MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMUİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNERGESİ

BİRİNCİ BÖLÜMGenel Hükümler

Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar, İlkeler, EsaslarAmaçMADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı, MKE Kurumunun bütün işyerlerinde,

çalışanların sağlığını korumak, işletme ve üretim güvenliğini temin etmek için en üst düzeyde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaktır.

Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönerge, Kuruma ait bütün işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği

konusunda alınacak önlemlerle, bunlara ait iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları esaslarını kapsar.

Dayanak MADDE 3- (1) Bu Yönerge; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili

mevzuatı ile 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve ilgili mevzuatının iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar MADDE 4- (1) Bu Yönergede geçen; a) Alerjik madde: Solunduğunda veya cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet

meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeleri,

b) Alevlenir madde: Parlama noktası 21°C - 55°C arasında olan sıvı haldeki maddeleri,

c) Aşındırıcı madde: Canlı doku ile temasında dokunun tahribatına neden olabilen maddeleri,

ç) Birim: Belirli hizmetleri bünyesinde toplayıp yürüten ve/veya uygulayan idari ve teknik ihtisas bölümlerini,

d) Biyolojik sınır değeri: Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırını, e) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

f) Çalışan: Statülerine bakılmaksızın MKE işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişileri,g) Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları

izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı,

ğ) Çevre için tehlikeli madde: Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddeleri,

h) Çok kolay alevlenir madde: 0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen gaz haldeki maddeleri,

ı) Çok zehirli madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri,

i) Genel Müdür: Teşekkül Genel Müdürünü, j) İş ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatı,

k) İş ekipmanının kullanımı: İş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması, taşınması, tamiri, tadili, bakımı, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyeti,

l) İş güvenliği: İşin tekniğinden ileri gelebilecek iş kazalarının önüne geçilmesi ya da kaza etkilerinin kontrolünü,

1

m) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği alanında hizmet vermek üzere Kurumumuzca görevlendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemanı,

n) İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, çalışanın ölümüne sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayı,

o) İşveren: MKE Genel Müdürlüğünü,ö) İşveren vekili: İşin veya işyerinin tamamının yönetiminde görev alanlar ile 6356

sayılı Kanun’un 2. maddesinin (e) fıkrasına istinaden işveren vekili olan veya kabul edilen şahısları,

p) İşyeri: MKE Kurumu Genel Müdürlüğü ve işletme/fabrika müdürlükleri, r) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça

yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi,s) Kanserojen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye nüfuz

ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddeleri,ş) Kurul: İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunu, t) Kimyasal madde: Doğal halde bulunan veya üretilen veya herhangi bir işlem

sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımları,

u) Kimyasal maddelerin kullanıldığı işlemler: Bu maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması, depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması işlemlerini,

ü) Kolay alevlenir madde: 1) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve

sonuç olarak alevlenen maddeyi,2) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının

uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki maddeyi,3) Parlama noktası 21°C’nin altında olan sıvı haldeki maddeyi veya su veya nemli

hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeleri,v) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı,y) Mesleki maruziyet sınır değeri: Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik

sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırını,

z) Mutajen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal, genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddeleri,

aa) Merkez teşkilatı: Teşekkül merkezindeki birimleri, bb) MKE/Kurum/Teşekkül: Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü

merkez ve taşra teşkilatlarını, cc) Oksitleyici madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de

temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeleri,çç) Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile

ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,dd) Patlayıcı eleman: Bir ya da daha fazla patlayıcı madde içeren bir elemanı,ee) Patlayıcı madde: Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik

reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddeleri,

ff) Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

2

gg) Piroteknik maddeler: İnfilak edici özelliği olmayan, kendiliğinden ekzotermik reaksiyonların bir sonucu olarak ısı, ışık, ses, gaz veya duman ya da bunların kombinasyonu yoluyla bir etki yaratmak amacıyla tasarlanan bir madde ya da maddelerin karışımını,

ğğ) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,

hh) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, ıı) Sağlık gözetimi: Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmeleri,

ii) Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısını,

jj) Tahriş edici madde: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal, eritem, eskar veya  ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddeleri,

kk) Taşra teşkilatı: Teşekkül merkezi dışındaki işletme/fabrika müdürlüklerini ve İstanbul Pazarlama Şubesi Müdürlüğünü,

ll) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,

mm) Tehlikeli kimyasal madde: 1) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, zehirli, çok

zehirli, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için zehirli ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve müstahzarları, 

2) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri,

3) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddeleri,nn) Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her

safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubunu,

oo) Zehirli madde: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri,

öö) Yönetim Kurulu: Teşekkül Yönetim Kurulunu,pp) Zararlı madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla

emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri,

ifade eder.İlkeler MADDE 5- (1) İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli önlemleri almak ve

iş kazalarının önlenebilir olduğuna inançla, risklerden sakınmak ve ortadan kaldırmak. Sorumluluk, kontrol ve rapor verme esasları MADDE 6- (1) Bu Yönergenin uygulanmasından merkez teşkilatında Üretim

Yönetimi ve Mühendislik Hizmetleri Dairesi Başkanı, Üretim Yönetimi ve Mühendislik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’na bağlı İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürü, taşra teşkilatında ise işletme/fabrika müdürleri, iş sağlığı, güvenliği ve çevre müdürlükleri, iş güvenliği uzmanları ile her seviyedeki diğer amirler ve personel silsile yolu ile sorumludur.

(2) Yönerge hükümlerinin gereğince uygulanıp uygulanmadığı Teftiş Kurulu Başkanlığınca denetlenir ve gerektiğinde Genel Müdür’e sunulmak üzere rapor düzenlenir.

(3) Müfettişler ile uygulamadan ve uygulamanın izlenmesinden sorumlu birim amirleri bu Yönergenin geliştirilmesine ilişkin olarak rapor verirler.

3

Değişiklik esasları MADDE 7- (1) Bu Yönergede, mevzuattaki değişiklikler, uygulamalar, teknik

gelişmeler ve ihtiyaçlar göz önüne alınarak, Teftiş Kurulu Başkanlığı ile uygulamadan ve uygulamanın izlenmesinden sorumlu birim amirlerinin teklifleri üzerine, İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı tarafından gerekli değişiklik işlemleri yerine getirilir.

Dağıtım ve kullanma esasları MADDE 8- (1) Bu Yönerge gizli olmayıp Genel Müdürlük birimlerine ve daire

başkanlıkları ile işletme/fabrika müdürlüklerine dağıtılır ayrıca Kurumun internet sitesinde de yayınlanır.

İKİNCİ BÖLÜMİş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları

İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında uygulanacak temel kurallar MADDE 9- (1) Kurumun tüm işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için

aşağıdaki temel kurallar yerine getirilmelidir. a) 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş

Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği gereğince çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden tüm bina ve eklentilerde risk değerlendirmesi yapılır.

b) Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir. Ayrıca mevzuatta belirtilen durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir.

c) 25.04.2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine göre işyerinde iş ekipmanlarının kullanımı ile ilgili sağlık ve güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari şartlara ve yönetmelik ekinde belirtilen periyot ve kontrol kriterlerine uygun olarak iş ekipmanlarının kullanımı ve kontrolü sağlanır.

ç) İş sağlığı, güvenliği ve çevre müdürlükleri tarafından gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yaptırılarak alınan sonuçların çalışanların sağlığı yönünden değerlendirmesi yapılır.

d) Alt işveren ilişkisi kurulmuş olan firmaların iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ilişkin tüm çalışmaları takip edilir.

e) İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda görev esnasında kullanılacak ve giyilecek kişisel koruyucu donanım malzeme listelerinin oluşturulması, temini, verilme şekli ve zamanı, temel özellikleri, çalışanların yükümlülükleri ile ilgili hususlar ve işlemler “Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Çalışanları Kişisel Koruyucu Donanım Yönergesi” usul ve esasları doğrultusunda gerçekleştirilir.

f) Koruyucu malzeme olarak verilen iletken ayakkabıların yenisi verildiğinde eskisi geri alınacaktır.

g) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği, işyerinin tehlike sınıfı göz önünde bulundurularak çalışanlar arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilir. Çalışanlar arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması halinde, bu hizmetin tamamı veya bir kısmı ortak sağlık güvenlik birimlerinden hizmet alınarak yerine getirilir.

ğ) İşe yeni alınan çalışanlar ile işyeri değişikliği yapan çalışanlara iş sağlığı, güvenliği ve çevre müdürlükleri, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları hakkında, iş başı yapacağı iş hakkında ise ilgili birim tarafından eğitimler verilir. Eğitimler, 15.05.2013 tarihli ve 28648 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan

4

“Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde yürütülür. Eğitimleri tamamlanan çalışanların aldıkları eğitimi içeren bir belge işyeri yetkilisine iletilir. Çalışanlara bu eğitimin verilmesinden sonra iş başı yaptırılır. Çalışanların aldıkları eğitimle ilgili düzenlenen belgelere imzaları alınır. Ayrıca tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işletme/fabrika müdürlüklerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılmaz.

h) İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu ayda en az bir kere toplanır. Ancak Kurul, işyerinin tehlike sınıfını dikkate alarak, tehlikeli iş yerlerinde bu sürenin iki ay, az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir. Kurul, 18.01.2013 tarihli ve 28532 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik çerçevesinde çalışmalarını yürütür. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Başkanı işletme/fabrika müdürlüklerinde İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürü, Genel Müdürlükte ise İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürüdür.

ı) Yeni çalıştırılacak veya revizyon, bakım onarım ve periyodik bakımdan sonra işletmeye alınacak tezgah ve tesisler için "İşletmeye Alma Tutanağı" (Ek-1) düzenlenir.

i) İş sağlığı ve güvenliği yetkililerince, işyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde (patlayıcı maddelerle çalışırken aynı ortamda kaynak yapılamayacağı gibi) iş durdurulacak ve hemen ilgili birim amirine haber verilecektir.

j) Acil ve zorunlu haller dışında parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerin bulunduğu aynı ortamda tamirat (kaynak vb.) yapılmaz. Acil ve zorunlu hallerde ise tamirat ya da kaynak yapılması gerektiğinde “Parlayıcı ve Patlayıcı İşyeri Kaynak ve Benzeri Tehlike Arz Edici Test ve Onarım Yapma İzin Formu” (Ek-2) düzenlenerek gerekli tamirat işleri yapılır.

k) İş sağlığı ve güvenliği elemanlarının, bu alanda yetişip, uzmanlaşmaları için eğitim görmeleri, çeşitli kuruluşlarda incelemeler yapabilmeleri seminer, sempozyum ve toplantılara katılmaları sağlanır.

l) Stajyer öğrencilere, alt yüklenici (taşeron) çalışanlarına işe başlamadan önce iş sağlığı ve güvenliği kuralları hakkında iş sağlığı, güvenliği ve çevre müdürlükleri, iş güvenliği uzmanları tarafından eğitim verilir, aldıkları eğitimle ilgili düzenlenen formlara imzaları alınır.

m) İş sağlığı ve güvenliği biriminde görev yapan elemanlardan en az biri İş Güvenliği Uzmanlık Sertifikasına sahip olmalıdır.

n) Alt işveren çalışanlarına ayrıca yaptıkları işle ilgili olarak alt işveren firma tarafından gerekli eğitim verilmesi sağlanarak eğitim belgelerinin birer suretlerinin işin yapıldığı Genel Müdürlük veya işletme /fabrika müdürlüklerinde ilgili birime teslim edilmesi sağlanır.

o) 13.07.2013 tarihli ve 28706 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik gereği tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışanların mesleki eğitimlerine dair belgeleri sorgulanır. Ayrıca, tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde söz konusu yönetmelik ve ilgili tebliğleri kapsamında yer alan mesleklerde çalışanlarda Meslekî Yeterlilik Belgesine sahip olmaları şartı aranarak yapılacak olan hizmet alımı şartnamelerinde yer verilir ve alımlarda kontrol edilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜMParlayıcı-Patlayıcı-Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde

Alınacak Güvenlik Önlemleri

Genel ilkelerMADDE 10- (1) Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı

kontrol altına almak, işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; iş

5

ekipmanları ve bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınır.

(2) 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun risk değerlendirmesi çalışmalarını yaparken, patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususlar da dikkate alınır.

a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme

ihtimalleri,c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel

karşılıklı etkileşimleri,ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü. (3) 30.04.2013 tarihli ve 28633 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çalışanların

Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik kapsamında Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanır.

(4) Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dokümanında aksi belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, 30.06.2016 tarihli ve 29758 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelikte (2014/34/AB) belirtilen kategorilere göre seçilir.

(5) Her bakım ve onarım sonrasında tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (2014/34/AB) uygunluğunun devam edip etmediği, bağlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilir.

(6) İşletme/fabrika müdürlüklerinde bulunan tüm kimyasal maddelerin listesinin çıkarılması gereklidir. Bu listede tarih, kimyasalın adı, formülü, tehlike sınıfı ve depolandığı yer gibi bilgiler bulunmalıdır.

(7) Her tehlikeli kimyasal maddeye ait kimyasalın özelliklerini, fiziksel zararlarını, sağlığa ve çevre sağlığına zararlarını, koruyucu önlemleri ile kullanım, depolama ve taşıma için güvenlik önlemlerini içeren GBF (Güvenlik Bilgi Formu) kullanım, depolama vb. belirlenen yerlerde bulunmak zorundadır.

İşyerleri binalarında alınacak güvenlik önlemleriMADDE 11- (1) 14.08.1987 tarihli ve 87/12028 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile

yürürlüğe konulan Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzüğün (Ek-1) Çizelgesinde belirtilen mesafelere uygun olarak kurulur. Binaların duvarları yanmaz maddeden, dış yan cephesine bakan pencereler patlamalarda büyük parçalar halinde havaya fırlamayacak malzemeden, kapılar ve pencereler dışa açılır olarak inşa edilir.

(2) Tabanları ise düz yanmaz, sızdırmaz, herhangi bir cisim çarpmasıyla kıvılcım çıkarmaz malzemeden ve kolay temizlenir hafif meyilli tarzda inşa edilir. Binalardaki giriş-çıkış kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir basınç karşısında dışarı doğru açılacak şekilde ve tehlike anında bina içerisindekilerin dışarı kaçmalarına kolaylık sağlayacak nitelikte olmalıdır. Tehlikeli maddelerle çalışılan binalar arasında sütreler bulundurulur.

(3) Elektrik tesisatının yanmaz malzemeden, kapalı sistemde (alev geçirmez, patlamaz) döşenmiş, elektrik motorlarının kıvılcım ve toz geçirmez tipte olması gerekir. Binaların elektrik şalterleri binaların dışında, statik elektriğe karşı yük alma levhaları bina girişinde bulundurulur. Patlayıcı madde içeren yerlerin döşemeleri iletken malzemeden yapılır. Elektrik dirençleri en çok 500.000 (5x105) Ohm olmalıdır. Elektrik tesisatının 220 volt olduğu alanlarda iletken zeminin direnci (ayakkabı + zemin) en az 25.000 Ohm olmalıdır. Tüm iletken zeminler döşendikten sonra işletmeye almadan önce test edilmelidir. Daha sonra yılda bir ölçüm yapılıp kaydedilmelidir. Ölçüm yapılacak yerlerde, patlayıcı madde veya

6

yanıcı/parlayıcı gaz bulunmamalıdır. Ölçüm yapılacak zemin temiz ve kuru olmalıdır. Binalar paratoner tesisatı ile donatılır. Bu tesisat yılda en az bir defa ehliyetli elemanlarca kontrol edilir. Düzenlenen belge ilgililerin her istediğinde gösterilmek üzere işyerinde saklanır. Ölçüm işleri ve programları bakım onarım müdürlüklerince yürütülür.

(4) İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınır. Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır.

(5) Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az %50’si olacak şekilde Ek-3’te belirtilen şekil ve renklerde olur.

(6) Tüm yapıların (patlayıcı, kolay yanıcı ve zor söndürülen maddelerin imali ve istifinde kullanılan depo ve binalar, fabrika, elektrik merkezi, depo, kreş vb. binalar) yıldırımdan korunması amacıyla TS EN 62305-1,2,3,4 standardı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 30.06.2007 tarihli ve 26568 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yapı İşleri İnşaat, Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamelerine Dair Tebliğine uygun paratonerler ile tesis edilmesi sağlanır.

İşyerlerinde üretim ve işletme esnasında alınacak güvenlik önlemleri MADDE 12 (1) İşyerlerinde üretim ve işletme esnasında alınacak güvenlik önlemleri

aşağıda belirtilmiştir: a) Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin üretildiği, işlendiği ve

depolandığı işyerinin etrafı duvar, tel örgü veya tel kafesle çevrilir ve giriş çıkışlar kontrol altına alınır. Yabancı şahıslar, ancak müsaade ile ve sorumlu personel refakatinde içeriye girebilirler.

b) Geniş bir alana yayılmış ve etrafı duvar, tel örgü veya tel kafesle çevrilmiş işyerleri çevresinde gözetleme kuleleri inşa edilir, bölge geceleri uygun şekilde aydınlatılır ve gece gündüz nöbet tutulur.

c) Parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli işler, genellikle meskun yerler dışında ve tecrit edilmiş bina ve mahallerde, mümkün olduğu kadar az çalışan ile tekniğin icaplarına göre gerekli tedbirler alınarak yapılır.

ç) İşyerleri alanı içinde, sigara ve benzerlerinin içilmesi, kibrit, çakmak, ateş, kızgın veya akkor halinde cisimler ile parlayabilecek veya yangın doğurabilecek her türlü maddenin taşınması ve kullanılması yasaktır. Ancak, her türlü güvenlik önlemleri alınarak hazırlanmış olan özel sigara içme mahallerinde sigara içilmesine müsaade edilebilir. Sigara ve benzerlerinin temini ve taşınması, işletme yetkilisince yazılı olarak görevlendirilmiş kişilerce yapılır.

d) Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddeler üretilen, işlenen ve depolanan işyerlerinde; izinsiz içeriye girmenin ve kibrit, çakmak, ateş, fotoğraf makinası, kamera, radyo, cep telefonu gibi cihazlar ile kıvılcım veren alet ve benzeri cisimlerin içeriye sokulmasının yasak olduğunu gösteren levhalar ana giriş kapılarına, binada veya bölümde bulundurulabilecek en çok çalışan sayısı, madde miktarı ve binada yapılmasına izin verilen işin ne olduğu belirten levhalar ayrı ayrı işin yapılacağı kısım kapısına, diğer uyarıları kapsayan levhalar ise uygun yerlere konur.

e) İşyerinde yapılan işin cinsine ve özelliğine göre etkili olabilecek tipte ve yeterli sayıda yangın söndürme cihazları bulundurulur.

f) İşyerinin özelliğine uygun otomatik yangın söndürücü sistemler monte edilir. Yangını haber veren alarm sistemleri kurulur.

g) Su ile çalışan yangın söndürme cihaz ve teçhizatı; belirli yerlerde muntazam kutu ve dolaplar içerisinde kolaylıkla alınıp kullanılacak şekilde bulundurulur.

ğ) Yeterli sayıda çalışana, yangın söndürme cihaz ve teçhizatının kullanılması hususunda belirli görevler verilir ve bu elemanlar bir yangın ekibi teşkil etmek üzere gerekli eğitime tabi tutulur.

h) İşyerlerinde işin ve işyerinin özelliklerine göre yeterli ve uygun tipte el ile elektrikle veya mekanik olarak çalışan alarm cihazları bulundurulur.

7

ı) Patlayıcı maddelerin bulunduğu binaların kapı kolları topraklanma hattına bağlanır.i) Atölyelerde ara mamul, yarı mamul ve mamul patlayıcı maddelerin miktarlarının

bulundurulma ve yerleştirilme şekilleri belirlenir. j) Patlayıcı maddelerin direkt güneş ışınlarına maruz bırakılmaması için önlem alınır. k) Atölye çalışmaları sırasında dalgın ve asabi hallerden kaçınılır, asla sert ve darbeli

hareketler yapılmaz. l) Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin üretildiği veya işlendiği işyerlerinde kullanılan

bütün makinalar, cihaz, alet ve avadanlıklarda, kıvılcım hasıl etmeyecek tarzda önlemler alınır ve topraklandırılır. Atölye kapılarının yakınına, statik elektriğe karşı emniyet unsuru olarak topraklandırılmış pirinç levhalar konulmalıdır. Her atölyeye girişte bu levhalara dokunularak vücuttaki statik elektriğin boşaltılması sağlanır.

m) Parlayıcı, patlayıcı içeren yerlerde ahşap, bronz, kurşun, berilyum alaşımı, “k’’monel metalden yapılmış vb. kıvılcım çıkarmaz el aletleri kullanılır. Buralarda metal aletlerin kullanılması gerekiyorsa patlayıcı maddeler temizlenir.

n) Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin işlendiği işyerlerinde, patlayıcı atıkları ile bir patlayıcı madde bulaşmış artıklar, maddelerin özelliklerine göre uygun bir şekilde toplanır ve bir uzmanın gözetimi altında imha ekibince etkisiz hale getirilir.

o) Tüm işyerlerinde İlkyardım Yönetmeliğinde işyeri tehlike sınıfına göre belirtilen sayıda ilkyardımcı (ilkyardım eğitimi alarak ilkyardımcı belgesi almış kişi) bulundurulması zorunludur. İlkyardımcılarının isimlerinin işyeri veya atölye kapısında olması gereklidir.

ö) Toz veya parça halinde kömür, yağ vb. bulaşmış kırpıntılar, paçavralar, pamuklar, üstüpü veya kendiliğinden tutuşabilecek maddeler işyerinde bulundurulmaz ve biriktirilmez. Patlayıcı madde ihtiva etmeyen bu gibi maddeler işletme/fabrika müdürlüklerine ait tehlikeli atık depolama sahasına taşınır ve çevre mevzuatı kapsamında gerekli işlemler yapılır.

p) Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinde çalışanlara yaptıkları işlerde özellikle maruz kalınacak tehlikeler, yangın halinde alınması gereken tedbirler, artıkların etkisiz hale getirilmesi, yüklemede boşaltmada ve işyerinin temizlenmesinde gerekli özel işlemler hakkında eğitim, alıştırma, tecrübe ve uygulama suretiyle yeterli bilgi verilir ve bu hususlar çalışanın işyeri dosyasında belirtilir. Çalışanların yukarıda belirtilen hususlarda yeterli bilgilere ve bu bilgilerin uygulama yeteneğine sahip oldukları, işveren veya işyeri sorumlusu tarafından saptanmadan işe başlatılması, çalıştırılması yasaktır.

r) Parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışılan işyerinde, nem ve sıcaklık (klima) durumu, proses ve operasyonların özelliğine göre, işyeri çalışma talimatlarına uygun olarak düzenlenir, gerektiğinde riski yüksek çalışma yerleri kameralar yardımıyla kaydedilir.

s) İşyerinde; gerek bina, gerek aparat ve makinaların statik elektrik durumu üzerinde önemle durulur, gereken tedbirler alınır. Tezgah ve makinaların topraklandırma işlemleri tamamlanır. Yılda en az bir defa topraklama geçiş dirençleri ölçülmelidir. 10 Ohm’u geçmemelidir. Yüksek değerde çıkanlar istenilen değer altına düşürülmeli, testleri yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

ş) Parlayıcı, patlayıcı maddelerin üretiminde, nakliyesinde, depolanmasında, testlerinde ve imhasında çalışan personelin; naylon, orlon, perlon gibi statik elektrik birikimine sebep olacak giysileri kullanmamaları sağlanır, elbiseleri, iç çamaşırları ve çorapları pamuklu olmalıdır.

1) İletken ayakkabı; a) Ayakkabılar çivisiz, iletken ve elektrik direnci en çok 100.000 (105) Ohm ,en az

25.000 Ohm olmalı, personelin yere direnci, toplam olarak 1.000.000 (106) Ohm’u geçmemeli, 220 volt ile çalışılan yerlerde 25.000 Ohm’dan az olmamalıdır.

Örnek: Ayakkabı + zemin = 1.000.000 Ohm (en çok), Ayakkabı + zemin = 25.000 Ohm (en az) (220 volt ile çalışılan yerlerde)

8

b) Ayakkabı, taban malzemesinin ayakkabının elektrik mukavemetini arttırabilecek maddeler ile kirlendiği koşullarda giyilirse, giyen kişi tehlikeli (patlayıcı madde olan) bir alana girmeden önce ayakkabının elektriksel özelliklerini kontrol etmelidir.

c) İletken ayakkabının kullanıldığı yerde zeminin direnci, ayakkabının sağladığı korumayı geçersiz kılmayacak şekilde olmalıdır.

ç) Kullanımda, ayakkabının iç tabanı ile kullanıcının ayağı arasında hiçbir yalıtım elemanı konulmamalıdır. İç taban ve ayak arasına herhangi bir ek konulursa, ayakkabı/ek kombinasyonunun elektriksel özellikleri kontrol edilmelidir.

2) İletken topuk bantları;a) İletken topuk bantların elektrik direnci 40.000 – 250.000 Ohm arasında olmalıdır. b) Topuk bantları iletken ayakkabı yerine kullanılmamalıdır. Sadece geçici kişilerin

(misafirler, ziyaretçiler vb.) iletken ayakkabı giymesi gerektiğinde kullandırılmalıdır. c) Topuk bantları kullanılması gerektiğinde (her bir ayakta bir adet ) çift olarak

kullanılmalıdır.ç) Topuk bantları alındıkları zaman ve kullanımdan önce günlük olarak kontrol

edilmelidir. 3) İletken bilek bantlarının elektrik direnci 25.000 – 1.000.000 Ohm arasında

olmalıdır. 4) Patlayıcı madde işyerlerinde kullanılan kayışların direnci 5.000.000 Ohm’u

geçmemelidir. 5) Kullanılan V-kayışlarının direnci 600.000 Ohm’u geçmemelidir. 6) Statik tarak/fırçalar, kolay alev alabilen toz ve buharların bulunduğu ortamlarda

kullanılan makara ve kayışlarda statik elektriğin boşaltılmasında kullanılır. t) Atölye içi ve çevresi tozun ve diğer yabancı maddelerin imalat üzerindeki olumsuz

etkisi göz önünde bulundurularak temiz tutulur, dış çevre mümkünse çimlendirilip ağaçlandırılır.

u) İşyerlerinde yangın yönergesine göre önlemler alınır. ü) İşyerlerindeki patlayıcı madde arayişlerinin etrafa dökülmesi önlenir.v) Arayişler maddenin özelliğine uygun kaplarda biriktirilerek bakım/temizlik

zamanlarında imha edilir.y) Vardiya bitiminde tesis/tezgahta genel bir temizlik yapılır. Atıklar sonraki

vardiyaya bırakılmaz. z) İşyerlerinde, işyeri çalışma talimatlarına ve işyeri güvenlik talimatlarına uygun

çalışma sağlanır. Bu talimatlar mutlaka işyerinde asılı bulundurulur. İşyerindeki çalışanlara okutularak, anlaşıldığını belgelemek için imzalı tutanak tutulur ve şahsi dosyasında saklanır.

aa) Talimatların yenilenmesi veya çalışanların yeni işe alınması ya da atölye değişikliği hallerinde bu işlem tekrarlanır.

bb) Parlayıcı, patlayıcı maddelerin üretildiği veya işlendiği ortamlarda, statik elektrik birikmesine engel olmak için, gerekli yerlerde, bağıl nemin % 60'ın altına düşmemesine azami dikkat gösterilir. Bununla beraber metalik tozlar ve bazı piroteknik karışımlar gibi bir takım malzemelerin rutubetli havada kendiliğinden tutuşması mümkün olabileceğinden bu maddeler bu tür ortamlarda bulundurulmaz.

cc) Parlayıcı, patlayıcı işyerlerinin ısınmasında sıcak su sistemi kullanılmalıdır. Radyatörler kolay temizlenebilir şekilde düzgün yüzeyli ve üzerlerinde birikebilecek patlayıcı tozlarının kolay görülebilmesi için uygun bir renk ile boyanmalıdır.

çç) Patlayıcı ve patlayıcı tozlarının, radyatör, ısıtma kangalları (serpantin), buhar, gaz, hava ve su sevk boruları ile elektrik tesisatı üzerinde toplanmalarına izin verilmemelidir. Her vardiya sonunda temizlenmelidir.

dd) Patlayıcı madde içeren yerlerin Faraday kafesi ve sivri uçlu direklerle korunması, statik elektrik levha topraklama dirençleri ile paratoner topraklama dirençleri 10 Ohm’u geçmemelidir. Aktif paratonerlerde topraklama geçiş dirençleri 5 Ohm’u geçmemelidir. Her yıl Eylül ayında en az bir defa kontrol edilmelidir. Yüksek değerde çıkanlar istenilen değer altına düşürülmeli, testleri yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

9

ee) Elektrik telleri, parlayıcı-patlayıcı madde bulunan binaların en az 15 metre açığından geçmelidir.

ff) İşyerlerindeki elektrik tesisatı ile ilgili olarak, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatından yararlanılır.

gg) Parlayıcı-patlayıcı işyerlerinde, emniyet ve verimlilik göz önünde bulundurularak en az parlayıcı-patlayıcı ile en az personelin bir arada bulunması için gerekli önlemler alınmalıdır.

ğğ) İmla edilmiş mühimmata statik elektrik oluşturabilecek püskürtme tipi boyama işlemi yapılmayacaktır. İmla edilmiş mühimmat su yıkamalı veya kuru filtre tip püskürtme bölmelerde boyanmalıdır.

hh) İşyerlerinde gürültü kontrolleri yapılır, gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi ve azaltılması için koruma ve önlemeye yönelik tedbirler alınır.

ıı) İşyerlerinde çalışanların mekanik titreşime maruz kalmamaları için koruma ve önlemeye yönelik tedbirler alınır.

ii) Hurda malzeme temini esnasında, radyasyonlu malzeme tespit edilmesi halinde geri iade edilir. Ancak malzeme alınan kuruluş geri iade almaz ise, radyasyonlu malzeme önceden hazırlanmış olan güvenli bölgeye alınır, değer tespiti yapılır ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna bildirilir.

jj) Zehirli gaz sızıntılarını anında saptamak için gaz dedektörleri kullanılır. İşyeri havasında bulunan çeşitli kimyasal madde miktarlarının 12.08.2013 tarih ve 28733 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğin ekinde yer alan maruziyet sınır değerlerini aşmaması için gerekli önlemler alınır.

kk) Kimyasal maddeler tehlike risklerine uygun renkli ve üzeri yazılı kaplar içerisinde muhafaza edilir.

ll) Tehlikeli kimyasal maddeler içeren işyerlerinde risk değerlendirilmesi ve ortam ölçümleri yapılarak belirlenen önlemlerden uygun olanı alındıktan sonra çalışmaya başlanılır. Çalışanların maruz kalacakları madde miktarları ve maruziyet sürelerinin mümkün olan en az düzeyde olması sağlanır. Kimyasal maddelerle çalışmalar, 12.08.2013 tarihli ve 28733 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde yürütülür.

mm) Bunların dışında gerektiği durumlarda, merkez teşkilatı, işletme/fabrika müdürlükleri tarafından gerekli önlemler alınır.

Taşımada ve nakliyatta alınacak güvenlik önlemleri MADDE 13- (1) Taşıma, işyeri dahilinde hammadde, ara mamul ve mamul halindeki

patlayıcı madde ve mühimmatın muhtelif atölyeler ve depolar arasındaki hareketleridir. Araçsız olarak yirmi beş kilodan yukarı, el arabası gibi araçlarla elli kilodan yukarı ağırlık taşıma, boşaltma ve yükleme işleri ağır ve tehlikeli işler kapsamına girer.

a) Taşıma mümkün olduğu kadar insan gücü ile yapılır. Fazla miktarlar için egzost emniyeti (kıvılcım tutucu) alınmış ve tercihen akülü araçlar kullanılır. Araç iç bölmesindeki demir kısımlar kapatılır. Yükleme ve boşaltmalarda motor çalıştırılmaz. Taşımada çok dikkatli olunmalı sert ve darbeli hareketlerden kaçınmalı, zeminin kaygan olmamasına dikkat etmeli ve lüzumundan fazla eleman kullanılmamalıdır. Ard arda yapılan taşımalarda gerekli emniyet mesafelerine titizlikle uyulmalıdır.

b) Gerek elle, gerek el arabaları ile gerekse römork ve diğer motorlu araçlarla yapılan taşımalarda, taşıma süratleri, taşınan parlayıcı sıvı ve patlayıcı madde miktarları ve statik elektrik konusuna ait hususlar özel talimatlarda belirlendiği şekilde olmalıdır.

c) Taşıma sırasında patlayıcı madde ambalajları kapalı halde tam emniyet sağlayacak şekilde araca yerleştirilir, ulaştırma ve çıkış yolları serbest tutulur.

ç) Patlayıcı taşınan el arabaları eğimli yerlerde bırakıldıklarında durmalarını sağlayacak “ölü adam freni” ile donatılmalıdır.

d) Patlayıcı madde taşıma kapları; iletken lastik, demir olmayan malzeme, iletken plastik, fiber ve ahşap vb. kıvılcım çıkarmaz malzemelerden olmalıdır.

10

e) Maddelerin özelliğine bağlı olarak taşımadan önce gerekirse malzeme nem bakımından şartlandırılır. Patlayıcının bulunduğu konteynır araçtan ayrı olmalıdır.

f) Parlayıcı ve patlayıcı madde taşıyan araçlar topraklanmalıdır.g) Patlayıcı madde nakilleri uyum gruplarına göre yapılmalıdır. “Patlayıcı Madde

Sınıflandırması” (Ek-5/1-2-3) ğ) Fabrika dışı nakliyatlar 24.10.2013 tarihli ve 28801 sayılı Resmî Gazete’de

yayımlanan “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkındaki Yönetmelik” hükümlerine göre yapılır.

Depolarda alınacak güvenlik önlemleriMADDE 14 – (1) Depolarda alınacak güvenlik önlemleri aşağıda belirtilmiştir: a) Patlayıcı maddelerin depolanmasında kullanılan sürekli depolar, 87/12028 karar

sayılı Tüzüğün (2001/2443 karar sayılı) 99’uncu maddesine uygun şekilde inşa edilir. b) Sürekli depoların havalandırmalarını temin için dahilde zemin seviyesinden çatıya

kadar uzanacak bacalara havalandırma tertibatı ilave edilir ve bu bacaların delikleri kuş, fare ve emsali hayvanların girmesine mani pirinç veya tel kafesle örtülür.

c) Depoların zemini, şaplı beton, mozaik veya linolyum gibi maddelerle döşenmek suretiyle barut ve patlayıcı madde tozlarının kolayca silinip temizlenmesi sağlanır.

ç) Depoların duvarları nem geçirmez yapıda bir harç ile sıvanmış, pencereleri çatıya yakın yükseklikte olmalı ve güneş ışığının doğruca girmesine engel olmalıdır.

d) Pencerelere demir parmaklık yapılır, depo havalandırılmak üzere açıldığında içeriye yabancı madde girmemesi için kuvvetli bir şekilde pirinç veya galveniz tel kafes konur ve dış kısımlarına dışarıya açılır sağlam tahta kapaklar yapılır. Deponun kapıları, çift kanatlı ve kanatları dışarıya açılır gizli kilitli olmalıdır. (Dış yüz üzerinde sürme kapı yapılmasına müsaade edilir)

e) Sütre yapımında kullanılacak toprakta taş parçaları bulunmamalı sütrenin iç cephesinin eğimi, yığının müsaade edeceği derecede dik olmalı ve tabanı depo binasından bir buçuk metre uzaktan başlamalıdır. Sütre, depo binasını tamamen çevreliyorsa geçiş için uygun bir yerinden bir tünel açılır, eğer depo engebeli bir arazide tesis edilmiş ve etrafında sütre görevini yapacak yüksek tümsekler bulunursa, sütrenin yalnız tehlike arz eden tarafa yapılması ile yetinilir.

f) Bir yerüstü deposunun emniyet sütresinin ne şekilde olacağı 87/12028 karar sayılı Tüzüğün Ek-5’inde (2001/2443 karar sayılı) gösterilmiştir.

g) Depo kapılarına topraklandırılmış statik elektriği boşaltıcı levhalar konularak girişte bu levhalara dokunularak statik elektriğin boşaltılması sağlanır.

ğ) Barut ve patlayıcı madde depolarında, TS 622 (TS EN 62305-1/ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın 30 Haziran 2007 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Yıldırımdan Korunma Tesisatı Teknik Şartnamesi) Yapıların Yıldırımlardan Korunması Kurallarına uygun paratonerler tesis edilir. Bu paratonerler her sene yağmur ve dolu mevsiminden evvel mutlaka muayene edilir ve bu muayenede paratoner ve çukurları ile zemin arasında tam bir iletkenliğin mevcut olup olmadığı ve iletkenlerin depo binası çatı ve duvarlarında tecrit edilmiş bulunup bulunmadıkları araştırılır ve bozukluk görülürse derhal tamir ettirilir.

h) Döşemelerdeki çivi başları gömülüp macunlanır ve döşemelere iletken malzeme veya linolyum örtülür.

ı) Barut ve patlayıcı madde depolarına barut ve patlayıcı madde konması veya alınması gündüzleri yapılır. Gece çalışması icap ettiği hallerde açık alevle aydınlatma yapılmayıp pilli el lambaları ile veya akümülatörlü madenci lambaları ile depo aydınlatılır. Depo dışından, sütre duvarına monte edilmek suretiyle barut ve patlayıcı madde depolarında aydınlatma için sabit elektrik tesisatı da yapılabilir.

i) Depolardaki barut ve patlayıcı madde sandık ve varilleri hiçbir surette yere atılmaz, düşürülmez, sürüklenerek çekilmez, etrafa çarptırılmaz.

j) Depolardaki barut ve patlayıcı maddeleri, rutubete maruz bırakmamak için binalardaki yağmur dereleri ve olukları iyi vaziyette tutulmak üzere yağmur mevsimlerinde

11

sık sık kontrol edilir ve deponun bulunduğu mahal heyelana, sele maruz kalırsa, binanın etrafına lüzumlu kanallar açılır.

k) Depolarda yeterli miktarda hava cereyanını temin edecek surette havalandırma tertibatı bulunur. Fazla sıcak yaz aylarında ayrıca sabahları erken ve akşamları geç vakit pencereler açılarak havalandırma temin edilir.

l) Depo içi sürekli hizmetler, patlayıcı maddeler konusunda eğitilmiş ve yeterli deneyimi olan görevliler tarafından yürütülür.

m) Depo personeli olmayan işçi ve taşıyıcılar, patlayıcı madde ambalajlarını sadece depo kapısına kadar getirebilir ve depolardan çıkarılacak olanları da yine depo kapısından alabilirler.

n) Depolara ait hizmetler ile depo sahalarında yapılması gereken hareketleri bildirir talimatlar depoların uygun yerlerine asılır.

o) İçinde barut ve patlayıcı maddeler bulunan sandık ve varilleri açmaya yarayan aletler demir ve çelikten olmayıp, bakır, bronz, alüminyum, pirinç gibi malzemeden yapılır.

ö) Barut ve patlayıcı madde varil ve sandıkları depolarda doğrudan doğruya zemine oturtturulmayıp hava cereyanı temin edilecek şekilde 10 santim boşluk kalmak üzere kalın kalaslar üzerine istif edilir. Beton zeminli depolarda kalaslar yerine 4 santimlik kadronlar veya bunlardan yapılmış ızgaralar üzerine istif yapılabilir. Sandık ve varillerin duvara gelen taraflarında duvarla aralarında boşluk bırakılır. İstifler 1.60 metreyi geçmemeli, gerektiğinde istifler iki sıralı konulmalıdır. Cinsleri ayrı patlayıcı maddelerin istifleri birbirinden ayrı konulur.

p) Patlayıcı madde depolardaki istif ve şekiller, 87/12028 karar sayılı Tüzüğün 87’nci maddesinde belirtildiği gibi olmalıdır. İstifler uyum gruplarına (Ek-5/1-2-3) göre ve aralarında geçiş boşlukları bulunmak suretiyle yapılır. Mühimmat veya patlayıcıya zarar verebilecek, tehlikeli ve farklı malzemeler bir arada depolanmaz. (patlayıcılar, yanıcılar, asitler, korozif maddeler )

r) Depo sınırlarında ve içinde aşağıda yazılı levhaların bulundurulması zorunludur. 1) Depo sınırları üzerine "Tehlikeli Maddedir Girilemez" levhası asılır. 2) Depo içinde uygun yerlere depolara ait genel kural ve emniyet tedbirleri, özel kural

ve nizamları, stok istifleri sıralarına, patlayıcı maddenin cinsi ve miktarını bildiren levhalar asılır.

3) Barut ve patlayıcı maddelerin imal ve depoya giriş tarihlerini ayrı ayrı gösterir levhalar asılır.

s) Depolarda yapılacak dağıtımda patlayıcı maddenin depoya giriş ve imal tarihine riayet edilir.

ş) Depo civarında kuru ot, saman, kağıt, benzin, gaz, ispirto, mazot, motorin gibi kendi kendine veyahut herhangi bir tesir ile kolayca tutuşabilecek maddelerin bulundurulması yasaktır. Depo binalarından 50 metre çevreye kadar olan yerler kuru otlardan temizlenir.

t) Depo binaları dışında olabilecek yangınları söndürmek için 87/12028 karar sayılı Tüzüğün 25 ve 105’inci maddelerinde öngörülen önlemler alınır. Depo çalışanları depo dışında yangın söndürme eğitimleri yaptırılmak suretiyle yetiştirilir.

u) Muhafaza ve depolama ruhsatnamesinde yazılı miktardan fazla patlayıcı madde ile sandık ve varil açmaya mahsus aletlerden ve ızgara tahtalarından başka boş varil ve sandıklar ile diğer hiç bir yabancı madde depoda bulundurulmaz.

ü) Kimyasal maddelerin tehlikeli reaksiyon vermeyecek şekilde sınıflandırılması ve bu sınıflara uygun olarak Ek-18’deki tablo yardımıyla depolanması yapılır. Sınıflandırma, kimyasal maddelerin Güvenlik Bilgi Formları (GBF) yardımı ile yapılır. Genel yaklaşım kimyasal maddeleri birbirleriyle uyumlu bir şekilde sınıflandırmak olmalıdır, daha sonra gruplar bariyerlerle birbirinden ayrılmalıdır. Katıları ve sıvıları ayrı olarak sınıflandırmak temel sınıflandırma yöntemlerinden bir tanesidir. Bu şekilde fiziksel temas sonucu oluşabilecek riskler azaltılmış olur.

v) Yeterli depolama alanı mevcut işletmelerde riski tamamen ortadan kaldırmak için farklı kimyasal madde gruplarında bulunan kimyasallar farklı yerlerde depolanmalıdır.

12

y) Parlayıcı/patlayıcı madde bulunan ambar ve depolar İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü ya da ilgili müdürlük tarafından gerekli görüldüğü durumlarda denetlenir. Ayrıca, aşağıda belirtilen komisyon tarafından “Ambar ve Depo Kontrol Formu” Ek-19 doğrultusunda en az yılda bir defa denetlenir. Denetleme sonuçlarına göre gereken önlemler alınır.

Komisyon; aşağıdaki üyelerden oluşur.Başkan: İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürü,Üye : İlgili birim müdürü (Ambar veya deponun kullanma sorumluluğunu taşıyan; Ticaret Md./Tedarik Md./Üretim Md./Ambarlar Stoklar Md./Pazarlama Md.),Üye : İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü Başmüh./ Müh./Şefi,Üye : İlgili birim Başmühendisi/Mühendisi/Şefi,Üye : Bakım Onarım Müdürü/Başmühendisi/Mühendisi/Şefi,Üye : İş Güvenliği Uzmanı, z) Tehlikeli kimyasal madde bulunan ambar ve depolarda Ek-20’de belirtilen temel

güvenlik araçları bulundurulur. Kullanmada alınacak güvenlik önlemleri MADDE 15- (1) Barut, patlayıcı ve benzeri tehlikeli maddeler, işletme/fabrika

müdürlüğü tarafından hazırlanacak iş güvenliği talimatlarına uygun olarak kullanılır.(2) Patlayıcı maddelerin kullanımı hususunda gerekli tamamlayıcı bilgi Bakanlar

Kurulu’nca 14.08.1987 tarihinde 87/12028 karar sayısı ile kararlaştırılan, 29.09.1987 tarihli ve 19589 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük”ün dokuzuncu kısımda mevcut olup buradaki esaslara göre hareket edilir.

İmhada alınacak güvenlik önlemleri MADDE 16- (1) İmhada alınacak güvenlik önlemleri aşağıda belirtilmiştir:a) İmhasına karar verilen malzeme için ilgili birim İmha Raporu (Ek-6) ile gerekli

belgeleri düzenler. İmha tamamlandıktan sonra rapor, Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğüne, Mali İşler Müdürlüğüne ve imha raporunu düzenleyen ilgili birim müdürlüğüne iletilir.

b) Barut ve patlayıcı madde, kapsül, mühimmat ve benzeri mamullerden imalat esnasındaki artıklar, hatalı imal edilenler, kalite güvence birimi tarafından reddedilip ıslah edilmeyenler, beklemeden veya başka sebepten ötürü özelliklerini kaybetmiş olanlar, nakil ve depolama sırasında hasara uğrayanlar, kullanım dışı olanlar ve daha başka sebeplerle tehlikeli durum yaratanlar imha edilir.

c) Yapılan tüm imha işleriyle ilgili 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun risk değerlendirmesi yapılır. İmha işleri ile ilgili talimatlar hazırlanır. Talimatların hazırlanmasında 19.09.1989 tarih ve 20287 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Maddelerin Yok Edilme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik ile Yönerge’nin ‘İmha usulleri’ ve ‘İmha işleminde uyulması gereken hususlar’ maddelerinde belirtilen hususlar dikkate alınır. Ayrıca talimatlarda aşağıdaki hususlar da yer almalıdır.

1) İmha işlemlerinin koordinasyonu iş sağlığı, güvenliği ve çevre müdürlükleri tarafından yapılır. İmha işi, iş sağlığı, güvenliği ve çevre müdürlükleri müdür/başmühendis başkanlığında kurulan ve işletme/fabrika müdürlüğünce onaylanan imha ekibi tarafından yapılır. Bu ekibin kuruluşunda E.O.D. (patlayıcı maddelerin imhası-explosives ordnance disposal) kursu alanlar ve/veya deneyimli personel tercih edilir.

2) Meskun yerlerden uzaklıkları en az 1.000 metre olan sulak, batak, ekili, kuru ot, taşlık ve kayalık olmayan bir arazi seçilir. İmha işleri Kurum arazisinde veya gerekli izinler alınmak kaydıyla hazine arazisinde de yapılabilir.

3) İmha edilecek malzemenin cinsi, fiziksel ve kimyasal özellikleri belirlendikten sonra, imhanın nasıl yapılacağı İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü tarafından seçilir. Burada patlamada maximum 25 kg imha malzemesi kullanılabileceği önemle belirtilmelidir.

13

Her biri 25 kg’lık gruplar halinde olmak üzere bir seferde en çok 250 kg yakılabilir. Ancak çevre emniyeti ve etkileşme durumunun uygun olduğu hallerde bu miktar 1.000 kg’a kadar çıkarılabilir.

4) İmhada ateşleme işleminin mutlaka sütre gerisinde veya özel surette inşa edilen gözetleme delikleri olan beton hücreler içinde yapılması gereklidir.

5) İmha işlemi sırasında gerekli ilk yardım malzemesi ve bir sağlık elemanı, ambulans ile yangın söndürme aracı hazır bulundurulur.

6) İmha ekibinde görevli personelin ilk yardım kursu almaları sağlanır. 7) İmha işlemine giderken, işletme ile haberleşmeyi sağlayacak bir seyyar haberleşme

aracı bulundurulur. Her imha işleminden ve test atışlarından önce çalışanların uyarılması amacıyla sirenle ya da uygun bir yolla uyarı yapılır.

8) İmha için kullanılacak alet, malzeme ve ateşleme elemanları kontrol edilir, eksik varsa tamamlandıktan sonra imhaya başlanır.

9) İmha sahasında varsa hidrantlar ve en az iki yangın söndürme tüpü faal olarak bulundurulmalıdır.

10) İmha ekibinin giysileri pamuklu, ayakkabıları iletken olmalıdır. Uygun kişisel koruyucu malzemeler (aleve dayanıklı vb.) giyilmelidir.

İmha usulleri MADDE 17- (1) İmha usulleri aşağıda belirtilmiştir: a) Patlayıcı maddelerin imhası ile ilgili olarak “19.09.1989 tarih ve 20287 sayılı Resmî

Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Maddelerin Yok Edilme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik” içeriğine göre hareket edilir.

b) Patlayıcı madde imha usulleri:1) Yakarak imha: Açık arazide, imha alanında, saniyeli (emniyetli) fitil-mekanik fünye

(dinamit kapsülü) ile barut veya mazot emdirilmiş bez kuyrukla ateşleyerek yapılan imha işlemidir. (Bu gruba karabarut, dumansız barut, sevk barutları, dinamit, emülsiyon patlayıcılar, TNT ve benzeri girer.) Tetril, nitropenta ve RDX (Heksojen) gibi buster patlayıcı maddeleri yakarak imhadan önce mutlaka ıslatılarak imha sahasına götürülür.

2) Kavurarak imha: Özel olarak dizayn edilen kapalı ocaklarda püskürtme alevle veya elektrikli ısıtıcılarla yapılan imha işlemidir. (Bu gruba bilumum kapsüller ve tapalar girer.)

3) Patlatarak imha: Açık arazide, imha alanında açılan çukurlarda (derinlik en az 120 cm) elektrikli kapsül-manyeto ya da saniyeli (emniyetli) fitil-mekanik fünye (dinamit kapsülü) ile ateşlenmesi suretiyle yapılan imha işlemidir. (Bu gruba askeri kapsüller, tahrip kapsülleri, el bombaları, harp başlıkları, tahrip kalıpları, bombalar ve benzeri girer.)

4) Uygun çözücülerle, patlayıcı maddenin terkibini bozarak yapılan imha işlemidir. (Bu gruba civa fülminat, kurşun azotür, kurşun trizinat gibi inisiyal patlayıcılarla, tetril, nitropenta gibi buster maddeleri de girer.)

c) Roketler açık arazide, imha sahasında yapılan özel düzeneklerle imha edilir. 1) Yere yerleştirilen boru içine roketin harp başlığı kısmı yere doğru olmak üzere,

roketin 2/3’ü boruya yerleştirilir ve ateşlenerek imha edilir. 2) Kazılan çukurda roket harp başlığının takıldığı kısımdan, roketin uçmasını sağlayan

cidarın ateşleme ile delinerek imhasında, gaz çıkışı roket motorunun önünden, arkasından aynı anda çıkacağından yanarak imha gerçekleşir.

3) Esnek şarj (flexible charge) ile aynı anda roketi önden ve arkadan çukurda ateşleyerek, yanması sağlanır.

İmha işleminde uyulması gerekli hususlar MADDE 18- (1) İmha işleminde uyulması gerekli hususlar aşağıda belirtilmiştir: a) İmalat artığı patlayıcı madde arayişleri özel kaplarda biriktirilir. Kabın cinsi

patlayıcı maddenin özelliğine göre; bez veya naylon torba, emaye, galvanizli veya mukavva kova, tahta sandık ve benzeri olabilir. Biriktirilecek yanıcı ve patlayıcı madde arayiş miktarı 25 kg’ı geçmeyecektir. (Bu hususlar özel yönergelerde açıkça belirlenir.)

b) Kapların rutubetli olup olmayacağı, içinde su veya herhangi bir çözücü bulunup bulunmayacağı, imha edilecek artık maddesinin cinsine göre tespit edilir.

14

c) İmha yerine malzemenin elle veya vasıta ile mi götürüleceği tespit edilir. Yaya götürülüyorsa, yayanın statik elektrik birikimine sebep olacak naylon tipi giysileri giymemesi sağlanır. Taşıyıcı elindeki imha edilecek maddeyi sarsmamaya, sallamamaya, sürtmemeye, atmamaya ve düşürmemeye özen gösterecek ve çok dikkatli olacaktır. Vasıta ile yapılacak taşımada, zorunlu olmadıkça birden çok tipte patlayıcı taşınmayacak, zorunluluk varsa uyum gruplarına uygun yükleme yapılacak, aralarına kum torbaları yerleştirilecektir. Araç egzost borusu pozisyonuna göre tedbirler alınır ve topraklama zinciri takılır. Vasıta çok yavaş gidecek ve sarsıntı yapmayacaktır.

ç) İmha arazisinde gerekli emniyet tedbirleri alınır. Hiçbir canlı varlığın imha arazisine sokulmaması için çevreye uyarıcı personel yerleştirilir.

d) İmha işleminin yapılacağı ilgili idari mercilere bildirilir. İmhadan önce sesli uyarı cihazları ile duyuru yapılır.

e) İmalat artığı patlayıcı madde arayişleri, iş sağlığı ve güvenliği yetkililerince sınıflandırılır ve yakma esnasında tek tip arayiş bulunmasına özen gösterilir, asla karışık arayiş yakılmaz. Özellikle beyaz fosfor ayrı ayrı ve müstakil bir sahada yakılarak imha edilir.

f) Açık arazide yakma ile imhada, organik patlayıcı maddeler güneş ışığında fazla bırakılmaz. Güneş ışığı organik patlayıcı maddelerde yapı değişikliğine sebep olacağından, meydana gelen izomerler içinde çok hassas patlayıcılar, bozunmada ani patlamaya sebep olabilirler.

g) Ergimiş bir patlayıcı madde, alev temasında ani bir patlamaya yol açabileceğinden tek noktadan tutuşturulmalıdır.

ğ) Yakma ile imhada, sağlığa zarar verecek gazların çıkması daima ihtimal dahilinde olduğundan gerekli önlemler alınır.

h) İmha sahasında yangın söndürme cihazları bulundurulur. ı) İmha arazisi her türlü engelden ari ve düz olmalı, 60 metre çap içerisindeki kolay

yanıcı kuru ot, diken, ekin sapı gibi bitki örtülerinden temizlenmiş olmalıdır. i) Birbirini takip eden imha işlemleri, soğumayan aynı zemin üzerinde yapılmayıp,

10'ar metre aralıklarla hazırlanan yeni şeritlerde yapılır. Yakma ile imhada, yanmanın homojen olması için yanma düzlemi 20 cm eninde uzun şeritler halinde olmalıdır. Arayiş bu düzleme 10 cm yüksekliğinde ve 1.000 kg’ı geçmeyecek şekilde dikkat ve itina ile yerleştirildikten sonra uygun görülecek ateşleme usulleri ile yakılır. (Yakma arazisinde çukurluklar bulunması halinde, madde miktarları değişecek, dolayısıyla yanma hızının aniden artmasına sebep olacaktır. Bu da patlamaya yol açabilir.) Bu hususu belirten yakma düzleminin bir krokisi hazırlanır. Yakmada ateşleme usullerinin, fare kuyruğu veya fitille nasıl yapılacağı tespit edilir.

j) Patlatma ile imhada, özel surette hazırlanmış imha çukuru tabanında yerleştirilmiş odun talaşı ve ince kum gibi dolgu maddesi üzerine, azami 2,5 kg imha edilecek madde (özellikle kapsüller), aralarına ve üzerine dolgu maddeleri konarak itina ile yerleştirilir. İmha edilecek madde arasına ayrıca kapsülün patlamaması olasılığına karşı biri yedek olmak üzere uçları çukur dışına çıkarılmış iki adet elektrikli kapsül yerleştirilir. İmha çukurunun üstü toprakla örtülür. Çukura yerleştirilen elektrikli kapsüllerden biri 100-150 metre uzunluğunda bir kablo ile manyetoya bağlanır. Ateşlemeyi yapacak kişi, güvenliği açısından manyeto kolunu yanından ayırmamalıdır. Her şey tamam işareti verildikten sonra sütre gerisinden patlatma yapılır.

k) İmha esnasında hava şartları göz önüne alınır. İmhanın sakin, rüzgarsız ve yağmursuz havalarda yapılmasına çalışılır. Hafif esintili havalarda bilhassa yakma işleminde, esinti istikametine dikkat edilir.

l) Yakma ve patlatma işi tamamlandıktan 30 dakika sonra imha yerine kontrol için girilebilir.

m) İmhadan sonra imha arazisi bol su ile yıkanır. İmhadan önce ve sonra durum; ihbar, işaret ve vasıtalar ile belirlenir.

n) İmha işleminde Ek-6'daki İmha Raporu ilgililerce düzenlenir.

15

o) Yakarak imha edilecek patlayıcı maddenin birim yüzeye düşen miktarı ile bunun meskun yerlerden uzaklığının ifadesi Ek-4’te verilmiştir.

İnisiyal patlayıcı maddelerin imhası MADDE 19- (1) İnisiyal patlayıcılar, bu patlayıcıların terkipleri bozularak,

patlayıcılık özelliği yok edilmek suretiyle imha edilirler. Örneğin civa fülminat: sodyum tiyosülfat çözeltisi ile kurşun azotür ve kurşun trizinat, HNO2 (nitrit asidi) ile bozunarak imha edilirler. Aynı alanda, ikinci bir imha 24 saat sonra, zorunlu hallerde 12 saat sonra yapılır.

Kimyasal atıkların imhası -zararsız hale getirilmesi MADDE 20- (1) İşletme/fabrika müdürlükleri faaliyetleri (Bakım onarım, üretim

faaliyetleri vb.) sonucunda oluşan kimyasal atıklar ilgili mevzuat ve Kurumumuz çevre yönergelerine göre değerlendirilerek bu doğrultuda işlem yapılır.

Kurumun atış ve test poligonlarında alınacak güvenlik önlemleri MADDE 21- (1) Atış ve testler için aşağıdaki hususları da kapsayan "Atış ve Test İş

Güvenliği ve Çalışma Talimatları" hazırlanır. a) Atış ve test, atış poligon şefi veya merkez teşkilatının, işletme/fabrika

müdürlüğünün yetkili kılacağı sorumlu bir uzman personel gözetiminde yapılır. b) Atış ve test yapıldığı günlerde atış süresince uygun ikaz tedbirleri (kırmızı bayrak

çekilmesi, flaşör, vb.) uygulanır.c) Atış yapılmadan önce, mermilerin çerçevelerin hassas bölgesinden geçmesini temin

için nişan ayarı yapılır ve namluyu sabit hale getiren mesnetler iyice sıkılarak kontrol edilir. ç) Atışı bir eleman yapar, ondan başka hiçbir kişi atış odasında bulunamaz. Atıcı

mermiyi namluya koyduktan sonra, dışarıdan emniyetli bir şekilde (ipini çekerek, butona basarak, vb.) ateşler.

d) Namlu ağzında mermi varken; hiçbir suretle dehlize girilmez.e) Patlamayan mermi olduğu zaman, ancak belli bir zaman geçtikten sonra, atışı yapan

eleman merminin hazneden çıkarma işlemini yapabilir.f) Atış bittiğinde namlu temizlenerek müteakip atışlara hazır bulundurulur. g) Tartım odasında hiçbir suretle sigara içilemez. Oda zemini su ile nemlendirilerek,

temizlik ve düzene azami özen gösterilir. ğ) Hafif silah mühimmatında; basınç atışında kullanılacak kovanlar boş olduğu zaman

delinir, fişek haline geldikten sonra delme işlemi gerekirse standart fişeklerde olduğu gibi işlem yapılır.

h) Standart olarak kullanılan imlalı mermilerin delinmesi pleksiglas veya buna benzer bir madde ile siperlenmiş matkap tezgahında yapılır.

ı) Atış poligonları ile ilgili bütün işletme/fabrika müdürlükleri ürettikleri mamullerin cinsine göre kendi bünyelerine uygun güvenlik önlemlerini noksansız alırlar.

i) AR-GE ürünlerinin atışı için önceden bir talimat hazırlanmalıdır. Bu talimatta, atış için izlenecek usul ile kullanılacak ilk barut hakkı miktarının en az üç kişilik bir ekip tarafından tespit edileceği belirtilmelidir.

j) Poligon ve atış alanlarında mevzuata uygun olarak tüm risk ve tehlikeler değerlendirilerek risk değerlendirmesi yapılır.

k) Havalandırma sistemlerinin çalışması konusunda azami ölçüde dikkat edilir ve havalandırma sistemlerinin mevzuata uygun olarak periyodik kontrolleri yapılır.

l) Poligonda atış sonrası oluşan parlayıcı/patlayıcı tozlar (barut vb.) ve patlamamış kısımlar vb. için titizlikle genel temizlik yapılarak temizlik takip formu doldurulur.

İşyerlerinde yangına karşı alınacak güvenlik önlemleri MADDE 22- (1) Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Yangından

Korunma ve İtfaiye Teşkilatının Çalışmaları Yönergesinde yer alan önlemlere paralel olarak özellikle elektrik ve paratoner tesisatı ile diğer iş ekipmanlarının yangına karşı emniyetli olması için gerekli önlemler alınır.

İş ekipmanları ve diğer bütün işyerlerinde alınacak güvenlik önlemleri

16

MADDE 23- (1) İşyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için gerekli tüm önlemler alınır.

(2) İş ekipmanlarında bulunacak asgari gerekler, iş ekipmanının kullanımı ve bakım, onarım ve periyodik kontrolleri ile ilgili olarak, hangi tür iş ekipmanın kontrole tabi tutulacağı, bu kontrollerin hangi sıklıkla ve hangi şartlar altında yapılacağı ile kontrol sonucu düzenlenecek belgeler ve yapılacak işlemler 25.04.2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmelik” hükümlerine göre gerçekleştirilir.

(3) Alınacak tedbirlerle bu konudaki hareket tarzı genel olarak aşağıda belirtilmiştir. Tedbirlerle ilgili olarak İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü tarafından tehlikenin durumuna göre sözlü veya yazılı uyarılarda bulunulur ve yönetime rapor verilir.

a) İşyerinde bulunan iş ekipmanlarının, tekniğine uygun olarak (Katalog veya prospektüslerine göre) kullanılması esas ve prensipleri belirlenir, uygulanması buna göre yapılır.

b) İş ekipmanlarını kullanan çalışan, o işin ve koşulların gerektirdiği kişisel koruyucu malzemeyi, bu konuda hazırlanacak yönergelere ve talimatlara göre kullanır.

c) İşyerinde kaza unsuru olabilecek tehlike kaynağı araştırılıp bulunur, tehlike kaynakları ortadan kaldırılır. İş ekipmanının, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tamamen tehlikesiz olması sağlanamıyorsa, kabul edilebilir risk seviyesine indirecek uygun önlemler alınır.

ç) Tehlike kaynaklarının zararsız hale getirilmesi konusunda tel kafesler, muhafazalar, çift el kumanda tertibatlarının kullanılması gibi konular araştırılır ve uygulanır.

d) İş ekipmanını kullanmakla görevli çalışanlara, bunların kullanımından kaynaklanabilecek riskler ve bunlardan kaçınma yollarına ilişkin eğitim verilir ve uyarılır.

e) Çalışma düzenleri ve iş sağlığı ve güvenliği gerekleri sürekli olarak etkin bir düzeyde kontrol edilir. Yeni önlemler araştırılır, geliştirilir ve uygulanması yoluna gidilir.

f) İş ekipmanlarının beklenmedik arızaları bazı hallerde tehlike unsuru olabileceğinden, bakım onarım işlemlerinden sonra iş ekipmanlarının çalışabilirliğinin yanı sıra iş sağlığı ve güvenliği yönünden de kontrol edilir.

g) Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında, çalışanların iş ekipmanı kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile ergonomi prensipleri tam olarak dikkate alınır.

ğ) İş ekipmanı, sadece o ekipmanı kullanmak üzere görevlendirilen kişilerce kullanılır.h) Çalışanlara, kullandıkları iş ekipmanına ve bu iş ekipmanın kullanımına ilişkin

yeterli bilgi ve uygun olması halinde yazılı talimat verilir. Bu talimat, imalatçı tarafından iş ekipmanıyla birlikte verilen kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanır. Talimatlar iş ekipmanıyla beraber bulundurulur.

ı) Yeni bir tesis kurulmasında ve işletilmesinde daha modern esaslara göre hareket edilir.

i) Aletler, aparatlar, kalıplar, tertibatlar, iş sağlığı ve güvenliği ve fonksiyon yönünden yeterli değilse kullanılmaz.

j) Taşıma esnasında ve araçlarla çalışılırken personele, tesise, eşyaya ve araca zarar vermeyecek şekilde tedbir alınır.

k) Tehlikeli, zehirli, kirli gazların veya tozların gerektiğinde işyeri ortamından giderilmesi için özel tesisler yapılması konusunda ilgili girişimler yapılır.

l) Genel mahiyetteki koruyucu önlemlerin uygulanmasında bazı güçlüklerin önlenmesi özel bir eğitim ve psikolojik faaliyetle mümkündür.

m) Makinelerin yaratabileceği tehlikeler incelenerek araştırılacak olunursa tehlike kaynağını, genel olarak makinelerin hareketli aksamlarının oluşturduğu görülür. Hareketli kısımlar uygun düzeneklerle güvenli hale getirilir.

n) İnsan sağlığına veya insan varlığına zarar verebilecek her ortam ve her hareket bir tehlike kaynağıdır. Tehlike kaynağını yalnız makinelerde aramak doğru değildir. Aynı

17

zamanda makineleri kullanan personelin kişisel koruyucu donanımları iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak şekilde olmalıdır. Personelin işinde bilgili olması, ortamının yeterli ve rahat çalışmayı sağlayacak şekilde bulundurulması gerekir.

o) İş sağlığı ve güvenliğinin gereklerine uygun seviyede yeterli bilgi ve bilinçle işletme tarzının saptanması konusunun önemine ilişkin şöyle iki örnek verilebilir.

1) Buhar kazanları patlamaları, genellikle suyun kaynama noktasının yüksek olduğu hallerde (belirtiler düşük olsa da) meydana gelir. Bazı hallerde su normal şartlardaki kaynama noktasının (Deniz seviyesinde 100 °C'dir.) üstünde de sıvı hali muhafaza ederek üzerindeki basınç azalınca birdenbire buhara dönüşür. Örneğin; 7 atmosfer basınçta suyun kaynama noktası 170 °C'dir ve normal şartlardaki kaynama noktasından 70 °C yüksektir. Eğer kazandaki buharın basıncı birdenbire düşerse, kazandaki aşırı ısınmış su, basıncın etkisinden kurtularak bulunduğu sıcaklığa denk gelecek buhara aniden düşerek şiddetli patlamalara ve hatta kazanın roket gibi yerinden fırlayıp uçmasına sebep olur.

2) Hava kompresörlerinde tehlike kaynağını hava silindirleri ve valfleri yağlamakta kullanılan yağ teşkil etmektedir. Sıkıştırma havanın sıcaklığını arttırır. Eğer havanın sıcaklığı yeteri kadar olursa, yağın bir kısmı buharlaşarak basınç altında yoğunlaşmış olarak su ile karışık bir halde ayrıca toplanır. Blöf musluğu periyodik olarak açılıp bu yağ ve su karışımı dışarı alınmadığı takdirde, bu ayrılmış yağ bir yangın ve yağın buharları da patlama kaynağı olur. İnsan sağlığının ve işinin emniyetinin yanı sıra işletmenin verimliliği yönünden talimatların etkinliği göz önüne alınır ve uygulamalar buna göre yapılır.

İşyerlerindeki makinelerde ve tezgahlarda alınacak güvenlik önlemleri MADDE 24 – (1) İşyerlerindeki makinelerde ve tezgahlarda alınacak güvenlik

önlemleri aşağıda belirtilmiştir: a) Makineler ve tezgahlarda uygulanacak sağlık ve güvenlik kurallarını belirlemek için

bir risk değerlendirmesi yapılır. Yapılan risk değerlendirmesine göre gereken tedbirler alınır.b) Makineler ve tezgahlar işlevlerine uygun olacak şekilde ve sadece öngörülen şartlar

altında değil, makul bir şekilde öngörülebilir yanlış kullanımları da dikkate alınarak, işletmeye alındıklarında kişileri riske atmadan çalıştırılabilecek, ayarlanabilecek ve bakımı yapılabilecek şekilde olmalıdır.

c) Hareketli parçalardan kaynaklanan risklere karşı korunmak için tasarlanmış olan mahfazalar veya koruyucu tertibatlar riskin tipi esas alınarak seçilmelidir. Hareket veren makinelerin tehlike kaynağı olabilecek kısımları uygun şekilde korunur, koruyucular kontrol, ayar, bakım ve onarım sırasında kaldırılarak (daha önceden ana şalter veya emniyet şalteri kapatılmış olacak) işin bitiminde derhal yerine takılır.

ç) Bir tezgah ve makinede mevcut emniyet tertibatında (koruyucu, çift el kumanda sistemi, alarm tesisatı ve benzeri) kusur, yetersizlik, arıza vs. görüldüğü taktirde, ilk tedbir yönergeye göre alınır ve Bakım Onarım Müdürlüğüne haber verilir. Bakım Onarım Müdürlüğü ve İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğünden çalışılması uygundur bilgisi alınmadan o tezgah veya makine çalıştırılamaz.

d) Tehlike unsuru olabilecek hareketli kısımlar ile buna karşı alınan önlemlerin, teknik bakımdan yeterliliği devamlı kontrol edilir ve hareket halinde iken kesinlikle yağlanmaz.

e) Makine ve tezgahlarda elektrik şalterleri kendiliğinden veya herhangi bir çarpma ile hareket ettirilmeyecek tarz ve özellikte yapılır. Çalışanın kolayca kullanabileceği yerde bulunur.

f) Makinelere, fiili veya olası bir tehlikenin bertaraf edilmesi için, bir veya daha fazla acil durdurma tertibatı takılır. Çalışan, bir makinenin birden fazla yerinde çalışıyorsa, birden fazla durdurma şalteri bulunur.

g) Makinenin birden fazla elektrik motoru varsa, bir ana durdurma şalteri bulunmalıdır. Genel olarak çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri kırmızı olmalı ve gerektiğinde alarm tertibatına haiz bulunmalıdır.

ğ) Atölyeler ve içindeki tesislerin özelliğine uygun olarak gerektiğinde, havalandırma tesisatı yapılır.

18

h) Bütün makineler ve tezgahlar için güvenlik ve çalışma talimatları hazırlanır ve ilgili yerlerine asılır. Talimatlara göre hareket edilip edilmediği devamlı kontrol edilir.

ı) İmalat ve takım tezgahlarında yapılması öngörülen imalatın iş sağlığı ve güvenliği önceden düşünülür ve gerekli önlemleri alındıktan sonra üretime geçilir. Bunun için Üretim Müdürlüğü, Bakım Onarım Müdürlüğü ve İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü birlikte koordineli çalışır.

i) Düşen veya fırlayan parçalardan kaynaklanan risklere engel olmak için tedbirler alınmalıdır.

j) Makineler, makinenin kendisinin veya makinenin kullandığı veya ürettiği gaz, akışkan, toz, buhar veya başka herhangi bir maddenin neden olabileceği herhangi bir yangın, aşırı ısınma veya bir patlama riskine engel olacak şekilde olmalıdır. Makineler, muhtemel bir patlayıcı ortamda kullanımından kaynaklanan bir patlama riski söz konusu olduğunda, Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (2014/34/AB) hükümlerine uygun olmalıdır.

k) Makineler çalışırken kendiliğinden bir arıza çıkarması halinde meydana gelebilecek bir hata sonucunda kişilerin sağlık ve güvenliğinin tehlikeye girebileceği durumlarda, makineler uyarı olarak uygun bir ses veya ışık sinyali verecek şekilde teçhiz edilir. Makineler uyarı tertibatları ile teçhiz edilmesi durumunda, bu tertibatlar belirgin olmalı ve kolayca algılanabilmelidir. Operatör, her zaman bu tür uyarı tertibatların çalışmasını kontrol edecek imkânlara sahip olmalıdır.

l) Fabrikalarda kesici, delici, yanıcı, bıçaklı tezgahlarda yapılan çalışmalarda gerek işin ve gerekse tezgahın özelliğine uygun emniyet tertibatı (çift el kumanda, fotosel gibi) bulundurulur, hareket ve çalışma tarzı talimatlar ile belirlenir.

m) Çıkan metal talaşları ilgili çevre yönergelerine ve bu hususta hazırlanacak talimatlara göre toplanarak atölye dışına çıkarılacaktır.

n) Makineler, ürettikleri tehlikeli malzemelerin ve maddelerin soluma, yutma, deriyle, gözle ve mukoza tabakasıyla temasına ve deriye nüfuz etme risklerine engel olunacak şekilde olmalıdır. Bu tip bir tehlike ortadan kaldırılamadığında, makineler zararlı malzemelerin ve maddelerin kapalı olarak muhafaza edilebileceği, tahliye edilebileceği, su spreyi ile dağıtılabileceği, filtre edilebileceği veya başka eşit derecedeki etkili yöntemlerin kullanabileceği şekilde teçhiz edilir.

o) Makineler üzerinde kolayca anlaşılabilen sembol veya şemalardan oluşan yazılı veya sözel bilgi ve uyarılar olmalıdır.

ö) Hassas tezgahların (CNC) yer aldığı işyerlerinde, tezgahların çalışma parametrelerini olumsuz olarak etkileyecek toz, duman oluşmasına izin verilmemelidir. Yükleme ve boşaltma yapan araçlar mümkün olduğunca atölye içine alınmayacak, zorunlu hallerde ise bekleme anında motor stop edilecektir.

Kazanlarda, basınçlı kaplarda, kompresörlerde ve diğer tesislerde alınacak güvenlik önlemleri

MADDE 25 – (1) Kazanlarda, basınçlı kaplarda, kompresörlerde ve diğer tesislerde alınacak güvenlik önlemleri aşağıda belirtilmiştir:

a) Kazanlar, basınçlı kaplar, kompresörler ve bunların ihtiva ettiği diğer donatımların (emniyet valfleri, alarm tertibatları, manometreler, göstergeler, buhar devreleri, devre elemanları gibi) özelliği ve işletilmesi bilim ve tekniğin gereklerine uygun olmalıdır. İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü, Bakım Onarım Müdürlüğü ile birlikte gerekli önlemleri alır ve kontrolünü yapar. İş sağlığı ve güvenliği bakımından özellikle gerekli olan manometre, emniyet supabı, alarm tertibatı gibi donanım elemanlarının bulundurulması ve bunların sıhhatli olarak çalışmalarının devamlılığı sağlanır. Bu konuda İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği esasları doğrultusunda uygulama yapılır. Kazanların, kompresörlerin ve genel olarak basınçlı kapların işletilmesi sorumluluğu Bakım Onarım Müdürlüğüne ait olmakla beraber, İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü de, emniyetin sağlanması hususunda ilgili girişimlerde bulunur.

19

b) Kazanların ve kompresörlerin, ilgili katalog ve prospektüslerinden, kazan konusundaki genel teknik bilgilerden yararlanılarak, ayrı ayrı kazan ve kompresör için çalışma ve güvenlik talimatları hazırlanarak ilgili yerlerine asılır ve uygulamalar buna göre kontrol edilir.

c) Fırınlarda ve ocaklarda, gerek mevcut teknik özelliklerinin yeterliliği ve gerekse işletme emniyetinin sağlanması esastır.

ç) Elektrik tesisatında, topraklama, izolasyon, tesisatta uygun malzeme kullanılması, mevcut tesisatın periyodik kontrol ve bakımlarının yapılarak emniyetin sağlanması gereklidir. Her türlü elektrik devreleri ile devre elemanlarının teknik özellikleri hem kullanma yerlerine hem de teknik koşulların gereklerine uygun olacak şekilde ilgili mevzuata göre yapılır. Elektrik tesislerinin işletilmesinde, bakım ve onarımlarının yapılmasında her türlü emniyet tedbiri alınır.

d) El aletlerinin hem özellikleri, hem kullanılma yerleri ve hem de kullanma tarzı İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygun olmalıdır.

e) Kaldırma makinelerinde ve vinçlerde alınacak tedbirler ilgili yönetmeliğe uygun olmalı, çalışma ve güvenlik talimatları hazırlanarak uygulamaları kontrol edilmelidir. Gerekirse baret kullanılır.

f) İş makineleri operatör belgesi olanlar tarafından kullanılır. İş makineleri, taşıyıcılar ve motorlu arabalarda da gerekli güvenlik tedbiri alınır.

g) Boru tesisatlarının döşenmesi sırasında gerekli emniyet kurallarına riayet edilir ve tehlikeli durumlarda azami hassasiyet gösterilir.

ğ) Malzemelerin kaldırma, taşınma, istiflenme ve depolanmasında gerekli güvenlik tedbirleri alınır. Bu hususta söz konusu işlerin yapıldığı ilgili birim müdürlüğü ile işbirliği yapılır.

h) Makine ve tesislerin bakım ve onarımları sırasında alınacak güvenlik tedbirleri hakkında Bakım Onarım Müdürlüğü ile koordinasyon sağlanır.

ı) İşyerlerinde yapılan işlemlerde, eğer insan sağlığını tehdit eden zehirli gaz, kimyevi maddeler veya buharlar neşrediliyorsa, bunların zararlı etkilerini bertaraf eden önlemler alınır.

i) Basınçlı kapların (buhar kazanları, kompresörler gibi) yılda bir, kaldırma araçlarının (asansörler, vinçler) altı ayda bir periyodik kontrolleri Bakım Onarım Müdürlüğünce yapılarak/yaptırılarak kayıtları tutulur.

Basınçlı gaz tüplerin depolanması MADDE 26 - (1) Yanıcı, yakıcı, aşındırıcı, zehirli ve kendiliğinden tutuşabilen

(pirofirik) gazların tehlikelilik özelliklerine göre gruplandırılması Ek-7’de verilmiştir. (2) Tüplerin güvenli depolanmasında genel olarak aşağıdaki hususlar dikkate

alınmalıdır:a) Depolanan tüpler devrilmeyecek veya yuvarlanmayacak şekilde emniyete

alınmalıdır. Tüpler her zaman dikey olarak tutulmalı, mümkünse valflere kapak takılmalı, tüp kapakları ise her zaman takılı bulunmalıdır.

b) Boş tüplerle dolu tüpler her zaman birbirinden ayrı depolanmalı, dolu tüplerin kullanılmasına önce gelenlerden başlanmalıdır.

c) Yanıcı ve parlayıcı gaz tüpleri, diğer yanıcı maddelerden ayrı olarak depolanmalıdır.

ç) Depo alanı içindeki tüpleri gruplara ayırdıktan sonra her grubun özelliği tabelalar asılarak belirlenmelidir.

d) Gerekli yerlere uyarı işaretleri ve posterler asılarak kullanıcılara bilgi verilmelidir.e) Bütün tüpler, iç basıncın artmasına neden olacak ısı yayan kaynaklardan uzak

alanda depolanmalıdır. Tüpler yaklaşık 55 °C üzerinde sıcaklığa maruz kalmamalı ve direkt güneş ışığı altında depolanmamalıdır. Güneşte bırakılan tüplerin iç sıcaklığı istenmeyen değerlere yükselebilir ve ayrıca tüpün üzerindeki etiketlerin ve işaretlerin solmasına neden olabilir.

20

f) Tüp depo alanının içinde veya çevresinde yanıcı maddeler istiflenmemeli, mahallerde ateş, ark veya herhangi bir ısı kaynağı bulunmamalıdır. Tüp depo mahalleri içinde veya yakınında çıplak ateş yaratılmasına ve sigara içilmesine engel olunmalıdır.

g) Tüplerin depolandığı alanın zemini toprak olmamalı, eğim, çukur, çatlak vb. bulunmamalıdır.

f) Tüp depo mahalleri temiz ve düzenli tutulmalı, yetkisiz kişilerin buralara girmelerine engel olunmalıdır. Buralarda tüp depolandığını belirten işaretler görünür şekilde asılmalıdır.

h) Açık alanda depolanan tüplerin, alan dışına devrilmelerini önlemek için etrafı emniyet çiti ile çevrilmelidir. Ayrıca bu tüpler, paslanmaya ve ağır hava şartlarına (güneş, kar, fırtına vs.) karşı korunmalı, korozyona neden olacak ortam ve şekillerde tutulmamalıdır.

ı) Tüp depo alanında yangına karşı acil müdahale için yangın söndürücüler (karbondioksit veya kuru kimyasal içerikli) bulunmalıdır. Yangın durumunda tüp soğutma işleminde kullanmak amacıyla tüp depo alanına ulaşabilecek mesafede hidrant veya basınçlı bol su kaynağı bulunmalıdır.

i) Depolanan tüplerin genel durumları ve tüplerden kaçak olup olmadığı sık sık ve sistemli olarak kontrol edilmelidir.

j) Basınçlı gaz tüpleri sadece bu amaç için yapılmış, çok iyi havalandırılan ve tercihen üzeri açık mahallerde depolanmalıdır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMİş Kazası, İş Kazalarında Yapılacak İşlemler

İş kazası, iş kazalarının incelenmesi, raporlandırılması, analizi ve istatistiklerinin tutulması

MADDE 27- (1) İş kazalarının bildirimi, incelenmesi, raporlandırılması, analizi ve istatistiklerinin tutulması aşağıda belirtildiği gibidir:

a) İş kazası sayılan haller: 1) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 2) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına

bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,3) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir

yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 4) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan

zamanlarda, 5) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır. b) İş kazası bildirimi ve bildirim süresi ile “İş Kazası ve Meslek Hastalığı

Bildirim Formu” düzenlenmesi. 1) İş kazası halinde:(a) İşletme/fabrika müdürlüklerinde; kaza, kazanın olduğu birim ilgililerince,

işletme/fabrika müdürlüğüne, İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü ile İdari İşler Müdürlüğüne anında bildirilir. İdari İşler Müdürlüğünce, kazanın olduğu yerdeki kolluk kuvvetlerine, İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığına ve Cumhuriyet Savcılığına (sadece ölümlü kaza olması durumunda) derhal yazılı olarak bildirilir.

(b) Merkez teşkilatında; kaza, kazanın olduğu birim ilgililerince, İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevresi Şubesi Müdürlüğü ile İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığına anında bildirilir. İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığınca kolluk kuvvetlerine ve Cumhuriyet Savcılığına (sadece ölümlü kaza olması durumunda) derhal yazılı olarak bildirilir.

2) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri tarafından, kazanın olduğu yerdeki kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’na (SGK) en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde,

21

“İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” (Ek-9) düzenlenerek İdari İşler Müdürlüğünce e-sigorta, doğrudan, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile bildirilir.

3) 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler veya yükseköğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler ile Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerlerin iş kazası geçirmeleri halinde, eğitim ve staj gördükleri işyeri işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’na en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” düzenlenerek İdari İşler Müdürlüğünce e-sigorta, doğrudan, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile bildirilir.

4) Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk çalışanlarının iş kazası geçirmeleri halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’na ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” düzenlenerek İdari İşler Müdürlüğünce e-sigorta, doğrudan, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile bildirilir.

5) İşverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirilmesi halinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren üç iş günü içinde bildirilir.

6) İş kazası sayılan hallerden, meydana gelen iş kazasının mevzuatta öngörülen şekilde ve sürelerde ilgili mercilere bildirilmemesi sonucunda Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenecek olan iş göremezlik ödeneği ile diğer para cezaları sorumlularından tahsil edilir.

7) İş kazasının olduğu birim ilgililerince yeterli inceleme yapıldıktan sonra iş kazası ile ilgili “Olay Tutanağı” (Ek–8) düzenlenir. Bu tutanak en kısa sürede;

(a) İşletme/fabrika müdürlüklerinde; İdari İşler Müdürlüğü ile İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğüne verilir.

b) Merkez teşkilatında; İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı ile İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürlüğüne verilir.

8) İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunun düzenlenmesi:(a) İşletme/fabrika müdürlüklerinde; İdari İşler Müdürlüğü ile İş Sağlığı, Güvenliği ve

Çevre Müdürlüğü ve ilgili birim müdürlüğü birlikte “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu”nu (Ek–9) dört nüsha olarak düzenler. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunun bir nüshası kazalının sicil dosyasına konur. Bir nüshası İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğüne, bir nüshası sağlık servisine verilir. Bir nüshası da Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına iletilmek için İdari İşler Müdürlüğüne verilir.

b) Merkez teşkilatında; İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı ile İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürlüğü ve ilgili birim yetkilisi birlikte “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunu (Ek–9) dört nüsha olarak düzenler. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunun bir nüshası kazalının sicil dosyasına konur. Bir nüshası İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürlüğüne, bir nüshası sağlık servisine verilir. Bir nüshası da Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına iletilmek için İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığına verilir.

9) Kazanın boyutuna göre İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü/Cumhuriyet Savcılığı kaza yerinde gerekli incelemeyi yapana kadar, kaza yeri ilgili birim tarafından olduğu gibi korunur.

10) İş akışı içinde meydana gelen fakat önemli olmayan çizikler, vurma ve çarpmalar, oyun ve kavgalar için; işyeri hekimi "İş Kazası Raporu"na gerek görmüyorsa yazılı olarak ilgili birime bildirir. Kaza raporu düzenlenmesinde uyuşmazlığa düşülmesi halinde İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığının görüşü alınır.

11) İş akışı içinde meydana gelen fakat önemli olmayan çizikler, vurma ve çarpmalar, oyun ve kavgalar için, bina ve ekipmanın zarar görmesine sebep olmayan tehlikeli olaylar için çalışanlar tarafından ‘‘Ramak Kala Formu’’ (Ek-21) doldurulur. Formlar tüm çalışanların kolayca ulaşabilecekleri yerlerde bulunur. Formlar ilgili birim müdürlüğü tarafından

22

İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğüne gönderilir. Ramak kala olayına ilişkin İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü tarafından ön değerlendirme yapılarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu tarafından gerekli önlemlere ilişkin kararlar alınır.

12) İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü iş kazasının önemini dikkate alarak meydana gelen iş kazası hakkında, “Kazalının İfade Tutanağı” (Ek- 10), “Kaza Tanığı İfade Tutanağı” (Ek-11), “Kaza İrdeleme Raporu (Fenni Rapor)” (Ek-12) formlarını ikişer suret düzenlenerek iş kazası raporu ve İtfaiye Amirliğince düzenlenen yangın raporu ile birlikte muhafaza eder. Ancak, ölüm, ağır yaralanma ve büyük maddi hasara sebep olan patlama, yangın vb. kazalara ilişkin olarak “Kaza İrdeleme Raporu (Fenni Rapor)” (Ek- 12):

a) İşletme/fabrika müdürlüklerinde; işletme/fabrika müdürünün talimatıyla işletme/fabrika müdür yardımcısı (teknik) başkanlığında, İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürü, Bakım Onarım Müdürü ve kazanın olduğu yerin ilgili birim müdüründen oluşan bir komisyon tarafından hazırlanır ve işletme/fabrika müdürüne sunulur.

b) Merkez teşkilatında; Genel Müdür talimatıyla ilgili Genel Müdür Yardımcısı başkanlığında, İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürü, Bakım Onarım Şubesi Müdürü ve kazanın olduğu ilgili yerin birim yetkilisinden oluşan bir komisyon tarafından hazırlanır ve Genel Müdür’e sunulur.

13) “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu”, Kuruma ait işyerlerinde 16.06.2006 tarihli ve 26200 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5510 Sayılı Kanun ve 12.05.2010 tarihli ve  27579 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde kalınarak düzenlenir.

c) Kaza maliyetinin hesaplanması ve sayısal analiz yapılması: 1) İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğünce “İş Kazası Maliyeti Hesaplama

Çizelgesi” (Ek-13) yardımı ile kaza maliyeti hesaplanır ve sayısal analiz yapılır. Bu analizler ile kaza şiddeti, tekrar oranı gibi gerekli hesaplamalar yapılır.

2) Büyük boyutlu kazalarda (ölüm, ağır yaralı, önemli hasar); Mali İşler Müdürü başkanlığında İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürü ve Bakım Onarım Müdüründen teşkil olan Hasar Tespit Komisyonu oluşturulur. Hazırlanan “Hasar Tespit Tutanağı” ile iş kazası raporu Mali İşler Dairesi Başkanlığı’na iletilir.

BEŞİNCİ BÖLÜMTalimatlar, Formlar, Arşiv

Talimatlar, formlarMADDE 28 – (1) Talimatlar, formlar, afişler aşağıda belirtilmiştir: a) İşyeri çalışma talimatları: 1) İşletme/fabrika müdürlüklerinde; ilgili birim müdürlüğü ve İş Sağlığı, Güvenliği ve

Çevre Müdürlüğü tarafından birlikte hazırlanır. İşletme/fabrika müdürünün onayından sonra bastırılarak ilgili çalışan ve amirlere imza karşılığı verilir. Ayrıca, işyerine ve münferit tezgahlara asılır.

2) Merkez teşkilatında; İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürlüğü ve ilgili birim müdürlüğü tarafından birlikte hazırlanır. İlgili daire başkanının onayından sonra bastırılarak ilgili çalışan ve amirlere imza karşılığı verilir. Ayrıca ilgili yerlere asılır.

b) Güvenlik talimatları:1) İşletme/fabrika müdürlüklerinde; İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü ile

ilgili birim müdürlüğü tarafından birlikte hazırlanır. İşletme/fabrika müdürlüğünce onaylandıktan sonra bastırılarak, ilgili işçi ve amirlere imza karşılığı verilir. Ayrıca, yönergeler genellikle A3 veya A4 ölçüsünde, harf yükseklikleri 5 mm’den küçük olmamak kaydıyla beyaz kartonlara güvenlik talimatları numarası da verilerek bastırılır, işyerinde münferit tezgahlara asılır.

2) Merkez teşkilatında; İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürlüğü ile ilgili birim yetkilisi tarafından birlikte hazırlanır. İlgili Genel Müdür Yardımcısı onayından sonra bastırılarak ilgili çalışan ve amirlere imza karşılığı verilir. Ayrıca ilgili yerlere asılır.

23

c) Afişler, göze hitap edecek şekilde, tercihen renkli, anlam itibari ile tesirli ve yararlı olacaklardan temin edilip gerekli yerlere asılır. Mümkün olduğunca, bu afişlerin konumlarında, renklerinde veya kompozisyonlarında çeşitlilik yaparak dikkat körlüğünün oluşmasına engel olunmalıdır. İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğünün bilgisi dışında bu afişlerin yeri değiştirilmez ve tahrip edilmez. Eskiyen, yıpranan, hasara uğrayan ve kaybolanların yerine yenileri hazırlanır, ilgili yerlere asılır.

ç) İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğünce "Kaza Sicil Kartı" (Ek-14) tutulur. İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü yetkilileri, yaptıkları denetimler sonucunda tespit ettikleri olumsuzluklar için “İş Sağlığı ve Güvenliği Uyarı Bildirimi" (Ek-15), "İş Güvenliği Denetimi" (Ek-16) raporları düzenler, olumsuzlukların biran önce giderilmesini sağlar.

d) Yönergede tutulması öngörülen formlar, tüm kurum çapında iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sağlıklı yürütülebilmesi ve uygulamada yeknesaklığın sağlanması amacıyla getirilmiştir. İşletme/fabrika müdürlüklerinin çok değişik üretim yapmış olmaları nedeniyle, yönergede öngörülen formların düzenlenmesi esas olmakla birlikte, bu formlar yanında ilgili birim tarafından uygun ve yararlı görülebilecek özel formlardan da ayrıca yararlanılabilir.

Arşiv MADDE 29 – (1) İş sağlığı ve güvenliği konusunda yürürlükteki bütün yayınlar

(kararnameler, tüzükler, yönetmelikler, yönergeler, genelgeler, kitaplar, broşürler, dergiler ve işletme/fabrika müdürlüklerince hazırlanan talimat ve iç yayınlarla iş sağlığı ve güvenliği konusundaki çalışmalar, rapor, yazışma vb.) işletme/fabrika müdürlüklerinde İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğü, merkez teşkilatında ise İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Şubesi Müdürlüğü emrinde muntazam bir şekilde arşivlenir.

ALTINCI BÖLÜMSon Hükümler

Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat, Yürürlük, Yürütme

Yürürlükten kaldırılan mevzuat MADDE 30 – (1) Makam’ın 08/03/2005 tarihli Olur’u ile kabul edilerek yürürlüğe

konulan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu İş Sağlığı ve Güvenliği Yönergesi yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük MADDE 31 – (1) Bu Yönerge 02/03/2018 tarihli Makam Olur’u ile yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 32 – (1) Bu Yönerge hükümlerini Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu

Genel Müdürü yürütür.

24

Ek-1

MKE KURUMU …………………….MÜDÜRLÜĞÜ

MKE KURUMU SATIN ALINAN VE ONARIMDAN ÇIKMIŞTEZGAH/TESİS İŞLETMEYE ALMA TUTANAĞI

İşletmeye Alınacak Tesis/Tezgah AdıDemirbaş NoDenetim Tarihi İş Sağlığı ve Güvenliği bakımından gerekli denetim yapılmıştır. İşletmeye alınmasında sakınca yoktur.

Bakım Onarım Md. İlgili Birim Müdürü İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürü

25

Ek-2

MKE KURUMU ……………………. MÜDÜRLÜĞÜ

PARLAYICI VE PATLAYICI İŞYERİ KAYNAK VE BENZERİ TEHLİKE ARZ EDİCİ TEST VE ONARIM YAPMA İZİN FORMU

Atölye ve İşyerinin Adı

Yapılacak İşin Adı

Test/Onarım Nevi-Başlama TarihiTest/Onarım Yapılacak İşyeri Başmühendisi/Mühendisi/Teknik Yetkili Adı-İmzasıİlgili Birim Müdürü Adı-İmzası

İşlemi Yapacak Görevlinin Adı-İmzası

Bak.On.Md./Başmühendisi Adı-İmzası*Çalışma için alınan önlemler aşağıya/arka sayfaya yazılıp imzalanacaktır.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

İlgili Atölye Başmüh./Müh./Teknik Yetkili

Adı Soyadıİmzası

İş Sağ. ,Güv. ve Çevre Md.lüğü Başmüh./Müh./Teknik Yetkili

Adı Soyadıİmzası

Tes

t/Ona

rım

a N

ezar

et

Ede

cek

Yet

kilil

er

İlgili Atölye Başmühendisi/Mühendisi/Tek.Yetk.Bakım Onarım Başmühendisi/Mühendisi/Tek. Yetk.İş Sağlığı ve Güvenliği Başmühendisi/Mühendisi/Tek.Yetk.

*Test/tezgah ve civarı işlem için hazırlanmıştır.

İşlem tamamlanmıştır. Tezgah/tesis çalıştırılabilir.Bakım Onarım Müdürü

TarihAdı-Soyadı

İmzası

İlgili Müdür

TarihAdı-Soyadı

İmzası

İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürü

TarihAdı-Soyadı

İmzasıFabrika/İşletme Müdür Yardımcısı (Teknik)

TarihAdı-Soyadı

İmzasıNot: Bu form 3 nüsha olarak düzenlenecektir. Bir nüsha İlgili Birime, bir nüsha Bakım Onarım Müdürlüğüne ve bir nüsha İş Sağlığı ve Güvenliği Müdürlüğüne/ İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Müdürlüğüne verilecektir.

26

Ek-3

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ*

*Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik’ten alınmıştır.

27

Ek-4

YAKARAK İMHA EDİLECEK PATLAYICI MADDENİN BİRİM YÜZEYE DÜŞEN MİKTARI İLE BUNUN MESKUN YERLERDEN UZAKLIĞI TABLOSU

Patlayıcı Madde CinsiYüzey birimine müsaade edilen miktar, Kg/m2

Yakma yerinin meskun yerlere olan mesafesine göre müsaade edilen azami miktar, Kg

50 metre 100 metre 200 metre 400 metre

Emdirilmiş patlayıcı yağlar 0,28 10 10 10 10

TNT, amatol 10 40 250 500(250+250) 1.000

Buster maddeleri tetril, heksojen nitropenta

2 20 20 20 20

Flegmatize buster maddeleri 5 40 50 50 50

Jelatinize patlayıcı madde, Jelatinize kütle 10 40 250 250 250

Toz patlayıcılar 4 40 250 250 250

28

Ek-5/1

PATLAYICI MADDE SINIFLANDIRMASI

Sınıf/Bölüm Tanım

1.1 Kütlesel patlama tehlikesi olan maddeler ve malzemeler

1.2 Kütlesel patlama tehlikesi olmayıp, parça fırlama tehlikesi olan maddeler ve malzemeler.

1.3 Kütlesel patlama tehlikesi olmayıp, yangın tehlikesi veya hafif bir patlama tehlikesi ya da hafif bir parça fırlama tehlikesi veya her ikisi birden olan madde ve malzemeler

a) Yandıklarında önemli miktarda radyan ısıya neden olur veya b) Birbirleri ardı sıra yanarak hafif bir patlama veya fırlama etkisi

oluşturur.

1.4 Önemli tehlike arz etmeyen madde ve malzemelerTaşıma sırasında tutuşma veya tepkimenin başlaması durumunda sadece düşük bir patlama riski taşıyan madde ve nesneler. Etkileri, büyük ölçüde sadece paket ile sınırlıdır ve dikkate alınabilecek ölçüde büyük parçacıkların dikkate alınabilecek uzaklıklara fırlatılması beklenmez. Dışarıda oluşacak bir yangın ambalajın hemen hemen tüm içeriğinin bir anda patlamasına neden olmaz.

1.5 Kütlesel patlama tehlikesi olan çok duyarsız maddelerKütle olarak patlama tehlikesi taşıyan, ancak, normal taşıma koşullarında tepkimenin başlaması veya yanma halinden patlama haline geçme olasılığı bakımından çok düşük olan duyarsız maddeler. Asgari bir zorunluluk olarak, harici yangın testinde patlamamaları gerekir.

1.6 Kütlesel patlama tehlikesi olmayan aşırı duyarsız maddeler

29

Ek-5/2

PATLAYICI MADDE UYUM GRUPLARI VE KODLARI

Sınıflandırılan madde veya elemanın tanımı

Uyum

Grubu

Sınıflandırma Kodları Örnek

Primer (Birincil) patlayıcı madde A 1.1A

Kurşun azid, kurşun stifinat, civa fulminat, tetrasen, kuru RDX ve kuru PETN.

İki veya daha fazla etkin koruyucu özelliği olmayan ve birincil patlayıcı madde içeren malzeme. B

1.1B1.2B1.4B

Ateşleme ve patlatma kapsülleri, birincil patlayıcı madde içermese de ateşleme ve patlatma kapsülleri, ateşleme kapsülleri, iki veya daha fazla emniyet özelliği olmayan tapalar, mermi kapsülleri gibi malzemeler.

Sevk yakıtı patlayıcı madde ya da diğer parlayıcı patlayıcı madde veya bu tür patlayıcı madde ihtiva eden malzemeler. C

1.1 C1.2 C1.3 C1.4 C

Tek-çift-üç bazlı ve kompozit sevk yakıtları, katı sevk yakıtlı roket motorları, inört başlıklı mühimmat ve %25’ten daha fazla (su, alkol ile) ıslatılmış nitroselüloz.

İkincil patlayıcı maddeler veya karabarut veya birincil patlayıcı madde içeren iki veya daha fazla etkili koruyucu özelliğe sahip olan ya da ateşleyici elemanı ve sevk yakıtı olmayan ikincil patlayıcı madde içeren malzemeler.

D

1.1D1.2D1.4D1.5D

Dökme TNT, Comp B, karabarut, ıslak RDX veya PETN, bombalar, mermiler, CBU, su bombaları ve torpido harp başlıkları, kuru veya %25’ten az su veya alkol ile ıslatılmış nitroselüloz, el bombaları, mayınlar, iki veya daha fazla emniyet özelliği olan tapalar.

Ateşleme elemanı olmayan (kolay tutuşabilir sıvı, jel ya da hipergolik sıvılar haricinde) sevk yakıtlı, ikincil patlayıcı madde içeren malzeme.

E1.1E1.2E1.4E

Top mühimmatı,Roketler,Güdümlü füzeler.

Kendi ateşleme elemanı bulunan (kolay alevlenebilir sıvı, jel ya da hipergolik sıvılar haricinde) sevk yakıtlı ya da sevk yakıtsız, ikincil infilak edici patlayıcı madde içeren malzeme.

F

1.1F1.2F1.3F1.4F

El ve ses bombaları,Roketle fırlatılan bombalar.

Piroteknik maddeler veya bir piroteknik madde içeren malzemeler veya hem patlayıcı madde hem de (su ile etkinleşen malzemeler veya beyaz fosfor, fosfit, piroforik madde, yanabilir sıvı veya jel veya hipergolik sıvılardan birini içermeyen) aydınlatma, yangın çıkartan, göz yaşartıcı veya duman üretici içeren malzemeler.

G

1.1G1.2G1.3G1.4G

Flare, izlik, işaret, yangın ve aydınlatma mühimmatı ile diğer sis ve göz yaşartıcı üreten gözenekler.

Hem bir patlayıcı madde hem de beyaz fosfor içeren nesne H 1.2H

1.3H

Beyaz fosfor,Plastifiye edilmiş beyaz fosfor veya piroforik madde içeren diğer mühimmatlar.

Hem bir patlayıcı madde hem de alevlenebilir bir sıvı ya da jel içeren mühimmat.

J1.1J1.2J1.3J

Sıvı ya da jel yakıtlı yangın mühimmatı, Sıvı yakıtlı füzeler, Torpidolar.

Hem bir patlayıcı madde hem de zehirli bir kimyasal madde ihtiva eden eleman. K 1.2K

1.3K

Öldürücü veya etkisizleştirici kimyasal madde imlalı bomba, roket, el bombası ile tapalı veya tapasız topçu veya havan mühimmatları.

Patlayıcı madde veya özel bir risk taşıyan (örneğin, su ile etkinleşme veya hipergolik sıvıları, fosfitlerin veya piroforik bir maddenin varlığı nedeniyle) bu nedenle her bir türünün yalıtılmasını gerektiren ve patlayıcı madde içeren malzemeler.

L1.1L1.2L1.3L

Su ile etkileşimli tertibatlar,TPA (Trietil alüminyum),Hipergolik sıvı yakıtlı roket motorları,Herhangi bir gruba ait şüpheli veya hasarlı mühimmat.

Sadece aşırı duyarsız patlayıcı madde içeren tehlike sınıfı 1.6 olan mühimmat. N 1.6N Bombalar,

Harp başlıkları.Kazara işlevsel hale gelmesi sonucu S 1.4S Termik bataryalar,

30

oluşacak tehlikeli etkilerin, ambalajı yangın nedeniyle bozulmadığı hallerde tüm patlama veya fırlatma etkileri ambalajın yakın çevresinde yapılacak yangınla mücadele veya diğer acil durum müdahale çabalarını önemli ölçüde engellemeyecek seviyede, ambalajı ile sınırlı kalacağı şekilde ambalajlanmış veya tasalanmış madde veya malzemeler.

Emniyetli fitil, Patlayıcı düzenekler, Fişekler, Çakmaklar.

Ek- 5/3

PATLAYICI MADDELERİN UYUM GRUPLARINA GÖRE NAKLİYESİ VE DEPOLANMASI

Uyum Grubu

A C D G L S

A E H H H H H

C H E E H H E

D H E E H H E

G H H H E H E

L H H H H H H

S H E E E H E

PATLAYICI ELEMANLARIN UYUM GRUPLARINA GÖRE NAKLİYESİ VE DEPOLANMASI

Uyum Grubu

B C D E F G H J K L(*) S N

B E H E E E H H H H H E H

C H E E E H H H H H H E E

D E E E E H H H H H H E E

E E E E E H H H H H H E E

F E H H H E H H H H H E H

G H H H H H E H H H H E H

H H H H H H H E H H H E H

J H H H H H H H E H H E H

K H H H H H H H H E H H H

L H H H H H H H H H H H H

S E E E E E E E E H H E E

N H E E E H H H H H H E E

31

(*) L- Uyum grubu, kendi ve diğer uyum gruplarından ayrı tutulmalıdır.

(E) Birlikte nakledilebilir ve depolanabilirler.

(H) Birlikte nakledilemez ve depolanamazlar.

32

33

Ek-7

BASINÇLI GAZLARIN TEHLİKELİLİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE GRUPLANDIRILMASI

1.Grup 2.Grup 3.Grup 4.Grup 5.Grup 6.Grup

* Yanıcı olmayan * Korozif olmayan * Az zehirli *Yakıcı

* Yanıcı * Korozif olmayan * Az zehirli

* Yanıcı * Korozif * Zehirli

* Zehirli ve/veya Korozif * Yanıcı olmayan * Yakıcı

*Kendiliğinden tutuşan (Pirofirik)

* Çok zehirli

Argon, Karbondioksit, helyum, azot, oksijen

Asetilen, hidrojen, propan, bütan

Amin, merkaptan ve halojenli hidrokarbonlar içeren özel gaz karışımları

Hidrojen klorür, flor ve florürler, asit gazları

Silan Arsin, fosfin, azot oksitle

1) Tablo’ya göre birlikte depolanabilen ve depolanamayan gazlar şu şekilde sıralanabilir:

- Grup 1 ve grup 4 birlikte depolanabilir.

- Grup 2 ve grup 3 birlikte depolanabilir.

- Grup 5 hiçbir grupla birlikte depolanamaz.

- Grup 6 hiçbir grupla birlikte depolanamaz.

- Grup 1 ve grup 2 birlikte depolanamaz.

- Grup 3 ve grup 4 birlikte depolanamaz.

- Grup 2 ve grup 4 birlikte depolanamaz.

2) Grupların yanmaz duvarlarla, dolu ve boş tüplerin çözülebilen zincir yardımıyla ayrılması ve emniyet mesafesi yerine araya yanmaz duvar konularak dolu ve boş tüplerin ayrı depolanması gerekir.

3) Grup 1 ve 4'e dahil tüpler iyi havalandırılan alanlarda depolanmalıdırlar. Hava giriş ve çıkışını alttan ve üstten olacak şekilde, doğal veya mekanik yoldan sağlamak gereklidir.

4) Grup 2 ve 3'e dahil tüplerin depolandığı alanlarda elektrik tesisatı, cihazlar vb. onaylı ex-proof (patlamaya karşı korumalı) malzemeden oluşmalı ve iyi havalandırma şartları sağlanmış olmalıdır. Açık hava şartlarında depolanmaları durumunda ise ısı yayan kaynaklardan ve direkt güneş ışığından korunmuş şekilde üzeri kapatılmış alanda depolanmalıdır.

5) Grup 5 ve 6’daki tüpler mutlaka açık havada, yerleşim yerlerinden, ısı yayan kaynaklardan ve yanıcı maddelerden uzak alanlarda, direkt güneş ışığından korunmuş vaziyette depolanmalıdır.

6) Oksijen veya yanmayı destekleyen diğer gazların tüpleri, yanıcı gaz tüplerinden en az 6 m. uzakta veya ateşe dayanıklı bir duvar ile bu tüplerden ayrılmış olarak depolanmalıdır.

34

Ek-8

MKE KURUMU………………...MÜDÜRLÜĞÜ

İŞ KAZASI (OLAY) TUTANAĞI

Fabrikamız ..........................................................................çalışanlarından ...........fabrika

numaralı............................................................/......./........................tarihinde..................saat...........

sıralarında............................................................................................bir iş kazasına maruz kalmış

ve bu kaza sonucunda.............................................................................................................…......

.............................................................................................................................................................

.........................................................................................................

İşbu kaza tutanağı tarafımızca.....................tarihinde……..……...................mahallinde

düzenlenmiş ve imza altına alınmıştır.

Görevi Adı ve Soyadı İmzası

Kaza yeri şefi/mühendisi

Kaza yeri müdürü

Kaza tanığı

Kaza tanığı

35

36

Ek-10

MKE KURUMU………………….MÜDÜRLÜĞÜ

KAZALININ İFADE TUTANAĞI

……./.…../20....

Adı, Soyadı Kadro Ünvanı

Fb.No. Derecesi

Kaza Yeri Doğum Tarihi

Tarih ve Saatİşe Giriş Tarihi

Vardiyası

KAZA SIRASINDA NE İŞ YAPIYORDUNUZ ?

KAZA NASIL OLDU?

İFADEYİ ALAN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ YETKİLİSİ

İFADEYİ VEREN KAZALININ

Adı, Soyadı İmza Adı, Soyadı İmza

Ek-11

37

MKE KURUMU…………………MÜDÜRLÜĞÜ

KAZA TANIĞI İFADE TUTANAĞI

……./….../20….

Adı, Soyadı

Fb.No.

Kadro Ünvanı

KAZA SIRASINDA KAZALI NE İŞ YAPIYORDU ?

KAZA NASIL OLDU ?

İFADEYİ ALAN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ YETKİLİSİ

İFADEYİ VEREN KAZA TANIĞININ

Adı, Soyadı İmza Adı, Soyadı İmza

Ek-12MKE KURUMU

38

…………………MÜDÜRLÜĞÜ

KAZA İRDELEME RAPORU (FENNİ RAPOR)

……/……../20….KONU

……./…/20… günü saat……..da……………çalışanlarından……………..Fb.No.lu………………………………kazalanmıştır. Kazalı………………………………………….kadrosunda………………………….olup, kaza (1)………………………………sırasında olmuştur.

1. Kazalıdan kaynaklanan nedenler :

2. Emniyetsiz çalıştırma veya emniyetsiz işyeri koşullarından kaynaklanan nedenler :

3. Doğa koşullarından kaynaklanan nedenler :

4. Olağanüstü beklenmedik nedenlerden kaynaklanan nedenler :

SONUÇ (3)

Kaza : a. ( ) Kazalının kişisel kusurlarından kaynaklanmıştır.

b. ( ) İş verenin emniyetsiz iş ortamı veya emniyetsiz iş koşullarından kaynaklanmıştır.

c. ( ) Beklenmedik durumlardan doğmuştur.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YETKİLİSİNİN DÜŞÜNCELERİ

Raporu düzenleyen İş Sağlığı ve Güvenliği Yetkilisi

(1) Ne iş yaparken kazanın olduğu yazılacaktır.(2) Kaza nedeni hangi gruba giriyorsa o bölüme yazılacaktır.(3) Kaza, hangi kaynağa ait ise, ilgili parantez işaretlenecektir.

NOT : 1) Gerekli durumlarda, kazı yerinin krokisi, fotoğrafı, planı ve kazaya neden olan tezgah/tesisin durumu bu rapora eklenir

2) Kazalının ifade tutanağı (Ek-10) ile Kaza Tanığı İfade Tutanağı (Ek-11) bu raporun ekidir.

3) Gerektiğinde ek sayfalar eklenecektir.

Ek-13MKE KURUMU

39

…………………MÜDÜRLÜĞÜ

KAZA HASAR BEDELİ HESAPLAMA ÇİZELGESİ

……/……/20….

1 Malzeme hasar bedeli (1) ………………TL

2 Tezgah hasar bedeli (1) ………………TL

3 Tesis hasar bedeli (1) ………………TL

4 Bina hasar bedeli ………………TL

5 İşin durmasında ileri gelen üretim kaybı bedeli (2) ………………TL

6 Kazalanının eksilen payıın bedeli (3) ………………TL

7 Kazalıya yardımcı olanların eksilen emek paylarının bedeli (3) ………………TL

8 Kurumun kazalanan için ödediği giderler (4) ………………TL

9 Diğer masraflar ………………TL

TOPLAM ………………TL

AÇIKLAMA :Tam hasar durumunda o gün için yenisinin fiyatı düşünülecektir. Kısmi hasar durumunda tüm bakım, onarım ve yenilenen kısmın fiyatı toplanacaktır.Uç mamulde meydana gelecek azalmanın satış fiyatı hesaplanacaktır.Bir çalışanın mesaisine karşı gelen uç mamulün bedeli göz önünde bulundurulacaktır.Kurumun karşıladığı tazminat, prim, araç vb. giderlerin tümü hesaba katılacaktır.

Ek-14

40

MKE KURUMU…………………MÜDÜRLÜĞÜ

KAZA SİCİL KARTI

Adı:

FotoğrafSoyadı :

Fab.No.

Sıra no. Tarih Gün Kaybı Kaza ile bilgiler

Ek-15

41

MKE KURUMU…………………MÜDÜRLÜĞÜ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYARI BİLDİRİMİ

……./……/20….

……………………..Müdürlüğüne

Biriminiz çalışanlarından ………..Fb.No.lu………………………………..,……../……/…….. günü, saat, ………….., da…………………….işini yaparken, iş güvenliği kurallarına uymadığı (1) ve dikkatsiz davrandığı gözlenmiştir. Bir kazaya yol açmaması için ilgilinin uyarılmasını arz / rica ederim.

İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Md./Başmühendisi/Mühendis/Teknik Şef

(¹) (Kuralsız davranış yazılacaktır) :…………………………………………………………………

Bu form 3 nüsha olarak düzenlenir.

1.nüsha ilgili birime, 2. nüsha ilgilinin dosyasına gönderilir, 3. nüsha İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Md. biriminde dosyalanır.

42

Ek-16

MKE KURUMU…………………MÜDÜRLÜĞÜ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ

…………………………Fabrika/İşletme Müdürlüğüne

……/……./20..… ………….günü,……………………………………..işyerinde yapılan denetlemede iş güvenliğini tehdit eden ve aşağıda belirtilen durumlar gözlenmiştir. İş kazasına yol açılmaması için ilgililerin uyarılmasını arz ederim.

İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Md./Başmühendisi/Mühendis /Teknik Şef

EMNİYETSİZ ŞARTLARIN TESPİTİ/ÖNERİLER

EMNİYETSİZ DAVRANIŞLARIN TESPİTİ/ÖNERİLER

EMNİYETSİZ ARAÇ VE GEREÇLERİN TESPİTİ/ÖNERİLER

43

Ek-17

PATLAYICI SIVILAR VE SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARIİLE İLGİLİ UZAKLIKLAR

Çizelge

Kabın meskun yerlerden komşu araziden, kara ve demir yollarından uzaklığı

Kapların birbilerindenKabın hacmi Yeraltı deposu Yerüstü deposu uzaklığı (metre küp) Metre (m) Metre (m) Metre (m)

0-0,5 0 3 00,5-3 3 3 13-10 5 7,5 110-120 10 15 1,5120-250 15 20 1,5250-600 - 22,5 Kap çapının 1/4'ü600-1.200 - 25 Kap çapının 1/4'ü1.200-5.000 - 30 Kap çapının 1/4'ü5.000-10.000 - 40 Kap çapının 1/4'ü

Ek-18

44

UYUMLU-UYUMSUZ KİMYASALLARIN BİRLİKTE DEPOLANMASI

Ek-19

45

MKE KURUMU…………………MÜDÜRLÜĞÜ AMBAR VE DEPO KONTROL FORMU

Depo No :Bina Proje No :Tarih :

Sıra İncelenecek hususlar

İlgili Madde Değerlendirme

Açıklama87/

12028 Tüzük

MKEİş Sağlığı ve GüvenliğiYönergesi

Uygun Uygunsuz

1 Çevre temizliği 105 14.ş

2 Sütre (varsa) 102 11.214.f

3 İkaz ve işaretler 86 14.r

4 Bina tanım bilgileri 86 14.u

5 Statik elektrik levhası102C110 14.g

6 Paratoner 102B 14ğ

7 Bina dışı fiziki kontrolü 14.j

8 Yangın söndürme tedbirleri 105 14.t

9 Kapı, pencere 99A 14.d14.ç

10 Zemin, duvarlar, ızgara99A102A

87

14.c14.ç14.h14.ö

11 Havalandırma 99A102A

14.b14.k

12 Aydınlatma 102D107 14.ı

13 Talimatlar 14.n

14 Malzeme Güvenlik BilgiFormu (Özet) 14.ü

15 Malzeme

16 İstifleme 8788

14.ö14.p

17 Birlikte depolama (uyum) 88 14.ü

18 Yabancı madde, malzeme 109112 14.u

19 Termometre - higrometre

20 Çalışanın eğitimi 22 9.ğ

21 Diğer

Ek- 20

46

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE AMBAR VE DEPOLARINDA BULUNMASI GEREKEN TEMEL GÜVENLİK ARAÇLARI

Aşağıda yer alan emniyet donanımlarının yerlerinin ve doğru kullanımının öğrenilmesi gerekmektedir:

• Giriş, çıkış ve kaçış işaretleri

• Yangın alarmları

• Yangın söndürücüler

• Yangın battaniyeleri

• Acil boşaltma planları ve toplanma yerleri

• Acil kapatma vana ve anahtarları (gaz, elektrik ve çeker ocaklar için)

• Göz duşları

• Acil vücut duşları

• En yakın ilk yardım çantası ve ilk yardım sorumlusu

• Tehlikeli atık toplama kapları

• Tehlike, dikkat ve diğer uyarı işaretleri

• Güvenlik Bilgi Formları (GBF)

• Kimyasal dökülme ve saçılmalarında kullanılan maddeler (zeolit, kil vb.)

Ek-21

47

MKE KURUMU…………………MÜDÜRLÜĞÜ

RAMAK KALA BİLDİRİM FORMU

Adı Soyadı

Bölümü

Olay Yeri

Tarih ve Saati /

Olayın Tanımı (Açıklama)

Bildirimde Bulunanın Önerisi

Bölüm Amirinin Önerisi

Tarih ve İmza

İş Güvenliği Uzmanının Önerisi

Tarih ve İmza

Ek-22

48

KAYNAKLAR

Bu Yönergenin hazırlanmasında aşağıdaki kaynaklardan yararlanılmıştır.

a. Kanunlar,

1) TC Anayasası,

2) 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu,

3) 4857 Sayılı İş Kanunu,

4) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu,

5) 2872 Sayılı Çevre Kanunu,

b. Tüzükler,

1) 87/12028 sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük,

c. Yönetmelikler,

1) Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (28/07/2013 tarihli ve 28721 sayılı Resmi Gazete ),

2) Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (22/08/2013 tarihli ve 28743 sayılı Resmi Gazete),

3) Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik (30/04/2013 tarihli ve 28633 sayılı Resmi Gazete),

4) Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (06/08/2013 tarihli ve 28730 sayılı Resmi Gazete),

5) Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (12/08/2013 tarihli ve 28733 sayılı Resmi Gazete),

6) Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (29/11/2006 tarihli ve 26361 sayılı Resmi Gazete),

7) İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (25/04/2013 tarihli 28628 sayılı Resmi Gazete),

8) Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (02/07/2013 tarihli ve 28695 sayılı Resmi Gazete),

9) Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği (24/07/2013 tarihli ve  28717 sayılı Resmi Gazete),

10) Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği (24/03/2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmi Gazete),

11) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği (29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete),

49

12) Patlayıcı Maddelerin Yok Edilme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik (19/09/1989 tarihli ve 20287 Sayılı Resmi Gazete),

13) Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik (24/10/2013 tarihli ve 28801 sayılı Resmi Gazete),

14) İlkyardım Yönetmeliği (29/07/2015 tarihli ve 29429 sayılı Resmi Gazete),

15) Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği (11/09/2013 tarihli ve 28762 sayılı Resmi Gazete ),

16) İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (18/01/2013 tarihli ve 28532 sayılı Resmi Gazete),

17) Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği (12/05/2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazete) ,

18) Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik (30/06/2016 tarihli 29758 sayılı Resmi Gazete),

19) Makina Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/AT) 03/03/2009 tarihli ve 27158 sayılı Resmi Gazete) ,

20) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği (27/11/2010 tarihli ve 27768 sayılı Resmi Gazete) ,

21) İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete),

22) Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik

(30/12/2013 tarihli ve 28867 sayılı Mükerrer),

23) İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği (29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete),

24) Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik(15/05/2013 tarihli ve 28648 sayılı Resmi Gazete ),

25) Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik (13/07/2013 tarihli ve 28706 sayılı Resmî Gazete),

26) Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ (Sıra No: 2015/1) 25/05/2015 tarihli ve 29366 sayılı Resmî Gazete),

27) Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ (Sıra No: 2016/1) (24/03/2016 tarihli ve 29663 sayılı Resmî Gazete),

28) Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ (Sıra No: 2017/1) 26/09/2017 tarihli ve 30192 sayılı Resmi Gazete),

29) TS 622 (TS EN 62305-1/ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın 30 Haziran 2007 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Yıldırımdan Korunma Tesisatı Teknik Şartnamesi),

d. Talimat/Yönergeler,

50

1) Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Koruyucu Güvenlik Özel Talimatı,

2) 4/685 Sayılı Kararnameye ilişik "Sabotajlara Karşı Korunma ve Sabotajları Önleme Talimatı",

3) Başbakanlığın, Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Emniyet ve Kaza Önleme Talimatı,

4) Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Yangından Korunma ve İtfaiye Teşkilatının Çalışmaları Yönergesi (08/03/2005),

5) Kurumun işyerlerinde senelerin verdiği tecrübeler neticesinde bu konuda hazırlanmış Yönergeler, Genelge ve İç Yayınlar,

e. Teknik yayınlar

1) Chemie und technologie der Explosivstoffe Bant II ve III. ,

2) Military Exlosives,

3) Patlayıcı maddelerle ilgili mevzuat ve açıklamalar,

4) Teknik Emniyet El Kitabı (USA),

5) TT 9-1300-206 Mühimmatın depolanması (Patlayıcı Madde Standartları Elden Geçirme Muhafaza- Sevkiyat ve İmha Yöntemleri 1977),

6) K.K.K: Topçu ve Uçaksavar Silahlar ile Atış Yönergesi,

7) TS 622 Yapıların Yıldırımdan Korunması Kuralları,

8) Statik Elektrik (Orhan GÖK 1980),

9) Patlayıcı Maddeler Teknolojisinde Gelişmeler I (Orhan GÖK),

10) Recommendations on The Transport of Dangerous Goods, (UN 1993),

11) Manual of NATO Safety Principles for The Storage of Military Ammunition and Explosives ( JAN 1991),

12) TS EN 20345 Kişisel Koruyucu Donanım – Güvenlik Ayakkabıları,

13) Kimyasalların Güvenli Depolanması Rehberi, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı,

14) (ADR) Tehlikeli Malları Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Antlaşması Cilt 1, 2017.

15) SAFEX International tarafından hazırlanan Managing Electrostatic Discharges (ESD) in the Manufacture of Explosives , 2012.

16) DoD Contractor’s Safety Manual for Ammunition & Explosives. (United States) DoD 4145.26-M, March 13, 2008.

51

17) Ammunition and Explosives Safety Standards. (United States) Department of the Army Pamphlet 385–64, 24 May 2011.

18) ASTM (American Society for Testing and Materials ) F 150 – 98 Standart Test Method for Electrical Resistance of Conductive and Static Dissipative Resilient Flooring.

19) Basınçlı Gaz Tüpleri ile Güvenli Çalışma, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, 2013 (Duygu KENDİR).

52