศรษฐกจอน แตในอกดานหนงคนเหลานกประสบปญหา

วาเวลาท�างานนนไมไดตายตวอยางในหลายภาคเศรษฐกจ เลยกลายเปนวา

แทนทเวลาท�างานจะลดลง คนกลบเรมพดถง “การท�างานไมจบไมสน” แทน

ตวอยางเชน ในยคของอเมลและโทรศพทมอถอ มการคาดหวงวาลกจาง

จ�านวนมากตองพรอมท�างานชวงนอกเวลางานแมจะเปนการละเมดกฎหมาย

กตาม เมอมการถกเถยงกนเกยวกบความเสยงและโอกาสในงานรปแบบใหมน

ปรากฏวาคณสมบตของคนงานเปนปจจยก�าหนดความเปนอสระหรอไมอสระ

ในชวตการท�างาน ในดานความเสยง การถกเถยงมงไปทความเครยดแบบ

ใหมๆ กลมอาการหมดไฟ (burn-out syndrome) ซงเปนความเหนอยลา

ทางใจจากการท�างาน งานทถาโถมจนแทบรบไมไหว และผลเสยในแง

คณภาพชวตทลดลง

ในไมกปทผานมามการพดกนมากถงคนงานแบบใหมทเปนทงลกจาง

และผประกอบการควบกนไปในตวคนเดยวกน (เรยกวา “entreployee”) โดย

คนงานแบบนรบผดชอบทจะขวนขวายพฒนาตวเองใหเปนทตองการของ

ตลาด นสะทอนกระบวนการววฒนาการจากแรงงานชนชนกรรมาชพทรบ

คาจางไปสลกจางทมคณสมบตทางอาชพ จนในทสดกเปนทงลกจางทง

กรณ

ศก

ษา

193

ผประกอบการอยางทวา ลกษณะเฉพาะของพวกหลงนคอจะจดการปรบ

คณสมบตตนเองใหสอดคลองกบความตองการเฉพาะของบรษท คนแบบนม

3 มต (1) มคณสมบตทเฉพาะตว (2) ควบคมตนเองอยางเปนระบบในเรอง

การงาน (3) มความเสยงทจะใชงานตนเองหนกเกนไป โดยเฉพาะในบรบท

ทสภาพการท�างานไมมนคง เพราะประกนสงคมไมครอบคลมเหมอนลกจาง

ปกต เนองจาก “ลกจางควบผประกอบการ” เปนการประกอบสรางทางสงคม

ทสอดคลองกบพฒนาการอกขนของเศรษฐกจทองกลไกตลาด นกสงคมวทยา

ชอฟอสสและพอนกราทซ (G. Günter Voß and Hans J. Pongratz) ซงเปน

ผบญญตค�าดงกลาว ไดบรรยายถงความสมพนธทางอ�านาจแบบใหมทเกดขน

ภายในบรษทดงน “ความขดแยงระหวางทนกบแรงงานในวสาหกจทนนยม

นนไมไดหายไปจากการทมคนท�างานประเภทใหมทเรยกวาลกจางควบ

ผประกอบการ แตกลายเปนความขดแยงเชงโครงสรางระหวางผประกอบการ

หลายประเภท” (Voß/Pongratz 2003: 32) แมวาคนท�างานประเภทนจะยง

ไมไดครอบง�าโลกของการท�างาน แตลกษณะทไดกลาวถงนนกแพรหลาย

มากแลว

สงทาทายทสดส�าหรบนโยบาย “งานทมคณคา” ในปจจบนคอ การท

ลกจางทอยในสภาวะไมมนคงมจ�านวนเพมขนอยางมาก ปญหาคอนบวน

กยงยากทคนงานจะออกจากการจางงานแบบน ในมมมองของสงคม

ประชาธปไตย งานทมคณคาจะตองมการด�าเนนการทส�าคญใน 2 ดาน หนง

งานใดทเปนงานคณภาพต�า ตองแกไขใหเปนงานทมความเปนมนษย

มากขน สอง ตองชวยเหลอคนทตกอยในสภาพการจางงานดงกลาวใหหลดพน

เพอเขาจะไดพฒนาตนเองได

u กำรก�ำหนดรวมกน: ผ ท เกยวของและขนตอนกำรก�ำหนด

รวมกน

ในยคทการท�างานแบบอตสาหกรรมลดความส�าคญลง กมขอเรยกรอง

เพมขนตอผ ทรบผดชอบในการสงเสรมงานทมคณคา นอกจากองคกร

นายจางและลกจางกบรฐแลว ยงมผทท�างานในวสาหกจเปนเสาหลกทสาม

แหงการเจรจาเรองนโยบายงานทมคณคาในเยอรมนดวย การเจรจาใน

กรณศกษา

194

ทศวรรษ 1980 เนนหวขอส�าคญๆ วาดวยสภาพการท�างาน โดยท�ากนตาม

มาตรฐานจากกรอบการตกลงกนเปนการทวไปในภาคอตสาหกรรมหรอท�า

ตามมาตรฐานทรฐก�าหนด ดงนนในเยอรมน ระบบสงคมทสรางขนมาใน

ระดบวสาหกจจงด�าเนนการตามกรอบการก�ากบดแลภาคอตสาหกรรม แต

กไมไดยดตามอยางเขมงวดนก โมเดลแบบเยอรมนเปดชองใหมรปแบบ

การปฏบตและการแลกเปลยนกนอยางหลากหลายในระดบวสาหกจ แตก

อยใตกรอบเงอนไขบางประการ เชน ฝายจดการตองน�าผลประโยชนของ

พนกงานและคณะกรรมการคนงานในวสาหกจเขามาพจารณาประกอบ

ประเดนเรองนโยบายบรหารบคลากร และตองท�าตามแนวปฏบตทองคกร

ภาคอตสาหกรรมวางไว อาทเชน การก�าหนดใหมขอตกลงรวม และการ

ท�าตามกฎการก�ากบดแลของฝายรฐ ในอกดานคณะกรรมการคนงานกตอง

ปฏบตหนาทผสมผสานกนระหวางการเปนตวแทนกลมผลประโยชนของ

ลกจางกบการมความรบความผดชอบตอผลงานและผลตภาพของบรษท

โมเดลการก�าหนดรวมและความรวมมอระหวางนายจางกบลกจางไดมการ

อธบายไวอยางชดเจนในกฎหมายธรรมนญวาดวยการท�างาน (Betriebsver-

fassungsgesetz) ดงน

“นายจางและคณะกรรมการคนงานตองท�างานรวมกนดวยจตวญญาณ

แหงความไววางใจซงกนและกน เพอใหขอตกลงรวมตางๆ น�าไปใชไดจรง

โดยท�างานรวมกบสหภาพแรงงานและสมาคมนายจางทมตวแทนในวสาหกจ

นน เพอยงประโยชนแกทงลกจางและตววสาหกจเอง” (§2 มาตรา 1 ของ

กฎหมายธรรมนญวาดวยการท�างาน)

ในรปแบบของตวแทนกลมผลประโยชนในเยอรมน สหภาพแรงงานและ

คณะกรรมการคนงานจะแยกกนอยางเปนทางการ สมาชกของคณะกรรมการ

คนงานไมจ�าเปนตองเปนสมาชกสหภาพแรงงาน และสหภาพแรงงานเองก

ไมไดมอทธพลโดยตรงและเปนอตโนมตตอคณะกรรมการคนงาน การแยก

กนอยางเปนทางการนถอเปนความส�าเรจยงใหญของโมเดลเยอรมน เพราะ

ท�าใหไมเกดการแขงขนกนระหวางคณะกรรมการคนงานกบสหภาพแรงงาน

จนกลายเปนอปสรรค แตกลบสรางความรวมมอแบบวนตอวนขนแทน เปน

เวลา 6 ทศวรรษแลวทกวา 70 เปอรเซนตของสมาชกคณะกรรมการคนงาน

กรณ

ศก

ษา

195

เปนสมาชกสหภาพแรงงานควบคไปดวย และท�างานแบบอาสาสมครอยาง

ดเลศในสหภาพแรงงาน ขณะทคณะกรรมการคนงานท�าหนาทเหมอนสถาบน

“ตวประสาน” (Fürstenberg 2000[1958]) ระหวางคนงาน ฝายจดการ และ

สหภาพแรงงาน ฝายบรหารจดการในสถานประกอบการเองกตองจดการกบ

ประเดนออนไหวตางๆ ดวยการสรางสมดลทเกยวกบคนงาน คณะกรรมการ

และกลมผลประโยชนทมอ�านาจชขาด รวมถงขอก�าหนดของฝายบรหารสวน

กลาง <ซงมอ�านาจสงสดในกลมบรษท> และสมาคมนายจางดวย เวลาม

ความขดแยงกนระหวางคณะกรรมการคนงานกบฝายจดการ กตองแกไขกน

ไปตามขนตอนทก�าหนดไวแลว ดงนน ความขดแยงอยางเปดเผยจงไมคอย

เกดขน และในกรณทเกดขอพพาทกนในเรองการจดสรรรายไดหรอการจด

ระบบองคกร ปรากฏวาบอยครงมคนนอกเขามาพวพนดวย คณะกรรมการ

คนงานและฝายบรหารจดการคอผเลนทส�าคญทสดในเวททตนตองเลน

ทงสองมฐานอ�านาจทางกฎหมายทตางกนและมทรพยากรแหงอ�านาจไม

เทากน ดงนนอตสาหกรรมสมพนธจงไมไดมลกษณะเปนการตอรองกน

ระหวางสองฝายทมความแขงแกรงเทาๆ กน ผเลนในระดบสถานประกอบการ

ไมมสทธในการรวมเจรจาตอรองซงท�ากนในระดบอตสาหกรรม และผาน

การพฒนามานานจนกลายเปนรปแบบสถาบนทตองท�าตาม ทงยงชวย

พฒนาวถแหงความรวมมออนมองคประกอบส�าคญสงสดดานการเมองและ

ดานเศรษฐกจตามล�าดบ

uควำมทำทำยส�ำหรบกำรก�ำหนดรวมกน

โมเดลการแบ งงานกนท�าทองกบการก�าหนดร วมกนในสถาน

ประกอบการผานกลไกตางๆ ประกอบดวยคณะกรรมการคนงาน การทคนงาน

มสวนรวมในการตดสนใจเรองทางเศรษฐกจบางผานตวแทนคนงานในสถาน

ประกอบการ และการทมเจาหนาทสหภาพแรงงานทท�างานเตมเวลามานง

อยในคณะกรรมการก�ากบดแลของบรษทนน ก�าลงเผชญความทาทายใหมๆ

1. ปจจยตำงๆ ทสงเสรมใหผทอยในระบบกำรก�ำหนดรวมซงม

ควำมผกพนกนก�ำลงสลำยตวลง วสาหกจไดยอมรบการตดสนใจระดบ

ภาคอตสาหกรรมในเรองนโยบายแรงงาน นเปนสงทเกดขนอยางคอยเปน

กรณศกษา

196

คอยไปและสะทอนดลอ�านาจทางการเมองในชวงเวลาปจจบน ขอเทจจรง

ขอหนงคอ ถาฝายจดการค�านวณวามโอกาสท�าอะไรทตองการโดยไมตอง

เขากระบวนการรวมเจรจาตอรองและไมสงผลเสยตอความสงบเรยบรอยใน

ทท�างานหรอไมมผลเสยตอผลตภาพ เขากจะลองท�าดบาง พฤตกรรมแบบน

เกดบอยขนในระยะหลงๆ ซงในมมมองของฝายสงคมประชาธปไตยเหนวา

ประเดนการมสวนรวมของลกจางนน ไมไดอยทวาการมสวนรวมของลกจาง

จะ “เปนประโยชน” หรอไม แตเปนเรองสทธขนรากฐานทกฎหมายรองรบ

และเปนเรองทไมสามารถเจรจาตอรองไดไมวาจะกรณใดกตาม

สงทจ�าเปนเพอใหการก�าหนดนโยบายระดบภาคอตสาหกรรมใดๆ

เปนทยอมรบและชอบธรรม คอการท�าใหผเลนในสถานประกอบการเหน

วาความคดเหนและผลประโยชนของพวกเขาไดรบการพจารณาในระดบ

สมาพนธอตสาหกรรมและสหพนธแรงงาน <ททรงอทธพลกวาในการวาง

นโยบายระดบชาต> โดยหลกการ องคกรตวแทนตางๆ ตองค�านงถงเรองน

ถาตองการใหคนงานมความภกดในระดบสง และตองสามารถรกษาสญญาท

ใหไวแกสมาชกได ซงสงผลตอการสรางขอผกมดครงตอไป ธรรมเนยมปฏบต

ทสบทอดกนมาเปนปจจยส�าคญทเชอมโยงและรางรปแบบอตสาหกรรม

สมพนธในมตการเมอง แตในชวง 20 ปผานมา ปจจยดงกลาวกลบนอยลง

อยางนาใจหาย เปนเวลาหลายทศวรรษทในสถานประกอบการสวนใหญ

มการแบงหนาทกนซงเปนทยอมรบและสงตอกนรนสร น แตธรรมเนยม

ปฏบตทวานไดลดอทธพลลงไปมากในการสมานความสมพนธระหวาง

ผเลนระดบสมาพนธกบระดบสถานประกอบการ อ�านาจของสมาพนธในการ

ก�าหนดบรรทดฐานนนลดลงเรอยๆ ตงแตทศวรรษ 1980 ทงฝายจดการและ

คณะกรรมการคนงานนบวนตางคนตางเดนไปในทศทางทตนตองการ และม

การแสดงออกอยางโจงแจงถงความไมพอใจในการตดสนใจขององคกรระดบ

ภาคอตสาหกรรม ทงยงไมยอมปฏบตตามอกดวย

2. คณะกรรมกำรคนงำนเปนหนวยประสำนงำนตดตอและเปน

ตวแทนลกจำงทงหมด ความทาทายใหญประการหนงคอการทปจจบน

มระบบตวแทนรวมทดแลผลประโยชนของทงลกจางทมบทบาทส�าคญใน

สถานประกอบการและลกจางทมบทบาทรองลงมา โครงสรางของการจางงาน

กรณ

ศก

ษา

197

ในบรษทไดเปลยนแปลงไปอยางมากในชวงไมกปทผานมา โดยแรงงาน

ประเภทคนงานชวคราว คนงานพารตไทม และคนงานรบเหมาชวง <ทเปน

ลกจางบรษทจดหางาน> ไดเพมขนอยางมโหฬาร ซงท�าใหมโอกาสทจะเกด

ความขดแยงในทท�างานมากขน แนวคดการก�าหนดรวมในสถานทท�างานจะ

เผชญปญหาส�าคญในเรองทเกยวกบการไกลเกลยและความเปนปกแผนของ

คนงาน กลาวคอ คณะกรรมการคนงานเปนตวแทนของก�าลงแรงงานทมการ

เปลยนแปลงตลอดเวลาในบรษท ซงบางทกกอใหเกดปญหาใหญในกรณท

ตองเปนตวแทนของกลมลกจางทไมไดรบการคมครองนก ท�าใหไมสามารถ

ท�าหนาทไดดเทากบเวลาทเปนตวแทนของก�าลงแรงงานทเปนลกจางประจ�า

3. โมเดลกำรก�ำหนดรวมกนปจจบนตองเผชญกบรปแบบควำม

รบผดชอบของบรษททหลำกหลำยแตกตำงกนมำกขน เมอตอนท

กฎหมายธรรมนญวาดวยการท�างานมผลบงคบใช ผ ทตดสนใจจะเปน

ผทแบกรบภาระความเสยงทางเศรษฐกจ และการก�าหนดรวมกนโดย

คณะกรรมการคนงานกถกจ�ากดอยแคการจดระบบในสถานประกอบการใน

เรองบคลากร แตกมเหมอนกนทจะปรกษาหารอเรองการตดสนใจเชงธรกจ

ของบรษทและวธบรรเทาผลพวงทตามมา อยางไรกตาม จากการทเศรษฐกจ

มความเปนสากลมากขนและมระบบแยกเจาของออกจากฝายจดการ การ

ตดสนใจในเชงเศรษฐกจอาจสวนทางกบผลประโยชนของฝายคนงานหรอ

กระทงของบรษท โดยทผเลนในระดบสถานประกอบการอาจไมมอทธพลตอ

การตดสนใจนเลยดวยซ�า บางทกเปนไปไดทคณะกรรมการคนงานจะบรรเทา

ผลของการตดสนใจไดโดยการเจรจา แตพฒนาการของบรษทตามธรรมชาต

และการท “ถกควบคมโดยกลไกตลาดการเงน” ไดสรางปญหาใหมๆ ใหกบ

โมเดลการก�าหนดรวม

4. กำรทบรษทมควำมเปนสำกลมำกยงขนกท�ำใหกำรก�ำหนด

รวมกนตองเปนสำกลตำมไปดวย ขอโตแยงหลกของการลดมาตรฐาน

สภาพการท�างานลงกคอการแขงขนกนระหวางพนทธรกจตางๆ ทงยงมการ

แขงขนกนมากระหวางหนวยงานตางๆ ในบรษทเอง ยกตวอยางเชน อาจม

ค�าสงใหผลตรถรนใหมโดยกระจายค�าสงไปยงหนวยผลตตางพนทของบรษท

เพอกระตนใหมการแขงขนกนระหวางโรงงาน โดยมจดมงหมายเพอลดตนทน

กรณศกษา

198

ในแงคาจางและเงนสมทบจากนายจาง อยางไรกตาม ไดมการแสดงออก

ซงความเปนปกแผนในหมคนงานเพอโตตอบสถานการณ ตวอยางเชน กรณ

ของบรษทเจนเนอรล มอเตอรส ทฝายบรหารสวนกลางขจะปดบางโรงงาน

ในยโรปหลงคนงานจากโรงงานตางๆ มารวมมอกนตอตาน คณะกรรมการ

คนงานแหงยโรป (European works councils) ถอไดวาเปนสถาบน

เหนอชาตทส�าคญสถาบนแรกและไดมการทดสอบอ�านาจหรอ “ลองของ”

สถาบนนไปแลว อยางไรกตาม ยงตองมการปรบปรงสทธของลกจางตอไปอก

เพอเปดโอกาสใหตวแทนลกจางมสทธมเสยงในการตดสนใจอยางเทาเทยม

อกสนามหนงของการก�าหนดรวมกนทสบเนองมาจากสภาพเศรษฐกจ

ทมความเปนสากลมากขนคอ “บรษทยโรป” (European company - SE)

ซงตองมการพฒนาความคดและกลยทธเพอชวงชงความเสยงตางๆ เชนกน

ดงนนเพอใหเกดความมนใจวาจะมการก�าหนดรวมในบรบททเปนสากล

มากกวาเดม กจ�าเปนตองเสรมสรางความรวมมอกนในระดบทวปยโรป โดย

ครอบคลมผเลนในวงกวางและในทกระดบ และยงท�าอยางนไดมากเทาไร

ผลลพธกจะเปนทนาพอใจมากเทานน

กรณ

ศก

ษา

199

17 มงานทแทบจะเหมอนกบสวนนตพมพภายใตชอ “การถกเถยงทางการเมองเรองคาจางต�าและ

คาจางขนต�า โดยมขอสงเกตจากมมมองความแตกตางระหวางเพศ” (Die politische Debatte

über Niedrig und Mindestlöhne - aus der Gender-Perspektive kommentiert) ซงเปนสวน

หนงของบทความชอ “Niedrig und Mindestlöhne. Eine Analyse aus der Gender-Perspektive”

(คาจางต�าและคาจางขนต�า การวเคราะหจากมมมองความแตกตางระหวางเพศ) ทอยในหนงสอ

Friederike Maier and Angela Fiedler (eds) (2008), Verfestigte Schieflagen. Ökonomische

Analysen zum Geschlechterverhältnis (ปญหาทหยงรากลก: วเคราะหทางเศรษฐศาสตร

ปญหาความสมพนธระหวางเพศ), Berlin. เราขอขอบคณส�านกพมพเอดซโยน ซกมา (Edition

Sigma) และผเขยนทอนญาตใหตพมพเนอหาซ�าในทน18 ยากทจะหาเอกสารมาอางองในเรองน เพราะในสงตพมพสวนใหญทเรยกรองใหมการจางงาน

แบบคาจางต�ามากขนนน มกระบถงสถานการณทควรมขอยกเวน เชน มกเสนอใหมการจางงาน

แบบคาจางไมเทากนส�าหรบเนองานเหมอนๆ กน เสนอใหเปดโอกาสใหมการจางงานคาจางต�าได

ส�าหรบคนงานทไมมทกษะหรอทกษะต�า และเสนอใหมการกลบไปใชระบบทวาสทธประโยชน

ตางๆ จากประกนสงคมตองต�ากวาอตราคาจางอยางมนยส�าคญ (Lohnabstandsgebot) หรอ

มการเสนอใหมการ “ปดชองวางความแตกตางระหวางการจดหาบรการสาธารณะ” ใหเทาๆ

กบในอเมรกา ตวอยางเชน ในรายงานประจ�าป 2006/2007 ของสภาผเชยวชาญ (Council of

Experts) เขยนไววา “ในภาคบรการเยอรมน มต�าแหนงงานเพมขนอยางมากเหมอนทเกดขน

ในอเมรกา แตกลบกลายเปนวาต�าแหนงงานทมกจายคาจางต�าในภาคบรการเหอดหายไปมาก

เพราะคาจางทก�าหนดใหจายนนสงเหลอเกน ท�าใหตนทนแรงงานสงเสยดฟา” (Sachverstän-

digenrat 2006: 370)

7.5 ขอถกเถยงเรองคาจางขนตำาคลอเดย ไวนคอปฟ17

คาจางทต�านเปนปญหาทตองแกในทางการเมองไหม หรอมนเปน

ยทธศาสตรทมประสทธผลและจ�าเปนในการลดการวางงานกนแน? นเปน

ประเดนทถกเถยงกนมากในเยอรมน แมงานศกษาหลายชนในไมกปทผาน

มาจะมขอยตคลายกนวา คาจางในเยอรมนอยในระดบต�ามากแลว (ตวอยาง

เชน Schäfer 2003, Rhein/Gartner/Krug 2005, Goebel/Krause/Schupp

2005, Eichhorst et al. 2005) แตกยงมการเรยกรองใหคงไวซงการจางงาน

คาจางต�าและใหขยายวงออกไปอก รวมถงมการเรยกรองบางครงบางคราว

ให “เรม” มงานคาจางต�าไดแลว18

กรณศกษา

200

เมอเรวๆ น การถกเถยงไดเนนประเดนวามนเปนหนาทของรฐ (เทานน)

หรอทจะจายเงนสมทบคนทคาจางต�าเพอเปนประกนวาทกครวเรอนจะมกน

และยงชพได หรอจ�าเปนไหมทตองมระบบรวมเจรจาตอรองหรอตองออก

กฎหมายอะไรสกอยางเพอไมใหมการกดคาจางอยเรอยไป บทนจะน�าเสนอ

ขอดขอเสยของคาจางทอยในระดบต�าและของคาจางขนต�า ทงยงมขอสงเกต

ในเรองนจากมมมองของความเสมอภาคทางเพศดวย

มขอโตแยงหนงทพดกนบอยเพอสนบสนนใหมงานคาจางต�าคอ มน

เปนการสรางฐานใหคนงานเดนไปสการไดท�างานทคาจางสงขน แตงานวจย

หลายชนกลบมขอยตตรงกนขาม โดยพบวาในเยอรมน “ความกาวหนาดาน

การงาน” จากงานรายไดต�าไปงานคาจางสงขนนนมนอยลงอยางมากในชวง

ไมกปทผานมา (ด Rhein/Gartner/Krug 2005) ซงขอยตนไดรบการยนยนโดย

ผลการประเมนจากสถาบนศกษาเรองงานกบคณสมบต (Institut für Arbeit

und Qualifikation - IAQ) โดยกรองขอมลของส�านกงานวาดวยการท�างาน

ของรฐบาลกลางเยอรมน (Bundesagentur für Arbeit - BA) ในงานศกษาน

เราส�ารวจดวาลกจางประจ�าท�างานเตมเวลาทไดคาจางในป 1998 ต�ากวา

เกณฑนน ไดงานใหมทไดคาตอบแทนสงขนไหมในป 2003 (โดยดวาคาจาง

ทไดสงกวาเกณฑไหม) ผลปรากฏวาโดยเฉลย ลกจางทไดคาจางสงกวา

เกณฑมแค 34.4 เปอรเซนตหรอราว 1/3 ของลกจางทงหมดในป 2003

สดสวนของคนทมงานคาจางสงท�านนหลากหลายมากถาแยกตามกลม

ประเภทตางๆ โดยพวกทเขยบฐานะขนมาไดสงสดเทยบกบลกจางกลมอน

คอคนหนมสาว (อายต�ากวา 25 ป สดสวน 62.3%) พวกทมคณสมบตด

(คนทมปรญญาสายวชาการ สดสวน 53.6%) และลกจางเพศชาย (50.4%)

แตส�าหรบแรงงานหญง มแรงงานทเขยบฐานะของตนออกจากการมคาจาง

ต�าไดเพยงกวา 1 ใน 4 เทานน (27.1%) (Bosch/Kalina 2007: 45)

ประเดนเรองงานคาจางต�าเปนสงทถกเถยงกนอยางมากถามองจาก

มมมองนโยบายสงคม บางคนเถยงวางานประจ�าเตมเวลาควรสรางรายได

พอทจะครองชพไดอยางเปนอสระ และเราไมควรยอมรบในสภาวะทคน

ท�างานเตมเวลาแลวยงตองตกอยในสภาพยากจน แตอกฝายหนงกแยงวาการ

จางงานคาจางต�าไมไดน�าไปสความยากจนเสมอไป อกความเหนหนงระบ

กรณ

ศก

ษา

201

วาคนงานคาจางต�าสวนใหญเปนคนทก�าลงหารายไดพเศษมาเตมเตม (ด

Brenke/Eichhorst 2007 เปนตวอยางหนง) ความเหนทงสองลวนสอนยวา

ประเดนลกจางหญงคาจางต�านนไมส�าคญนก ทงพวกทผลกดนใหมการ

ก�าหนดคาจางขนต�าอยางเปนทางการกเพงไปทคนงานชายหาเลยงครอบครว

ทแมจะท�างานเตมเวลาและลวงเวลาแลวกยงหารายไดไมพอเลยงครอบครว

ในมมมองนสถานการณไมรายแรงนกส�าหรบผหญง ถงผหญงหลายคนจะ

ท�างานพารตไทมหรอรบงานเปนชนๆ (ซงนเปนความเชอทวไป) แต

กเพอหาเงนมาจบจายในเรองเลกๆ นอยๆ ดงนนผ หญงเหลานไมได

ยากจนอะไรแมคาจางทไดจะต�า เพราะเธอมสามหรอครกทหาเงนไดมากกวา

อยแลว

ความเหนอยางนกจรงอยในแงทไมใชคนงานคาจางต�าทกคนจะยากจน

เพราะครอบครวอาจมแหลงรายไดหลายทาง รายไดครวเรอนจงสงกวาเกณฑ

ความยากจน แตในความเปนจรง สาเหตส�าคญของความยากจนคอการ

วางงานหรอการไมท�างาน (inactivity) สวนคาจางต�านนเปนแคเหตผลรอง

แตแมความจรงเปนอยางนน ปรากฏวาในชวงปลายทศวรรษ 1990 คน

ยากจนทท�างานในภาคเศรษฐกจทคาจางต�านนมจ�านวนถง 41 เปอรเซนต

เมอเทยบกบคาเฉลยสหภาพยโรปท 37 เปอรเซนต (Marlier/Ponthieux

2000) นอกจากน ขออางทวาผหญงทท�างานคาจางต�านนไดรบความคมครอง

จากครอบครวทฐานะทางการเงนดกไมนาจะเปนไปได ในบทวเคราะหของ

เบกเกอร (Becker 2006a) ทศกษาแตคนท�างานเตมเวลา ชวาสดสวนของ

สตรคาจางต�าและอยในครวเรอนทรายไดต�ากวาเกณฑความยากจนนน

อยท 19 เปอรเซนต ซงต�ากวาสดสวนของคนงานชายคาจางต�าเพยงเลกนอย

(22%) ถาเรามองปญหาแคสงทเกดขนในระดบครวเรอน ขอค�านงเรองสทธ

ประกนสงคม (เชน บ�านาญและสทธประโยชนการวางงาน) กจะถกตดออกไป

ดวย ซงสงเหลานสมพนธกบรายไดบคคล เราตองเขาใจดวยวาการเกอหนน

จากคสมรสใชวาจะมอยไดตลอดไป การวางงาน การแยกทางกน หรอการ

หยารางท�าใหสถานการณเปลยนแปลงไปไดอยางถาวรและฉบพลน

คนทไมเหนดวยกบการออกกฎหมายคาจางขนต�า บอกวาการทคนได

คาจางต�าเปนตวบงชวาเขามผลตภาพต�า ดงนนการก�าหนดใหจายคาจาง

กรณศกษา

202

สงกวาผลตภาพรงแตจะท�าใหการจางงานลดลง และคนงานทคณสมบตต�า

กจะเสยโอกาสในการหางานอยางมาก แตในเยอรมน คาจางต�าไมไดสงผลตอ

คนงานคณสมบตต�าเทานน ประมาณ 3 ใน 4 ของคนงานคาจางต�าในเยอรมน

มคณวฒระดบอาชวศกษาและจ�านวนหนงจบปรญญาสายวชาการ สวนผล

ของการก�าหนดคาจางขนต�าตอระดบการจางงานกเปนประเดนทถกเถยงกน

มาก ในองกฤษตอนทออกกฎหมายคาจางขนต�าในป 1999 บางคนคาดการณ

วาจะเกดการวางงานอยางกวางขวาง แตผลปรากฏวาในอกไมกปหลงจากนน

การจางงานเพมขนอยางมนยส�าคญแมวาคาจางขนต�าจะเพมขนอยางมาก

(Bosch/Weinkopf 2006a) ในสหรฐอเมรกาป 2006 นกเศรษฐศาสตรมากกวา

650 คน (รวมทงผทไดรางวลโนเบลสาขาน 5 คน) ไดเรยกรองใหเพมอตรา

คาจางขนต�าดวยซ�า (Economic Policy Institute 2006)

แตในเยอรมน ไมไดมการถกเถยงเรองนมากนกในหมนกเศรษฐศาสตร

อาจารยเศรษฐศาสตรชาวเยอรมนสวนใหญมมมมองไปในทศทางเดยวกน

วา คาจางขนต�าจะสงผลลบตอการจางงาน เชน วลฟกง ฟรนซ (Wolfgang

Franz) ประธานศนยศกษาเศรษฐกจยโรป (Zentrum für Europäische

Wirtschaftsforschung - ZEW) ไดแถลงตอสอเมอวนท 12 เมษายน 2005

วา “ไมมประเดนไหนทมความเหนพองตองกนในหมนกเศรษฐศาสตรมาก

เทากบความเสยหายทจะเกดจากคาจางขนต�า” (อางใน Schulten 2005: 190)

สมาคมธรกจแหงบาวาเรย (Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft

2006: 7) อางองประสบการณเรองคาจางขนต�าตามกฎหมายของประเทศ

ตางๆ และกลาวในแนวเดยวกนวา “ไมมรายงานใดทบอกถงผลในทางบวก

<ของการมกฎหมายคาจางขนต�า> ตอตลาดแรงงาน”19

19 ไดมการพดกนวาคาจางขนต�าในสหราชอาณาจกรและไอรแลนดไมไดน�าไปใชกบคนงาน

คณสมบตต�า (ซงไมจรง) (Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft 2006: 8) เพยงแตใน

องกฤษมการจายคาจางทต�าลงอกเรยกวา “คาจางเพอการพฒนา” ส�าหรบคนงานใหมในชวงเรม

เขามาท�างาน (induction period) โดยก�าหนดเวลาไมเกน 6 เดอนซงเปนชวงฝกอบรม แตไมได

หมายความวาจะใหอตรานเปนขอยกเวนส�าหรบคนงานคณสมบตต�าเปนการทวไป

กรณ

ศก

ษา

203

ในความเปนจรง ผลของคาจางขนต�าตอการจางงานนนยงไมมขอยตท

เปนทยอมรบกนในวงวชาการ และงานศกษาหลายชนกมขอยตทหลากหลาย

ตางกนไป (ด Bosch/Weinkopf 2006b) ยกตวอยางเชน สภาทปรกษา

เศรษฐกจแหงสหรฐฯ (Council of Economic Advisers) กลาวในรายงาน

ประจ�าปทเสนอแกประธานาธบดในป 1999 วา “น�าหนกของหลกฐานทมอย

เทไปทางขอยตทวา การคอยๆ เพมอตราคาจางขนต�าไมมผลมากนกหรอไมม

ผลเลยตอการจางงาน” (อางใน Schulten 2005: 198)

รายงานโดยโบฟงเกอรและคณะ (Bofinger et al. 2006) ระบวา

“เนองจากงานศกษาเชงประจกษไมไดใหขอยตทชดเจนทางใดทางหนง เรา

จงไมสามารถสรปไดวาคาจางขนต�าโดยทวไปจะสงผลเสยตอการจางงาน

โดยเฉพาะถาคาจางขนต�านนอยในระดบทสมเหตสมผล”

ในความเหนของผเขยน มขอโตแยงส�าคญ 2 ประการทสนบสนนการ

มคาจางขนต�าตามกฎหมายในเยอรมน หนง เพอปองกนการกดคาจาง

(wage dumping) ซงเกดขนมากในเยอรมน สอง ซงเปนเรองทเกยวของ

กบขอหนง คอเงนอดหนนคนรายไดต�าทมากขนเรอยๆ ผานโครงการ

ชวยเหลอทางสงคม การทในเยอรมนสดสวนของคนท�างานคาจางต�าม

มากขน ชวาระบบรวมเจรจาตอรองซงเคยไดรกษามาตรฐานตางๆ ใหกบ

แรงงานในระดบภาคเศรษฐกจนน ไมสามารถคมครองแรงงานจากการไดรบ

คาจางต�าๆ ไดแลว ผลผกพนของขอตกลงรวมกเสอมถอยลงทงในภาค

ตะวนออกและตะวนตกของเยอรมน แตคาจางตามทตกลงกนนนบางทกต�า

มาก (ด Deutscher Bundestag 2004)

ในป 2006 ตามการค�านวณของเรา คนงานประมาณ 5.5 ลานคนได

คาจางนอยกวา 7.50 ยโรตอชวโมง ซงเปนคาจางทสหภาพแรงงานเรยกรอง

ใหออกกฎหมายเปนอตราคาจางขนต�าในชวงนน เกอบ 2 ใน 3 ของจ�านวนน

เปนผหญง ซงคดเปน 19.8 เปอรเซนตของคนงานหญงทงหมดในเยอรมน

ทงยงมลกจางราว 1.9 ลานคนทไดรบคาจางนอยกวา 5 ยโร (Kalina/

Weinkopf 2008) ซง 5 ยโรนคดเปนประมาณ 33 เปอรเซนตของคาจาง

เฉลยตอชวโมงในเยอรมน คนงานเหลานจงท�าเงนไดนอยกวาทกฎหมายใน

สหรฐฯ อนญาตเสยอก และในอเมรกาคาจางขนต�าระดบชาตซงเปนเพยง

กรณศกษา

204

สญลกษณเมอเทยบกบประเทศอนกอยทประมาณน (และในเรวๆ นจะปรบ

เพมอยางมนยส�าคญ)

ในสหภาพยโรปม 20 ประเทศจาก 27 ประเทศสมาชกทมกฎหมาย

ก�าหนดคาจางขนต�า สวนประเทศอนกมกลไกเพอใหเกดขอตกลงรวมทม

ขอผกมดกวาขอตกลงในเยอรมน ประเทศอยางฝรงเศส เนเธอรแลนด

สหราชอาณาจกร เบลเยยม ลกเซมเบรก และไอรแลนด ในฤดใบไมรวงป

2007 ลวนมคาจางขนต�าอยระหวาง 8 ยโรถงกวา 9 ยโร

แมในฝงนายจางซงแตเดมไมยอมรบการแทรกแซงโดยรฐในการก�าหนด

คาจางเวนแตในอตสาหกรรมกอสราง มาบดนกมการเรยกรองใหรฐก�าหนด

มาตรฐานขนต�าในเรองคาจาง เพอปองกนการกดคาจางทมมากขนเรอยๆ

โดยเฉพาะสมาคมธรกจท�าความสะอาดและภาคทจดหาคนงานชวคราวจะ

ผลกดนเรองนอยางแขงขน ในสองภาคนสดสวนของแรงงานหญงตางกน

อยางมาก ไมนานมานภาคธรกจท�าความสะอาดเขามาอยใตการก�ากบของ

กฎหมายการสงบคลากรไปท�างานนอกประเทศ (Posted Workers Act) อน

หมายความวาขอตกลงรวมตางๆ จะมสถานะผกมดโดยทวไปและบงคบใช

กบผใหบรการตางชาตดวย สมาพนธองคกรนายจางทส�าคญๆ 2 ใน 3 แหง

ของภาคธรกจจดหางานชวคราวกก�าลงเรยกรองใหมการก�าหนดคาจาง

ขนต�าทครอบคลมทวภาคเศรษฐกจ ทงนเพอปองกนการกดคาจางทมมากขน

เรอยๆ และเพอใหแนใจวาบรษทตางชาตซงในอนาคตอาจบกตลาดเยอรมน

อยางกวางขวางจะตองปฏบตตามกฎเกณฑวาดวยคาจางขนต�า โดยตองให

อยภายใตกฎหมายการสงบคลากรไปท�างานนอกประเทศทกลาวถงขางตน

(ส�าหรบรายละเอยดเพมเตม ด Weinkopf 2006)

มอกขอเสนอหนงทสนบสนนใหมกฎหมายคาจางขนต�าเกยวกบประเดน

การหาเงนมาจนเจอรฐสวสดการ กลาวคอ บรษทเยอรมนพงพาอาศยรฐมา

ตลอดในแงการเตมสวนทขาดไปจากการจายคาจางต�า เชน โครงการเสรม

ตามสทธพงไดซงเพมประโยชนใหแกคนงานทไดสทธประโยชนการวางงาน

(Arbeitslosengeld II) โดยรฐจะจายเงนเพมใหหากรายไดจากสมาชกไมพอ

เลยงดครอบครว ในเดอนตลาคม 2006 จากขอมลของหนวยงานการจางงาน

ของรฐบาลกลาง (Federal Employment Agency) 20.9 เปอรเซนตของคน

กรณ

ศก

ษา

205

วยท�างานทจ�าเปนตองไดรบความชวยเหลอทงหมดเปนลกจางทมสทธไดรบ

ความชวยเหลอเสรมตามโครงการขางตน (คอ 1.117 ลานคนจาก 5.339 ลาน

คน) สวนใหญของผทมสทธไดรบประโยชนแบบเงนเตมเตมน เปนลกจางทม

ภาระตองสงเงนสมทบประกนสงคม (11.3 เปอรเซนตของคนทงหมดทตองได

รบความชวยเหลอทางสงคม หรอ 601,533 คน) นอกจากน 8.3 เปอรเซนต

ของคนทไดรบสทธประโยชนทางสงคมพนฐานหรอ 440,055 คนเปนพวก

ทท�างานเตมเวลาดวยซ�า สวนแรงงานสตรทมงานท�าและรบสทธประโยชน

พนฐานทางสงคมจะมสดสวนเปน 48.4 เปอรเซนตของผทอยในเกณฑตอง

สมทบเงนประกนสงคม และคดเปน 55.1 เปอรเซนตของแรงงานสตรทอยใน

งานชายขอบเงนไดต�า (marginal employment หรอ mini-jobs) จากการศกษา

ของเบกเกอร (Becker 2006b) มคนทมสทธไดรบผลประโยชนเพมเตมแตยง

ไมไดยนเรองขออกเปนจ�านวนมาก แตการมกฎหมายคาจางขนต�ากไมได

ท�าใหเงนอดหนนคนรายไดต�าโดยรฐกลายเปนเรองไมจ�าเปน เพราะมหลาย

ปจจยทกระทบฐานะของคนงาน เชน คาจางรายชวโมงต�า เวลาท�างานสน

และขนาดของครวเรอน แตแนนอนวาคาจางขนต�าจะลดตนทนการจาย

“คาจางผสม” (Kombilöhnen) ลกษณะน และปองกนการผลกภาระจากการ

หกคาจางใหตกแกรฐได

มกคดกนวาผรบสทธประโยชนทางสงคมทท�างานชายขอบมกพยายาม

“หาสดสวนทดทสด” (optimize) ระหวางเงนโอนทรบจากรฐกบรายไดจาก

การท�างาน กลาวคอพวกเขาจะวางแผนใหแนใจวางานทท�าไมสรางรายได

สงถงขนาดทจะไมไดเงนสมทบ เรยกวาเปน “งานแอบแฝง” (stealth jobs -

ด Grabowsky et al. 2006) แตแนวคดอยางนไมค�านงถงความเปนจรงทวา

การมงานชายขอบเพมขนในสงคมมาจากการทบรษทเปลยนแปลงกลยทธ

ดานบคลากรดวย เราคดไปเองไมไดวาลกจางท�างานแบบนเพราะเลอกจะท�า

จรงๆ ยกตวอยางเชน ในภาคธรกจท�าความสะอาด งานพารตไทมและงาน

เตมเวลาทตองสงเงนสมทบเขากองทนสงคมนน มกจะกนไวใหกบคนระดบ

หวหนางานเปนหลก (Hieming et al. 2005, Jaehrling/Weinkopf 2006)

ดงนน แมเขาอยากจะท�างานมากขนกถกจ�ากด ยากทจะเปลยนแปลงขอน

โดยการปรบรายไดทจะไดรบสทธประโยชนพนฐานทางสงคมจากรฐใหสง

กรณศกษา

206

ขนกวาเดมอยางทโบฟงเกอรและคณะเสนอ (Bofinger et al. 2006) เพราะ

จะท�าใหคนทมรายไดต�าเสยประโยชนอยางมาก โดยเฉพาะคนท�างานสตรท

จะเสยประโยชนมากกวาชาย (ด IMK-WSI-Arbeitskreis Kombilohn 2007)

กลาวโดยรวม เราคดวามเหตผลมากมายทการมระบบคาจางขนต�าท

ตองปฏบตตามนนมความจ�าเปน ถาพจารณาทางเลอกตางๆ ในเรองน การม

คาจางขนต�าตามกฎหมายจะเปนทางเลอกทดทสดในมมมองของสตร เพราะ

เปนการก�าหนดคาจางขนต�าทมผลผกมดส�าหรบทกอาชพ การก�าหนดคาจาง

ขนต�าแคในขอตกลงรวมนนไมใชทางเลอกทไดผล เปนไดอยางมากกสวน

เสรมเทานน เพราะเงอนไขจ�าเปนทท�าใหผลการเจรจามผลผกมดโดยทวไป

และน�าไปบรรจในกฎหมายการสงบคลากรไปท�างานนอกประเทศนนมแคใน

บางสาขาธรกจเทานน โดยทวไปภาคธรกจทมการจายคาจางต�าซงมสดสวน

คนงานสตรสงนน มกไมคอยอยภายใตขอตกลงรวมอยางทกลาวขางตน

การมคาจางขนต�าทมกฎหมายรองรบอยางเดยวจะไมสงผลโดยอตโนมต

ใหสตรครองชพไดโดยไมตองพงพาคนอน แมจะไดคาจาง 7.50 ยโรตอชวโมง

หรอกระทง 8.50 ยโรตอชวโมงตามทสหภาพแรงงานเรยกรองอยกยงไม

เพยงพอ เพราะผหญงจ�านวนมากในเยอรมนท�างานแบบพารตไทมหรองาน

ชายขอบคาจางต�า

กรณ

ศก

ษา

207

หนงสอชดสงคมประชาธปไตย นเปรยบเสมอนเขมทศทใหผ อาน

ใชศกษาประเดนพนฐานตางๆ ของระบบสงคมประชาธปไตย และเปน

แหลงอางองส�าหรบนโยบายหลายๆ ดาน แตหนงสอชดนไมไดใหค�าตอบ

ทใชไดตลอดไปและกไมไดตงใจจะท�าเชนนน การเดนทางในวถสงคม

ประชาธปไตยทงในแงความคดและการด�าเนนการทางการเมองนนตองมการ

กลนกรอง ปรบแก และคดใหมอยางสม�าเสมอถาจะท�าใหส�าเรจ

บทสรปนมงใหคดตอในประเดนทไดน�าเสนอไปแลว นนคอ อะไรเปน

สวนประกอบของนโยบายเศรษฐกจแบบสงคมประชาธปไตยทด และอะไร

เปนความทาทายทสงคมประชาธปไตยตองเผชญในศตวรรษท 21

ในปจจบน ความทาทายทส�าคญของนโยบายเศรษฐกจแบบสงคม

ประชาธปไตยคอจะวางสมดลใหมระหวางรฐกบตลาดอยางไรด แผนงาน

ฮมบรกของพรรคสงคมประชาธปไตยเยอรมนไดใหขอคดทนาสนใจดงน

บทท 8 ครนคดตอยอด

“ส�าหรบเรา กลไกตลาดเปนเครองมอทจ�าเปนและเหนอกวาวธการ

ประสานทางเศรษฐกจรปแบบอน อยางไรกตาม หากปลอยใหกลไก

ตลาดดแลตวเอง มนจะมดบอดตอประเดนทางสงคมและสงแวดลอม

ตลาดไมสามารถผลตสนคาสาธารณะในปรมาณทเพยงพอไดเอง ถาจะ

ใหกลไกตลาดสงผลในทางทดกตองมการก�ากบดแลโดยรฐในลกษณะ

การก�าหนดบทลงโทษ กฎหมายทมผลบงคบใช และวธการก�าหนด

ราคาทเปนธรรมกวาเดม” (Hamburg Programme 2007: 17)

208

สงคมประชาธปไตยตองมการพฒนาตลอดเวลาเพอรบมอกบความ

ทาทายใหมๆ ถาฝายสนบสนนระบบนตระหนกอยตลอดวาระบบยดจดยน

อะไรและมองออกวาอะไรคอความจรง กจะไมเกดปญหา

เชนเดยวกนกบในเรองนโยบายเศรษฐกจแบบสงคมประชาธปไตย

จดมงหมายของหนงสอเลมนคอแสดงใหเหนวา เรารางนโยบายเศรษฐกจ

แบบสงคมประชาธปไตยทแตกตางไดโดยยงองกบคานยมหลกๆ ของสงคม

ประชาธปไตย ซงบรรจอยในกตกาสหประชาชาตวาดวยสทธขนรากฐาน

คานยมนเปนเขมทศส�าหรบนโยบายเศรษฐกจททนสมยและมรากฐาน

มาจากหลกการทสนบสนนการเจรญเตบโต ความเทาเทยมทางสงคม และ

ความยงยน

210

Ackermann, Josef (2008), Finanzkrise: Ackermann fordert mehr Regulierung, in:

manager-magazin online, 18 March 2008.

Amyx, Jennifer (2004), Japan’s Financial Crisis: Institutional Rigidity and Reluctant

Change, Princeton.

Aoki, Masahiko and Gary R. Saxonhouse (2000), Finance, Governance, and

Competitiveness in Japan, Oxford.

Aoki, Masahiko, Gregory Jackson and Hideaki Miyajima (eds) (2007), Corporate

Governance in Japan: Institutional Change and Organizational Diversity,

Oxford.

Baier, Ernst et al. (2002), Lebens- und Arbeitsbedingungen des Industrieproletariats,

Duisburg.

Becker, Irene (2006a), Mindestlöhne - ein Instrument (auch) zur Förderung

der Gender-Gerechtigkeit?, in: Gabriele Sterkel, Thorsten Schulten and

Jörg Wiedemuth (eds), Mindestlöhne gegen Sozialdumping. Rahmen

bedingungen - Erfahrungen - Strategien, Hamburg, pp. 61-79.

Becker, Irene (2006b), Armut in Deutschland: Bevölkerungsgruppen unterhalb

der ALG-II-Grenze. Johann-Wolfgang-Goethe-Universität. “Soziale

Gerechtigkeit” Project Working Paper No. 3, Frankfurt am Main.

Bofinger, Peter (2007), Grundzüge der Volkswirtschaftslehre, 2nd edition, München.

Bofinger, Peter, Martin Dietz, Sascha Genders and Ulrich Walwei (2006), Vorrang

für das reguläre Arbeitsverhältnis: ein Konzept für die Existenzsichernde

Beschäftigung im Niedriglohnbereich. Gutachten für das Sächsische

Ministerium für Wirtschaft und Arbeit (SWMA).

Bosch, Gerhard and Thorsten Kalina (2007), Niedriglohnbeschäftigung in

บรรณานกรม

อานเพมไดทเวบไซต

ของ Akademie für

Soziale Demokratie

(พรอมขอสงเกต):

www.fes-sozi-

aledemokratie.de/

materialien

อานการศกษา

และการวเคราะห

นโยบายเศรษฐกจ

ไดในสงตพมพของ

แผนกนโยบาย

เศรษฐกจและสงคม

ของมลนธฟรดรค

เอแบรท ดท

www.fes.de/wiso

211

Deutschland, in: Gerhard Bosch and Claudia Weinkopf (eds), Arbeiten für

wenig Geld: Niedriglohnbeschäftigung in Deutschland, Frankfurt am Main,

pp. 20-105.

Bosch, Gerhard and Claudia Weinkopf (2006a), Mindestlöhne in Großbritannien -

ein geglücktes Realexperiment, in: WSI-Mitteilungen, 3, pp. 125-130.

Bosch, Gerhard and Claudia Weinkopf (with Thorsten Kalina) (2006b), Gesetzliche

Mindestlöhne auch in Deutschland? Report commissioned by Friedrich-

Ebert-Stiftung, Gesprächskreis Arbeit und Qualifi zierung, Bonn.

Brenke, Karl and Werner Eichhorst (2007), Mindestlohn für Deutschland nicht

sinnvoll, in: DIW-Wochenbericht, 9, pp. 121-131.

Bundesagentur für Arbeit (2006), Beschäftigung von erwerbsfähigen Hilfebedür-

ftigen, October 2006, Nürnberg.

Bündnis 90/Die Grünen (2002), Die Zukunft ist Grün (The Future Is Green), Party

Programme of BÜNDNIS 90/DIE GRÜNEN, adopted at the federal party

conference, 15-17 March 2002 in Berlin.

Bury, Hans Martin and Thomas Schmidt (1996), Das Bankenkartell: Die

Verflechtung von Geld, Macht und Politik, München.

CDU (2007), Freiheit und Sicherheit. Grundsätze für Deutschland (Freedom and

Security. Principles for Germany), Party Programme of the CDU, adopted

at the 21st party conference, 3-4 December 2007 in Hannover.

Conert, Hansgeorg (2002), Vom Handelskapital zur Globalisierung. Entwicklung

und Kritik der kapitalistischen Ökonomie, 2nd revised edition, Münster.

Daly, Herman (1996), Beyond Growth: The Economics of Sustainable

Development, Boston.

Daly, Herman and John Cobb (1989), For the Common Good, Boston.

Darling, Alistair (2008), Darling invokes Keynes as he eases spending rules to

fight recession in: The Guardian, 20 October 2008, p. 4.

Dauderstädt, Michael (2009), Krisenzeiten: Was Schulden vermögen und was

Vermögen schulden, Friedrich-Ebert-Stiftung, Bonn.

Dauderstädt, Michael (2007), Aufschwung 2007: die Verantwortung der Lohnpolitik,

WISO-direkt, Analysen zur Wirtschafts- und Sozialpolitik, Bonn.

Demes, Helmut (1998), Arbeitsmarkt und Beschäftigung, in: Deutsches Institut

für Japanstudien (ed.), Die Wirtschaft Japans. Strukturen zwischen Kontinuität

und Wandel, Berlin, pp. 135-164.

อานเพมเตมใน

เรองคานยมและ

รากฐานของสงคม

ประชาธปไตยใน

รปแบบขอเขยน

ภมหลง ต�ารา และ

เอกสารอนๆ ในชด

การเรยนร

“สงคมประชาธปไตย”

จากวทยาลยออนไลน

ของ FES โปรดไปท

www.fes-onlineaka-

demie.de

ขอเขยนแนะน�า

ประเดนทส�าคญ

ทกประเดนในเรอง

เศรษฐศาสตรและ

ขาวสารทางเศรษฐกจ

ดไดจาก Das

Wirtschaftslexikon.

Begriffe.Zahlen.

Zusammenhänge

โดย Volker Happe,

Gustav Horn และ

Kim Otto

212

Deutscher Bundestag (German Parliament) (1998), Abschlußbericht der Enquete-

Kommission “Schutz des Menschen und der Umwelt - Ziele und Rahmen-

bedingungen einer nachhaltig zukunftsverträglichen Entwicklung”, Deutscher

Bundestag: Drucksache 13/11200, 26 June 1998, Berlin.

Deutscher Bundestag (German Parliament) (2004), Wandel der Arbeitswelt und

Modernisierung des Arbeitsrechts, Deutscher Bundestag: Drucksache

15/2932, Berlin.

Die Linke (2007), Programmatische Eckpunkte (Programmatic Points). Founding

programme document of political party Die Linke, adopted at the party

conference of WASG and the Linkspartei. PDS, 24-25 May 2007 in Dortmund.

Dirks, Daniel and Silke-Susann Otto (1998), Das “japanische Unternehmen”,

in: Deutsches Institut für Japanstudien (ed.), Die Wirtschaft Japans.

Strukturen zwischen Kontinuität und Wandel, Berlin, pp. 211-244.

Dore, Ronald (2000), Stock Market Capitalism: Welfare Capitalism: Japan and

Germany versus the Anglo-Saxons, Oxford.

Dore, Ronald, William Lazonick and Mary O’Sullivan (1999), Varieties of

Capitalism in the Twentieth Century, in: Oxford Review of Economic Policy,

vol. 15, pp. 102-120.

Economic Policy Institute (2006), EPI on the Minimum Wage, EPI News, 27

October 2006, Washington, DC.

Egle, Christoph (2006), Deutschland: der blockierte Musterknabe, in: Thomas

Meyer (ed.), Praxis der Sozialen Demokratie, Wiesbaden, pp. 273-326.

Eichhorst, Werner, Hermann Gartner, Gerhard Krug, Thomas Rhein and Eberhard

Wiedemann (2005), Niedriglohnbeschäftigung in Deutschland und im

internationalen Vergleich, in: Jutta Allmendiger, Werner Eichhorst and Ulrich

Walwei (eds), IAB Handbuch Arbeitsmarkt. Analysen, Daten, Fakten,

Nürnberg, pp. 107-142.

Engels, Friedrich (1988), Herrn Eugen Dührings Umwälzung der Wissenschaft

(Anti-Dühring), Karl Marx und Friedrich Engels Gesamtausgabe (MEGA),

Vol. 27, Berlin.

Eurostat, Statistical Database of the European Commission: http://epp.eurostat.

ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_database.

FDP (1997), Wiesbadener Grundsätze. Für die liberale Bürgergesellschaft

213

(Wiesbaden Principles. For a Liberal Civil Society), adopted at the federal

party conference of the FDP, 24 May 1997 in Wiesbaden.

Friedman, Milton (1973), Capitalism and Freedom, Chicago.

Friedman, Thomas L. (2005), The World Is Flat: A Brief History of the Twenty-

First Century, New York.

Fürstenberg, Friedrich (2000[1958]), Der Betriebsrat als Grenzinstitution, in:

Friedrich Fürstenberg (ed.), Arbeitsbeziehungen im gesellschaftlichen Wandel,

München/Mering.

Gabriel, Sigmar (2008), Links neu denken. Politik für die Mehrheit, München.

Galston, William A. (2008), How Big Government Got Its Groove Back, in:

American Prospect, vol. 19, no. 6, Washington, DC, pp. 23-26.

Gerstenberger, Heide (2006), Die subjektlose Gewalt. Theorie der Entstehung

bürgerlicher Staatsgewalt, 2nd edition, Münster.

Gilpin, Robert (2001), Global Political Economy: Understanding the International

Economic Order, Princeton/Oxford.

Goebel, Jan, Peter Krause and Jürgen Schupp (2005), Mehr Armut durch steigende

Arbeitslosigkeit, in: DIWWochenbericht, 10, pp. 725-730.

Grabowsky, Fabian, Alexander Neubacher and Michael Sauga (2006), Die große

Flut. Dank Hartz-Reformen haben Hunderttausende Niedrigverdiener

neuerdings Anspruch auf staatliche Hilfe - darunter auch viele Selbstständige,

in: Der Spiegel, 19, pp. 66-68.

Haak, René (ed.) (2006), The Changing Structure of Labour in Japan, London.

Hall, Peter A. and David Soskice (eds) (2001), Varieties of Capitalism. The

Institutional Foundations of Comparative Advantage, New York/Oxford.

Hamburger Programm (2007), Party programme of the SPD, Germany, adopted

at the Hamburg party conference of the SPD, 28 October 2007.

Happe, Volker, Gustav Horn and Kim Otto (2009), Das Wirtschaftslexikon. Begriffe.

Zahlen. Zusammenhänge, Verlag J.H.W. Dietz Nachf., Bonn.

Hassel, Anke (2006), Die Schwächen des deutschen Kapitalismus, in: Volker

Berghahn and Sigurt Vitols (eds), Gibt es einen deutschen Kapitalismus?

Die soziale Marktwirtschaft im Weltsystem, Frankfurt am Main, pp. 200-214.

Hauff, Volker (ed.) (1987), Unsere gemeinsame Zukunft: der Brundtland-Bericht

der Weltkommission für Umwelt und Entwicklung, Greven.

214

Heinemann, Gustav W. (1972), Grußwort auf dem IGMetall-Kongress “Qualität des

Lebens” am 11. April 1972 in Oberhausen, in: IG Metall (ed.), Aufgabe

Zukunft, Band 1: Qualität des Lebens. Contributions to the fourth international

conference of Industriegewerkschaft Metall für die Bundesrepublik

Deutschland (IG Metall), 11-14 April 1972 in Oberhausen, Frankfurt am

Main, pp. 14-17.

Heinrich, Michael (2004), Kritik der politischen Ökonomie. Eine Einführung, 1st

edition, Stuttgart.

Hieming, Bettina, Karen Jaehrling, Thorsten Kalina, Achim Vanselow and Claudia

Weinkopf (2005), Stellenbesetzung im Bereich “einfacher” Dienstleistungen.

Abschlussbericht einer Studie im Auftrag des Bundesministeriums für Wirtschaft

und Arbeit, No. 550, Berlin.

Hinchmann, Lewis (2006), USA: Residual Welfare Society and Libertarian

Democracy, in: Thomas Meyer (ed.), Praxis der Sozialen Demokratie,

Wiesbaden, pp. 327-373.

Horn, Gustav (2005), Die deutsche Krankheit: Sparwut und Sozialabbau, München.

IMK-WSI-Arbeitskreis Kombilohn (2007), Was tun im Niedriglohnbereich? Eine

kritische Auseinandersetzung mit einem neueren Kombilohnkonzept,

IMK-Report, No. 18, Düsseldorf.

Kalina, Thorsten and Claudia Weinkopf (2008), Neue Berechnung des IAQ zu

Niedriglöhnen in Deutschland. 2006 arbeiteten 5,5 Millionen Beschäftigte

für Bruttostundenlöhne unter 7,50€, Manuscript, Gelsenkirchen.

Kevenhörster, Paul, Werner Pascha and Karen Shire (2003), Japan: Wirtschaft -

Gesellschaft - Politik, Wiesbaden.

Keynes, John Maynard (1966), Allgemeine Theorie der Beschäftigung, des Zinses

und des Geldes (General Theory of Employment, Interest and Money),

München/Leipzig.

Keynes, John Maynard (1926), The End of Laissez-Faire: The Economic

Consequences of the Peace (New edition 2009), New York.

Lawn, Philip (2003), A Theoretical Foundation to Support the Index of Sustainable

Economic Welfare (ISEW), Genuine Progress Indicator (GPI), and Other

Related Indexes, in: Ecological Economics 44, pp. 105-118.

Lincoln, James R. and Michael L. Gerlach (2004), Japan’s Network Economy:

Structure, Persistence, and Change, Cambridge.

215

Marlier, Eric and Sophie Ponthieux (2000), Low-Wage Employees in EU Countries,

European Commission, Statistical Office: Statistics in Focus/Population and

Social Conditions, 11/2000, Luxembourg.

Marx, Karl (1991), Kritik der politischen Ökonomie, Karl Marx und Friedrich Engels

Gesamtausgabe (MEGA), Vol. 10, Berlin.

Marx, Karl and Friedrich Engels (1987), Manifest der Kommunistischen Partei

(Communist Manifesto), Berlin (West).

Meadows, Donella et al. (1972), Die Grenzen des Wachstums - Berichte

des Club of Rome zur Lage der Menschheit,München.

Merkel, Wolfgang et al. (2003), Defekte Demokratie, Band 1: Theorie, Opladen.

Meyer, Thomas (2006), Praxis der Sozialen Demokratie, 1st edition, Wiesbaden.

Meyer, Thomas (2005a), Theorie der Sozialen Demokratie, 1st edition,

Wiesbaden.

Meyer, Thomas and Nicole Breyer (2005b), Die Zukunft der Sozialen Demokratie,

Bonn.

Minsky, Hyman P. (1986), Stabilizing an Unstable Economy, New Haven.

Müller-Armack, Alfred (1947), Wirtschaftslenkung und Marktwirtschaft, Hamburg.

Münch, Joachim and Mikiko Eswein (1998), Bildung, Öffentlichkeit und Arbeit in

Japan. Mythos und Wirklichkeit, Berlin.

Pascha, Werner (ed.) (2004), Systemic Change in the Japanese and German

Economies. Convergence and Differentiation as a Dual Challenge, London/

New York.

Platzeck, Matthias, Peer Steinbrück and Frank-Walter Steinmeier (2007),

Auf der Höhe der Zeit, Berlin.

OECD (various years), Statistical Extracts, http://stats.oecd.org.

Pongratz, Hans J. and G. Günter Voß (2003), Arbeitskraftunternehmer: Erwerb-

sorientierung in entgrenzten Arbeitsformen, Berlin.

Reich, Robert (2008), Supercapitalism. The Battle for Democracy in an Age of

Big Business, New York.

Rhein, Thomas, Hermann Gartner and Gerhard Krug (2005), Niedriglohnsektor:

Aufstiegschancen für Geringverdiener verschlechtert. IAB-Kurzbericht,

10 March 2005, Nürnberg.

Rössel, Jörg (2005), The Semantics of Social Structure: An International

Comparison, Köln.

216

Rodrik, Dani (1997), Has Globalization Gone Too Far?, Washington, DC.

Sachverständigenrat (Council of Experts) (2005), Die Chance nutzen - Reformen

mutig voranbringen, Sachverständigenrat zur Begutachtung der

gesamtwirtschaftlichen Entwicklung, Jahresgutachten 2005/06, Wiesbaden.

Sachverständigenrat (Council of Experts) (2006), Widerstreitende Interessen,

ungenutzte Chancen, Sachverständigenrat zur Begutachtung der

gesamtwirtschaftlichen Entwicklung, Jahresgutachten 2006/07, Wiesbaden.

Schäfer, Claus (2003), Effektiv gezahlte Niedriglöhne in Deutschland, in:

WSI-Mitteilungen, 56, pp. 420-428.

Scharpf, Fritz W. (1987), Sozialdemokratische Krisenpolitik in Europa, Frankfurt

am Main/New York.

Schmidt, Manfred G. (2000), Immer noch auf dem “mittleren Weg”? Deutschlands

politische Ökonomie am Ende des 20. Jahrhunderts, in: Roland Czada and

Hellmut Wollmann (eds), Von der Bonner zur Berliner Republik, Wiesbaden,

pp. 491-513.

Schulten, Thorsten (2005), Gesetzliche Mindestlöhne in Europa. Institutionelle

Regelungen und ökonomische Konsequenzen, in: Eckhard Hein (ed.), Löhne,

Beschäftigung, Verteilung und Wachstum, Marburg, pp. 185-208.

Schumpeter, Joseph A. (1950), Kapitalismus, Sozialismus und Demokratie,

München.

Sen, Amartya (1999), Development as Freedom, New York.

Sinn, Hans-Werner (1986), Risiko als Produktionsfaktor, in: Jahrbücher für

Nationalökonomie und Statistik, München, pp. 557-571.

Smith, Adam (1974), Der Wohlstand der Nationen. Eine Untersuchung seiner

Natur und seiner Ursachen (The Wealth of Nations), München.

Solow, Robert and Charles Wyplosz (2007), in: Ronald Schettkat and Jochem

Langkau (eds), Aufschwung für Deutschland. Plädoyer international

renommierter Ökonomen für eine neue Wirtschaftspolitik, Bonn, pp. 35-47.

Stiglitz, Joseph E. (2002), Globalization and Its Discontents, New York.

Streeck, Wolfgang (1995), German Capitalism. Does It Exist? Can It Survive?, Köln.

Streeck, Wolfgang and Kozo Yamamura (eds) (2003), The End of Diversity?

Prospects for German and Japanese Capitalism, Ithaca, New York.

Vaut, Simon (2007), Hoffnung wagen, Berliner Republik 3/2007, Berlin, pp. 78-83.

217

Vaut, Simon (2008), Amerikas Hoffnung, Berliner Republik 1/2008, Berlin,

pp. 79-81.

Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft (2006), Mindestlöhne - Gefahr für den

Arbeitsmarkt. Argumentation. Die Stimme der Wirtschaft, 14 March 2006,

München.

Wagner, Gert G. and Wolfgang Wiegard (2002), Volkswirtschaftliche Forschung

und Politikberatung, in: Irene Becker et al. (eds), Soziale Sicherung in einer

dynamischen Gesellschaft, Frankfurt am Main, pp. 770-788.

Weinert, Klaus Peter (2008), Auf lange Sicht sind wir alle tot. Die Wirtschaft

sprognosen des John Maynard Keynes, Deutschlandradio Kultur, Radiofeuil-

leton Kalenderblatt, broadcast of 5 June 2008, URL: (last accessed on

8 January 2009).

Weinkopf, Claudia (2006), Mindestbedingungen für die Zeitarbeitsbranche?

Expertise im Auftrag des Interessenverbandes Deutscher Zeitarbeitsunterneh-

men (iGZ). Institut Arbeit und Technik, Gelsenkirchen.

Weizsäcker, Ernst Ulrich von (2006), Grenzen der Privatisierung, Stuttgart.

Wood, Steward (2001), Business, Government, and Patterns of Labour Market

Policy in Britain and the Federal Republic of Germany, in: Peter A. Hall and

David Soskice (eds), Varieties of Capitalism. The Institutional Foundations

of Comparative Advantage, New York/Oxford, pp. 247-274.

12 ค�ำส�ำคญ

1. ความเทาเทยม

(น. 109, 199)

2. โลกาภวตน

(น. 52, 143)

3. สทธขนรากฐาน

(น. 83)

4. คานยมหลก

(น. 80)

5. งานทมคณคา

(น. 21, 189)

6. ทนนยม

(น. 28, 36, 43, 61,

67)

7. เศรษฐกจ

กลไกตลาด

(น. 61, 67, 70)

8. คาจางขนต�า

(น. 199)

9. การก�าหนด

รวมกน

(น. 57, 110,189)

10. ความยงยน

(น. 97)

11. ความเทาเทยม

ทางสงคม

(น. 94)

12. การเจรญเตบโต

(น. 91)

218

“เปนหนงสอทเปยมขอมล หนงสอเลมทสองในชดนอานแลวไดประโยชนมาก แมเลมนจะไม

ไดมเปาหมายเพอตอบโจทยยคทระบบทนนยมการเงนระบาดหนก แตกเปนสงทเราขาดเสยไมได

ในยคดงกลาว ประเดกหลกของหนงสอคอนโยบายเศรษฐกจทองคานยมและการเรยกรองใหเกดขน

ในเชงปฏบต เปนหนงสอเกยวกบการเมองในมตสงคมประชาธปไตยทประชาชนเปนศนยกลาง

ความสนใจ ซงเปนการเมองแนวทมเปาหมายคอความรงเรองยงยวดถวนหนา และท�าใหเกดขน

ไดจรงและยงยนถาวร โดยตองมความส�าเรจทางเศรษฐกจ มเหตผลในดานสงแวดลอม และให

สงคมมเสถยรภาพและเปนธรรม นคอเขมทศส�าหรบเดนทางไปสอนาคต”

Franz Münterfering หวหนำพรรค SPD จนกระทงป 2009

“หนงสอชดสงคมประชาธปไตย ไดน�าเสนอเรองยากสลบซบซอนในรปแบบทเขาถงได

และกระชบ โดยตอบค�าถามวา ใคร อะไร อยางไร และดวยเหตผลอะไร เปนการเขยนอยาง

กระชบและไดภาพกวาง ซงในยคปจจบนทการเมองเปนไปอยางเขมขนและแขงขนกน

มนหยดนน หนงสอเลมนมคาดงทอง”

Dianne Köster เลขำธกำรสหภำพแรงงำน

“หนงสอ เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย ชวยผทกงวลวาสงทเขาประสบในชวต

ประจ�าวนเรองการท�างานและสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจหรอในฐานะผบรโภคนน สอดคลองกบ

หลกทบญญตไวในรฐธรรมนญสวนทวาดวยความเปน ‘รฐสงคม’ (social state) หรอไม”

Josef Vogt สมำชกของพรรค SPD, IG-Metall และ AWO (Arbeiterwohlfahrt

หรอสมำคมสงเสรมสวสดกำรคนงำน)

“หนงสอ เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย เลมนไดใหมมมองทนาสนใจและลงราย

ละเอยดในเรองความเชอมโยงระหวางกระบวนการทางเศรษฐกจกบสงคมประชาธปไตย

โดยเฉพาะในชวงทเกดวกฤตการเงนแบบน จ�าเปนทเราตองท�าความรจกกบระบบและการ

จดระเบยบเศรษฐกจใหหลากหลาย และทส�าคญคอตองรจกหลกการและแผนงานทางเศรษฐกจ

ของพรรคการเมองตางๆ”

Thorsten Schäfer-Gümbel หวหนำพรรค SPD ในรฐเฮสส และผน�ำกลมสมำชก

พรรค SPD ในรฐสภำแหงรฐเฮสส

การตอบรบตอหนงสอเลมนฉบบพมพครงท 1 ในภาษาเยอรมน

219

“โดยเฉพาะในชวงวกฤตการเงนอยางน หนงสอ เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย ของ

มลนธ FES เปนสงทขาดไมไดเลย ผเขยนวเคราะหทฤษฎหลกทางเศรษฐศาสตรอยางกระชบ

ไดใจความและเขาใจงาย ยกตวอยางเชงปฏบต และตงค�าถามวานโยบายเศรษฐกจแบบสงคม

ประชาธปไตยในยคปจจบนนนจะมลกษณะอยางไร หนงสอเลมนจงใหการศกษาทางการเมอง

ชวยใหคนสามารถมสวนรวมในการออกแบบและใหความเหนตอการก�าหนดนโยบายได ซงนเปน

เครองยนตขบเคลอนสงคมประชาธปไตย”

Dr. Peter Struck หวหนำพรรค SPD ในรฐสภำเยอรมนจนถงป 2009

“ในชวงทเกดวกฤตรายแรง ทกสงทกอยางจะเปลยนไป ทฤษฎและเครองมอทใชในการ

ก�าหนดทศทางและประสานระบบทนนยมจะไดรบการฟนฟขนมาอก สงคมประชาธปไตยมพนฐาน

มาจากตนแบบตามอดมคต ซงเปนตวก�าหนดทศทางนโยบายเศรษฐกจอกทหนง เมอค�านง

ถงการด�าเนนการทางเศรษฐกจและการเมอง คานยมหลกและสทธขนพนฐานกปรากฏขนมา

เดนชด ใครทตองการเขาใจและมสวนรวมในกระบวนการเปลยนแปลงเหลานจะเหนคณคาของ

หนงสอ เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย เลมน โดยมนมอบทงตวอยางเชงปฏบตและรากฐาน

ทางทฤษฎทจ�าเปนส�าหรบการสรางจดยนทางความคดของแตละคน ทงยงกระตนใหคนคดไตรตรอง

และมความมงมนสบไป เศรษฐศาสตรไมไดมพนฐานมาจากกฎธรรมชาต แตไดรบอทธพลจากทง

การเมองและผคน”

Ulla Schmidt สมำชกรฐสภำ, อดตรฐมนตรวำกำรสำธำรณสข

เราขอเชญชวนใหทานเขามามสวนรวมในการถกเถยงเรองสงคมประชาธปไตย วทยาลย

เฉพาะทางเพอสงคมประชาธปไตยของมลนธฟรดรค เอแบรท มพนทใหส�าหรบการน มหนวยความร

อย 8 หนวยทอธบายถงคานยมหลกของสงคมประชาธปไตยและการน�าไปใชในเชงปฏบต คอ

รากฐานสงคมประชาธปไตย Foundations of Social Democracy

เศรษฐศาสตรกบสงคมประชาธปไตย Economics and Social Democracy

รฐสวสดการกบสงคมประชาธปไตย The Welfare State and Social Democracy

โลกาภวตนกบสงคมประชาธปไตย Globalization and Social Democracy

ยโรปกบสงคมประชาธปไตย Europe and Social Democracy

การอพยพยายถน การบรณาการเขากบสงคม และสงคมประชาธปไตย

Immigration, Integration and Social Democracy

รฐ ประชาสงคม และสงคมประชาธปไตย State, Civil Society and Social Democracy

สนตภาพกบสงคมประชาธปไตย Peace and Social Democracy

220

เกยวกบผเขยน

Jochen Dahm (*1981) ท�างานทวทยาลยการเมองของมลนธฟรดรค เอแบรท เขาเรยน

รฐศาสตร ศาสตรวาดวยการสอสาร และกฎหมายมหาชนทมนชเตอรและมาลากา

Dr. Michael Dauderstädt (*1947) ท�างานให FES ตงแตป 1980 และเปนหวหนาแผนก

นโยบายเศรษฐกจและสงคมตงแตป 2006 กอนหนานนท�างานหลายอยาง เชน เปน

นกวเคราะหนโยบายระหวางประเทศ เขาเรยนคณตศาสตร เศรษฐศาสตรและนโยบาย

การพฒนาทอาเคน ปารส และเบอรลน

Peter Franz (*1953) ท�างานทกระทรวงสงแวดลอม อนรกษธรรมชาต และความ

ปลอดภยทางนวเคลยรตงแตป 1988 และตงแตป 1999 เปนหวหนาแผนก “สงแวดลอม

กบเศรษฐกจ นวตกรรมกบการจางงาน และการตรวจสภาวะสงแวดลอม” เขาเรยนวชา

รฐศาสตรการเมองและศาสตรการบรหาร

Tobias Gombert (*1975) งานหนงทท�าคอจดสมมนาใหกบคณะกรรมการคนงาน

นอกจากนยงเปนผ ฝกอบรมในการสมมนาและประชมปฏบตการตางๆ ในหวขอ

การสอสาร จากป 2003 ถงป 2005 เขาไดเปนรองหวหนากลมเยาวชนสงคมนยมในพรรค

SPD และเปนสมาชกในคณะกรรมการบรหารดวย ในชวงเวลานเขามสวนรวมในการจดตง

“วทยาลยเยาวชนสงคมนยม” และตงแตป 2007 เขาเปนผฝกอบรมทวทยาลยเฉพาะทาง

เพอสงคมประชาธปไตย เขาเปนผเขยนหลกของหนงสอชด รากฐานสงคมประชาธปไตย

งานดานวชาการของเขามกเนนแนวคดของ ฌอง-ฌากส รสโซ ทฤษฎแนวมารกซสต

และปรชญาจรยศาสตร

Dr. Erik Gurgsdies (*1977) เคยเปนหวหนาส�านกงานของ FES ในพนทเมคเลนบรก-

ฟอรพอมเมนในชวงป 1993-2009 เขาเรยนวชาเศรษฐศาสตรกบสงคมวทยากอนท

221

จะมาเปนอาจารยสอนเศรษฐศาสตรทสถาบนการศกษาผ ใหญตางๆ ในเมอง

แบรกนอยชตดทและเมองอาเรนบรก และสอนทวทยาลยเศรษฐศาสตรและการเมอง

ฮมบรกดวย

Dr. Christian Krell (*1977) เปนสมาชกของ FES รบผดชอบงานของวทยาลยเฉพาะทาง

เพอสงคมประชาธปไตย เขาเรยนมาทางดานรฐศาสตร ประวตศาสตรและสงคมวทยาท

มหาวทยาลยซเกนและมหาวทยาลยยอรก ในป 2007 เขาไดรบปรญญาเอกวชารฐศาสตร

โดยไดวจยหวขอนโยบายตอยโรปของพรรค SPD พรรคแรงงาน และพรรคสงคมนยม

Dr. Florian Mayer (*1975) เปนเจาหนาทในกระทรวงสงแวดลอม อนรกษธรรมชาต และ

ความปลอดภยดานนวเคลยรของเยอรมนในแผนก “สงแวดลอมกบเศรษฐกจ นวตกรรม

กบการจางงาน และการตรวจสภาวะสงแวดลอม” เขาสอนทมหาวทยาลยไฮเดลแบรกดวย

เขาเรยนมาทางดานวชาเศรษฐศาสตรและสงคมศาสตร

Prof. Dr. Werner Pascha (*1957) เปนศาสตราจารยดานการศกษาเศรษฐกจเอเชย

ตะวนออก เนนญปนและเกาหล ทมหาวทยาลยดสบรก-เอสเซน เขาเรยนวชาเศรษฐศาสตร

การเมองทลอนดอน (มหาวทยาลยเศรษฐศาสตรและรฐศาสตรแหงลอนดอน หรอ LSE)

ทนาโกยา ประเทศญปน รวมทงทมหาวทยาลยไฟรบรกซงเปนททเขาจบปรญญาเอก

Prof. Dr Wolfgang Schroeder (*1960) เปนปลดกระทรวงแรงงาน ประกนสงคมและ

ครอบครวของรฐบรนเดนบรกตงแตป 2009 และตงแตป 2006 เปนศาสตราจารยท

คสเซลในวชาระบบการเมองของเยอรมนและการเปลยนผานของรฐ กอนหนานนเขา

ท�างานในต�าแหนงนกบรหารทบรษท IG Metall และท�างานสอนและวจยทมหาวทยาลย

แฟรงกเฟรต ดารมชตดท และฮารวารด เขาเรยนวชารฐศาสตรทมารบรก เวยนนา

ทอบงเงน และแฟรงกเฟรต เขาจบปรญญาเอกทมหาวทยาลยกสเซน

Stefan Tidow ท�างานทแผนก “สงแวดลอมกบเศรษฐกจ นวตกรรมกบการจางงาน

และการตรวจสภาวะสงแวดลอม” ในกระทรวงสงแวดลอม อนรกษธรรมชาต และความ

ปลอดภยดานนวเคลยร เขาอยในระหวางการลาเวนจากการสอนหนงสอและท�างานให

พรรคกรนในรฐสภา

Simon Vaut (*1977) ท�างานทกระทรวงแรงงาน สวสดการ ครอบครว และสตรของรฐ

บรนเดนบรกในเยอรมน และท�างานเปนผฝกอบรมทวทยาลยเฉพาะทางเพอสงคม

222

ประชาธปไตย โดยเปนผจดสมมนาในหวขอเศรษฐศาสตรและโลกาภวตน นอกจากน

เขาท�างานทสถาบนวจยสงคมและเศรษฐกจทเกยวกบสงคม และทวทยาลยวาดวยการ

อภบาลแหงเฮอรต รวมทงองคการความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (OECD)

Dr. Claudia Weinkopf (*1963) เปนรองหวหนาแผนกวจยชอ FLEX หรอ Flexibility

and Security หรอความยดหยนกบความมนคง ในสถาบนศกษาการท�างาน ทกษะ

และฝกอบรม ทมหาวทยาลยดสบรก-เอสเซน เธอเรยนวชาเศรษฐศาสตรการเมองท

มหาวทยาลยดอรทมนดโดยเรยนวชารองคอสงคมวทยา เธอจบปรญญาเอกทดอรทมนด

223

รำยงำนจำก FES: วกฤตตลำดกำรเงน (orig. FES-Dossier:

Finanzmarktkrise)

เปนการรวบรวมรายงานจากการวเคราะหและกจกรรมตางๆ ทเกยวกบ

วกฤตตลาดการเงน ดไดจาก

www.fes.de/inhalt/in_finanzkrise.htm