1

T E S M E R

TEMEL EĞİTİM VE STAJ MERKEZİ

İSTANBUL ŞUBESİ

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ

VE

MUHASEBE UYGULAMALARI

2

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ

VE

MUHASEBE UYGULAMALARI

ADEM ELİKARA

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR

DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ

BAZI ÖNEMLİ KAVRAMLAR

Dış Ticaret: Bağımsız ülkeler arasında gerçekleştirilen mal ve hizmet

ticaretinin tümüdür. Dış ticaret ithalat ve ihracat faaliyetlerinin toplamıdır.

Döviz: Madeni ve kağıt para şeklindeki yabancı ülke paraları ile bu paralarla

ödemeyi sağlayan her türlü belgedir.

Efektif: Kağıt ve madeni para şeklindeki dövizdir.

Gümrük Bölgesi: Denizlerde sahilden içeri karalarda gümrük hattından içeri

doğru 30 km derinliğindeki bölgedir.

Gümrük Hattı: Sadece gümrük kapılarından geçilmek yoluyla aşılan kara, su

ve hava sınırlarıdır.

Kambiyo: Yabancı ülke paralarının veya para yerine geçen belgelerinin belirli

fiyatlarla birbirleri ile değiştirilme işlemidir. 3

Kur: Bir ülke parasının diğer ülke paraları karşısındaki fiyatıdır.

Kur çeşitleri şunlardır:

a) Cari Kur: Kambiyo borsalarında yapılan alım satım sonucu oluşan kurdur.

b) Esas Kur: Döviz ve efektif alım satımlarında cari kambiyo kurlarını belirlemek

için tespit edilen resmi kurdur.

c) Düz Kur: Bir birim yabancı para ile satın alınabilen yerli para miktarını

belirleyen kurdur.

d) Çapraz Kur: Bir yabancı paranın diğer bir yabancı para ile değişme oranıdır.

e) Sabit Kur: Bankaların yabancı para birimi ile yapılan işlemleri muhasebe

kayıtlarına aktarırken kullandıkları kurdur. 4

TESLİM ŞEKİLLERİ

1) Ticari İşletmede Teslim (Exw)

Ticari işletmede teslim, satıcının malları işletmesinde (fabrika, depo vs.)

alıcı emrine hazır tutmakla teslim yükümlülüğünü yerine getirdiği

anlamındadır.

2) Taşıyıcıya Teslim ( Fca)

Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü malların ihraç gümrüğünden

geçirilip, alıcı tarafından belirlenen yer ya da noktada teslimi ile son bulur.

Söz konusu terim “ multimodal” karma taşıma da dahil olmak üzere her

çeşit taşımada kullanılabilir.

3) Gemi Doğrultusunda Teslim ( Fas)

Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen limanda, malların gemi

doğrultusunda rıhtım veya mavnaya konmasıyla sona erer. Anılan terim

yalnızca deniz veya iç su taşımacılığında kullanılır. 5

4) Gemi Bordasında Teslim ( Fob )

Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında,

mallar gemi küpeştesini aştığı andan itibaren yerine getirilmiş olur. Mallarla

ilgili tüm gider, yitik veya hasar rizikoları bu noktadan itibaren alıcı tarafından

üstlenilir. FOB terimi satıcının malları ihraç gümrüğünden geçirmesini

gerektirir. Söz konusu terim sadece deniz yada iç su taşımacılığında

kullanılabilir.

5) Mal Bedeli ve Navlun ( Cfr )

Bu terim ile satıcı belirlenen varış limanına malı gönderebilmek için gerekli

tüm giderleri ve navlunu ödemek zorundadır. Ancak mallarla ilgili yitik veya

hasar rizikoları ile giderlerde görülebilecek artış yükleme limanında malların

gemi küpeştesini geçmesi anından itibaren satıcıdan alıcıya devredilmiş olur.

CFR terimi satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir.

Bu terim sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılabilir. 6

6) Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun ( CIf )

Bu terim ile satıcı CFR’deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ancak ek olarak

malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı deniz sigortası

temin etmek durumundadır. Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta

primini öder.

Bu terim satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir

ve sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılabilir.

7) Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim ( Cpt)

Bu terim, satıcının, malın kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için

gerekli navlunu ödediği anlamına gelir.

Malın yitik veya hasarına ait rizikolarla birlikte taşıyıcıya tesliminden itibaren

doğabilecek ek masraflar, malların taşıyıcının nezaretine verilmesinden

itibaren satıcıdan alıcıya geçer. Bu terim satıcının ihraç için malları gümrükten

geçirmesi gerektiğini belirtir ve “ multimodal ” karma taşıma da dahil olmak

üzere her çeşit taşımada kullanılabilir. 7

8) Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim ( CıP )

Bu terim ile satıcı “ CPT ” deki yükümlülüklerine aynen sahiptir ancak ek

olarak malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı kargo

sigortası temin etmek durumundadır.

Satıcı, sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta primini öder. Anılan terim

satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir ve

“multimodal” karma taşıma da dahil olmak üzere her çeşit taşımada

kullanılabilir.

9) Gümrük vergileri ödenmiş olarak teslim(DDP)

Bu teslim şekli malların ithalatçı ülkede belirlenen yerde hazır

bulundurulması ile satıcının teslim yükümlülüğünün yerine getirilmiş

olacağını öngörür.Burada satıcı malların gümrük giriş işlemleri

tamamlanmış olarak tesliminde,gümrük vergileri dahil olmak üzere

vergiler ve diğer ödemelerle birlikte bütün risk ve masrafları üstlenir.

Gümrük çıkış işlemleri,yükleme,navlun,sigorta,boşaltma işlemleri

satıcıya ,gümrük giriş işlemleri alıcıya aittir.

8

10) BELİRLENEN NOKTADAN TESLİM-(DAP)

Bu taşıma şeklinde eşyanın alıcı ve satıcı tarafından belirlenmiş olan

boşaltma yerinde (bir liman iskelesi,gümrük noktası,hava limanı )boşaltma

için hazır durumda nakliye aracının üzerinde alıcı emrine bırakılmasıdır

11) TERMİNALDE TESLİM -(DAT)

Bu terim ,eşyanın alıcı ve satıcı tarafından belirlenmiş olan terminal

noktasında (bu nokta bir liman yada gümrük antreposu veya alıcının

fabrikası olabilir)boşaltma masrafları satıcı tarafından karşılanmış olarak

alıcının emrine bırakılmasıdır.Malların belirlenen yere taşınması maliyeti ve

terminal bağlantılı zarar satıcı tarafından üstlenilmektedir.

.

9

Ödeme Şekli Malların Teslimi Ödeme Zamanı İhracatçının Riski İthalatçının Riski

Peşin Ödeme Ödeme Yapıldıktan Sonra Sevkiyattan Önce Yok

En riskli ödeme şekli .Mal bedelini peşin

ödeyen ithalatçı isteklerine uygun malı alıp

alamayacağı konusunda risk

üstlenmektedir.

Akreditifli Ödeme Ödeme Yapıldıktan Sonra

Sevkiyatla ilgili dokümanlar

alındığında veya akreditifin

türüne göre belirlenen vade

sonun da

Yok.Ancak vade söz konusu

olduğunda kur riski ile

karşılaşılmaktadır.

Yok.ancak vade söz konusu olduğunda kur

riski ile karşılaşılmaktadır.

Vesaik Mukabili Ödeme Yapıldıktan Sonra Vesikalar Bankaya

Ulaştığında

İthalatçı malları almaktan

vazgeçebilir.Bu durumdaMbal

bedelini tahsil edemeyen

ihracatçı malları geri çekmek

zorunda kalır.

Kabul kredili vesaik mukabili işlem tercih

edilmediğinde ithalatçı malları görmeden

vesaik bedelini ödemek zorunda kalır.

Mal Mukabili Ödeme Ödeme Yapıldıktan Sonra

Mallar Teslim Edildikten

Sonra

En riskli ödeme şekli.Malların

bedelini tahsil etmeden

gönderen ircatçı ödeme

konusunda ithalatçıya uymak

zorundadır.Mal bedelinin

ödenmeme riski vardır

Yok.

10

Dış ülkelerden satın alınan malların bedellerinin ödenmesi aşağıdaki şekillerde

olabilir.

- Peşin Ödeme

- Mal Mukabili Ödeme

- Vesaik Mukabili Ödeme

- Malın Elden Çıkarılmasından Sonra Ödeme

- Kabul Kredili Ödeme

- Açık Vadeli Ödeme

- Akreditifli Ödeme

11

II. DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ

Peşin Ödeme

Peşin ödeme, ihracat gerçekleşmeden önce ithalatçının bedeli ödemesi ve

ihracatçının bedeli tahsil ettikten sonra malları sevk etmesidir. Bu ödeme şekilde

ithalatçı risk altındadır. İhracatçının ise iç bir riski yoktur.

Peşin ödeme 4 şekilde söz konusu olabilir.

- Havale şeklinde

- Nakit ödeme

- Prefinansman

- Red klaus’lu akreditif

12

Havale Şeklinde

Bu ödeme şeklinde ithalatçı firma, bankasına ihracatçı adına belirli bir

tutarı ödemesi için talimat verir ve kendi ülkesindeki para cinsinden mal bedelini

öder. Mal bedeli ithalatçının bankası tarafından ihracatçının ülkesindeki bankaya

transfer edilir. Gelen havale ihracatçının bankası tarafından ihracatçı hesabına

kaydedilir. Daha sonra ihracatçı malları ithalatçıya gönderir.

Nakit Ödeme

İthalatçı, ihracatçının ülkesinde ihracatçının bankasına mal bedelini öder.

(İhracatçının ülkesindeki banka döviz alım bordrosunu düzenler. Döviz alım

bordrosuna döviz alışının ne için yapıldığı kaydedilir) İhracatçı daha sonra malları

ithalatçıya sevk eder.

13

Prefinansman

Prefinansman da bir ön ödemedir. Ancak bu ödeme şeklinde

ithalatçı ihracatçının bankasından garanti alır. Eğer ihracatçı malı sevk

etmez ise ihracatçının adına garanti vermiş bulunan banka faiz ile birlikte

yapılan ön ödemeyi ithalatçıya iade eder. Garanti veren banka ise bu

garanti karşılığında ihracatçıdan belirli bir komisyon alır. Prefinansmanda

peşin ödenen kısım için faiz tahakkuku söz konusudur.

14

Red Klaus Akreditif

Red klaus, bir akreditife kırmızı renkte yazılmış ve ihraç

olunacak malın satın alınması ile yükleme masraflarının karşılanması

amacıyla ihracatçıya, aracı bankanın avans mahiyetinde peşin ödemede

bulunma yetkisini veren bir şarttır.

1- İki firma aralarında sözleşme yaparlar.

2- İthalatçı firma ihracatçıya mal bedelini öder.

3- İhracatçı malları ithalatçı firmaya gönderir.

4- İthalatçı firma malları gümrükten çeker.

15

Mal Mukabili Ödeme

Bu ödeme şeklinde mal ithalatçı ülkeye gelir. İthalatçı firma

tarafından gümrükten çekilir ve ödeme daha sonra yapılır.

Mal mukabili ödeme ihracatçı açısından riskli, ithalatçı açısından

ise caziptir.

İthalatçı mal bedelini vadesinde nakit olarak ödemeyip,

ihracatçının göndermiş olduğu poliçeyi kabul ederse, ödeme şekli kabul

kredili mal mukabili olur.

16

1- İki firma arasında sözleşme yaparlar.

2- İhracatçı firma malı gönderir.

3- İhracatçı firma belgeleri doğrudan ithalatçıya gönderir.

4- İthalatçı firma malı gümrükten çeker.

5- İthalatçı firma kendi bankasına mal bedelini öder ve

transfer yaptırır.

17

Mal Mukabili Ödeme

Vesaik Mukabili (Belge Karşılığı) Ödeme

Vesaik Mukabili Ödemenin Tanımı

Vesaik mukabili ödeme, ithalatçı firmanın bankası tarafından

bedelin ihracatçı firma bankasına ödenmesi karşılığında belgelerin

teslimini öngören ödeme şeklidir.

Belgeler mali belgeler ve/veya ticari belgeler anlamına gelir.

Bu ödeme şeklinde mal ihracatçı tarafından sevk edildikten sonra

belgeler tahsil emri ekinde ihracatçı bankasına veya ithalatçı bankasına

verilir. Tahsil emrinde belgelerin hangi şartlarla alıcıya teslim edileceği,

ödenmemesi halinde ne yapılacağı, faiz ve komisyonun kime ait olacağı

tahsil edilen paranın ne şekilde transfer edileceği belirtilir.

18

Vesaik Mukabili Ödemenin Tanımı

19

İhracatçı bankası veya doğrudan bu talimatı alan ithalatçı bankası

da talimat gereği mal bedelini tahsil ettikten ve kabul kredili vesaik

mukabili ödeme şekli söz konusu ise, poliçenin ithalatçı tarafından

kabulünden sonra belgeleri ithalatçıya teslim eder. İthalatçı da malı

gümrükten çeker.

1- İki firma aralarında sözleşme yaparlar.

2- İhracatçı firma malları gönderir, mallar ithalatçının gümrüğüne gelir.

3- Belgeler ihracatçı bankası aracılığı ile veya doğrudan ithalatçı bankaya

gelir.

4- İthalatçı firma kendi bankasına mal bedelini öder, mal bedeli transfer

olur.

5- İthalatçı firma bankadan belgeleri alır.

6- İthalatçı firma malı gümrükten çeker.

20

Vesaik Mukabili Ödemenin Tanımı

Vesaik Mukabili Ödemede Taraflar

Amir (mudi) : Belgeleri tahsil emri ekinde bankasına veren ihracatçıdır.

Tahsile Gönderen Banka : Amirin tahsil işlemini yapması talimatını

verdiği bankadır.

Tahsil eden Banka/İbraz Eden Banka : Gönderen bankadan aldığı tahsil

talimatına göre muhataptan (ithalatçı) tahsil işlemini yapan veya poliçeyi

kabule sunan bankadır.

Muhatap : Tahsil emrine göre belgelerin ibraz edileceği ithalatçıdır.

21

Kabul Kredili Ödeme

İthalatçının, ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeyi kabul

ederek (ödeme yapmadan önce) malları almasını sağlayan bir kredi

şeklidir.

Poliçe alacaklı tarafından borçlu üzerine keşide edilen ve belirli

bir tutarın belirli bir süre içinde veya ibrazında üçüncü şahsa veya emrine

ödenmesi talebini kapsayan bir ödeme emridir. Poliçede esas itibariyle 3

kişi vardır. Poliçeyi düzenleyene keşideci, borçluya muhatap, bedelin

ödeneceği şahsa lehdar denir.

Ancak keşideci ile lehdarın aynı kişi olması mümkündür. Bu

durumda ihracatçıya hem keşideci hem de lehdar ithalatçı ise muhatap

olur.

22

Akreditifli Ödeme

Akreditif Tanımı

Akreditif, ithalatçının talimatına dayanarak, bir

bankanın belirli bir paraya kadar, belirli bir süre içinde

belirli belgeler karşılığında ve öngörülen şartların yerine

getirilmesi kaydıyla; ihracatçıya ödeme yapacağını veya

ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeleri kabul veya

iştira edeceğini ihracatçıya karşı yazılı olarak taahhüt

etmesidir

23

Akreditifte Taraflar

Akreditif Amiri

Akreditif açtıran kişi veya kurumdur. Akreditif amiri malın

alınması için satıcı ile sözleşme yapar ve bu sözleşme ile akreditifin

açılmasını kararlaştırır. Amir, akreditife dayanarak lehdara ödeyeceği

miktarı bankaya ilk talepte vermeyi yüklenir (500 md. 18).

24

Akreditifte Taraflar

b. Akreditif Lehdarı

Lehine akreditif açılan, ihraç ettiği malın bedelini akreditif

şartlarına uygun olarak ibraz ettiği vesaik karşılığında aracı bankadan

tahsil veya düzenlediği poliçenin kabulünü aracı banka kanalı ile temin

eden taraftır.

Akreditif lehdarının aracı bankaya verdiği vesaik, aracı banka

tarafından uygun bulunmazsa ancak, amirin vesaikteki farklılıkları kabul

ettiğine dair bankasına gönderilecek talimata göre parasını alır.

25

Akreditifte Taraflar

c. Amir Banka

Akreditif amirinden aldığı talimata dayanarak akreditif açan bankadır.

Akreditifin açılması, küşat mektubunun amir banka tarafından aracı bankaya

gönderilmesi ile gerçekleşir.

Amir banka küşat mektubunda belirtilen şartların gerçekleşmesi halinde

akreditif bedelini ödeyeceğini veya ihracatçı tarafından düzenlenecek poliçeyi

kabul edeceğini taahhüt eder

Amir bankanın amir ile lehdar arasındaki satış sözleşmesi ile bir ilgisi

yoktur. (Ancak bankanın sorumluluğu akreditifin şartlarına bağlıdır. Banka risk

altına girmemek için ödemede bulunurken akreditif şartlarına tamamen uyulmuş

olup olmadığını büyük bir dikkatle araştırmak zorundadır.

Bankalar vesaikin gererliliğine ilişkin sorumluluk almazlar.

26

Akreditifte Taraflar

d. Aracı banka – (İhbar Bankası – Teyid Bankası - Ödeyen Banka)

Amir bankanın akreditif açtığı, yani küşat mektubunu gönderdiği

bankadır. Bu banka akreditifi ihracatçıya bildiriyorsa aynı zamanda ihbar

bankasıdır.

İhracatçı akreditifi açan bankanın itibarını yetersiz bulduğu

takdirde kendi ülkesinde bulunan bir bankanın da keşide edilecek

poliçelerin ödeneceğine dair taahhütte bulunmasını isteyebilir.

Akreditif bedelinin amir banka tarafından ödenmediğinde kendisi

tarafından ödeneceğini lehtara taahhüt eden bankaya teyit eden banka denir.

Uygulamada çoğunlukla akreditif teyit edildiğinde ihbar eden banka ile

teyid eden banka aynı banka olur.

27

Akreditif Türleri

a. Akreditif Amirinin veya Amir Bankanın Cayma Hakkına Göre

a.a. Cayılamaz Akreditif (Gayri Kabili Rücu Akreditif)

Akreditif şartların tamamen uyarak, belli süre içinde çekilecek

poliçelerin akreditif açan banka tarafından kabul ve tediye edeceğine dair

kesin taahhüdü ifade eden akreditiftir. Gayri kabili rücu akreditif lehdarın izni

ve kabulü olmadan iptal olunamaz veya değiştirilmez

Ancak cayılamaz olduğunun akreditifte açıkça belirtilmesi gerekir.

Aksi halde bir vade bulunursa bile akreditif cayılabilen türden sayılır.

Gayri kabili rücu (cayılamaz) bir akreditif, açılışı yahut teyidi

hukuken soyut borç vaadi niteliğini taşır. Bu borç da anlaşmaya uygun

belgelerin ibrazı şartının gerçekleşmesiyle ödenebilir hale gelir.

28

a.b. Cayılabilir Akreditif (kabili Rücu Akreditif)

Lehdara haber verilmek şartıyla veya buna gerek olmadan

her an iptal edilebilen akreditiflerdir. Gayri kabili rücu oldukları

açıkça belirtilmeyen akreditifler belli bir vadesi de olsa kabili rücu

olmaktadır. Cayılabilir akreditifte, bankayla lehdar arasında

hukuken borç doğurucu bir ilişki yoktur. Akreditif diğer bir

bankaya veya şubeye devredilirse, akreditif amiri olan alıcının

cayma beyanı son olarak akreditifi elinde bulunduran bankaya

geçtiği andan itibaren hüküm ifade eder. Banka da caymadan

habersiz olarak daha önce ödemede bulunmuş veya tutarı havi bir

poliçe kabul etmişse, cayma artık hükümsüz kalır.

29

b. İkinci Bir Banka Tarafından Teyid Edilmiş Olmasına Göre

b.a. Teyidli Akreditif

Muhabir aracı banka, akreditifi lehdara ihbar ederken amir bankanın

talimatına dayanarak kendisi de taahhütte bulunabilir. Böylece akreditif açan

bankanın taahhüdü yerine getireceği hususunda muhabir banka da sorumluluk

yüklenirse buna teyitli akreditif denir. Burada lehdar yani satıcı, ihbar yapan

bankaya karşı da akreditifi açan bankanın taahhüdüne ilave olarak doğrudan

doğruya bir istem hakkı elde eder. Muhabir banka veya ihbar bankası amir

tarafından teyitli açılan akreditifi lehdara teyitli olarak bildirilmek zorunda değildir

Teyitli akreditif, daha çok gönderilene (lehdara karşı satış akdinden

doğacak haklar için yeni bir sorumluluk daha sağlamak amacına hizmet eder. Bunu

sağlamak üzere akreditif açan banka muhabirine, açılan cayılamaz akreditife ayrıca

teyidinin eklenmesini de ister. İkinci bankanın talimatı kabul ve akreditifi teyit

etmesiyle, teknik anlamda hukuken iki akreditif vücut bulmuş olur, ama lehdara

yapılacak ödeme yine tektir.

30

b.b. Teyidsiz Akreditif

Bu çeşit akreditifte muhabir banka akreditifi lehdara sadece ihbar

eder. Her hangi bir teyitte veya taahhütte bulunmaz. Lehdara ödeme ise

amir bankanın talimatına göre yapılır.

c. Bir Defa Kullanılmakla Hükmünü Kaybedip Kaybetmemesine

Göre

c.a. Adi Akreditif

Bu tip akreditifte, akreditif talimatında açıklanan limit, keşide

olunan poliçelerle bir defada kullanılınca akreditif hükmünü kaybeder.

31

c.b. Rotatif (Devreden) Akreditif

Açılan akreditifin bir miktarı veya tamamı kullanıldıkça veya poliçe

bedelleri ödendikçe eski miktarlara göre otomatikman yenilenen akreditiflerdir.

Yenilenmenin amacı, ihracatçının akreditiften aynı şartlarla yararlanarak ilk

akreditif şartlarına uygun olmak kaydıyla yeniden ihracat yapabilmesidir.

Rotatif akreditif, ithalatçı tarafından amir bankaya verilen özel talimatla açılır.

Genellikle rotatif akreditifler aynı cins malı tek bir ihracatçıdan kısım kısım ithal

eden ithalatçılar tarafından kullanılır.

32

d. Lehdar Tarafından Üçüncü Bir Şahsa Devredilebilmesine Göre

d.a. Devredilebilir Akreditif

Lehdar tarafından üçüncü bir şahısa devredilebilen akreditiflerdir.

Bunun için akreditif açılış mektubunda devredilebilir olduğu açıkça

belirtilmelidir. Açıkça belirtilmemişse akreditifin devredilmememsi şarttır.

Devirde ilk akreditifteki esas şartlar değiştirilmemekte, sadece miktar, mal

fiyatı, akreditif vadesi ve sevk tarihi tarafların kabulü ile

değiştirilebilmektedir.

Bu tür akreditiflere genellikle ilk lehdarın malın üreticisi değil,

komisyoncusu olduğu durumlarda başvurulmaktadır.

33

d.b. Bölünebilir Akreditif

İthalatçının yabancı ülkeden satın almak istediği malları tek bir

firma sağlamıyorsa, ithalatçı bölünebilir akreditif açar. Böylece açılan

akreditif kısımlara ayrılarak lehdarlara devredilebilir.

34

e. Ödeme Şekline Göre

e.a. İbrazında Ödemeli Akreditif

Gerekli belgelerin ibrazında lehdara ödemede bulunulması şartıyla açılan

akreditiftir.

İthalatçı tarafından açılan akreditif cayılmaz ve teyitli ise, teyit bankası,

(akreditifte belgelerin ibrazında ödeme yapılması öngörülüyor ise) ihracatçının

belgeleri ibrazında kuvertürün gelip gelmemesine bakmaksızın ödeme yapmakla

yükümlüdür.

İthalatçı, tarafından açılan akreditif cayılmaz ve teyitsiz ise, ihbar

bankasının ihracatçıya ödeme yapması için amir bankanın talimatı gerekir.

Bazı cayılamaz ve teyitsiz akreditiflerde vade akreditif açan bankada sona

erer. Bu durumda ihracatçıya ödeme, belgeleri kendi bankasına teslim ettiğinde

değil, belgelerin amir bankaya gelmesinden, incelenmesinden ve bedelin

ihracatçının bankasına ödenmesinden sonra yapılır

35

e.c. Vadeli Akreditif

Bu tür akreditifte lehdara ödeme, belgeleri ibraz ettiğinde değil,

belgeler alıcıya teslim edildikten sonra belirli bir vadede yapılır. Vadeli

akreditiflerde satıcı belgeleri kendi bankasına ibraz ettiği zaman bunların

bedeli yerine, bu belgelerin bedelinin akreditife belirtilen vade sonunda

kendisine ödeneceğine dair teyit bankasından veya bankadan bir

taahhütname alır.

İhracatçı bu tür akreditifte parasını almak için vade sonuna kadar

beklemek zorundadır. İhracatçının kabul kredili akreditifte poliçeyi

vadesinden önce bankasında iskonto ettirme imkanı olmasına karşılık, bu

tür ödeme şeklinde taahhütnamenin iskontosu mümkün değildir.

Bu tür akreditiflerde akreditif vadesinden başka ödeme vadesi

vardır. İthalatçı mal bedelini bu vadede öder, ihracatçı bundan sonra tahsil

eder.

36

f. Sürelerine Göre

f.a. Süreli Akreditif

Akreditif amirinin, ihracatçıya ödeme yapabilmesi için bir süre

tayin etmesi halinde açılan akreditiflere süreli akreditif denir.

f.b. Süresiz Akreditif

İhracatçıya ödeme yapılması için belirli bir sürenin mevcut

olmadığı akreditiflere süresiz akreditif denir.

37

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER

• 4.1. SEVK BELGELERİ

• a-) Malın Mülkiyetini temsil eden belgeler

• 1-) Konşimento

• 2-) Karma Nakliyat Belgesi

• b-) Malın mülkiyetini temsil etmeyen belgeler

• 1) İkinci Kaptan Makbuzu

• 2) Hava Yolu Konşimentosu

• 3) Posta Makbuzu

• 4) Havale Senedi

• 5) Fiata Belgesi

• 6) CMR Makbuzu

• 7) Rıhtım Makbuzu

38

• 4.2.SİGORTA BELGELERİ

• 1) Sigorta Poliçesi

• 2) Sigorta Şahadetnamesi

39

4.3.FATURALAR

1) Proforma Fatura

2) Orijinal Fatura

3) Konsolosluk Faturası

4) Navlun Faturası

• 4.4..DİĞER BELGELER

• 1) Menşe Şahadetnamesi

• 2) Çeki Listesi

• 3) Ambalaj Listesi

• 4) Ekspertiz Raporu

• 5) Ordino

• 6) Sağlık ve Veteriner Raporu

• 7) Dolaşım Belgeleri

• a) ATR Dolaşım Belgesi

• b) EURO 1 Dolaşım Belgesi

• c) EURO 3 Dolaşım Belgesi

• d) Umumi Mağaza Makbuzu

40

DIŞ TİCARET REJİMİ

İTHALAT REJİMİ KARARI

( 31 ARALIK 1995 tarih ve 22510mükerrer

sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. )

41

DIŞ TİCARET + KAMBİYO

MEVZUATI

GÜMRÜK KANUNU TÜRK PARASI KIYMETİNİ

İTHALAT İHRACAT KORUMA HAKKINDA KANUN

KARARI KARARI

GÜMRÜK TÜRK PARASI KIYMETİNİ

YÖNETMELİĞİ KORUMA HAKKINDA

32 SAYILI KARAR

İTHALAT İHRACAT

YÖNETMELİĞİ YÖNETMELİĞİ

TEBLİĞLER TÜRK PARASI KIYMETİNİ

KORUMA HAKKINDA

TEBLİĞLER 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN

TEBLİĞ

GENELGELER

T.C.M.B GENELGESİ

42

İTHALAT REJİMİ KARARI

GENEL HÜKÜMLER

43

– Bu kararın amacı, ithalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası

ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamaktır. İthalat, bu karar ile

bu karara dayanılarak çıkarılacak yönetmelik, tebliğler, ilgili kuruluşlara verilecek

talimatlar, çok taraflı veya iki taraflı anlaşmalar hükümleri çerçevesinde yürütülür.

– Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan, hayvan ve bitki

sağlığının korunması veya sınai ve ticari mülkiyetin korunması amaçlarıyla

ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde alınan önlemlerin kapsamı dışındaki

malların ithali serbesttir.

– İthalat bedellerinin ödenmesi, kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir.

– Eski kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla

dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali izne tabidir.

44

GENEL HÜKÜMLER

– İthalat Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ve

istisnalar haricinde, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi

numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip

olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki

tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini

yürütebilir.

45

KİMLER İTHALATÇI OLABİLİR?

– Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj,

mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri

işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine ve teçhizatın Türkiye’ ye kesin ve

geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları Müsteşarlığın iznine bağlıdır.

Söz konusu malların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken Gümrük

Vergisi miktarının tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makine

ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan

Gümrük Vergisi miktarını tamamı irad kaydedilir.

46

İTHALATA AİT ESASLAR

– Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerin ithalat ile ilgili

işlemlerinin düzenlenmesine ve yürütülmesine Dış Ticaret

Müsteşarlığı’ nın bağlı olduğu Bakan yetkilidir.

47

İTHALATA AİT ESASLAR

DAHİLDE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ

(İHRACAT:

BİRİNCİ BÖLÜM

AMAÇ, KAPSAM VE TANIMLAR

Amaç

Madde 1- Bu Tebliğ "Dahilde İşleme Rejimi Kararı"na istinaden dahilde

işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere hazırlanmıştır.

Kapsam

Madde 2- Bu Tebliğ, ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde

kullanılan, ithali vergiye tabi eşyalara uygulanacak dahilde işleme tedbirlerini

kapsar.

Tanımlar

Madde 3- Bu Tebliğde geçen; (Bazı tanımlar aşağıdaki gibidir. Madde de geçen tüm tanımlar buraya dahil edilmemiştir.)

48

Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanununun 18 inci

Maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve

bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen

girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan

elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı

tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest

dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde

yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı,

İşleme Faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi

dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale

getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya

kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu

ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın

kullanılmasını,

49

İthal Eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ham Madde,

yardımcı Madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer

almamakla birlikte çalışmasını sağlayan Madde (yakıt ve yağ dahil) ya da hizmetin

devamını sağlayan Madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesini,

İşletme Malzemesi: İhracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde

edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin

çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı

makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi,

50

Gümrük Rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, transit rejimi, gümrük antrepo

rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat

rejimi, hariçte işleme rejimi veya ihracat rejimini,

Dahilde İşleme İzin Belgesi: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata ve/veya

yurt içi alımlara imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgeyi,

Belge Süresi: Dahilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge

kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm

istisnaların uygulanacağı dönemi,

51

DAHİLDE İŞLEME TEDBİRLERİ

Madde 4- Dahilde işleme tedbirleri:

A- Şartlı Muafiyet Sistemi,

B- Geri Ödeme Sistemi'nden oluşur.

Şartlı Muafiyetin Kapsamı

Şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni

kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan

(belge/izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firma tarafından) ve serbest

dolaşımda bulunmayan ham Madde, yardımcı Madde (katalizör olarak

kullanılanlar dahil), yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme

malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik

firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata

bağlanmak suretiyle bedelli ve/veya bedelsiz ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün

gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir.

52

T E M İ N A T

Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin

belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılacak ithalattan doğan

vergi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında

Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde teminata tabidir.

Teminat;

a- Para,

b- Bankalar tarafından verilen teminat mektupları,

c- Hazine tahvil ve bonoları, unsurlarından biri veya birkaçından

oluşabilir.

53

B- Geri Ödeme Sistemi

Geri Ödemenin Kapsamı

Geri ödeme sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni

kapsamında serbest dolaşıma giren ham madde, yardımcı Madde, yarı mamul,

mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem

görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan verginin (işletme

malzemesine ilişkin katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi hariç) geri

ödenmesidir. Bu kapsamda ithal edilen eşya için gümrük idaresince, ticaret

politikası önlemleri uygulanır ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik

düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması

şartı aranır.

Ancak, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında A.TR

dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihraç edilecek işlem

görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak ham madde, yardımcı Madde, yarı

mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut

fonunun tahsil edilmesi ve bu vergilerin haricindeki vergilerin teminata

bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir.

54

BELGE/İZİN DÜZENLENMESİ

Dahilde İşleme İzni Verilecek Haller

Dahilde işleme izni kapsamında, ek-10'da yer alan listedeki eşyalar hariç

olmak üzere aşağıda belirtilen işlemlere konu eşyanın ithaline izin verilir:

a) Elyaf, iplik, ham ve mamul mensucat (astar dahil) gibi temel tekstil ham

maddeleri ile tekstil ve deri kimyasal Maddeleri dışında kalan yardımcı

Maddelerin (tela, etiket, düğme, fermuar, çıtçıt, rivet, askı, kuşgözü, şerit, kordela,

lastik vb.) 10.000 $'a kadar yapılacak ithalatını müteakip, ihraç ürünlerinin elde

edilmesinde kullanılması,

55

b) Kıymetli maden ve taşların, 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma

Hakkında Karar hükümleri çerçevesinde ithalatını müteakip, işlendikten sonra

ihraç edilmek üzere işçiliğe tabi tutulması,

c) Eşyanın korunması, görünüş ya da satış kalitesinin iyileştirilmesi, yeniden

dağıtım veya yeniden satış için hazırlanmasına yönelik işlemler,

d) Eşyanın montajı, kurulması, diğer eşyayla birleştirilmesi, bir araya

getirilmesi veya ihraç edilecek eşyanın tamamlanması dahil olmak üzere işçiliğe

tabi tutulması,

e) Eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir

edilmesi veya boyanması,

f) Eşyanın elden geçirme ve ayarlar da dahil olmak üzere onarımı,

56

g) Eşyanın baskı işlemine tabi tutulması, asorti edilmesi, etiketlenmesi,

ambalajlanması, temizlenmesi, elenmesi, fiziksel boyutunun değiştirilmesi,

kavrulması veya kabuğundan ayrılması,

h) Fide ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesme çiçek yetiştirilmesi,

i) Filmaşin ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere çivi ve tel üretimi,

j) Rulo sacın ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesilmiş sac elde

edilmesinde kullanılması,

k) Bedelsiz olarak ithal edilen eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulması

(Tarım ürünleri hariç).

Gümrük Müsteşarlığının (Gümrükler Genel Müdürlüğü) görüşü alınmak

suretiyle, Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) birinci fıkrada belirtilen

dahilde işleme izninin kapsamı genişletilebilir.

57

SÜRELER

Belge/İzin Süresi

Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre

azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir.

Ancak, gemi inşa, komple tesis v.b. ile üretim süreci 12 (oniki) ayı aşan

ürünler ve savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen

belgenin/iznin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir.

Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin

tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile

fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür.

58

Ek Süre Müracaatının Değerlendirilmesi

Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilk ithalatın yapıldığı

tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılır.

Belge kapsamında hiç ithalat yapılmaması halinde, bu fıkra

hükmü uygulanmaz.

59

İHRACAT

İhracat Rejimi

Tanım ; Bir ülkenin ihracatının düzenlenmesini desteklenmesini

ve geliştirilmesini düzenleyen bu konudaki mevzuatlar ve

uygulamalın tamamına ihracat rejimi denir.

Bu konuda yapılan mevzuat düzenlemeleri ihracat rejiminin

parçasını oluşturmaktadır.

60

İHRACAT REJİMİ KARARI

A M A Ç

Madde 1- Bu Karar'ın amacı, ihracatın ülke ekonomisi yararına

düzenlenmesini, desteklenmesini ve geliştirilmesini sağlamak için ihracatta

yetkili mercii ve uygulanacak esasları belirlemektir.

Kapsam

Madde 2- İhracatla ilgili her türlü işlem, bu Karar, ihracatla ilgili sair

mevzuat ile ikili ve çok taraflı anlaşmalar ve bunlara istinaden çıkarılacak

yönetmelik, tebliğ ve talimatlar çerçevesinde yürütülür.

61

İHRACAT YÖNETMELİĞİ

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde 1 Bu Yönetmeliğin amacı, İhracat Rejimi Kararı çerçevesinde,

ihracatın ülke ekonomisi yararına düzenlenmesini, desteklenmesini ve

artırılmasını sağlamak için ihracatta yetkili mercii ve uygulanacak usul ve

esasları düzenlemektir.

Kapsam

Madde 2 –İhracat Rejimi Kararı uyarınca yapılacak ihracat işlemleri,

bu Yönetmelik ile Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık

tarafından yayımlanacak tebliğler ve ilgililere verilecek talimatlar çerçevesinde

yürütülür.

62

İhracat Şekilleri ve Esasları

Genel esaslar

– (1) İhracat işleminin başlaması için ihracatçıların, İhracatçı

Birlikleri Genel Sekreterliğine onaylattıkları gümrük beyannamesi ile

ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvurmaları gerekir.

Ön izne bağlı ihracat

–İhracı uluslararası anlaşma, kanun, kararname ve ilgili sair mevzuat

uyarınca belli bir merciin ön iznine bağlı malların ihracatında, ilgili

mercilerden ön izin alındıktan sonra ihracat mevzuatı hükümleri uygulanır.

63

Kayda bağlı ihracat

–1 İhracı kayda bağlı mallar, Müsteşarlıkça yayımlanacak Tebliğ ile

belirlenir.

(2) İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların

ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel

Sekreterliğince kayda alınması gerekir.

(3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınmış gümrük

beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel

Sekreterliğinin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere otuz gündür.

Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan,

kısıtlama kapsamındaki malın ihracına ait kayıt meşruhatı düşülerek

onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine sunulma süresi, otuz

günden daha kısa veya daha uzun olarak Müsteşarlıkça belirlenebilir.

64

Kredili ihracat

– (1) Kredili ihracat talepleri, alıcı ile satıcı arasında imzalanan ve ihraç

edilecek malın cinsi, değeri, ödeme planı ve ödeme süresini içeren satış

sözleşmesinin aslı ve Türkçe çevirisi veyahut aracı banka tarafından

onaylanmış akreditif metinlerinin aslı ve Türkçe çevirisi ile birlikte ilgili

İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine yapılır.

(2) Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça

getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili kredili ihracat

talepleri; Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara

ilişkin talepler ise satış sözleşmesinde belirtilen esaslar dâhilinde doğrudan

İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.

65

(3) Kredili ihracat izin süresi, tüketim mallarında en çok iki, yatırım

mallarında en çok beş yıldır. Bu süreleri aşan talepler incelenip

sonuçlandırılmak üzere, ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği

tarafından, görüşü ile birlikte Müsteşarlığa intikal ettirilir.

(4) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kredili ihracat meşruhatı

düşülerek onaylanmış ihracat işlemlerine ilişkin gümrük beyannamesinin,

İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onay tarihinden itibaren otuz gün

içinde gümrük idarelerine sunulması gerekmektedir.

66

Konsinye ihracat

– (1) Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel

Sekreterliğine yapılır.

(2) konsinye ihraç talepleri; Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra,

bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri

Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.

(3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince konsinye ihracat

meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde

gümrük idarelerine sunulması gerekir.

67

(4) İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının

yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından

düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile

birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ve aracı bankaya

bildirir.

(5) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği, verdikleri konsinye ihraç izinlerine

ait bilgileri, malın kesin satışının kendilerine bildirilmesinden itibaren beş

gün içinde aracı bankaya bildirir

68

(6) Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl

içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere

istinaden müracaat edilmesi hâlinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel

Sekreterliğince iki yıl daha uzatılabilir.

(7) Süresi içinde satışı yapılan malın bedelinin kambiyo mevzuatı,

satılamaması hâlinde ise malın gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda

getirilmesi gerekir.

69

Yurt dışı fuar ve sergilere katılım ve ihracat

Madde 10 – (1) Ülkemizi temsilen katılınacak uluslararası yurt dışı fuar

ve sergiler Müsteşarlık tarafından belirlenir.

(2) Uluslararası ticari fuarlara ve sergilere, gerek ülkemizi temsilen ulusal

düzeyde gerekse bireysel olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına

gönderilecek bedelli veya bedelsiz mallar ile yurt dışında düzenlenecek bilim,

sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/sergi, konferans, seminer gibi

etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz

malların yurt dışına çıkışıyla ilgili başvurular doğrudan ilgili gümrük

idarelerine yapılır. Gümrük idareleri söz konusu malların yurt dışına çıkışı

için yapılan talepleri ilgili mevzuat çerçevesinde inceleyip sonuçlandırır.

70

(3) Gümrük idareleri, fuar/sergi hariç) ile ilgili gümrük beyannamelerinin

onaylı bir örneğini, beyannamenin kapanış tarihinden itibaren, en geç on beş

gün içinde firmanın beyan yukarıda belirtilen amaçlarla yurt dışına çıkışına

izin verdikleri bedelli ve/veya bedelsiz mallar (bilim, sanat, kültür, tanıtım

amaçlı ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine gönderir.

(4) Uluslararası ticari fuar ve sergilerde sergilenmek üzere yurt dışına

çıkarılan malların kesin satışına ilişkin talepler, geçici çıkışa esas gümrük

beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylanmasını

müteakip gümrük idarelerince sonuçlandırılır.

71

(5) Gümrük idareleri, özel organizatör kuruluşların ülkemizi temsilen

ulusal düzeyde katılacağı ticari nitelikli fuarlarda ve sergilerde,

yürürlükteki Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve Değerlendirilmesine

İlişkin Tebliğ hükümleri gereğince, organizatör kuruluşa Müsteşarlıkça

(İhracat Genel Müdürlüğü) verilmiş olan "Yeterlilik Belgesi" veya "Geçici

Yeterlilik Belgesi" (kamu ve meslek kuruluşları ile vakıflarca düzenlenen

fuarlarda bahse konu belgeler aranmaz) ile birlikte ilgili fuarın ulusal

katılım organizasyonunun söz konusu kuruluşça yapılmasının

onaylandığını gösterir uygunluk yazısını ararlar.

(6) Yukarıda belirtilen hususlar dışında kalan talepler Müsteşarlıkça

incelenip sonuçlandırılır.

72

İthal edilmiş malın ihracı

Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya

kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır. Ancak, ihracatın

desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük

mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır.

73

Serbest bölgelere yapılacak ihracat

–Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine

tabidir. Ancak, Dahilde İşleme Rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye

İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır.

74

Diğer ihracat şekilleri

– (1) Kayda bağlı ihracat, ticari kiralama yoluyla yapılacak

ihracat, takas ve bağlı muamele kapsamında yapılacak ihracat, bedelsiz

ihracat, transit ticaret ile savunma sınai dışındaki alanlarda ofset

kapsamında yapılacak ihracata ilişkin usul ve esaslar Müsteşarlığın bağlı

olduğu Bakanlıkça yayımlanan Tebliğlerle düzenlenir.

75

Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar

– (1) İhracattan sonra, kambiyo mevzuatında öngörülen mal bedeli

dövizlerin yurda getirilme süresi içinde ve mal bedeli dövizler tahsil

edilmeden önce başvurulmak kaydıyla;

a) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı bedel ve

şartlarla mal ihracına ilişkin talepler, malların geri getirilmesi veya geri

getirileceğinin kambiyo merciine taahhüt edilmesi kaydıyla, durumu gösterir

belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti

tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince,

b) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla aynı

veya farklı alıcılara satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni

satış sözleşmesine ait İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylı

faturanın ibrazından sonra gümrük idarelerince, sonuçlandırılır.

76

Alıcısına teslim edilemeyen mallar ve malların terk edilmesi

– (1) Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim

edilemeyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere

dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.

(2) Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine

ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat

Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.

(3) Uygun görülerek sonuçlandırılan talepler, aracı bankaya bildirilir.

(4) Yukarıda belirtilen hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat

kapsamında yapılmış olması hâlinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.

77

HARİÇTE İŞLEME REJİMİ KARARI

Amaç

Bu Karar; serbest dolaşımdaki eşyanın işlenmek, tamir edilmek veya

yenilenmek üzere geçici olarak ihraç edilmesi ve işlem görmüş ürünün tam

veya kısmi muafiyetten yararlanarak serbest dolaşıma girmesinin sağlanması

ile ithal edilen işlem görmüş ürünlerin aynısını veya benzerini üreten

Türkiye’deki üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi

kaydıyla ihraç eşyasının satışının teşviki amacıyla hazırlanmıştır.

Kapsam

Bu Karar; hariçte işleme rejiminin esaslarının belirlenmesine ve

yönlendirilmesine ilişkin tedbirlerin düzenlenmesini ve yürütülmesini kapsar.

78

Hariçte işleme rejimi uygulanmayacak haller

Madde 5- Hariçte işleme rejimi;

a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış

ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan,

b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest

dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya

devam eden,

c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası

çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan,

serbest dolaşımdaki eşyaya uygulanmaz.

79

Belge/izin süresi ve ek süreler

Madde 8- (1) Hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin süresi azami

12 (oniki) aydır. Ayrıca, ilgilinin gerekçeli talebi üzerine bu Karara istinaden

yayımlanacak tebliğde belirlenen süre kadar ek süre verilebilir.

(2) Bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen mücbir sebep ile

fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, hariçte

işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave süre verilebilir. Mücbir sebep

ile fevkalade hallere istinaden belgeye/izne verilecek ilave süre, mücbir sebep

ile fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir.

80

Kambiyo Mevzuatı

81

Madde 1 – (Değişik: 15/2/1954 - 6258/1 md.)

Kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli

madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi

eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarıyan her türlü vasıta

ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve

tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına

Bakanlar Kurulu salahiyetlidir

82

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA

HAKKINDA 32 SAYILI KARAR GENEL ESASLAR

Amaç, konu, yetki ve saklı hükümler

Türk parası kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar

karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere

(menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil) ilişkin tüm işlemler

ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden

belgelerin (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil), ithal ve

ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, prim tahsili suretiyle

bedelsiz ithal izni vermeye, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata,

görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait

düzenleyici, sınırlayıcı esaslar bu Karar ile tayin ve tespit edilmiştir.

83

e) Türk parası: Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre Türkiye'de

tedavülde bulunan veya tedavülden kaldırılmış olsa bile değiştirme süresi

dolmamış olan paraları,

f) Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgeler: Türk parası ile ödemede

bulunmayı sağlayan ticari ve adi senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat

çekleri, havale, mektup gibi her türlü belge ve vasıtaları,

84

TÜRK PARASI, DÖVİZ İLE KIYMETLİ MADEN,

TAŞ VE EŞYALARA İLİŞKİN HÜKÜMLER

Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurda ithali

ile aşağıda belirlenen esaslar çerçevesinde ihracı serbesttir.

i) Türkiye'de yerleşik kişiler ile, dışarıda yerleşik kişiler, bankalar ve özel

finans kurumları vasıtasıyla yurt dışına serbestçe Türk parası gönderebilirler.

ii) Yolcuların beraberlerinde en çok 5.000.- ABD Doları karşılığı Türk

parasını yurt dışına çıkarmaları serbesttir.

.

85

b) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve

tevdiatta bulunmaları serbesttir.

c) Bankalar ve özel finans kurumları, ithalat, ihracat ve görünmeyen

işlemler dışındaki yurt dışına yapılan 50.000.- ABD Doları karşılığını

aşan Türk lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden

itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.

86

Döviz

a) Türkiye'ye döviz ithali serbesttir.

b) Türkiye'de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar,

özel finans kurumları, yetkili müesseseler, PTT ile kıymetli maden aracı

kuruluşlarından döviz satın almaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz

hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar ve özel finans

kurumları vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir

87

Döviz kurları

- Yabancı paraların Türk parası karşısındaki değeri, Merkez

Bankası'nca tespit edilen usuller çerçevesinde belirlenir. Döviz alım ve

satımları işlem tarihinde geçerli kurlar üzerinden yapılır.. Mahsup

işlemleriyle ilgili döviz alım ve satım belgelerinin düzenlenmesinde işlem

tarihindeki döviz alış kurları uygulanır.

88

Kıymetli madenler, taşlar ve eşyalar

a) Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların Dış Ticaret Rejimi esasları

dahilinde Türkiye'ye ithali ve ihracı serbesttir. Ancak, işlenmemiş kıymetli

madenlerin ithal ve ihracında gümrük idarelerine beyan verilmesi esas

olup, ithalat ve ihracat Rejim, Karar ve Yönetmelikleri uygulanmaz.

İşlenmemiş kıymetli madenlerin ithali, Merkez Bankası ile kendi

mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Kıymetli Madenler

Borsası üyesi Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları tarafından yapılır. Ancak,

Kıymetli Madenler Borsası üyesi aracı kuruluşlar ithal ettikleri işlenmemiş

kıymetli madenleri üç iş günü içinde Borsaya teslim etmek zorundadır.

89

3)İşlenmemiş altın ihracatında, ihracat bedellerinin yurda

getirilmesi zorunlu değildir.

90

İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ SERBEST ANCAK TAHSİLİ VEYA KAPATILMASI BELLİ ESASLARA BAĞLI

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve

bu karara ilişkin Tebliğ’ler, bu güne kadar bir çok değişikliğe

uğramış olup en son değişiklik 8 Şubat 2008 tarih, 26781

Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan (Türk Parası Kıymetini

Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına

Dair Karar) 2008/13186 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile

düzenlenmiş ve yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş

bulunmaktadır.

91

Eski düzenlemede; her bir gümrük beyannamesi bazında

100.000 USD yi aşan ihracat bedellerinin yurda getirilmesi belli

süre ve şartlara bağlanmış ve zamanında getirilmemesi halinde

ise kambiyo suçu gereği ceza kesileceği öngörülmüş idi.

Yeni düzenlemede ise; ticari amaçlarla ihraç edilen malların

bedelinin ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara,

Türk parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması

zorunluluğu kaldırılarak, 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren

ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.

92

1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında

32 sayılı Karar:

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi, Türk Parası Kıymetini

Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 8’inci Maddesinde

aşağıdaki gibi düzenlenmiş bulunmaktadır.

“İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç

duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine

ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.”

93

2. Hazine Müsteşarlığı, Banka ve Kambiyo Genel

Müdürlüğü’nün 23 Temmuz 2009 Tarihli 2009-1 Sayılı

Genelgesi:

A ) İhracat bedellerinin tahsili

İhracat bedelleri, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32

Sayılı Karar, bu Karara ilişkin 2008/32-34 sayılı Tebliğ ve

Hazine Müsteşarlığı tarafından buna ek olarak yapılacak

düzenlemeler çerçevesinde ihracatçı ile ithalatçı arasındaki

sözleşmeye ve uluslararası kurallar ile bankacılık teamüllerine

göre firmaların yazılı beyanına istinaden döviz veya Türk Lirası

olarak tahsil edilir.

94

B ) Ödeme şekilleri

İhracat bedelleri, satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve

uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde;

- Akreditifli Ödeme

- Vesaik Mukabili Ödeme

- Mal Mukabili Ödeme

- Kabul Kredili Akreditifli Ödeme

- Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme

- Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme

- Peşin Ödeme şekillerine göre tahsil edilir. 95

D ) İhracat bedellerinin tasarrufu

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ve

anılan Karar’a ilişkin 2008-32/34 sayılı Tebliğ çerçevesinde

ihracat bedeli dövizler ilgililerce serbestçe tasarruf edilebilir. Bu

bedellerin döviz tevdiat hesaplarına alınması veya Türk Lirasına

çevrilerek kullanılması mümkün bulunmaktadır.. Bankalarca

ihracat alışı talep eden ihracatçı firmalardan başka bir belge

aramaya gerek kalmaksızın sadece firma beyanı ile gümrük

beyannamesine (GB) ilişkin bilgilerin DAB'a yazılması mümkün

bulunmaktadır. Türk Lirası üzerinden yapılan ihracatta firmanın

talep etmesi halinde DAB düzenlenebilir. Ancak, özel fatura ile

yapılan ihracatta Maliye Bakanlığı ve Dış Ticaret

Müsteşarlığı’nın görüş ve talimatlarına göre hareket edilmesi

gerekmektedir.

96

E ) İhracat bedelinin tahsili

İhracat bedeli;

1- Bankalar aracılığıyla havale şeklinde,

2- İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan

eden Türkiye’de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce efektif

olarak,

3- İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan

eden Türkiye’de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce çek

olarak,

4- Kredi kartı ile tahsil edilebilir.

97

5- İhracat bedeli Türkiye’deki bankalarca yurt dışındaki

bankalar ile gerçek veya tüzel kişilere açılan kredilerden

karşılanabilir.

6- İhracat bedelinin, ihracatçı adına açılacak DTH'ye alınması

ve bu hesaptan kısmen veya tamamen ihracat bedeli olarak

alışının yapılması mümkündür.

98

F ) İhracat bedelinin efektif olarak tahsili

1- Efektif olarak getirilen ihracat bedelinin yurt dışından

getirildiğinin tespiti gümrük müdürlüklerince onaylı Döviz Beyan

Tutanağı (DBT) ile yapılır.

2- DBT konusu efektifin ihracat bedeli olarak alışının

yapılabilmesi için;

a)Döviz Beyan Tutanağı (DBT)’nin “Geliş Sebebi” bölümünde

efektiflerin getirilme sebebinin “Ticari” olduğunun kayıtlı olması,

b)Döviz Beyan Tutanağını (DBT)’yi ibraz eden şahsın kimlik

tespitinin yapılması,

c) İhracatçının yazılı beyanının aranılması gerekir.

99

G ) İmalatçı/tedarikçi adına DAB düzenlenmesi

1- İmalatçı ya da tedarikçi tarafından yazılı olarak talep edilmesi

durumunda imalatçı ve/veya tedarikçi adına gelen dövizin alışı

yapılarak ihracat bedelinin TL karşılıkları imalatçı ve/veya

tedarikçi firmalara ödenirken DAB aracı ihracatçı adına da

düzenlenebilir.

2- Aracı ihracatçı tarafından gerçekleştirilen ihracata ilişkin

bedelin imalatçı ve/veya tedarikçiye döviz olarak temlikinden

sonra tahsil edilmesi halinde, imalatçı veya tedarikçi tarafından

söz konusu bedelin ihracat bedeli olarak alışının yapılmasının

talep edilmesi halinde bu dövizlerin ihracat bedeli açıklaması ile

imalatçı ve/veya tedarikçi firma adına alışı yapılabilir. 100

İTHALAT VE İTHALAT İLE İLGİLİ

KAMBİYO HÜKÜMLERİ

İTHALAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİ

İthalat bedelleri, ithalata aracılık eden bankalar ve özel

finans kurumlarının kendi kaynaklarından ve Bakanlıkça

belirlenecek usuller dahilinde ilgililere ait döviz hesaplarından

bankacılık teamüllerine ve alıcı ile satıcı arasındaki anlaşmalara

uygun şekilde Türk parası veya döviz olarak ödenir.

Bakanlık;

a) İthalat bedelinin ödenmesinden hesapların kapatılması

safhasına kadar yapılacak işlemlere,

b) Bedelsiz ithalata (ticari ve gayri ticari dahil)

c)Özelliği olan ithalat ile istisnai ithalata,

d)İthalatta ödeme usullerine, ilişkin esasları tespit eder. 102

DÖVİZ ÖDENMESİNİ GEREKTİREN

İŞLEMLER

- Uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya

yaptırılan hizmetler ve diğer görünmeyen işlemlerle ilgili olarak

yurt dışına Türk parası transferleri ile döviz tahsis ve transferleri

ve efektif satışları Merkez Bankası'nca belirlenecek usul, esas ve

limitler çerçevesinde bankalar ve özel finans kurumlarınca yapılır

103

DÖVİZ KAZANDIRICI İŞLEMLER

- Türkiye'de yerleşik kişiler, dışarıda yerleşik kişiler için

veya bunlar adına yurt içinde veya dışında yapmış oldukları

tüm hizmet (müteahhitlik hizmetleri dahil) karşılığı dövizler

ile dışarıda yerleşik kişiler nam ve hesabına yapılan gider

karşılığı dövizleri serbestçe tasarruf edebilirler.

104

DİĞER DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLER

Diğer döviz kazandırıcı faaliyetler aşağıda sayılmıştır:

1. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığınca yayımlanan

cari yıl yatırım programında yer alan kamu yatırımlarından

uluslararası ihaleye çıkarılanların (Yerli ve yabancı firmaların

ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olmak üzere) ihalesini

kazanan veya yabancı para ile finanse edilenlerin yapımını

üstlenen firmaların,

2. Yerli firma olması halinde, uluslararası ihalelerde tamamı

üzerinden, yabancı para ile finanse edilenlerde ise yabancı

paraya isabet eden oranda yapacakları hizmet ve faaliyetler ile

yerli imalatçı firmaların, mükerrer olmamak kaydıyla, bahse

konu işte kullanılmak üzere bu işin yapımını yüklenen firmaya

üreterek yapacakları mal ve malzeme ile hizmet satış ve

teslimleri,

105

3. Yabancı firma olması halinde, yabancı firmanın bu işte

kullanacağı mal ve malzemeyi üreten yerli imalatçı firmaların

(işi taahhüt eden firmalar dahil) yapacakları satış ve teslimleri,

Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde,

yerli firmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise yerli

imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

4. Yukarıda belirtilen alt bentleri çerçevesinde proje sahibi

kamu kurumları ile bu projeleri üstlenen firmalara yapılacak

teknik müşavirlik, mühendislik vb. hizmet satışları,

Savunma Sanayi Müsteşarlığınca onaylanan Savunma Sanayi

Projelerini üstlenmiş yerli imalatçı firmaların üreterek

yapacakları satış ve teslimleri,

106

5. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarını

üreterek Yatırım Teşvik Belgesi sahibi yatırımcılara teslim eden

yerli imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri,

6. Yerli imalatçı firmaların, Dış Ticaret Müsteşarlığınca

yayımlanan Tebliğler eki yatırım malları listesinde belirtilen

malları üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

7. Yerli imalatçı firmaların, Yatırımlarda Devlet Yardımları

Mevzuatı çerçevesinde ithal edebilecek firmalara ithal

edebilecekleri bu aksam ve parçaları üreterek yapacakları satış

ve teslimleri,

107

8. Yap-İşlet Modeli çerçevesinde yapılacak yatırım projelerini

üstlenen yerli firmaların yapacakları hizmet ve faaliyetleri,

9. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye (sabit

sermaye yatırımı nitelikli olanlar) çıkarılan yatırım malına, sınai

mamullere ve yazılım hizmetlerine yönelik ihaleleri kazanan

yerli imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,

10. Kamu kurum ve kuruluşlarınca yaptırılan uluslararası

taşımalar ile bu kurum ve kuruluşlar tarafından uluslararası

ihaleye çıkarılmış yurt içi taşımaları yüklenen yerli firmaların bu

faaliyetleri,

11. Uluslararası taşımacılıktan döviz olarak kazanılan navlun

bedellerinin yurda getirilmesi kaydıyla kara, deniz veya hava

ulaştırma hizmet ve faaliyetleri,

108

12. Yurt dışına yönelik olarak gerçekleştirilecek müteahhitlik,

müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetleri gibi döviz

kazandırıcı hizmet projeleri,

13. Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümlerine göre

yurt içinde bulunan yabancı kuruluşların yurt dışından getirme

imkanına sahip bulundukları sınai mamulleri teslim eden yerli

imalatçı firmalar ile uluslararası kuruluşlar, yabancı ülke

temsilcilikleri ve kuruluşlarına ait tesislerin yapımını ve

onarımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri,

14. Yabancı uyruklulara (diplomatik temsilcilikler ve mensupları

dahil), turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına

ülkemizde bulundukları sürede, bedelleri yurt dışındaki sağlık ve

sigorta kuruluşlarından tahsil edilmek kaydıyla döviz karşılığı

verilecek sağlık hizmetleri,

109

15. Turizm müesseseleri ile seyahat acentelerinin yurt içindeki ve

yurt dışındaki turizm faaliyetleri sırasında yaptıkları döviz

karşılığı hizmet satışları,

16. Bedelleri döviz olarak alınmak kaydıyla yurt dışında yerleşik

firmalar adına garanti kapsamında gerçekleştirilen bakım ve

onarım hizmetiyle, yabancı bandıralı gemi, uçak veya tırların

bakımı ve onarımı ile bunlara yapılan mal (yakıt ve madeni yağlar

hariç) ve hizmet satışları,

17. Yerli firmalarca, ihraç ürünlerimizin pazarlanması amacıyla

yurt dışında mağaza açılması veya işletilmesi,

110

18. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye

çıkarılan maden havzalarından rödövans karşılığında maden

çıkarımı ve işletmesiyle ilgili üretim faaliyetleri,

19. Yurt içinde yerleşik haber ajanslarınca, yurt dışındaki yayın

organlarına görüntülü veya görüntüsüz haber satışları."

20. Yurt dışına yönelik olarak gerçekleştirilecek müteahhitlik,

müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetlerinde, işin proje

safhası da dahil olmak üzere yapılan işlemlerle bu konuda

düzenlenen kağıtlar, damga vergisi ve harç istisnasından

yararlandırılacaktır.

111

SERMAYE HAREKETLERİ

Sermaye Hareketleri ; Bir ülkede yerleşik kişilerin veya

kuruluşların yabancı bir ülkede yerleşik kişilere kuruluşlara

fon aktarması veya ondan aktif satın almak üzere fon

gönderilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Uluslar arası sermaye hareketleri ödemeler bilançosundaki

yerine göre ikiye ayrılmaktadır.

Kısa Vadeli Sermaye Harekeleri; Geri ödeme süresi 1 yılın

altında olan sermaye hareketleridir.

112

Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri ; Geri ödeme süresi 1

yıldan fazla olan sermaye hareketleridir.

Ödemeler bilançosunun cari işlemler bölümünde uzun vadeli

sermaye hareketleri yer alır.Kısa vadeli sermaye hareketlerinde

ise sadece denkleştirici olmayanlar bu kısma dahil

edilmektedir.Sermaye hareketlerinin çoğu bağlı krediler,

program ve proje kredileri sağlanmaktadır.Genelde bunlar

şarta bağlı borçlar olarak sermaye girişi sağlamaktadır

113

TÜRKİYE’YE GELECEK YABANCI

SERMAYE

Madde 12- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de şirket kurmak,

mevcut ve kurulacak şirketlere iştirak etmek ve şube açmak

suretiyle yatırım yapmaları ve her türlü mal ve hizmet üretimine

yönelik faaliyetlerde bulunmaları ile irtibat bürosu açmaları 6224

sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanununa göre gerekli izni

almak, verilen izinler çerçevesinde faaliyette bulunmak ve

öngörülen sermayeyi getirmek kaydıyla serbesttir.

Türkiye'de yerleşik kişilerin dışarıda yerleşik kişilerle lisans,

know-how, teknik yardım ve yönetim anlaşmaları yapmaları

6224 sayılı Kanuna göre gerekli izinleri almak kaydıyla

serbesttir.

114

TÜRKİYE’DEN GİDECEK

YERLİ SERMAYE Madde 13- Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında veya

Türkiye'deki serbest bölgelerde yatırım yapmak veya ticari

faaliyette bulunmak üzere şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları

ve şube açmaları için, 5 milyon ABD Doları veya eşiti dövize

kadar nakdi sermayeyi bankalar veya özel finans kurumları

aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri

çerçevesinde ihraç etmeleri serbest olup, 5 milyon ABD

Dolarını aşan nakdi ve/veya ayni sermaye ihracına Bakanlıkça

izin verilir.

115

Türkiye'de yerleşik kişilerin yurtdışında irtibat bürosu,

temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş

masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalar ve özel finans

kurumlarınca transferi serbesttir.

116

MENKUL KIYMETLER a) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının

yurda girişi ve çıkışı serbesttir.

b) Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye'de

yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya halka arz olunacak sermaye

piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde

Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt

dışında satışı serbesttir.

c) Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye'de menkul kıymet ve

diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç etmeleri ve bunların

halka arz ve satışı Sermaye Piyasası Mevzuatı hükümleri

çerçevesinde yapılır. 117

GAYRİMENKUL KIYMETLER

Madde 16- Dışarıda yerleşik kişilerin satın aldıkları veya sahip

oldukları gayrimenkul ve gayrimenkule müteferri ayni hakların

gelirleri ve satış bedellerinin bankalar ve özel finans kurumları

vasıtasıyla transfer ettirilmesi serbesttir. Dışarıda yerleşik

kişilerin gayrimenkul ve gayrimenkule müteferri ayni hakları

iktisabı ve satışı ile ilgili işlemler Tapu ve Kadastro Genel

Müdürlüğü ile bankalar ve özel finans kurumlarınca üçer aylık

dönemler itibariyle dönemi izleyen 30 gün içinde Hazine ve Dış

Ticaret Müsteşarlığına bildirilir.

118

Mücbir sebep halleri

Madde 16 – (1) Mücbir sebep kabul edilebilecek haller;

a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato

ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, şahıs

firmalarında firma sahibinin ölümü,

b) Grev, lokavt ve avarya hali,

c) İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve

işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla

hesapların kapatılmasının imkansız hale gelmesi,

ç) Tabii afet, harp ve abluka hali,

d) Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,

e) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,

119

Konu : Dış Ticaret İle İlgili Hesap Planı ve

Uygulaması

120

121

MUHASEBE

Tanım = Mali nitelikteki olayları

Kaydeden

Sınıflandıran

Raporlayan

Yorumlayan bir bilimdir.

122

MALİ TABLOLAR

Tanım : “Muhasebe süreci içinde kaydedilen ve raporlanan

bilgilerin zaman aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olanlara

iletilmesini sağlayan araçlardır.”

Mali Tablo Çeşitleri: Mali tablolar muhasebe uygulamaları

genel tebliğinde Temel Mali tablolar ve ek mali tablolar olarak ikiye

ayrılır.

123

Mali Tablolar

Temel Mali Tablolar Ek Mali Tablolar

1- Bilânço 3- Satışların maliyeti Tablosu

2- Gelir Tablosu 4- Fon akımı Tablosu

5- Nakit akım Tablosu

6- Kar dağıtım Tablosu

7- Öz kaynaklar Tablosu

Mali Tablolardan Yararlananlar

İç Kullanıcılar

a) Yönetim organları

b) İşletme sahip ve

hissedarları

124

Dış Kullanıcılar

a) Yatırımcılar

b) Çalışanlar

c) Borç Verenler

d) Satıcılar

e) Devlet

f) Toplum

Kasa, Çekler, Bankalar (Yabancı

Paralar) Uygulama

125

100-KASA HESABI

a)Niteliği:

Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL

karşılığının izlenmesi için kullanılır.

b) Bölümlenmesi:

İşletmeler kendi ihtiyaçlarına göre bölümleyebilir. Tek düzen hesap

planındaki hesapların bölümlenmesinde her işletme kendi durumuna

göre alt kırılımları açabilir.

126

100 KASA HESABI

• Ulusal Paralar

Merkez Kasası

Şube Kasası

• Yabancı Paralar

Dolar Kasası

EURO Kasası

127

c) İşleyişi:

Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya

yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Yabancı paralar bu hesaba

TL cinsinden kayıt edilir. Ancak yabancı paraların miktar itibari ile

takip edilmesi gerekir. İşletmeler isterlerse yabancı paraları nazım

hesaplarda takip edebilirler. Hesap daima borç bakiyesi verir veya

sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez.

128

d) Değerlemesi ve Envanteri:

V.U.K’ nun 284. üncü Maddesi hükümlerine göre ulusal para

mevcutları itibarı değer (muhasebedeki kayıtlı yazılı değer ) ile

değerlenir. Yabancı paralar ise V.U.K 280’inci Maddesine göre

borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin oluşumunda muvazaa

varsa rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Borsada işlem görmeyen

yabancı paralar için ise maliye bakanlığının yayımladığı kurlar

esas alınır. İşletmeler yabancı para ile yaptıkları işlemleri işlem

tarihindeki TL karşılıkları ile kayıtlara geçirir. Yılsonunda yabancı

paraları efektif alış kuru ile değerlerler. Değerleme sonucunda

olumlu kur farkları 100 Kasa hesabına borç, 646 Kambiyo karları

hesabına alacak yazılır. Olumsuz kur farkları ise 100 Kasa

hesabına alacak 656 Kambiyo zararları hesabına borç yazılır.

129

V.U.K.’unun 283 no.lu genel tebliğine göre;

a) Merkez bankası efektif alış kuru nakit paralar için

uygulanır. Ancak yabancı para için efektif kur bulunmadığı taktirde

döviz alış kuru esas alınır.

b) Merkez bankası döviz alış kuru nakit olmayan yapancı

paralar için uygulanır. Bu grupta; bankada bulunan yabancı paralar,

döviz cinsinden düzenlenen senetler, kıymetli evraklar, senetsiz

alacak ve borçlar bulunur.

130

YABANCI PARALAR

Ülkemizde döviz alım ve satım işlemleri Türk parasını koruma hakkında kanun

ve buna bağlı mevzuat çerçevesinde yapılmaktadır.

Gerçek ve tüzel kişiler yabancı para cinsinden mal veya hizmet satmaları halinde

Yabancı Paralar TL’ ye çevrilerek kasa hesabının altında “Yabancı Paralar

Hesabında” izlerler.

Evülasyon: Yabancı para mevcutlarının kayıtlı değeri dönem sonundaki kur

üzerinden bilânço günü değerine yükseltilir veya indirilir. Bu değerleme işlemine

evülasyon denir

Günümüzde Yabancı Paralar ticari mal gibi alınıp satılmaktadır. Bu noktadan

hareketle Yabancı Paraların kayıt edilmesinde ve Kambiyo Kar, Zarar Hesabının

tespitinde iki yol izlenir. 131

1. Aralıklı Envanter Yöntemi

132

B Yabancı Paralar Hesabı (TL) A

Alış Kuru Satış Kuru

Borç Tarafı Toplamı Alacak Tarafı Toplamı

Bu yöntemde yabancı paralar alındığında alış kuru ile Kasa

hesabının borcuna, satış kuru ile alacağına yazılır. Dönem

sonlarında elde kalan Yabancı Para tutarı değerleme günündeki kur

ile değerlenir. Satışlar ve satış maliyeti arasındaki fark Kambiyo Kar

ve Zararını verir.

133

2. Sürekli Envanter Yöntemi

B Yabancı Paralar A

Alış Kuru Alış Kuru

Bu yöntemde Yabancı Paralar alış kuru ile bu hesabın borcuna

satıldığında ya da elden çıkarıldığında alış kuru ile alacağına yazılır.

Ancak bu yöntemde Yabancı Para elden çıkarıldığında mutlaka

elden çıkarılan Yabancı paranın alış bedeli ile satışı arasında

kambiyo kar veya zarar hesabının yapılması gerekir.

Örnek:

X İşletmesinin Yabancı Paraya ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir. ( KDV ihmal edilmiştir. )

• 12.12.200.. tarihinde $ kuru 1.20 TL iken 2.000 $ lık mal peşin satılmıştır.

• 15.12.200.. tarihinde $ kuru 1.25 TL iken 3.000 $ lık mal peşin satılmıştır.

• 16.12.200.. tarihinde $ kuru 1.30 TL iken 1000 $ bozdurulmuş, vadesi geçmiş vergiler ödenmiştir.

• 20.12.200.. tarihinde 1.500 $ bozdurulmuş ve satıcıya borç ödenmiştir. $ kuru 1.35 TL dir.

• Dönem sonundaki $ kuru 1.40 TL’ dir.

134

İstenen:

Yukarıdaki verilere göre;

1. Aralıklı envanter yöntemine

2. Sürekli envanter yöntemine göre muhasebe kayıtlarını yapınız?

Çözüm:

Aralıklı envanter yöntemi ( Bu yöntemde kasaya giren dövizler

alış, çıkışlar ise satış kuru ile muhasebeleştirilir. Kurların böyle

olduğu varsayımı ile her iki sisteme göre problem çözülmüştür. )

135

1-____________12.12.200.. __________ 100-Kasa Hesabı 2.400,00 $ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 2.400,00 2000$ x 1.20 Dövizli mal satış kaydı 2- ____________12.12.200.. __________ 900-Borçlu Nazım Hesap 2.000,00 910-Alacaklı Nazım Hes. 2.000,00 Dövizli işlem nazım hesap kaydı 3- ____________15.12.200.. __________ 100-Kasa Hesabı 3.750,00 $ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 3.750,00 3000 $ x 1.25 4- ___________15.12.200.. ___________ 900-Borçlu Nazım Hesap 3.000,00 910-Alacaklı Nazım Hes. 3.000,00

136

5- ___________16.12.200.. ___________ 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya 1.300,00 Taksitl. Vergi ve Diğer Yüküm. Hs. 100- Kasa Hesabı 1.300,00 $ kasası 1000 $ x 1.30 6- ___________16.12.200.. ___________ 910-Alacaklı Nazım Hesap 1.000,00 900-Borçlu Nazım Hesap 1.000,00 7- ___________ 20.12.200.. ___________ 320-Satıcılar Hesabı 2.025,00 100-Kasa Hesabı 2.025,00 $ kasası. 1.500 $ x 1.35 8-________________ / ____________ 910-Alacaklı Nazım Hesap 1.500,00 900-Borçlu Nazım Hesap 1.500,00 ________________ / _____________

137

Y. P. ( $ ) Envanteri ve Kambiyo K / Z hesaplanması

$ mevcudu (900’lü Hesap Bakiyesi)= 2.500,00x1.40= 3.500.-

$ kasa hesabı kalanı (6.150,00 – 3.325,00) = (2.825.-)

_________

Kambiyo Karı = 675.-

_______________31.12.200…___________

100-Kasa Hesabı 675,00

$ kasası

646-Kambiyo Karları 675,00

Kambiyo karı

________________ / _______________

138

Sürekli Envanter Yöntemine Göre Bu problem FİFO’ ya göre çözülmüştür. 1-_____________12.12.200.. ___________ 100-Kasa Hesabı 2.400,00 $ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 2.400,00 2.300 $ x 1.20 2- ____________12.12.200.. ___________ 900-Borçlu Nazım Hesap 2.000,00 910-Alacak Nazım Hs. 2.000,00 3- ____________ 15.12.200..___________ 100-Kasa Hesabı 3.750,00 600-Yurtiçi satışlar 3.750,00 3.000$ x 1.25 4- _________15.12.200.. ______________ 900-Borçlu Nazım Hesap 3.000,00 910-Alacak Nazım Hesap. 3.000,00 _______________ / ________________

139

5- __________ 16.12.200.. ___________ 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya 1.300,00 Taksitl. Vergi ve Diğer Yüküm. Hs. 100 - Kasa Hs. 1.200,00 646 - Kambiyo Karları 100,00 1.000 $ x 1.30 = 1.300,00 1.000 $ x 1.20 = 1.200,00 Kambiyo Karı = 100,00 6- _________ 16.12.200.. ___________ 910-Alacaklı Nazım Hesap. 1.000,00 900-Borç Nazım Hesap 1.000,00 7- __________ 20.12.200.. __________ 320-Satıcılar Hesabı 2.025,00 100-Kasa Hes. 1.825,00 646-Kambiyo Karları 200,00 1.000 $ x 1.35 = 1.350,00 1.000 $ x 1.20 = 1.200,00 Kambiyo Karı = 150,00 500 $ x 1.35 = 675,00 500 $ x 1.25 = 625,00 Kambiyo Karı= 50,00 8-______________ / _______________ 910-Alacaklı Nazım Hesap. 1.500,00 900-B. Nazım Hesap 1.500,00 ________________ / ______________

140

$ Envanteri

$ kalanı ( 900 ‘lü hesap bakiyesi ) 2.500,00 x 1.40 = 3.500,00

$ kasa hesabı kalanı ( 6.150,00 – 3.025,00 ) = 3.125,00

________

Kambiyo Karı = 375,00

___________ 03 / 12 / 2001 __________

100-Kasa Hesabı

$ kasası.

375,00

646-Kambiyo Karları 375,00

Yılsonu kambiyo karı

_______________ / _________________

141

Görüleceği üzere her iki kayıt sisteminde de Kambiyo Karı aynıdır.

101- ALINAN ÇEKLER HESABI

a) Niteliği:

Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz

tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini

sağlar.

b) Bölümlenmesi:

İşletmeler kendi ihtiyaçlarına göre alınan çekleri banka, banka takip

edebilecekleri gibi, banka ayrımı yapmadan çek portföyü şeklinde de takip

edilebilir.

101-Alınan Çekler

TL cinsinden çekler

Portföydeki çekler

Tahsildeki çekler

Teminattaki çekler

Karşılıksız çekler

Yabancı paralı çekler

$ Çekleri

ۂekleri

142

c) İşleyişi:

Alınan çekler yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro

edildiğinde alacak kaydedilir.

d) Değerlemesi ve Envanteri

Alınan çekler; TL cinsinden olanlar kayıtlı değerleri ile değerlenir.

Yabancı paralı çekler ise döviz alış kuru ile değerlemeye tabi tutulur.

Dönem sonunda çek mevcudu ile hesap kalanının denkliği aranır. Çek

mevcudu ile hesap kalanı arasında fark çıkarsa farkın nedeni araştırılır

ve belirlenen nedene göre işlem yapılarak denklik sağlanır.

Ayrıca dönem sonunda; portföyde bulunan çeklerin içerisinde vadesi

ertesi yıla ait olanlar ayrılarak, muhasebe uygulamaları genel tebliği ve

muhasebenin temel kavramlarından ‘’özün önceliği’’ kavramı gereği

121-Alacak Senetleri hesabının altına ileri tarihli çekler olarak

kaydedilir.

143

Örnek:

X İşletmesi $ kuru 1,00 TL iken 1.000 $ lık çek almıştır. 31.12 tarihindeki $ kuru ise 1,25 TL dır. Bu bilgilere

göre muhasebe işlemleri şöyle olacaktır.

___________________ / _______________

101-Alınan çekler

Yabancı paralar

1.000,00

120-Alıcılar hesabı

1.000$ x 1, 00TL

1.000,00

________________31.12 ______________

101-Alınan çekler 250,00

646-Kambiyo karı 250,00

1.000$ x 1.25 = 1.250,00

1.000$ x 1,00 = 1.000,00

_____________

Kambiyo karı = 250,00

___________________ / ______________

144

Örnek (Yabancı paralı çeklerin tahsili) :

X işletmesi $ kuru 1,00 TL iken 1.000$ tutarında çek almıştır. Bu çeki bankaya tahsile vermiştir. Çekin tahsil

edildiği günkü kur 1.10 TL dır. Ayrıca banka çekin tahsili ile ilgili olarak 7.50 TL masraf yaptığını firmaya dekontla

bildirmiştir.

_________________ / _________________

101-Alınan çekler Y.P. Çekler 1.000,00

120-Alıcılar hesabı 1.000,00

1.000$x1,00-TL

_________________ / _________________

101-Alınan çekler Hes.

Tahsildeki çekler

1.000,00

101-Alınan çekler Hes.

Portföydeki çekler Y.P.

1.000,00

_________________ / _________________

102-Bankalar Hes.

780-Finansman Giderleri

1.100,00

7.50

101-Alınan çekler Hes.

Tahsildeki çekler

102-Bankalar Hes.

646-Kambiyo karları

1.000,00

7.50

100,00

1.000$x1,10 =1.100,00

1.000$x1,00 =1.000,00

Kambiyo karı = 100,00

_________________ / _________________

145

102- BANKALAR

a) Niteliği:

Bu hesap, işletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına

yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.

b) Bölümlenmesi:

Sadece bir bankanın tek şubesinde para bulunduran işletmenin bu paraları

defteri kebir bazında izlemesi mümkündür. Ancak birden çok banka ve

şubelerle çalışılması, vadeli-vadesiz döviz cinsinden hesapların açılması halinde

yardımcı hesapların açılması gerekebilir. Firmalar kendi ihtiyaçlarına göre bu

hesabı bölümleyebilirler.

102-Bankalar Hesabı

İş bankası

Yapı kredi

Ak bank

Döviz Tevdiat Hes.

-Vadesiz Döviz Tevdiat Hes.

-Vadeli Döviz Tevdiat Hes. 146

c) İşleyişi:

Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü

kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

d) Değerlemesi ve Envanteri:

Bu hesabın değerlemesi mukayyet değer (kayıtlı değer) üzerinden yapılır. (V.U.K.md.

281) Bankalardaki yabancı para cinsinden mevduatlar ise V.U.K. 280 md. göre

değerlenir. Döviz tevdiat hesaplarına yatırılan ve çekilen paralar ise o tarihteki döviz

efektif alış kuru ile değerlendirilerek Türk parası karşılıkları hesaplarına geçirilir.

Döviz Hesapları ve Değerleme

Örnek: X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.

1- 20.11 tarihinde $ kuru 1.30- TL iken bankaya 10.000.- $ yatırmıştır.

2- 30.11 tarihinde $ kuru 1.35- TL iken müşteri bankaya 5.000.- $ havale

göndermiştir.

3- 03.12 tarihinde $ kuru 1.38- TL iken bankadan 8.000.- $ çekilmiş, satıcıya olan

borç ödenmiştir.

4- 20.12 tarihinde $ kuru 1.40- TL iken 3.000.- $ çekilmiş alınacak iş makinesi için

avans verilmiştir.

5- Dönem sonundaki $ kuru 1.39- TL’dir.

147

Çözüm:

1 _____________ 20.11 ____________________

102-Bankalar Hes. 13.000,00

Döviz Tevdiat Hes.

100-Kasa 13.000,00

10.000$ x 1.30-

2 _____________ 20.11 ____________________

900-Borçlu Nazım Hes. 10.000,00

$ Vaziyeti (Banka)

910-Alacaklı Nazım Hes. 10.000,00

3 ____________ 30.11____________________

102-Bankalar

Döviz Tevdiat Hes.

6.750,00

120-Alıcılar Hes. 6.750,00

5.000$x1.35-

4 _____________ 30.01 ____________________

900-Borçlu Nazım Hes. 5.000,00

910-Alacaklı Nazım Hes. 5.000,00

5 _____________ 03.12 ____________________

320-Satıcılar Hes. 11.040,00

102-Bankalar 10.400.00

646-Kambiyo Karları Hes. 640,00

8.000$x1.38,00= 11.040,00

8.000$x1.30,00= 10.400,00

Kambiyo

Karı=

640,00

148

6 _____________ 03.12 ____________________

910-Alacaklı Nazım Hes. 8.000,00

900-Borçlu Nazım Hes. 8.000,00

7 _____________ 20.12 ____________________

259-Verilen Avanslar 4.200,00

102-Bankalar Hes. 3.950,00

646-Kambiyo Karları 250,00

2.000 $ x 1.40 = 2.800,00

2.000 $ x 1.30 = 2.600,00

Kambiyo Karı = 200,00

1.000 $ x 1.40 = 1.400,00

1.000 $ x 1.35 = 1.350,00

Kambiyo Karı

=

50,00

8 _____________ 20.12 ____________________

910-Alacaklı Nazım Hes. 3.000,00

900-Borçlu Nazım Hes. 3.000,00

9 _____________ 31.12____________________

102-Bankalar 160,00

646-Kambiyo Karları Hes. 160,00

________________ / ____________________

149

103- VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)

a) Niteliği:

İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı

ödemeler bu hesapta izlenir.

b) Bölümlenmesi

İşletmeler bu hesabı kendi ihtiyacına göre bölümlemesi mümkündür.

103-Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri

İş Bankası çekleri

Y. Kredi Bankası çekleri

Ak bank çekleri

Yabancı Paralı Çekler

c) İşleyişi:

Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme

emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar

hesabına alacak kaydedilir.

Bu hesap pasif karakterli, varlıkları düzenleyici, aktifte 102 No'lu hesabın

altında onu nete indirgeyen bir hesaptır. İlk kayıt bu hesabın alacağına yapılır.

Ya alacak bakiyesi verir ya da sıfır bakiye verir. Hiçbir zaman borç bakiyesi

vermez. 150

Örnek:

1- 12.12 tarihinde x işletmesi $ kuru 1,20 TL iken satıcı firmaya 5.000 $’lık çek vermiştir. Çekin vadesi 15.02…

dir.

2- 31.12 tarihindeki $ kuru 1,30 TL’dir.

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

1 _____________ 12.12____________________

320 Satıcılar Hesabı 6.000.-

103 Verilen Çekler ve Ödeme

Emirleri Y. Paralı Çekler

6.000.-

5.000 $ X 1,20

2 _____________31.12_____________________

656 Kambiyo Zararları (-) 500.-

103 Verilen Çekler ve Ödeme

Emirleri

500.-

5.000 $ x 1,30 = 6.500.-

5.000 $ x 1,20 = 6.000.-

Kambiyo Zarar = 500.-

________________ / ____________________

151

İhracat ile İlgili Hesaplar

Uygulamalar

152

İHRACAT HESAPLARI

Dış Ticaret İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken

Hususlar

1)Yabancı para birimi ile ifade edilen işlemler gerçekleştiklerinde Türk lirasına

çevrilerek kaydedilir.(Muhasebenin temel kavramlarından para ile ölçülebilme kavramı

gereği.)Türk Lirasına çevirme işleminde varsa fiili işlem kuru, yoksa TCMB döviz alış kuru

esas alınır.

2)Mali tabloların çıkarılması anında yabancı para birimiyle ifade edilen varlık ve

yabancı kaynak hesapları güncelleştirilir. Yani değerlendirme yapılarak muhasebeleştirilir.

Varlıklar arasında yer alan efektif unsurlar (nakit para) TCMB efektif alış kuru üzerinden

değerlenerek muhasebeleştirilir.

Değerleme gününde ticari alacaklılar dışındakiler kambiyo K/Z hesapları ile

muhasebeleştirilir.

3)Yabancı para cinsinden var olan yurt dışı ticari alacakların değerlendirilmesinde

-aynı dönemde ortaya çıkan kur farkları hasılat ve hasılat düzeltmesi olarak

dikkate alınır. Tek düzen hesap planındaki(TDHP)601 yurt dışı satışlar ve 612 diğer

indirimler hesabı ile muhasebeleştirilir.

-sonraki dönemde ortaya çıkan kur farkları ise kambiyo K/Z (646-656) hesapları

muhasebeleştirilir.

4) Finansman giderlerinin muhasebeleştirilmesinde ortaya çıkan kur farkları faizler

ve benzeri giderler; ilgili dönemde maliyet olarak sonraki dönemlerde ise maliyet yâda gider

olarak işlenebilir. 153

154

İHRACAT İLE İLGİLİ BAZI KISA BİLGİLER

A- MAL İHRACI

B- HİZMET İHRACI

İhracat:

Bir malın yada değerin yabancılaşmasıdır. Bir malın veya değerinin

yürürlükteki ihracat mevzuatı ve gümrük mevzuatına uygun şekilde fiili

ihracatın yapılması veya kambiyo mevzuatına göre bedelinin (bedelsiz ihracat

hariç) yurda getirilmesinin veyahut müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek

sair çıkışlardır.

Fiili İhracat:

İhraç konusu malın gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde muayenesinin

yapılıp taşıta yüklenmesini, bir yerden veya muhtelif yerlerden bir defada veya

kısım kısım gelmekte olan dökme veya diğer eşyada yüklemenin

tamamlanmasını veyahut gümrük mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul

edilecek sair çıkışlardır.

Özellik arz etmeyen (serbest ) ihracat

Kayda bağlı ihracat

Takas veya bağlı muamele yoluyla ihracat

Ticari kiralama yoluyla ihracat

Transit ticaret

Bedelsiz ihracat

Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri

Kredili ihracat

Konsinye ihracat

Sınır ticareti yoluyla yapılan ihracat

Serbest bölgelere yapılan ihracat

İthal edilmiş malların ihracatı

İhracat çeşitleri isim olarak aşağıdaki gibidir:

155

Özellik Arzetmeyen (serbest) İhracat

İhracatçı; ihracatçı birliklerine onaylatmış olduğu gümrük

beyannamesi ile ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvurarak

ihracatı gerçekleştirir.

Bedelsiz İhracat:

Bedeli, yürürlükteki kambiyo mevzuatı çerçevesinde yurda

getirilmesi olmaksızın yurt dışına kesin olarak mal çıkarılması…

Kayda Bağlı İhracat :

Gümrük beyannamesinin fiili ihracattan önce ihracatçı

birliklerince kayda alındığı ihracat şeklidir. 156

Konsinye İhracat:

Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere; yurt dışındaki alıcılara,

komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine mal

gönderilmesidir.

İhracatçı birlikleri gümrük beyannamesinin üzerine konsinye ihracat meşruhatı

düşer.

Konsinye gönderilen malın fiili ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin

satışının yapılması gerekir.

Haklı ve mücbir sebeplerin varlığı halinde süre uzatılabilir.

Kredili İhracat:

İki veya çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydı ile ihracat

bedelinin kambiyo mevzuatında öngörülen süreleri aşacak şekilde yurda

getirilmesine imkan tanıyan ihracat şeklidir.

İhracatçı gümrük birliklerince gümrük beyannamesi üzerine kredili ihracat

meşruhatı düşülerek beyannameler onaylanır.

Fiili ihraç tarihinden itibaren kredili ihracat süresi dayanıksız tüketim

mallarında 2 yıl diğerlerinde 5 yılı geçemez.

157

Transit Ticaret:

Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark olmak üzere malların transit

olarak veya doğrudan doğruya bir ülkeden başka bir ülkeye

satılmasıdır.

Takas ve Bağlı Muamele:

İki ülke arasında olmak üzere ihraç veya ithal edilen mal, hizmet

veya teknoloji transferi bedelinin kısmen veya tamamen mal, hizmet,

teknoloji transferi veya kısmen dövizle karşılanmasıdır.

Bağlı Muamele ise:

İkiden fazla taraf arasında yapılan takas işlemidir. 158

Ticari Kiralama Yolu İle İhracat:

Malların bir bedel karşılığında belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak yurt

dışına çıkarılmasıdır.

Kiralama sözleşmesi müsteşarlığın iznine bağlıdır. Kira süresi bir yıldır. Zorunlu

hallerde ek süre verilebilir. Kira süresinin bitiminden itibaren bir ay içinde mal

yada dövizin yurda getirilmesi zorunludur.

İthal Edilmiş Malların İhracı:

İthalat rejimi çerçevesinde ithal edilmiş ve vergileri ödenmiş veya kullanılmış

yabancı malların, ihracı özellik arz etmeyen ihracat kapsamında sayılır.

Dolaylı Offset:

Özellikle savunma, havacılık ve ileri teknoloji alanlarında gerçekleştirilen projeler

ve kamu kurum ve kuruluşlarının açacakları her türlü uluslar arası ihale ve özel

şirketlerin yapacakları büyük çaplı dış alımlarda ülkemiz sınai ve ticari

kapasitesini, projeyle doğrudan ilgisi olmayan alanlarda gerçekleştirilecek ihracat

yolu ile artırmak üzere yabancı firma yada kuruluşların taahhüdünü kapsayan bir

anlaşma çeşididir. 159

Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri:

Yurtdışında inşaat, tesisat ve montaj işi yapan müteahhitlerin,

yapacakları işlerle ilgili makine, teçhizat ve ekipman inşaat

malzemeleri, işçilerin ihtiyacı olan tüketim Maddelerinin ihracatı

bu kapsamda yer alır. Kesin ihracatta dövizi yurda getirme süresi 1

yıldır.

Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat:

Türkiye’nin siyasi sınırları içinde yer alan, ancak gümrük kanunu

açısından yurt dışı sayılan serbest bölgelere yapılan ihracattır.

Sınır Ticareti Yolu İle Yapılan İhracat:

Sınır ve kıyı illerinin ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile komşu

ülkelerin sınır ve kıyı yörelerinde karşılıklı olarak yapılan ticari

işlemlerdir.

160

Referans No :

Mal Kodu :

Fatura No. /Tarih :

Teslim Tarihi :

Yabancı Para Değeri TL Değeri

HASILAT ……………… ………………

Mal Satış Tutarı ……………… ………………

Kur Gelirleri ……………… ………………

KDV İadesi ……………… ………………

Destekleme Primi ……………… ………………

Komisyon Gelirleri ……………… ………………

Diğer ……………… ………………

MALİYET ………………

Mal Alış Bedeli ………………

İhracat Giderleri ……………… ………………

Navlun ……………… ………………

Sigorta ………………

Akreditif ………………

Masrafları ………………

Banka Masrafları ………………

Komisyon Giderleri ……………… ………………

Kredi Faizleri ………………

Kur Zararları ………………

Diğer ………………

İHRACAT KAR VEYA ZARARI ……………… ………………

161

HİZMET İHRACI KDV Kanunu’nun 11 / a bendinde yurt dışındaki müşteriler için yapılan

hizmet teslimleri KDV’sinden istisnadır.

Hizmet istisnasından yararlanmak için olması gereken koşullar KDVK/12.

Maddesinde isim isim sayılmıştır. Hizmet ihracının şartları:

1- Hizmet Türkiye’de yurt dışındaki bir müşteri için yapılmış olmalıdır.

2- Fatura veya benzeri nitelikteki belge yurt dışındaki müşteri adına

düzenlenmelidir.

3- Hizmet bedeli döviz olarak Türkiye’ye getirilmelidir.

4- Hizmetten yurt dışında yararlanılmalıdır.

Mal ihracında; mal gümrükten geçerken görülmekte muayenesi yapılmakta ve yurt

dışı edilmektedir. Hâlbuki hizmet ihracında bunların hiçbirisi olmamaktadır. Bu

nedenle ödemeler bilançosunda görülmeyen kalemler de yer almaktadırlar. Hizmet

ihracı istisnası; faturanın müşteri adına düzenlendiği ve hizmetin ifa edildiği

dönemde bedeli döviz olarak Türkiye’ye gelmesi beklenilmeden ihracat istisnası

kapsamında dönem KDV Beyannamesiyle beyan edilecektir.

Ancak bu şekilde beyan edilen işlemlerle ilgili yüklenilen ve indirim konusu

yapılamayan vergilerin KDV Kanununun 32. Md. Kapsamında iadesi, hizmet bedeli

dövizin Türkiye’ye getirilmesinden sonra mümkün olacaktır.

162

ALACAKLAR

Alacak: Bir malın teslimi hizmetin görülmesi ya da borç verilmesi karşılığında ortaya çıkan belirli bir parayı isteme

hakkına alacak denir.

Bu tanım hareket edildiğinde;

Ticari Alacakları

Ticari Alacağın

Vadesine Göre

Ticari Olmayan

Diğer Alacaklar

Kısa Vadeli

Alacaklar

D.D.H.P

12 No'lu Grup

Uzun Vadeli

Alacaklar

T.D.H.P

22 No'lu Grup

Mal Teslimi

+

Hizmet Görülmesi

Bir şeyi Ödünç Verme

Ticari Olmayan

Alacaklar

Kısa Vadeli

Alacaklar

13 No'lu Grup

Uzun Vadeli

Alacaklar

23 No'lu Grup

163

120 ALICILAR HESABI

a) Niteliği:

Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz

alacaklarının izlenmesi için kullanılır. Finansal kiralamadan doğan senetsiz alacaklarda bu hesapta izlenir.

b) Bölümlenmesi: İşletmeler ihtiyaçlarına göre bölümleyebilirler

120-Alıcılar Hesabı

01- Yurtiçi Alıcılar

02- Yurtdışı Alıcılar

c) İşleyişi:

Senetsiz alacağın doğması ile bu hesaba borç tahsil edilmesi halinde (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar

dâhil) alacak kaydedilir. Bu hesap satışın gerçekleşmesi halinde satışa konu olan mal ve hizmet bedelleri ile bunlara ilişkin

giderler ve anlaşma uyarınca yürütülen faizler nedeni ile borçlanır. Alıcının nakden veya hesaben yaptığı ödemeler, satıştan

iadeler ıskontolar nedeni ile alacaklanır. Bu hesap borç kalanı verir veya sıfır kalan verir.

d) Değerlemesi ve Envanteri: Alıcılardan olan alacaklar TL cinsinden ise VUK 281. Maddesine göre mukayyet

değer ile değerlenir. Yabancı paralı alacaklar ise VUK 280 md. göre Maliye Bakanlığınca tespit edilen döviz alış kuru ile veya

Merkez Bankası alış kuru ile değerlenir.

Bu hesabın envanteri müşterilerden alman C/H teyitleri ile saptanır. Dönem sonunda alacak bakiyesi verenler 340 no'lu hesaba

aktarılır. 164

Yurt dışı alıcılar hesabı Yurt dışı alıcılar hesabı, alıcılar hesabının yardımcı hesabıdır. Yurt

dışına mal veya hizmet ihraç eden kurumların yurt dışından alacakları

için kullanılan hesaptır.

Mal ihraç eden firmalarda fiili ihraç tarihi, hizmet ihraç eden firmalarda

faturanın düzenlendiği ve bedelin Türkiye’ ye getirildiği tarihteki döviz

alış kuru ile değerlenmiş tutar bu hesaba borç 601 Yurt dışı satışlara

alacak kaydedilir.

Ayrıca fiili ihraç tarihinden, dönemin sonuna kadar (31.12...xx) ortaya

çıkan olumlu kur farkları 601 Y. dışı satışlar hesabına alacak, olumsuz

kur farkları ise 612 nolu hesaba gider yazılır. Dönemin sonundan sonra

ertesi yıl ortaya çıkan olumlu kur farkları 646 No’ lu hesaba, olumsuz

kur farkları ise 656 No’ lu hesaba kaydedilir. 165

Örnekler = X ltd. şti. nin .....Yılı / 8 ay ihracat bilgileri şöyledir.

1- 10/8 tarihinde 10.000 $’lık ihracatı $ kuru 1,10 TL iken fiilen

gerçekleştirilmiştir.

2- 20/8 tarihinde $ kuru 1,20 TL iken ihracat bedelinin % 70 ‘i bankaya gelmiş,

TL’ ye çevrilmiş DAB düzenlenmiştir.

3- 31.12 tarihindeki $ kuru 1,40 TL’ dir.

4- 31.01 tarihinde ihracat bedelinin geriye kalan tamamı bankaya gelmiştir. $

kuru 1,45 TL’dir.

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm: Bu tür problemin çözümünde iki yol izlenir.

166

I. çözüm Yolu: (Aralıklı Envanter Yöntemi):

1_______________________10/8 ______________________

120 Alıcılar

Y. Dışı

11.000,00

601 Yurt dışı Satışlar 11.000,00

10.000 $ x 1,10

Fiili İhracatın gerçekleşmesi

2 _______________________20/8 ______________________

102 Bankalar 8.400,00

120 Alıcılar

Y. Dışı

8.400,00

7.000 $ x 1,20

İhr. Mal bedelinin % 70’inin gelmesi

3 ______________________31/12 ______________________

102 Alıcılar 1.600,00

601 Yurtdışı Satışlar 1.600,00

Yıl Sonu

4 _______________________31/01 ______________________

102 Bankalar 4.350,00

120 Alıcılar

646 Kambiyo Karları

4.200,00

150,00

3.000$ x 1,45 = 4.350,00

3.000$ x 1,40 = 4.200,00

Kambiyo Karı = 150,00

_________________________ /_________________________ 167

2_______________________20/8 _______________________

102 Bankalar 8.400,00

120 Alıcılar

Y. Dışı

601 Yurt dışı Satışlar

7.700,00

700,00

7.000 $ x 1,20 = 8.400

7.000 $ x 1,10 = 7.700

Kambiyo Karı = 700

3______________________31/12_______________________

120 Alıcılar

Y. Dışı

900,00

601 Yurt dışı Satışlar 900,00

3.000 $ x 1,40 = 4.200,00

3.000 $ x 1,10 = 3.300,00

Kambiyo Karı = 900,00

4___________________ 31/01/2002_____________________

102 Bankalar 4.350,00

120 Alıcılar

Y. Dışı

646 Kambiyo Karları

4.200,00

150,00

3.000 $ x 1,45 = 4.350,00

3.000 $ x 1,40 = 4.200,00

Kambiyo Karı = 150,00

_______________________ / _______________________

168

121- ALACAK SENETLERİ

a) Niteliği:

Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet

satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar. Finansal kiralama

işlemlerinden doğan senetli alacaklar da bu hesapta izlenir.

b) Bölümlenmesi:

Alacak senetleri hesabı işletmelerin gereksinimlerine göre alt kırılımlara

ayrılabilir.

121-Alacak Senetleri

01. Ulusal para cinsinden senetler

Portföydeki senetler

Tahsildeki senetler

Teminattaki senetler

Senet yenileme Hesabı

Protestolu Senetler

İleri tarihli Çekler

02. Yabancı para cinsinden senetler

169

Örnek:

X işletmesinin yabancı paralı senetlere ilişkin bilgileri aşağıdaki

gibidir.

1- 15.11… tarihinde $ kuru 1,40 TL iken müşteriden 5.000 $’lık

senet almıştır. Senedin vadesi 15.02… ( Ertesi yıl ) dır.

2- 31.12… tarihindeki $ kuru 1,39 TL’dir.

3- 15.02… tarihindeki $ kuru 1,41 TL’dir.

170

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm:

1______________15.11___________

121 Alacak Senetleri 7.000

Yabancı Paralı Senetler

120 Alıcılar 7.000

5.000 $ x 1,40

2______________15.11___________

900 Borçlu Nazım Hesap 5.000

910 Alacaklı Nazım Hesap 5.000

3______________31.12___________

656 Kambiyo Zararları 50

121 Alacak Senetleri 50

Yabancı Paralı

5.000 $ x 1,39 = 6.950

5.000 $ x 1,40 = 7.000

Kambiyo Zararı = 50

Yıl Sonu değerlemesi

4______________15.02___________

100 Kasa 7.050

121 Alacak Senetleri 6.950

646 Kambiyo Karları 100

5.000 $ x 1,41 = 7.050

5.000 $ x 1,39 = 6.950

Kambiyo karı = 100

5______________/ ______________

910 Alacaklı Nazım Hesap 5.000

900 Borçlu Nazım Hesap 5.000

______________/ _______________

171

128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR

a) Niteliği:

Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış

veya protesto edilmiş yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya

icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.

172

Konuya İlişkin Açıklamalar:

1) Şüpheli Alacaklar (V.U.K. 323 Md.): Ticari ve Zirai

kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;

Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;

Yapılan Protestoya veya yazı ile bir defadan fazla

istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan

dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;

şüpheli alacak sayılır.

Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün

tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.

Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında

gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan

miktara inhisar eder.

Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil

edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir. 173

2) Değersiz Alacaklar: Kazai bir hükme veya kanaat verici bir

vesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersiz

alacaktır.

Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf

değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara

geçirilerek yok edilirler.

174

3) Vazgeçilen Alacaklar: Konkordato veya sulh yolu ile

alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterinde özel bir

karşılık hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktan

vazgeçildiği yılın sonunda başlayarak üç yıl içinde zararla itfa

edilmediği takdirde kar hesabına aktarılır.

Bu tür alacaklara vazgeçilen alacaklar denir. Bu alacakların en

önemli özelliği konkordato veya sulh yolu ile tahsilinden

vazgeçilmiş olmasıdır. Bu durumda alacaklı ve borçlu bir protokol,

mutabakat imzalar ve notere onaylatırlar. Mutabakat kalınan parasal

tutar alacaklı yönünden değersiz hale gelir ve gider yazılır.

175

129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

a)Niteliği:

“128- Şüpheli Ticari Alacaklar” için ayrılacak karşılıklarla,

perakende satış yöntemi kullanarak bilânço gününden önceki iki

hesap döneminde vadesinde tahsil edilmeye alacakların ilgili

dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının

değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle

bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı

alacaklarda karşılık teminatı aşan kısmı için ayrılır. Bu hesap amaca

uygun olarak bölünebilir. 176

ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYIRABİLMENİN ŞARTLARI

1) Alacağın ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili

olması gerekir. (Diğer alacaklardan da ayrılabilir. Ancak K.K.E.G olarak dikkate

alınır.)

2) Bilânço usulüne göre defter tutmaları gerekir.

3) Alacağın dava veya icra safhasında bulunması gerekir.

4) Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu

tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük

alacaklar.

5) Alacağın teminatlı olmaması (Teminatlı alacaklarda teminatlı kısım hariç)

6) Karşılığın bilânçoda gösterilmesi gerekir.

7) Şüpheli alacak karşılığı alacağın Şüpheli hale geldiği dönemde ayrılabilir.

8) Avanslar için Karşılıklı ayrılamaz

9) Konkordato olayı şüpheli alacak ile ilgilendirilemez

10) Holding ve bağlı kuruluşlar arasında ticari işlemlerden kaynaklanmayan

alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz

11) Hatır senetleri için karşılık ayrılmaz

177

Örnek: X İşletmesinin ihracatına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.

1- 10/09... tarihinde $ için döviz alış kuru 1,00 TL iken 10.000 $’lık fiili ihracat

gerçekleşmiştir.

2- 25/09 ... tarihinde $ kuru 1,10 TL iken 5.000 $ bankaya gelmiş ve TL’ ye

çevrilmiştir.

3- 20/11 ..... tarihinde $ kuru 1,20 TL iken 5.000 $’ ın tahsili şüpheli hale gelmiş ve

karşılık ayrılmıştır.

4- 31/12 .... tarihinde $ kuru 1,30 TL’ dir.

5- 01/04 .... tarihinde (ertesi yıl) 5.000 $’ın tamamı $ kuru 1,40 TL iken tahsil

edilmiştir.

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

178

1___________10/09 _____________

120 Alıcılar

Y. dışı

10.000,00

601 Yurt dışı satışlar hesabı 10.000,00

10.000 $ x 1,00

Fiili İhracatın Kaydı

2___________25/09 _____________

102 Bankalar Hesabı 5.500,00

120 Alıcılar

Y. dışı

601 Yurt dışı satışlar hs.

5.000,00

500,00

5.000 $ x 1,10 = 5.500,00

5.000 $ x 1,00 = 5.000,00

Kambiyo Karı = 500,00

İhracat mal bedelinin kaydı

________________/ _______________ 179

3_____________20/11 ___________

128 Şüpheli Ticari Alacaklar 6.000,00

120 Alıcılar Y. dışı

601 Yurt dışı satışlar hesabı

5.000,00

1.000,00

5.000 $ x 1,20 = 6.000,00

5.000 $ x 1,00 = 5.000,00

Kambiyo Karı = 1.000,00

Şüpheli hale gelmesi

4_____________20/11 ___________

654 Karşılık Giderleri 6.000,00

129 Şüpheli Ticari Alacaklar

Karşılığı

6.000,00

Karşılık Ayrılması

_____________ / _____________ 180

5_____________31/12 ___________

128 Şüpheli Ticari Alacaklar 500,00

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 500,00

5.000 $ x 1,30 = 6.500,00

5.000 $ x 1,20 = 6.000,00

= 500,00

Yılsonunda Değerlenmesi

6____________01/04 ____________

102 Bankalar 7.000,00

128 Şüpheli Ticari Alacaklar

646 Kambiyo Karı

6.500,00

500,00

5.000 $ x 1.40 = 7.000

5.000 $ x 1.30 = 6.500

= 500

Şüpheli Alacağın Tahsili

7____________01/04 ____________

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 6.500,00

644 Konusu kalmayan karşılıklar 6.500,00

Karşılık hesabının kapatılması

________________/ _______________ 181

KDV Hesapları İadeler Uygulamalar

182

KATMA DEĞER VERGİSİ HESAPLARI

Tek düzen muhasebe sisteminde bulunan KDV hesapları şunlardır.

Hesap Kodu Hesap ismi

190 Devreden KDV

191 İndirilecek KDV

192 Diğer KDV

291 Gelecek Yıllarda indirilecek KDV

292 Diğer KDV

391 Hesaplanan KDV

392 Diğer KDV

492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV 183

190- DEVREDEN KDV

a) Niteliği:

Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer

vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

190.01- Devreden KDV

c) İşleyişi:

“191- İNDİRİLECEK KDV” hesabının “391-HESAPLANAN KDV”

hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki bakiyesi dönem sonlarında söz konusu

hesaba karşılık bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak

indirimler kaydedilir. “

184

191- İNDİRİLECEK KDV

a) Niteliği:

Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve

izlendiği hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

İndirilecek KDV si

Satışlardan iade alınan mallar KDV

Sabit kıymet KDV

Yüklenilen KDV

c) İşleyişi:

“Mal ve hizmet alımlarından doğan indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılan

indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler ile indirilemeyen ve “190- DEVREDEN KDV” hesabına aktarılan borç

bakiyesi bu hesaba alacak yazılır.

d) Değerleme ve Envanteri

Bu hesap mukayyet değer ile değerlenir. Ay sonlarında bu hesap 391-Hesaplanan KDV hesabıyla

karşılaştırılıp, devreden KDV si varsa 190-Devreden KDV hesabına, ödenecek KDV si çıkmış ise 360-Ödenecek

Vergi ve Fonlar hesabına aktarıldığından bakiye vermez. 185

192- DİĞER KDV HESABI

a) Niteliği:

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip,

fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin,

ertelemenin 1 yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlediği hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

Tescil edilen KDV

Terkin edilecek KDV

İade talep edilecek KDV

c) İşleyişi:

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve

tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı

mukabili bu hesaba borç kaydedilir.

d) Değerlemesi ve Envanteri:

Değerlemesi mukayyet değer ile yapılır. Dönem sonunda ilgili KDV’ler

kontrol edilip yasal konumunu koruyup korumadığına bakılır varsa gerekli düzeltme

işlemleri yapılır. 186

193-PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI

a)Niteliği:

Mevzuat gereğince peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler

ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.

b)Bölümlenmesi:

-Geçici vergi

-Gelir vergisi

-Diğer vergiler

-İade alınacak KDV

c)İşleyişi:

Peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar, bu

hesaba borç yazılır. Dönem sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak

olan indirimi teminen “37-BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI” grubunda bulunan “371- DÖNEM KARININ

PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE GİDER YÜKÜMLÜLÜKLERİ” hesabının borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak

tutur”370-DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI hesabının tutarından fazla

olamaz. Aktarılmayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır

d)Değerlemesi ve Envanteri:

Bu hesap kalanları mukayyet değer ile değerlenir. Dönem sonunda bu hesap 371 No’lu hesaba aktarılır. Ancak

aktarılan bu tutar 370 no’lu hesaptan fazla olamaz. Ayrıca mevduat faizleri ve bu hesap karşılıkla kontrol edilerek

mutabakat sağlanır. 187

391- HESAPLANAN KDV HESABI

a) Niteliği:

Bu hesap; teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi ile işlemi

gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

% 1 Hesaplanan KDV

% 8 Hesaplanan KDV

% 18 Hesaplanan KDV

Fazla ve yetersiz hesaplanan KDV

Alış iadesi hesaplanan KDV

c) İşleyişi:

Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir.

Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi, “191- İNDİRİLECEK KDV” ve/veya “190- DEVREDEN

KDV” hesapları ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi “191- İNDİRİLECEK KDV” ve/veya

“190- DEVREDEN KDV” hesaplarının bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere “360-

ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR” hesabına aktarılarak kapatılır. 188

392- DİĞER KDV HESABI

a) Niteliği:

Bu hesap; teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen Katma Değer Vergisi ve ihraç kaydıyla satış

nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek Katma Değer Vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir.

b) Bölümlenmesi:

Tecil edilen KDV ( Ertelenen KDV )

Terkin edilecek KDV

c) İşleyişi:

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma

değer vergisi, aktifteki ilgili hesabın borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonunda

aktifteki ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilmek suretiyle işlem görür.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen Katma Değer Vergisi bu

hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak kaydedilir.

Vergi dairesince tecil olunan Katma Değer Vergisi “391- Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabı”nın borcu

mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda borçlusunun alacağı mukabili bu hesaba borç

kaydedilir.

İhracatın gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan katma değer vergisi “391-Hesaplanan Katma Değer Vergisi

Hesabı’nın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir. 189

KATMA DEĞER VERGİSİNDE İADE HAKKI DOĞURAN İŞLEMLER

İSTİSNA: Vergiye tabi olması gereken bir vergi konusunun yine kanunun açık

hükmü uyarınca vergilendirilmemesidir.

KDV ‘de istisna; Mal teslimi ve hizmet ifasında bulunanların bu işlemleri

dolayısıyla KDV hesaplayıp beyan etmek zorunda olmadıklarını ifade eder.

KDV kanununda istisnalar aşağıdaki gibidir.

1- TAM İSTİSNA

Tanım: İstisna kapsamına giren işlemlerle ilgili alış ve giderler dolayısı ile

yüklenilen vergilerin indirimine ve indirilemeyen vergilerin iadesine imkân tanıyan

istisnadır.

A-İhracat (KDV/Madde 11)

1- Mal ihracı – Hizmet İhracı

2- İhraç kaydı ile tecil terkin uygulanarak yapılan teslimler

3- Dâhilde işleme ve geçici kabul rejimleri kapsamında tecil-terkin

uygulanan ham Madde ve yardımcı Madde teslimi

4-Yolcu beraberi eşya ihracı

5-Bavul Ticareti

6-Yabancı taşıma işleri yapanlar ile fuar ve sergilere katılanların

aldıkları mal ve hizmetler

190

B- Deniz, Hava, Demiryolu taşıma araçları istisnası (KDV/13/g)

1-Araçların bakım onarımı

2-Araçların imalatı-inşası, teslimi ithalatı

C- Liman ve hava meydanlarında araçlar için yapılan hizmetler

D- Değerli madenler ve petrol arama faaliyetlerinde bulunanlara yapılan teslim

ve hizmetler

E-Teşvik belgeli makine teçhizat teslimleri

F-Liman ve hava meydanı inşası ve yenilenmelerine ait teslim ve hizmetler

G-Güvenlik kuruluşlarının ve tedarikçilerinin silah cihaz alışları ve yatırım

harcamaları

H-Uluslar arası taşımacılık

İ- Diplomatik istisna

-Yabancı devletlerin diplomatik misyonu

-Uluslar arası kuruluşların ve mensupları 191

2- Uluslar arası anlaşma hükümleri gereğince uygulanan tam istisnalar

3- İndirimli oranda vergilendirilen işlemler

4- Kısmi tevkifat uygulanan işlemler

a) Tekstil ve konfeksiyon sektöründe fason ve ham Madde teslimleri

b) Kamu kurum ve kuruluşları ile banka ve finans kuruluşlarına yapılan

yapım işlemleri, makine, teçhizat demirbaşların bakım onarımları, yemek servisi,

bahçe, çevre bakımı ile temizlik, güvenlik, danışmanlık ve denetim hizmetleri

c) İşgücü temini hizmeti

d) İthalinde vergi uygulanmayan akaryakıtların yurt içi teslimi

e) Hurda metal, kâğıt, cam teslimlerinde istisnadan vazgeçilmez

f) Artıklardan elde edilen plastik ham Maddesi

g) Külçe bakır, alüminyum, çinko ve bunlardan mamul ham Maddeler

5- Fazla ve Yersiz Ödenen KDV

a) İndirim hakkına sahip olmayanlara iade

b) İndirim hakkına sahip olanlara iade

192

İADE HAKKI DOĞURMAYAN İSTİSNALAR

A- KISMI İSTİSNALAR

Tanım: İstisna kapsamına giren işlem dolayısı ile yüklenilen vergilerin indirimine imkân verilmiyorsa kısmı istisna söz

konusudur.

1- İTHALAT İSTİSNASI

a) Gümrük kanununa bağlı muafiyetler

b) Millileşmemiş malların teslimi

c) Serbest bölge rejimi

d) Geri gelen mallar

e) Dahilde teslimi KDV den müstesna olan malların ithali

2- KÜLTÜR, EĞİTİM, SAĞLIK VE SOSYAL AMAÇLI İSTİSNALAR

B- ULUSLAR ARASI ANLAŞMA HÜKÜMLERİ GEREĞİNCE UYGULANAN İSTİSNALAR

C- GEÇİCİ İSTİSNALAR

1- İNDİRİM HAKKI TANINMAYAN GEÇİCİ İSTİSNALAR

2- İNDİRİM HAKKI TANINAN GEÇİCİ İSTİSNALAR

193

TAM İSTİSNALAR

İHRACAT İSTİSNASI

KDV kanununun 11. Ve 12. Maddeleri ihracat istisnası düzenleyen maddelerdir.

- Mal ihracı

- Hizmet ihracı

- Bavul Ticareti

- Yolcu beraberi eşya ihracı

- İhracatçılara yapılan ihraç kaydı ile teslimlerde tecil terkin uygulaması

- Dahilde işleme rejimi kapsamındaki malların imalinde kullanılacak ham ve yardımcı maddelerin yurt

içinden alımında tecil-terkin uygulaması

MAL İHRACI – HİZMET İHRACI

İhracat teslimi ve yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler

1. Bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır:

a) Teslim yurt dışındaki bir müşteriye veya bir serbest bölgedeki alıcıya ya da yetkili gümrük antreposu

işleticisine yapılmalıdır.

b) Teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest

bölgeye vasıl olmalı ya da yurt dışındaki müşteriye gönderilmek üzere yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır.

Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcı adına hareket eden yurt içindeki firmalar veya bizzat

alıcı tarafından işlenmesi veya herhangi bir şekilde değerlendirilmesi durumu değiştirmez. 194

2. Yurt dışındaki müşteri tabiri; ikametgâhı, işyeri, kanunî ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılar ile yurt içinde

bulunan bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakil en faaliyet gösteren şubelerini ifade eder. Bir hizmetin yurt

dışındaki müşteriler için yapılan hizmet sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır.

a) Hizmetler yurt dışındaki bir müşteri için yapılmış olmalıdır.

b) Hizmetten yurt dışında faydalanılmalıdır.

MAL İHRACINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR

1- İHRACAT İSTİSNASININ BEYANI

- KDV uygulamasında ihracat istisnası malların T.C. gümrük bölgesinden geçerek bir dış ülkeye vasıl olduğu

ya da malların serbest bölgeye çıktığı ya da yetkili gümrük antreposuna konulduğu tarihteki KDV beyannamesinde beyan

edilir.

- İhracat istisnasında fiili ihraç tarihi esastır. Fiili ihraç tarihi malın yurt dışı edildiği tarihtir. İntaç tarihi ise

malın gümrüğe sevk edilip muayenesinin tamamlandığı tarihtir. Malın gümrüğe sevki ile fiilen yurt dışı edildiği tarih aynı

ise ihraç tarihi ile intaç tarihi aynı olacağından o dönem KDV beyanında beyan edilir.

- Bu konuda başka önemli bir husus ise faturanın düzenlendiği tarih ile fiili ihraç tarihinin ay bazında (fatura

Mart ayında düzenlenmiş fiili ihracat Nisanda gerçekleşmiştir.) ya da yıl bazında (fatura 30.12.2010 düzenlenmiş fiili

ihracat 2011 de gerçekleşmiş) farklı olması halidir.

2- İHRACAT BEDELİNİN BEYANINDA UYGULANACAK DÖVİZ KURU

İhracat faturasının döviz cinsinden düzenlenmesi halinde ihracat bedeli faturada gösterilen döviz tutarının fiili

ihracın gerçekleştiği tarihteki merkez bankası alış kuru üzerinden kayıt ve beyan edilir.

195

3-YURT DIŞINA SATILMAK ÜZERE MAL GÖNDERİLMESİ

Yurt dışındaki şubelere komisyonculara bunlar tarafından satılmak üzere

konsinye anlaşma çerçevesinde mal gönderilmesi halinde bunların

komisyoncu ya da şube tarafından alıcıya satıldığı tarih itibarı ile beyan

edilecektir.

Bu anlamda satış yapılmadığı sürece fuar ve sergilere götürülen numune

mallar için ihracat istisnası uygulanmayacaktır.

4-MÜTEAHHİTLERİN YURT DIŞINDAKİ İNŞAATLARA

MAKİNE VE EKİPMAN GÖTÜRMESİ

Yurt dışında inşaat yapan müteahhitlik yapan kurumların bu amaçla kesin

olarak yurt dışına götürdükleri makine teçhizat ve malzemeler ihracat

istisnasından yararlanır. Geçici olarak götürülen istisnadan

yararlanamazlar. 196

• 5-YURT DIŞINA GEÇİCİ İHRACAT YOLU İLE

ÇIKARILAN MALLARIN SATILMASI

• Yurt dışına geçici ihracat yolu ile çıkarılan malların yurt dışında

iken satılması halinde fiili ihracat tarihi malın geçici ihracının

yapıldığı tarih olmakla birlikte KDV yönünden ihracat

istisnasının, kesin ihracatla ilgili gümrük beyannamesindeki intaç

tarihine ilişkin vergilendirme döneminde beyanı gerekir.

• 6-TRANSİT İHRACAT

• Bu tür ihracatta yurt dışındaki mallar Türkiye’de serbest dolaşıma

girmeden yine yurt dışına satılmaktadır. Bu uygulama KDVK

Md.6/a ya göre vergisinin konusunu oluşturmamaktadır. Bu

nedenle verginin konusunu oluşturmayan bir hususun

istisnasından da söz edilemez. Dolayısı ile KDV beyannamesine

dahil edilemez. Bunlarla ilgili KDV ödenmiş olsa dahi KDVK

30/a uyarınca indirim konusu yapılmayacaktır.

197

7-İHRACAT SAYILAN YURT İÇİ SATIŞLAR

İhracatı teşvik mevzuatı hükümlerine göre bazı yurt içi satışlar ihracat olarak değerlendirilir. Malların T.C

gümrük hattını geçmediği sürece (Bavul ticaretinde yetkili gümrük antreposuna konulan mallar hariç) KDV yönünden

ihracat istisnası uygulaması mümkün değildir. Sonuç olarak ihracat sayılan yurtiçi satışlar KDV ye tabidir.

8-MİLLİLEŞMEMİŞ MALLARIN SATIŞI

T.C sınırları içinde bulunmayan malların satışı KDVK/I maddesine göre KDV konusuna girmemektedir.

Ancak teslim anında Türkiye’de bulunan fakat millileşmemiş malların yurt dışına satışında KDV uygulanmaz. Örnek;

Türkiye’de kaza yapan batıktan çıkarılan gemilerin satışında KDV hesaplanmayacaktır.

9-SINIR VE KIYI TİCARETİ

Sınır ve kıyı ticaretinde bazen mallar bir bedel karşılığında satılmakta, bazen de takas söz konusu olmaktadır.

Bu tür ticarette gümrük beyannamelerinin yanında sınır veya kıyı ticareti yetki belgesi de aranır. Gümrük beyannameleri

yerine düzenlenen tahakkuk varakaları da istisna uygulaması için geçerli belgedir. 198

10- AYNİ SERMAYE İHRAÇI

Yurt dışındaki şubelere veya iştirak edilen kurum ve kuruluşlara ayni sermaye

olarak mal götürülmesi halinde gümrük beyannamesi düzenlemek şartı ile ihracat

istisnasından yararlanılır.

11- POSTA YOLU İLE YURT DIŞINA MAL GÖNDERİLMESİ

Gümrük beyannamesi düzenlemek şartı ile posta yolu ile yurt dışına mal

gönderilmesi ihracat istisnasına girmektedir.

12- KISMİ İSTİSNA KAPSAMINA GİREN MALLARIN İHRACI

Bu kapsamdaki mal ve hizmetlerin ihraç edilmesi halinde bunlar ile ilgili

yüklenilen KDV nin indirimi ve iadesi mümkündür.

13- GEMİLERE YAPILAN TESLİMLER

Uluslar arası sefer yapan yerli veya yabancı gemilere doğrudan ya da acenteler

aracılığı ile su, kumanya, yakıt, teknik teçhizat gibi mal ve malzemelerin gümrük

beyannamesi düzenlenmesi şartı ile teslimi halinde ihracat istisnasından yararlanır. 199

14- GÜMRÜK HATTI DIŞI EŞYA SATIŞ MAĞAZALARI

Bu anlamdaki satış yerlerine gönderilen mallar için ihracat istisnası

uygulanmaz. Ancak bu mağazalardan alış veriş yapan kişilere satılan mallar için

KDV kanununun 16/1-c Maddesi kapsamında istisna uygulanır. (giriş ve çıkış yapan

yolcuların alabilecekleri mallar ile sınırlı olmak üzere) Bu durumda söz konusu

malların alımında ödenen KDV aynı kanunun 30/g bendi gereği indirim konusu

yapılamaz, gider olarak dikkate alınır.

15- İHRAÇ EDİLEN MALLARIN ZAYİ OLMASI

İhraç edilen malların T.C gümrük bölgesini geçtikten sonra çalınması,

doğal afet ve benzeri şekilde zayi olması ve alıcısına ulaşamaması ihracat istisnası

uygulanmasına engel teşkil etmez. Bu mallar için yüklenilen KDV nin iade olarak

alınması mümkündür.

16- MAL İHRACINDA UYGULANACAK VADE FARKLARI

İhracatçının sonradan vade farkı uygulaması ve bu fark ile ilgili yurt

dışındaki alıcı adına fatura düzenlemesi halinde istisnaya tabi tutulmuş olan vade

farkları için KDV hesaplanmaz. 200

MAL İHRACINDA İSTENEN BELGELER

1- Limit altı iadelerde aranacak belgeler

a) Dilekçe

b) Gümrük Beyannamesi

c) Satış Faturası

d) İndirilecek KDV Listesi

e) Yüklenilen KDV Listesi

2- Limit üstü iadelerde aranacak belgeler

a) Yukarıdaki belgeler

b) Teminat

c) İnceleme Raporu

d) Veya YMM iadesi tasdik raporu

HİZMET İHRACI

Yurt dışındaki müşteriler için Türkiye de yapılan hizmetlerden bu müşteriler yurt dışında yararlanırsa söz

konusu hizmetler KDVK 11/1-a maddesine göre hizmet ihracı istisnası kapsamında vergiden istisnadır. Hizmet ihracında

istisnadan söz edebilmek için aşağıdaki 4 şartın birlikte gerçekleşmesi şarttır. 201

HİZMET İHRACI

1- Hizmet Türkiye de Yurt Dışındaki Müşteri İçin Yapılmaktadır.

Yurt dışındaki müşteri tabiri ikametgahı işyeri kanuni merkezi veya iş

merkezi yurt dışında bulunan kişi veya kuruluşlar ile Türkiye de faaliyette bulunan

bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakilen faaliyet gösteren şubesi, acentası,

temsilcisi veya bürosu anlaşılmalıdır.

Hizmet Türkiye de yapılmazsa KDV nin konusuna girmez. Örnek; Yurt dışında

müteahhitlik yapılması verginin konusuna girmez. Ancak bu firmanın yurt dışındaki

inşaatı için Türkiye de proje çizdirip yurt dışına gönderen mimarlık bürosunun bu

faaliyeti hizmet ihracıdır.

2- Fatura veya benzeri belge yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmelidir.

İstisnadan yararlanmak için faturanın yurt dışındaki müşteri adına

düzenlenmesi şarttır.

202

3- Hizmetin Bedeli Döviz olarak Türkiye ye getirilmelidir.

Mal ihracında mal bedelinin Türkiye’ye getirilmesi şartı yoktur.Ancak

hizmet ihracında hizmet bedeli dövizin Türkiye’ye getirilerek bankalara ve

özel finans kuruluşlarına bozdurulması zorunludur.Bu şartın yerine getirildiği

döviz alım belgesinin yada noterce onaylı sureti ile tevsik edilmelidir.

Döviz alım belgesi ; 113 seri nolu KDV genel Tebliğ uyarınca yurtdışındaki

müşteriler için ifa edilen hizmetlerin ifa edildiği dönemde bedelin döviz olarak

Türkiye’ye gelmesi beklenmeden, ihracat istisnası kapsamında dönem KDV

Beyannamesi ile beyan edileceği hükme bağlanmıştır.

Ancak bu şekilde beyan edilen işlemlerle ilgili yüklenilen ve indirim konusu

yapılmayan vergilerin iadesi, ihracat bedeli dövizin Türkiye’ye getirilmesinden

sonra yerine getirilebilecektir.

203

4- Hizmetten yurtdışında yararlanılmalıdır.

KDVK ‘nunda yararlanma ilkesi önemlidir.Bu anlamda hizmetten yurt

içinde mi yada yurt dışında mı yararlanılıyor durumu çok büyük arz etmektedir.

Maliye Bakanlığı bu durumu açıklığa kavuşturmak için 26 ve 30 seri

nolu KDV tebliğlerini yayımlamıştır.

Tebliğ incelendiğinde; genellikle yurtdışına ihraç edilen mallarla ilgili

olarak yurt dışındaki alıcılara yapılan hizmetten istisna kapsamında kabul edilmiştir.

Örnek; Türkiye’deki bir matbaa yurt dışında yayınlanan bir

derginin Türkiye’de satılmaması, bedelinin döviz olarak getirilmesi halinde

hizmet ihracı istisnasından yararlanacaktır.

Örnek; Türkiye’deki danışmanlık firması Almanya’daki firmanın

malları için Türkiye Pazar araştırması yapmıştır. Bunun karşılığında

yurtdışına fatura kesilmiş bedeli döviz olarak getirilmiş olsa dahi, hizmetten

Türkiye’de yararlanıldığından istisna uygulanmaz. KDV’ye tabi tutulacaktır. 204

Örnek; X işletmesinin 20xx yılı / x ayı bilgileri aşağıdaki gibidir.

Yurtdışındaki bir turizm firması Türkiye’ye turist göndermiştir.Bu turistlere

Türkiye'deki Türk turizm firması, konaklama, yeme, içme gibi hizmetleri

vermektedir. Buna göre ;

1- Türkiye’deki konaklama – gezi – yeme – içme gideri 340.000 + % 18 KDV

2- Giderler 95.000 TL + % 18 KDV ‘dir.

3- Yurtdışından alınan bedel 590.000 TL + 61.200 KDV ‘dir.

Diğer Bilgiler

- Yurtdışından alınan tutar 590.000 TL’dir.

- Türkiye’de yapılan 340.000 TL’lik gider KDV ‘ye tabidir.

- Hizmet ihracı istisnası 250.000 TL ( 590.000-340.000 ) dır.

- Hizmet ihracı istisnasına isabet eden kısım 250.000 / 590.000 = % 42 ‘si

yüklenilen KDV kısmına ilave edilecektir.

Gidere isabet eden = 95.000 x % 42 = 39.900 TL Gider

Yüklenilen KDV = 39.900 x % 18 KDV = 7.182 TL’dir. ( KDV )

( 95.000 x % 18 = 17.100 TL x % 42 = 7.182TL ( KDV ) 205

İstenen; Yevmiye kayıtlarını yapınız.İade alınacak KDV’yi hesaplayınız

Çözüm ;

_1________________ / _________________

740 Hizmet Üretim Maliyeti 340.000

191 İndirilecek KDV 61.200

100 Kasa 401.200

_2________________ / _________________

770 Genel Yön.Gid. 95.000

191 İndirilecek KDV 17.100

100 Kasa 112.100

_3________________ / _________________

102 Bankalar Hes. 401.200

601 Y.Dışı Sat. 590.000

391 Hes. KDV 61.200

_4________________ / _________________

391 Hes. KDV 61.200

190 Devreden KDV 9.918

192 Diğer KDV 7.182

191 İndirilecek KDV 78.300

KDV Kapanışı iade alınacak KDV’nin tespiti

_________________ / _________________

206

HİZMET İHRACINDA İSTENEN BELGELER

1) KDV İadesi talep dilekçesi

2) Hizmet faturası aslı veya fotokopisi

3) Döviz alım belgesi

4) İndirilecek KDV listesi

5) İhraç edilen hizmet nedeniyle yüklenilen KDV

6) İnceleme raporu

7) Teminat veya YMM’lik iadesi tasdik raporu

BAVUL TİCARETİ

Ülkemizde bavul ticareti 61 seri no’lu KDV genel tebliği ile

düzenlenmiştir. Bu tebliğ uygulaması çerçevesinde yabancı uyruklu alıcılara yapılan

satışlarda KDV uygulanmayacaktır.

1- İzin Belgesi

Satıcı firmalar vergi dairesine başvurarak “Türkiye’de ikamet etmeyenlere

döviz karşılığı satışlarda KDV ihracat istisnası izin belgesi” alır. Bu belge yolcu

beraberi eşya ihracı istisnası uygulamasında da geçerli olacaktır.

207

2- Asgari Tutar

Satışı yapılan mal bedelleri toplamı KDV hariç ????? TL üzerinde olması

gerekmektedir. Bir faturada gösterilen bedelin bu tutardan fazla olması halinde

vergisiz satış yapılabilecektir. Birden fazla malın bedeli aynı faturada gösterilmek

şartıyla bu toplama dahil edilecektir.

3- Özel Fatura

İstisna kapsamındaki satışlarda 5 nüsha özel fatura düzenlenir. İlk 4 nüsha

alıcıya verilecek 5.nüsha ise satıcıda kalacaktır.

4- Döviz Alım Belgesi

Satış bedeli dövizler bankalara veya finans kurumlarına (Döviz büfeleri

hariç) bozdurularak döviz alım belgelerinin aslı ya da onaylı örneği KDV

beyannamesine eklenir.

5- Çıkış Kapıları ve Malların Yurt Dışına Çıkarılması

Satılan mallar fatura tarihinden itibaren üç ay içinde bakanlıkça belirlenen

gümrük kapılarından yurt dışı edilir.

208

Bu gümrük kapıları şunlardır

İstanbul - İzmir - Antalya - Samsun

Trabzon - Artvin- Edirne

Dere köy - Kırklareli - Tekirdağ-Çorlu

Deli ucu – Iğdır

Satışı yapılan mallar yukarıda belirtilen kapılardan yurt dışına çıkarılır.

Çıkış sırasında özel faturanın 2. 3. ve 4. Suretleri gümrük memuru tarafından

onaylanır. 2.ve 3.suretleri gümrükte kalır. Özel faturanın 4. Sureti çıkışı izleyen 1 ay

içinde satıcıya ulaşacaktır. Ayrıca döviz alım belgesinin de beyanname verme süresi

içinde temin edilmesi gerekir. Döviz alım belgesi ibraz edilmediği sürece onaylı

fatura 1 ay içinde satıcıya ulaşsa dahi istisna kapsamında işlem yapılmayacak, tahsil

edilmediği halde KDV beyan edilecektir. Bu anlamı ile istisna uygulaması için döviz

alım belgesinin ibrazı şarttır. 209

6- İstisnanın Uygulanması

a) Şartların beyanname verme tarihine kadar gerçekleşmesi

Bu kapsamda satış yapılan vergilendirme dönemini takip eden ayın 24. Güne kadar.

-Satılan malla yurt dışına çıkmış

-Özel faturanın gümrükçe onaylı 4.nüshası satıcıya ulaşmış

-Satış bedeli tutarındaki döviz alım belgesi alınmış olması şartı ile KDV istisnası

uygulanır. Bu istisnada beyanname yapılırken satıcı firmalar satış bedeli üzerinden (Tahsil

etmedikleri halde) KDV hesaplayıp beyan edeceklerdir. İstisna şartlarının gerçekleşmesi

halinde hesaplanan bu tutar KDV beyannamesi üzerinde 36.satıra yazılarak ödenmeyecektir.

Ayrıca bu tutar beyannamede (Tablo 9 Diğer iade hakkı doğuran işlem bölümüne) yazılarak

iade talep edilecektir.

b) Şartların beyanname verme süresi içinde gerçekleşmemesi hali

Bavul ticaretinde istisna şartları beyanname verme tarihine kadar gerçekleşmezse,

KDV beyanı ile satışlar beyan edilir.

210

Buna göre;

-Satışın yapıldığı ayı izleyen ayın 24.günü akşamına kadar ( KDV beyannamesi verme

süresi ) mallar yurt dışı edilmemişse

-Veya gümrükçe onaylı fatura satıcıya ulaşmamışsa

-Döviz alım belgesi temin edilmemişse

Söz konusu beyan edilip KDV ödenecektir. KDV’ler tablo 9 ‘da gösterilmez.

Ancak; özel faturada gösterilen satışa ilişkin mallar satış tarihinden itibaren 3 ay içinde

yurtdışına çıkarılırsa;

-Onaylı fatura satıcıya 1 ay içinde ulaşırsa

-Döviz alım belgesi temin edilirse istisna şartların gerçekleştiği dönemde uygulanacaktır.

BAVUL TİCARETİNDE TECİL TERKİN UYGULAMASI

Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara döviz karşılığı satılan ve yurt dışına çıkarılması

şartı ile ihracat istisnası uygulanan malların imalatçıları için tecil, terkin işlemi yapabilecektir.

Bu şekildeki uygulamada ihracatın 3 ay içinde gerçekleşmesi ve çıkışta onaylanan

özel faturanın 1 ay içinde satıcıya ulaşması şarttır. 211

BAVUL TİCARETİNDE MUHASEBE UYGULAMASI

Kaynak; ( Kemal Oktar Gelir İdaresi Baş. Müd.) KDV İstisnalar ve İadeler

Maliye ve Hukuk Yayınları 8.Baskı Sayfa 60 )

Örnek;

X İşletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.

1- İşletme 1.490 TL + % 8 KDV’li mal ile 2.873 TL + % 18 KDV’li malı veresiye

satın almıştır.

2- Bavul ticareti kapsamında 2.100 TL %8 lık 3.140 TL % 18 lık malı özel fatura

ile satmıştır.

3- Şirketin diğer bilgileri şu şekildedir.

-Önceki dönemden devreden KDV 197 TL dır.

-Mükellef bu satışlara ilişkin döviz alım belgelerini almıştır.

-3.140 TL tutarındaki özel fatura gümrükte onaylanmış, mükellefe ulaşmıştır.

-2.100 TL tutarındaki özel fatura ise (%8 lik) satıcıya ulaşmamıştır.

-Satıcı 2.100 TL için KDV tahsil etmediği halde bu satışa isabet eden 168 TL

KDV’yi ödeyecektir.

-Bu dönemde satılan mallara ait yüklenilen vergilerin sadece bu malların

alışında ödenen KDV olduğu görülmüştür.

212

İstenen = Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm :

1) ——————————//——————————

153 Ticari Mal 1.490,00

191 İndirilecek KDV 119,20

320 Satıcılar 1.609,20

%8 ‘lik Mal Alışı

2) ——————————//——————————

153 Ticari Mal 2.873,00

191 İndirilecek KDV 517,40

320 Satıcılar 3.390,14

%18 ‘lik Mal Alışı

3) ——————————//——————————

100 Kasa 2.268,00

601 Yurtdışı Satışlar 2.100,00

391 Hesaplanan KDV 168,00

%8 ‘lik Mal Alışı

4) ——————————//——————————

100 Kasa 3.705,20

601 Yurtdışı Satışlar 3.140,00

391 Hesaplanan KDV 565,20

%18 ‘lik Mal Alışı

——————————//——————————

213

1) ——————————//——————————

391 Hesaplanan KDV 733,20

190 Devreden KDV 148,20

192 Diğer KDV 517,14

190 Devreden KDV 197,00

191 İndirilecek KDV 636,34

191 İndirilecek KDV 565,20

Toplam KDV = 733,20

İndirilecek KDV = 168,00

Kalan KDV = 565,20

2) ——————————//——————————

193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 517,14

192 Diğer KDV 517,14

İade Alınacak KDV Talebi

——————————//——————————

İstenen belgeler

1)İade talep dilekçesi

2)Gümrükçe onaylı özel faturanın aslı veya onaylı fotokopisi

3)İndirilecek KDV listesi

4)İhraç edilen malın bünyesine giren yüklenilen KDV vergisi

5)DAB aslı veya onaylı örnek

6)İnceleme raporu

7)Teminat veya YMM KDV iadesi tasdik raporu 214

YOLCU BERABERİ EŞYA İHRACI

Türkiye ye geçici olarak gelen kişilerin (Türkiye de ikamet etmeyen yolcuların) Türkiye den satın aldıkları

malları yurt dışına çıkarmaları halinde bu mallar için ödedikleri KDV iade edilecektir.

Bu kapsamdaki satışlarda da fatura 4 nüsha düzenlenir.Bu konu 43 seri nolu KDV genel tebliğinde

düzenlenmiştir.

Buna göre ;

A- İstisnadan Yararlanacak Alıcılar

Türk vatandaşları Türkiye’de mukim ( yerleşik kişi ) sayıldıklarından kural olarak bu istisnadan

yararlanamazlar.Ancak yurtdışında yerleşik Türkler yurtdışında oturduklarını belgelendirebilirlerse

yararlanabilir.Yabancı uyruklular ise pasaportlarını ibraz etmek şartıyla yararlanır.

B- İstisnadan Yararlanacak Satıcılar

Bu kapsamda mükellefler bağlı bulunduğu vergi dairesinden izin belgesi alarak istisnadan yararlanabilirler.

İstisnadan yararlanan bu mükellefler işletmenin görünen bir yerine ‘’ İşletmemizde … ile yapılan …. Tarihli sözleşmeye

dayanılarak 3065 sayılı KDV kanununun 11 / 1- b Maddesi ile 43 ve 96 seri nolu KDV Genel Tebliğleri uyarınca

Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapılan satışlarda KDV istisnası uygulanmaktadır.’’ Yazılı levhayı asacaklardır.

215

Örnek ; X İşletmesinin 20xx / xx / ayı vergilendirme dönemindeki bilgiler aşağıdaki gibidir.

( Kemal Oktar ( Gelir İdaresi Başkanlı Müd. )KDV İstisnalar ve İadeler Maliye ve Hukuk Yayınları 8. Baskı 72.

Sayfa )

1- X İşletmesi ……… tarihinde 795.00 TL + % 18 Kdv ödeyerek peşin mal satın almıştır.

2- X İşletmesi 63 TL+ % 18 Kdv ‘li gider yapmıştır.

3- Yurt içi satışlar 527 TL + % 18 Kdv ‘dir.

4- Turistlere satış 214 TL + % 18 Kdv ‘dir.

5- Diğer Bilgiler ;

- Önceki dönemden devreden Kdv ………7.52 TL

- Turistlere yapılan satışın 134 TL + % 18 Kdv ‘lik kısmının onaylı faturası gelmiştir.

- Bu satış ile ilgili yüklendiği Kdv 20 TL ‘dir.

- Geriye kalan 80 TL satışın onaylı faturası beyanname verme dönemi sonuna kadar gelmemiştir.

- Ayrıca 2 ay önce Kdv hariç 96 TL satışa ait onaylı fatura gelmiştir.Bu tutara ilişkin 17.28 TL tutarında

Kdv alıcının banka hesabına havale edilmiştir.

216

İstenen; Muhasebe kayıtlarını yapınız. İade alınacak ve devreden KDV ‘yi tespit ediniz

Çözüm;

1) ——————————//——————————

153 Tic. Mallar 795,00

191 İndirilecek .KDV 143,10

100 Kasa H es. 938,10

Mal Alışı

2) ——————————//——————————

760 Paz.Satış Dağ.Gid. 63,00

191 İndirilecek KDV 11,34

100 kasa hesabı 74,34

İhracat Giderleri

3) ——————————//——————————

100 Kasa Hes. 621,86

600 Yurt içi Satış. 527,00

391 Hes.KDV 94,86

Yurt İçi Satış

4) ——————————//——————————

100 Kasa Hs. 252,52

601 Yurt Dışı Satış. 214,00

391 Hes.Kdv 38,52

Turiste Satış

——————————//—————————— 217

5) ——————————//——————————

391 Hes. KDV 133,38

190 Devreden KDV 32,70

192 Diğer KDV 37,28

190 Devreden KDV. 7,52

191 İndirilecek KDV 154,44

191 İndirilecek KDV 41,40

( 43 No'lu Tebliğ )

134 TL X % 18 = 24,12

96 TL X % 18 = 17,28

Toplam = 41,40

6)——————————//——————————

193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 37,28

192 Diğer KDV 37,28

İade alınacak KDV

——————————//—————————— 218

YOLCU BERABERİ EŞYA İHRACINDA (KDV 11/1-b)

KDV İADESİNDE ARANAN BELGELER:

Dönem itibari ile ……..TL'yi aşmayan iadeler

1-KDV iadesi talep dilekçesi

2-Gümrükçe onaylı satış faturası veya fatura

3-Çek aslı veya fotokopisi

4-İndirilecek KDV listesi

5-Yüklenilen KDV listesi

Dönem itibari ile…….TL’yi aşan iadeler

1-inceleme raporu

2-Teminat veya

3-YMM’lik KDV iadesi tasdik raporu 219

İhraç kaydı ile mal satışı (Tecil Terkin Uygulaması)

220

İhraç edilmek şartıyla imalatçılar tarafından kendilerine teslim edilen mallara ait

katma değer vergisi, ihracatçılar tarafından ödenmez. Mükelleflerce tahsil

edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi

dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur.

Söz konusu malların, ihracatçıya teslim tarihini takip eden ay başından itibaren 3

ay içinde ihraç edilmesi halinde, tecil edilen vergi terkin olunur.

İhracatın yukarıdaki şartlara uygun gerçekleştirilmemesi halinde, tecil olunan

vergi tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil

Usulü Hakkında Kanunun 51'inci Maddesine göre belirlenen gecikme zammıyla

birlikte tahsil olunur. Ancak, ihraç edilmek şartıyla teslim edilen malların Vergi

Usul Kanununda belirtilen mücbir sebepler nedeniyle ihraç edilmemesi halinde,

tecil edilen vergi tecil edildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının

Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48'inci Maddesine göre ilgili dönemler için

geçerli tecil faizi ile birlikte tahsil edilir.

İhraç Kaydı İle Yapılan Satışlarda İstenen Belgeler

• Gümrük beyannamesi (Aslı –Noter yada YMM onaylı örneği)

• İndirilecek KDV listesi

• İhraç kaydıyla satışlara ilişkin fatura fotokopisi veya listesi

• Bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara satış yapılması halinde ihracatçıdan temin edilen bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş döviz, alım belgesi aslı veya onaylı örneği

221

KANUNDA GEÇEN İMALATÇI TANIMI

222

İmalatçı tanımına ilişkin hükümler KDVK unu 27 nolu tebliğde düzenlenmiştir.

Sanayi ve ticaret bakanlığınca yapılan tanıma göre;

1- Sanayi siciline kayıtlı ve sanayi sicil belgesine haiz olması

2- Sanayi odası, ticaret odası veya esnaf sanatkarlar derneklerine kayıtlı

bulunması

3- Sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda gerekli araç parkına sahip

olması

4- Bu şartları topluca taşıyan imalatçıların kredi üretimine ilave olarak aynı

zamanda fason imalatı da yaptırmaları halinde

a) Fason imalatı sadece sanayi sicil belgesinde yazılı üretim dallarında

yaptırmaları

b) Fason olarak yaptırılan imalatta işin riskini ve organizasyonunu

üstlenmeleri

c) Fason olarak imal ettirilen mallarla ilgili ham Madde ve yardımcı

Maddeleri

temin etmeleri gerekmektedir.

Örnek:

X İşletmesinin 200.. / 3 ay bilgileri aşağıdaki gibidir. İşletme

gömlek üretimi yapmaktadır.

Yurt içi satışlar

İhraç kayıtlı satışlar

İndirilecek KDV

KDV oranı

=

=

=

=

1.000,00 TL

2.000,00 TL

300,00 TL

% 18

İstenen: Tecil terkin uygulaması ve muhasebe kayıtlarını yapınız.

223

Hesap Kodu Tutar

600-Yurtiçi Satışlar

( Teslim Tutarı ) = 3.000,00

(391)-Hesaplanan KDV

(1.000+ 2.000) % 18 = 540,00

(191)-İndirilecek KDV = (300,00)

(360)-Ödenecek Vergi ve Fonlar

( Ödenecek KDV) = 240,00

(192)-Diğer KDV

(Tecil Edilebilir KDV) = 360,00

(392)-Diğer KDV

(Tecil Edilecek KDV) = 240,00

(193)-Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar

(İhracatın gerçekleştiği dönemde iade

alınacak KDV) =

120,00

Çözüm:

Tecil, terkin uygulaması ve muhasebe kayıtları şöyle olacaktır.

224

Tecil edilebilir KDV: İhraç kaydı ile teslimlere ilişkin fatura üzerinde hesaplanan ancak

ihracatçıdan tahsil edilmeyen KDV’sidir.

Tecil edilecek KDV: Vergi dairesine ödenmesi gereken ancak ödenmeyen KDV’dir.

İade KDV: Tecil edilebilir KDV – Tecil edilecek KDV arasındaki farktır.

_____________3/200..____________

120 Alıcılar 1.180,00

600 Yurtiçi Satışlar

391 Hesaplanan KDV

1.000,00

180,00

Yurtiçi Satışlar

_____________3/200..____________

120 Alıcılar

192 Diğer Katma değer vergisi

2.000,00

360,00

600 Yurtiçi Satışlar

391 Hesaplanan KDV

2.000,00

360,00

İhraç Kayıtlı satış

______________/ _____________ 225

____________31/3/200.._________

391 Hesaplanan KDV 540,00

191 İndirilecek KDV

360 Ödenecek vergi ve fon.

300,00

240,00

Ay sonu kayıt

____________31/3/200..__________

360 Ödenecek vergi ve fonlar 240,00

392 Diğer KDV 240,00

____________31/3/200.._________

193 Peşin ödenen vergiler ve fonlar

392 Diğer KDV

120,00

240,00

192 Diğer KDV 360,00

İadenin talep edilmesi

Tecil edilen verginin terkini

_______________/_______________

101 Alınan çekler

veya

102 Bankalar

360 Öd. Ver. Ve fon.

368 Vadesi geçmiş ert. veya taksitlendirilmiş vergi ve diğ. Yük.

120,00

193-Peşin Öd. Vergi. ve Fon. 120,00

İadenin alınması

_______________/ ______________ 226

Örnek:

X işletmesinin 200…/5 aydaki bilgileri aşağıdaki gibidir. İşletme

ayakkabı imalatı yapmaktadır.

Yurt İçi Satışlar = 4.000.-

İhraç Kayıtlı Satış = 6.000.-

Önc. Dön. Dev. KDV = 1.000.-

İnd. KDV = 1.800.-

KDV Oranı = % 18

İSTENEN: Tecil terkin uygulaması ve muhasebe kayıtlarını

yapınız. (Satışlar veresiyedir.)

227

Çözüm: Hesap Kodu Tutar

600-Yurt içi Satışlar 10.000.-

391-Hesaplanan KDV 1.800.-

190 D. KDV + 191 İnd. KDV 2.800.-

360 Ödenecek KDV ----

190 Devreden KDV 1.000.-

192 Diğer KDV Tecil Edilebilir KDV (6.000x %18) 1.080.-

392 Diğer KDV

Tecil edilecek KDV

----

193 P.Ödenen vergi ve fonlar

(İade alınacak KDV)

1.080.-

228

_____________3/200..____________

120 Alıcılar 4.720.-

600 Yurtiçi Satışlar 4.000.-

720.- 391 Hesaplanan KDV

Yurtiçi Satışlar

_____________/________________

120 Alıcılar

192 Diğer KDV Tecil Edilebilir KDV

6.000.-

1.080.-

600 Yurtiçi Satışlar

391 Hesaplanan KDV

6.000.-

1.080.-

_____________/____________

391 Hesaplanan KDV 1.800.-

190 Devreden KDV 1.000.-

190 Devreden KDV

191 İndirilecek KDV

1.000.-

1.800.-

KDV Hes. Kapatılması

_____________/____________ 229

_____________/____________

193 Peşin Ödenen Vergiler Fonlar 1.080.-

192 Diğer KDV 1.080.-

İadenin Talebi

_____________/____________

102 Bankalar

360 Ödenecek Vergi Fonlar

361 Ödenecek Sosyal Güv. Kesin.

368 Vadesi Geç. Ert. Tak. Ver. Yük.

320 Satıcılar

XX

XX

XX

XX

XX

193 Peşin Öd. Ver. Fon 1.080.-

İadenin alınması

_____________/____________ 230

Katma değer vergisi kanununda iade alınacak KDV için 3

seçenek sunulmuştur.

1- İndirim yolu ile iade

2- Mahsup yolu ile iade

3- Nakit iade

KATMA DEĞER VERGİSİ İADESİ

231

İşlemin Türü

Limit Altı Nakden İadelerle

Mahsuben İadeler İçin

Aranacak Belgeler

Limit Üstü Nakden İadelerde

Aranacak Belgeler

Mal İhracatı

1. Dilekçe

2. Gümrük Beyannamesi

3. Satış Faturası

4. İndirilecek KDV Listesi

5. Yüklenilen KDV Tablosu

1. Limit altı nakden iadelerle

mahsuben iadelerde aranan belgeler

2. teminat iade teminat karşılığı

alınacaksa, işlemin türüne göre limit

altı iadeler için aranan belgelere

ilaveten teminat mektubu verilmesi

gerekir.

3. YMM Tastik Raporu iade YMM

tasdik raporu ile alınacaksa, işlemin

türüne göre limit altı iadeler için

aranan belgelere ilaveten YMM

tastik raporu ibraz edilmelidir.

Bavul Ticareti

1. Dilekçe

2. Onaylı Özel Fatura

3. Döviz Alım Belgesi

4. İndirilecek KDV Listesi

5. Yüklenilen KDV Tablosu

Yolcu Beraberi Eşya

İhracı

1. Dilekçe

2. Onaylı Satış Faturaları

3. İndirilecek KDV Listesi

4. Yüklenilen KDV Tablosu

5. İcmal Fotokopisi

( KDVGT / 84 / I / 1.1.3 )

232

Hizmet İhracatı

1. Dilekçe

2. Satış Faturaları

3. Döviz Alım Belgesi

4. İndirilecek KDV Listesi

5. Yüklenilen KDV Tablosu 4. Vergi İnceleme Raporu

-YMM tastik raporu da

inceleme raporu yerine geçer.

-Teminat verilmesi durumunda

inceleme raporu veya YMM

tasdik raporu aranmaz.

- Sermayesinin %51’i veya

daha fazlası kamuya ait

kuruluşlardan teminat veya

inceleme raporu aranmaz.

İhraç Kayıtlı

Teslimler

1. Dilekçe

2. Satış Faturaları

3. Gümrük Beyannamesi

4. İndirilecek KDV Listesi

Deniz, Hava ve

Demiryolu

Araçlar İstisnası

1. Dilekçe

2. İstisna Talep Belgesi

3. Alış ve Satış Faturaları

Liman ve Hava

Meydanı

Hizmetleri

1. Dilekçe

2. Alış ve Satış Faturaları

233

Petrol Arama

Faaliyetleri

1. Dilekçe

2. Petrol İşleri genel

Müdürlüğünce Onaylı Liste

3. Alış ve Satış Faturaları

5. Hurda metal teslimlerinden

doğan nakden iadelerde (limit altı

nakden iadeler dahil) aşağıdaki

belgeler aranır.

- Dilekçe

- Alış ve Satış Faturaları

- Tahakkuk Fişi ve Ödeme

Makbuzu

- Alıcının Yazısı

( KDVGT \ 53 \ B )

6. Tekstil ve konfeksiyon

sektöründeki fason işçiliklerde

nakden iade mümkün değildir.

Teşvik Belgeli

Makine Teçhizat

Teslimi

1. Dilekçe

2. Bildirim Formu

3. Alış ve Satış Faturaları

Kara

Taşımacılığı

1. Dilekçe

2. Tır Karnesi, Kara

Manifestosu, Triptik Belgesi,

3. Alış ve Satış Faturaları

Deniz-Hava

Taşımacılığı

1. Dilekçe

2. Deniz ve Hava Manifestosu

3. Alış ve Satış Faturaları

Demiryolu

Taşımacılığı

1. Dilekçe

2. CIM Taşıma Belgesi veya

Remiz Bülteni

3. Alış ve Satış Faturaları

Ulu

slarara

sı T

aşı

macı

lık

234

Elçilik ve

Konsolosluk

1. Dilekçe

2. Alış ve Satış Faturaları

Uluslararası

Kuruluşlar

1. Dilekçe

2. İstisna Talep Yazısı

3. Alış ve Satış Faturaları

İndirimli Orana Tabi

Teslimler 1. Dilekçe

2. Alış ve Satış Faturaları

Hurda Metal Teslimleri 1. Dilekçe

2. Alış ve Satış Faturaları

Tekstil ve Konfeksiyon

Sektöründeki Fason İşçilikler 1. Dilekçe

2. Fason İşçilik Faturaları

Dip

lom

atik

İst

isna

235

İNDİRİM YOLU İLE İADE

236

39 ve 72 no.lu Katma değer vergisi genel tebliğine göre iade hakkı doğuran

işlemleri bulunan mükellefler, bu işlemlerden dolayı yüklendikleri KDV’sini nakit

yada mahsuben iade olarak almayıp indirim yolu ile giderme tercihinde

bulunmaları mümkündür.

Tercihlerini bu yönde kullanan mükellefler KDV beyannamesindeki ilgili

sütunları dolduracaklar ancak yüklenilen KDV’si kısmına sıfır yazılacaktır.

Örnek:

X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.

1- İşletme $ kuru 1.20 TL iken 20.000 $ lık fiili ihracat yapmıştır.

2- İşletmenin ihraç ettiği mal ile ilgili yüklendiği KDV’si 191 no.lu hesapta takip

edilmiş ve 3.000 TL’dir. İşletme bu KDV’ yi nakit veya mahsuben değil indirim

yolu ile kullanmıştır.

_____________/______________

120 Alıcılar 24.000.-

601 Yurt Dışı Satışlar 24.000.-

20.000 $ x 1.20 = 24.000.-

____________/_______________

190 Devreden KDV 3.000.-

191 İndirilecek KDV 3.000.-

İndirilemeyen KDV’nin Devri

_____________/______________

237

Mahsuben Veya Nakden İade İhracat Faturasının Düzenlendiği Tarih İle

Fiili İhracatın Yapıldığı Dönemin Farklı Olması Hali

238

Mahsuben Veya Nakden İade

Mahsuben İade; Mahsuben iade öncelik sırasına göre;

-Mükellefin kendisinin vergi borçlarına

-Artarsa Adi Ortalık, Kollektif ve Komandit Şirketlerde

( Komandit Şirketlerde sadece Komandite ortakların ) ortaklık payı ile

sınırlı olmak üzere ortakların Vergi Dairesine ve

-Gümrük İdaresine muaccel hale gelmiş vergi borçlarına

-Sosyal Güvenlik Kurumuna olan prim borçlarına miktarına

bakılmaksızın, inceleme raporu, teminat veya YMM tasdik raporu

aranmaksızın yerine getirilir.

İhracat Faturasının Düzenlendiği Tarih İle Fiili ihracatın Yapıldığı Dönemin Farklı Olması Hali

Örnek;

X işletmesinin 200…/9 ayda yapmış olduğu ihracata ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.

a) X işletmesi 50.000 adet t-shirt üretmiştir.1 adet t-shirt' ün fiyatı 2$ dır. Faturanın düzenlendiği tarih

15.08.200… dır. Dolar kuru 1,50 TL dır.

b) X işletmesi faturasını düzenlediği malları halkalı gümrüğüne 26.08.200… tarihinde sevk etmiştir.

c) 20.09.200.. tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Dolar kuru 1,57 TL dır.

d) 30.09.200.. tarihinde ihracat bedeli dövizin tamamı Türkiye’ye gelmiş ve bankadaki hesaba geçmiştir. Dolar

kuru 1,60 TL dır.

e) X işletmesinin ihraç ettiği mala ilişkin yüklendiği KDV 20.000 TL dır ve indirilecek KDV hesabında

izlenmiştir.

f) X işletmesinin 8 aydan 9 aya devreden KDV si 22.000 TL 200.. / 9 ayda yüklendiği KDV ise 5.000 TL’dir.

İstenen:

1- Muhasebe kayıtlarını yapınız.

2- İade edilecek KDV' yi hesaplayınız.

3- İade alınacak KDV’nin

a) 5.000,00 TL si nakden

b) 6.000,00 TL si vadesi gelmemiş vergi borcuna

c) 3.000,00 TL si ödenecek SSK borcuna

d) 6.000,00 TL si vadesi geçmiş vergi borcuna mahsup edilmiştir. Damga vergisi ihmal edilmiştir. 239

Çözüm:

Bilindiği gibi ihracata ilişkin fatura;

- Akreditifin açılması

- Gümrük beyannamesinin açılması

- Başka nedenlerle

Fiili ihraç tarihinden önce düzenlenebilmektedir. Bu durumda ihracat faturasındaki bedellerin

- Faturanın düzenlendiği dönemdeki Yada ihracatın yapıldığı dönemde mi beyan edileceği konusu

önem kazanmaktadır.

KDV'sinde; verginin beyanı faturanın düzenlendiği ayın beyannamesine dahil edilir ve beyan edilir.

Ancak ihracat faturasında gösterilen bedeller yasal deftere kaydedildiği dönemde değil, fiili ihracatın gerçekleştiği

dönemde beyan edilir.

Katma değer vergisi ihracat istisnasına ait bedellerin, ihraç faturasının düzenlendiği dönemin değil, ihracatın

fiilen gerçekleştiği dönemin katma değer vergisi beyannamesi ile beyan edilme zorunluluğu, faturanın

düzenlendiği ay beyannamesi ile beyan edilme ilkesinin istisnasını oluşturmaktadır.

Ayrıca örneğimizde olduğu gibi mal gümrüğe sevk edilebilir. Gümrükte bekleyebilir.

İntaç Tarihi = Malın gümrüğe sevk işlemlerinin tamamlandığı, gümrük işlemlerinin gümrük idaresi açısından

bitirildiği tarihtir.

Fiili İhraç = Bir malın T.C gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya serbest bölgeye vasıl olmak yada

yurt dışındaki müşteriye gönderilmek üzere yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır.

İntaç tarihine göre KDV iadesi talep edilemez. Ancak bazen intaç tarihi ile fiili ihraç tarihi aynı olabilir. Bu

durumda zaten sorun yoktur. 240

1- Faturanın düzenlenmesi

___________15/8/200.. ___________

181 Gelir Tahakkukları Y. Dışı 150.000,00

380Gelecek Aylara Ait Gelirler 150.000,00

50.000 adet x 2 $ x 1,50

_______________/ ______________

2- Fiili İhraç Tarihinde Yapılacak Kayıt

___________20/9/200.. ___________

120 Alıcılar 157.500,00

601 Yurtdışı Satışlar 157.500,00

50.000 adet x 2 $ x 1,57

_______________/ ______________

380 Gelecek Aylara Ait Gelirler 150.000

181 Gelir Tahakkukları 150.000

_______________/ ______________

3- İhracat Bedelinin Yurda Gelmesi

___________30/9/200.. ___________

102 Bankalar 160.000,00

120 Alıcılar

601 Yurtdışı Satışlar

157.500,00

3.000,00

100.000 $x 1,60 = 160.000,00

100.000 $x 1,57 = 157.000,00

Kambiyo Karı = 3.000,00

_______________/ ______________

241

1- İade Edilecek KDV’nin Hesabı

___________30/9/200.. ___________

192 Diğer KDV

190 Devreden KDV

20.000,00

7.000,00

191 İndirilecek KDV 27.000,00

_______________/ ______________

2- İade edilecek KDV

_______________ / ______________

193 Peşin ödenen vergi ve fonlar 20.000,00

192 Diğer KDV 20.000,00

_______________ / ______________

3- KDV Mahsup İşlemleri

Damga vergisi ihmal edilmiştir.

_______________ / ______________

102 Bankalar Hesabı

360 Ödenecek vergi ve fonlar

361 Ödenecek sosyal kesintiler

368 vadesi geç. ertelenmiş veya

taksitl. ver. ve diğ. yüküm.

5.000,00

6.000,00

3.000,00

6.000,00

193 Peşin öd.verg.ve

fonlar.

20.000,00

_______________ / ______________

200.. / 08 aydan devreden KDV = 22.000

200.. / 09 aydan ind. KDV = 5.000

Toplam İnd. KDV = 27.000

İhracat nedeniyle yüklenilen KDV = 20.000

242

TÜRKİYEDE İKAMET ETMEYEN YABANCILARA

YAPILAN SATIŞ

____________________/ ___________________

100 - Kasa 236.-

601-Yurtdışı Satışlar

391-Hesaplanan KDV

200.00

36.00

Yurt Dışı Satış

____________________/___________________

391-Hesaplanan KDV 36,00

360-Ödenecek Vergi Fonlar 36,00

KDV’nin Ödenmesi

____________________/___________________

192-Diğer KDV 36,00

103-Verilen Çekler Ödeme Emir. 36,00

İade için çek verilmesi

____________________/___________________

193-Peşin Ödenen Vergiler Fonlar 36,00

192-Diğer KDV 36,00

İade Alınacak KDV’nin Kaydı

___________________/ ___________________

Örnek: X işletmesi turiste 200,00 TL + % 18 KDV’li mal satmıştır.

243

Örnek:

Türkiye’de ikametgah etmeyen yolculara Döviz cinsinden yapılan

satışlar ( Bavul Ticareti )

X işletmesinin 200.. / 8 ay bilgileri aşağıdaki gibidir.

1. 10.08… tarihinde Türkiye’de ikametgah etmeyen yolculara $

kuru 1.20 TL iken 5.000 $ lık mal satmıştır. (başka satış

yoktur.)

2. 10.09… tarihinde mal yurt dışına çıkmıştır. İşletmenin bu

satışlar için yüklendiği KDV’ si 400.- TL’dir. Başkaca

yüklendiği KDV yoktur.

244

1- _________________10.08 ________________

100 Kasa YP 6.000.-

601 Yurtdışı Satışlar 6.000.-

5.000 $ x 1.20

Satış Kaydı

2-____________________/__________________

192-Diğer KDV 400.-

191 İndirilecek KDV 400.-

İade Edilecek Vergi

3-____________________/__________________

193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar 400.-

192 Diğer KDV 400.-

İadenin Talebi

4- ___________________/ __________________

102 Bankalar veya İlgili Hesap 400.-

193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar 400.-

İadenin Alınışı

____________________/___________________ 245

İHRAÇ EDİLEN MALLARIN GERİ GELMESİ

İhraç edilen mallar alıcının istediği vasıflarda değilse ( kırılma, bozulma,

v.b ) geri gelir. İhraç edilen malların geri gelmesi KDV Kanunu ve Gümrük Kanunu

bakımından özellik arz eder.

1- KDV Kanuna göre İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi

İhraç edilen malın geri iade edilmesi halinde ; Eğer ihracatçı ihraç ettiği

malın KDV sini almış ise bu durumda gümrükte malın KDV sini ödemesi yada

teminat göstermesi gerekmektedir. Ancak ihraç ettiği malın KDV sini iade olarak

almamış ise; KDV siz olarak malı gümrükten çeker. 246

2- Gümrük Kanuna göre İhraç Edilen Malın Geri Gelmesi

Bu durum kanunun 168 ve 169. Maddelerinde aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.

‘’ Serbest dolaşımdaki eşya Türkiye Gümrük Bölgesi’nden ihracından sonra 3 yıl

içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde veya beyan sahibinin talebi üzerine

ithalat vergilerinden muaf turulur.( Güm. K – md 168 ) ‘’ İthalat vergilerinden muafiyet

; Geri gelen eşyanın ihracı sırasındaki ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde

tanınır.( Güm. K – md 169 )

Örnek ; X işletmesinin 20 XX / mayıs ayı bilgileri aşağıdaki gibidir.

115 mayısta $ kuru 1.50 TL iken 100.000 $ lık fiili ihracat gerçekleşmiştir.

220 mayısta $ kuru 1.55 TL iken ihracat bedeli dövizin % 90’ı bankaya gelmiştir.

3Aynı tarihte ihraç edilen malın % 10 ‘luk kısmı iade olarak geri gelmiştir. ( Kur 1.55 TL )

4İhraç edilen malın % 10’luk kısmı $ kuru 1.40 TL iken geri gelmiştir.

247

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm ;

1------------------------------15.05-------------------------------

120 Alıcılar Hes. 150.000

601 Y.Dışı Satışlar Hes 150.000

100.000 $ X 1.50 TL Fiili İhracat

2 ------------------------------20.05-----------------------------

102 Bankalar Hes. 139.500

120 Alıcılar Hes. 135.000

601 Y. Dışı Satışlar Hes. 4.500

90.000 $ X 1.55 = 139.500

90.000 $ X 1.50 = 135.000

K.Karı = 4.500

3 -------------------------------20.05-------------------------------

610 Y. Dışı Satışlar 15.500

120 Alıcılar Hes. 15.000

601 Y. Dışı Satışlar Hes. 500

10.000 $ X 1.55 = 15.500

10.000 $ X 1.50 = 15.000

K.Karı = 500

4-------------------------20.05-------------------------------------

610 Y. Dışı Satışlar Hes. 14.000

612 Diğer İndirimler 1.000

120 Alıcılar Hes. 15.000

10.000 $ X 1.40 = 14.000

10.000 $ X 1.50 = 15.000

K. Zararı = 1.000

248

İTHALAT HESAPLARI

159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

a) Niteliği:

Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe

bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin

izlendiği hesaptır.

249

Tekdüzen hesap planında Verilen avans hesapları aşağıdaki gibidir.

T.D.M. SİSTEMİNDEKİ AVANS HESAPLARI ŞUNLARDIR.

Verilen Avanslar Alınan Avanslar

Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Kısa

Vadeli

Yaban

cı

Kayna

k

Uzun Vadeli Yabancı Kaynak

Hesap

Kodu

Hesap İsmi Hesap

Kodu

Hesap İsmi Hesap

Kodu

Hesap İsmi Hesap

Kodu

Hesap İsmi

159 Verilen Sipariş

Avansları 259 Verilen Avanslar 340

Alınan Sipariş

Avansları 440

Alınan Sipariş

Avansları

179 Taşeronlara

Verilen Avanslar 269 Verilen Avanslar 349

Alınan Diğer

Avanslar 449

Alınan Diğer

Avanslar

195 İş Avansları 279 Verilen Avanslar

196 Personel

Avansları

250

b) Bölümlenmesi

Yurt içi sipariş avansları

Yurt dışı sipariş avansları

c) İşleyişi:

Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.

d) Değerlemesi ve envanteri:

TL cinsinden avanslar mukayyet değer ile değerlemeye tabi tutulur yabancı para

cinsinden verilen avanslar ise döviz alış kuru ile değerlenir. Dönem sonunda hesap

mutabakatları yapılarak transferi yapılmamış ithalat borçları değerlemeye tabi

tutulur. Fiilen ithali tamamlananlar ise stoklar hesabına aktarılır.

İTHALAT İLE İLGİLİ DİĞER İŞLEMLER

Yurtdışından hamMadde, yardımcı Madde, ambalaj malzemesi,işletme malzemesi

ve ticari mal ithal edilmesi halinde 159 Verilen Sipariş avansları hesabı kullanılır.

Buna karşılık yurtdışından işletmede kullanılmak üzere tesis makine ve cihazlar,

taşıt, demirbaş ithal edilmesi halinde 259 Verilen Avanslar hesabı kullanılır.

İthal edilecek, her bir mal, Madde ve malzeme o parti ithalatın referans numarası

(Dosya numarası) ve yabancı para tutarı ile verilen Y.Dışı sipariş avansları yardımcı

hesabının alt hesabında detaylı olarak ayrı ayrı izlenir.

251

252

15 no.lu gruptaki stoklarda alış tarihinden itibaren ambara

girinceye ya da fiili ithal tamamlanıncaya kadar ortaya çıkan giderler

maliyete ilave edilir. Bu tarihten sonra ortaya çıkan finansman

giderlerinden ise maliyete pay verilmesi ihtiyaridir. Ancak vade

farkının ortaya çıkması halinde stoklar satılıncaya kadar maliyete

ilave edilir.

25 no.lu gruptaki hesaplarda ise alış tarihinden dönemin sonuna

kadar ortaya çıkan giderler maliyet unsurudur. Ertesi yıl ya da

yıllarda ortaya çıkan giderlerin maliyet ya da giderleştirilmesi

serbesttir.

AKREDİTİF: İthalatçının bankası tarafından ihracatçıya sattığı

ithal konusu malların sevk edildiğini gösteren belgenin ilgili bankaya

ibraz edilmesi karşılığında mal bedellerinin ödeneceğini garanti eden

bir taahhüttür.

253

İthalat İşlemleri Şunlardır:

Peşin İthalat

Mal mukabili ödeme

Vesaik mukabili ödeme

Kabul kredili ödeme

Akreditifli Ödeme

Bedelsiz İthalat

254

İTHALAT MALİYET TABLOSU

Giderler Yabancı para değeri TL....... değeri

Mal Bedeli

Navlun

Sigorta

Toplam CF / CIF bedeli XX XX

İthalat harcı

Banka masrafları

Toplam

Gümrük Masrafları

Gümrük vergisi

Belediye hissesi

Damga resmi

Fonlar

Ordino

Ardiye

Diğerleri

FONLAR

Gümrük komisyoncusu

Masrafları

TSE

Ekspertiz

Diğer Giderler

Toplam Maliyet XX XX 255

Hizmet İthali

256

Dış ticarette yurt dışından

a) Mal ithali

b) Hizmet ithali yapılır.

Ülkemizde yurt dışından yapılan hizmet ithali üç önemli başlık

altında toplanmıştır.

1- Ücret

2- Serbest Meslek

3- Ticari kazanç

Bu hizmetlerin yurt içinde veya yurt dışından sağlanması halinde

KDV yönünden aynı oranda vergiye tabidir.

Hizmet ithalinde ithalatın vergilendirilmesi ve muhasebesinin

yapılması önem arz etmektedir. Çünkü hizmet ithali mal ithali gibi

değildir. Mal ithalinde mal gümrükten geçmekte, yapılan işlem elle

tutulmakta gözle görülmektedir.

Halbuki hizmet ithalinde böyle bir durum söz konusu değildir. Bu

nedenledir ki hizmet ithali ödemeler bilançosunun “ Görünmeyen

işlemler” kaleminde içinde yer alır.

Ödemeler bilançosunun “ görünmeyen işlemler” kaleminde yer alan

hizmetlerin gümrükten geçmesi söz konusu olmadığından hizmet

ithalinde KDV’nin faturanın yurt içinde yerleşik alıcıya intikal ettiği

tarihte ortaya çıktığının kabul edilmesi ve muhasebe kayıtlarının bu

tarihe göre yapılması uygun olur.

KDV yönünden benimsenmiş iki vergilendirme prensibi vardır.

257

1- Destinasyon ilkesi: Varış ülkesinde vergilendirme

2- Orijin ilkesi : Çıkış ülkesinde vergilendirme bu anlamda ülkemiz

destinasyon ilkesini benimsemiştir.

Mal ithalinde mal gümrükten geçerken doğan KDV idarece alınmaktadır.

Hizmet ithalinde ise KDV’nin sorumlu sıfatı ile 2 no.lu beyanname ile

ödenmesi I. No.lu beyanname ile indirim konusu yapılması gerekir.

Buna göre; Hizmet ithali kapsamında değerlendirilen işlemlere ait

KDV’nin faturanın intikal ettiği dönemde hizmetten yararlanan Türkiye’de

mukim kişi ve kuruluşlarca sorumlu sıfatı ile verilecek olan 2 no.lu KDV

beyannamesi ile beyan edilerek bağlı bulunulan vergi dairesine ödenmesi

gerekmektedir.Sorumlu sıfatıyla beyan edilerek vergi dairesine ödenen

KDV’nin hizmet ithal eden Türk mükellefi tarafından aynı vergilendirme

döneminde kendi faaliyetlerine ilişkin olarak verilecek I. No.lu KDV

beyannamesinde gösterilerek indirilmesi mümkündür.

258

Örnek: Türkiye’de yerleşik firmanın yurt dışındaki mimarlık ve

mühendislik bürolarına çizdirdiği proje, yurt dışındaki işler ile ilgili

ise, Türk firması proje çizim hizmetinden yurt dışında

yararlanacağından, yabancı mimarlık ve mühendislik bürolarınca

verilen proje çizim hizmetleri KDV’ye tabi olmayacaktır.

Buna karşılık aynı firma bu projeyi Türkiye’de yapılacak bir iş için

çizdirmiş ise, bu proje çizim hizmeti ithali kapsamında KDV’ ye tabi

olacak bu hizmete ait KDV Türkiye’deki alıcı tarafından sorumlu

sıfatı ile beyan edilip ödenecektir.

İthal olunan hizmetlerde KDV sorumluluğunun söz konusu olması

için;

a) İthal edilen hizmet KDV istisnası konusuna girmemelidir.

b) İthal edilen hizmet KDV kanunu’nun 6. Maddesine göre

Türkiye’de vergilendirilebilir nitelikte olmalıdır. 259

Bahsi geçen bu Madde hükmüne göre;

Hizmetin Türkiye’de yapılmasını

Veya hizmetten Türkiye’de faydalanılması gerekir.

Bunlardan sadece birisinin varlığı bile hizmetin vergilendirilmesi

için yeterlidir.

Örneğin; yurt dışında yaptırılan reklam hizmeti, yurt dışında

yapıldığı ve faydalanma işlemi yurt dışında olduğu için

vergilendirilmez.

Buna karşılık; bir sanatçının Türkiye’de konser vermesi halinde

işlem Türkiye’de yapıldığından KDV yönünden sorumluluk

getirmektedir.

260

Örnek:

Lisans Ücreti = 50.000 $

$ kuru = 1.20 TL’dir.

İnd. KDV = 10.800.- TL

Stopaj = 6.000.- TL

60.000.- TL x % 10

261

X işletmesi Türkiye’de yapacağı mal üretimi ile ilgili olarak Fransız

firmasından lisans ( hizmet ithali ) sağlamıştır.

Not: Verilen rakamlar hesaplanmış rakamlar değil, problemi çözmek için

verilmiştir.

____________________ / ___________________

770 Genel Yönetim Giderleri

730 Genel Üretim Giderleri

66.000.-

191 İndirilecek KDV 10.800.-

360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 16.800.-

01 Sorumlu Sıf. Öd. KDV = 10.800.-

02 Gelir Vergisi = 6.000.-

102 Bankalar 60.000.-

50.000 $ x 1.20 TL

____________________ / ___________________

262

İthalat işlemlerinde her bir parti ithalatın maliyetinin bilinmesi esastır. Bu nedenle yardımcı hesaplar açılırken

x parti ithalatta.

→ Mal Bedeli

→ Banka Gideri

→ Gümrük Vergileri

→ Gümrük Komisyoncusu Makbuzu

→ Diğer Giderler

Ayrı ayrı izlenmeli ithalat tamamlanınca da ilgili hesaplama virman edilmelidir. İthalat işlemlerinde ithalat ile

ilgili olan ve muhasebeyi doğrudan ilgilendiren önemli belgeler şunlardır.

1- Banka giderleri ile ilgili dekontlar

→ Banka Komisyonu

→ Muhabir Banka Komisyonu

→ Akreditif Açma Bedeli

→ Kambiyo Gider Vergisi

→ Diğer Giderler

2- Mal bedeli ile ilgili belgeler

İthalatta malın bedeli (Peşin ödeme hariç) malın gümrükten çekilmesinden sonra yada satıcının faturasını

düzenlemesinden sonra yapılır.

263

Örnek

a- Akreditifli Ödemede; Malın bedeli ödendikten sonra fatura alınır. Mal o sırada gümrüktedir. Malın

gümrükten çekilmesi daha sonra olur.

b- Mal Mukabili Ödeme Şeklinde; Fatura ihracatçı tarafından doğrudan ithalatçıya gönderilmiş ise ithalatçı

önce faturayı alır, sonra malı gümrükten çeker, ödemeyi sonra yapar. Fatura mal ile birlikte gönderilmiş ise ithalatçı fatura

ve malı aynı anda alır.

İthalat işlemlerinde → mal alışı ile ilgili kayıt faturaya, ödenmesi ile ilgili kayıt ise ödeme bilgisine dayanılarak

yapılır.

3- FOB Satışta sigorta poliçesi veya sigorta poliçesi ile ilgili banka dekontu

4- FOB Satışta nakliyeci faturası

5- Gümrük müşaviri dekontu

Bu dekont müşavirin ithalatçı adına yaptığı (Gümrük, Fonlar, Ordino, Navlun, Boşaltma, Nakliye v.s)

harcamaları ithalatçıya aktarmak üzere düzenlediği belgedir. Bu belgenin ekine yaptığı harcamalarında belgelerini eklemek

zorundadır.

6- Gümrük komisyonunun serbest meslek makbuzu veya faturası;

Komisyoncu gerçek kişi (Gelir Vergisi Mükellefi) ise serbest meslek kazanç makbuzu düzenler. Bu durumda

brüt tutardan hem KDV hesaplar hem de %20 gelir vergisi kesintisi yapar. Komisyoncu şirket ise bu durumda KDV

hesaplar stopaj hesaplamaz.

7- Diğer Belgeler

Bu belgeler; ardiye, yükleme, boşaltma nakliye belgeleri, ekspertiz raporu ücreti, gider pusulası ve diğer

belgelerdir. 264

PEŞİN İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Bu ithalat biçiminde; İthalat gerçekleşmeden önce ithalatçı mal bedelini ihracatçıya gönderir. İhracatçı mal

bedelini tahsil ettikten sonra malı gönderir.

Örnek

a- Peşin İthalatta; ihracatçı firmaya ithal edilecek malın bedeli transfer edilir.

X İşletmesi 20.000 $ tutarındaki hammaddenin ithali için $ kuru 1.50 TL iken mal bedelini transfer etmiştir.

—————————//———————————

159 Ver.Sipariş Avansları 30.000,00

102 Bankalar 30.000,00

20.000 $x1.50

Mal Bedeli Avans olarak transfer edilmiştir.

—————————//———————————

b- Mal bedelinin transferi sırasında banka tarafından yapılan masraf işletmenin mevduat hesabından bankaca

alınır.

Banka yukarıdaki ithalat ile ilgili olarak 200 TL masraf almıştır.

—————————//———————————

159 Avanslar 200,00

102 Bankalar 200,00

Banka Masrafları

—————————//——————————— 265

c- Mal bedelinin transferinden sonra ihracatçı firma tarafından mallar sevk edilir. Malın faturası ile vesaik

ithalatçıya gönderilir. Bu durumda avans hesabı kapatılır.

————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları 30.000,00

Mal Bedeli

159 Verilen Sipariş Avansları 30.000,00

Avans Hes.

Avans Hesabının Kapatılması

—————————//—————————

d- EXW, FCA, FAS, FOB, CFR ve CPT teslim şekilleri ile yapılan ithalat işlemlerinde, ithalatçı malın

sigortasını yaptırır.

X işletmesi ithal ettiği malın 300 TL tutarındaki sigortasını peşin ödemiştir.

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları 300,00

100 Kasa 300,00

Sigorta Gideri

—————————//————————— 266

e- EXW, FCA, FAS, FOB teslim şekilleri ile yapılan ithalat işlemlerinde, malın taşıma ücreti ithalatçı

tarafından ödenir.

X işletmesi 800 TL tutarındaki taşıma ücretini peşin ödemiştir.

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları 800,00

Navlun Gideri

100 Kasa 800,00

Navlun Giderinin Kaydı

—————————//—————————

f- Gümrük komisyoncusuna brüt 500 TL+ %18 KDV ödenmiştir.(Komisyoncu gerçek kişidir)

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları 500,00

191 İndirilecek KDV 90,00

360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 100,00

100 Kasa 490,00

Gümrük Komisyoncusunun kaydı.

—————————//—————————

267

g- Gümrükte 5.700 TL KDV ödenmiştir.

—————————//—————————

191 İndirilecek KDV 5.700,00

103Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri 5.700,00

—————————//—————————

h- İthal edilen mal gümrükten çekilmiştir. Fiili ithal tamamlanmıştır.

—————————//—————————

153 Ticari Mal 31.800,00

159 Verilen Sipariş Avansları 31.800,00

—————————//—————————

159 Avans Hesabı

_______________________________

30.000,00

200,00

300,00

800,00

500,00

31.800,00 268

Mal Mukabili İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Bu ithalat biçiminde; firma malı ithalatçının ülkesine gönderir. İthalatçı malı gümrükten çektikten sonra

mal bedelini öder. İthalatçı ve ihracatçı ödeme konusunda bir vade üzerinde anlaşmışlardır. Malın bedeli fiili ithalden

itibaren 24 ay içinde satıcıya ödenebilir.

Mal mukabili ithalat işlemlerinde malın bedeli fiili ithal tarihinden sonra ödenir. Muhasebe kayıtlarındaki

farklılıkta bu noktada ortaya çıkar. Diğer masraflar ile ilgili kayıtlar peşin ithalat işlemlerinde olduğu gibidir.

Örnek : X İşletmesi mal mukabili ithalat yapmaktadır. İthal konusu hammaddedir.

1- X İşletmesi $ kuru 1.50 TL iken 25.000 $’lık hammadde ithal etmeye karar vermiştir. İthalata konu olan

hammaddenin faturası gelmiştir.

Mal mukabili ithalatta mal bedeli fiili ithal tarihindeki döviz satış kuru üzerinden satıcılar hesabına alacak, 159

nolu hesaba borç kaydı yapılır.

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları 37.500,00

Mal Bedeli

320 Satıcılar Hes. 37.500,00

Mal Faturasının Kaydı.

25.000$x1.50

—————————//————————— 269

2- X İşletmesi $ kuru 1.53 TL iken 25.000 $ borcunu satıcı firmaya ödemiştir.

Mal bedeli transfer edildiğinde transfer tarihindeki döviz satış kur esas alınır. Yut dışı satıcılar hesabının

tahakkuk ettirildiği tarihteki döviz satış kuru ile ödemenin yapıldığı tarihteki döviz satış kuru arasında fark varsa bu fark;

a- İthal edilen mal halen satılmamış ise 159 V.Sipariş Avansları Hs. borcuna,

b- İthal edilen mal satılmış ise bu durumda 780 Finansman Giderleri hesabının borcuna kaydedilir.

a) —————————//—————————

320 Satıcılar Hes. 37.500,00

159 Verilen Sipariş Avansları 750,00

102 Bankalar Hes. 38.250,00

25.000$x1.53 = 38.250,00

25.000$x1.50 = 37.500

Kambiyo/Zararı = 750

b) —————————//—————————

320 Satıcılar Hes. 37.500,00

780 Finansman Gideri 750,00

102 Bankalar Hes. 38.250,00

—————————//—————————

Satıcıya olan 25.000 $ borç ödendiğinde $ kuru 1.48 TL olsa, bu durumda aradaki fark kambiyo karı olarak

kayıt edilir. 270

c) —————————//—————————

320 Satıcılar Hes. 37.500,00

102 Bankalar Hes. 37.000,00

646 Kambiyo Karı 500,00

25.000$x1.48 = 37.000

25.000$x1.50 = 37.500

Kambiyo/Karı = 500

d)—————————//—————————

150 İlk Madde Malz. 38.250,00

159 Verilen Sipariş Avansları 38.250,00

→Mal Bedeli = 37.500,00

→Sigorta

→Navlun

→Ardiye Ücreti

→Gümrük Vergisi

→Fonlar

→Gümrükçü Masrafı

→Banka Gideri

→Kur Farkları = 750,00

→Diğer Giderleri

İthalatın Tamamlanması

—————————//————————— 271

Akreditifli ithalat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi

Bu ithalat şeklinde ithalat ile ilgili masraflar ithalat hesabında stok hesabına devirler peşin ithalatta olduğu

gibidir. Tek fark ihracatçıya ödeme maddesindedir.

Örnek:

X işletmesi akreditifli ödeme biçimine göre ithalat yapmaktadır. Bilgiler aşağıdaki gibidir:

1- Banka ithal işlemleri için ticari mevduat hesabından 50,00 TL aldığını borç kaydettiğini dekontla

bildirmiştir.

2- Banka ithal edilen mal bedelini $ kuru 1,25 TL iken transfer etmiştir.

3- İthal edilen mal ile ilgili olarak gümrük komisyoncusu 1.542,00 TL masraf yapmıştır. Bu tutarın dokümanı

aşağıdaki gibidir.

4- İthal edilen mal gümrükten çekilmiştir. Fiili ithalat tamamlanmıştır.

Gümrükte ödenen KDV = 1.300,00 TL

Fon ve Gümrük masrafları = 50,00 TL

Gümrük komisyon ücreti = 200,00 TL( Brüt )

272

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm:

1______________/ _______________

159 Verilen Sipariş Avansları

Banka Giderleri

50,00

102 Bankalar 50,00

Banka Masrafı kaydı

2______________/ ______________

159 Verilen Sipariş Avansları

Mal bedeli

6.250,00

102 Bankalar 6.250,00

5.000 $ x 1.25

3______________/ ______________

159 Verilen Sipariş Avansları

Fon ve gümrük masrafları

191 İndirilecek KDV

50,00

1.300,00

100 Kasa 1.350,00

İthal gideri KDV

4______________/ ______________

159 Verilen Sipariş Avansları

Gümrük Komisyonu

191 İndirilecek KDV

200,00

36,00

360 Ödenecek vergi ve f.

100 Kasa

40.00

196,00

Gümrük komisyoncusunun serbest meslek

kazancı (%20 kesinti)

______________/ ______________

273

5______________/ ______________

153 Ticari Mallar 6.650,00

159 Verilen Sip.Avans. 6.650,00

Fiili İthalin hesaplanması ve stok

hesaplarına devri

_______________/ _______________

159 Verilen

Sip. Avans.

50,00

6.250,00

50,00

200,00

6.550,00

6.550,00 6.550,00 274

Kabul kredili ithalat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi

Bu ithalat şeklinde de; ithalat ile ilgili masraflar, ithalat hesabın stok hesabına aktarmaları peşin ithalatta

olduğu gibidir. Tek fark ihracatçıya yapılan ödeme maddesindedir.

Örnek 1- x işletmesi kabul kredili ithalat işlemlerine göre 20.000 $ lık mal ithal etmeye karar vermiştir, $

kuru 1.40 TL’dir. Poliçenin kaydı döviz satışı kuru ile kaydedilir.

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları 28.000

Mal Bedeli

321 Borç Senetleri 28.000

Yabancı Paralı

20.000$x1.40

Poliçeye kabul verilmesi

—————————//—————————

Bu ithalat işlemlerinde ihracatçı tarafından mallar sevk edilir. Mallara ait vesaik ile birlikte poliçe aracı banka

vasıtası ile ithalatçıya gönderilir. İthalatçı firma poliçeye kabul şerhi koyarak vesaiki bankadan alır ve malın fiili ithalini

gerçekleştirir. Bu durumda poliçe tutarı kadar 159 nolu hesaba borç 321 nolu hesaba alacak kaydı yapılır.

275

Örnek 2- $ kuru1.45 TL iken poliçe bedeli transfer edilmiştir.

a)—————————//—————————

321 Borç Senetleri 28.000

159 Verilen Sipariş Avansları 1.000

102Bankalar Hes. 29.000

20.000$x1.45= 29.000

20.000$x1.40= 28.000

1.000

Poliçenin ödenmesi

—————————//—————————

Poliçenin vadesi geldiğinde bedeli döviz satış kuru üzerinden transfer edilir. Poliçenin ödenmesi ile kayıt tarihi

arasında kur farkı meydana gelmiş ise,

a- Mal halen stoklarda ise 159 Verilen Sipariş Avansları Hs.’na borç yazılır.

b- Mal satılmış ise 780 Finansman Giderlerine borç yazılır.

b)—————————//—————————

321 Borç Senetleri 28.000

780 Finansman Giderleri 1.000

102 Bankalar Hes. 29.000

Poliçenin ödenmesi

—————————//————————— 276

20.000$’lık poliçe ödendiğinde $ kuru 1.38 TL ise bu durumda ortaya çıkan kur farkı 646 Kambiyo Karı

hesabına kaydedilir.

—————————//—————————

321 Borç Senetleri 28.000

102 bankalar Hes. 27.600

646 Kambiyo Karları 400

20.000$x1.38= 27.600

20.000$x1.40= 28.000

Kambiyo/Karı 400

—————————//—————————

Vesaik Mukabili İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Bu ithalat şeklinde ithalat ile ilgili masraflar stok devirlerinin kaydı peşin ithalatta olduğu gibidir. En önemli

fark ihracatçıya ödeme maddesindedir.

Vesaik mukabili ithalat işleminde; İhracatçı firma malı sevk eder ve mal faturası ile diğer vesaiki banka

aracılığı ile ithalatçı firmaya gönderir. İthalatçı bu durumda fatura bedelini ihracatçı firmaya transfer eder. Bankadan mal

ile ilgili vesaiki alarak fiili ithalatı gerçekleştirir. Bu durumda yapılan transfer tutarı kadar 159 Verilen Sipariş Avansları

hesabına borç, 102 Bankalar hesabına alacak kaydı yapılır. 277

Örnek ; X işletmesi vesaik mukabili ticari mal ithal etmeye karar vermiştir.

1- İşletme $ kuru 1.42 TL iken, 30.000 $ mal bedelini bankaya talimat vererek transfer ettirmiştir.

2- Banka havale gideri olarak 150 TL ‘yi işletmenin ticari mevduat hesabından almıştır.

3- İşletmenin diğer masrafları şu şekildedir.

- Navlun Gideri…………………….. = 1.400 TL

- Sigorta Gideri…………………….. = 1.000 TL

- Gümrük Komisyoncusu ………….. = 500 TL + % 18 KDV

- Diğer Giderler…………................... = 800 TL

4- Gümrükte ödenen KDV 6.200 TL’dir.

5- Fiili ithal tamamlanmıştır.

İstenen; Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm;

1----------------------------//--------------------------------------

159 Verilen Sip.Avans. 42.600,00

Mal Bedeli

102 Bankalar Hes. 42.600,00

30.000 X 1.42 = 42.600

Mal Bedeli Transferi

2-----------------------------//-----------------------------------------

159 Verilen Sip.Avans. 150,00

102 Bankalar Hes. 150,00

Havale Bedeli

3-----------------------//----------------------------- 278

3-----------------------//-----------------------------

159 Verilen Sip.Avans 3.700,00

Navlun 1.400

Sigorta 1.000

Diğ.Gid. 800

Güm.Kom. 500

191 İnd.KDV 90,00

100 Kasa Hes. 3.790,00

4--------------------------//--------------------------------

191 İnd. KDV 6.200,00

100 Kasa Hes. 6.200,00

5-------------------------//---------------------------------

153 Ticari Mal. Hs. 46.450,00

159 Ver.Sip.Avansları 46.450,00

Mal Bedeli 42.600

Bank.Havale 150

Navlun 1.400

Sigorta 1.000

D.Gider 800

Güm.Komis. 500

-----------------------------//-------------------------------- 279

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları xxxxxx

102 Bankalar Hes. xxxxxx

Mal bedelinin transferi

—————————//—————————

BEDELSİZ İTHALAT

Bu ithalatın en belirgin özelliği; ithalat bedelinin ödenmeyecek olmasıdır. Bedelsiz olarak malın-maddenin

işletme bünyesine (Stoklara) girmesi aktifte (Varlıklarda) bir artış dolayısı ile malın emsal bedeli ya da fatura bedeli kadar

pasifte bir kar artışı meydana gelecektir.

Bedelsiz ithalatta bütün giderler 159 Verilen Sipariş avansları ya da 259 Verilen avanslar hesabında izlenir.

Verilen sipariş avansları, giderler, emsal bedel, fatura tutarı kadar borçlanırken bir gelir hesabı (649 Faaliyetle ilgili Diğer

Gelir ve Karlar ) o kadar alacaklandırılır. Daha sonra bu hesap kalanı mal stok, malzeme stok, numune stok hesaplarına

aktarılır. Stoktakiler satışların maliyetine (620 Satılan Mamül Maliyeti -621Satılan Ticari Mal Malitei ) numuneler ise

numune giderlerine borç yazılarak kaydedilir.

Bedelsiz ithalat M.D.Varlık grubunda ise 259 Verilen Avanslar hesabında izlenir. Daha sonra bu gruptaki

ilgili hesaplara aktarılır. Amortisman ayrılarak gider yazılır. 280

—————————//—————————

159 Verilen Sipariş Avansları xxxxxx

Bedelsiz İthalat

649 Faal.ile ilg.diğ.ol.Gel. Kar xxxxxx

Mal bedelinin transferi

—————————//—————————

150 İlk Madde Mlz. Xxxxxx

veya

153 Ticari Mal

159 Verilen Sipariş avansları xxxxxx

—————————//—————————

Örnek; X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.İşletme teşvik belgesi kapsamında makine ithal etmeye karar

vermiştir.

1- X işletmesi mal mukabili ithalat yapmaktadır.İthalat bedeli 60.000 $’lık makinadır. Makine işyerinde

kullanılacaktır.$ kuru 1.60 TL’dir.

2- İşletmenin ithalat ile ilgili giderleri aşağıdaki gibidir.

- Navlun Gideri…………..= 1.500- TL

- Sigorta Gideri…………..= 1.200- TL

- Ardiye Gideri…………..= 1.000- TL

- Gümrük Komis………...= 500- TL

( Brüt ücret- Gerçek kişi ) 281

3- Bu ithalat ile ilgili gümrükte 19.000 TL KDV hesaplanmıştır.İşletme KDV ile ilgili olarak, gümrük

idaresine teminat mektubu vermiş, KDV ‘yi ödememiş, ertelemiştir.

4- İthalat bedeli, satıcı firmaya $ kuru 1.55 TL iken bankadan transfer edilerek ödenmiştir.

5- Fiili ithalat tamamlanmıştır.

6- İşletmenin ödediği KDV’yi tutarı ertelenen KDV tutarına ulaşıncaya kadar beklenir.Bu tutara

ulaşıldığında bununla ilgili bir belge vergi dairesinden alınarak gümrük idaresine verilir.Ertelenen vergi

terkin edilerek, terkin mektubu geri alınır.X işletmesi bahsi geçen bu işlemleri tamamlamıştır.

7- İthalatın teşvik belgesi şartlarına uygun olmaması hali ve ertelenen verginin, vergi dairesine ödenmesi

hali ;

8- Ya’da bu verginin indirilecek KDV’sine devri hali

İstenen; Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm ;

1-----------------------------------//-----------------------------

259 Verilen Avanslar 96.000,00

320 Satıcılar Hes. 96.000,00

60.000 $ X 1.60 TL

Makine Bedeli

2---------------------------------//------------------------------

259 Verilen avanslar 2.700,00

- Navlun =1.500

- Sigorta =1.200

- Ardiye =1.000

100 Kasa Hs. 2.700,00

Gider Kaydı

---------------------------------//------------------------------- 282

3-------------------------------------//-------------------------------

259 Verilen Avanslar 500,00

191 İnd. KDV 90,00

360 Ödenen Vergi ve Fon. 100,00

100 Kasa Hs. 490,00

4--------------------------------//-----------------------------------

192 Diğer KDV 19.000,00

392 Diğer KDV 19.000,00

Teşvikli Yatırım Ertelenen KDV

5-------------------------------//------------------------------------

900 Borçlu Nazım Hes. 19.000,00

Teminat Mekt. Borçl.

910 Alacaklı Nazım Hes. 19.000,00

Teminat Mekt.Alac.

6--------------------------//-----------------------------------------

320 Satıcılar Hes. 96.000,00

102 Bankalar Hes. 93.000,00

646 Kambiyo Karları 3.000,00

60.000 $ X 1.55 = 93.000

60.000 $ X 1.60 = 96.000

Kur Farkı = 3.000

İthalatçı Firmaya Olan Borcun Ödenmesi

7---------------------------//-----------------------------------------

253 Tesis Mak. Ve Cihz. 99.700,00

259 Verilen Avanslar 99.700,00

- Mak Bed. =96.000

- Navlun = 1.500

- Sigorta = 1.200

- Ardiye = 1.000

İthalatın Tamamlanması

-----------------------------//-------------------------------------- 283

8-----------------------------//--------------------------------------

392 Diğer KDV 19.000,00

192 Diğer KDV 19.000,00

Ertelenen KDV ‘nin Terkini

9-----------------------------//--------------------------------------

910 Alacaklı Nazım Hes. 19.000,00

900 Borçlu Nazım Hes. 19.000,00

Teminat Mekt. İptl.

Yada Geri Alınması

-------------------------------//---------------------------------------

İthalat teşvik belgesindeki şartlara uygun gerçekleştirilmezse ertelenen KDV cezalı olarak tarh ve tahakkuk

ettirilerek Vergi Dairesine ödenir.

10-----------------------------//--------------------------------------

392 Diğer KDV 19.000,00

360 Ödenen Vergi ve Fon 19.000,00

Ertelenen KDV ‘nin Tarh ve Tahakkuku

-------------------------------//----------------------------------------

Tarh ve tahakkuk ettirilen KDV’nin ödenmesi halinde ödenen bu belge ye dayanarak indirilecek KDV hesabına kaydedilir.

11--------------------------------------//---------------------------------

191 İndirilecek KDV 19.000,00

192 Diğer KDV 19.000,00

Ertelenen KDV’nin İndirilecek KDV devri

12---------------------------------------//--------------------------------

910 Alacaklı Nazım Hes. 19.000,00

900 Borçlu Nazım Hes. 19.000,00

Teminatın Çözülmesi

---------------------------------------//--------------------------------- 284

Gelir Hesapları Uygulamalar

285

İHRACAT GELİR HESAPLARI

Gelir ; Bir hesap dönemi boyunca ortaya çıkan öz sermayeyi artırıcı

bir olaydır. İşletmenin esas faaliyeti dışında diğer faaliyetlerden elde

ettiği alacakların toplamını ifade eder.

Gelirlerin ( hasılat ) dönem içinde ortaya çıkması halinde

kaydedildiği hesaplar gelir hesaplarıdır. Bu hesaplar aynı zamanda

gelir tablosunun ayrılmaz kalemleridir.

Gelir Tablosu: İşletmenin muhasebe dönemine ait faaliyet

sonucunu ( K/Z ) ve bu faaliyet sonucuna nasıl ulaşıldığını, gelir ve

g,der gurupları itibarı ile gösteren tablodur. Bu tablo aynı zamanda

şirket yöneticilerinin, o dönemdeki performansını gösterir.

a) Niteliği:

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış indirimleri

satışların maliyet, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve

karlar, diğer faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman giderleri,

olağandışı gelir ve karlar ve olağandışı gider ve zararlardan oluşur.

286

b) Bölümlenmesi:

6- Gelir Tablosu Hesapları

60 Brüt Satışlar

61 Satış İndirimleri (-)

62 Satışların Maliyeti (-)

63 Faaliyet Giderleri (-)

64 Diğer Faaliyetlerden Olağan gelir ve karlar

65 Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar (-)

66 Finansman Giderleri (-)

67 Olağan dışı gelir ve karlar

68 Olağan dışı gider ve zararlar (-)

69 Dönem net karı veya zararı

287

601- YURTDIŞI SATIŞLAR

a) Niteliği:

Yurt dışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan

toplam değerlerin izlendiği hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

A malı satışları

B malı satışları

C malı satışları

D malı satışları

Hizmet satışları

İhracat kur farkları

c) İşleyişi:

Yurtiçi satışlarda olduğu gibidir. Fiili ihraç tarihinden dönemin sonuna kadar

ortaya çıkan olumlu kur farkları bu hesabın alacağına olumsuz kur farkları ise 2

nolu muhasebe uygulamaları genel tebliğ gereği 612 nolu hesap ile

muhasebeleştirilir. Ertesi yıl ortaya çıkan kur farkları ise Kambiyo Kar / Zarar

hesapları ile muhasebeleştirilir.

288

ÖZELLİKLİ DURUMLAR

Yurtdışı satışlar hesabının altında satışlar ve dönem içinde ortaya çıkan kur

farkları izlenir. Kayıt yapılırken esas alınabilecek tarihler şunlardır.

1Malın nakliyeciye teslim edildiği tarih

2Faturanın düzenlendiği tarih

3Gümrük çıkış beyannamesinin tescil edildiği tarih

4Gümrük kanunu ve ihracat yönetmeliği gereği fiili ihraç tarihi

5Malın sınırı geçtiği tarih

Yurt içi satışlarda malın teslim tarihinden itibaren 7 gün içinde fatura

düzenlenmesi ve KDV’nin tahakkuk ettirilmesi esastır. Bahsi geçen bu kural yurt

dışı satışlar içinde geçerlidir. Bu hükme göre faturanın düzenlendiği tarihteki kur

kaydedilmelidir.

Ancak; Gümrük kanunu ve ihracat yönetmeliğine göre ihracat faturasının hasılat

kaydı yapılır. Ayrıca Katma Değer Vergisi Kanununa göre KDV’nin beyanı ve

iadesi malın gümrük hattını çıkış tarihi esas alınarak yapılır. Bu anlamı ile ihracat

faturasının düzenlendiği dönem ile fiili ihracatın gerçekleştiği ay ya da yıl farklı

olabilir. Maliye Bakanlığının 08.06.1998 tarih ve 128/21487 sayılı özelgeye göre

ihracat faturası fiili ihraç tarihindeki kur ile 601 no’lu hesaba hasılat kaydedilir. 289

Ayrıca; fiili ihracatın gerçekleştiği tarihten itibaren dönem sonuna

kadar (31.12) ortaya çıkan olumlu kur farkları 2 nolu muhasebe

uygulamaları genel tebliğine göre bu hesabın alacağına olumsuz

kur farkları ise 612 nolu hesabın borcuna kaydedilir. Ertesi yıl

ihracat bedeli dövizin tahsili halinde ortaya çıkan olumlu kur

farkları 646 olumsuz kur farkları ise 656 hesap ile

muhasebeleştirilir.

İhracat faturaları Türkçe ve yabancı dilde hem yabancı hem

de Türk lirası cinsinden düzenlenir. Muhasebe kaydı yapılırken

Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınır.

290

602- DİĞER GELİRLER

a) Niteliği:

İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikalarına

uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet

hâsılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için,

sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar

(sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri

yükümlülüklerinden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi

iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat

istikrar destekleme primi v.b. hâsılat kalemleri bu hesapta izlenir.

b) Bölümlenmesi:

Sübvansiyonlar

Vade farkları

Fiyat istikrar destekleme fonu

Alınan iskonto primleri

İhracat teşvik primleri

Diğer Gelirler 291

c) İşleyişi:

Dönem içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade

farkları, (v.b) tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba ise

alacak kaydedilir.

DEVLET YARDIMLARI

Devletin ihracatçıya sağladığı yardımlar aşağıdaki

şekildedir.(Kaynak igeme@igeme.org.tr )

1-YURT DIŞI OFİS MAĞAZA İŞLETME VE TANITIM

FALLİYETLERİNE AİT YARDIMLAR

Bu yardım, Türkiye’de yerleşik kurumlarım yurtdışında Pazar

paylarını artırmak, ürettiği ürünlerin tanıtımını yapmak için

yurtdışında şube, mağaza açmaları nedeniyle ortaya çıkacak giderleri

destekleyen yardımdır

-Yurtdışında kendi unvanı olan markası ile toptan veya perakende

ürün satmak amacı ile şube,mağaza ve ofis açılması halinde 292

-Demirbaş alımının 30.000 $ a kadar kısmının %50 si

-Yıllık kira bedeli 60.000$ a kadar kısmın %50 si

-Sektörel dış ticaret şirketlerinin;

-Demirbaş alımının 40.000$ a kadar kısmının %50 si

-Yıllık kira bedeli 80.000$ a kadar kısmının %50 si devlet

yardımı olarak desteklenir.

2) PAZAR ARAŞTIRMAYA YÖNELİK YARDIMLAR

Yeni ihraç pazarları yaratmak ve geleneksel pazarlarımızda Pazar

payımızı arttırmak amacı ile Kobi / sektörel dış.tic.ser.şirk ‘nin

sistematik yöntemlerle yaptıkları Pazar araştırmalarının teşvik

edilmesi ve yaygınlaştırılması amaç edinilmiştir.

293

3) ÇEVRE KORUMA YARDIMLARI

Amaç KOBİ ‘lerin Türk Standartları Enstitüsü veya akredite edilmiş

kuruluşlarda alacakların kalite güvence sistemi belgeleri ( İSO 9000

serisi ) çevre yönetim belgeleri, ( İSO 14000 serisi ) veya Avrupa

Birliği tarafından onaylanmış kuruluşlarda alacakları çevre koruma

yardımları işareti ile müsteşarlık tarafından uygun görülen uluslar

arası nitelikteki diğer kalite ve çevre belgelerinin alınması sırasında

yaptıkları belgelendirilmiş harcamaların desteklenmesidir.

294

4) AR-GE YARDIMLARI

Sanayi kuruluşlarının AR-GE projeleri kapsamında izlenip,

değerlendirilebilen giderlerinin belirli bir oranının karşılanması

veya bu projelere devlet desteği sağlanmasıdır. Bu destekten

yararlanabilmek için faturalar numaralandırılmalıdır.

Desteklenecek Harcamalar

a-Personel giderleri

b-AR-GE faaliyeti için kullanılan alet, teçhizat ve yazılım

giderleri

c-Danışmanlık hizmetleri ve eşdeğer hizmet alım giderleri

d-Patent başvuru giderleri

e-AR-GE hizmet giderleri

f-Doğrudan AR-GE faaliyetleri ile ilgili malzeme alımı giderleri

AR-GE yardımı, temel destek oranı en fazla % 50, ilave

desteklerle beraber en fazla % 60’a kadardır.

295

5) EĞİTİM YARDIMLARI

KOBİ, Sektörel dış tic.ser.şirk ile bu şirketlerin ortağı bulunan

şirketlerin, dış ticarete ilişkin eğitim faaliyetlerinin desteklenmesidir.

6)ULUSLAR ARASI NİTELİKÇİ İHTİSAS FİNANSLARINA

İLİŞKİN YARDIMLAR

Bu yardımın amacı uluslar arası nitelikteki yurt içi ihtisas fuarlarının

dış tanıtımının yapılması. Uluslararası düzeyde katılımın

sağlanmasıdır. Bu amaçla desteklenecek harcamalar…

7)İSTİHDAM OLUŞTURMAYA İLİŞKİN YARDIMLAR

SDŞ statüsünü haiz şirketlerin münhasıran dış ticarete ilişkin

işlemlerini yürütmek üzere, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli

yönetici ve eleman istihdamının sağlanmasıdır.

296

8) TARIMSAL ÜRÜNLERDE İHRACAT İADESİ

YARDIMLARI Amaç; Bazı tarım ürünlerinin ihracatının desteklenmesidir. Desteklenen

tarım ürünleri şunlardır.

1-Buket yapmaya elverişli veya süs amacına uygun cinsten çiçekler ve

tomurcuklar.

2-Sebzeler

3-Kurutulmuş sebzeler

4-Meyveler ve sert çekirdekli meyveler

5-Dondurulmuş meyve ve sebze ile meyve ve sebze işleme sanayine dayalı gıda

Maddeleri

6-Bal

7-Reçel, jöle, marmelat veya sert kabuklu meyve püreleri veya pastaları

8-Meyve suları

9-Zeytinyağı

10-Hazırlanmış, konserve edilmiş balıklar

11-Kümes hayvanlarının etleri

12-Yumurta

13-Kümes hayvanları etinden, sakatından yapılmış sosisler ve benzeri ürünler ile

kümes hayvanları etinden hazırlanmış veya konserve edilmiş ürünler.

14-Çikolata ve kakao içeren gıda müstahzarları

15-Bisküviler, gofretler

297

9) YURTDIŞINDA MİLLİ VEYA BİREYSEL DÜZEYDE

GERÇEKLEŞTİRİLEN FUAR KATILIMLARININ

DESTEKLENMESİ

Bu yardımın amacı yurtdışındaki fuar ve sergilere katılımın arttırılmasıdır.

10)TÜRK ÜRÜNLERİNİN YURTDIŞINDA MARKALAŞMASI VE

TÜRK İMAJININ YERLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK

FAALİYETLERİN DESTEKLENMESİ

Amaç; İhracatçı birlikler, üretici dernekleri / birlikleri Türkiye’de ticari ve

veya / sınai faaliyette bulunan şirketler, Türk moda tasarımcılarının

yurtdışı pazarlarda ürünlerinin markalaşması amacı ile gerçekleştirdikleri

faaliyetlere ilişkin mağazaların kurulması ve işletilmesi ile ilgili

harcamaların desteklenmesidir.

298

DEVLET YARDIMI UYGULAYAN KURULUŞLAR VE

YARDIM ÇEŞİTLERİ

1-Dış ticaret müsteşarlığı

-Çevre maliyetlerinin desteklenmesi

-yurtdışı ofis – mağaza açma,işletme ve marka tanıtım faaliyetleri

desteği

-İstihdam yardım derneği

2-İhracatı geliştirme etüt merkezi

-Pazar araştırma derneği

-Eğitim yardımlaşma derneği

299

3-İhracatçı birlikleri

-yurtdışı fuar ve sergilerin desteklenmesi

-yurt içi fuarlarının desteklenmesi

-yurt dışı ofis ve mağaza açma desteği

-toplumsal ürün ihracat desteği

4-İktisadi kalkınma vakfı

-Pazar araştırmalarının desteklenmesi

5-Türkiye patent enstitüsü

-Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması ve desteği

-Patent,endüstriye tasarım,tescil yardımı

300

6-TÜBİTAK

-ARGE yardımları

7-Türkiye teknoloji geliştirme vakfı

-ARGE yardımları

ÖRNEK = Türkiye’de yerleşik Hünkar……..ltd. Almanya’da

ürünlerini pazarlamak için ofis açmıştır

-20xx / eylül Ayında 2,000 € aylıkla ofis kiralamıştır

Eylül € kuru = 2,10 TL

Ekim € kuru=2,20 TL

Kasım € kuru=2,00 TL

Aralık € kuru=2,30 TL dir.

-İşletme 10,000 € demirbaş almıştır. Kur 2,15 TL dir. 301

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.Sağlanacak devlet desteğini tespit ediniz.

Çözüm:

____________/_________________

2Demirbaşlar 21,500

102 Banka 21,500

10,000€x2,15=21,500

Demirbaş alış kaydı

_____________/_________________

770 Genel yönetim gideri 4.200

102 bankalar hesabı 4,200

2,000€x2.10=4,200

Eylül ayı kirası

________________/__________________

770 Genel yönetim gideri 4.400

102 bankalar hesabı 4.400

2.000€x2,20=4,400

Ekim ayı kirası

________________/________________

770 Genel yönetim gideri 4.000

102 bankalar hesabı 4.000

2.000€x2.00=4.000

Kasım ayı kirası

______________/_______________

302

____________/___________________

770 Genel yönetim gideri 4,600

102 bankalar hesabı 4,600

2.000€x2.30=4.600

Aralık ayı kirası

____________/___________________

Devletten talep edilecek yardım

Demirbaş=10,000€%50=5.000€x2,15 =10.750

____kiralar_____________________ = 8.600

Eylül ayı =1.000 €x2.10 =2.100

Ekim ayı =1.000 €x2.20 =2.200

Kasım ayı =1.000 €x2.00 =2.000

Aralık ayı =1.000 €x2.30 =2.300

____________

8.600 TL.

___________________/________________

102 Bankalar hesabı 19.350

602 Diğer gelirler 19.350

Devletten alınacak para

________________/________________

303

646- KAMBİYO KARLARI

a) Niteliği :

Kambiyo karlarının izlendiği hesaptır. (İhracatla ilgili dönem içinde ortaya

çıkan kur farkları bu hesaba değil, “601- YURT DIŞI SATIŞLAR”

hesabına aktarılır.)

b) Bölümlenmesi :

- Yabancı Para Kasası ile ilgili Kambiyo Karları

- Döviz Tevdiat Hesapları ile ilgili Kambiyo Karları

- Yabancı Çekler ile ilgili Kambiyo Karları

- Yabancı Senetler ile ilgili Kambiyo Karları

- Yabancı Senetler ile ilgili Kambiyo Karları

- Geçen Yıldan Gelen Alacaklar ile ilgili Kambiyo Karları

- Diğer Kambiyo Karları 304

c) İşleyişi:

Kambiyo işlemlerinden doğan karlar bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonunda bu hesaba

borç, 690-Dönem karı veya zararı hesabına alacak kaydedilerek kapatılır.

Örnek :

1) X işletmesi $ kuru 1-TL iken 2000 $ satın almıştır.

2) Dönem sonundaki kur ise 1.20 -TL dir.

___________________ / _______________

100-Kasa

Y.P

2.000

100-Kasa

TL

2.000

2000$ x 1,00

______________ 31.12________________

100-Kasa

Y.P.

400

646-Kambiyo Karları 400

2.000$ x 1.20 = 2.400

2.000$ x 1,00 = 2.000

Kambiyo karı 400

___________________ / _______________

305

Gider Hesapları Uygulamalar

306

İHRACAT İLE İLGİLİ GİDER HESAPLARI

Tek Düzen Hesap Planında ihracat ile ilgili satılan mal, mamul

veya satılan hizmetin maliyetine ilişkin herhangi bir

düzenleme yoktur.Ayrıca satıştan iade ve satış iskontolarına

ilişkin de ayrı bir düzenlemeye rastlanmamıştır.

Bu hususlar ile ilgili düzenlemeler yurt içindeki işlemlerde ve aşağıda

olduğu gibidir.Yurt dışı satışlar ile ilgili faaliyet giderleri ise 760

Pazarlama Satış Dağ. Gid. Hs.’da izlenmektedir.

307

610- SATIŞTAN İADELER (-)

a) Niteliği:

Satılan malların iade edilen bölümünün fatura tutarlarını kapsar.

a-Bölümlenmesi

-Y.İçi satış iadesi

-Y.Dışı satış iadesi

b-İşleyişi:Daha önce yapılan satışlar ile ilgili olarak ilgili hesaplara borç,

brüt satışlardan ilgili hesaplara alacak kaydedilmiş bulunan malın fatura

tutarı, malın kısmen ya da tamamen iade edilmesi durumuna göre, “610-

Satıştan İadeler Hesabı”nın borcuna, buna karşılık ilgili hesaba alacak

kaydedilir

308

611- SATIŞ İSKONTOLARI (-)

a) Niteliği:

Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan

her türlü kasa ve miktar iskontoları bu hesapta yer alır.

612- DİĞER İNDİRİMLER (-)

a) Niteliği:

Satıcı tarafından, alıcı hesabına, malın sevki sırasında ödenen giderleri

ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan

olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle, yapılması zorunlu

indirimler ile satış vergileri, fonlar (KDV hariç) ve benzerleri bu kalemde gösterilir.

b) Bölümlenmesi:

Bu hesap ihtiyaca göre bölümlenir.

Satılan malların sevk giderleri

Satılan malların hasar indirimleri

İhracat kur farkı 309

c) İşleyişi:

Satılan mal ya da hizmet bedelinden yapılan indirim hasılatla ilişkilendirilmeden

“612- Diğer İndirimler Hesabı”na borç, ilgili hesaplara ise alacak kaydedilir.

Kur Farkları = Burada söz konusu olan kur farkları; Yurt dışına yapılan ihracatta, fiili ihraç

tarihini takip eden tarihten dönemin (31.1.2) sonuna kadar ortaya çıkan olumsuz kur

farklarıdır. 2 No' lu muhasebe uygulamaları genel tebliğinde olumsuz kur farklarının 656 No'

lu hesaba değil bu hesaba yazılacağı hükmü getirilmiştir. Dönemin bitiminden sonra ortaya

çıkan olumsuz kur farklarının ise 656 Kambiyo zararları hesabına yazılacağı tabidir

Örnek: X işletmesinin 200… / 8 ay ihracat bilgileri aşağıdaki gibidir.

115/8.. tarihinde $ kuru 1,30 TL iken 30.000 $ lık fiili ihracat gerçekleşmiştir.

2- 15/9.. tarihinde $ kuru 1.25 TL iken ihraç bedeli dövizin tamamı

bankaya gelmiştir.

310

_________________ / __________________

120 Alıcılar 39.000

Y. Dışı Alıcılar

601 Yurtdışı satışlar 39.000

30.000 $ x 1,30

_________________ / __________________

612 Diğer İndirimler 1.500

Kur Farkı

120 Alıcılar 1.500

30.000 $ 1,25 = 37.500

30.000 $ 1,30 = 39.500

Kambiyo Zararı = 1.500

_________________ / _________________

620- SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)

a) Niteliği:

Belli bir hesap döneminde işletmenin alıcılara yaptığı mamül satışlarının maliyetlerinin izlediği hesaptır.

311

b) Bölümlenmesi:

Bu hesap mamül satışlarına paralel olarak bölümlenebilir.

- Yurt içi satışlar

-Yurt dışı satışlar

A malı

B malı

C malı

c) İşleyişi :

Satılan mamullerin maliyet tutarı 152 nolu hesaba (Mamuller Hs.) alacak, bu hesaba ise borç kaydedilir.

Dönem sonunda bu hesaba alacak 690-Dönem karı hesabına borç kaydedilir.

621- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYET (-)

a) Niteliği:

Herhangi bir değişikliğe tabi olmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemlerin

maliyetini kapsar. 312

b)Bölümlenmesi:

- Yurt içi satışlar maliyeti

- Yurt dışı satışlar maliyeti

A Malı maliyeti

B Malı maliyeti

C Malı maliyeti

c) İşleyişi:

Satılan ticari malların maliyeti tutar “153- Ticari Mallar Hesabı”na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. Dönem

sonunda bu hesabın alacağına 690- Dönem karı veya zararı hesabının borcuna kaydedilir.

622- SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)

a) Niteliği:

Üretilen hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır. 313

b) Bölümlenmesi:

Yurt içi hizmet maliyeti

Yurt dışı hizmet maliyeti

A Hizmet maliyeti

B Hizmet maliyeti

C Hizmet maliyeti

c) İşleyişi:

Üretilen hizmetle ilgili giderler niteliklerine göre, eş zamanlı kayıt sistemine tabi olan ve 7/A seçeneğinin

uygulayan hizmet işletmeleri “741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı” alacağı ile 7/B seçeneğini

uygulayan küçük işletmelerde “799- Üretim Maliyeti Hesabı” alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Dönem

sonunda bu hesabın alacağına 690- Dönem karı veya zararı hesabının borcuna kaydedilir.

654- KARŞILIK GİDERLERİ (-)

a) Niteliği :

Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılık giderlerinin izlendiği hesaptır. 314

b) Bölümlenmesi :

Şüpheli Alacaklar karşılığı

Stok değer düşüklüğü karşılığı

Sayım farkları karşılığı

Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı

İştirakler değer düşüklüğü karşılığı

Bağlı ortaklıklar değer düşüklüğü karşılığı

Diğer karşılık giderleri

c) İşleyişi :

Aktifle ilgili ayrılan karşılık giderleri bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda 690 nolu hesaba

aktarılarak kapatılır

656- KAMBİYO ZARARLARI (-)

a) Niteliği:

Kambiyo zararlarının izlendiği hesaptır. (Borçlanma ile ilgili kur farkları bu hesaba alınmaz, finansman gideri

olarak muhasebeleştirilir.) 315

b)Bölümlenmesi :

Kambiyo Zararları

c) İşleyişi:

Kambiyo senetlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır.Dönem sonunda bu hesabın alacağına 690-

Dönem karı veya zararı hesabının borcuna kayıt yapılarak kapatılır.

Örnek : 1- X İşletmesi $ kuru 1.20 TL iken 2000$ almıştır.

2- Dönem sonunda $ kuru 1.10 TL dir.

___________________ / _______________

100-Kasa Hs.Y.P 2.400

100-Kasa Hs. 2.400

2000$ x 1.20

______________ 31.12 ________________

656-Kambiyo Zararı 200

100-Kasa Hes. Y.P 200

2000$ x 1.20 = 2.400

2000$ x 1.10 = 2.200

Kambiyo

Zararı

200

______________ 31.12 ________________

690-Dönem Karı veya Zararı 200

656- Kambiyo Zararı 200

Sonuç Hesabına Devir

___________________ / ________________ 316

760- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri:

a) Niteliği:

Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine

kadar yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

0 İlk madde malzeme

1 İşçi ücret ve giderleri

Brüt Maaşlar

SSK İşv. Payı

Sosyal Güv. Dest. İşv. Payı

İşsizlik Sigortası İşv. Payı

Diğerleri

2 Memur ve ücret giderleri 317

3- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler

Elektrik, iski ve benzeri giderler

Haberleşme giderleri

Kiralık Bina Bakım/Onarım Giderleri

Nakliye giderleri

M.D.V. bakım / onarım giderleri

İhracat Giderleri

Müşavirlik giderleri

Dışardan diğer fayda ve hizmetler

4- Çeşitli giderler

Kira giderleri

Benzin / Mazot Giderleri

Sigortalama giderleri

Konaklama / Seyahat Giderleri

Noter giderleri

Meslek odası giderleri

Basın Yayın giderleri

Temsil ve ağırlama giderleri

Banka Giderleri

Mutfak giderleri

Diğer çeşitli giderler

318

5- Vergi resim harçlar

Damga vergisi

M. Taşıtlar vergisi

Emlak vergisi

Vergi Cezalan

Diğer vergi resim ve harçlar

Belediye Tabela Vergisi

6- Amortisman ve tükenme payları

Bina amortismanı

Makine ve teçhizat amortismanı

Taşıt amortismanı

Demirbaş amortismanı

M. Olmayan Duran Varlık Amortisman 319

7-Finansman giderleri

c) İşleyişi :

Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal

ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba borç kaydedilir.

Dönem sonlarında bu hesap 761-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma hesabı

ile karşılaştırılarak kapatılır.

Başlıca ihracat giderleri şunlardır.

1-Navlun Gideri; CIF satışlarda navlun gideri satıca tarafından ödenir. Navlun

gideri gelir tablosunda brüt satışlardan değil, 760 pazarlama satış ve dağıtım

giderleri Hesabında gösterilerek indirim konusu yapılır.

2-Sigorta Gideri;CIF satışlarda sigorta gideri satıcı tarafından ödenir.bu nedenle

Sigorta giderleri de brüt satışlardan indirilmez. 760 pazarlama satış ve dağıtım

giderleri hesabının altında dışardan sağlanan fayda ve hizmetler Hesabında

gösterilerek indirim konusu yapılır.

3-Gümrük Müşaviri Ücreti; Bu ücret gümrük hizmetleri karşılığında

müşavirin aldığı bedeldir. Serbest Meslek faaliyeti icra eden gümrük müşavirleri

serbest meslek makbuzu, şirket olarak faaliyet gösterenler ise fatura düzenler.

4-Banka Giderleri; Bankaların ihracat ile ilgili almış olduğu komisyon, faiz,

muhabir banka gideri ve diğer giderleri 760 pazarlama satış ve dağıtım giderleri

hesabında izlenir.. 320

5-Ödenen Komisyonlar; Yurt içinde ve dışında ihracat ile ilgili

komisyonlar ve pazarlama giderleri bu hesapta izlenir.

Reklam ve pazarlama giderleri KDV’ye tabi değildir. Yurt dışından gelen bu

faturalar için Kurumlar Vergisi kesintisi de söz konusu değildir

Ancak ihracat ile yurt içinde ki kurum ve kuruluşlara ödenen komisyonlar ve diğer

pazarlama satış dağıtım giderleri KDV ye tabidir.

6-Götürü Gider; Gelir vergisi kanununun 40/1 md .parantez içi hükmüne

göre(ihracat,yurt dışı inşaat,onarma,montaj ve taşımacılık faaliyetlerin de bulunan

mükellefler bu faaliyetlerinden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini

aşmamak şartı ile yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere

götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler )

Ayrıca konuya ilişkin Gelir Vergisi Kanunu 194 seri nolu genel

tebliğde bu konuda detaylı açıklamalar yapılmıştır. 321

Götürü giderden yararlanabilmek için

a-İhracat ile ilgili ve belgesiz gider olması

b-FOB bedel hasılatın 0.005 ‘ini aşmaması

c-İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olması

d-Deftere kayıt yapılırken kayıt tarihindeki T.C.M.B döviz alış kurunun baz

alınması gerekmektedir.

Götürü giderden faydalanacak mükellefler

a-İhracatçı firmalar

b-Yurt dışında inşaat onarma montaj, teknik hizmetler taşımacılık faaliyetinde

bulunan dar mükellefler dahil gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri

c-İhraç kaydı ile yapılan mal teslimlerinde, bun ihracat hasılatı dolayısı ile

götürü gider uygulaması, ihracatçı ve ihracatçıya ihraç kaydı ile mal tesliminde

bulunan işletmenin ihracattaki katkıları oranında yapılacaktır.

322

Örnek; X işletmesinin 20XX / XX ayında yapmış olduğu ihracat tutarı 50.000 TL’dir.

Götürü Gider = 50.000 X 0.005 = 250 TL

-----------------------------//----------------------------------

760 Pazarlama Sat.Dağ.Gid. 250-

100 Kasa Hes. 250-

---------------------------//-------------------------------------

Örnek; X işletmesi 600.00 TL ihracat hasılatı elde etmiştir.Bu hasılat ile ilgili gider bilgileri şöyledir.

- Toplam Gider …………= 7.000 TL

- Belgeli Gider ………….= 2.500 TL

- Belgesiz Gider ………..= 4.500 TL

Götürü Gider Hes…..... = 600.00 X 0.005 = 3.000 TL’dir.

Belgesiz Götürü Gider……………………= 4.500 TL

Gider Yazılacak Tutar…………………….= 3.000 TL

Kanunen Kab.Edilmeyen Gid…………….= 1.500 TL

---------------------------------//-----------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 3.000

689 Diğ.Ol.Dışı Gid.Zar. 1.500

K.K.E.G

100 Kasa Hs. 4.500

------------------------------//-------------------------------- 323

7-Diğer Giderler;

→Konsolosluk Harcı

→Menşe Şahadatnamesi

→Gözetim Giderleri

→Yükleme – Tartı - Analiz Giderleri

→Ulaşım Giderleri

Uygulamada gümrük komisyoncusu harcamaları yapmaktadır.Gümrük

komisyoncusunun yaptığı harcamaları gösteren dekont gider olarak yazılmaz.

Dekontun ekinde bulunan fatura ve benzeri belgeler şirket adına alınmış ise gider yazılır.

8-Yurt Dışı Seyahat Giderleri; Seyahat giderleri ile ilgili harcamanın kabul edilmesi için

seyahatin,işle İlgili ve işin mahiyetine uygun olması gerekir.

Duş ticaret ile ilgili seyahat giderlerinin hesaplanmasında iki yöntem vardır.

3-Harcırah Yöntemi

6245 sayılı harcırah kanununa göre görev yerinden ayrılan devlet memurlarına geçici

görevde kaldıkları süreler için harcırah yevmiye si verilmektedir. Bahsi geçen bu yevmiye ler Gelir

Vergisi Kanununa göre ücrettir. Ancak aynı kanunun 24 / 1 Maddesine göre gelir vergisi kesintisi dışında

bırakılmıştır.

Ayrıca harcırah kanunu dışında kalan işletmeler bu anlamda verilen gündelikler gelir vergisinden

istisna edilmiştir. Verilen bu gündelikten aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen

gündeliklerden fazla ise vergiye tabidir. ( GVK 24 / 2 )

Yurt dışı gündelikler Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenmektedir.Buna göre yurtdışı gündeliklerin TL

cinsinden tutarı T.C.M.B ilan edilen cari ( efektif veya döviz )satış kuru ile çarpılarak bulunur.

324

4- Gerçek Gider

Gelir Vergisi Kanunu 40 / 4. Maddesinde göre iş ile ilgili seyahat ve

ikamet giderleri ( Seyahat maksadının gerektirdiği süreye uygun olmak suretiyle )

kazancın tespitinde gider olarak indirilebilir. Buna göre ; Yurt dışı seyahat giderleri

belgelenmek kaydı ile ve yukarıdaki Madde ruhuna uygun olursa gerçek usulde

gider yazılabilir.Yabancı para üzerindeki değişik tarihlerde alınan belgenin TL

çevrilmesinde

1-Avansın alındığı tarihteki

2-Fatura tarihindeki

3-Yurt dışından dönüş tarihindeki kur esas alınacaktır.

Ancak giderin gerçekleştiği ve faturanın alındığı tarihteki kurun baz alınması daha

doğrudur.

9-Numune Giderleri;

Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı

ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım eşyaları ve benzeri işlemler

pazarlama satış dağıtım gideri olarak kaydedilir. 325

10- Reklamasyon Gideri;

İhraç edilen malların anlaşmaların uygun olmaması nedeniyle mal bedeli,nin belli

bir kısmının geri verilmesi olarak tanımlanan reklamasyonlar ihracat bedelinin azalması

sonucunu doğurmaktadır.İhraç edilen mallar için yurt dışında yapılan reklam ve diğer

aracılık hizmetleri yurt dışında yapıldığı için KDV ‘nin konusuna girmemektedir.Ancak

matrahta değişiklik yapan reklamasyon ödemeleri için KDV Kanunun 35 . Maddesine göre

işlem yapmak gerekmektedir. Bu nedenle ihraç bedeli üzerinden KDV hesaplanmadığı için

reklamasyon giderlerinden de KDV hesaplanması mümkün değildir. Bu giderler için yurt

dışındaki alıcının mutlaka belge vermesi gerekecektir.Böyle bir belgenin verilememesi yada

temin edilememesi halinde ihracatçının ihracat faturasını iptal ederek yeni bir fatura

düzenlemesi ve reklamasyon bedelinin iade edildiğini gösterir, belgeyi de saklaması gerekir.

Gelirler Genel Müd. 30.03.2000 tarih ve 14.084 sayılı özelge ) 326

ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İHRACAT İŞLEMLERİNİN

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

1-Peşin Ödeme

Bu ihracat şeklinde aşağıdaki yol izlenir.

İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.

İthalatçı mal bedelini ihracatçı firmanın bankasına gönderir.

Firmanın talebi olursa DAB düzenlenir.

Yüklenme tarihinde, ihracatçı firma genellikle belgeleri düzenler.

Türkçe fatura

Yabancı fatura

ATR1 veya ATR3 ( gerekiyorsa )

Menşe Şahadetnamesi

Çeki listesi

CIF ihracat ise sigorta ettirilir.

Evraklar beyannamenin açılması için gümrük komisyoncusuna, mal nakliyeciye

gönderilir.

Beyanname doldurularak ihracatçılar birliğine nisbi aidat yatırılır ve beyanname

tasdik ettirilir.

Beyanname üzerinde ihracat şekli bölümüne ‘peşin’ yazılır.

Gümrük komisyoncusu tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.

327

340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI

a) Niteliği:

İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet

teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği

hesaptır.

b) Bölümlenmesi:

Yurt içinden alınan sipariş avansları

Yurt dışından alınan sipariş avansları

c) İşleyişi:

Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, malın teslim

edilmesi, hizmetin görülmesi halinde borcuna yazılır.

d) Değerlemesi ve Envanteri :

Bu hesaptaki TL cinsinden avanslar mukayyet değer ile değerlenir.

Dövizli avanslar alış kuru ile değerlenmeli sonuç hesaplarına

alınmamalı malın maliyeti ile ilgilendirilmelidir.

Bu hesabın envanteri cari hesapların mutabakatı ile sağlanır.

328

PEŞİN İHRACAT İhracat yapılmadan önce mal bedelinin bir banka veya özel finans kurumuna

getirilmesidir. Peşin ödemeler havale efektif ve çek olarak merkez bankasınca

lalım ve satımı yapılan konvertıbl bir döviz cinsi veya Türk parası üzerinden

yapılabilir. Bankalar genellikle bu ihracatın ne zaman yapılacağına dair ihracatçı

firmadan bir taahhütname isterler.

Ayrıçla gelen bu paranın banka veya özel finans kurumu, firmanın talebi üzerine

dövizi TL ye çevirerek döviz alım belgesi tanzim ederler. Peşin ihracat bedelleri

prefinansman niteliğinde olduğu için ilgili banka veya finans kurumları tutar

üzerinden % 3 oranında kaynak kullanım destekleme primi keserek ihracat

yapılıncaya kadar blokede tutarlar. İhracat yapıldıktan sonra blokede tutulan para

serbest bırakılır. Fiili ihracatın yapılması halinde gümrük beyannamesindeki

ihracat şekli bölümüne « peşin» yazılır. Döviz alım belgesi gümrük müdürlüğüne

ibraz edilerek onaylatılır. Bu tür ihracatın 18 ay içinde gerçekleştirilmesi

zorunludur. Dahilde işleme izin verilmesi ve vergi, resim ve harç istisna belgesi

kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ilei döviz kazandırıcı hizmet

ve faaliyetler ile ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi

kadardır.

329

1-PEŞİN İHRACAT İŞLEMLERİN

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Örnek : x işletmesinin 201..x…./…… ayına ait ihracat bilgileri aşağıdaki gibidir.

a)……tarihinde $ kuru 1.50 TL iken yurt dışındaki müşteriden (İthalatçı

firmadan) 20.000 $ döviz işletmenin bankadaki vadesiz döviz tevdiat hesabına

havale olarak gelmiştir.

b)……tarihinde banka ihracatla ilgili olarak 150 TL’yi işletmenin bankadaki

ticari mevduat hesabından almıştır.

c)……tarihinde işletme 600 TL navlun bedeli ödenmiştir.

d)……tarihinde işletme malın nakli için 800 TL sigorta poliçesi yaptırmıştır.

e)……tarihinde 300 TL ihracat komisyonu 150 TL diğer ihracat giderlerini

yapmıştır.

f)……tarihinde $ kuru 1.60 TL iken 20.000 $’lık fiili ihracat gerçekleşmiştir.

g)Gümrük komisyoncusu 500 TL brüt serbest meslek faturası düzenlemiştir.

Komisyoncu gerçek kişidir.

h)İşletmenin ihraç ettiği malın maliyeti 22.000 TL’dir.

i)İhraç ettiği mal ile ilgili olarak yüklendiği KDV 3.960 TL’dir.

j)İşletme vergi idaresine başvurarak yüklendiği KDV’nin iadesini talep etmiş ve

vadesi geçmiş vergi borcundan mahsup etmiştir.

k)Dönem sonunda gider hesapları kapatılmıştır. 330

Çözüm :

1- --------------------------------//----------------------------

102 Bankalar Hes. 30.000,00

340 Alınan Sipariş Avans. 30.000,00

20.000$ X 1.50 = 30.000

2- --------------------------------//----------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 150,00

3 Dış.Sağ.Fay.ve Hizmetler

102 Bankalar Hes. 150,00

Banka Gideri

3----------------------------------//----------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 600,00

3 Navlun Gid.

100 Kasa

Veya 600,00

320 Satıcılar

Navlun Gid.

4----------------------------------//----------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 800,00

Sigorta Gideri

100 Kasa

Veya 800,00

320 Satıcılar

Sigorta Gideri

--------------------------------//---------------------------- 331

5--------------------------------//----------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 450,00

01 Komisyon :300

02 Diğ.İhr.Gid. :150

100 Kasa

Veya 450,00

320 Satıcılar

Diğer Giderler

6--------------------------------//----------------------------

340 Alınan Sipariş Avans. 30.000,00

780 Finansman Gid. 2.000,00

601 Yurt dışı Sat. 32.000,00

20.000x1.60

Fiili İhracat

7--------------------------------//----------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 500,00

191 İndirilecek KDV 90,00

360 Öd.Verg.ve Fon. 100,00

100 Kasa Hes. 490,00

Serbest Meslek Makbuzu

8--------------------------------//----------------------------

621 Sat.Tic.Mal.Maliyeti 22.000,00

153 Ticari Mallar Hes. 22.000,00

Satılan Mal Maliyeti

----------------------------------//--------------------------- 332

9 -----------------------------------//---------------------------

192 Diğer KDV 3.960,00

191 İnd. KDV 3.960,00

KDV iade talebi

10----------------------------------//----------------------------

368 Vad.Geçmiş Taks.Ver.Fon. 3.960,00

193 Peşin Öd.Verg.Fon. 3.960,00

İadenin alınışı

11----------------------------------//---------------------------

631 Paz.Sat.Dağ.Gid. 2.100,00

761 Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans. Hes. 2.100,00

Yansıtma Kaydı

12---------------------------------//----------------------------

761 Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans. Hes 2.100,00

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 2.100,00

13---------------------------------//----------------------------

601 Yurt dışı Sat. 32.000,00

690 Dön. Karı ve Zar. 32.000,00

Gelir Hesaplarının Kapanışı

14______________/ __________________________

690 Dön.Karı ve Zar. 24.600,00

621 Sat.Tic.Mal.Mal. 22.000,00

631 Paz.Sat.ve Dağ.Gid. 2.600,00

Gider Hesaplarının Kapanışı

______________/ __________________________ 333

15______________/ __________________________

690 Dön.Karı ve Zar. 7.400,00

692 Dön.Net Karı Zararı 7.400,00

16______________/ ___________________________

692 Dön.Net Karı Zararı 7.400,00

590 Dönem Net Karı 7.400,00

______________/ ___________________________

CFR, CIF, CPT, CIP, DAF, DES,DEQ,DDU ve DDP teslim şekilleri ile yapılan ihracatta navlun bedeli sigorta

ve diğer giderler ihracatçı firma tarafından ödenir. 334

2-Mal Mukabili İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Mal mukabili ihracat işlemlerinde mal bedelinin tahsili fiili ihraç tarihinden sonra

yapılır. Bu ihracat biçiminde ihracatçı firma tarafından mallar ithalatçıya sevk edilir ve

malların faturası ile diğer vesaik ithalatçıya gönderilir. Bu durumda ihracatçı ihracat bedelini

döviz alış kuru üzerinden TL’ye çevirerek 120 alıcılar hesabına borç 601 yurt dışı satışlar

hesabına alacak kaydeder. İhracat gerçekleştikten sonra ithalatçı firma mal bedelini ihracatçı

firmaya transfer eder. Bu durumda ihracatçı firma gelen mal bedelini döviz alış kuru

üzerinden TL’ye çevirerek bankalar hesabına kaydeder. Olumlu kur farkı çıkması halinde 601

yurt dışı satışlar hesabına alacak kaydeder. Görüldüğü üzere en önemli fark ihracat bedelinin

tahsilindedir. İhracat ile ilgili giderlerin kaydı KDV ile ilgili işlemler bu ihracat biçiminde de

peşin ihracatta olduğu gibidir

Bu ihracat biçiminde aşağıdaki yol izlenir.

İthalatçı firma ile sözleşme yapılır.

İthalatçı firma malı sipariş eder.

İthalatçı firma proforma fatura gönderir.

İthalatçı firma belgeleri hazırlar.

Menşe Şahadetnamesi

ATR1 veya ATR3 belgesi

Bu belgeler isteniyorsa ihracatçı ülke konsolosluğuna onaylatılır 335

İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi düzenlenir. Fatura ve çeki listesi Türkçe ve yabancı dilde

hazırlanır.

Nakliye ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile taşıma sözleşmesi yapılır.

Gümrük beyannamesinin ihracat ile ilgili ilk 3 nüshası düzenlenir

Özelliği olmayan ihracatta ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya ihracatçılar

birliğine nispi aidat ödendikten sonra gümrüğe başvurulur.

Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir.

Mal nakliyeciye, belgeler gümrük müşavirine teslim edilir.

Gümrük komisyoncusu gümrüğe başvurarak beyannameyi tescil ettirir.

Malın muayenesi yapılır.

Malın gemi ile taşınması halinde son Türk Limanından kalkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde

aracın sınırdan geçtiği tarih, havayolu taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük

tarafından beyannameye yazılır.

Gümrük komisyoncusu bütün belgeleri ve kendi faturasını ihracatçıya verir. Nakliyeciden konşimento

alınır.

Belgeler ( fatura, taşıma belgesi, sigorta poliçesi, çeki listesi ve ithalatçının istediği diğer belgeler )

bankaya verilir.

İthalatçı malı gümrükten çeker.

İthalatçı fatura belgelerini kendi bankasına öder.İthalatçının bankası fatura bedelini ithalatçının

bankasına transfer eder.

İhracatçının bankası fatura bedelini ihracatçıya öder

336

Örnek ; X İşletmesinin ihracat bilgileri aşağıdaki gibidir.

1- X işletmesi ……… tarihinde $ kuru 1.40 TL iken 10.000$ tutarındaki fiili ihracatı gerçekleştirmiştir.

2- İşletmenin bu ihracat ile ilgili giderleri şöyledir.

Navlun Gideri = 500 TL

Sigorta Gideri = 300 TL

Banka Gideri = 200 TL

Diğer İhracat Gideri = 150 TL

Gümrük komisyoncusu brüt ücreti ( Şirket ) = 300 TL

3- İhracat bedeli dövizin tamamı $ kuru 1.42 TL iken bankaya gelmiştir.

Çözüm ; 1______________/ _______________

120 Alıcılar Hes. 14.000,00

601 Yurt Dışı Satışlar Hes. 14.000,00

10.000$ X 1.40 = 14.000

Fiili İhracat Kaydı

2______________/ _______________

900 Borçlu Nazım Hes. 10.000,00

910 Alacaklı Nazım Hes. 10.000,00

Nazım Hes. Kaydı

3____________/ _________________

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.450,00

Dış.Sağ.Fay.Hiz.Gid.

Navlun Gid. 500-

Sigorta 300-

Banka 200-

Diğ.İhr.Gid. 150-

Gümrük Kom. 300-

191 İnd. KDV 54,00

100 Kasa Hes. 1.504,00

İhracatı Giderleri

______________/ _______________ 337

4______________/ _______________

102 Bankalar Hes. 14.200,00

120 Alıcılar Hes . 14.000,00

601 Yurt Dışı Sat. 200,00

10.000$ X 1.42 =14.200

10.000$ X 1.40 =14.000

Kambiyo Karı

5_____________/ _______________

910 Alacaklı Naz.Hes. 10.000,00

900 Borçlu Nazım Hes. 10.000,00

6______________/ _______________

601 Yurt Dışı Satış Hes. 14.200,00

690 Dönem Karı-Zararı 14.200,00

Sonuç Hesabına Devir

7______________/ _______________

631 Pazarlama satış dağıtım gideri 1.450,00

761 Paz.Sat.Dağ.Gid yansıtma hesabı 1.450,00

8_____________/__________________

761 Paz.Sat.Dağ.Gid. yan. Hes. 1.450,00

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.450,00

9_______________/_______________

690 Dönem k/z Hesabı 1.450,00

631 Paz.Sat.Dağ.Gid 1.450,00

____________________/_____________________________ 338

3 - VESAİK MUKABİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Bu ihracat şeklinde en önemli özellik mal bedelinin tahsilindedir. Vesaik mukabili ihracat işlemlerinde mallar

ihracatçı tarafından ithalatçıya sevk edilir. Malların faturası ile diğer vesaikler banka aracılığı ile ithalatçıya gönderilir.

İthalatçı firma mal bedelini transfer ederek bankadan vesaiki alır. Bu durumda ihracatçı firma gelen mal bedelini döviz alış

kuru üzerinden 102 Bankalar hesabına borç 601 yurt dışı satışlar hesabına alacak kaydedilir.

VESAİK MUKABİLİ ÖDEME

Bu ihracat şeklinde de aşağıdaki yol izlenir.

İthalatçı firma ile sözleşme yapılır.

İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.

İhracatçı firma ithalatçı firmadan mal ile ilgili siparişi alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi

belgelerden kaçar nüsha düzenlenmesi gerektiğini bildirir.

İhracatçı firma ithalatçının istediği belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, ART1 veya ART3 belgesini

ticaret odasından alır. Talep edilirse ithalatçı ülke konsolosluğuna onaylatır.

İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.

Nakliye ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile sözleşme yapılır.

Gümrük beyannamesinin ihracat ile ilgili ilk 3 nüshası düzenlenir.

Özelliği olmayan ihracatta ihracatçılar birliğine veya hesabına aidat yatırıldıktan sonra; özelliği

olan ihracatta ihracatçılar birliğine kayır yaptırılıp aidat dendikten sonra gümrük beyannameleri ile çıkış

gümrüğüne baş vurulur. 339

Satış ekli CIF ise mal sigorta ettirilir.

Mal nakliyeci firmaya, belgeler gümrük komisyoncusuna teslim edilir.

Gümrük komisyoncusu gümrüğe başvurarak beyannameyi tescil ettirir. Malın muayenesi yapılır.

Mal yüklenir ve mühürlenir.

Malın gemi ile taşınması halinde son limandan kalkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde aracın sınırı

geçtiği tarih, havayolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük tarafından

beyannameye yazılır.

Gümrük komisyoncusu, belgeleri kendi faturası dahil ihracatçıya verir.

İhracatçı bu belgeleri bankaya verir.( Fatura, taşıma belgesi, sigorta poliçesi, çeki listesi, ithalatçının

istediği diğer belgeler. )

İthalatçı malı gümrükten çekmeden önce kendi bankasına belge karşılığı ödeme yapar. İthalatçının

bankası ihracatçının bankasına fatura bedelini transfer eder.

İhracatçının bankası fatura bedelini ihracatçıya öder. 340

Örnek : X işletmesi vesaik mukabil ihracat yapmaya karar vermiştir.

İhracat bilgileri aşağıdaki şekildedir.

1- X işletmesi ihracat ile ilgili 1.800 TL gider yapmıştır.

2- İşletme 15/8.. tarihinde 50.00 $ ‘lık fiili ihracatı gerçekleştirmiştir.$ kuru 1.50 TL’dir.

3- İhracat bedeli dövizin tamamı 20/8… tarihinde bankaya gelmiştir.$ kuru 1.52 TL’dir.

4- İhraç edilen malın maliyeti 65.00 TL’dir.

İstenen; Muhasebe kayıtlarını yaparak, bu ihracatın gelir tablosuna yansımasını raporlayınız. (Gelir Tablosunu

Düzenleyiniz.)

Çözüm; 1-----------------------//------------------------

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00

100 Kasa Hes. 1.800,00

Gider Kaydı

2 ----------------------//-------------------------

120 Alıcılar Hes. 75.000,00

Y.Dışı

601 Y.Dışı Satışlar 75.000,00

50.000 $ X 1.50 = 75.000

Fiili İhracat

3----------------------//-------------------------

102 Bankalar Hes. 76.000,00

601 Y.Dışı Satışlar 1.000,00

120 Alıcılar Hes. 75.000,00

50.000 $ X 1.52 = 76.000

50.000 $ X 1.50 = 75.000

Kambiyo Karı = 1.000

------------------------//------------------------

341

4------------------------//------------------------

621 Satılan Tic.Mal. 65.000,00

153 Ticari Mal 65.000,00

Satılan Mal Maliyeti

5-------------------------------//-----------------

690 Dönem Kar/Zarar 65.000,00

621 Sat.Tic.Mal.Maliyeti 65.000,00

Sat.Mal.Maliyeti Sonuç Hes. Devri

6------------------------------//------------------

601 Yurt Dışı Satışlar 76.000,00

690 Sat.Tic.Mal.Maliyeti 76.000,00

Gelir Hes. Devri

7-------------------------------//--------------------------

631 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00

761Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans.Hes 1.800,00

Yansıtma Kaydı

8---------------------------//------------------------------

761Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans.Hes 1.800,00

760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00

Gider Hes. Kapanışı

9------------------------------------//---------------------

690 Dönem Karı / Zararı 1.800,00

631 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00

10----------------------------------//----------------------

690 Dönem Karı / Zararı 9.200,00

692 Dön. Net Karı / Zararı 9.200,00

11-----------------------------------//---------------------

692 Dön. Net Karı / Zararı 9.200,00

590 Dönem Net Karı 9.200,00

----------------------------------//----------------------- 342

Açıklama ; Dönem sonlarında sermaye şirketlerinde 690 hesaptan, 692 nolu hesaba geçerken ticari kar – mali kar

üzerinden hesaplanan vergi ve fonlar karşılığında 691 nolu hesabın borcuna, dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük

karşılıkları hesabının borcuna,370 dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları hesabının alacağına vergi

karşılığı ayrılarak kayıt yapılır.Ancak Gelir Vergisi Mükelleflerinde gelirin şahsilik ilkesinden dolayı vergi karşılığı

ayrılmaz.

Bu problemin çözümünde yukarıda açıklanan hususlar dikkate alınmamıştır.

31 Aralık 20.

A- BRÜT SATIŞLAR 76.000,00

Y.Dışı Satışlar

B- SATIŞ İNDİRİMLERİ [-]

C- NET SATIŞLAR 76.000,00

D- SATIŞLARIN MALİYETİ [-] 65.000,00

BRÜT SATIŞ KARI 11.000,00

BRÜT SATIŞ ZARARI

E- FAALİYET GİDERLERİ [-] 1.800,00

FAALİYET KARI 9.200,00

FAALİYET ZARARI

F- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR

G-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARAR [-]

343

H- FİNANSMAN GİDERLERİ [-]

OLAĞAN KAR

OLAĞAN ZARAR

I- OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR

J- OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR [-]

DÖNEM BRÜT KARI 9.200,00

DÖNEM BRÜT ZARARI

K- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK.KARŞIL[-]

DÖNEM NET KARI 9.200,00

DÖNEM NET ZARARI

1- KABUL KREDİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Bu ihracat biçiminde de en önemli fark ihracat bedeli dövizin tahsilindedir. Diğer işlemler yani giderlerin KDV

nin kayıtları peşin ihracatta olduğu gibidir. 344

KABUL KREDİLİ ÖDEME

İthalatçının, ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeyi kabul ederek ( ödeme yapmadan önce ) malları teslim

almasını sağlayan ödeme şeklidir.

Bu ihracat şeklinde aşağıdaki yol izlenir.

İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.

İhracatçı firma, ithalatçı firmadan mal ile ilgili siparişi alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi

belgelerden kaçar nüsha düzenleyeceğini bildirir.

İhracatçı firma belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, ART1 veya ART3 belgesini ticaret odasından

alır. Gerekli ise ithalatçı firmanın konsolosluğuna onaylatır.

İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.

Serbest ihracat yapan firma ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya ihracatçılar

birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.

Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir. Navlun ödenir.

İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya belgeleri de gümrük komisyoncusuna teslim eder.

Gümrük, gümrük beyannamesini tescil eder. Malın muayenesi yapılır ve beyanname düzenlenir.

Mal yüklenerek mühürlenir. Gümrük beyannamesi kapatılır. 345

Malın gemi ile taşınması halinde son Türk limanından kalkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde aracın

sınırı geçtiği tarihi hava yolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük tarafından

beyannameye yazılır.

Gümrük komisyoncusu bütün belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verilir.

Orijinal evraklar ( yabancı fatura, sigorta poliçesi, çeki listesi, menşe şahadetnamesi ve varsa ART1

ART3 ) poliçe ve banka adına düzenmiş konşimento ithalatçının bankasına Türkiye’deki banka aracılığı

ile gönderilir.ü

İthalatçı malı çekmek için ihracatçının gönderdiği poliçeyi imzalayıp bankaya tescil ederek

konşimentoyu ciro ettirir.

Tüm orijinal evrakları aldıktan sonra malını çeker.

Poliçeyi de vadesinde öder.

Örnek : X İşletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.

1- İşletme ……… tarihinde $ kuru 1.30 TL iken 10.000 $’lık ihracat gerçekleştirilmiştir. Kabul kredili ihracat

işlemlerinde ihracatçı firma tarafından mallar ithalatçıya sevk edilir. Bu aşamada malların faturası ile diğer vesaitler ve

birde poliçe ithalatçı firmaya banka aracılığı ile gönderilir. Bu durumda ihracatçı satış faturası tutarını döviz alış kuru

üzerinden Türk Lirasına çevirerek 120 nolu hesaba borç 601 nolu hesaba alacak kaydı yapar. 346

-------------------------------//------------------------------

120 Alıcılar Hs. 13.000,00

Y. Dışı Alıcılar

601 Y.Dışı Satışlar 13.000,00

10.000$x1.30 = 13.000,00

Satış Faturasının Kaydı

------------------------------//-------------------------------

1- İthalatçı firma 10.000 $ lık poliçeyi kabul etmiştir.

-İthalatçı firma gönderilen poliçeye kabul şerhini koyarak vesaiki bankadan alır. Bu durumda ihracatçı firma

poliçe tutarı kadar 121 alacak senetlerine borç 120 Alıcılar hesabına alacak kaydı yapar.

-------------------------------//------------------------------

121 Alacak Senetleri 13.000,00

Yabancı Paralı

120 Alıcılar Hs. 13.000,00

Y. Dışı Alıcılar

Poliçenin Alınışı

------------------------------//-------------------------------

2- X İşletmesi 10.000 $ lık faturayı bankaya tahsile göndermiştir.

-Poliçenin vadesi geldiğinde bankaya tahsile gönderilir. Poliçe tutarı kadar tahsildeki senetlere borç,

portföydeki senetlere alacak kaydı yapılır.

-------------------------------//------------------------------

121 Alacak Senetleri 13.000,00

Tahsildeki Senetler

121 Alacak Senetleri 13.000,00

Portföydeki Senetler

Poliçenin Tahsile Gönderilmesi

------------------------------//-------------------------------

347

1- Banka vadesi gelen poliçeyi döviz alış kuru 1.32 TL iken tahsil etmiştir.

-Bu durumda poliçenin tahsil edildiği tutar kadar 102 Bankalar hesabına borç kaydedilir. Ayrıca 121 nolu

hesabın alacağına poliçenin tahsile verildiği zamanki tutar kadar (kayıtlı değer) olacak yazılarak olumlu kur farkı 601 yurt

dışı satışlar hesabına alacak, olumsuz kur farkları ise 612 diğer indirimler hesabına borç kaydı yapılır.

-------------------------------//------------------------------

102 Bankalar 13.200,00

121 Alacak Senetleri 13.000,00

Tahsildeki Senetler

601 Y.Dışı Satışlar Hs. 200,00

10.000$X1.32= 13.200,00

10.000$X1.30= 13.000,00

K.Karı = 200,00

------------------------------//-------------------------------

Örneğimizdeki poliçe döviz alış kuru 1.27 TL iken tahsil edilmiş olsaydı bu durumda

-------------------------------//------------------------------

102 Bankalar 12.700,00

612 Diğer İndirimler 300,00

121 Alacak Senetleri 13.000,00

Tahsildeki Senetler

10.000$X1.27= 12.700,00

10.000$X1.30= 13.000,00

K.Zararı = 300,00

------------------------------//------------------------------- 348

1- AKREDİTİFLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Bu ihracat şeklinde ihracatla ilgili giderler dahil tüm işlemler peşin ihracatta olduğu gibi muhasebeleştirilir.

Tek fark ihracat bedelinin tahsilindedir.

Bu İhracat Şeklinde Aşağıdaki Yol İzlenir

İthalatçı firma ile sözleşme yapılır.

İthalatçı bankası Türkiye’deki bankaya akreditif açar.

Türkiye’deki banka akreditifin geldiğini ihracatçı firmaya bildirir ve küşat mektubu örneğini verir.

İhracatçı kuşat mektubunda istenen belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, dolaşım belgeleri ( ATR

veya EURO ) ticaret odasından alınır ve düzenlendikten sonra isteniyorsa konsolosluğa onaylatılır.

İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi Türkçe ve yabancı dilde düzenlenir.

Nakliye ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile taşıma sözleşmesi yapılır.

Gümrük beyannamesinin ihracat ile ilgili ilk 3 nüshası düzenlenir.

Birlik aidatları yatırıldıktan sonra gümrük beyannameleri ile çıkış gümrüğüne başvurulur.

Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir.

Mal nakliyeci firmaya, belgeler gümrük komisyoncusuna teslim edilir.

Komisyoncu gümrüğe başvurarak beyannameyi tescil ettirir.

Malın muayenesi yapılır. Mal yüklenir. Gümrük memurları malı mühürler. 349

Malın gemi ile taşınması halinde son Türk limanından çıkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde aracın

sınırı geçtiği tarih, hava yolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük tarafından

beyannameye yazılır.

Gümrük müşaviri belgeleri ve kendi faturasını ihracatçıya verir.

Akreditif satışlarında aranan tüm belgeler bankaya verilir.

Akreditif teyitli ise ihracatçıya ödeme yapar. Teyitsiz ise banka ihracatçıya ödeme yapmak için amir

bankanın kendisini alacaklandırmasını bekler.

Örnek : x işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.

1- X İşletmesi $ kuru 1.40 TL iken 20.000 $ lık ihracat gerçekleştirmiştir.

-İthalatçının açtığı akreditif aracı banka vasıtası ile ihracatçının eline ulaştığı zaman ihracatçı malları sevk eder.

Daha sonra ihracatçı tarafından akreditif koşullarında belirlenen vesaik düzenlenerek aracı bankaya müracaat edilir. Aracı

banka tarafından vesaikin akredite uygunluğu kontrol edilir ve vesaik ithalatçı firmaya gönderilir. Bu durumda ihracatçı

firma 120 alıcılar hesabına borç 601 yurt dışı satışlar hesabına alacak kaydı yapar. 350

--------------------------------//-------------------------------------

120 Alıcılar 28.000,00

Akreditifli Alacaklar

601 Yurt Dışı Satışlar 28.000,00

20.000$x1.40=28.000,00

------------------------------//----------------------------------------

1- X İşletmesi $ kuru 1.43 TL iken akreditif bedelini tahsil etmiştir.

-Akreditifin vadesi geldiği zaman aracı banka tarafından akreditif bedeli ihracatçıya ödenir. Bu durumda

ihracatçı tarafından yapılan tahsilat tutarı kadar 102 Bankalar hesabına borç, karşılığında 120 nolu hesaptaki tutar kadar bu

hesaba alacak kaydı yapılır. Olumlu kur farkı ortaya çıkarsa 601 olumsuz kur farkı olması halinde ise 612 nolu hesaplar ile

muhasebeleştirilir.

------------------------------------//-----------------------------------

102 Bankalar 28.600,00

120 Alıcılar Hs. 28.000,00

601 Y.Dışı Satışlar Hs. 600,00

20.000$x1.43= 28.600,00

20.000$x1.40= 28.000,00

K.Karı = 600,00

----------------------------------//--------------------------------------- 351

Örneğimizdeki akreditif döviz alış kuru 1.38 TL iken tahsil edilmiş olsaydı.

------------------------------------//-------------------------------------

102 Bankalar 13.800,00

612 Diğer İndirimler 200,00

120 Alıcılar Hes. 14.000,00

10.000$x1.38= 13.800,00

10.000$x1.40= 14.000,00

K.Zararı = 200,00

----------------------------------//---------------------------------------

352

İhracat Kredileri Uygulama

353

İHRACAT KREDİLERİ UYGULAMA

KREDİ HESAPLARI

Tekdüzen Hesap Planında işletmelerin kullandıkları krediler kısa vadeli ise 300 banka kredileri, uzun vadeli ise

400 banka kredileri hesabında izlenmektedir.

300- BANKA KREDİLERİ

a) Niteliği:

Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarları içeren hesap

kalemidir.

b) Bölümlenmesi:

İşletmeler kullandıkları kredi çeşitlerine veya bankalara göre bu hesabı bölümleyebilirler.

Mal mukabili krediler,

İpotek karşılığı krediler,

Teminatlı krediler,

Açık ticari krediler,

Senet mukabili krediler,

İhracat kredileri,

Yatırım kredileri,

Akreditif kredileri, ...vb. 354

c) İşleyişi:

Bankalardan alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.

Açıklama:

Bankalardan alınan Kısa Vadeli krediler bu hesaba alacak ilgili hesaba borç kaydedilir. Uzun vadeli ise 400

Banka kredileri hesabına alacak yazılır.

Ayrıca; Banka kredileri için tahakkuk ettirilen faiz ve benzerleri; eğer maliyet unsuru ise ilgili hesapların

(örneğin taşıtların) maliyetine değilse 7 / A seçeneğinde 780 Finansman giderleri 7 / B seçeneğinde ise 797 nolu

hesabın borcuna bu hesabın alacağına kaydedilir.

d) Değerlemesi ve Envanteri

Türk parası cinsinden olan krediler kayıtlı değeri ile, yabancı para cinsinden olan banka kredileri Maliye

Bakanlığınca ilan olunan döviz alış kuru ile değerlenir.

Dönem sonunda bu hesaba yapılan giriş ve çıkışlar bankalardan alınan ekstrelerle karşılaştırılarak mutabakat

sağlanır.

355

DIŞ TİCARET KREDİLERİ

İHRACATIN FİNANSMANI

İhracatın finansmanı ihracat ile ilgili ihtiyaç duyulan fonların sağlanmasıdır.Bahsi geçen bu fonlar iki şekilde

sağlanır.

1- İhracat ile ilgili alacaklar risk altında olabilir.Bu durumda alacaklar sigorta ettirilir.

2- Finans kurumlarından kredi alınır.

Kredi kaynakları şunlardır.

a) Merkez Bankası

b) Ticari Banka Kredileri

c) Eximbank Kredileri

d) Peşin ödeme

e) Red Clause akreditif açılması

f) Prefinansman Kredileri

g) Banka Kabulü

1- MERKEZ BANKASI VE TİCARİ BANKA KREDİLERİ

Bankalardan kullanılan krediler aşağıdaki şekillerde olabilir.

a) İhracat reeskont kredisi: Bu tür işlem için herhangi bir yerden izin almaya gerek yoktur.İhracatın

vergi, resim ve harç gibi istisnalardan yararlandırılması şeklidir.

b) Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri: Yurtdışında müteahhitlik yapan kurumlara bu faaliyetleri

karşılığında aracı bankalarca verilen kredilerdir.

Vesaik mukabili kredi: İhracat ile ilgili vesaik belgelerinin karşılığında bankalarca verilen kredidir.

356

1- EXİMBANK KREDİLERİ

Eximbank: ABD’nin ihracatını, kredi yolu ile temin etmek amacıyla 1934 yılında kurulan bankadır.

Türkiye’de 1987 yılında Devlet Yatırım Bankası yeniden düzenlenerek TÜRK EXİMBANK ( Türkiye İhracat

Kredi Bankası ) kurulmuştur.

Eximbank’ın sağladığı krediler şunlardır.

a) KOBİ ‘leri ihracata hazırlama kredisi

b) Kısa vadeli ihracat kredisi sigortası

c) Sevk öncesi ihracat sigortası

d) Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri, teminat mektubu ve teminat mektubu sigorta programı

e) Yurtdışı mağazalara yardım kredisi

f) Uluslar arası nakliyat pazarlama kredisi

g) Turizm pazarlama kredisi

h) Gemi inşaatı ve ihracatına yönelik teminat mektubu programı

Aşağıdaki ihracat türleri için Eximbank Kredisi kullanılmaz.

- Transit ticaret

- Takas

- Bedelsiz ihracat

- Bağlı muamele

- Sınır ticareti ( Doğu ve Güneydoğu illeri hariç )

- Geçici ithalat

- İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetleri için Eximbank kullandırılmaz. 357

1- PEŞİN ÖDEME

Bu ödeme şeklinde alıcı ( İthalatçı ) ihracat bedelini malın sevkinden

önce ihracatçıya transfer ettiğinden, ihracatçı için bu tutar kredi gibi

kullanılmaktadır.

2- RED CLOUSE AKREDİTİF AÇILMASI

Bu tür krediler ihracatçıya peşin ödeme ve avans verilmesine olanak

sağlar.Uygulamada ihracatçıya verilen avans akreditif tutarının % 50 , % 60

‘ını geçemez.

3- PREFİNANASMAN KREDİLERİ

İhracatçı firmalarca uluslararası finans kuruluşlarından sağlanarak,

ihracat ve döviz kazandırıcı işlemlerle ilgili mal ve hizmetin alımının

finansmanında kullandırılan ana para, faiz ve masrafları ihracat ve döv iz

kazandırıcı işlemlerden elde edilen dövizlerle ödenmesi gerekli kredidir.

4- BANKA KABULÜ

İhracatçı, ithalatçıdan ihracat bedeli karşılığı bono ve poliçe

alır.Alınan bu bono ve poliçelere bankanın garanti verme işlemine banka

kabulü denir.

358

Diğer ihracat finansman araçları

1- Factoring

2- Forfaiting

Faktoring İşlemleri;

Büyük miktarda satış yapan kurum ve kuruluşların bu satışlardan doğan

alacaklarının Factor veya Factoring şirketi finans kuruluşları tarafından satın

alınması esasına dayalı finansal faaliyettir. Yani satışlar nedeni ile ortaya çıkan

vadeli alacakların vadesinden önce nakde çevrilmesidir.

Uluslar arası factoring; alıcı, satıcı işletme ve factoring şirketi arasındaki işlemlerin

ayrı ülkelerde faaliyet göstermesi durumunda gerçekleştirilecek factoringtir.

Factoring; mali kuruluş ( factor ) ile ticari borçlular ( alıcılar ) ve mal veya hizmet

satan ticari işletme ( satıcı ) arasındaki sözleşmedir.

Buna göre; Factoring şirketi ücret, komisyon veya finansman ücreti alır, satıcı firma

ise belli bir faiz oranı üzerinden alacağını iskontolu olarak tahsil eder.

359

Forfaiting İşlemleri;

Forfaiting; dış ticaretin finansmanında kullanılan araçtır. Factoring’e nispeten

benzer. Daha çok orta süreli senetli alacakların yönetiminde kullanılır.

Yani; mal ve hizmetlerin dış satımından doğan orta vadeli alacakların, daha önce

bu alacakları ellerinde bulunduranlara başvurma hakkı bulunmaksızın satın

alınmasıdır.

Forfaiting’de dört taraf vardır.

1- Satıcı ( ihracatçı )

2- Alıcı ( ithalatçı )

3- İhracatçı bankası ( forfaiter ); alacağı satın veya devir alan banka veya

finans kuruluşu

4- İthalatçı bankası ( Aval bankası ); Aval veren veya alacağı garanti eden

bankadır.

360

İthalat Kredileri Uygulama

361

İTHALAT KREDİLERİ UYGULAMA

İTHALAT KREDİSİ

16.1.İthalat Kredisi Türleri

1-Gayri Nakdi İthalat Akreditif Kredisi;

Bu kredi işlemlerinde mal bedelinin firmadan tahsil edilmesi söz

konusu olmamaktadır. Bankanın vermiş olduğu talimat çerçevesinde

muhabir banka nezdindeki banka hesaplarının borçlandırılması

beklenir. Akreditif açılmadan önce akreditif tutarı kadar kredi

açılması gerekir.

Bu durumda akreditif bedelinin muhabirine ödeyeceği tarihte döviz

satışı yapılır. Bu tür akreditiflerde ithalat bedelinin muhabir bankaya

ödenmesinden en az bir gün önce bankaya yatırılması gerekir.

362

2-Kabul / Aval Kredileri;

Görüldükten bir süre sonra ödenmek üzere keşide edilen

poliçelerin vadelerinin tespiti için kabule arz edilmesi

gerekmektedir. Poliçelerin üzerine kabul edilmiştir şerhi

konularak tarih yazılır. Bu durumda poliçe artık kabul

edilmiştir. Kabulün kayıtsız şartsız mutlaka olması gerekir.

Aval ise; poliçenin ön yüzüne yazılan şartsız ve rücu edilemez

kefalettir. Bu anlamı ile Kabul Kredisi; ithal edilecek mal

bedelinin ihracatçı ve ithalatçı firmanın ibraz edeceği vesaike

ekli vadeli poliçenin kabulü suretiyle vadesinde ödenmesine

imkan sağlayan ödeme şeklidir. Bu şekilde kabul kredisi;

yurtiçindeki ithalatçı banka müşterilerinin yurtdışından vadeli

mal ithal etmesine imkan sağlar.

363

3- İthalat Garanti Kredisi;

Mal mukabili ithalat işleminde satıcı risk altındadır. Bu durumda

satıcı banka kredisi isteyebilir.

Vesaik mukabili ithalatta; mallar sevk edilmekte alıcı mal bedelini

transfer ettikten sonra vesaiki teslim alır ve mallar gümrükte çekilir.

Mallar gümrükte iken mal bedeli transfer edilmezse mal gümrükte

kalır. Satıcı bu ve benzeri riskleri ortadan kaldırmak için banka

garantisi isteyebilir. Bu amaçla ithalatçılar bankalardan “ithalatçının

borcunu garanti makbuzu” düzenler.

364

4- Vadeli Akreditif Kredisi;

Vadeli akreditif; ithalatçı ile ihracatçı arasında yapılan anlaşmaya

göre poliçe olmaksızın belli bir vadede ödeme imkanı sağlayan

akreditif şeklidir. Bu tür akreditiflerde yükleme ve akreditif

vadesinin yanında ayrıca ödeme vadesi de bulunur. Mal bedelinin

peşin tahsil edilmediği bu durumlarda ithalatçıya açılan kredi Vadeli

Akreditif kredisidir.

365

Örnek

İthalat Kredisi

1- Mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithalatta mal bedeli 20.000 $’ dır.

Fatura fiili ithalde alınmıştır. Kur 1,00 TL’ dir.

2- Fiili ithal tamamlanmıştır. (Diğer giderler ihmal edilmiştir)

3- Dönem sonundaki kur 1,10 TL’ dir.

4- Sonraki yıl $ kuru 1,20 TL iken mal bedeli yurt dışına transfer edilmiştir.

İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.

Çözüm:

1 _________________ / _______________

159-Verilen Sipariş Avansları

Y. Dışı Sip. Avansı

20.000,00

320-Satıcılar Hesabı

Y. Dışı

20.000,00

20.000 $ x 1,00

_________________/ ______________

366

2

___________________ / _____________

153-Ticari Mallar Hesabı

(veya)

150-İlk madde ve malzeme

20.000,00

159-Verilen Sipariş Avansları 20.000,00

3 _______________31/12 ______________

780-Finansman Giderleri Hesabı 2.000,00

320-Satıcılar Hesabı 2.000,00

20.000 $ x 1,10 = 22.000

20.000 $ x 1,00 = 20.000

K. Zararı 2.000

______________Ertesi yıl _____________

320-Satıcılar

780-Finansman Gid. H.

22.000,00

2.000,00

102-Bankalar 24.000,00

20.000 $ x 1,20 = 24.000

20.000 $ x 1,10 = 22.000

___________________ / _______________

367

DÖVİZ KREDİSİ

Dövizli krediler banka kredileri hesabında izlenir.Bu krediler Y.İçi veya Y.Dışından alınabilir.

Türk parası kıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararın 17. Maddesinde döviz kredisi alınmasına ilişkin

hükümler yer almaktadır.

Döviz kredisi ihracatın finansmanında kullanılmak üzere alınmış ise ihracattan sağlanan dövizlerle mahsup yolu

ile geri ödenir.

Ayrıca yatırımların finansmanında kullanılmak üzere alınmış ise döviz kredisi karşılığı Türk liralarının cari

kurdan bankaya yatırılarak ve yine ihracattan sağlanan dövizlerle ödenebilir.

Döviz kredisi Türk lirasına çevrildiği tarihteki alış kuru üzerinden, kredi hesaplarının alacağına

kaydedilir.Hesabın borcu ne ise yapılan ödemeler ile mahsup işlemelerinden ortaya çıkan tutarlar kaydedilir.Dönem

sonunda V.U.K ‘nu 280. Maddeye göre borsa rayici ile değerlenir.

368

369

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ

GEÇMİŞ OLSUN