9. SINIF TARİH2. ÜNİTE: İLK VE ORTA ÇAĞDA DÜNYA

A- İLK ÇAĞDA BAŞLICA MEDENİYET HAVZALARIİlk Çağ M.Ö. 3200' lerde Sümerlerin Çivi Yazısı' nı icat etmesiyle başlamıştır. M.S. 375 yılındaki Kavimler Göçü

ile sona ermiştir.Yazının icadı tarihi devirleri başlatan olay olmuştur.

İlk Çağ , tarihi devirler arasında en ilkel ve en uzun devridir. Bu dönemde yaşayan insanlar ilk zamanlar ; avcılık-toplayıcılık yaparak,mağara-ağaç kovukları-su kaynaklarına yakın yerlerde ve küçük topluluklar halinde hayatta kalmaya çalışmışlardır.

Ateşin ve yazının bulunmasıyla gelişmiş aletler yapan insan nüfusu zamanla çoğalarak genişlemiştir. Küçük topluluklar büyük devletlere hatta imparatorluklara dönüşmüştür.Bu devletler ilk kez; toprağın en verimli,iklimin en yumuşak olduğu coğrafyalarda kurulmuştur. Bu medeniyet havzaları; Mezopotamya, Mısır, Doğu Akdeniz, Avrupa, Anadolu’dur.

1- Mezopotamya Uygarlıkları* Mezopotamya: Fırat ve Dicle nehirlerinin arasında kalan topraklara ‘Mezopotamya’ denir. Mezopotamya’da kurulan uygarlıklar; Sümer, Asur, Akad, Babil, Elam’dır.

a-Sümerler ; çivi yazısını bularak yeni bir çağ (İlk Çağ) açmayı başardılar. Sümerler yazıyı kil tabletlere yazdılar. Ziggurat adını verdikleri piramitlere benzeyen yapılarda Sümerli rahipler yazıyı mö.3200 dolaylarında bulmuşlardır. İlk yazılı yasaları da yazmışlardır.

Zigguratlar çok amaçlı yapılardır. Tahıl ambarı, Okul, Gözlem evi olarak kullanılırdı. Bir nevi tapınaktır. Sümerler zigguratların en üst katından yıldızları gözleyerek ay yılına dayalı takvimi bulmuşlardır. Ayrıca günümüzdeki burçları keşfetmişlerdir. Şehir devletleri şeklinde yönetilen

Temsili Ziggurat Sümerlerin, şehir devletlerine ‘Site’ denir.Not: Yazıyı ilk bulan Sümerler' dir. İlk takvimi oluşturan Sümerler' dir.(Ay yılı esaslı, ay takvimi)Gılgamış Destanı, Tufan Destanı, Yaratılış Destanı Sümerlere aittir.

b-Babiller; tıp, astronomi ve matematikte ileri gittiler. Kral Hammurabi döneminde Hammurabi Kanunlarını meydana getirdiler. Hammurabi Kanunlarında kısas vardır. Örneğin bir kişi bir başkasının gözüne zarar verirse ceza olarak suçlunun gözüne zarar verilirdi. Mimaride de gelişen Babillerin en önemli eserleri Babil Kulesi ve Babilin Asma Bahçeleri' dir.c-Akadlar; tarihte ilk kez düzenli ordu kurdular.Böylece ilk İmparatorluk oldular.d-Elamlar; maden işçiliği, çanak-çömlek ve seramik sanatında ilerlediler.e-Asurlar; Mezopotamya' nın kuzeyinde yaşamışlardır. Toprakları verimli olmadığı için ticarete yöneldiler. Anadolu ile ticaret yaptılar. Sümer yazısını Anadolu' ya taşıdılar.*Asurlular Anadolu' ya yazıyı taşıyarak Anadolu' nun tarihi devirlere geçmesini sağlamıştır.*Tarihteki ilk kütüphaneyi başkentleri Ninova' da kurdular.

2-Mısır UygarlığıNil Nehri' nin etrafında oluşmuş bir medeniyettir.Firavun denilen tanrı krallar tarafından yönetildi.Hiyeroglif adı verilen resim yazısını kullandılar. Yazıyı papirüs bitkisinden elde ettikleri kağıtlara yazdılar.Suriye toprakları için Hititlerle savaştılar ve tarihteki ilk yazılı anlaşma olan Kadeş Antlaşması' nı imzaladılar.Güneş yılı esaslı ilk takvimi yaptılar.Çok tanrılı bir inanç sistemi vardır. En büyük tanrıları Ra güneş tanrısıdır.Öldükten sonra yaşama inandıkları için ölüleri mumyalamışlardır.

Matematik, astronomi, tıp, eczacılık ve mimaride gelişmişlerdir. Dünyanın yedi harikasından biri olan Keops piramidini yapmışlardır.

3-Anadolu Uygarlığıa- Hattiler; Anadolu' da kurulan ilk uygarlık olmasına rağmen devlet kurulamamıştır.b-Hititler; Anadolu' da kurulan ilk krallıktır. Başkenti Yozgat yakınlarındaki Hattuşaş' tır. Pankuş meclisi kralı denetliyordu. Tavananna denilen kraliçe yönetimde söz sahibi olmuştur.Suriye toprakları için Mısırlılar savaştılar ve tarihteki ilk yazılı anlaşma olan Kadeş Antlaşması' nı imzaladılar. Hitit Kanunları; evlenme, boşanma, nikâh, nişan gibi aileyle ilgili hususlara yer verilmiştir. Hititler, gelişmiş hukuk

kurallarıyla kadın haklarına kanunlarında yer vermiştir.Konya' da bulunan İvriz Kabartmaları ve Yozgat Boğazköy' de bulunan Yazılıkaya Kabartmaları Hitit sanatının önemli örnekleridir.

c-Urartular; ise taş işçiliğinde gelişmiştir.Başkenti Tuşpa' (Van) dır. Van Kalesi’nin yanında su kanalları, su bentleri ve mezar odaları inşa etmiştir. Zengin demir, gümüş ve bakır yataklarına sahip olan Urartular, maden işleme sanatında ilerleme kaydetmiştir.ç-Frigler; başkenti Gordion (Polatlı, Ankara) dur. Tarım ve hayvancılıkta geliştiler. Saban kırmanın ve öküz kesmenin cezası ölümdür. Bereket tanrıçası Kibele en önemli tanrısıdır. Fabl adıyla bilinen hayvan hikayelerini dünya edebiyatına kazandırdılar.d-Lidyalılar;Batı Anadolu' da Gediz ve Küçük Menderes ırmakları arasındaki bölgeye yerleştiler.Başkentleri Sard' tan Mezopotamya' daki Sus şehrine kadar uzanan tarihi Kral Yolu' nu yaptılar. Tarihte ilk kez para basıp kullanarak ticarette takas usulüne son verdiler.

Lidya parası

Kral Yolu

e- İyonyalılar; Yunanistan' dan kaçan Akalar tarafından Ege kıyılarında kuruldu. Şehir devletleri halinde yaşadılar. Deniz ticareti ile gelişme gösterdiler. Latin alfabesinin temelini oluşturan Fenike alfabesini alıp geliştirdiler. Efes, Milet, Foça, İzmir, Bergama önemli şehirler devletleridir. Homeros (edebiyat), Heredot (tarih), Hipokrat (tıp), Tales ve Pisagor (matematik) gibi ünlü bilim adamları, tarihçi ve edebiyatçıları yetiştirmişlerdir . Artemis Tapınağı ve Apollon Tapınağı İyonlara aittir.

4- İran Uygarlığı

İlk Çağ' da İran' da önce Medler sonra Persler medeniyet kurmuşlardır.Ülkeyi eyaletlere böldüler. Tarihteki ilk eyalet örgütlenmesini Persler kurdu.Tarihteki ilk posta teşkilatını kurdular.Posta teşkilatı ve eyalet örgütlenmesi devletin gücünü arttırmak için yapılan uygulamalardır.

İran uygarlığı

5- Doğu Akdeniz Uygarlıkları

a- Fenikeliler; bugünkü Lübnan' da kurulmuşlardır. Arazileri dağlık ve verimsiz olduğu için deniz ticareti ve kolonicilikte ileri gittiler.* Latin harflerinin temelini oluşturan alfabeyi buldular.

b- İbraniler; bugünkü Filistin coğrafyasına yerleştiler. Semavi bir din olan Yahudiliğe inandılar.* Tarihte tek tanrı inancını benimseyen ilk topluluk İbranilerdir.

Doğu Akdeniz Uygarlıkları

6- Hint Uygarlığı

Hindistan' daki ilk uygarlık İndus ve Ganj nehirleri etrafında kuruldu.Verimli topraklara sahip olduğu için sürekli istila edilmişlerdir. Hindistan' da halk Kast Sistemi adıyla bilinen sosyal sınıflara ayrılmıştır. Kast Sistemi' ndeki sınıflar: 1-Brahmanlar (din adamları)2- Kşatriyalar (soylular ve askerler) 3- Vaysiyalar (tüccarlar ve çiftçiler) 4- Südralar (İşçi ve zanaatkarlaar) 5- Paryalar (köleler)

* Hintliler matematikte rakam sistemini geliştirdiler. Müzikte notalama yöntemini buldular.

7-Çin Uygarlığı

Çinliler mimarlık, heykelcilik, resim, cam süsleme ve seramik sanatında ilerlediler.İpek böcekçiliği ile dokumacılıkta geliştiler. Çin' den başlayıp Avrupa' ya ulaşan İpek Yolu' nu ortaya çıkardılar.Kağıt, matbaa, pusula, barut ve mürekkebi icat ettiler. Hun saldırılarına karşı Çin Seddi' ni yaptılar.

Çin Seddi

8- Avrupa Uygarlıklarıa-Yunan MedeniyetiŞehir devletleri halinde örgütlendiler. Toprakları verimsiz ve dağlık olduğu için denizcilikte ve kolonicilikte gelişme gösterdiler. Atina da bütün yurttaşlara yönetime katılma hakkı verildi. Böylece demokrasinin ilk örneği Yunan şehir devletlerinde ortaya çıktı. Tanrıları adına dört yılda bir olimpiyatlar düzenlediler. Sokrates, Platon ve Aristo gibi filozoflar yetiştiler.

b-Helen Uygarlığı (İskender imparatorluğu)Makedonya kralı Büyük İskender doğu seferiyle Yunanistan, Anadolu, Mısır, Suriye, Irak, Filistin, Lübnan ve İran' ele geçirdi. Bu seferinde doğu kültürüyle batı kültürünün etkileşimi sonrası yeni ve özgün bir kültür olan Helen Kültürü (Helenizm) oluştu. Helenistik Dönemin ünlü bilim adamları Öklid, Arşimed, Diyojen' dir.

c- Roma UygarlığıAkdeniz coğrafyasının tamamına hakim olan Romalılarda Patriciler ile pleplerin mücadeleleri sonucunda 12 Levha Kanunlarını hazırladılar. 12 Levha Kanunları batı hukuk sisteminin temellerini oluşturmuştur.Mısır takvimini geliştirerek Jülyen takvimini yaptılar.Fenike harf yazısını alarak Latin alfabesini yaptılar. İstanbul' daki Ayasofya (Kilisesi) Camii ve Yerebatan Sarnıcı, Antalya' daki Aspendos Tiyatrosu, İzmir Efes' teki Meryem Ana Kilisesi Romalılardan kalma eserlerdir.

Ayasofya Camii Yerebatan Sarnıcı Aspendos TiyatrosuB- YAZININ İCADI VE ÖNEMİ

İlk Çağ’da yapılan hukuk kuralları kaynağını akıl, gelenek ve kutsal kitaplardan almıştır. Yazının icadından önce hukuk kuralları, sözlü olarak nesilden nesile aktarılmıştır. Ancak yazıyı kullanmaya başlamalarına rağmen bazı milletler, hukuk kurallarını sözlü olarak kullanmaya devam etmiştir. Türkler de sözlü hukuk kurallarını uzun süre uygulamıştır.Türkler sözlü hukuk kurallarına ‘TÖRE’ derdi.M.Ö. 3200' lerde Sümerler' in yazıyı icat etmesi ile tarihi devirlere geçilmiştir. Tapınak hesaplarının tutulması ihtiyacından kaynaklanan yazı zamanla yönetim

Sümer (Çivi) Yazısı işlerinden ticarete, vergilerin toplanmasından eğitime ve edebiyata kadar hayatın pek çok alanında kullanıldı.Yazının icadı ile; 1-Bilgilerin saklanması ve taşınması, duygu ve düşünceleri kalıcı hâle getirilmesi sağlandı.

2-Krallar kanunlarını, devlet politikalarını ve yasaklamalarını yazılı hâle getirdi. 3-Hükümdarlar başka hükümdarlara yazdıkları mektuplar aracılığıyla dış ilişkilerini geliştirdiler. 4-Ticaret kolaylaştı.

İLK ÇAĞ' DA SÖZLÜ VE YAZILI HUKUK KURALLARIHaklar anlamına gelen hukuk, toplum hayatını düzenleyen ve bir kamu otoritesi tarafından haya ta geçirilen

kurallar bütünüdür. İlk Çağ’da yapılan hukuk kuralları kaynağını akıl, gelenek ve kutsal kitaplardan almıştır. Yazının icadından önce hukuk kuralları, sözlü olarak nesilden nesile aktarılmıştır. Ancak yazıyı kullanmaya başlamalarına rağmen bazı milletler, hukuk kurallarını sözlü olarak kullanmaya devam etmiştir. Türkler de sözlü hukuk kurallarını uzun süre uygulamıştır.Türkler sözlü hukuk kurallarına ‘TÖRE’ derdi.

İlk hukuk kuralları günlük hayatta karşılaşılan sorunlara çözüm bulma arayışından doğmuştur. Kuralların oluşumunda aklın ve adaleti sağlama isteğinin yanı sıra hayat tarzı, görgü ve ahlak kural ları ile dinî inanışlar belirleyici olmuştur. İlk kurallar nesilden nesile aktarılarak süreklilik kazandı.1. Urkagina Kanunları

Sümer Kralı Urgakina MÖ 2375’te tarihin bilinen ilk yazılı hukuk kurallarını ortaya koydu. Urgakina Kanunları; Özel mülkiyet hakkını ve aile kurumunu güvence altına alırken kimsesizleri ve güçsüzleri korudu. Ceza olarak suçlulara genelde para cezası verildi.

2. Hammurabi KanunlarıBabil Kralı Hammurabi kendi adıyla anılan kanunları yaptı.

Cezalar çok ağır ve acımasızdır. Hammurabi kanunlarında “kısasa kısas” ilkesi (göze göz, dişe diş) esas alınmıştır.

Hammurabi kanunlarından örnekler. Eğer bir adam bir ev delerse deliğin önünde onu öldüreceklerdir. Eğer bir adam, bir davada yalancı şahitliğe çıkıp söylediği sözleri ispat edemezse ve eğer bu dava cinayet

davası ise o adam öldürülecektir. Bir kişi hırsızlık yapsa eli kesilir. Bir adamın gözünü çıkaranın gözü çıkarılır.

3. Hitit HukukuAnadolu’nun ilk kanunlarını yaptılar. İlk medeni kanununu (evlenme, boşanma, miras hukuku) Hititler hazırlamıştır.

Kısas yerine para cezası verdiler. Suçun ilkesi gereği toplu ceza vermediler. Devlete isyan ve cinsel suçlara ölüm cezası verdiler. Kölelere geniş haklar verdiler. Aile hukukuna önem veren Hititlerde resmî nikah yapılırdı.

Hititlerin sembolü olan güneş kursuHitit Hukukundan Örnekler; • Her kim ki bir adamı öldürür ise mutlaka öldürülecektir. • Bir kimse bir öküz veya bir keçi veya bir kuzu çalıp onu keser veya satarsa öküze bedel beş öküz, kuzu ve keçiye bedel dört kuzu veya dört keçi verecektir. • Meyve bahçelerinde yangın çıkaran meyve ağaçlarını yeniden dikmekle ve köle olup olmadığı-na göre de ağaç başına altı veya üç gümüş verir.4. Tevrat Hukuku (On Emir)

İbraniler tarihte tek tanrılı semavi din inancını benimseyen ilk topluluk oldular. İbraniler hukuk sistemlerini dinleri olan Yahudiliğe ve onun kutsal kitabı Tevrat’a dayandırdılar. Tevrat'a göre İbraniler Tanrı Yehova tarafından Hz. Musa'ya gönderilen ve “On Emir” adıyla bilinen hükümlere uymakla yükümlü olduklarına inandılar.On Emir• İsrailoğullarını esaretten kurtaran Yehova’ dan başkasına ibadet etmeyeceksin. • Put yapmayacak, putlara tapmayacaksın. • Kendini büyük görüp Yehova adını almayacaksın. • Cumartesi gününü istirahat günü olarak kabul edeceksin. • Anaya ve babaya hürmet edeceksin. • İnsan öldürmeyeceksin. • Zina etmeyeceksin. • Hırsızlık yapmayacaksın. • Kimse aleyhine yalancı şahitlik yapmayacaksın. • Komşunun evine, karısına, kölesine, cariyesine, öküzüne, eşeğine, hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin.

İLK ÇAĞ' DA GÖRÜLEN SİYASİ ORGANİZASYON TÜRLERİMonarşi: Ülkenin tek kişi tarafından yönetildiği siyasi organizasyondur.Örn; Osmanlı.Aristokrasi: Ülkenin soylular tarafından yönetilmesidir.Tiranlık: Tek bir kişinin güç kullanarak yönetimi ele geçirmesidir.Demokrasi: Yasa yapıcıların oy verme hakkına sahip kişiler tarafından seçildiği sistem.Cumhuriyet: Egemenliğin bir kişi veya grupta değil tüm halkta (tüm vatandaşlarda) olduğu rejim.İmparatorluk: Birden fazla ulusu barındıran devlet yapısıdır. Çok ulusludur.Örneğin Osmanlı.Osmanlı Devleti’nin içinde Türk,Ermeni,Rum,Arap,Müslüman,Hıristiyan,Yahudi gibi pek çok çeşit millet bir arada yaşardı.Oligarşi: Siyasal gücün birkaç kişiden oluşan küçük bir grubun elinde bulunduğu yönetim biçimi.

C-ORTA ÇAĞ’DA SİYASİ YAPILAR Orta Çağ; Kavimler Göçü’yle (375) açılan, İstanbul’un Fethi'yle (1453) son bulan dönemdir. Orta Çaǧ' ın çeşitli

dönemlerinde ortaya çıkmış olan belli başlı siyasi yapılar; Doǧu Roma (Bizans), Sasani, Moǧollar' dır.

1- Doğu Roma İmparatorluğu(Bizans): Kavimler Göçü’nden sonra (375), Roma İmparatorluğu; Batı Roma ve Doğu Roma(Bizans) olmak üzere ikiye ayrıldı.Batı Roma 4.yy da yıkıldı. Bizans’ın başkenti Konstantinapol (İstanbul ) oldu. Bizans olarak adlandırılan Doğu Roma İmparatorluğu Orta Çağ’da; Anadolu, Balkanlar, Mısır, Suriye, Filistin ve Kuzey Afrika coğrafyasında etkili olmuştur. Bizans halkı Hıristiyanlığın Ortodoks mezhebine inanmıştır.2- Sasaniler: Günümüzdeki Kafkas- İran-Mezopotamya coğrafyasında kurulmuş devlettir. ‘Şehinşah’(Kralların kralı) adlı yöneticileri vardır.Monarşiyle yönetildiler. Sasaniler, doğuda Akhunlara batıda ise Doğu Roma İmparatorluğu’na karşı mücadele ettiler. Nihavent Savaşı’nda Müslümanlara yenilerek yıkılmıştır. İran’da hüküm süren Sasanilerde kral Zerdüştlük dininin simgesi olan kutsal ateşin koruyucusu kabul ediliyordu.3- Moğallar: Temuçin, 1206 yılında yapılan kurultayda Türk-Moğol boyları tarafından kağan seçilmiş ve Cengiz adını almıştır. Cengiz Han, istila hareketleri ile dünyanın en geniş kara imparatorluğunu kurmuştur. Cengiz Han hayattayken imparatorluk topraklarını dört oğlu arasında paylaşılmıştır.Moğollar Şamanizm inancını benimsemiştir.

FEODALİTE (DEREBEYLİK): M.S. 375 yılındaki Kavimler Göçü sonucu ortaya çıkmıştır. Feodalite Orta Çağ’da Avrupa' daki yönetim şeklidir.Bu yönetim şekli toprağa dayalıydı. Aslında ülkeyi Kral yönetiyordu. Kral Kavimler Göçü ile siyasi gücünü toprak ağaları olan Derebeylerle paylaşmıştı. Derebeylerle halk arasında karşılıklı anlaşma yapılmıştı. Halk derebeylerin topraklarını işleyecekti, Derebeyi de halkı dış saldırılara karşı koruyacaktı. Lordlar, kendisine sığınan köylü sınıfını korumak ve topraklarına toprak katabilmek için sadık bir silahlı güce ihtiyaç duymuştur. Bunlar Orta Çağ’ın şövalye adı verilen profesyonel savaşçılarını oluşturdu. Halk sınıflara ayrılmıştı.

Feodal düzende senyörün topraklarında çalışan serfler (temsilî)

Feodalitenin hâkim olduğu Orta Çağ’da Avrupa’nın toplumsal yapıORTA ÇAĞ EKONOMİK VE ASKERÎ DURUM Bizans İmparatorluğu’nda hayat ve geçim tarzı ticarete dayanmaktadır. Çin ve Hindistan’dan gelen ticari ürünlerin Avrupa’ya sevk edilmesi, Bizanslı tüccarlar sayesinde olmuştur. Çin-Bizans ticaret hattının geçtiği yollar üzerinde hüküm süren Sasaniler, Bizans’ın ekonomik çıkarları açısından stratejik bir konuma sahiptir. İpek ticareti Bizanslılar ile Sasanileri karşı karşıya getirmiş ve Bizans İmparatorluğu, Sasanilere karşı Türklerle ittifak kurmuştur.

Moğol İmparatorluğu’nun merkezi konumundaki İç Asya’da iklim şartları tarım için elverişli değildi. Bu nedenle tarımla neredeyse hiç uğraşılmamış, halkın ana geçim kaynağı hayvancılık olmuştur. Hayvanlar için otlak arayışları sonucunda Moğollar, konar-göçer bir yaşam tarzını benimsemiştir.

Bizans, Sasani ve Moğol imparatorluklarının orduları da güçlü, düzenli ve disiplinlidir. Bizans ordusunun çoğunluğu paralı askerlerden oluşurken Moğol ordusu gönüllü birliklerden oluşmaktadır. Moğol ordusu, Mao-dun (Mete Han)’un geliştirdiği onlu teşkilata uygun olarak on, yüz, bin ve on bin şeklinde bölümlere ayrılmıştır. Moğol ordusu hafif süvari birliklerinden oluştuğu için hızlı hareket kabiliyetine sahip olup bölükler hâlinde harekete geçebilmektedir. Birliklerin bu şekilde olması ordunun sevk ve idaresinde büyük kolaylıklar sağlamıştır.

Ç-ORTA ÇAĞ' DA ÖNEMLİ TİCARET YOLLARIOrta Çağ’da en önemli ticaret yılları Kral Yolu, İpek Yolu, Baharat Yolu ve Kürk Yolu’dur.

1-Kral Yolu Geçmişi MÖ V. yüzyıla kadar giden Kral Yolu, tarihin ilk posta teşkilatını kuran Persler tarafından yapıldı. İran

ve Anadolu’ya hâkim olan Pers imparatorları, haberleşmeyi ve ulaşımı kolaylaştırmaya önem verdiler. Bu amaçla İran' daki Sus şehrini Lidya’nın başkenti Sardes’e bağlayan Kral Yolu’nu açtılar. Bu yol üzerinde taşınan başlıca ticaret malları tahıl, hayvan postları, çeşitli kumaşlar ve baharatlar oldu.

Kral Yolu2-İpek Yolu

Tarihin en eski kara ticaret yollarından biri İpek Yolu idi. Çin’in Şian kentinden başlayan İpek Yolu; Doğu Türkistan, Moğolistan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Türkmenistan’ı geçtikten sonra Hazar Denizi’ne ve oradan da Anadolu kıyılarındaki liman kentlerine geliyordu. İpek Yolu’ndaki uzun kervan yolculuğunu tamamladıktan sonra buralardan gemilere yüklenen ticaret malları deniz yoluyla Avrupa ülkelerine gönderiliyordu.

Avrupalılar Çin’in en önemli ihraç ürünleri olan ipek, değerli taşlar, porselen, cam eşya ve kâğıda bu yolla ulaşıyorlardı. Aşağıdaki haritada İpek, Baharat ve Kürk Yolu güzergahları çizilmiştir.

3- Baharat Yolu Baharatlar, Orta Çağ Avrupa’sında gıdaları saklamada ve lezzetlendirmede kullanılan değerli ticaret malları

arasındaydı. Her yerde yetiştirilemeyen ve uzun yolculuklardan sonra Avrupa’ya getirilen baharatlar sadece zenginlerin sofralarında bulunan lüks tüketim maddeleriydi. Baharatlar ilaç yapımında, kutsal yağların hazırlanmasında ve parfüm üretiminde de kullanılırdı.

Baharat Yolu adını tarçın, kakule, küçük Hindistan cevizi, öd ağacı, çörek otu, zencefil, karanfil, sandal ağacı, karabiber vb. baharatlardan alıyordu.

Hindistan’dan başlayan Baharat Yolu; İran Körfezi yoluyla Irak’a, Yemen kıyılarına veya Kızıldeniz üzerinden Süveyş ve Akabe’ye, buralardan da kara yoluyla Doğu Akdeniz limanlarına ulaşırdı. Gemiler ve kervanlarla bu limanlara getirilen baharatlar daha sonra İtalyan tüccarlar tarafından alınarak Avrupa ülkelerine taşınırdı. Bu yol üzerinde baharatların yanı sıra inci, mercan, fil dişi, elmas gibi Avrupa’da çok aranan değerli süs eşyaları da nakledilirdi.4-Kürk Yolu

Kürk Yolu; Karadeniz’in kuzey kıyılarından başlayıp Ural Dağları, Sibirya ve Altaylar üzerinden geçe rek Çin’e kadar uzanan bir ticaret yoluydu. İpek Yolu’nun kuzeyinden geçen bu yolun ana ticaret malları sincap, sansar, tilki, samur, kunduz, vaşak kürkleri ile bal mumu ve mantar idi. Sibirya ve İç Asya ülkelerinden temin edilen bu mallar Hazar Denizi ve Karadeniz kıyılarına getirilir, oralardan da kara veya deniz yoluyla Avrupa ülkelerine taşınırdı.D-ORTA ÇAĞ’DA HUKUK1- Roma Hukuku

Roma Hukuku, bugünkü Avrupa ülkelerinde uygulanan hukuk sisteminin temelini oluşturur. Bu hukuk sisteminin ilk basamağı “12 Levha Kanunları”dır.

Roma’da geçerli olan hukuka “yurttaşlar hukuku” deniyordu. Yurttaşlar hukukundan kendilerini devletin kurucusu ve asıl sahipleri olarak gören patriciler yararlanabiliyordu. Buna karşılık geniş halk kitlesini oluşturan plebler ayrı bir hukuka tabiydi. Yabancılar ise hukuken yok sayılıyordu.

Kürk Yolu

İpek Yolu

Baharat Yolu

Patricilerin örf ve âdetlerine dayanan Roma hukuku son derece şekilci ve sert hükümler içeriyordu. Bu hukuk sistemi yazılı olmadığı için herkes tarafından bilinemiyor ve yöneticilerin keyfî davranışlarına yol açıyordu.

Patriciler ile Plepler arasındaki mücadeleler sonucunda On İki Levha Kanunları hazırlanmıştır.On İki Levha Kanunları ile;1-Patricilerin keyfî hareketlerinin önlenmesi,2-Sınıf ayrımının ortadan kaldırılması sağlandı.3-Pleblere çeşitli devlet işlerine katılma ve patricilerle evlenme hakları tanındı.4-Suçluların devlet tarafından yargılanıp cezalandırılacağı esası getirilerek zarara uğrayanların kişisel öç almaları yasaklandı.5-Vatana ihanet, başkalarına zarar vermek üzere dua etmek ve sihir yapmak gibi hareketlerin cezası ölümdür.6-Suçların tarifinde kasıt ve ihmal ayrımı yapılmıştır.7-Roma hukukunda yargılama yetkisi soylular sınıfına mensup rahiplerden alınıp devlet tarafından belirlenen yargıçlara verilerek laik hukuk düzenine geçildi.

12 Levha Kanunlarını okuyan Romalıları gösteren bir gravür2- Justinianus Kanunları: Roma İmparatorluğu’nun yürürlükteki bütün kanunları bir araya getirildi. Toprak alım satımı ve kölelerin serbest bırakılması kolaylaştırıldı. Babanın çocuklar üzerindeki hakları kısıtlandı.Kilisenin karşı çıkmasına rağmen boşanma hakkının kullanımına devam edildi. Boşanan kadına miras alma ve kendi çocuklarının vasisi olma hakları tanındı.Kadınlara mal mülk edinebilme yolu açıldı. Justinianus Kanunlarında; hukuk kurallarında ilk defa kamu ve özel hukuk ayrımı yapılmıştır.3. Cengiz Yasası

Moğol İmparatoru Cengiz Han, devletini yönetmek ve ülkesinde düzeni sağlayabilmek için kendi adıyla anılan yasalar yaptı. Cengiz Han, hukuk konusunda Uygur Türklerinden yararlandı. Cengiz Yasaları' ndan örnekler;Zina etmek, yalan söylemek, sihirbazlıkla uğraşmak, kavgada birisine yardım etmek, suya veya küle su dökmek, esir alanın izni olmadan savaş esirine yiyecek giyecek vermek, savaşta veya geri çekilme sırasında birinin düşürdüğü bir şeyi alıp sahibine vermemek suçlarının cezası ölümdür. Elbiseler yıkanmamalıdır, zira pis nesne yoktur. Yemek ikram eden kişi sunduğu şeyden önce kendisi yemelidir. Yemek yiyenlerin yanından geçen bir kimse davet beklemeden onlara katılmalıdır.