Wat kun je met Notepad!door!Peter!Hazelzet!Notepad is een uitgeklede versie van Finale, een muzieknotatieprogramma van MakeMusic Inc. De versie die ik hier zal behandelen is de versie 2008, toen nog gratis de downloaden van de site www.Finalemusic.com De nieuwere versies zijn tegen het geringe bedrag van $ 9.95

(ongeveer € 7.65) te downloaden van deze site. Het is ook mogelijk om de nieuwe versies van Note-pad gedurende 30 dagen gratis te proberen. Regelmatig bereiken mij binnen ons koor, het Rosmalens Mannenkoor, vragen over het werken met Notepad. Vaak ge-beurt dat tijdens de pauze van on-ze repetitie op donderdagavond. Laatst stond ik in de pauze te ge-nieten van een welverdiend pilsje toen Jim mij aanklampte met weer een probleem. Ik wist hem een oplossing aan te reiken maar de

slimmerd zei gelijk daarop: “Ik denk dat er nog meer mensen zijn die wel wat meer over het werken met Notepad willen weten. Kan jij niet eens een artikeltje schrijven?” Daarna vroeg Gerard van Santvoort, voorzitter van het KNZV afdeling Brabant en Zeeland, mij het stukje aan te passen voor verspreiding binnen het KNZV en dit is het resultaat. Allereerst zal ik voor de wat minder ervaren gebruikers nog eens doorlopen hoe je een Finalefile in Notepad kan afspelen. Ik zal er een soort stripverhaal van maken om makkelijk te kunnen volgen wat ik bedoel. Daarna zal ik uitleggen hoe je bladmuziek maakt en wat je verder nog met Notepad kunt doen.

Het afspelen van muziek Je begint met het openen van Notepad. Je krijgt dan het scherm volgens figuur 1 te zien. Klik op het kruisje rechtsboven van het schermdeel “Welcom to the Makemusic Family!” Je mag gerust op “Continue” klikken want dit heeft hetzelfde effect. Het volgende scherm (figuur 2) komt later aan bod, voor nu klik je op “Annu-leren”. Je krijgt vervolgens een leeg Notepad-scherm met bovenin de menubalk en daaron-der de taakbalken. Klik het tweede icoontje

van links op de bo-venste taakbalk aan (figuur 3). Ga ver-volgens naar de map waar je de Finalefiles hebt opgeslagen, dit is een normale Windowshandeling die ik verder niet hoef uit te leggen, en open de gewenste muziekfile. In het

Figuur 1 Het openingsscherm

Figuur 2 Titel, componist en bladafmeting

Figuur 3 Openen muziekfile

voorbeeld is dit “Los Libertadores”. In de afbeelding is het eerste systeem te zien van “Los Libertadores”. Om nu te horen hoe dat klinkt, klik je in het gedeelte dat er hetzelfde uitziet als op je cd- of videospeler op het pijltje “afspelen”. Door de speakers van je computer hoor je nu de melodie van alle vier de partijen en gelijkertijd zie je een haarlijn meelopen met het tempo van de muziek. De meest linkse knop dient om naar maat 1 te gaan en met de meest rechtse knop ga je naar de laatste maat. Rechts naast de knoppen voor het afspelen zie je een venster-tje met het cijfer “1” en daarnaast pijltjes omhoog en omlaag. De “1” stelt maat 1 voor, door het cijfer te veranderen geef je Notepad opdracht om met een andere maat het afspelen te star-

ten. Je kunt hiervoor de 1 vervangen door een ander getal of werken met de pijl-tjes. Daarnaast zit het “repeat” venstertje. Als er herhalingen in het muziekstuk zitten kan je hierin zien welke herhaling wordt afgespeeld. Je kunt er niet mee in-stellen hoe vaak het muziekstuk moet worden afgespeeld. Daarnaast zie je een

noot met links daarvan een pijltje omhoog en omlaag, rechts daarvan een “=” en een venster-tje met een getal. Hiermee kun je een metronoom instellen met de snelheid waarmee het mu-ziekstuk moet worden afgespeeld. Eerst kies je de noot, 1/8 of 1/2, en vervolgens het tempo. In het voorbeeld is dat 110 kwartnoten per minuut. Dit werkt echter niet bij een muziekstuk waarbij het tempo al is vastgelegd. Bij “Los Libertadores” zal het afspeeltempo dus altijd 110 kwartnoten per minuut zijn. Er is wel een mogelijkheid om dit te veranderen maar daarover later. Om een bepaalde partij beter te kunnen horen bestaat de mogelijkheid om de andere partijen minder hard te laten klinken of uit te zetten. Klik op de menubalk op “Window” en vervolgens in het uitrolmenu op “Instrument List” (figuur 5). In het scherm “Instrument List” (figuur 6) kan je een aan-tal zaken instellen. Allereerst kan je in de kolom “M” (voor “mute”) aanklikken welke stemmen je wilt laten “ver-stommen” In de kolom “S” kan je daarentegen aanklikken welke stemmen je “solo” wilt ho-

Figuur 4 De afspeelknoppen

Figuur 5 Uitrolmenu Window

ren. In de kolom “Vol.” kan je de sterkte van bepaalde stemmen regelen door het getal te wij-zigen. Hoe lager het getal hoe zachter die partij klinkt. De laatste kolom die van belang is, is de kolom “GM”. Hiermee bepaal je hoe de betreffende partij moet klinken. Door op het pijltje te klikken kan je uit 128 verschillende geluiden kiezen, van “Acoustic grand piano” tot “Gunshot”. Het vervelende is wel dat er weinig sortering zit in de mogelijkheden, je moet de lijst dus gewoon doorspitten. Hiermee heb ik wel het belangrijkste gebruik van Notepad ver-teld.

Het maken van blad-muziek Notepad is gemaakt om mensen te interesseren voor de mogelijkheden van digitale bladmuziek. Het pro-gramma is bewust beperkt gehouden in de mogelijkheden maar je kunt er toch aardige dingen mee doen, zoals liedjes maken voor bruiloften en

partijen. Er zijn enkele mogelijkheden die dat niveau nog wat ontstijgen. Klik op het eerste icoontje van de bovenste taakbalk. Het schermpje van figuur 2 verschijnt. Vul de titel en de componist in en kies vooral het juiste papierformaat. Het is weer typisch Amerikaans en staat standaard op “Letter”. Dit formaat is wat breder en korter dan “A4” wat aanleiding kan zijn dat je werk niet correct uit je printer komt. Klik op “Volgende” en kies in het linkervak “Chorus” en dubbelklik vervolgens in het tweede vak op “Tenor”, nog een keer op “Tenor” en vervolgens twee maal op “Bass”. Wil je nog een pianopartij toevoegen dan ga je in het eerste vak naar “Keyboards” en dubbelklik op “Piano” in het tweede vak. Klik op “Volgende” en kies hier de maatsoort en de toonsoort. Wijzig ook het getal voor het aantal maten dat je nodig hebt. Later maten toevoegen of verwijderen is geen probleem maar

als je een deel van een ander stuk muziek wilt kopiëren dan moet je wel voldoende lege maten tot je beschikking hebben. Klik in het onderste deel van de taakbalk op de kwart noot en je ziet dat de cursor verandert in een kwart noot. Je kunt nu kwartnoten in een maat gaan aanbrengen door op de juiste plaats te klikken. Heb je een noot nodig van een andere duur, dan klik je die aan op de taakbalk en de cursor verandert weer van vorm. Als de maat “vol” is en je probeert er

nog een noot in te proppen dan klinkt er een waarschuwingspiep. Ikzelf vind het handiger om gebruik te maken van het numerieke toetsenbord in combinatie met de pijltjestoetsen. Een 5 geeft een kwart-

Figuur 6 Keuze muziekinstrument en wijze van afspelen

Figuur 7 Samenstellen notenbalken bladmuziek

Figuur 8 Maatsoort, toonsoort en aantal maten

noot, een 4 een achtste noot en een zes een halve noot enz. Het is even oefenen maar je hebt het snel in de vingers. Rusten breng je op eenzelfde manier aan. Klik de selectietool aan, dat is de knop met het gestippelde vierkantje en het naar boven wijzend pijltje. Trek nu een vierkantje over de ingevoerde noten en je ziet de betreffende maat of maten blauw worden. Deze maten zijn nu geselecteerd. Klik ergens in het geselecteerde deel en houd de linker-

muisknop vast. Beweeg naar rechts of naar een andere notenbalk en zorg ervoor dat de dikke zwarte rand overeenkomt met een of meerdere lege maten en laat de muisknop los. Je hebt nu een stukje mu-ziek gekopieerd naar een andere plaats. Dit werkt ook met twee afzonderlijke muziekstukken. Zo kan je bijvoorbeeld een deel van “Los Libertadores” naar een nieuw muziekstuk kopiëren om er iets anders mee te doen. Als je een bepaald lastig deel uit de muziek een paar keer achter elkaar wilt horen dan kopieer je dat deel 3 of 6 keer achter elkaar en laat het zo afspelen. Ik heb gemerkt dat de herhalingsaanduidingen in Notepad alleen gra-fisch zijn en niet zoals in Finale echt herhalin-gen spelen. Via deze truc krijg je het toch voor elkaar. Via kopiëren kan je er ook voor zorgen dat je het muziekstuk, of een deel ervan, in het door jou gewenste tempo kan afspelen. Als je een liedje wilt maken wil je ook de liedtekst onder de noten hebben. Daarvoor moet je op het icoontje met de veer en het inktpotje klikken. Vervol-gens klik je onder de noot waar de tekst moet beginnen en je kan je tekst intypen. Door het typen van een spatie of een koppelteken verspringt de cursor naar de volgende noot.

Het kopiëren van het hele muziekstuk doe je het beste partij voor partij. Maak eerst een nieuw muziek-stuk met voldoende maten, de juiste toonsoort en de juiste maatsoort. Klik in het uitrolmenu “Win-dow” op de titel van het oorspronkelijke muziekstuk. Klik met het pijltje van de selectietool voor te notenbalk bijvoorbeeld bij de tekst “Tenor 1”. De hele notenbalk wordt nu blauw. Gebruik vervolgens de toetscombinatie Ctrl+C en de inhoud van deze notenbalk wordt naar het klembord gekopieerd. Ga weer naar het uitrolmenu “Window” en selecteer het nieuwe muziekstuk met de naam “Untitled1” en klik met het pijltje in de eerste maat. Gebruik vervolgens de toetscombinatie Ctrl+V en de inhoud van het klembord wordt in deze notenbalk gekopieerd. Doe deze handelingen voor alle notenbalken die je wilt kopiëren en sla vervolgens het muziekstuk op met een betekenisvolle naam bijvoorbeeld “Dranklied oefening”. In dit nieuwe muziekstuk is geen tempo vastgelegd en voor de snelheid van het afspelen kan je nu wel gebruik maken van een in te stellen metronoom.

Bij het kopiëren kan je tegen een aantal beperkingen van Notepad aanlopen. Als je een muziekstuk wilt kopiëren waarin na een aantal maten de maatsoort of de toonsoort wijzigt dan krijg je dat in Note-pad niet voor elkaar. Dat is waarschijnlijk ook net de bedoeling van de makers want men wil natuurlijk zoveel mogelijk Finalepakketten verkopen.

Notepad is een geweldig hulpmiddel bij het instuderen van een muziekstuk. De meeste leden van het Rosmalens Mannenkoor maken er gebruik van en ik wens jullie ook veel plezier met dit handige stuk gereedschap. Onder het uitrolmenu “Help” zit een goede Engelstalige handleiding.

Figuur 9 De knoppen voor de noten, rusten en triolen

Figuur 10 De noten op de zang

Figuur 11 Het kopiëren van muziek