ELEKTRONİK ELEKTRONİK TİCARETTİCARET

(e-ticaret)(e-ticaret)

1. ELEKTRONİK TİCARET 1. ELEKTRONİK TİCARET HAKKINDA GENEL BİLGİLERHAKKINDA GENEL BİLGİLER

1.1 Tanım1.1 Tanım

1.2 Elektronik Ticaretin 1.2 Elektronik Ticaretin KapsamıKapsamı

1.3 Elektronik Ticaretin 1.3 Elektronik Ticaretin AraçlarıAraçları

1.4 Elektronik Ticaret Türleri 1.4 Elektronik Ticaret Türleri

1.5 Elektronik Ticaretin 1.5 Elektronik Ticaretin Dolaylı Dolaylı TaraftarlarıTaraftarları

1.6 Elektronik Ticaret İle 1.6 Elektronik Ticaret İle Klasik Ticaret Arasındaki Klasik Ticaret Arasındaki FarklarFarklar

1.7 Elektronik Veri Değişimi1.7 Elektronik Veri Değişimi

2. ELEKTRONİK TİCARETİN 2. ELEKTRONİK TİCARETİN ETKİLERİ VE FAYDALARIETKİLERİ VE FAYDALARI

2.1 Elektronik Ticaretin 2.1 Elektronik Ticaretin Ekonomik Hayata EtkileriEkonomik Hayata Etkileri

2.1.1 E-Ticaretin 2.1.1 E-Ticaretin Ekonomik Ekonomik Hayatta Hayatta Etkilediği FaaliyetlerEtkilediği Faaliyetler

2.1.2 E-Ticaretin 2.1.2 E-Ticaretin Getirdiği Getirdiği DeğişimlerDeğişimler

2.1.3 E-Ticaretin Sağladığı 2.1.3 E-Ticaretin Sağladığı İmkanlarİmkanlar

2.1.4 E-Ticaretin Yönetime 2.1.4 E-Ticaretin Yönetime EtkileriEtkileri

2.1.5 E-Ticaretin Reklamcılığa 2.1.5 E-Ticaretin Reklamcılığa ve ve Pazarlamaya EtkileriPazarlamaya Etkileri

2.1.6 E-Ticaretin Alıcılar ve 2.1.6 E-Ticaretin Alıcılar ve Satıcılar Satıcılar Arasındaki Arasındaki FaydalarıFaydaları

2.1.7 Geliştirme 2.1.7 Geliştirme Yolundaki Yolundaki Ülkelerin Ülkelerin E-Ticaretten E-Ticaretten

Sağlayabilecekleri Sağlayabilecekleri Yararlar Yararlar

2.2 Elektronik Ticaretin 2.2 Elektronik Ticaretin Sosyal Hayata Sosyal Hayata Etkileri Etkileri

3. ELEKTRONİK TİCARET 3. ELEKTRONİK TİCARET ÖNÜNDEKİ ENGELLER ve ÖNÜNDEKİ ENGELLER ve SORUNLARSORUNLAR

3.1 Teknik Sorunlar3.1 Teknik Sorunlar

3.2 Hukuksal Sorunlar3.2 Hukuksal Sorunlar

3.3 Sosyal Sorunlar3.3 Sosyal Sorunlar

4. ELEKTRONİK TİCARETTE 4. ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ GÜVENLİĞİBİLGİ GÜVENLİĞİ

4.1 Açık Anahtar ve Gizli 4.1 Açık Anahtar ve Gizli AnahtarAnahtar

4.2 Kriptografi ve Sayısal 4.2 Kriptografi ve Sayısal ŞifrelemeŞifreleme

4.3 Onay Kurumu4.3 Onay Kurumu

4.4 Elektronik Kimlik Belgesi4.4 Elektronik Kimlik Belgesi

4.5 Set ve SSL4.5 Set ve SSL

4.6 Güvenliğin Önemi4.6 Güvenliğin Önemi

4.7 Elektronik Ticarette Bilgi 4.7 Elektronik Ticarette Bilgi Güvenliği Güvenliği TerimleriTerimleri

5. E-TİCARETİN GELİŞİM 5. E-TİCARETİN GELİŞİM SÜRECİ,GELECEĞİ ve SAYISAL SÜRECİ,GELECEĞİ ve SAYISAL VERİLERVERİLER

6. TÜRKİYE’DE E-TİCARET 6. TÜRKİYE’DE E-TİCARET

7. SONUÇ7. SONUÇ

8. KAYNAKÇA8. KAYNAKÇA

1. ELEKTRONİK TİCARET 1. ELEKTRONİK TİCARET HAKKINDA GENEL HAKKINDA GENEL

BİLGİLERBİLGİLER

Doymaz bir potansiyele sahip olan Doymaz bir potansiyele sahip olan insanoğlu her geçen gün hayatına insanoğlu her geçen gün hayatına yeni ve değişik şeyler katmaktadır. yeni ve değişik şeyler katmaktadır. Hiç şüphe yoktur ki, bu yenilik ve Hiç şüphe yoktur ki, bu yenilik ve değişimler insanların ve ulusların değişimler insanların ve ulusların istikbali ile ilgilidir. istikbali ile ilgilidir.

Özellikle son dönemlerde bilgi ve Özellikle son dönemlerde bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana iletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişmeler, insanoğlunun gelen hızlı gelişmeler, insanoğlunun hayatında bir çok ilke imza hayatında bir çok ilke imza atmaktadır. İşte bu ilklerden bir atmaktadır. İşte bu ilklerden bir tanesi “Elektronik Ticarettir (E-tanesi “Elektronik Ticarettir (E-Ticaret )”.Ticaret )”.

Bazı insanlar için oldukça yeni olan Bazı insanlar için oldukça yeni olan bu kavram, yukarıda da denildiği bu kavram, yukarıda da denildiği gibi insanların, ulusların ve gibi insanların, ulusların ve devletlerin geleceğinin şekillenmesi devletlerin geleceğinin şekillenmesi açısından oldukça önemlidir. açısından oldukça önemlidir.

Pek de küçük olmayan küremizi Pek de küçük olmayan küremizi büyük bir köy sınıfına sokacak; büyük bir köy sınıfına sokacak; globalleşmenin belki de -en sağlam globalleşmenin belki de -en sağlam ve en gerçekçi adımı- sayılabilecek ve en gerçekçi adımı- sayılabilecek elektronik ticaret, gerek sosyal ve elektronik ticaret, gerek sosyal ve gerekse ekonomik yaşamda yeni, gerekse ekonomik yaşamda yeni, hızlı ve ilginç değişimler hızlı ve ilginç değişimler getirecektir.getirecektir.

1.1. TANIMLAR 1.1. TANIMLAR

Elektronik ticaretin kapsamının Elektronik ticaretin kapsamının sınırları kesin olmadığından ve sınırları kesin olmadığından ve sürekli geliştiğinden tanımını sürekli geliştiğinden tanımını yapmak oldukça güç olmuştur. E-yapmak oldukça güç olmuştur. E-Ticaretin tanımı konusunda farklı Ticaretin tanımı konusunda farklı ülkelerin kuruluşları tarafından ülkelerin kuruluşları tarafından farklı tanımlar ortaya konmaktadır;farklı tanımlar ortaya konmaktadır;

WTO (DÜNYA TİCARET WTO (DÜNYA TİCARET ORGANİZASYONU) -ORGANİZASYONU) - Mal ve Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır.ağları üzerinden yapılmasıdır.

CEFACT (Birleşmiş Milletler Yönetim, CEFACT (Birleşmiş Milletler Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini Kolaylaştırma Merkezi)-Kolaylaştırma Merkezi)- İş, yönetim ve İş, yönetim ve tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılanmış ve yapılanmamış iş bilgilerinin, yapılanmış ve yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler ve kamu kurumları üreticiler, tüketiciler ve kamu kurumları ile diğer organizasyonlar arasında ile diğer organizasyonlar arasında elektronik araçlar üzerinden elektronik araçlar üzerinden paylaşılmasıdır.paylaşılmasıdır.

Ancak e-ticaret konusunda en yaygın Ancak e-ticaret konusunda en yaygın genel kabul görmüş tanım OECD genel kabul görmüş tanım OECD tarafından 1997'de yapılan tanımdır; tarafından 1997'de yapılan tanımdır; Sayısallaştırılmış yazılı metin, ses ve Sayısallaştırılmış yazılı metin, ses ve görüntünün işlenmesi ve iletilmesine görüntünün işlenmesi ve iletilmesine dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren tüm ticari işlemlerdir. OECD, e-ticaret tüm ticari işlemlerdir. OECD, e-ticaret sürecini ise şu şekilde tanımlamıştır;sürecini ise şu şekilde tanımlamıştır;

· Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda · Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,· Firmaların elektronik ortamda buluşması, · Firmaların elektronik ortamda buluşması, · Ödeme sürecinin yerine getirilmesi, · Ödeme sürecinin yerine getirilmesi, · Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya · Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi, Satış sonrası hizmetin müşteriye teslimi, Satış sonrası bakım, destek, vb. hizmetlerin temin bakım, destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi.edilmesi.

Elektronik ticaretElektronik ticaret, her türlü bilgisayar , her türlü bilgisayar ağları üzerinden, ürün tasarımı, ağları üzerinden, ürün tasarımı, üretilmesi, tanıtımın yapılması, ticari üretilmesi, tanıtımın yapılması, ticari muameleler hesapların ödenmesi ile ilgili muameleler hesapların ödenmesi ile ilgili tüm etkinlileri kapsar. Elektronik ticaret tüm etkinlileri kapsar. Elektronik ticaret elektronik olarak iş yapmak demektir. elektronik olarak iş yapmak demektir. Yazılı metin, ses, video biçimindeki Yazılı metin, ses, video biçimindeki verilerin elektronik olarak işlenesi ve verilerin elektronik olarak işlenesi ve iletimini içerir. iletimini içerir.

Elektronik ticaret çok dağınık Elektronik ticaret çok dağınık etkinlikleri içerir. Bunlar arasında etkinlikleri içerir. Bunlar arasında mal ve servislerin elektronik olarak mal ve servislerin elektronik olarak alışverişi, sayısal içeriğin anında alışverişi, sayısal içeriğin anında kaynaktan sunma, kamu alımları, kaynaktan sunma, kamu alımları, doğrudan tüketiciye pazarlama ve doğrudan tüketiciye pazarlama ve satış sonrası servisler gibi etkinlikler satış sonrası servisler gibi etkinlikler sayılabilir. sayılabilir.

Elektronik ticaret, her türden mal ve Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsar. Elektronik ticaret hizmeti kapsar. Elektronik ticaret alışılagelmiş etkinlikler (sağlık, alışılagelmiş etkinlikler (sağlık, eğitim) ve yeni etkinlikler (sanal eğitim) ve yeni etkinlikler (sanal alışveriş merkezleri) olmak üzere bir alışveriş merkezleri) olmak üzere bir dizi değişik aktiviteyi kapsar. dizi değişik aktiviteyi kapsar.

Elektronik ticaret; özellikle 1995 Elektronik ticaret; özellikle 1995 yılından sonra internet kullanımının yılından sonra internet kullanımının artmasıyla ortaya çıkan, ticaretin artmasıyla ortaya çıkan, ticaretin elektronik ortamda yapılması elektronik ortamda yapılması kavramı elektronik ticaret ya da kavramı elektronik ticaret ya da kısaca e-ticaret olarak adlandırılır. kısaca e-ticaret olarak adlandırılır.

Mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, Mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri veya ticaret, ticari işlemlerden biri veya tamamının elektronik ortamda tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla;gerçekleştirilmesi yoluyla;

reklam ve pazar araştırması,reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme,sipariş ve ödeme, teslim teslim

olmak üzere üç aşamadan olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.oluşmaktadır.

  

İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir. Elektronik ticaret, tüm getirmiştir. Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.çıkmıştır.

Yeni ekonominin ortaya çıkışıyla dünya Yeni ekonominin ortaya çıkışıyla dünya ekonomisindeki rekabet gözle görülür ekonomisindeki rekabet gözle görülür biçimde artmıştır. Geleneksel pazarlama biçimde artmıştır. Geleneksel pazarlama yöntemlerine, internet olanaklarını da yöntemlerine, internet olanaklarını da ekleyen kuruluşlar, sadece belirli bir ekleyen kuruluşlar, sadece belirli bir kitleye satış yapabilmenin ötesine geçip, kitleye satış yapabilmenin ötesine geçip, üretkenliği ve yaratıcılığı arttıran küresel üretkenliği ve yaratıcılığı arttıran küresel e-ticaret bağlantıları kurma şansını elde e-ticaret bağlantıları kurma şansını elde edebiliyorlar.edebiliyorlar.

Eskiden birçok şirket; televizyon, Eskiden birçok şirket; televizyon, gazete, radyo gibi araçları gazete, radyo gibi araçları kullanarak potansiyel müşterilerine kullanarak potansiyel müşterilerine ulaşmaya uğraşırken, bugün ulaşmaya uğraşırken, bugün bunlardan daha etkin ve ölçülebilir bunlardan daha etkin ve ölçülebilir olan internet üzerinden reklamcılık olan internet üzerinden reklamcılık kullanılıyor. kullanılıyor.

Geçmişte hedef kitlesine kısıtlı Geçmişte hedef kitlesine kısıtlı yollarla ulaşabilen şirketler, bugün yollarla ulaşabilen şirketler, bugün 50’yi bulan farklı e-pazarlama 50’yi bulan farklı e-pazarlama yöntemiyle daha çok müşteriye daha yöntemiyle daha çok müşteriye daha hızlı ulaşabiliyor. Üstelik bu hızlı ulaşabiliyor. Üstelik bu yöntemler ya tümüyle ücretsiz ya da yöntemler ya tümüyle ücretsiz ya da sıfıra yakın bir bütçeyle sıfıra yakın bir bütçeyle karşılanabilecek durumda. karşılanabilecek durumda.

Elektronik ticaretin araçlarını, Elektronik ticaretin araçlarını, birbirleriyle ticaret yapanların ticari birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran her türlü işlemlerini kolaylaştıran her türlü teknolojik ürünler (telefon, faks, teknolojik ürünler (telefon, faks, televizyon, bilgisayar, elektronik televizyon, bilgisayar, elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, ödeme ve para transfer sistemleri, elektronik veri değişimi sistemleri elektronik veri değişimi sistemleri olarak düşünebiliriz. olarak düşünebiliriz.

Elektronik ticaret açısından en etkin Elektronik ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilen yeni araç olarak kabul edilen yeni internet teknolojileri ise ses, görüntü internet teknolojileri ise ses, görüntü ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, internet üzerinden yapılan bu internet üzerinden yapılan bu işlemlerin maliyeti diğer araçlara işlemlerin maliyeti diğer araçlara oranla hayli düşüktür.oranla hayli düşüktür.

Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı bilgisayar ağları üzerinden bilgisayar ağları üzerinden gerçekleştirilen elektronik ticaret gerçekleştirilen elektronik ticaret uygulamaları, güvenli olmakla uygulamaları, güvenli olmakla birlikte maliyeti oldukça yüksek birlikte maliyeti oldukça yüksek sistemlerdir. Günümüzde, açık sistemlerdir. Günümüzde, açık bilgisayar ağı olan internet, bilgisayar ağı olan internet, elektronik ticaret için çok daha elektronik ticaret için çok daha uygun bir altyapıdır. uygun bir altyapıdır.

İnternet aracılığıyla, artık kapalı İnternet aracılığıyla, artık kapalı yapıdan açık yapıya geçerek yapıdan açık yapıya geçerek küreselleşen ağların getireceği küreselleşen ağların getireceği avantajlardan yararlanılmaktadır. Bu avantajlardan yararlanılmaktadır. Bu da, özellikle KOBİ'lerin (Küçük ve da, özellikle KOBİ'lerin (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya ticaretinde daha fazla yer almalarına ticaretinde daha fazla yer almalarına imkân sağlamaktadır. imkân sağlamaktadır.

Elektronik ticaret, özellikle KOBİ'ler Elektronik ticaret, özellikle KOBİ'ler için çok uygun bir ticaret şeklidir. için çok uygun bir ticaret şeklidir. Elektronik ticaret, ürün Elektronik ticaret, ürün seçeneklerinin artmasını, ürünlerin seçeneklerinin artmasını, ürünlerin kalitesinin yükselmesini ve daha hızlı kalitesinin yükselmesini ve daha hızlı bir şekilde ödenerek teslim bir şekilde ödenerek teslim alınmasını sağlamaktadır alınmasını sağlamaktadır

Bilindiği gibi “ticaret” ifadesi Bilindiği gibi “ticaret” ifadesi kavramsal olarak “mal veya hizmetin kavramsal olarak “mal veya hizmetin satın alınması ve satılması” satın alınması ve satılması” işlemlerini kapsamaktadır. Bu işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda,internet sürecin elektronik ortamda,internet üzerinde yapılması e-ticaret üzerinde yapılması e-ticaret kavramını ortaya çıkarmıştır.kavramını ortaya çıkarmıştır.

Müşteri beklentilerindeki mal ve Müşteri beklentilerindeki mal ve hizmet arzındaki artış,iş hizmet arzındaki artış,iş dünyasındaki rekabeti küresel dünyasındaki rekabeti küresel ölçekte zorlaştırmaktadır. İş ölçekte zorlaştırmaktadır. İş adamları buna uyum sağlamak için adamları buna uyum sağlamak için organizasyonlarını ve çalışmalarını organizasyonlarını ve çalışmalarını değiştirmektedir.değiştirmektedir.

E-ticaretin tanımı konusunda farklı E-ticaretin tanımı konusunda farklı ülkelerin kuruluşları tarafından ülkelerin kuruluşları tarafından farklı tanımlar ortaya konmaktadır. farklı tanımlar ortaya konmaktadır. Anacak e-ticaret konusunda en Anacak e-ticaret konusunda en yaygın genel kabul görmüş tanım yaygın genel kabul görmüş tanım OECD tarafından 1997’de yapılan OECD tarafından 1997’de yapılan tanımdır.tanımdır.

1.2. ELEKTRONİK 1.2. ELEKTRONİK TİCARETİN KAPSAMITİCARETİN KAPSAMI

Elektronik ticaret, her türlü Elektronik ticaret, her türlü bilgisayar ağları üzerinden, ürün bilgisayar ağları üzerinden, ürün tasarımı, üretilmesi, tanıtımın tasarımı, üretilmesi, tanıtımın yapılması, ticari muameleler yapılması, ticari muameleler hesapların ödenmesi ile ilgili tüm hesapların ödenmesi ile ilgili tüm etkinlileri kapsar. etkinlileri kapsar. 

Elektronik ticaret elektronik olarak Elektronik ticaret elektronik olarak iş yapmak demektir. Yazılı metin, iş yapmak demektir. Yazılı metin, ses, video biçimindeki verilerin ses, video biçimindeki verilerin elektronik olarak işlenesi ve iletimini elektronik olarak işlenesi ve iletimini içerir. Elektronik ticaret çok dağınık içerir. Elektronik ticaret çok dağınık etkinlikleri içerir. etkinlikleri içerir.

Bunlar arasında mal ve servislerin Bunlar arasında mal ve servislerin elektronik olarak alışverişi, sayısal elektronik olarak alışverişi, sayısal içeriğin anında kaynaktan sunma, içeriğin anında kaynaktan sunma, kamu alımları, doğrudan tüketiciye kamu alımları, doğrudan tüketiciye pazarlama ve satış sonrası servisler pazarlama ve satış sonrası servisler gibi etkinlikler sayılabilir. gibi etkinlikler sayılabilir.

Elektronik ticaret, her türden mal ve Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsar. Elektronik ticaret hizmeti kapsar. Elektronik ticaret alışılagelmiş etkinlikler (sağlık, alışılagelmiş etkinlikler (sağlık, eğitim) ve yeni etkinlikler (sanal eğitim) ve yeni etkinlikler (sanal alışveriş merkezleri) olmak üzere bir alışveriş merkezleri) olmak üzere bir dizi değişik aktiviteyi kapsar. dizi değişik aktiviteyi kapsar. 

    Son çeyrek yüzyılda yaşadığımız Son çeyrek yüzyılda yaşadığımız teknolojik devrim, sadece günlük teknolojik devrim, sadece günlük yaşamımızı etkilemekle kalmadı, iş yaşamımızı etkilemekle kalmadı, iş yaşamı ve ekonomik faaliyetlerle yaşamı ve ekonomik faaliyetlerle ilgili tüm alanları doğrudan yeniden ilgili tüm alanları doğrudan yeniden yapılandırmaya başladı.yapılandırmaya başladı.

Teknolojinin getirdiği bu yeni yapılanma, Teknolojinin getirdiği bu yeni yapılanma, yeni ekonomi, e-ticaret, e-iş, e-devlet vs. yeni ekonomi, e-ticaret, e-iş, e-devlet vs. gibi yeni kavramlarla da bizi tanıştırdı. Bu gibi yeni kavramlarla da bizi tanıştırdı. Bu tanışmayı yalnızca teorik olarak tanışmayı yalnızca teorik olarak düşünmeyip, pratiğe döken ve düşünmeyip, pratiğe döken ve uygulamaya geçen kişi ve kurumlar, uygulamaya geçen kişi ve kurumlar, ekonomik anlamda verimlilik ve rekabet ekonomik anlamda verimlilik ve rekabet gücü açısından büyük yol kat ettiler. gücü açısından büyük yol kat ettiler.

      Elektronik ticaret (Elektronik ticaret (e-ticaret)e-ticaret) tüm tüm bu gelişmeleri simgeleyen ve hepsini bu gelişmeleri simgeleyen ve hepsini kapsayan bir kavram olarak kabul kapsayan bir kavram olarak kabul edildi. Ayrıca, teknolojiyle yenilenen edildi. Ayrıca, teknolojiyle yenilenen ekonomi ve ticaret uygulamaları ekonomi ve ticaret uygulamaları süreci olarak da kabul görmeye süreci olarak da kabul görmeye başladı. başladı.

Bu sürece katılan dünyadaki irili Bu sürece katılan dünyadaki irili ufaklı ticari birimler yepyeni bir ufaklı ticari birimler yepyeni bir verimlilik, sınırsız pazar ve rekabet verimlilik, sınırsız pazar ve rekabet gücü elde etmeye başladılar. E-gücü elde etmeye başladılar. E-ticareti kısaca " Bilişim ağları ticareti kısaca " Bilişim ağları (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik değerlerin değişimi süreci" olarak değerlerin değişimi süreci" olarak niteleyebiliriz. niteleyebiliriz.

      E-ticareti kısaca " Bilişim ağları E-ticareti kısaca " Bilişim ağları (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik değerlerin değişimi süreci" olarak değerlerin değişimi süreci" olarak niteleyebiliriz. niteleyebiliriz.

Geleneksel ekonomide üretim Geleneksel ekonomide üretim faktörleri bilindiği gibi sermaye, faktörleri bilindiği gibi sermaye, toprak ve işgücü olarak kabul toprak ve işgücü olarak kabul ediliyordu. Teknoloji devrimi bu ediliyordu. Teknoloji devrimi bu faktörlere, geleneksel faktörlerden faktörlere, geleneksel faktörlerden daha da etkin şekilde teknoloji, bilgi daha da etkin şekilde teknoloji, bilgi ve yaratıcılığı ekledi. ve yaratıcılığı ekledi.

Bu durum sadece ekonomik değişim Bu durum sadece ekonomik değişim çeşitliğini arttırmadı, ayrıca çeşitliğini arttırmadı, ayrıca sermaye, işgücü kapasitesi sermaye, işgücü kapasitesi yönünden kısıtlı olan ticari birimlere yönünden kısıtlı olan ticari birimlere de (KOBİ´ ler gibi) büyük ticari de (KOBİ´ ler gibi) büyük ticari birimlerin sahip olduğu ölçüde birimlerin sahip olduğu ölçüde verimlilik ve rekabet gücü şansı verimlilik ve rekabet gücü şansı sağladı. sağladı.

Ülkemizde ise, toplam işletmelerin %99Ülkemizde ise, toplam işletmelerin %99´undan fazlasını ve toplam istihdamın ´undan fazlasını ve toplam istihdamın yaklaşık %55´ini ekonomiye kazandıran yaklaşık %55´ini ekonomiye kazandıran KOBİ´ ler, dünya pazarlarına girebilmek, KOBİ´ ler, dünya pazarlarına girebilmek, rekabet alanlarını genişletmek ve rekabet alanlarını genişletmek ve maliyetleri düşürüp en etkili yolunun maliyetleri düşürüp en etkili yolunun teknolojiyi kullanmak ve dolayısı ile e-teknolojiyi kullanmak ve dolayısı ile e-ticaret uygulamalarına geçmek olduğunu ticaret uygulamalarına geçmek olduğunu görebiliyorlar.görebiliyorlar.

Hem firmadan müşteriye yönelik B2C Hem firmadan müşteriye yönelik B2C (Business to customer) hem de firmadan (Business to customer) hem de firmadan firmaya B2B e-ticaret kanallarını firmaya B2B e-ticaret kanallarını kullanabilme konusunda oldukça elverişli kullanabilme konusunda oldukça elverişli konumda olan KOBİ dünyası, pazar bulma konumda olan KOBİ dünyası, pazar bulma ve iç verimlilik yönünden büyük ve iç verimlilik yönünden büyük işletmelerle arasındaki bu ayrımı e-işletmelerle arasındaki bu ayrımı e-ticaretle ortadan kaldırıyor. ticaretle ortadan kaldırıyor.

İhracat, uygun maliyetlerde kredi, İhracat, uygun maliyetlerde kredi, üretim faktörü, yatırım malı bulma üretim faktörü, yatırım malı bulma vs. gibi çok sayıda konuda KOBİ ve vs. gibi çok sayıda konuda KOBİ ve büyük işletmelerin eşit şartlarda büyük işletmelerin eşit şartlarda rekabet edebilecekleri tek alanın e-rekabet edebilecekleri tek alanın e-ticaret olduğu görünüyor.ticaret olduğu görünüyor.

Elektronik ticaret, mal ve hizmetlerin Elektronik ticaret, mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır.ağları üzerinden yapılmasıdır. İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir. getirmiştir.

Elektronik ticaret, tüm dünyada Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. olarak ortaya çıkmıştır.

Elektronik ticaretin araçlarını, Elektronik ticaretin araçlarını, birbirleriyle ticaret yapanların birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran ticari işlemlerini kolaylaştıran her türlü teknolojik ürünler her türlü teknolojik ürünler olarak düşünebiliriz.olarak düşünebiliriz.

EDI, ticaret yapan iki kuruluş EDI, ticaret yapan iki kuruluş arasında, insan faktörü olmaksızın arasında, insan faktörü olmaksızın bilgisayar ağları aracılığı ile belge ve bilgisayar ağları aracılığı ile belge ve bilgi değişimini sağlayan bir sistem bilgi değişimini sağlayan bir sistem olarak elektronik ticaretin önemli bir olarak elektronik ticaretin önemli bir aracıdır. aracıdır.

Elektronik ticaret açısından en etkin Elektronik ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilen yeni araç olarak kabul edilen yeni internet teknolojileri ise ses, görüntü internet teknolojileri ise ses, görüntü ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, internet üzerinden yapılan bu internet üzerinden yapılan bu işlemlerin maliyeti diğer araçlara işlemlerin maliyeti diğer araçlara oranla hayli düşüktür. oranla hayli düşüktür.

Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı Geçmişte bir ölçüye kadar kapalı bilgisayar ağları üzerinden bilgisayar ağları üzerinden gerçekleştirilen elektronik ticaret gerçekleştirilen elektronik ticaret uygulamaları, güvenli olmakla uygulamaları, güvenli olmakla birlikte maliyeti oldukça yüksek birlikte maliyeti oldukça yüksek sistemlerdir. sistemlerdir.

Günümüzde, açık bilgisayar ağı olan Günümüzde, açık bilgisayar ağı olan internet, elektronik ticaret için çok internet, elektronik ticaret için çok daha uygun bir altyapıdır. İnternet daha uygun bir altyapıdır. İnternet aracılığıyla, artık kapalı yapıdan açık aracılığıyla, artık kapalı yapıdan açık yapıya geçerek küreselleşen ağların yapıya geçerek küreselleşen ağların getireceği avantajlardan getireceği avantajlardan yararlanılmaktadır. yararlanılmaktadır.

Bu da, özellikle KOBİ'lerin (Küçük ve Bu da, özellikle KOBİ'lerin (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya Orta Ölçekli İşletmelerin) dünya ticaretinde daha fazla yer almalarına ticaretinde daha fazla yer almalarına imkan sağlamaktadır. Elektronik imkan sağlamaktadır. Elektronik ticaret, özellikle KOBİ'ler için çok ticaret, özellikle KOBİ'ler için çok uygun bir ticaret şeklidir. uygun bir ticaret şeklidir.

Elektronik ticaret, ürün Elektronik ticaret, ürün seçeneklerinin artmasını, ürünlerin seçeneklerinin artmasını, ürünlerin kalitesinin yükselmesini ve daha hızlı kalitesinin yükselmesini ve daha hızlı bir şekilde ödenerek teslim bir şekilde ödenerek teslim alınmasını sağlamaktadır. alınmasını sağlamaktadır.

Potansiyel tüketicilerin dünyanın her Potansiyel tüketicilerin dünyanın her yanında pazara arz edilen ürünler yanında pazara arz edilen ürünler hakkında bilgi sahibi olmalarına ve hakkında bilgi sahibi olmalarına ve yeni üreticilerin dünya pazarlarına yeni üreticilerin dünya pazarlarına girmelerine imkan vermektedir. girmelerine imkan vermektedir.

Daha düşük fiyatlı ve kaliteli Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara girmesi üreticiler ürünlerin pazara girmesi üreticiler arasında rekabetin artmasına ve tüm arasında rekabetin artmasına ve tüm ticari işlemlerin maliyetinin ticari işlemlerin maliyetinin düşmesine neden olmaktadır. düşmesine neden olmaktadır.

Potansiyel tüketicilerin dünyanın her Potansiyel tüketicilerin dünyanın her yanında pazara arz edilen ürünler yanında pazara arz edilen ürünler hakkında bilgi sahibi olmalarına ve hakkında bilgi sahibi olmalarına ve yeni üreticilerin dünya pazarlarına yeni üreticilerin dünya pazarlarına girmelerine imkân vermektedir. girmelerine imkân vermektedir.

Daha düşük fiyatlı ve kaliteli Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara girmesi üreticiler ürünlerin pazara girmesi üreticiler arasında rekabetin artmasına ve tüm arasında rekabetin artmasına ve tüm ticari işlemlerin maliyetinin ticari işlemlerin maliyetinin düşmesine neden olmaktadır. düşmesine neden olmaktadır.

Elektronik ticaret, üretici ve Elektronik ticaret, üretici ve tüketicileri, özellikle KOBİ'leri tüketicileri, özellikle KOBİ'leri geleneksel ticaret engelleri olan geleneksel ticaret engelleri olan pazara uzaklık, bilgi eksikliği ve pazara uzaklık, bilgi eksikliği ve talebe uygun üretim yapılamayışı talebe uygun üretim yapılamayışı gibi dezavantajlardan kurtarabildiği gibi dezavantajlardan kurtarabildiği ölçüde yararlı olacaktır. ölçüde yararlı olacaktır.

Ancak, elektronik ticaret ülkelerin Ancak, elektronik ticaret ülkelerin tüm ticari sorunlarını (örneğin ulusal tüm ticari sorunlarını (örneğin ulusal tedarik zincirindeki halkaları) tedarik zincirindeki halkaları) çözemez. Elektronik ticaret çözemez. Elektronik ticaret konusunda yeterli bilgi ve deneyime konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmayan ülkeler ilk aşamada sahip olmayan ülkeler ilk aşamada interneti sadece reklam veya pazar interneti sadece reklam veya pazar araştırması amacıyla kullanabilirler. araştırması amacıyla kullanabilirler.

E-ticareti bu kadar gözde kılan E-ticareti bu kadar gözde kılan unsurlar arasında; e-ticaretin, şirket unsurlar arasında; e-ticaretin, şirket ile hedef kitlesi arasındaki doğrudan ile hedef kitlesi arasındaki doğrudan ilişki sağlaması, pazarlamacılara ilişki sağlaması, pazarlamacılara istedikleri bilgileri sunması, hızlı ve istedikleri bilgileri sunması, hızlı ve düşük maliyetli olması ve tüm düşük maliyetli olması ve tüm bunların elektronik ortamda bunların elektronik ortamda yapılıyor olması sayılabilir. yapılıyor olması sayılabilir.

Diğer olumlu unsurlar arasında ise Diğer olumlu unsurlar arasında ise dağıtımda kolaylık ve ucuzluk, dağıtımda kolaylık ve ucuzluk, tüketici ile daha rahat etkileşim, tüketici ile daha rahat etkileşim, anında geri dönüş, dikkat çekicilik, anında geri dönüş, dikkat çekicilik, küresel pazarla tanışma, 24 saat küresel pazarla tanışma, 24 saat hizmet ve anında satış yer alır. hizmet ve anında satış yer alır.

Normal koşullarda ortalama 10 yıl Normal koşullarda ortalama 10 yıl alan markalaşma süreci, elektronik alan markalaşma süreci, elektronik ticaret sayesinde 2 yıla inmiş ticaret sayesinde 2 yıla inmiş durumdadır. Bugün "Dünyanın en durumdadır. Bugün "Dünyanın en büyük 500" şirketi listesinde bundan büyük 500" şirketi listesinde bundan birkaç yıl önce kurulmuş olan birkaç yıl önce kurulmuş olan onlarca e-şirket yer alıyor. onlarca e-şirket yer alıyor.

Etkisi küresel olan internet Etkisi küresel olan internet ekonomisi, hem ticaret hem de ekonomisi, hem ticaret hem de siyaseti etkiler. Tüm dünya çapında, siyaseti etkiler. Tüm dünya çapında, iş dünyasının önderleri, kendi iş dünyasının önderleri, kendi şirketlerinin ayakta kalma ve şirketlerinin ayakta kalma ve rekabet edebilme yetilerinde rekabet edebilme yetilerinde internetin oynadığı rolü kabul internetin oynadığı rolü kabul etmektedir. etmektedir.

1.3. ELEKTRONİK 1.3. ELEKTRONİK TİCARETİN ARAÇLARI TİCARETİN ARAÇLARI

Elektronik ticaretin araçlarını sayarken, Elektronik ticaretin araçlarını sayarken, günümüzden en çok kullanılanlarına değinmek günümüzden en çok kullanılanlarına değinmek yeterli olmaktadır. Bu araçlar bilindiği gibi;yeterli olmaktadır. Bu araçlar bilindiği gibi;· Telefon,· Telefon,· Fax,· Fax,· Televizyon,· Televizyon,· Elektronik ödeme ve para transfer sistemleri,· Elektronik ödeme ve para transfer sistemleri,· Elektronik veri değişimi (Electronic Data · Elektronik veri değişimi (Electronic Data Interchange-EDI),Interchange-EDI),· İnternet,· İnternet,· İntranet,· İntranet,· WAP · WAP şeklindedir. şeklindedir.

Ancak Elektronik ticaret yapılabilecek Ancak Elektronik ticaret yapılabilecek ortamlar kesinlikle bunlarla sınırlı ortamlar kesinlikle bunlarla sınırlı değildir. Günümüzde birçok büyük BT değildir. Günümüzde birçok büyük BT (Bilgi Teknolojileri) firması yeni (Bilgi Teknolojileri) firması yeni Elektronik ticaret araçları ve ortamları Elektronik ticaret araçları ve ortamları üzerinde AR-GE çalışmalarını üzerinde AR-GE çalışmalarını sürdürmektedirler.sürdürmektedirler.

EDI ve internet, e-ticaret açısından EDI ve internet, e-ticaret açısından diğer dört klasik araca göre farklı bir diğer dört klasik araca göre farklı bir konuma sahiptir. Ticareti yapan iki konuma sahiptir. Ticareti yapan iki firma arasında insan faktörü firma arasında insan faktörü olmaksızın bilgisayarlar aracılığıyla olmaksızın bilgisayarlar aracılığıyla belge ve bilgi değişimi sağlayabilen belge ve bilgi değişimi sağlayabilen EDI sistemleri,e-ticaretin önemli bir EDI sistemleri,e-ticaretin önemli bir aracıdır. aracıdır.

EDI sistemi, ekipman ve bağlama EDI sistemi, ekipman ve bağlama maliyetinin yüksekliği nedeniyle yaygın maliyetinin yüksekliği nedeniyle yaygın olmamakla birlikte kendine ait olmamakla birlikte kendine ait telekomünikasyon alt yapısı bulunan bir telekomünikasyon alt yapısı bulunan bir şebekedir.şebekedir.Yukarıda sayılan altı temel araç arasında Yukarıda sayılan altı temel araç arasında internet e-ticaret açısından en etkin araç internet e-ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilmektedir. olarak kabul edilmektedir.

Bir hizmetin üretiminin, reklamının, satın Bir hizmetin üretiminin, reklamının, satın alımının, ödenmesinin ve teslimatının alımının, ödenmesinin ve teslimatının yalnızca internet aracılığıyla yapılması yalnızca internet aracılığıyla yapılması mümkündür. Ses, görüntü ve yazılı bir metni mümkündür. Ses, görüntü ve yazılı bir metni aynı anda ve daha hızlı iletebilme imkanının aynı anda ve daha hızlı iletebilme imkanının olması ve bu işlemlerin internet ortamında olması ve bu işlemlerin internet ortamında daha ucuz olması gibi nedenlerden ötürü daha ucuz olması gibi nedenlerden ötürü daha çok tercih edilmektedir.daha çok tercih edilmektedir.

1.4. ELEKTRONİK TİCARET 1.4. ELEKTRONİK TİCARET TÜRLERİTÜRLERİ

Elektronik ticaret içinde bulunan Elektronik ticaret içinde bulunan taraflar itibariyle 4 ana gruba taraflar itibariyle 4 ana gruba ayrılabilir: ayrılabilir: 

1. Şirketler Arası (B2B- Business 1. Şirketler Arası (B2B- Business To Business) Elektronik Ticaret: To Business) Elektronik Ticaret: En yaygın kullanılan elektronik ticaret En yaygın kullanılan elektronik ticaret şeklidir. Şirket içi veya şirketler arası şeklidir. Şirket içi veya şirketler arası yapılan bu tür ticaret 1960'ların yapılan bu tür ticaret 1960'ların başından beri kullanılmaktadır. başından beri kullanılmaktadır.

Elektronik Veri Değişimi (Electronik Elektronik Veri Değişimi (Electronik Data Interchange) olarak da Data Interchange) olarak da adlandırılır. Firmaların elektronik adlandırılır. Firmaların elektronik ortamda tedarikçiye sipariş vermesi, ortamda tedarikçiye sipariş vermesi, faturalarını temin etmesi ve faturalarını temin etmesi ve bedellerini ödemesi bu bölümde bedellerini ödemesi bu bölümde değerlendirilmektedir. değerlendirilmektedir.

1999 yılı verilerine göre; şirketler 1999 yılı verilerine göre; şirketler arası elektronik ticaret işlemleri, E-arası elektronik ticaret işlemleri, E-Ticaret cirosunun %90'nını Ticaret cirosunun %90'nını oluşturmaktadır. İnternet araştırma oluşturmaktadır. İnternet araştırma şirketi Jupiter Research'e göre; şirketi Jupiter Research'e göre; ABD'de işletmeden işletmeye (B2B) ABD'de işletmeden işletmeye (B2B) elektronik ticaret hacminin 2005'e elektronik ticaret hacminin 2005'e kadar 6.3 milyar dolara ulaşacağı kadar 6.3 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor.öngörülüyor.

2. Şirket-Tüketici Arası 2. Şirket-Tüketici Arası Elektronik Ticaret:Elektronik Ticaret: Son yıllardaki Son yıllardaki web ve wap teknolojilerindeki web ve wap teknolojilerindeki gelişmelerle ortaya çıkmış yeni bir gelişmelerle ortaya çıkmış yeni bir tür alışveriş ortamıdır. tür alışveriş ortamıdır.

Elektronik ticaretin en çok bilinen Elektronik ticaretin en çok bilinen türüdür. Sanal Mağaza uygulamaları türüdür. Sanal Mağaza uygulamaları ile İnternette firmalar elektronik ile İnternette firmalar elektronik ortamda; bilgisayardan otomobile, ortamda; bilgisayardan otomobile, kitaptan pizzaya birçok ürünün kitaptan pizzaya birçok ürünün doğrudan tüketiciye satışını doğrudan tüketiciye satışını yapmaya başlamıştır. yapmaya başlamıştır.

Yaygın GSM kullanımı ile birlikte Yaygın GSM kullanımı ile birlikte wap teknolojisi de tıpkı web wap teknolojisi de tıpkı web teknolojisi gibi gelişmekte ve yer, teknolojisi gibi gelişmekte ve yer, zaman gibi kısıtlar olmaksızın zaman gibi kısıtlar olmaksızın elektronik ticaret yapılan uygun bir elektronik ticaret yapılan uygun bir ortam haline gelmiştir.ortam haline gelmiştir.

3. Şirket-Kamu İdaresi Arası 3. Şirket-Kamu İdaresi Arası Elektronik Ticaret:Elektronik Ticaret: Kamu ile Kamu ile şirketler arasındaki lokal ağlar şirketler arasındaki lokal ağlar üzerinde yapılan ticaret, haberleşme üzerinde yapılan ticaret, haberleşme ve diğer tüm etkinlikleri bu alanda ve diğer tüm etkinlikleri bu alanda tanımlayabiliriz. tanımlayabiliriz.

Kamu ihalelerinin İnternette Kamu ihalelerinin İnternette yayınlanması ve firmaların yayınlanması ve firmaların elektronik ortamda teklif vermeleri elektronik ortamda teklif vermeleri ilk örnekleri oluşturmaktadır. E-ilk örnekleri oluşturmaktadır. E-Ticaretin yaygınlaşmasını Ticaretin yaygınlaşmasını desteklemek amacı ile kamunun desteklemek amacı ile kamunun vergi ödemeleri, gümrük işlemleri de vergi ödemeleri, gümrük işlemleri de sanal dünyaya taşınmaktadır.sanal dünyaya taşınmaktadır.

4. Tüketici-Kamu İdaresi Arası 4. Tüketici-Kamu İdaresi Arası Elektronik Ticaret:Elektronik Ticaret: Tüketici ile Tüketici ile kamu idaresi arasında her türlü kamu idaresi arasında her türlü vergi, sağlık ve hukuksal etkinliği bu vergi, sağlık ve hukuksal etkinliği bu alanda niteleyebiliriz. alanda niteleyebiliriz.

Henüz yaygın örnekleri olmayan bu Henüz yaygın örnekleri olmayan bu kategoride ehliyet, pasaport kategoride ehliyet, pasaport başvuruları, sosyal güvenlik primleri başvuruları, sosyal güvenlik primleri ile vergi ödemeleri, vb. uygulamalar ile vergi ödemeleri, vb. uygulamalar ile Elektronik Devlete geçişin ile Elektronik Devlete geçişin sağlanması planlanmaktadır. sağlanması planlanmaktadır.

İngiltere hükümeti, 2005 yılında tüm İngiltere hükümeti, 2005 yılında tüm kamu hizmetlerinin elektronik kamu hizmetlerinin elektronik ortamda yapılabileceği ve Elektronik ortamda yapılabileceği ve Elektronik Devlet'e geçişin tamamlanacağını Devlet'e geçişin tamamlanacağını duyurmuştur. 2002 yılına kadar ise duyurmuştur. 2002 yılına kadar ise tüm okul ve kütüphanelerin İnternet tüm okul ve kütüphanelerin İnternet bağlantılarının sağlanması bağlantılarının sağlanması planlanmaktadır. planlanmaktadır.   

Şekil 1: Elektronik ticaret Şekil 1: Elektronik ticaret taraflarının ilişkileritaraflarının ilişkileri  

1.5. ELEKTRONİK 1.5. ELEKTRONİK TİCARETİN DOLAYLI TİCARETİN DOLAYLI

TARAFLARITARAFLARI Elektronik ticaret taraflarının Elektronik ticaret taraflarının

işlemlerinin işleyişi, güvenliği ve işlemlerinin işleyişi, güvenliği ve kontrolü alanında bu ticaret şeklinde de kontrolü alanında bu ticaret şeklinde de klasik ticarette olduğu gibi dolaylı klasik ticarette olduğu gibi dolaylı taraflar katılmaktadır. Bu taraflar taraflar katılmaktadır. Bu taraflar duruma ve işin şekline göre duruma ve işin şekline göre çeşitlenebileceği gibi, başlıca şöyle çeşitlenebileceği gibi, başlıca şöyle sıralanabilir;sıralanabilir;

i. Alıcıi. Alıcıii. Satıcıii. Satıcıiii. Üreticiiii. Üreticiiv. Bankalariv. Bankalarv. Komisyoncularv. Komisyoncularvi. Sigorta Şirketlerivi. Sigorta Şirketlerivii. Nakliye Şirketlerivii. Nakliye Şirketleri

viii. Özel sektör bilgi teknolojileriviii. Özel sektör bilgi teknolojileriix. Sivil toplum örgütleriix. Sivil toplum örgütlerix. Üniversitelerx. Üniversitelerxi. Onay kurumları, elektronik xi. Onay kurumları, elektronik noterlernoterlerxii. Dış Ticaret Müsteşarlığıxii. Dış Ticaret Müsteşarlığıxiii. Gümrük Müsteşarlığıxiii. Gümrük Müsteşarlığıxiv. BT geliştiren ve sağlayan xiv. BT geliştiren ve sağlayan kuruluşlar kuruluşlar

1.6. ELEKTRONİK TİCARET 1.6. ELEKTRONİK TİCARET İLE İLE KLASİK TİCARET KLASİK TİCARET ARASINDAKİ FARKLARARASINDAKİ FARKLAR

Elektronik ticaretin klasik ticarete Elektronik ticaretin klasik ticarete göre belirgin farkları daha çok göre belirgin farkları daha çok iletişim ve onay işlemlerinde ortaya iletişim ve onay işlemlerinde ortaya çıkmaktadır. Veri aktarımının çıkmaktadır. Veri aktarımının sağlanması için klasik yöntemde bir sağlanması için klasik yöntemde bir çok yol vardır. çok yol vardır.

Ancak bunların hepsi e-posta ve Ancak bunların hepsi e-posta ve diğer data aktarım alanlarından diğer data aktarım alanlarından daha hızlı olamaz. Geleneksel ticaret daha hızlı olamaz. Geleneksel ticaret ifadesiyle, elektronik ticaretin ifadesiyle, elektronik ticaretin sağladığı imkanlardan sağladığı imkanlardan faydalanmadan yapılan ticaret faydalanmadan yapılan ticaret kastedilmiştir. kastedilmiştir.

Daha önceki yazılarda da Daha önceki yazılarda da bahsedildiği gibi e-ticaretin gündelik bahsedildiği gibi e-ticaretin gündelik hayatımıza girmesi çok kısa bir süre hayatımıza girmesi çok kısa bir süre önce olmuştur. E-ticaret kavramı önce olmuştur. E-ticaret kavramı özellikle ülkemizde çok yeni bir özellikle ülkemizde çok yeni bir kavramdır ve internet kullanıcıları kavramdır ve internet kullanıcıları arttıkça e-ticaretin gelişmesi de arttıkça e-ticaretin gelişmesi de hızlanacaktır. hızlanacaktır.

Çevremizden de görebileceğimiz gibi Çevremizden de görebileceğimiz gibi insanların alışık olduğu alışveriş insanların alışık olduğu alışveriş şekli klasik ticaret şeklindedir. şekli klasik ticaret şeklindedir. Ancak pazarın konumu gittikçe Ancak pazarın konumu gittikçe değişmektedir. Asırlar boyunca değişmektedir. Asırlar boyunca küçük değişimlerle günümüze küçük değişimlerle günümüze ulaşmış olan klasik ticaret yerini ulaşmış olan klasik ticaret yerini hızla e-ticarete bırakmaktadır. hızla e-ticarete bırakmaktadır.

Bu durumun en büyük Bu durumun en büyük nedenlerinden biri de e-ticaretin nedenlerinden biri de e-ticaretin avantajlarının fazla olmasıdır. Bu avantajlarının fazla olmasıdır. Bu avantajlardan bahsetmek gerekirse avantajlardan bahsetmek gerekirse en önde geleni e-ticaret ile internete en önde geleni e-ticaret ile internete bağlanabilen her yerde ve zaman bağlanabilen her yerde ve zaman kısıtı olmadan istenilen ürün ya da kısıtı olmadan istenilen ürün ya da hizmetin satın alınmasına olanak hizmetin satın alınmasına olanak vermesidir. vermesidir.

Klasik ticarette ürün ya da hizmetinizi Klasik ticarette ürün ya da hizmetinizi müşteriler ile belli bir mekanda müşteriler ile belli bir mekanda buluşturabilirken, e-ticaret ile mekana buluşturabilirken, e-ticaret ile mekana bağlı kalmadan müşterilere bağlı kalmadan müşterilere ulaşabilirsiniz. Böylece e-ticaret sayesinde ulaşabilirsiniz. Böylece e-ticaret sayesinde internet ile ulaşılabilen her yere ulaşma internet ile ulaşılabilen her yere ulaşma şansına sahip olan müşteriler için alışveriş şansına sahip olan müşteriler için alışveriş kolaylaşırken satıcılar için de müşterilere kolaylaşırken satıcılar için de müşterilere ulaşmak kolaylaşmaktadır. ulaşmak kolaylaşmaktadır.

E-ticaretin klasik ticarete göre bir E-ticaretin klasik ticarete göre bir diğer önemli avantajı da satıcıların diğer önemli avantajı da satıcıların klasik ticarette katlanmak zorunda klasik ticarette katlanmak zorunda kaldıkları bir çok maliyeti yüklenmek kaldıkları bir çok maliyeti yüklenmek zorunda olmamalarıdır. zorunda olmamalarıdır.

Ürünlerinizi müşterileriniz ile Ürünlerinizi müşterileriniz ile buluştururken katlandığınız maliyetlerde buluştururken katlandığınız maliyetlerde azalma olduğunda bu azalmayı hem ürün azalma olduğunda bu azalmayı hem ürün fiyatına yansıtarak müşterilerin fiyatına yansıtarak müşterilerin ürünlerinize daha uygun fiyata ulaşmasını ürünlerinize daha uygun fiyata ulaşmasını sağlayabilirsiniz hem de bu azalma sağlayabilirsiniz hem de bu azalma sayesinde ürünlerin satışından elde sayesinde ürünlerin satışından elde ettiğiniz karı arttırabilirsiniz. ettiğiniz karı arttırabilirsiniz.

E-ticareti büyük bir fırsat yapan bir diğer E-ticareti büyük bir fırsat yapan bir diğer özelliği de müşteriler ile iletişim kurmanın özelliği de müşteriler ile iletişim kurmanın maliyetinin düşük olmasıdır. Klasik maliyetinin düşük olmasıdır. Klasik ticarette müşterilerin davranışlarını ticarette müşterilerin davranışlarını anlayabilmek için anket gibi oluşturması anlayabilmek için anket gibi oluşturması ve analiz edilmesi maliyetli olan ve analiz edilmesi maliyetli olan yöntemlere başvurulur ancak yine de yöntemlere başvurulur ancak yine de müşterilerin olası davranışlarını tahmin müşterilerin olası davranışlarını tahmin etmek için yeterli veriye ulaşılamaz.etmek için yeterli veriye ulaşılamaz.

E-ticarette ise müşterilerin satın E-ticarette ise müşterilerin satın alma davranışları en ince ayrıntısına alma davranışları en ince ayrıntısına kadar incelenebilir. Böylece daha kadar incelenebilir. Böylece daha fazla müşteriye ulaşma yollarını fazla müşteriye ulaşma yollarını bularak satışlarınızı arttırabilirsiniz bularak satışlarınızı arttırabilirsiniz

E-ticaret ile reklam maliyetleri de E-ticaret ile reklam maliyetleri de düşmektedir ki böylece işletmenizi düşmektedir ki böylece işletmenizi ve ürün/hizmetlerinizi ve ürün/hizmetlerinizi müşterilerinize tanıtma fırsatı müşterilerinize tanıtma fırsatı bularak daha fazla müşteriye ulaşma bularak daha fazla müşteriye ulaşma şansını yakalarsınız. şansını yakalarsınız.

Ayrıca yaptığınız reklamların da Ayrıca yaptığınız reklamların da sonuçlarını takip edebilirsiniz, sonuçlarını takip edebilirsiniz, reklam stratejinizi de bu bilgilere reklam stratejinizi de bu bilgilere dayanarak geliştirebilirsiniz. dayanarak geliştirebilirsiniz.

Sonuç olarak e-ticaretin klasik Sonuç olarak e-ticaretin klasik ticarete göre bir çok avantajı ticarete göre bir çok avantajı bulunmaktadır ve e-ticaret hızla bulunmaktadır ve e-ticaret hızla yayılmaktadır. Çok da uzak olmayan yayılmaktadır. Çok da uzak olmayan bir gelecekte klasik ticaretin yerini bir gelecekte klasik ticaretin yerini tamamıyla e-ticaret alacaktır. tamamıyla e-ticaret alacaktır.

E-ticarete ilk olarak başlayanlar bu E-ticarete ilk olarak başlayanlar bu yeni ticaret dünyasından en büyük yeni ticaret dünyasından en büyük payı alacak olanlardır. E-ticaret şuan payı alacak olanlardır. E-ticaret şuan bir fırsat olarak karşımızda bir fırsat olarak karşımızda durmaktadır ama şimdi e-ticarete durmaktadır ama şimdi e-ticarete başlanmazsa yakın bir gelecekte başlanmazsa yakın bir gelecekte tehdit halini alacaktır. tehdit halini alacaktır.

Bu nedenle işlerini ilerletmek Bu nedenle işlerini ilerletmek isteyenlerin zaman kaybetmeden e-isteyenlerin zaman kaybetmeden e-ticarete başlama yollarını ticarete başlama yollarını araştırmalarını tavsiye ederiz. araştırmalarını tavsiye ederiz.

1.7. ELEKTRONİK VERİ 1.7. ELEKTRONİK VERİ DEĞİŞİMİ (EDI- DEĞİŞİMİ (EDI-

ELECTRONIC DATA ELECTRONIC DATA INTERCHANGE):INTERCHANGE):

  EDI, farklı kuruluşlardaki EDI, farklı kuruluşlardaki uygulamalar arasında yapısal veri uygulamalar arasında yapısal veri değişimi şeklinde tanımlanmaktadır. değişimi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımda yer alan yapısal veri Bu tanımda yer alan yapısal veri değişimi, EDI'ın iş dünyasında değişimi, EDI'ın iş dünyasında kullanılan kağıt belge değişiminin kullanılan kağıt belge değişiminin yerine geçtiği anlamına gelir ve yerine geçtiği anlamına gelir ve Elektronik Ticaret konusu ile Elektronik Ticaret konusu ile doğrudan ilgilidir .doğrudan ilgilidir .

EDI uygulamalarında veri, yapısal EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir. bir formatta transfer edilmektedir. Bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret Bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri Değişimi) adı verilir ve dünya Değişimi) adı verilir ve dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması çapında ticaretin kolaylaştırılması konusunda kurulan BM 4.Çalışma konusunda kurulan BM 4.Çalışma Grubunun bir girişimidir. Grubunun bir girişimidir.

Yaklaşık on yıl önce, uluslararası ticaretin Yaklaşık on yıl önce, uluslararası ticaretin etkinliğini artırmak amacıyla, ticari verilerin etkinliğini artırmak amacıyla, ticari verilerin içeriğine elektronik yoldan ulaşabilmek için içeriğine elektronik yoldan ulaşabilmek için bir dünya standardına gereksinim duyularak bir dünya standardına gereksinim duyularak bu girişim başlatılmıştır. Standartlaşma bu girişim başlatılmıştır. Standartlaşma süreci ise UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO süreci ise UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO standartlarının ilk yayınlandığı 1987 yılında standartlarının ilk yayınlandığı 1987 yılında başlamıştır.başlamıştır.

YARARLARI: EDI'ın giderek küçülen YARARLARI: EDI'ın giderek küçülen ve firmalar arasında etkileşimin ve firmalar arasında etkileşimin önemli bir sorun olduğu bir dünyaya önemli bir sorun olduğu bir dünyaya getireceği yararlar hakkında çok getireceği yararlar hakkında çok şeyler yazılmıştır .şeyler yazılmıştır .

EDI'ın en genel ve klasik anlamda EDI'ın en genel ve klasik anlamda yararı , belgelerin varacakları yere yararı , belgelerin varacakları yere ulaşma süreleri ve buna bağlı olarak ulaşma süreleri ve buna bağlı olarak sipariş sürelerinin azaltılması sipariş sürelerinin azaltılması şeklinde belirlenmiştir. Bir başka şeklinde belirlenmiştir. Bir başka anlatımla, herşeyin zamanında anlatımla, herşeyin zamanında yapılarak hiçbir kaynağın boşa yapılarak hiçbir kaynağın boşa harcanmaması planlanmaktadır. harcanmaması planlanmaktadır.

EDI'ın doğrudan sağladığı diğer bir EDI'ın doğrudan sağladığı diğer bir yarar da , iletişimde insan unsuruna yarar da , iletişimde insan unsuruna olan gereksinimi ortadan olan gereksinimi ortadan kaldırmasıdır. Dolayısıyla , büyük kaldırmasıdır. Dolayısıyla , büyük sorunlara neden olabilecek insan sorunlara neden olabilecek insan hataları ve diğer hatalar hataları ve diğer hatalar azaltılabilecektir.azaltılabilecektir.

İki kuruluş arasında yapılan bir İki kuruluş arasında yapılan bir yazışma örneği üzerinden EDI'ın yazışma örneği üzerinden EDI'ın yararını anlatmaya çalışırsak ; EDI yararını anlatmaya çalışırsak ; EDI dışında bir ortamda hazırlanan yazı dışında bir ortamda hazırlanan yazı zarflanarak posta yoluyla diğer zarflanarak posta yoluyla diğer kuruluşa gönderilecektir. kuruluşa gönderilecektir.

Bu yazının ,EDI yoluyla gönderilmesi Bu yazının ,EDI yoluyla gönderilmesi tercih edildiğinde, yazı mesaj tercih edildiğinde, yazı mesaj standardına dönüştürülerek posta standardına dönüştürülerek posta hizmetlerine gerek kalmadan bir hizmetlerine gerek kalmadan bir bilgisayar uygulamasından diğerine bilgisayar uygulamasından diğerine elektronik yoldan kısa süre içinde elektronik yoldan kısa süre içinde gönderebilecektir.gönderebilecektir.

Tüm bu yararları başlıklar halinde Tüm bu yararları başlıklar halinde toparlamak gerekirse EDI ; toparlamak gerekirse EDI ; · Hızlı ve doğru veri akışını, · Hızlı ve doğru veri akışını, · Daha etkin denetim yöntemlerinin · Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesini, geliştirilmesini, · Üretkenliğin ve karlılığın artmasını, · Üretkenliğin ve karlılığın artmasını, · İş ilişkilerinin geliştirilmesini, · İş ilişkilerinin geliştirilmesini, · Müşteri memnuniyetinin ve rekabet · Müşteri memnuniyetinin ve rekabet gücünün arttırılmasını sağlayacaktır. gücünün arttırılmasını sağlayacaktır.

EDI, farklı kuruluşlardaki EDI, farklı kuruluşlardaki uygulamalar arasında yapısal veri uygulamalar arasında yapısal veri değişimi şeklinde tanımlanmaktadır. değişimi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımda yer alan yapısal veri Bu tanımda yer alan yapısal veri değişimi, EDI'ın iş dünyasında değişimi, EDI'ın iş dünyasında kullanılan kağıt belge değişiminin kullanılan kağıt belge değişiminin yerine geçtiği anlamına gelir ve yerine geçtiği anlamına gelir ve Elektronik Ticaret konusu ile Elektronik Ticaret konusu ile doğrudan ilgilidir. doğrudan ilgilidir.

EDI uygulamalarında veri, yapısal EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir. bir formatta transfer edilmektedir. Bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret Bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri Değişimi) adı verilir ve dünya Değişimi) adı verilir ve dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması çapında ticaretin kolaylaştırılması konusunda kurulan BM 4.Çalışma konusunda kurulan BM 4.Çalışma Grubunun bir girişimidir. Grubunun bir girişimidir.

Yaklaşık on yıl önce, uluslararası Yaklaşık on yıl önce, uluslararası ticaretin etkinliğini artırmak ticaretin etkinliğini artırmak amacıyla, ticari verilerin içeriğine amacıyla, ticari verilerin içeriğine elektronik yoldan ulaşabilmek için elektronik yoldan ulaşabilmek için bir dünya standardına gereksinim bir dünya standardına gereksinim duyularak bu girişim başlatılmıştır. duyularak bu girişim başlatılmıştır.

Standartlaşma süreci ise Standartlaşma süreci ise UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO standardlarının ilk yayınlandığı 1987 standardlarının ilk yayınlandığı 1987 yılında başlamıştır.yılında başlamıştır.

2.BÖLÜM- ELEKTRONİK 2.BÖLÜM- ELEKTRONİK TİCARETİN ETKİLERİ VE TİCARETİN ETKİLERİ VE

FAYDALARIFAYDALARI

E-Ticaret ekonomik bir olgu gibi E-Ticaret ekonomik bir olgu gibi algılansa da sosyal ve kültürel algılansa da sosyal ve kültürel alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. E-Ticaretin; birey, firmalar ve E-Ticaretin; birey, firmalar ve toplum üzerinde farklı etkiler toplum üzerinde farklı etkiler oluşturduğu görülmektedir. oluşturduğu görülmektedir.

Müşteri beklentilerinin pazarı Müşteri beklentilerinin pazarı yeniden tanımladığı veya yeni yeniden tanımladığı veya yeni pazarlar oluşturduğu koşullara E-pazarlar oluşturduğu koşullara E-Ticareti benimseyen firmalar, daha Ticareti benimseyen firmalar, daha hızlı uyum sağlamakta ve rekabet hızlı uyum sağlamakta ve rekabet konusunda avantaj elde etmektedir. konusunda avantaj elde etmektedir.

Bireylere ise alışveriş, bilgi ve Bireylere ise alışveriş, bilgi ve hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim konularında fiziki uzaklık ve zaman konularında fiziki uzaklık ve zaman kısıtlarını ortadan kaldıran yeni yollar kısıtlarını ortadan kaldıran yeni yollar sunulmaktadır. E-Ticaret ile iş süreçleri sunulmaktadır. E-Ticaret ile iş süreçleri kısalacak, günlük işlerin takibi daha kısalacak, günlük işlerin takibi daha kısa zaman alacak, maliyetler azalacak kısa zaman alacak, maliyetler azalacak ve verimlilik artacaktır.ve verimlilik artacaktır.

Bütün bunların, insanların iş dışında Bütün bunların, insanların iş dışında boş zamanlarını artıracağı boş zamanlarını artıracağı düşünülmektedir. Bu yönüyle düşünülmektedir. Bu yönüyle elektronik ticaretin hem ekonomik elektronik ticaretin hem ekonomik hem de sosyal etkileri olacağı hem de sosyal etkileri olacağı düşünülmektedir.düşünülmektedir.

2.1. ELEKTRONİK 2.1. ELEKTRONİK TİCARETİN EKONOMİK TİCARETİN EKONOMİK

HAYATA ETKİLERİHAYATA ETKİLERİ Elektronik ticaretin ekonomik hataya Elektronik ticaretin ekonomik hataya

getirdiği etkileri tek bir başlıkta getirdiği etkileri tek bir başlıkta toplamak zor olmaktadır. Elektronik toplamak zor olmaktadır. Elektronik ticaret, ekonomik hayatın hemen ticaret, ekonomik hayatın hemen hemen her dalını etkilemekte ve büyük hemen her dalını etkilemekte ve büyük değişimlere neden olmaktadır. Ancak, değişimlere neden olmaktadır. Ancak, bu değişimden iş yaşamının bazı bu değişimden iş yaşamının bazı birimleri daha fazla etkilenmektedir.birimleri daha fazla etkilenmektedir.

2.1.1. E-Ticaretin Ekonomik 2.1.1. E-Ticaretin Ekonomik Hayatta Etkilediği Hayatta Etkilediği

FaaliyetlerFaaliyetler E-Ticaretin ekonomik hayatta etkilediği E-Ticaretin ekonomik hayatta etkilediği

faaliyetleri şu şekilde sıralayabiliriz; faaliyetleri şu şekilde sıralayabiliriz; 

· Pazarlama, satış ve promosyon, · Pazarlama, satış ve promosyon, · Ön satış, taşeronluk, tedarik,· Ön satış, taşeronluk, tedarik,· Finansman ve sigorta, · Finansman ve sigorta, · Ticari işlemler: sipariş, teslimat ve · Ticari işlemler: sipariş, teslimat ve ödeme, ödeme, · Servis ve bakım, · Servis ve bakım, · Ortak ürün geliştirme ve çalışma, · Ortak ürün geliştirme ve çalışma, 

· Kamu ve özel hizmetleri kullanma, · Kamu ve özel hizmetleri kullanma, · Kamu ile ilgili işlemler: vergi, · Kamu ile ilgili işlemler: vergi, gümrük, vb. gümrük, vb. · Teslimat ve lojistik, · Teslimat ve lojistik, · Kamu alımları, · Kamu alımları, · Muhasebe,· Muhasebe,· Elektronik ortamdaki ürünlerin · Elektronik ortamdaki ürünlerin otomatik ticareti, otomatik ticareti, · Anlaşmazlıkların çözümü.· Anlaşmazlıkların çözümü.

2.1.2. E-Ticaretin Getirdiği 2.1.2. E-Ticaretin Getirdiği DeğişimlerDeğişimler

Elektronik ticaretin şimdiden beş Elektronik ticaretin şimdiden beş alanda köklü değişimlere yol açacağı alanda köklü değişimlere yol açacağı beklenmektedir:beklenmektedir:

a) E-Ticaret, pazaryerini a) E-Ticaret, pazaryerini dönüştürmektedir, pazaryeri nesnel dönüştürmektedir, pazaryeri nesnel bir düzlemden sanal bir düzleme bir düzlemden sanal bir düzleme taşımaktadır. taşımaktadır.

Pazar yerinin değişmesi tek başına Pazar yerinin değişmesi tek başına önemli sayılmayabilir, ancak bununla önemli sayılmayabilir, ancak bununla birlikte alışveriş yöntemleri tümüyle birlikte alışveriş yöntemleri tümüyle yeni bir biçim almaktadır. Alıcı-satıcı yeni bir biçim almaktadır. Alıcı-satıcı ilişkisinin değişik yöntemleri tümüyle ilişkisinin değişik yöntemleri tümüyle yeni bir biçim almaktadır. Alıcı-satıcı yeni bir biçim almaktadır. Alıcı-satıcı ilişkisinin değişik bir düzleme ilişkisinin değişik bir düzleme taşınmasıyla birlikte önce geleneksel taşınmasıyla birlikte önce geleneksel aracılık kalkacaktır. aracılık kalkacaktır.

Bunu alışverişin yeniden Bunu alışverişin yeniden örgütlenmesi, ticarete bağlı örgütlenmesi, ticarete bağlı hizmetlerin yeni biçimde hizmetlerin yeni biçimde sürdürülmesi ve bu işlevleri sürdürülmesi ve bu işlevleri gerçekleştirecek becerili insan gücü gerçekleştirecek becerili insan gücü yetiştirilmesi izleyecektir. Bunlar, yetiştirilmesi izleyecektir. Bunlar, pazaryerinin dönüşümünün en temel pazaryerinin dönüşümünün en temel noktalarıdır. noktalarıdır.

b) E-Ticaret, alım-satımı ve buna bağlı b) E-Ticaret, alım-satımı ve buna bağlı işlemleri hızlandırıcı ve yaygınlaştırıcı işlemleri hızlandırıcı ve yaygınlaştırıcı bir etki yapmaktadır. Özellikle bir etki yapmaktadır. Özellikle işletmeler arasında elektronik veri işletmeler arasında elektronik veri değişim sistemlerinin gelişmesiyle, değişim sistemlerinin gelişmesiyle, daha doğrusu teknolojik alt yapı daha doğrusu teknolojik alt yapı gelişmelerine bağlı olarak, ekonomik gelişmelerine bağlı olarak, ekonomik işlemlerin hız-yaygınlık süreçleri de işlemlerin hız-yaygınlık süreçleri de gelişmektedir.gelişmektedir.

c) E-Ticaret ekonominin işleyiş c) E-Ticaret ekonominin işleyiş yoğunluğunu artırmaktadır. Gerek yoğunluğunu artırmaktadır. Gerek büyüklü küçüklü işletmeler, gerekse büyüklü küçüklü işletmeler, gerekse işletmelerle tüketiciler arasındaki işletmelerle tüketiciler arasındaki ekonomik ilişkiler e-ticaret ile ekonomik ilişkiler e-ticaret ile pekiştirilmektedir. pekiştirilmektedir.

Yalnız çok büyük firmaların değil, Yalnız çok büyük firmaların değil, küçük mal ve hizmet üreticilerinin ve küçük mal ve hizmet üreticilerinin ve daha önemlisi tüketicilerin dünya daha önemlisi tüketicilerin dünya ölçeğinde iş görmesi sağlanmakta, ölçeğinde iş görmesi sağlanmakta, coğrafi ve ekonomik sınırlar, henüz coğrafi ve ekonomik sınırlar, henüz tümüyle ortadan kalkmasa da, başta tümüyle ortadan kalkmasa da, başta finansal işletmeler olmak üzere bir çok finansal işletmeler olmak üzere bir çok alanda önemli ölçüde daralmaktadır.alanda önemli ölçüde daralmaktadır.

d) Açıklık, e-ticaretin gerek d) Açıklık, e-ticaretin gerek teknolojik gerekse düşünsel teknolojik gerekse düşünsel bakımdan ana özelliğidir. Mülkiyete bakımdan ana özelliğidir. Mülkiyete bağlı gizlilik konusu olmayan bağlı gizlilik konusu olmayan işlemlerin ve verilerin, özellikle iki işlemlerin ve verilerin, özellikle iki kesime, işletmenin alıcı ve satıcı kesime, işletmenin alıcı ve satıcı olarak iş yaptığı firmalara ve olarak iş yaptığı firmalara ve tüketicilere açık olması e-ticaretin tüketicilere açık olması e-ticaretin temelidir. temelidir.

Açılma sürecinin belirli ilke, kural ve Açılma sürecinin belirli ilke, kural ve standartlara bağlanması gerekir. Bu standartlara bağlanması gerekir. Bu çerçevede, açılmanın en olumlu yanı çerçevede, açılmanın en olumlu yanı rekabeti güçlendireceği rekabeti güçlendireceği beklentisidir; en olumsuz yanı da beklentisidir; en olumsuz yanı da olası saldırıları ve bunun olası saldırıları ve bunun engellenmesi ya da özel alanın engellenmesi ya da özel alanın korunmasıdır.korunmasıdır.

e) E-Ticaret, zaman kavramını altüst e) E-Ticaret, zaman kavramını altüst etmektedir. Zamanın göreli önemini etmektedir. Zamanın göreli önemini değiştirmektedir. Bilindiği gibi, değiştirmektedir. Bilindiği gibi, ekonomiye ilişkin hemen tüm veriler ekonomiye ilişkin hemen tüm veriler ve değişkenler zamana bağlı ve değişkenler zamana bağlı tanımlanır. tanımlanır.

Üretim, verimlilik, kar, ücret vb. Üretim, verimlilik, kar, ücret vb. kavramların anlam ifade etmesi için kavramların anlam ifade etmesi için gün, ay , yıl gibi belirli bir süre ile gün, ay , yıl gibi belirli bir süre ile birlikte belirtilmeleri, anlaşılır birlikte belirtilmeleri, anlaşılır olmaları gereklidir. Bu anlayışın olmaları gereklidir. Bu anlayışın temelinde etkinlik ve verimlilik temelinde etkinlik ve verimlilik yatar. yatar.

Daha kısa sürede ve ne az gider ya Daha kısa sürede ve ne az gider ya da masrafla sonuç alınması da masrafla sonuç alınması ekonomik faaliyetlerin esasıdır ve ekonomik faaliyetlerin esasıdır ve doğal olarak zaman kavramıyla doğal olarak zaman kavramıyla tanımlanır. E-Ticaret, iş ve işlem tanımlanır. E-Ticaret, iş ve işlem sürelerini en aza indirmekte, kimi sürelerini en aza indirmekte, kimi durumlarda ortadan kaldırmaktadır.durumlarda ortadan kaldırmaktadır.

2.1.3. E-Ticaretin Sağladığı 2.1.3. E-Ticaretin Sağladığı İmkanlarİmkanlar

Elektronik ticaret, bilgi, ürün veya hizmet Elektronik ticaret, bilgi, ürün veya hizmet satın alma ve satma faaliyetlerinin satın alma ve satma faaliyetlerinin bilgisayar ağları kanalıyla bilgisayar ağları kanalıyla gerçekleştirilmesinin yanısıra; sunulan gerçekleştirilmesinin yanısıra; sunulan bilgi, ürün veya hizmet için talep yaratma bilgi, ürün veya hizmet için talep yaratma (pazarlama), satış öncesi ve sonrasında (pazarlama), satış öncesi ve sonrasında müşteri desteği verme ve de ticari müşteri desteği verme ve de ticari kurumlar ile müşteri arasındaki ticari ve kurumlar ile müşteri arasındaki ticari ve lojistik iletişimi yine küresel bilgisayar lojistik iletişimi yine küresel bilgisayar ağları kanalıyla sağlamada karşımıza ağları kanalıyla sağlamada karşımıza çıkmaktadır.çıkmaktadır.

Elektronik ticaret, internet üzerinde Elektronik ticaret, internet üzerinde sunulan bilgi, ürün ve hizmetlere sunulan bilgi, ürün ve hizmetlere dünyanın her yerinden anında erişim dünyanın her yerinden anında erişim imkanı sağlamaktadır. Elektronik imkanı sağlamaktadır. Elektronik ticaret'in 24 saat 7 gün çalışabilen ticaret'in 24 saat 7 gün çalışabilen altyapısı, alışverişi kısıtlayıcı zaman altyapısı, alışverişi kısıtlayıcı zaman problemlerini ortadan problemlerini ortadan kaldırmaktadır.kaldırmaktadır.

Çoklu ortam araçlarının sadece ticari Çoklu ortam araçlarının sadece ticari uygulamalarda değil; eğitim ve sağlık uygulamalarda değil; eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerinin gibi kamu hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında da yaygınlaştırılmasında da kullanılabileceği göz önüne alındığında, kullanılabileceği göz önüne alındığında, elektronik ticaretin yalnızca iş dünyası elektronik ticaretin yalnızca iş dünyası değil, tüm toplumu ilgilendiren bir olgu değil, tüm toplumu ilgilendiren bir olgu olduğu görülecektir. olduğu görülecektir.

Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi toplumuna geçişi sağlayan yeni iş ve toplumuna geçişi sağlayan yeni iş ve yaşam biçimi olarak karşımıza yaşam biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır.çıkmaktadır.

Elektronik ticaret bunun yanında, Elektronik ticaret bunun yanında, ekonomik hayatta olumlu ekonomik hayatta olumlu değişikliklere de yol açar. Elektronik değişikliklere de yol açar. Elektronik ticaret sayesinde;ticaret sayesinde;

a) Pazaryeri tüm dünyaya açıldığı a) Pazaryeri tüm dünyaya açıldığı için doğal olarak rekabet artar. için doğal olarak rekabet artar. Bunun sonucu olarak satın alma Bunun sonucu olarak satın alma maliyetleri düşer.maliyetleri düşer.

b) Rekabet piyasa fiyatlarını b) Rekabet piyasa fiyatlarını mümkün olduğunca aşağıya çeker, mümkün olduğunca aşağıya çeker, tüketici açısından daha ucuz, kaliteli tüketici açısından daha ucuz, kaliteli ve sürekli mal tedariki imkanı doğar.ve sürekli mal tedariki imkanı doğar.

c) Elektronik ticaret sistemi arkasında c) Elektronik ticaret sistemi arkasında kurulacak bilgisayar sistemi ile stok kurulacak bilgisayar sistemi ile stok takibi daha etkin bir şekilde yapılır, takibi daha etkin bir şekilde yapılır, stok maliyetleri azalır.stok maliyetleri azalır.

d) Tüketici pazarda çok değişik d) Tüketici pazarda çok değişik ürünlerle ve fiyatlarla karşılaştığı için ürünlerle ve fiyatlarla karşılaştığı için aktif alıcı durumundadır. Tüketici talebi aktif alıcı durumundadır. Tüketici talebi uygun fiyatlar dolayısıyla yükselir.uygun fiyatlar dolayısıyla yükselir.

e) Satış ve stok bilgilerinin kesinliği, e) Satış ve stok bilgilerinin kesinliği, üretimin planlamasını ve ihtiyaçların üretimin planlamasını ve ihtiyaçların belirlenmesini kolaylaştıracağından, belirlenmesini kolaylaştıracağından, üretimin verimi artar, süresi azalır.üretimin verimi artar, süresi azalır.

f) Hizmet sektörünün ticaretin içinde f) Hizmet sektörünün ticaretin içinde direk yer alıyor olması, tüketici için direk yer alıyor olması, tüketici için daha verimli ve etkili müşteri servisi daha verimli ve etkili müşteri servisi sağlar.sağlar.

g) İşletme için maksimum faydanın g) İşletme için maksimum faydanın hesaplanması ile gereksiz harcamalara hesaplanması ile gereksiz harcamalara son verilir. Satış, pazarlama ve son verilir. Satış, pazarlama ve dağıttım maliyetleri azalır.dağıttım maliyetleri azalır.

h) Global bir ortamda fiyatların kolay h) Global bir ortamda fiyatların kolay dalgalanmayacağı düşünülürse, fiyat dalgalanmayacağı düşünülürse, fiyat dalgalanmalarından doğan enflasyon dalgalanmalarından doğan enflasyon üzerinde azaltıcı etkisi olur.üzerinde azaltıcı etkisi olur.

i) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanıldığı i) Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanıldığı için daha güvenli ve hızlı bilgi değişimini, için daha güvenli ve hızlı bilgi değişimini, etkin bir şekilde ürünlerin tanıtılmasını, etkin bir şekilde ürünlerin tanıtılmasını, Pazar taleplerindeki değişimlere hızla Pazar taleplerindeki değişimlere hızla uyumu sağlar.uyumu sağlar.

j) İşlemlerin çok kısa bir sürede j) İşlemlerin çok kısa bir sürede tamamlanması ile ilgili bilgi tekrarı tamamlanması ile ilgili bilgi tekrarı önlenir ve ticaretin kolaylaştırılması, önlenir ve ticaretin kolaylaştırılması, etkinleştirilmesi sağlanır.etkinleştirilmesi sağlanır.

k) Ulusal ve uluslararası ticaretin çok k) Ulusal ve uluslararası ticaretin çok daha hızlı güvenilir ve ayrıntılı olarak daha hızlı güvenilir ve ayrıntılı olarak izlenmesiyle iç ve dış ticaret izlenmesiyle iç ve dış ticaret politikalarının daha sağlıklı bir şekilde politikalarının daha sağlıklı bir şekilde belirlenmesini, ticari faaliyetlerin belirlenmesini, ticari faaliyetlerin tabana yayılarak, ticaretin tabana yayılarak, ticaretin geliştirilmesini ve küreselleştirilmesini, geliştirilmesini ve küreselleştirilmesini, uluslararası ticaretten daha fazla pay uluslararası ticaretten daha fazla pay alınmasını sağlar.alınmasını sağlar.

2.1.4. E-Ticaretin Yönetime 2.1.4. E-Ticaretin Yönetime EtkileriEtkileri

Elektronik ticaret ve özellikle de Elektronik ticaret ve özellikle de İnternet, firmaların iş yapma şeklini İnternet, firmaların iş yapma şeklini de değiştirmektedir;de değiştirmektedir;

Elektronikleşme: Elektronikleşme: Bilgilerin Bilgilerin elektronik ortamda tutulması ile, elektronik ortamda tutulması ile, herhangi birisi, herhangi bir herhangi birisi, herhangi bir zamanda herhangi bir yerden ihtiyaç zamanda herhangi bir yerden ihtiyaç duyduğu bilgiye bir başkasına gerek duyduğu bilgiye bir başkasına gerek kalmadan ulaşabilmektedir. kalmadan ulaşabilmektedir.

Fiyat listeleri, sipariş formları, Fiyat listeleri, sipariş formları, tanıtım filmleri, vb. materyaller tanıtım filmleri, vb. materyaller firmanın servis bilgisayarından firmanın servis bilgisayarından intranet aracılığı ile güncel olarak intranet aracılığı ile güncel olarak erişilebilmektedir.erişilebilmektedir.

Hareketlilik: Hareketlilik: İnternet teknolojisi, İnternet teknolojisi, kişilere bulundukları yerden kişilere bulundukları yerden bağımsız olarak bilgiye erişim bağımsız olarak bilgiye erişim imkanı sunmaktadır. imkanı sunmaktadır.

Müşterilerine destek vermek için Müşterilerine destek vermek için seyahat eden çalışanlarının, ihtiyaç seyahat eden çalışanlarının, ihtiyaç duyduğu bilgiye herhangi bir duyduğu bilgiye herhangi bir zamanda herhangi bir yerden güncel zamanda herhangi bir yerden güncel olarak ulaşabilmesi, firmanın olarak ulaşabilmesi, firmanın müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap vermedeki performansını vermedeki performansını artırmaktadır.artırmaktadır.

Çabukluk:Çabukluk: İş adamları, güncel İş adamları, güncel bilgilere gece veya gündüz bilgilere gece veya gündüz istedikleri zaman ulaşabilmektedir. istedikleri zaman ulaşabilmektedir. İş ortağının veya firmasının web İş ortağının veya firmasının web sitesine ulaşarak son fiyat listesine, sitesine ulaşarak son fiyat listesine, üretim rakamlarına, malların çıkış üretim rakamlarına, malların çıkış tarihine kolaylıkla erişebilmektedir.tarihine kolaylıkla erişebilmektedir.

Çalışma Grupları:Çalışma Grupları: İnternet, verinin İnternet, verinin paylaşımına ve çalışanların işbirliği paylaşımına ve çalışanların işbirliği yapmasına da altyapı sunmaktadır. yapmasına da altyapı sunmaktadır. Firmalar, haber grupları, konuşma Firmalar, haber grupları, konuşma odaları, vb. araçlar ile değişik coğrafi odaları, vb. araçlar ile değişik coğrafi yerlerdeki çalışanlarını biraraya yerlerdeki çalışanlarını biraraya getirerek çalışma grupları getirerek çalışma grupları oluşturabilmekte, müşterilerinin oluşturabilmekte, müşterilerinin önerilerini değerlendirebilmektedir.önerilerini değerlendirebilmektedir.

2.1.5. E-Ticaretin 2.1.5. E-Ticaretin Reklamcılığa ve Reklamcılığa ve

Pazarlamaya EtkileriPazarlamaya Etkileri İşletmeler açısından sanal İşletmeler açısından sanal

pazarlamanın birkaç ayrı yönden pazarlamanın birkaç ayrı yönden avantajı bulunmaktadır.avantajı bulunmaktadır.

Etkileşimli Elektronik Pazarlama: Etkileşimli Elektronik Pazarlama: İşletmeler, etkileşimli olarak ses, İşletmeler, etkileşimli olarak ses, görüntü unsurlarını da kullanarak görüntü unsurlarını da kullanarak hazırlayacakları sanal mağazalarda hazırlayacakları sanal mağazalarda müşteri ile karşılıklı etkileşim müşteri ile karşılıklı etkileşim içerisinde satışlarını yapabilmektedir.içerisinde satışlarını yapabilmektedir.

Etkin ve Hızlı Müşteri Talepleri Etkin ve Hızlı Müşteri Talepleri Yönetimi:Yönetimi: Sanal ortamda yapılan Sanal ortamda yapılan alışveriş hangi müşterinin hangi mala alışveriş hangi müşterinin hangi mala talep duyduğu yönünde bir veri tabanı talep duyduğu yönünde bir veri tabanı oluşturulmasına imkan sağlamaktadır . oluşturulmasına imkan sağlamaktadır . Bu kapsamda işletmeler müşteri Bu kapsamda işletmeler müşteri taleplerini veya satış reyonlarını taleplerini veya satış reyonlarını yönlendirme şansını elde yönlendirme şansını elde edebilmektedir.edebilmektedir.

E-Ödeme İmkanı:E-Ödeme İmkanı: Elektronik Elektronik ortamda ücretin ödenmesi ve ortamda ücretin ödenmesi ve alışverişin elektronik ortamda alışverişin elektronik ortamda tamamlanması, işletmeler açısından tamamlanması, işletmeler açısından lojistik altyapıda tasarruf yapılması lojistik altyapıda tasarruf yapılması açısından avantaj olarak açısından avantaj olarak değerlendirilmektedir.değerlendirilmektedir.

Etkileşimli Tedarik Zincir Etkileşimli Tedarik Zincir Yönetimi: Yönetimi: İşletmelerin nereye, ne İşletmelerin nereye, ne kadar, hangi tarihte ürün veya kadar, hangi tarihte ürün veya hizmet sağlamaları gerektiğinin hizmet sağlamaları gerektiğinin kararı ve bunun yönetiminin kararı ve bunun yönetiminin elektronik ortamda alıcı ve satıcılar elektronik ortamda alıcı ve satıcılar arasında etkileşimin sağlanması bir arasında etkileşimin sağlanması bir avantaj oluşturmaktadır.avantaj oluşturmaktadır.

Etkileşimli Stok Yönetimi:Etkileşimli Stok Yönetimi: İşletmelerin tedarik yönetimlerinin İşletmelerin tedarik yönetimlerinin bir başka yönü de stok yönetimidir. bir başka yönü de stok yönetimidir. Dolayısıyla etkileşimli olarak hangi Dolayısıyla etkileşimli olarak hangi üründen ne kadar ve hangi süreyle üründen ne kadar ve hangi süreyle stok bulunduracağının yönetimi de stok bulunduracağının yönetimi de elektronik ortamda elektronik ortamda gerçekleştirilebilmektedir.gerçekleştirilebilmektedir.

Bankacılık ve Sigortacılık Bankacılık ve Sigortacılık Hizmetlerinde Etkinlik ve Hız:Hizmetlerinde Etkinlik ve Hız: Bu Bu tür hizmetlerde sonuca hızlı tür hizmetlerde sonuca hızlı erişilmesi, alışverişin hızlı bir şekilde erişilmesi, alışverişin hızlı bir şekilde tamamlanması taraflara zamandan tamamlanması taraflara zamandan tasarruf sağladığı gibi hizmetin tasarruf sağladığı gibi hizmetin etkinliğini de artırmaktadır.etkinliğini de artırmaktadır.

Sanal Anket ve Kamuoyu:Sanal Anket ve Kamuoyu: Elektronik ortamda alışveriş yapan Elektronik ortamda alışveriş yapan kesim ile hızlı ve etkin bir şekilde kesim ile hızlı ve etkin bir şekilde anket yapılıp hizmetin anket yapılıp hizmetin yönlendirilmesi ve istenilen yönlendirilmesi ve istenilen kapsamda kamuoyu oluşturulması da kapsamda kamuoyu oluşturulması da mümkündür.mümkündür.

Birebir Pazarlama:Birebir Pazarlama: Elektronik Elektronik pazarlamada doğrudan tüketiciye pazarlamada doğrudan tüketiciye hitap ederek birebir pazarlama hitap ederek birebir pazarlama yapma imkanı bulunmaktadır.yapma imkanı bulunmaktadır.

Ancak E-Ticaretin yaklaşık üç yıllık Ancak E-Ticaretin yaklaşık üç yıllık geçmişinde büyük bir gelişme ile yaygınlaştığı geçmişinde büyük bir gelişme ile yaygınlaştığı bilinmekle beraber, birtakım zorlukları bilinmekle beraber, birtakım zorlukları içerdiği de gözlenmektedir. Bunlar; içerdiği de gözlenmektedir. Bunlar; 

· İşletmelerin, değişen pazar koşullarına uyum · İşletmelerin, değişen pazar koşullarına uyum sağlayamaması, sağlayamaması, · Ayıplı ürün teslimi sonucu şirketlerin ürünü · Ayıplı ürün teslimi sonucu şirketlerin ürünü yenilemede lojistik güçlükle karşılaşması, yenilemede lojistik güçlükle karşılaşması, 

· İşletmelerin hızlı gelişen teknolojik · İşletmelerin hızlı gelişen teknolojik altyapıya uyum sağlayamaması, altyapıya uyum sağlayamaması, · İşletmelerin ürün geliştirmede · İşletmelerin ürün geliştirmede yetersiz kalmaları, yetersiz kalmaları, · İşletmelerde, ürün dağıtım amaçlı · İşletmelerde, ürün dağıtım amaçlı oluşturulan kanalların lojistik olarak oluşturulan kanalların lojistik olarak yetersiz kalmaları yetersiz kalmaları şeklinde özetlenebilir.şeklinde özetlenebilir.

2.1.6. E-Ticaretin Alıcılar ve 2.1.6. E-Ticaretin Alıcılar ve Satıcılar Açısından Satıcılar Açısından

FaydalarıFaydaları İnternet çağının başlamasıyla birçok İnternet çağının başlamasıyla birçok

iş modeli değişime uğramaya iş modeli değişime uğramaya başlamıştır. İnternet'le birlikte başlamıştır. İnternet'le birlikte ortaya çıkan yeni şirket yapısı ve ortaya çıkan yeni şirket yapısı ve pazarlama anlayışı, tüketiciye pazarlama anlayışı, tüketiciye yönelik ve şirketler arası ticarete yönelik ve şirketler arası ticarete farklı bir boyut getirmiştir. farklı bir boyut getirmiştir.

Çarpıcı gelişmelerin gözlemlendiği Çarpıcı gelişmelerin gözlemlendiği elektronik ticaret; ürün, bilgi veya elektronik ticaret; ürün, bilgi veya hizmet satın alma faaliyetlerinin hizmet satın alma faaliyetlerinin internetin de dahil olduğu bir çok internetin de dahil olduğu bir çok kanla aracılığı ile gerçekleştirilmesi kanla aracılığı ile gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir. anlamına gelmektedir.

Bankalar ise ticaret yapma şekillerini Bankalar ise ticaret yapma şekillerini internete taşıyan firmaların ödeme internete taşıyan firmaların ödeme işlemlerine aracılık etmektedirler. işlemlerine aracılık etmektedirler. Büyük ve farklı kitlelere ulaşımın Büyük ve farklı kitlelere ulaşımın sağlandığı, maliyetlerin düştüğü, aktif sağlandığı, maliyetlerin düştüğü, aktif pazarlama ve ucuz tanıtımın pazarlama ve ucuz tanıtımın yapılabildiği bu dinamik uygulamada yapılabildiği bu dinamik uygulamada ülke sınırları da ortadan kalkmaktadır. ülke sınırları da ortadan kalkmaktadır.

Dünyada elektronik ticaretin en Dünyada elektronik ticaretin en yaygın olduğu sektörler arasında yaygın olduğu sektörler arasında elektronik, finans, parekendecilik, elektronik, finans, parekendecilik, enerji ve turizm yer almaktadır. enerji ve turizm yer almaktadır. Araştırmalara göre 2003 yılında Araştırmalara göre 2003 yılında online ticaretin yüzde 77'sinin online ticaretin yüzde 77'sinin şirketler arası olması şirketler arası olması beklenmektedir. beklenmektedir.

Dünyada şirketler arası elektronik Dünyada şirketler arası elektronik ticaret hacmi 1998 yılında 74 milyar ticaret hacmi 1998 yılında 74 milyar dolar iken, 2003 yılı tahminleri 1.5 dolar iken, 2003 yılı tahminleri 1.5 trilyon dolardır. 1999 Kasım ayı trilyon dolardır. 1999 Kasım ayı itibari ile Amerika'daki KOBİ'lerin itibari ile Amerika'daki KOBİ'lerin üçte birinin internete yer aldığı ve üçte birinin internete yer aldığı ve bunların yüzde 57'sinin elektronik bunların yüzde 57'sinin elektronik ticaret yaptığı açıklanmıştır.ticaret yaptığı açıklanmıştır.

Bunun yanında internet üzerinden yapılan Bunun yanında internet üzerinden yapılan parakende ticaretin alıcı ve satıcılar açısından parakende ticaretin alıcı ve satıcılar açısından sağladığı faydaları şöyle gruplandırabiliriz:sağladığı faydaları şöyle gruplandırabiliriz:

Satıcılar açısından;Satıcılar açısından;· Yeni bir satış kanalıdır.· Yeni bir satış kanalıdır.· İyi bir reklam aracıdır.· İyi bir reklam aracıdır.· Değişimlere hızlı uyum sağlayabilme imkanı · Değişimlere hızlı uyum sağlayabilme imkanı vardır.vardır.· Mekan ve yer sınırı olmayan bir ortamda · Mekan ve yer sınırı olmayan bir ortamda kuruludur.kuruludur.· Hızlı ve yer sınırı olmayan bir ortamda · Hızlı ve yer sınırı olmayan bir ortamda kuruludur. kuruludur.

· Ürün satışlarının artırılması daha · Ürün satışlarının artırılması daha kolaydır.kolaydır.· Birebir pazarlama imkanı bulundurur.· Birebir pazarlama imkanı bulundurur.· Minimum işletim giderleri sağlar.· Minimum işletim giderleri sağlar.· Yeni müşteri potansiyeline her zaman · Yeni müşteri potansiyeline her zaman açıktır.açıktır.· Binlerce ürün için satış imkanı vardır.· Binlerce ürün için satış imkanı vardır.· Birebir müşteri ilişkileri yürütebilir.· Birebir müşteri ilişkileri yürütebilir.· Stok maliyetleri azalır.· Stok maliyetleri azalır.

Alıcılar açısından;Alıcılar açısından;· Evden çıkmadan alışveriş imkanı · Evden çıkmadan alışveriş imkanı sağlar.sağlar.· Ulaşım için harcanan giderler azalır.· Ulaşım için harcanan giderler azalır.· Ürün çeşitleri daha rahat görülebilir.· Ürün çeşitleri daha rahat görülebilir.· En uygun ürünü bulma şansı artar.· En uygun ürünü bulma şansı artar.· Zaman kaybı azalır.· Zaman kaybı azalır.· Ürün ile ilgili daha rahat bilgi · Ürün ile ilgili daha rahat bilgi alınabilecek bir ortamdır.alınabilecek bir ortamdır.

2.1.7. Gelişme Yolundaki 2.1.7. Gelişme Yolundaki Ülkelerin (GYÜ) E-Ülkelerin (GYÜ) E-

ticaretten ticaretten Sağlayabilecekleri YararlarSağlayabilecekleri Yararlar

E-ticaret, gelişme yolundaki ülkeler E-ticaret, gelişme yolundaki ülkeler açısından uygun rekabet ortamına karşı açısından uygun rekabet ortamına karşı engellerin azaltılması ya da giderilmesi engellerin azaltılması ya da giderilmesi için uygun bir araç olmasının yanısıra, için uygun bir araç olmasının yanısıra, yapısal esneklerinden dolayı her ülke yapısal esneklerinden dolayı her ülke ekonomisi için vazgeçilmez olan küçük ve ekonomisi için vazgeçilmez olan küçük ve orta boy işletmelerin desteklenmesi orta boy işletmelerin desteklenmesi açısından da büyük imkanlar sunmaktadır. açısından da büyük imkanlar sunmaktadır.

E-ticaret, her şeyden önce belirli mal ve E-ticaret, her şeyden önce belirli mal ve hizmetlerin sağlanmasında "pazara yakın hizmetlerin sağlanmasında "pazara yakın olma" unsurunu şirketler için bir avantaj olma" unsurunu şirketler için bir avantaj olmaktan çıkarmaktadır. Elektronik olmaktan çıkarmaktadır. Elektronik iletişim ile azaltılan işlem yapma ve iletişim ile azaltılan işlem yapma ve taşıma/nakliye maliyeti, hem ulusal hem taşıma/nakliye maliyeti, hem ulusal hem de uluslararası piyasalarda mal ve hizmet de uluslararası piyasalarda mal ve hizmet ticaretinin yapısını değiştirmektedir. ticaretinin yapısını değiştirmektedir.

E-ticaretin GYÜ'ler açısından E-ticaretin GYÜ'ler açısından sağlayacağı yararları, iki açıdan sağlayacağı yararları, iki açıdan incelemek mümkündür. Bunlardan incelemek mümkündür. Bunlardan birincisi şirketler açısından birincisi şirketler açısından sağlanacak yararlar, ikincisi ise sağlanacak yararlar, ikincisi ise hükümetler ya da kamu yönetimi hükümetler ya da kamu yönetimi açısından sağlanacak yararlardır. açısından sağlanacak yararlardır.

Aslında bu sayılanlar, sadece GYÜ'ler için Aslında bu sayılanlar, sadece GYÜ'ler için değil tüm ülkeler için geçerlidir. Ancak, e-değil tüm ülkeler için geçerlidir. Ancak, e-ticaretin gelişmesini destekleyen bir ticaretin gelişmesini destekleyen bir GYÜ'de, bu gelişme ile birlikte hem GYÜ'de, bu gelişme ile birlikte hem şirketler hem de genel ekonomi açısından şirketler hem de genel ekonomi açısından yeni yapısal düzenlemelerin de yeni yapısal düzenlemelerin de gerçekleştirileceği öngörüldüğünden, gerçekleştirileceği öngörüldüğünden, GYÜ'lerin e-ticaretten sağlayacakları GYÜ'lerin e-ticaretten sağlayacakları yararların gelişmiş ülkelere nazaran daha yararların gelişmiş ülkelere nazaran daha büyük olacağı sonucuna varılabilir.büyük olacağı sonucuna varılabilir.

E-ticaret, yeni kurulmuş ya da az E-ticaret, yeni kurulmuş ya da az miktarda yatırım ve işletme miktarda yatırım ve işletme sermayesi ile piyasaya girmekte olan sermayesi ile piyasaya girmekte olan şirketler açısından, büyük şirketlere şirketler açısından, büyük şirketlere sağladığı avantajların aynısını sağladığı avantajların aynısını sağlar. Elektronik ortamda sağlanma sağlar. Elektronik ortamda sağlanma özelliği bulunmayan fiziksel mallarda özelliği bulunmayan fiziksel mallarda dahi, e-ticaret bazı kolaylıklar dahi, e-ticaret bazı kolaylıklar sunmaktadır. sunmaktadır.

Gelişmiş bir e-ticaret altyapısı, Gelişmiş bir e-ticaret altyapısı, piyasaya ilişkin tüm bilgilerin hem piyasaya ilişkin tüm bilgilerin hem sağlayıcılar hem de tüketiciler sağlayıcılar hem de tüketiciler tarafından bilindiği ideal rekabet tarafından bilindiği ideal rekabet koşullarına yakın bir ortam koşullarına yakın bir ortam yaratmayı hedeflediğinden, yaratmayı hedeflediğinden, GYÜ'lerde uygun rekabet ortamının GYÜ'lerde uygun rekabet ortamının kendiliğinden oluşmasında rol kendiliğinden oluşmasında rol oynayacaktır. oynayacaktır.

Özellikle piyasaya erişim konusunda Özellikle piyasaya erişim konusunda zorluklar yaşayan küçük ve orta ölçekli zorluklar yaşayan küçük ve orta ölçekli işletmeler, söz konusu engeli daha kolay işletmeler, söz konusu engeli daha kolay aşabileceklerdir.Bilgiye hızlı ve ucuz aşabileceklerdir.Bilgiye hızlı ve ucuz erişimin yararlarının ve buna duyulan erişimin yararlarının ve buna duyulan ihtiyacın her gün daha çok hissedildiği ihtiyacın her gün daha çok hissedildiği mevcut dünya koşullarında, e-ticaret mevcut dünya koşullarında, e-ticaret kamu yönetimi açısından da yeni imkanlar kamu yönetimi açısından da yeni imkanlar sunmaktadır sunmaktadır

Kamunun, vatandaşlarla ya da özel Kamunun, vatandaşlarla ya da özel sektör birimleriyle ilişkileri giderek sektör birimleriyle ilişkileri giderek daha karmaşık hale gelmektedir. Kamu daha karmaşık hale gelmektedir. Kamu alımlarının elektronik ortamlarda alımlarının elektronik ortamlarda yapıldığı ülkelerin sayısı hızla yapıldığı ülkelerin sayısı hızla artmaktadır. Böylece, maliyetler artmaktadır. Böylece, maliyetler düşürülmekte, işlemlerin daha hızlı ve düşürülmekte, işlemlerin daha hızlı ve şeffaf olması sağlanmaktadır.şeffaf olması sağlanmaktadır.

Vatandaşlık bilgilerinin saklanması Vatandaşlık bilgilerinin saklanması ve işlenmesi, kamu alımlarının ve işlenmesi, kamu alımlarının yönetimi, vergi tahsilatı, sağlık ve yönetimi, vergi tahsilatı, sağlık ve sosyal güvenlik ile ilgili işlemlerin sosyal güvenlik ile ilgili işlemlerin yürütülmesi gibi kamu yürütülmesi gibi kamu uygulamalarında e-ticaret altyapısı uygulamalarında e-ticaret altyapısı kamu kuruluşlarının işini kamu kuruluşlarının işini kolaylaştırmaktadır. kolaylaştırmaktadır.

Gelişme yolundaki ülkeler, e-ticaret Gelişme yolundaki ülkeler, e-ticaret konusunda hazırlıklarını ne kadar konusunda hazırlıklarını ne kadar erken başlatırlarsa kazançları da o erken başlatırlarsa kazançları da o oranda artacaktır. Aksi takdirde, oranda artacaktır. Aksi takdirde, dünya ticaretinin gelişmiş ülkelerden dünya ticaretinin gelişmiş ülkelerden diğerlerine doğru akışı daha da diğerlerine doğru akışı daha da belirginleşecektir. belirginleşecektir.

Gerekli açık ağ erişim altyapısını, Gerekli açık ağ erişim altyapısını, idari ve yasal düzenlemeleri yakın idari ve yasal düzenlemeleri yakın dönemde gerçekleştiremeyen, insan dönemde gerçekleştiremeyen, insan gücünün nitelik ve niceliğini, söz gücünün nitelik ve niceliğini, söz konusu açık ağda işlem yapacak konusu açık ağda işlem yapacak düzeye çıkaramayan toplumlar e-düzeye çıkaramayan toplumlar e-ticaret konusunda da geride ticaret konusunda da geride kalacaklardır. kalacaklardır.

Dolayısıyla, başlangıçta maliyetli Dolayısıyla, başlangıçta maliyetli gözüken gerekli teknik ve idari gözüken gerekli teknik ve idari altyapıyı kuramayan ülkelerin altyapıyı kuramayan ülkelerin ekonomik ve sosyal kayıpları söz ekonomik ve sosyal kayıpları söz konusu başlangıç maliyetinden çok konusu başlangıç maliyetinden çok daha fazla olacaktır.daha fazla olacaktır.

GYÜ'lerin e-ticaretten GYÜ'lerin e-ticaretten sağlayabilecekleri faydalar hakkında sağlayabilecekleri faydalar hakkında bütün olarak, eksiksiz bir bütün olarak, eksiksiz bir değerlendirme yapmak mümkün değerlendirme yapmak mümkün değildir. Bunun başlıca nedeni, değildir. Bunun başlıca nedeni, henüz gelecek için yapılan henüz gelecek için yapılan öngörülerin büyük oranda, tam öngörülerin büyük oranda, tam olarak belirgin olmayan istatistiklere olarak belirgin olmayan istatistiklere ve varsayımlara dayandırılmasıdır. ve varsayımlara dayandırılmasıdır.

Bununla birlikte söz konusu yararların, Bununla birlikte söz konusu yararların, özet olarak aşağıda sayılan hususlar özet olarak aşağıda sayılan hususlar olması beklenmektedir:olması beklenmektedir:

1) Piyasalarda faaliyet gösteren mevcut 1) Piyasalarda faaliyet gösteren mevcut firmalar arasında fırsat eşitliğini sağlayan firmalar arasında fırsat eşitliğini sağlayan ve dolayısıyla kaynak dağılımını ve dolayısıyla kaynak dağılımını düzenleyen, uygun rekabet ortamının düzenleyen, uygun rekabet ortamının oluşmasını kolaylaştıran açık ve serbest oluşmasını kolaylaştıran açık ve serbest piyasa şartları daha çabuk piyasa şartları daha çabuk yerleştirilebilecektir.yerleştirilebilecektir.

2) Bilgiye erişimin ve hızlı karar 2) Bilgiye erişimin ve hızlı karar almanın kritik olduğu mevcut dünya almanın kritik olduğu mevcut dünya koşullarında, firmaların ticari koşullarında, firmaların ticari faaliyetlerinde esneklik sağlanacak faaliyetlerinde esneklik sağlanacak ve doğru karar alma olasılığı ve doğru karar alma olasılığı artacaktır.artacaktır.

3) E-ticaretin gelişmesi için 3) E-ticaretin gelişmesi için yapılacak düzenlemeler, birçok yapılacak düzenlemeler, birçok konuda yapısal reform niteliğindedir. konuda yapısal reform niteliğindedir. İletişim altyapısının İletişim altyapısının serbestleştirilmesi, fikri ve sınai serbestleştirilmesi, fikri ve sınai hakların korunması, uygun rekabet hakların korunması, uygun rekabet ortamının oluşturulmasında yeni ortamının oluşturulmasında yeni olanaklar getirecektir.olanaklar getirecektir.

4) Özellikle küçük ve orta ölçekli 4) Özellikle küçük ve orta ölçekli firmaların yurt dışı pazarlara erişimi firmaların yurt dışı pazarlara erişimi için gerekli ortam yaratılarak, için gerekli ortam yaratılarak, GYÜ'lerin dış ticaret dengesinde GYÜ'lerin dış ticaret dengesinde iyileşmeler sağlanacaktır.iyileşmeler sağlanacaktır.

5) Geleneksel yöntemlerle 5) Geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilen ticari faaliyetlerin gerçekleştirilen ticari faaliyetlerin bazıları için (özellikle hizmet bazıları için (özellikle hizmet sektöründe) daha hızlı, güvenilir ve sektöründe) daha hızlı, güvenilir ve ucuz araçlar sağlandığından, söz ucuz araçlar sağlandığından, söz konusu ticari faaliyetlerde ve konusu ticari faaliyetlerde ve giderek ekonominin bütününde giderek ekonominin bütününde genel fiyat seviyesinin düşmesine genel fiyat seviyesinin düşmesine imkan verilecektir.imkan verilecektir.

Elektronik ticaretin ekonomik hayata Elektronik ticaretin ekonomik hayata etkilerini özetlemek gerekirse, etkilerini özetlemek gerekirse, OECD tarafından üye ülkelerde 1998 OECD tarafından üye ülkelerde 1998 ortalarında yürütülen ve 1999'da ortalarında yürütülen ve 1999'da yayınlanan araştırmaya bakmak yayınlanan araştırmaya bakmak yeterli olur. Bu araştırmaya göre e-yeterli olur. Bu araştırmaya göre e-ticaret; ticaret;

· İşletmelerarası rekabeti artırmaktadır,· İşletmelerarası rekabeti artırmaktadır,· İşletmelerde genel maliyetleri · İşletmelerde genel maliyetleri düşürmektedir,düşürmektedir,· Maliyetler fiyatlara yansımaktadır,· Maliyetler fiyatlara yansımaktadır,· Tüketici açısından ürün seçenekleri · Tüketici açısından ürün seçenekleri artmaktadır,artmaktadır,· Yukarıdaki (c) ve (d) bendindeki faktörler · Yukarıdaki (c) ve (d) bendindeki faktörler ile pazar gücünün tüketiciye geçmesi ile pazar gücünün tüketiciye geçmesi sağlanmaktadır, "aracısızlaşma" veya "yeni sağlanmaktadır, "aracısızlaşma" veya "yeni fonksiyonlar üstlenen aracılar" fonksiyonlar üstlenen aracılar" oluşmaktadır, oluşmaktadır,

· Siber aracılar oluşmaktadır,· Siber aracılar oluşmaktadır,· Hayatı kolaylaştırmaktadır; 7 gün 24 · Hayatı kolaylaştırmaktadır; 7 gün 24 saat (7x24) çalışma prensibi ile sürekli saat (7x24) çalışma prensibi ile sürekli ticaret ve alışveriş imkanı sunmaktadır,ticaret ve alışveriş imkanı sunmaktadır,· 7x24 prensibi ile açık olan mağazalar, · 7x24 prensibi ile açık olan mağazalar, aracıların da fonksiyon değiştirmesi ile aracıların da fonksiyon değiştirmesi ile ürün fiyatlarını 10'a 1 seviyesinde ürün fiyatlarını 10'a 1 seviyesinde ucuzlatmaktadır,ucuzlatmaktadır,

Halen firma-firma arası %90 firma-Halen firma-firma arası %90 firma-tüketici arası %10 civarında olan tüketici arası %10 civarında olan oranın, teknolojik altyapının oranın, teknolojik altyapının gelişmesi ve tüketiciye daha kolay gelişmesi ve tüketiciye daha kolay ulaşılması ile, firma-tüketici lehinde ulaşılması ile, firma-tüketici lehinde yükselmesi beklenmektedir,yükselmesi beklenmektedir,

Telekomünikasyon alt yapısındaki Telekomünikasyon alt yapısındaki gelişmeler, ucuz PC'ler, kablo TV, gelişmeler, ucuz PC'ler, kablo TV, telefon hatları, vb. altyapı telefon hatları, vb. altyapı gelişmeleri ile KOBİ'lerin doğrudan gelişmeleri ile KOBİ'lerin doğrudan evdeki tüketiciye satış yapması ve evdeki tüketiciye satış yapması ve pazarını genişletmesi tahmin pazarını genişletmesi tahmin edilmektedir, edilmektedir,

· E-Ticaretin yaygınlaşmasındaki teknik ve · E-Ticaretin yaygınlaşmasındaki teknik ve felsefi niteliğin "şeffaflık" ve "açıklık" olduğu felsefi niteliğin "şeffaflık" ve "açıklık" olduğu belirtilmektedir,belirtilmektedir,· "Açıklık" tüketicinin pazar gücünü · "Açıklık" tüketicinin pazar gücünü artırmaktadır, fakat kişisel bilgilerin artırmaktadır, fakat kişisel bilgilerin toplanmasıyla aleyhte kullanılabilecek bir veri toplanmasıyla aleyhte kullanılabilecek bir veri tabanı yaratmaktadır,tabanı yaratmaktadır,· E-Ticaret ile zamanın göreli önemi · E-Ticaret ile zamanın göreli önemi değişmektedir, pazara coğrafi olarak yakın değişmektedir, pazara coğrafi olarak yakın olmanın önemi ortadan kalkmaktadır,olmanın önemi ortadan kalkmaktadır,

· Firma tedarik/zincir yönetiminde · Firma tedarik/zincir yönetiminde düzenli bir planlama ile maliyetler düzenli bir planlama ile maliyetler düşürülmektedir (ABD'de bu konuda düşürülmektedir (ABD'de bu konuda %15-20 tasarruf edilmiş %15-20 tasarruf edilmiş durumdadır), durumdadır), · Web tabanlı pazarlama ve siparişi · Web tabanlı pazarlama ve siparişi online geçmek de işletme lehine online geçmek de işletme lehine verimliliği artırmaktadır,verimliliği artırmaktadır,

· Sipariş alma, alındı makbuzu, · Sipariş alma, alındı makbuzu, fatura tutarlılığı vb. izlemede yapılan fatura tutarlılığı vb. izlemede yapılan hatalar E-Ticaret ile düşmektedir, hatalar E-Ticaret ile düşmektedir, böylece genel maliyetler böylece genel maliyetler azalmaktadır,azalmaktadır,· Pazar yapısını değiştirmektedir,· Pazar yapısını değiştirmektedir,· Firmanın iş organizasyonu ve · Firmanın iş organizasyonu ve modelleri değişmektedir.modelleri değişmektedir.

Şeklinde özetlenmektedir.Şeklinde özetlenmektedir.

Elektronik Ticaret, bu ticarete Elektronik Ticaret, bu ticarete katılan her tarafa faydalar katılan her tarafa faydalar sağlamaktadır. Bir banka nakit para sağlamaktadır. Bir banka nakit para tutma sorumluluğundan ve müşteri tutma sorumluluğundan ve müşteri için sağlayacağı yeni, etkileyici için sağlayacağı yeni, etkileyici servis formundan yararlanır. servis formundan yararlanır.

Bu sistemdeki ticaret, alıcılar ve Bu sistemdeki ticaret, alıcılar ve satıcılar arasında doğrudan bir bağ satıcılar arasında doğrudan bir bağ olduğu gibi, aynı zamanda aralarında olduğu gibi, aynı zamanda aralarında dijital bilgi değişimi de sağlar. dijital bilgi değişimi de sağlar. Zaman ve mekan sınırları aşılıyor. E-Zaman ve mekan sınırları aşılıyor. E-ticaretteki interaktiflikten dolayı, ticaretteki interaktiflikten dolayı, müşteri davranışları bu ticarete müşteri davranışları bu ticarete adapte olabilirler. adapte olabilirler.

Perakendeciler daima nakit para tutma Perakendeciler daima nakit para tutma yükümlülüğünden yararlanırlar ve yükümlülüğünden yararlanırlar ve kasalarında büyük miktarda para tutmak kasalarında büyük miktarda para tutmak zorunda değillerdir. Günün sonunda zorunda değillerdir. Günün sonunda parayı bir işlem ile bankaya transfer parayı bir işlem ile bankaya transfer edebilirler. Bu da daha az hırsızlığa edebilirler. Bu da daha az hırsızlığa neden olur. neden olur.

İnsanlar gerçek para ile harcama İnsanlar gerçek para ile harcama yapmaktan daha çok elektronik kartlarla yapmaktan daha çok elektronik kartlarla harcama yapmaya eğilim gösterirler. harcama yapmaya eğilim gösterirler. Müşteriler, evlerinden nasıl kolayca para Müşteriler, evlerinden nasıl kolayca para çekebileceklerinin ve azalan servislerden çekebileceklerinin ve azalan servislerden ve sipariş maliyetlerinden dolayı fiyatların ve sipariş maliyetlerinden dolayı fiyatların nasıl düştüğünün farkına varacaklardır.nasıl düştüğünün farkına varacaklardır.

Hiç kimse senin elektronik paranı Hiç kimse senin elektronik paranı ( E-Para ) izleyemez ve böylece senin ( E-Para ) izleyemez ve böylece senin gizliliğin vardır. Eğer kartını gizliliğin vardır. Eğer kartını kaybedersen, sen taşıdığın kadar kaybedersen, sen taşıdığın kadar parayı kaybedersin, hesaptaki parayı kaybedersin, hesaptaki paraya bir şey olmaz. Kayıp bir kartı paraya bir şey olmaz. Kayıp bir kartı almanın da kimseye faydası olmaz. almanın da kimseye faydası olmaz.

İki hatalı denemeden sonra güvenliğini İki hatalı denemeden sonra güvenliğini kaybedebilirsin yani geçersiz olur. kaybedebilirsin yani geçersiz olur. İnsanlar birinin çalabileceği parayı İnsanlar birinin çalabileceği parayı taşımamakla daha fazla güvenlik elde taşımamakla daha fazla güvenlik elde ederler. Dükkanlar ve mağazalar aynı ederler. Dükkanlar ve mağazalar aynı miktardaki gerçek parayı daha fazla miktardaki gerçek parayı daha fazla ellerinde tutmaktadırlar. Dijital para ellerinde tutmaktadırlar. Dijital para çalınamaz.çalınamaz.

2.2. ELEKTRONİK 2.2. ELEKTRONİK TİCARETİN SOSYAL TİCARETİN SOSYAL HAYATA ETKİLERİHAYATA ETKİLERİ

Elektronik ticaretin getirdiği Elektronik ticaretin getirdiği çabukluk ve kolaylık sayesinde, çabukluk ve kolaylık sayesinde, sosyal hayattaki birçok işlem de sosyal hayattaki birçok işlem de kolaylaşmaktadır. Bu itibarla kolaylaşmaktadır. Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi toplumuna elektronik ticaret, bilgi toplumuna geçişi sağlayan yeni iş ve yaşam geçişi sağlayan yeni iş ve yaşam biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Çoklu ortam araçlarının sadece ticari Çoklu ortam araçlarının sadece ticari uygulamalarda değil; eğitim ve sağlık gibi uygulamalarda değil; eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve kamu hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında da kullanılabileceği yaygınlaştırılmasında da kullanılabileceği göz önüne alındığında, elektronik ticaretin göz önüne alındığında, elektronik ticaretin yalnızca iş dünyası değil, tüm toplumu yalnızca iş dünyası değil, tüm toplumu ilgilendiren bir olgu olduğu görülecektir. ilgilendiren bir olgu olduğu görülecektir.

E-Ticaret, ekonomik bir olgu olmasına E-Ticaret, ekonomik bir olgu olmasına karşı piyasanın küreselleşmesi karşı piyasanın küreselleşmesi neticesinde, organizasyonların bilgi neticesinde, organizasyonların bilgi temelli yapıya geçmelerini ve böylece temelli yapıya geçmelerini ve böylece ekonominin bilgi temelli yapı esasına ekonominin bilgi temelli yapı esasına dayandırılmasını getirmekte ve bunun dayandırılmasını getirmekte ve bunun sonucunda, eğitim, kültür, sağlık gibi sonucunda, eğitim, kültür, sağlık gibi alanlarda yaygınlaşarak sosyal politikalar alanlarda yaygınlaşarak sosyal politikalar üretilmesini zorunlu kılmaktadır. üretilmesini zorunlu kılmaktadır. 

Farklı gelir gruplarının E-Ticarete geçişte Farklı gelir gruplarının E-Ticarete geçişte eşit avantaja sahip olmalarını sağlamak eşit avantaja sahip olmalarını sağlamak üzere eğitim, sağlık ve kültür alanında üzere eğitim, sağlık ve kültür alanında ucuz Internet erişimleri sağlanması ve ucuz Internet erişimleri sağlanması ve Internet'in sunduğu imkanlardan Internet'in sunduğu imkanlardan toplumun her kesiminin eşit oranda toplumun her kesiminin eşit oranda faydalanma imkanının altyapı ve ortam faydalanma imkanının altyapı ve ortam açısından oluşturulması gerekmektedir. açısından oluşturulması gerekmektedir.

E-ticaret, bilim ve teknolojiyi üreten, E-ticaret, bilim ve teknolojiyi üreten, süratle ekonomik ve toplumsal süratle ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştüren gelişmiş ülkeler faydaya dönüştüren gelişmiş ülkeler ile endüstri toplumu olmadan bilgi ile endüstri toplumu olmadan bilgi toplumu olmaya çalışan geri kalmış toplumu olmaya çalışan geri kalmış ve gelişmekte olan ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki refah düzeyi farkını daha arasındaki refah düzeyi farkını daha da artıracaktır.da artıracaktır.

Elektronik ticaret (internet), bir Elektronik ticaret (internet), bir yandan yeni iş alanları, görev ve yandan yeni iş alanları, görev ve unvanlar ortaya çıkarırken, unvanlar ortaya çıkarırken, geleneksel ticarette rol alan bazı geleneksel ticarette rol alan bazı unsurların ortadan kalkmasıyla unsurların ortadan kalkmasıyla işsizliği artıracaktır. işsizliği artıracaktır.

Elektronik ticaret ve internet işlemleri ile Elektronik ticaret ve internet işlemleri ile ilgili bir diğer önemli konu yasal ilgili bir diğer önemli konu yasal düzenleme yetersizliği ve belirsizliğidir. E-düzenleme yetersizliği ve belirsizliğidir. E-ticaret, internetin teknik yapısı itibari ile ticaret, internetin teknik yapısı itibari ile denetime müsait nitelikte değildir. denetime müsait nitelikte değildir. Ġnternetin hukuki anlamda bir sahibi Ġnternetin hukuki anlamda bir sahibi yoktur; belli bir işleticisi ve/veya yoktur; belli bir işleticisi ve/veya yöneticisi de yoktur. yöneticisi de yoktur.

İnternet kullanımı için herhangi bir İnternet kullanımı için herhangi bir yasal başvuru veya ortaya yasal başvuru veya ortaya çıkabilecek suiistimalleri, çıkabilecek suiistimalleri, usulsüzlükleri denetleyip, yaptırım usulsüzlükleri denetleyip, yaptırım uygulayacak merkezi bir otorite uygulayacak merkezi bir otorite yoktur. Ġnternetin bu niteliği yoktur. Ġnternetin bu niteliği dikkate alınmalı ve burada yapılacak dikkate alınmalı ve burada yapılacak işlemlerin güvenliği için çözüm işlemlerin güvenliği için çözüm üretilmelidir. üretilmelidir.

Dünya üzerinde internetin gittikçe Dünya üzerinde internetin gittikçe yaygınlaşması sonucu, ticaretin de bu yeni yaygınlaşması sonucu, ticaretin de bu yeni iletişim kanalında yapılmaya başlaması, iletişim kanalında yapılmaya başlaması, üretici ve tüketicilere yeni alım ve satım üretici ve tüketicilere yeni alım ve satım olanakları sunmuş, buna bağlı olarak da olanakları sunmuş, buna bağlı olarak da yeni ödeme şekilleri doğmuştur. yeni ödeme şekilleri doğmuştur. Elektronik para bu gelişmeler sonucu Elektronik para bu gelişmeler sonucu ortaya çıkmış, önemli bir ödeme aracı ortaya çıkmış, önemli bir ödeme aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. olarak kullanılmaya başlanmıştır.

E-para, kişide bulunan elektronik bir E-para, kişide bulunan elektronik bir araca yüklenmiş bir mali değer veya araca yüklenmiş bir mali değer veya kişisel fonu ifade eder. E-parayı şu kişisel fonu ifade eder. E-parayı şu anda yaygın olarak kullanılan kredi anda yaygın olarak kullanılan kredi ve borç kartlarından ayıran en büyük ve borç kartlarından ayıran en büyük özellik, e-para kullanımı sırasında özellik, e-para kullanımı sırasında provizyon veya benzeri bir provizyon veya benzeri bir sorgulama işleminin olmamasıdır. sorgulama işleminin olmamasıdır.

Elektronik para uygulamalarının Elektronik para uygulamalarının gerçekleşebilmesi için güvenlik gerçekleşebilmesi için güvenlik sorunlarının giderilmesi, gerekli sorunlarının giderilmesi, gerekli hukuki ve kurumsal yapının hukuki ve kurumsal yapının oluşturulması, para ve mali oluşturulması, para ve mali politikalarla vergilendirme ile ilgili politikalarla vergilendirme ile ilgili sistemlerin e-para kullanımına uygun sistemlerin e-para kullanımına uygun hale getirilmesi gereklidir. hale getirilmesi gereklidir.

Elektronik ticaret, son derece Elektronik ticaret, son derece gelişmiş iletişim şebekesine, gelişmiş iletişim şebekesine, bilgisayarlara ve bilgi teknolojilerine bilgisayarlara ve bilgi teknolojilerine dayanmaktadır. Elektronik ticaret dayanmaktadır. Elektronik ticaret ölçeğinin büyümesi altyapı ölçeğinin büyümesi altyapı sorunlarını da birlikte getirmiştir sorunlarını da birlikte getirmiştir

Ya Türkiye?Ya Türkiye? Elektronik ticaret konusunda pek çok ülke ve Elektronik ticaret konusunda pek çok ülke ve uluslararası kuruluş çalışmalarını uluslararası kuruluş çalışmalarını sürdürmektedir. Elektronik ticaret (e-ticaret) sürdürmektedir. Elektronik ticaret (e-ticaret) olgusunun dinamik bir yapıya sahip, bilişim ve olgusunun dinamik bir yapıya sahip, bilişim ve iletişim sektörlerindeki gelişmelerden sürekli iletişim sektörlerindeki gelişmelerden sürekli etkilenir nitelikte olması nedeniyle, e-ticaret etkilenir nitelikte olması nedeniyle, e-ticaret hukuksal alt yapısını tamamlamış örnek bir hukuksal alt yapısını tamamlamış örnek bir ülke olmadığı gibi, uluslararası platformlarda ülke olmadığı gibi, uluslararası platformlarda sorun yaşanan birçok alanda yapılan sorun yaşanan birçok alanda yapılan tartışmalar da devam etmektedir. tartışmalar da devam etmektedir.

Bu nedenle, Türkiye gibi gelişmekte olan Bu nedenle, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin, gelişmiş ülkelere göre geride ülkelerin, gelişmiş ülkelere göre geride kaldığı söylenemez. Ancak, elektronik kaldığı söylenemez. Ancak, elektronik ticarette yaşanan hızlı gelişmeler, ticarette yaşanan hızlı gelişmeler, ülkemizde, fiziki altyapı eksikliklerinin ülkemizde, fiziki altyapı eksikliklerinin hızla tamamlanmasını ve gerekli hukuksal hızla tamamlanmasını ve gerekli hukuksal yapıya ilişkin çalışmaların bir an önce yapıya ilişkin çalışmaların bir an önce tamamlanmasını zorunlu kılmaktadır. tamamlanmasını zorunlu kılmaktadır.

Türkiye dünya coğrafyasında merkezi Türkiye dünya coğrafyasında merkezi konuma sahip bir kavşakta yer konuma sahip bir kavşakta yer almaktadır. Bu durum Türkiye’ye stratejik almaktadır. Bu durum Türkiye’ye stratejik bir üstünlük sağlamıştır. Türkiye, Avrasya bir üstünlük sağlamıştır. Türkiye, Avrasya kıtasının merkezinde bulunmanın kıtasının merkezinde bulunmanın avantajını, bölgenin iletişim ağlarının avantajını, bölgenin iletişim ağlarının geçit noktası olmak için kullanmalı ve bu geçit noktası olmak için kullanmalı ve bu yolla küresel elektronik ticaretten alacağı yolla küresel elektronik ticaretten alacağı payı maksimize etmelidir. payı maksimize etmelidir.

Türkiye, ulusal enformasyon Türkiye, ulusal enformasyon altyapısını hazırlama konusunda her altyapısını hazırlama konusunda her gün biraz daha ilerleme gün biraz daha ilerleme kaydetmektedir. Endüstrileşmiş kaydetmektedir. Endüstrileşmiş ülkelerin politika belgelerinde, bilgi ülkelerin politika belgelerinde, bilgi toplumuna erişmek sanayileşme toplumuna erişmek sanayileşme sürecinin yeni bir aşaması olarak sürecinin yeni bir aşaması olarak görülmektedir. görülmektedir.

Bilgi toplumuna doğru değişimin, Bilgi toplumuna doğru değişimin, dönüşümün temel unsuru da, bilgi ve dönüşümün temel unsuru da, bilgi ve iletişim teknolojilerinin en üst iletişim teknolojilerinin en üst düzeyde üretilmesi ve kullanılması düzeyde üretilmesi ve kullanılması olmaktadır.olmaktadır.

Pek çok işletme, internet sayesinde Pek çok işletme, internet sayesinde minimum maliyetle ve hızlı şekilde minimum maliyetle ve hızlı şekilde hedef kitlelerine ulaşabilmekte, hedef kitlelerine ulaşabilmekte, ürünlerini pazarlayabilmektedir.ürünlerini pazarlayabilmektedir.

Elektronik ticarette ihtiyaç duyulan Elektronik ticarette ihtiyaç duyulan belgeler elektronik ortamda belgeler elektronik ortamda hazırlanmakta, böylece işlemlerin hazırlanmakta, böylece işlemlerin hata ihtimalleri ve kırtasiye hata ihtimalleri ve kırtasiye masrafları minimuma inmektedir. masrafları minimuma inmektedir.

Ulusal ve uluslararası ticari Ulusal ve uluslararası ticari işlemlerin elektronik ortamda işlemlerin elektronik ortamda yürütülmesi (üretici, satıcı, alıcı, yürütülmesi (üretici, satıcı, alıcı, aracı, gümrük idaresi, sigortacı, aracı, gümrük idaresi, sigortacı, nakliyeci, bankalar ve diğer kamu nakliyeci, bankalar ve diğer kamu kurumları kapsamında) zamanın kurumları kapsamında) zamanın etkin kullanılmasını sağlamaktadır. etkin kullanılmasını sağlamaktadır.

E-ticaret mal ve hizmet piyasalarının E-ticaret mal ve hizmet piyasalarının yapısını değiştirerek; yeni ürünlerin, yapısını değiştirerek; yeni ürünlerin, pazarlama ve dağıtım tekniklerinin pazarlama ve dağıtım tekniklerinin geliştirilmesine yol açmakta, pazar geliştirilmesine yol açmakta, pazar talep ve ihtiyaçlarındaki talep ve ihtiyaçlarındaki değişikliklere hızla yanıt verebilmeyi değişikliklere hızla yanıt verebilmeyi olanaklı kılmaktadır. olanaklı kılmaktadır.

E-ticaret, pazar alanını genişletmiş ve E-ticaret, pazar alanını genişletmiş ve ekonomik yoğunlaşmaya yol açmıştır. ekonomik yoğunlaşmaya yol açmıştır. Böylece uluslararası ticaretten daha Böylece uluslararası ticaretten daha çok pay alınmasını sağlamıştır. çok pay alınmasını sağlamıştır.

Maliyetlerin düşük olması nedeniyle, Maliyetlerin düşük olması nedeniyle, e-ticaret işletmelere, ulusal ve e-ticaret işletmelere, ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet uluslararası düzeyde rekabet üstünlüğü sağlamakta ve rekabeti üstünlüğü sağlamakta ve rekabeti artırmaktadır. artırmaktadır.

Tüketiciler için işlem maliyetleri ve Tüketiciler için işlem maliyetleri ve nakliye masrafları düşmektedir. nakliye masrafları düşmektedir. Tüketiciler evlerinden çıkmadan, Tüketiciler evlerinden çıkmadan, zaman, enerji ve yol masraflarından zaman, enerji ve yol masraflarından tasarruf ederek sanal mağazalardan tasarruf ederek sanal mağazalardan alışveriş yapabilmektedirler. alışveriş yapabilmektedirler.

Tüketiciler internet sayesinde, yeni Tüketiciler internet sayesinde, yeni mamül ve ürün bilgilerine kolay mamül ve ürün bilgilerine kolay ulaşabilmekte, bilgi sahibi olmakta ulaşabilmekte, bilgi sahibi olmakta ve alternatif ürünleri karşılaştırarak, ve alternatif ürünleri karşılaştırarak, kolayca satın alabilmektedir. kolayca satın alabilmektedir.

Yeni tüketici memnuniyeti ve yeni Yeni tüketici memnuniyeti ve yeni işgücü profilleri e-ticaretin getirdiği işgücü profilleri e-ticaretin getirdiği yeniliklerdendir. yeniliklerdendir.

E-ticaret (internet), yeni birçok iş, görev E-ticaret (internet), yeni birçok iş, görev ve unvanlar ortaya çıkarmıştır. Bu iş ve unvanlar ortaya çıkarmıştır. Bu iş alanları internet servis ve içerik alanları internet servis ve içerik sağlayıcıları, web sayfası hazırlayıcıları sağlayıcıları, web sayfası hazırlayıcıları gibi doğrudan internete ilişkin hizmetler gibi doğrudan internete ilişkin hizmetler olabileceği gibi, insanların evlerinde olabileceği gibi, insanların evlerinde oturarak internet üzerinden hizmet oturarak internet üzerinden hizmet üretmeleri de olabilmektedir. üretmeleri de olabilmektedir.

E-ticaret, ekonomik bir olgu E-ticaret, ekonomik bir olgu olmasına karşın, sosyal ve politik olmasına karşın, sosyal ve politik yaşamı etkilemektedir. Ekonominin yaşamı etkilemektedir. Ekonominin bilgi ve bilgiyi yönetme temeline bilgi ve bilgiyi yönetme temeline dayanması, eğitim, kültür, sağlık ve dayanması, eğitim, kültür, sağlık ve sosyal güvenlik gibi alanlarda da sosyal güvenlik gibi alanlarda da internet kullanımını internet kullanımını yaygınlaştırmıştır. yaygınlaştırmıştır.

Bilgisayar yoluyla veri tabanlarına Bilgisayar yoluyla veri tabanlarına kolay ulaşım ve e-posta, geleneksel kolay ulaşım ve e-posta, geleneksel eğitim ve öğretim alışkanlıklarını eğitim ve öğretim alışkanlıklarını değiştirmektedir. Geleneksel sınıflar değiştirmektedir. Geleneksel sınıflar yerini sayısal ve sanal ortama yerini sayısal ve sanal ortama bırakmış, öğretim gören öğrenciler bırakmış, öğretim gören öğrenciler bilgiye çok daha hızlı ve kolay bilgiye çok daha hızlı ve kolay ulaşma imkanı bulmuşlardır. ulaşma imkanı bulmuşlardır.

E-ticaret, işletmeler arası verinin E-ticaret, işletmeler arası verinin paylaşılmasına, işletme paylaşılmasına, işletme çalışanlarının işbirliğine, çalışanlarının işbirliğine, koordinasyonuna, müşterilerin öneri koordinasyonuna, müşterilerin öneri ve taleplerinin değerlendirilmesine ve taleplerinin değerlendirilmesine büyük ölçüde kolaylıklar getirmiştir. büyük ölçüde kolaylıklar getirmiştir.

E-Ticaret, özü itibariyle ekonomik E-Ticaret, özü itibariyle ekonomik bir olgu gibi algılansa da sosyal ve bir olgu gibi algılansa da sosyal ve kültürel alanlarda da etkiler kültürel alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. E-Ticaretin; birey, oluşturmaktadır. E-Ticaretin; birey, firmalar ve toplum üzerinde farklı firmalar ve toplum üzerinde farklı etkiler oluşturduğu görülmektedir. etkiler oluşturduğu görülmektedir.

Müşteri beklentilerinin pazarı Müşteri beklentilerinin pazarı yeniden tanımladığı veya yeni yeniden tanımladığı veya yeni pazarlar oluşturduğu koşullara E-pazarlar oluşturduğu koşullara E-Ticareti benimseyen firmalar, daha Ticareti benimseyen firmalar, daha hızlı uyum sağlamakta ve rekabet hızlı uyum sağlamakta ve rekabet konusunda avantaj elde etmektedir. konusunda avantaj elde etmektedir.

Bireylere ise alışveriş, bilgi ve Bireylere ise alışveriş, bilgi ve hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim konularında fiziki uzaklık ve zaman konularında fiziki uzaklık ve zaman kısıtlarını ortadan kaldıran yeni kısıtlarını ortadan kaldıran yeni yollar sunulmaktadır.yollar sunulmaktadır.

OECD tarafından üye ülkelerde 1998 OECD tarafından üye ülkelerde 1998 ortalarında yürütülen ve 1999’da ortalarında yürütülen ve 1999’da yayınlanan araştırmaya göre E-yayınlanan araştırmaya göre E-Ticaret’in, ekonomik ve sosyal Ticaret’in, ekonomik ve sosyal yaşamda oldukça kayda değer yaşamda oldukça kayda değer değişikliklere neden olduğu değişikliklere neden olduğu belirlenmiştir. belirlenmiştir.

Elektronik ticaret, işlem Elektronik ticaret, işlem maliyetlerinin düşmesi, pazara giriş maliyetlerinin düşmesi, pazara giriş engellerinin az olması ve tüketici engellerinin az olması ve tüketici açısından bilgiye erişimin açısından bilgiye erişimin kolaylaşması açısından, ekonomik kolaylaşması açısından, ekonomik faaliyetleri tam rekabet ortamı faaliyetleri tam rekabet ortamı yaklaştırmaktadır. yaklaştırmaktadır.

Esnek yapılarından dolayı müşteri Esnek yapılarından dolayı müşteri beklentilerine daha hızlı adapte beklentilerine daha hızlı adapte olabilecek KOBİ’lerin, büyük olabilecek KOBİ’lerin, büyük firmalara oranla e-ticarette daha firmalara oranla e-ticarette daha avantajlı bulundukları avantajlı bulundukları düşünülmektedir. düşünülmektedir.

Dinamik yapıları olan KOBİ’lerin Dinamik yapıları olan KOBİ’lerin büyük firmalar karşısındaki en büyük firmalar karşısındaki en büyük dezavantajı olan uzak büyük dezavantajı olan uzak coğrafyadaki pazar ve müşteriye coğrafyadaki pazar ve müşteriye erişememe sorunu da internet ile erişememe sorunu da internet ile ortadan kalkmaktadır.ortadan kalkmaktadır.

Bu durum rekabetin artmasına neden Bu durum rekabetin artmasına neden olmakta ve ayrıca küçük işletmelerle olmakta ve ayrıca küçük işletmelerle büyük işlet-melerin piyasaya giriş büyük işlet-melerin piyasaya giriş koşulları açısından eşit şanslara sahip koşulları açısından eşit şanslara sahip olmalarına yol açmaktadır. Bu nedenle, olmalarına yol açmaktadır. Bu nedenle, KOBİ’ler açısından elektronik ticaret KOBİ’ler açısından elektronik ticaret önemi azımsanmayacak boyuttadır.önemi azımsanmayacak boyuttadır.

3. BÖLÜM- ELEKTRONİK 3. BÖLÜM- ELEKTRONİK TİCARET ÖNÜNDEKİ TİCARET ÖNÜNDEKİ

ENGELLER VE SORUNLARENGELLER VE SORUNLAR

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin çok Bilgi ve iletişim teknolojilerinin çok hızlı gelişmesi, gerekli altyapı hızlı gelişmesi, gerekli altyapı çalışmalarının tamamlanmasına çalışmalarının tamamlanmasına fırsat tanımamıştır. Günlük hayatın fırsat tanımamıştır. Günlük hayatın işleyişini sağlayan hukuksal ve işleyişini sağlayan hukuksal ve sosyal kuralları elektronik ortama sosyal kuralları elektronik ortama uyarlamak gerekmektedir. uyarlamak gerekmektedir.

BT şirketlerinin e-ticaret alanında BT şirketlerinin e-ticaret alanında gösterdiği atılımlar kamu idaresinin gösterdiği atılımlar kamu idaresinin aynı hızda teknik altyapı aynı hızda teknik altyapı geliştirmesini gerektirmektedir. geliştirmesini gerektirmektedir. Halen, gelişmekte olan ülkelerin Halen, gelişmekte olan ülkelerin büyük bir bölümünde altyapı sorunu, büyük bir bölümünde altyapı sorunu, elektronik ticaret sorunları ve elektronik ticaret sorunları ve engellerinde ilk sırayı almaktadır. engellerinde ilk sırayı almaktadır.

Diğer büyük bir sorun da elektronik Diğer büyük bir sorun da elektronik ticaretin sınır tanımaması ve küresel ticaretin sınır tanımaması ve küresel bir hal almasıdır. Küreselleşen bir hal almasıdır. Küreselleşen elektronik ticaret, ülkelerin birlikte elektronik ticaret, ülkelerin birlikte ortak çözümler bulma ve standartlar ortak çözümler bulma ve standartlar oluşturma mecburiyetini oluşturma mecburiyetini beraberinde getirmiştir.beraberinde getirmiştir.

3.1. TEKNİK SORUNLAR3.1. TEKNİK SORUNLAR

Elektronik ticaretin önündeki teknik Elektronik ticaretin önündeki teknik sorunların büyük bir bölümü kamu sorunların büyük bir bölümü kamu idaresi sorumluluğundaki alanlarda idaresi sorumluluğundaki alanlarda yaşanmaktadır. Teknik sorunları şu yaşanmaktadır. Teknik sorunları şu şekilde özetlenebilir; a) Alt şekilde özetlenebilir; a) Alt yapı sorunuyapı sorunub) Standartların belirtilmemiş olmasıb) Standartların belirtilmemiş olmasıc) İnternete erişim sorunları ve ilgili c) İnternete erişim sorunları ve ilgili altyapıların sağlanamamasıaltyapıların sağlanamaması

İnternetle birlikte alt yapı sorunu üst İnternetle birlikte alt yapı sorunu üst düzeye çıkmıştır. Ülkelerin internet düzeye çıkmıştır. Ülkelerin internet bağlantısını kolaylaştırma ve erişim hızını bağlantısını kolaylaştırma ve erişim hızını artırma yönünde çalışmaları vardır. Etkin artırma yönünde çalışmaları vardır. Etkin bir alt yapının sağlanamaması ve çoğu bir alt yapının sağlanamaması ve çoğu ülkenin kamu idaresince yürütülen ülkenin kamu idaresince yürütülen telekom faaliyetleri, özel sektörün bu telekom faaliyetleri, özel sektörün bu alanda faaliyetlerini kısıtlamaktadır.alanda faaliyetlerini kısıtlamaktadır.

Kısıtlanan faaliyetler beraberinde yüksek Kısıtlanan faaliyetler beraberinde yüksek maliyetler ve kalitesiz ancak pahalı erişim maliyetler ve kalitesiz ancak pahalı erişim seçeneklerini beraberinde getirmektedir. seçeneklerini beraberinde getirmektedir. Son yıllarda uydu üzerinden erişim ve Son yıllarda uydu üzerinden erişim ve daha yüksek kalitede kablolar kullanılarak daha yüksek kalitede kablolar kullanılarak mevcut imkanların iyileştirilmesi yönünde mevcut imkanların iyileştirilmesi yönünde yine özel sektör tarafından çalışmalar yine özel sektör tarafından çalışmalar hızlandırılmıştır. hızlandırılmıştır.

3.2. HUKUKSAL 3.2. HUKUKSAL SORUNLARSORUNLAR

Gelişen elektronik ticaret pazarı ve Gelişen elektronik ticaret pazarı ve bu alandaki ticaret ilişkileri, bu bu alandaki ticaret ilişkileri, bu alanda yeni hukuksal düzenlemelere alanda yeni hukuksal düzenlemelere ihtiyaç duyulmasını sağlamıştır. ihtiyaç duyulmasını sağlamıştır. Klasik ticaret için kullanılan ve Klasik ticaret için kullanılan ve geçerliliği küresel olarak kabul geçerliliği küresel olarak kabul görmüş hukuksal düzenlemeler bazı görmüş hukuksal düzenlemeler bazı durumlarda yetersiz kalmaktadır. durumlarda yetersiz kalmaktadır.

Mevcut kanunların yetersiz kaldığı Mevcut kanunların yetersiz kaldığı durumların başında uluslararası e-durumların başında uluslararası e-ticaret işlemleri gelmektedir. Ticaret ticaret işlemleri gelmektedir. Ticaret ilişkisinde bulunan iki tarafın, klasik ilişkisinde bulunan iki tarafın, klasik ticarette uluslararası hükümleri ticarette uluslararası hükümleri vardır. vardır.

Ancak konu e-ticaret olunca Ancak konu e-ticaret olunca ülkelerin bu alandaki standartlarını ülkelerin bu alandaki standartlarını oluşturmamış ve konunun sınırlarını oluşturmamış ve konunun sınırlarını açıkça belirleyememiş olması açıkça belirleyememiş olması karışıklığa yol açmaktadır. karışıklığa yol açmaktadır. Elektronik ticaretin önündeki başlıca Elektronik ticaretin önündeki başlıca hukuksal sorunlar şu şekilde hukuksal sorunlar şu şekilde sıralanabilir;sıralanabilir;

a) Fikri mülkiyet hakları a) Fikri mülkiyet hakları b) Vergilendirmeb) Vergilendirmec) Onay işlemleric) Onay işlemlerid) Uluslararası kanunlardaki d) Uluslararası kanunlardaki eksikliklereksikliklere) Kişilerin gizlilik haklarıe) Kişilerin gizlilik haklarıf) Elektronik belgelerin geçerliliği f) Elektronik belgelerin geçerliliği sorunusorunug) Sayısal imzanın geçerliliği sorunu g) Sayısal imzanın geçerliliği sorunu

h) Servis sağlayıcıların h) Servis sağlayıcıların sorumluluklarının belirlenmesisorumluluklarının belirlenmesii) Kanunların elektronik ortamlar i) Kanunların elektronik ortamlar göz önüne alınarak tekrar gözden göz önüne alınarak tekrar gözden geçirilmesi gerekliliğigeçirilmesi gerekliliğij) Fiziksel malların teslimi ile ilgili j) Fiziksel malların teslimi ile ilgili olarak elektronik onay ve kabul olarak elektronik onay ve kabul belgelerinin geçerliliğibelgelerinin geçerliliği

k) Klasik ticarete konu olan kişi ve k) Klasik ticarete konu olan kişi ve kuruluşların mevcut yasal statüleri kuruluşların mevcut yasal statüleri ve fiili durumlarının, elektronik ve fiili durumlarının, elektronik ticaret gerekleri çerçevesinde ticaret gerekleri çerçevesinde yeniden düzenlenmesiyeniden düzenlenmesi

3.3. SOSYAL SORUNLAR3.3. SOSYAL SORUNLAR Elektronik ticaretin önündeki sosyal Elektronik ticaretin önündeki sosyal

sorunlar ve engeller şöyle sıralanabilir;sorunlar ve engeller şöyle sıralanabilir;

a) Kamu ve özel sektörün koordinasyon a) Kamu ve özel sektörün koordinasyon eksikliğinin giderilmesieksikliğinin giderilmesi

b) Elektronik ticarete ait sayısal verilerin b) Elektronik ticarete ait sayısal verilerin oluşturulma yöntemlerinin geliştirilmesi, oluşturulma yöntemlerinin geliştirilmesi, analizlerin sağlıklı yapılmasıanalizlerin sağlıklı yapılması

c) Elektronik ticaret içinde yer alacak c) Elektronik ticaret içinde yer alacak kurumların oluşturulması, bu kurumlar kurumların oluşturulması, bu kurumlar arasındaki hiyerarşi ve/veya işbirliği arasındaki hiyerarşi ve/veya işbirliği hususlarının irdelenmesi, idari alt yapının hususlarının irdelenmesi, idari alt yapının kurulmasıkurulması

d) Elektronik ticaretle ilgilenen kişi ve d) Elektronik ticaretle ilgilenen kişi ve kuruluşlar için, ilgili merciler tarafından, kuruluşlar için, ilgili merciler tarafından, elektronik ticareti tanıtıcı eğitim elektronik ticareti tanıtıcı eğitim programlarının hazırlanmasıprogramlarının hazırlanması

e) Elektronik ticaretin gerektirdiği e) Elektronik ticaretin gerektirdiği bilgisayar sistemlerini edinmek bilgisayar sistemlerini edinmek isteyen kişi ve kuruluşlara, gerekli isteyen kişi ve kuruluşlara, gerekli finansman desteğinin sağlanmasıfinansman desteğinin sağlanması

f) Ticaret noktalarının ülkemizde de f) Ticaret noktalarının ülkemizde de hızla geliştirilmesi için gerekli fiziki hızla geliştirilmesi için gerekli fiziki ve hukuki çerçevenin oluşturulmasıve hukuki çerçevenin oluşturulması

g) Devletin elektronik ticarete g) Devletin elektronik ticarete öncülük görevini yerine getirmesi, öncülük görevini yerine getirmesi, pilot projeleri uygulamaya sokup pilot projeleri uygulamaya sokup halkı bilinçlendirmesi halkı bilinçlendirmesi

4. BÖLÜM- ELEKTRONİK 4. BÖLÜM- ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ TİCARETTE BİLGİ

GÜVENLİĞİGÜVENLİĞİ Elektronik ticarete taraf olan kişiler, Elektronik ticarete taraf olan kişiler,

alışveriş işlemleri sırasında alışveriş işlemleri sırasında birbirlerini görmediklerinden bazı birbirlerini görmediklerinden bazı güvenlik tedbirleri almaya çalışırlar. güvenlik tedbirleri almaya çalışırlar. Klasik ticaret yapan bireyler Klasik ticaret yapan bireyler karşılıklı güven temini için kimlik, karşılıklı güven temini için kimlik, imza ve buna benzer yöntemler imza ve buna benzer yöntemler kullanmaktadır. kullanmaktadır.

Aynı şekilde dijital ortamdaki iş Aynı şekilde dijital ortamdaki iş ilişkilerinde de, klasik ticarette ilişkilerinde de, klasik ticarette olduğu gibi, tarafların karşısından olduğu gibi, tarafların karşısından beklentileri bulunmaktadır. Dijital beklentileri bulunmaktadır. Dijital ortamlarda imza ve sertifikaların ortamlarda imza ve sertifikaların oluşturulmasının sebebi budur. oluşturulmasının sebebi budur.

Dijital imza ve sertifikalar sayesinde Dijital imza ve sertifikalar sayesinde kişiler karşısındakinin bilgilerinden kişiler karşısındakinin bilgilerinden emin olabilmektedir. Elektronik emin olabilmektedir. Elektronik ticaret ortamlarında yapılan ticaret ortamlarında yapılan alışverişlerde kredi kartı ve benzeri alışverişlerde kredi kartı ve benzeri bilgilerin üçüncü kişilerin eline bilgilerin üçüncü kişilerin eline geçmesi muhtemel bir risktir. geçmesi muhtemel bir risktir.

Bu olay daha çok internet ortamında Bu olay daha çok internet ortamında ve online mağazalardan yapılan ve online mağazalardan yapılan alışverişlerde görülmektedir. Ancak, alışverişlerde görülmektedir. Ancak, günlük hayata oranla, kredi kartı günlük hayata oranla, kredi kartı bilgilerinin dijital ortamlarda bilgilerinin dijital ortamlarda başkaları tarafından öğrenilme riski başkaları tarafından öğrenilme riski daha azdır.daha azdır.

Elektronik ticaretin iletişim Elektronik ticaretin iletişim boyutunda ise, iletişim teknolojinin boyutunda ise, iletişim teknolojinin ilerlemesi, bilginin güvenliği ilerlemesi, bilginin güvenliği konusundaki hassasiyeti artırmıştır. konusundaki hassasiyeti artırmıştır. Açık ağlarda iletilen bilginin Açık ağlarda iletilen bilginin güvenliği, başkası tarafından güvenliği, başkası tarafından dinlenme, değiştirilme veya taklit dinlenme, değiştirilme veya taklit edilme tehditi altındadır. edilme tehditi altındadır.

Günlük yaşamın tüm alanlarındaki Günlük yaşamın tüm alanlarındaki iletişimin kısmen ve tamamen elektronik iletişimin kısmen ve tamamen elektronik ortamlar üzerinden yapılmaya başlandığı ortamlar üzerinden yapılmaya başlandığı günümüzde, aktarılan bilgiler arasında, günümüzde, aktarılan bilgiler arasında, işletmelere, kamuya ve kişiye özel işletmelere, kamuya ve kişiye özel bilgilerin bulunması bilginin güvenliği bilgilerin bulunması bilginin güvenliği konusundaki çalışmaların artmasına konusundaki çalışmaların artmasına neden olmuştur. neden olmuştur.

Bilgi güvenliğini sağlamak bu Bilgi güvenliğini sağlamak bu tehditleri tamamen ortadan tehditleri tamamen ortadan kaldırmakla mümkün olabilir. Bilgiyi kaldırmakla mümkün olabilir. Bilgiyi koruma yöntemlerinin en önemlileri koruma yöntemlerinin en önemlileri şifreleme ve kilitleme yöntemleridir. şifreleme ve kilitleme yöntemleridir. Günümüzde kullanılan yöntemlerden Günümüzde kullanılan yöntemlerden bazıları şunlardır;bazıları şunlardır;

4.1. AÇIK ANAHTAR VE 4.1. AÇIK ANAHTAR VE GİZLİ ANAHTARGİZLİ ANAHTAR

Açık ve gizli anahtarlar, şifreleme Açık ve gizli anahtarlar, şifreleme işlemlerinde kullanılan aralarında işlemlerinde kullanılan aralarında eşsiz bir matematiksel ilişki bulunan eşsiz bir matematiksel ilişki bulunan sayısal algoritmalardır. Açık anahtar, sayısal algoritmalardır. Açık anahtar, kişiye ait herkesin ulaşabildiği bir kişiye ait herkesin ulaşabildiği bir algoritmadır. algoritmadır.

Gizli anahtar, açık anahtar ile Gizli anahtar, açık anahtar ile şifrelenmiş bilgiyi çözebilen ve şifrelenmiş bilgiyi çözebilen ve sadece kişide bulunan bir sadece kişide bulunan bir algoritmadır. Gizli anahtar ile algoritmadır. Gizli anahtar ile şifrelenmiş bilgi sadece açık anahtar şifrelenmiş bilgi sadece açık anahtar ile çözülebilir. Açık anahtar ile çözülebilir. Açık anahtar bilgisinden gizli anahtar, gizli bilgisinden gizli anahtar, gizli anahtar bilgisinden açık anahtar anahtar bilgisinden açık anahtar üretilemez.üretilemez.

4.2. KRİPTOGRAFİ VE 4.2. KRİPTOGRAFİ VE SAYISAL ŞİFRELEMESAYISAL ŞİFRELEME

Kriptografi, güvenli veri iletişimi ve Kriptografi, güvenli veri iletişimi ve veri saklanması amacıyla şifreleme veri saklanması amacıyla şifreleme ve şifre çözme yöntemleri geliştiren ve şifre çözme yöntemleri geliştiren bilim dalıdır. bilim dalıdır.

Ağlar üzerinden iletilen bilginin Ağlar üzerinden iletilen bilginin belirli bir şifre anahtarı ile içeriğinin belirli bir şifre anahtarı ile içeriğinin değiştirilerek, sadece karşı taraf değiştirilerek, sadece karşı taraf tarafından okunur hale getirilme tarafından okunur hale getirilme işlemine sayısal şifreleme adı verilir. işlemine sayısal şifreleme adı verilir.

4.3. ONAY KURUMU4.3. ONAY KURUMU

Bilgi gönderen ve alan tarafların Bilgi gönderen ve alan tarafların aralarındaki veri iletiminde ortaya çıkacak aralarındaki veri iletiminde ortaya çıkacak sorunların ortadan kaldırılabilmesi sorunların ortadan kaldırılabilmesi amacıyla güvenilir üçüncü tarafların amacıyla güvenilir üçüncü tarafların bulunması düşünülmüştür. Güvenilir bulunması düşünülmüştür. Güvenilir üçüncü taraf olarak sistem içinde yer üçüncü taraf olarak sistem içinde yer alan, kişilere elektronik kimlik belgesini alan, kişilere elektronik kimlik belgesini veren kurumlar onay kurumlarıdır.veren kurumlar onay kurumlarıdır.

4.4. ELEKTRONİK KİMLİK 4.4. ELEKTRONİK KİMLİK BELGESİBELGESİ

Elektronik Kimlik Belgesi, onay Elektronik Kimlik Belgesi, onay kurumları tarafından verilen nüfus kurumları tarafından verilen nüfus cüzdanı, ehliyet belgesi ve diğer cüzdanı, ehliyet belgesi ve diğer kimlik belgeleri gibi kişinin internet kimlik belgeleri gibi kişinin internet üzerinde kimliğinin saptanması için üzerinde kimliğinin saptanması için kullanılan elektronik dosyalardır. kullanılan elektronik dosyalardır.

Diğer bir değişle kimliğin sayısal Diğer bir değişle kimliğin sayısal ispatıdır. Elektronik kimlik belgesi ispatıdır. Elektronik kimlik belgesi ile birlikte kişiye ait açık anahtar ve ile birlikte kişiye ait açık anahtar ve gizli anahtar belirlenir.gizli anahtar belirlenir.

4.5. SET VE SSL4.5. SET VE SSL

SSL (Secure Sockets Layer), ağ SSL (Secure Sockets Layer), ağ üzerindeki web uygulamalarında üzerindeki web uygulamalarında güvenli bilgi aktarımının temini için, güvenli bilgi aktarımının temini için, "Netscape" firması tarafından "Netscape" firması tarafından geliştirilmiş bir program katmanıdır. geliştirilmiş bir program katmanıdır.

Burada, bilgi iletiminin güvenliği, Burada, bilgi iletiminin güvenliği, uygulama programı ile TCP/IP uygulama programı ile TCP/IP katmanları arasındaki bir program katmanları arasındaki bir program katmanında sağlanmaktadır. SSL, katmanında sağlanmaktadır. SSL, web sunucularına, bir modül olarak web sunucularına, bir modül olarak yüklenir ve böylece web sunucuları yüklenir ve böylece web sunucuları güvenli erişime uygun hale gelir.güvenli erişime uygun hale gelir.

SSL, hem istemci (bilgi alan) hem de SSL, hem istemci (bilgi alan) hem de sunucu (bilgi gönderen) bilgisayarda sunucu (bilgi gönderen) bilgisayarda bir doğrulama (authentication, iki bir doğrulama (authentication, iki bilgisayarın karşılıklı olarak birbirini bilgisayarın karşılıklı olarak birbirini tanıması) mekanizması kullanır. tanıması) mekanizması kullanır. Böylece, bilginin doğru Böylece, bilginin doğru bilgisayardan geldiği ve doğru bilgisayardan geldiği ve doğru bilgisayara gittiği teyit edilir.bilgisayara gittiği teyit edilir.

SSL, web sunucusunu tanımak için, SSL, web sunucusunu tanımak için, dijital olarak imzalanan sertifikalar dijital olarak imzalanan sertifikalar kullanır. Sertifika, aslında, o kullanır. Sertifika, aslında, o organizasyon hakkında bazı bilgiler organizasyon hakkında bazı bilgiler içeren bir veri dosyasıdır. Aynı içeren bir veri dosyasıdır. Aynı zamanda da, kuruluşun açık-kapalı zamanda da, kuruluşun açık-kapalı anahtar çiftinin "açık" anahtarı da anahtar çiftinin "açık" anahtarı da sertifika içinde yer alır. sertifika içinde yer alır.

Sunucu sertifikası da, o sunucuyu Sunucu sertifikası da, o sunucuyu işleten kuruma ait bilgiler içeren bir işleten kuruma ait bilgiler içeren bir sertifikadır. Sertifikalar, "güvenilir" sertifikadır. Sertifikalar, "güvenilir" sertifika kuruluşları tarafından sertifika kuruluşları tarafından dağıtılır. İstemci bilgisayar, SSL dağıtılır. İstemci bilgisayar, SSL destekleyen bir sunucuya bağlandığı destekleyen bir sunucuya bağlandığı anda, doğrulama işlemi başlar. anda, doğrulama işlemi başlar. İstemci, kendi açık anahtarını İstemci, kendi açık anahtarını sunucuya gönderir. sunucuya gönderir.

Sunucu ise, bu anahtarı kullanarak Sunucu ise, bu anahtarı kullanarak şifrelediği bir mesajı istemciye geri şifrelediği bir mesajı istemciye geri gönderir. Bir sonraki adımda istemci gönderir. Bir sonraki adımda istemci sadece kendinde olan kapalı sadece kendinde olan kapalı (private) anahtarı kullanarak gelen (private) anahtarı kullanarak gelen şifreli mesajı çözer ve sunucuya geri şifreli mesajı çözer ve sunucuya geri gönderir. gönderir.

Mesajı alan sunucu ise, bunu Mesajı alan sunucu ise, bunu kendisinin gönderdiği orijinal mesaj kendisinin gönderdiği orijinal mesaj ile karşılaştırır ve eğer iki mesaj ile karşılaştırır ve eğer iki mesaj "aynı" ise "doğrulama" işlemi "aynı" ise "doğrulama" işlemi başarıyla tamamlanmıştır ve sunucu başarıyla tamamlanmıştır ve sunucu bu noktadan itibaren "doğru bu noktadan itibaren "doğru bilgisayarla/kişiyle" iletişimde bilgisayarla/kişiyle" iletişimde olduğunu anlar. olduğunu anlar.

Daha sonra sunucu istemciye o an Daha sonra sunucu istemciye o an gerçekleşen web oturumunda gerçekleşen web oturumunda kullanılacak tüm önemli anahtarları kullanılacak tüm önemli anahtarları gönderir ve güvenli iletişim başlar. gönderir ve güvenli iletişim başlar.

Anahtarlar üretilirken kullanılan bazı Anahtarlar üretilirken kullanılan bazı popüler algoritmalar olarak, DES popüler algoritmalar olarak, DES (Data Encryption Standard), RSA, (Data Encryption Standard), RSA, IDEA verilebilir. Bunlardan RSA'nın IDEA verilebilir. Bunlardan RSA'nın RC4 algoritması (128 bit şifreleme RC4 algoritması (128 bit şifreleme olarak) Netscape ve Internet olarak) Netscape ve Internet Explorer'da da kullanılan bir Explorer'da da kullanılan bir algoritadır.algoritadır.

SET (secure Electronic Transaction), SET (secure Electronic Transaction), elektronik ticarette, internet elektronik ticarette, internet üzerinde güvenli bilgi aktarımını üzerinde güvenli bilgi aktarımını sağlamak amacıyla aralarında VISA, sağlamak amacıyla aralarında VISA, MasterCard ve IBM'in de olduğu MasterCard ve IBM'in de olduğu kuruluşlar tarafından geliştirilen bir kuruluşlar tarafından geliştirilen bir protokoldür. protokoldür.

SET, özellikle on-line (gerçek SET, özellikle on-line (gerçek zamanda) kredi kartı bilgileri iletimi zamanda) kredi kartı bilgileri iletimi için geliştirilmiş bir standarttır. SET, için geliştirilmiş bir standarttır. SET, kredi kartı ile yapılan online kredi kartı ile yapılan online ödemelerde, bilgilerin internet ödemelerde, bilgilerin internet üzerinden aktarımında gizlilik ve üzerinden aktarımında gizlilik ve güvenlik entegrasyonunu sağlar. güvenlik entegrasyonunu sağlar.

SET protokolü sadece müşteri ile SET protokolü sadece müşteri ile online mağaza ve kredi kartı şirketi online mağaza ve kredi kartı şirketi arasındaki ödeme fazını şifreler.SET arasındaki ödeme fazını şifreler.SET ile, ödeme işlemine taraf olan ile, ödeme işlemine taraf olan herkes, birbirlerini tanırlar (teşhis herkes, birbirlerini tanırlar (teşhis ederler, authentication) ve bu ederler, authentication) ve bu ispatlanabilir .ispatlanabilir .

"Tanıma" işlemi, SSL'dekine benzer "Tanıma" işlemi, SSL'dekine benzer bir dijital sertifikasyon sistemi ile bir dijital sertifikasyon sistemi ile yapılır. Yani, ödeme fazına dahil yapılır. Yani, ödeme fazına dahil bütün taraflar kendi kimliklerini bütün taraflar kendi kimliklerini belirten dijital bir sertifika kullanır.belirten dijital bir sertifika kullanır.

4.6. GÜVENLİĞİN 4.6. GÜVENLİĞİN ÖNEMİÖNEMİ

Elektronik ticaretin gelişmesinin en Elektronik ticaretin gelişmesinin en önemli öğelerinden biri bu ortamda önemli öğelerinden biri bu ortamda gönderilen bilginin güvenliği gönderilen bilginin güvenliği konusudur. Elektronik ticaretin konusudur. Elektronik ticaretin geliştirilmesi için, Internet geliştirilmesi için, Internet ortamında gerçekleştirilen her türlü ortamında gerçekleştirilen her türlü iletişime yalnızca işleme taraf iletişime yalnızca işleme taraf olanlarca erişilebilmesinde ısrar olanlarca erişilebilmesinde ısrar etmek gerekmektedir. etmek gerekmektedir.

Bu garanti sağlanmadan gerekli Bu garanti sağlanmadan gerekli güven ortamı yaratılamayacak, güven ortamı yaratılamayacak, dolayısıyla elektronik ticaret dolayısıyla elektronik ticaret gelişemeyecektir. Özellikle İnternet gelişemeyecektir. Özellikle İnternet gibi açık sistemlerin kullanılması gibi açık sistemlerin kullanılması suretiyle yapılan elektronik suretiyle yapılan elektronik işlemlerde tüketici ve diğer işlemlerde tüketici ve diğer kullanıcılar açısından en önemli kullanıcılar açısından en önemli konular şunlardır;konular şunlardır;

· Altyapıda yer alan ağ hizmetlerinin · Altyapıda yer alan ağ hizmetlerinin güvenliği,güvenliği,· Hukuki işlemlerin güvenlikli olması· Hukuki işlemlerin güvenlikli olması· Hem işlemler hem de taraflar · Hem işlemler hem de taraflar hakkındaki bilgilerin doğrulanması.hakkındaki bilgilerin doğrulanması.

Global enformasyon altyapısı Global enformasyon altyapısı tehlikeden uzak ve güvenilir tehlikeden uzak ve güvenilir olmalıdır. Eğer kullanıcılar olmalıdır. Eğer kullanıcılar internetin, haberleşmelerinin ve internetin, haberleşmelerinin ve verilerinin istenmeyen kişilerce elde verilerinin istenmeyen kişilerce elde edilmesi yada değiştirilmesi edilmesi yada değiştirilmesi konusunda güvenli olduğundan emin konusunda güvenli olduğundan emin olmazlarsa, elektronik ticaretin olmazlarsa, elektronik ticaretin gelişimi de başarılı olmayacaktır. gelişimi de başarılı olmayacaktır.

Dolayısıyla, güvenli bir enformasyon Dolayısıyla, güvenli bir enformasyon altyapısı şunları gerektirir; altyapısı şunları gerektirir;

· Güvenilir bir iletişim ağı,· Güvenilir bir iletişim ağı,

· Bu ağlara saldırılardan enformasyon · Bu ağlara saldırılardan enformasyon sistemlerini korumak için, etkili sistemlerini korumak için, etkili araçlar,araçlar,

· İstenmeyen yetkisiz kişilerin · İstenmeyen yetkisiz kişilerin kullanımından elektronik kullanımından elektronik enformasyonun güvenli bir şekilde enformasyonun güvenli bir şekilde korunmasını sağlamak,korunmasını sağlamak,

· Sistemlerini ve verilerini nasıl · Sistemlerini ve verilerini nasıl koruyacağını bilen iyi eğitimli koruyacağını bilen iyi eğitimli personel.personel.

Tehlikelerden uzak ve güvenilir bir Tehlikelerden uzak ve güvenilir bir global enformasyon altyapısı, global enformasyon altyapısı, şifreleme, doğruluğunu tasdik şifreleme, doğruluğunu tasdik (authentication), şifreleme kontrolü, (authentication), şifreleme kontrolü, güvenlik duvarı (firewall) gibi bir güvenlik duvarı (firewall) gibi bir dizi teknolojinin etkin ve tutarlı dizi teknolojinin etkin ve tutarlı kullanımını gerektirir. kullanımını gerektirir.

İnternette dijital imzayı destekleyen İnternette dijital imzayı destekleyen güvenilir onay hizmetlerinin gelişimi güvenilir onay hizmetlerinin gelişimi özel bir önem taşımaktadır. Hem özel bir önem taşımaktadır. Hem imzalar hem de güvenli kullanım imzalar hem de güvenli kullanım şifreleme ile ilgili anahtarların şifreleme ile ilgili anahtarların kullanımına bağlıdır.kullanımına bağlıdır.

4.7. ELEKTRONİK 4.7. ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ TİCARETTE BİLGİ

GÜVENLİĞİ TERİMLERİ GÜVENLİĞİ TERİMLERİ  Açık Anahtar (public key):Açık Anahtar (public key): Açık Açık

anahtarlı bir kriptografik yöntem anahtarlı bir kriptografik yöntem (algoritma) kullanan bir kullanıcının (algoritma) kullanan bir kullanıcının kendisine ait olan iki anahtarından kendisine ait olan iki anahtarından kamuya açık olanı.kamuya açık olanı.

Açık Anahtar Altyapısı-AAA (Public Açık Anahtar Altyapısı-AAA (Public Key Infrastructure-PKI ):Key Infrastructure-PKI ): Bilgi Bilgi iletişiminde açık anahtarlı iletişiminde açık anahtarlı kriptografinin yaygın ve güvenli olarak kriptografinin yaygın ve güvenli olarak kullanılabilmesini sağlamaya yarayan kullanılabilmesini sağlamaya yarayan ve birbirleriyle eşgüdüm içinde çalışan ve birbirleriyle eşgüdüm içinde çalışan anahtar üretimi, anahtar yönetimi, anahtar üretimi, anahtar yönetimi, onay kurumu, sayısal noterlik, zaman onay kurumu, sayısal noterlik, zaman damgası gibi hizmetlerin tümü.damgası gibi hizmetlerin tümü.

Açık Anahtarlı Kriptografi Açık Anahtarlı Kriptografi (Public Key Cryptography):(Public Key Cryptography): Her Her kullanıcıya, sürekli kullanım için biri kullanıcıya, sürekli kullanım için biri açık diğeri gizli iki anahtarın açık diğeri gizli iki anahtarın verildiği şifreleme/şifre çözme verildiği şifreleme/şifre çözme yöntemlerinin tümü. Asimetrik yöntemlerinin tümü. Asimetrik kriptografi ya da çift anahtarlı kriptografi ya da çift anahtarlı kriptografi adını da alır.kriptografi adını da alır.

Açık Bilgisayar Ağı (Open Açık Bilgisayar Ağı (Open Computer Network):Computer Network): İsteyen İsteyen herhangi bir bilgisayar kullanıcısının herhangi bir bilgisayar kullanıcısının bağlanabileceği ve diğer kişilerle bağlanabileceği ve diğer kişilerle bilgisayar üzerinden iletişim bilgisayar üzerinden iletişim kurabileceği, herkese açık elektronik kurabileceği, herkese açık elektronik iletişim ortamı. Örnek: Internet.iletişim ortamı. Örnek: Internet.

Anahtar (Key):Anahtar (Key): Şifreleme ve şifre Şifreleme ve şifre çözme sırasında kullanılan sayı dizisi.çözme sırasında kullanılan sayı dizisi.

Anahtar Üretimi (Key Anahtar Üretimi (Key Generation):Generation): Açık anahtarlı Açık anahtarlı kriptografide, her kullanıcının kriptografide, her kullanıcının açık/gizli anahtar çiftinin, kullanılan açık/gizli anahtar çiftinin, kullanılan kriptografik yönteme bağlı kriptografik yönteme bağlı matematiksel işlemlerle hazırlanması.matematiksel işlemlerle hazırlanması.

Anahtar Yönetimi (Key Anahtar Yönetimi (Key Management):Management): Açık anahtarlı Açık anahtarlı kriptografide her kullanıcıya farklı kriptografide her kullanıcıya farklı anahtar çiftleri verilmesi, anahtar çiftleri verilmesi, kullanıcıların açık anahtarlarının kullanıcıların açık anahtarlarının herkesin ulaşımına açık olarak herkesin ulaşımına açık olarak saklanması ve kullanıcıların gizli saklanması ve kullanıcıların gizli anahtarlarının mutlak gizliliğinin anahtarlarının mutlak gizliliğinin sağlanmasından sorumlu düzen.sağlanmasından sorumlu düzen.

Anahtarı Bulan Kurum-ABK (Key Anahtarı Bulan Kurum-ABK (Key Recovery Agency-KRA):Recovery Agency-KRA): Yasal Yasal erişime yardımcı olmak amacıyla erişime yardımcı olmak amacıyla kurulan ve yargının gerektirdiği kurulan ve yargının gerektirdiği durumlarda, zan altındaki kişinin durumlarda, zan altındaki kişinin gizli anahtarının matematiksel gizli anahtarının matematiksel yöntemlerle elde edilmesini sağlayan yöntemlerle elde edilmesini sağlayan kurum. kurum.

Basit Bölüm (Simple Segment):Basit Bölüm (Simple Segment): Hiçbir sınıflandırmaya ihtiyacı olmayan Hiçbir sınıflandırmaya ihtiyacı olmayan bölüm. (Anlamı sabit ve açık olan bölüm)bölüm. (Anlamı sabit ve açık olan bölüm)

Basit Veri Elemanı (Simple data Basit Veri Elemanı (Simple data element):element): Tek bir değer taşıyan veri Tek bir değer taşıyan veri elemanı.elemanı.

Bilgi Bütünlüğü (Message Bilgi Bütünlüğü (Message Integrity):Integrity): Bilginin saklanması veya Bilginin saklanması veya açık/kapalı iletişim ağlarından iletimi açık/kapalı iletişim ağlarından iletimi sırasında içerik açısından herhangi sırasında içerik açısından herhangi bir değişime uğratılmamış olması, bir değişime uğratılmamış olması, özgün halinde korunması.özgün halinde korunması.

Bilgi Güvenliği (Information Bilgi Güvenliği (Information Security): Bilginin, Security): Bilginin, I) kime ait olduğu belirlenmiş,I) kime ait olduğu belirlenmiş,II) bütünlüğü korunarak, ve II) bütünlüğü korunarak, ve III) gizliliği sağlanmış olarak iletimi III) gizliliği sağlanmış olarak iletimi ve saklanması.ve saklanması.

Bölüm Adı (Segment Name):Bölüm Adı (Segment Name): Doğal dilde bir ya da daha çok Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri bölümü kavramının sözcük ile veri bölümü kavramının tanımlanması.tanımlanması.

Bölüm Kodu (Segment Code):Bölüm Kodu (Segment Code): Bölüm rehberinde tanımlandığı Bölüm rehberinde tanımlandığı şekilde, her bölümü tek olarak şekilde, her bölümü tek olarak gösteren kod.gösteren kod.

Bölüm Rehberi (Segment Bölüm Rehberi (Segment directory):directory): Tanımlandırılmış, Tanımlandırılmış, isimlendirilmiş bölümler listesi.isimlendirilmiş bölümler listesi.

Çift Anahtarlı Kriptografi Çift Anahtarlı Kriptografi (Double Key Cryptography): (Double Key Cryptography): Açık Açık anahtarlı kriptografi veya asimetrik anahtarlı kriptografi veya asimetrik kriptografi kriptografi

Doküman (Document):Doküman (Document): Bir verinin Bir verinin üzerine kayıt edildiği, insan ya da makine üzerine kayıt edildiği, insan ya da makine tarafından okunabilen, (değişmez) veri tarafından okunabilen, (değişmez) veri taşıyıcı.taşıyıcı.

Elektronik Kimlik Belgesi-EKB Elektronik Kimlik Belgesi-EKB (Digital Certificate):(Digital Certificate): Onay kurumunun Onay kurumunun hazırladığı ve sayısal olarak imzaladığı, hazırladığı ve sayısal olarak imzaladığı, hangi açık anahtarın hangi kişiye ait hangi açık anahtarın hangi kişiye ait olduğunu gösteren belge.olduğunu gösteren belge.

Elektronik Veri Değişimi-EVD Elektronik Veri Değişimi-EVD (Electronic Data Interchange-(Electronic Data Interchange-EDI):EDI): Standart bir formda yazılmış Standart bir formda yazılmış olan bilgilerin bilgisayarlar arasında olan bilgilerin bilgisayarlar arasında aktarımı ve otomatik olarak aktarımı ve otomatik olarak yorumlanıp işlenebilmesi.yorumlanıp işlenebilmesi.

Elektronik Veri Değişimi Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange):(Electronic Data Interchange): Standart bir yapıda bilgisayardan - Standart bir yapıda bilgisayardan - bilgisayara veri (ticari) transferi.bilgisayara veri (ticari) transferi.

Erişim (Access):Erişim (Access): Herhangi bir sistemi Herhangi bir sistemi kullanmaya başlama, örneğin bir kullanmaya başlama, örneğin bir elektronik ticaret sistemine bilgisayar elektronik ticaret sistemine bilgisayar üzerinden bağlanarak iletişim kurma.üzerinden bağlanarak iletişim kurma.

EVD Kurumu (EDI Association):EVD Kurumu (EDI Association): Bir ülkede EVD kullanımını Bir ülkede EVD kullanımını düzenleyen kuruluş, örneğin, düzenleyen kuruluş, örneğin, ABD'deki EDIA, Avustralya'daki ABD'deki EDIA, Avustralya'daki EDICA, Kanada'daki EDICC veya EDICA, Kanada'daki EDICC veya Yeni Zelanda'daki EDIANZ.Yeni Zelanda'daki EDIANZ.

EVD Servis Sunucusu (EDI EVD Servis Sunucusu (EDI Server):Server): Bir EVD servisinin Bir EVD servisinin merkezinde olan bilgisayar sistemi.merkezinde olan bilgisayar sistemi.

Gizli -Özel, Kişisel- Anahtar Gizli -Özel, Kişisel- Anahtar (Private Key):(Private Key): Açık anahtarlı Açık anahtarlı kriptografi kullanan bir kullanıcının, kriptografi kullanan bir kullanıcının, kendisine ait olan iki anahtarından kendisine ait olan iki anahtarından gizli tutulanı.gizli tutulanı.

Gizlilik (Privacy):Gizlilik (Privacy): İletişim kuran iki İletişim kuran iki taraf arasındaki yazışmaların üçüncü taraf arasındaki yazışmaların üçüncü kişilerden gizli tutulması, veya bir kişilerden gizli tutulması, veya bir kişiye ait bilgilerin kendisi dışında kişiye ait bilgilerin kendisi dışında herkesten gizli tutulması.herkesten gizli tutulması.

Kanal (Channel):Kanal (Channel): Bilginin bir Bilginin bir kullanıcıdan diğerine iletimi için kullanıcıdan diğerine iletimi için gereken fiziksel iletişim ortamı, gereken fiziksel iletişim ortamı, örneğin, bilgisayar bağlantısı, örneğin, bilgisayar bağlantısı, telefon kablosu, radyolink ve uydu telefon kablosu, radyolink ve uydu üzerinden diğer kullanıcıya ulaşan üzerinden diğer kullanıcıya ulaşan bağlantının tümü.bağlantının tümü.

Kapalı Bilgisayar Ağı (Closed Kapalı Bilgisayar Ağı (Closed Computer Network):Computer Network): Kullanıcılarından biri olmak için Kullanıcılarından biri olmak için belirli koşulların sağlanması belirli koşulların sağlanması gerektiği, herkese açık olmayan gerektiği, herkese açık olmayan bilgisayar ağları. Örnek: Bankalar ve bilgisayar ağları. Örnek: Bankalar ve bankamatikler arasındaki bağlantı.bankamatikler arasındaki bağlantı.

Kimlik Belirleme (Authentication):Kimlik Belirleme (Authentication): Herhangi bir servisi almak isteyen Herhangi bir servisi almak isteyen birinin, gerçekten de kendi iddia ettiği birinin, gerçekten de kendi iddia ettiği kişi olduğunun belirlenmesi.kişi olduğunun belirlenmesi.

Kod (Code):Kod (Code):a) Bilginin kısaltılarak kayıt edildiği ya a) Bilginin kısaltılarak kayıt edildiği ya da tanımlandığı karakter dizisida tanımlandığı karakter dizisib) Bilgisayarın tanıyacağı formda özel b) Bilgisayarın tanıyacağı formda özel semboller kullanılarak bilginin semboller kullanılarak bilginin gösterilmesi ya da tanımlanması. gösterilmesi ya da tanımlanması.

Kriptografik Algoritma Kriptografik Algoritma (Cryptographic Algorithm):(Cryptographic Algorithm): Şifreleme / şifre çözmede kullanılan Şifreleme / şifre çözmede kullanılan belirli bir yöntemin ayrıntılı içeriği, bu belirli bir yöntemin ayrıntılı içeriği, bu içeriğin matematiksel adımları.içeriğin matematiksel adımları.

Kriptoloji (Cryptology):Kriptoloji (Cryptology): Güvenli bilgi Güvenli bilgi iletişimi ve/veya saklanması için iletişimi ve/veya saklanması için sifreleme ve sifre çözme yöntemleri sifreleme ve sifre çözme yöntemleri türeten, geliştiren, inceleyen bilim dalı.türeten, geliştiren, inceleyen bilim dalı.

Mesaj Çizeneği (Message Mesaj Çizeneği (Message Diagram):Diagram): Bir mesaj içindeki bölüm Bir mesaj içindeki bölüm dizisinin grafiksel gösterimi.dizisinin grafiksel gösterimi.

Mesaj Kodu (Message Code):Mesaj Kodu (Message Code): Mesaj tipini tanımlayan ve tek olan Mesaj tipini tanımlayan ve tek olan alfabetik referans (isim).alfabetik referans (isim).

Mesaj Rehberi (Message Mesaj Rehberi (Message Directory):Directory): İsimlendirilmiş, İsimlendirilmiş, tanımlandırılmış ve tarif edilmiş tanımlandırılmış ve tarif edilmiş mesaj tiplerinin listesi.mesaj tiplerinin listesi.

Mesaj Tipi (Message Type):Mesaj Tipi (Message Type): Belirlenmış işlem tipi için ihtiyaçları Belirlenmış işlem tipi için ihtiyaçları kapsayan, tanımlanmış ve kapsayan, tanımlanmış ve planlanmış veri kümesi (seti).planlanmış veri kümesi (seti).

Mesaj (Message):Mesaj (Message): Bilgiyi taşımak Bilgiyi taşımak üzere planlanmış sıralı (düzenli) üzere planlanmış sıralı (düzenli) karakter serisikarakter serisi

Onay Kurumu-OK (Certifying Onay Kurumu-OK (Certifying Authority-CA):Authority-CA): Kişilerin kimliğini Kişilerin kimliğini güvenli olarak belirleyip elektronik güvenli olarak belirleyip elektronik kimlik belgelerini hazırlayan ve kimlik belgelerini hazırlayan ve anahtar yönetimini sağlayan kuruluş.anahtar yönetimini sağlayan kuruluş.

Sayısal İmza (Digital Signature):Sayısal İmza (Digital Signature): Elektronik ortamdaki yazışmalara Elektronik ortamdaki yazışmalara eklenen, yazıyı gönderenin kimliğini eklenen, yazıyı gönderenin kimliğini ve gönderilen yazının iletim ve gönderilen yazının iletim sırasında bozulmadığını kanıtlamaya sırasında bozulmadığını kanıtlamaya yarayan bölüm. yarayan bölüm.

Sayısal Noter (Digital Notary):Sayısal Noter (Digital Notary): Bilgisayar ağlarında iletilen bilgileri Bilgisayar ağlarında iletilen bilgileri tarafların isteği ile saklayıp, tarafların isteği ile saklayıp, kendisine başvurulduğunda kendisine başvurulduğunda belgeleyebilen kuruluş.belgeleyebilen kuruluş.

Tek Anahtarlı Kriptografi (Single Tek Anahtarlı Kriptografi (Single Key Cryptography):Key Cryptography): Şifreleme ve Şifreleme ve şifre çözme için aynı anahtarı şifre çözme için aynı anahtarı kullanan kriptografik yöntemlerin kullanan kriptografik yöntemlerin tümü. Simetrik kriptografi veya gizli tümü. Simetrik kriptografi veya gizli anahtarlı kriptografi adını da alır. anahtarlı kriptografi adını da alır.

UN/EDIFACT :UN/EDIFACT : Mesaj rehberinde Mesaj rehberinde belirlendiği düzende sıralı bölümler belirlendiği düzende sıralı bölümler kümesi.kümesi.

Veri Elemanı Adı (Data element Veri Elemanı Adı (Data element name):name): Doğal dilde bir ya da daha Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri elemanı çok sözcük ile veri elemanı kavramının tanımlanması.kavramının tanımlanması.

Veri Elemanı Niteliği (Data Element Veri Elemanı Niteliği (Data Element Attribute):Attribute): Veri elemanının tanımlanmış Veri elemanının tanımlanmış özelliğiözelliği

Veri Elemanı Rehberi (Data Element Veri Elemanı Rehberi (Data Element Directory):Directory): Tanımlanmış, Tanımlanmış, isimlendirilmiş veri elemanı isimlendirilmiş veri elemanı niteliklerinin, uygun veri elemanı niteliklerinin, uygun veri elemanı değerinin nasıl simgeleneceğine ilişkin değerinin nasıl simgeleneceğine ilişkin spesificasyonları içeren liste.spesificasyonları içeren liste.

Veri Elemanı:Veri Elemanı: Verinin, tanımlamak, Verinin, tanımlamak, değer göstermek için özellikleri değer göstermek için özellikleri belirlenmiş bir birimi.belirlenmiş bir birimi.

Veri:Veri: Bilginin, iletişim, yorum, ya da Bilginin, iletişim, yorum, ya da işlem için uygun olarak formülize işlem için uygun olarak formülize edilmiş şekilde gösterilmesiedilmiş şekilde gösterilmesi

Yasal Erişim ( Lawful Access):Yasal Erişim ( Lawful Access): Devletin, açık anahtarlı bir Devletin, açık anahtarlı bir kriptografik algoritma kullananların kriptografik algoritma kullananların gizli anahtarlarına, yasaların gizli anahtarlarına, yasaların gerektirdiği durumlarda ve yargı gerektirdiği durumlarda ve yargı kararıyla ulaşabilme yetkisi.kararıyla ulaşabilme yetkisi.

Zaman Damgası (Time Stamp):Zaman Damgası (Time Stamp): Bilgisayar ağlarında iletilen Bilgisayar ağlarında iletilen mesajlara eklenen ve mesajın mesajlara eklenen ve mesajın yazıldığı zamanı güvenli olarak yazıldığı zamanı güvenli olarak belgeleyen damga. belgeleyen damga.

5.BÖLÜM- E-TİCARETİN 5.BÖLÜM- E-TİCARETİN GELİŞİM SÜRECİ, GELİŞİM SÜRECİ,

GELECEĞİ VE SAYISAL GELECEĞİ VE SAYISAL VERİLERVERİLER

Elektronik ticaretin gelişim sürecini Elektronik ticaretin gelişim sürecini ve geleceğini ele alırken, ve geleceğini ele alırken, araştırmaların büyük bir bölümünü araştırmaların büyük bir bölümünü internet ve bağlı teknolojileriyle internet ve bağlı teknolojileriyle açıklamakta fayda vardır. E-Ticaretin açıklamakta fayda vardır. E-Ticaretin şirketler tarafından yoğun olarak şirketler tarafından yoğun olarak kullanılmaya başlaması 1996 yılına kullanılmaya başlaması 1996 yılına rastlamaktadır. rastlamaktadır.

Daha önceleri yürütülen e-ticaret Daha önceleri yürütülen e-ticaret faaliyetleri, şirket içi (intranet) ya da faaliyetleri, şirket içi (intranet) ya da şirket ile diğer bir grup arası şirket ile diğer bir grup arası (extranet) ağlar üzerinden, EDI (extranet) ağlar üzerinden, EDI kullanılarak yapılan e-ticarettir. Bu kullanılarak yapılan e-ticarettir. Bu tür e-ticaret üçüncü kişilere kapalı e-tür e-ticaret üçüncü kişilere kapalı e-ticaret şeklidir. ticaret şeklidir.

EDI, 1990'lı yılların ortalarında ABD EDI, 1990'lı yılların ortalarında ABD ve Avrupa'da yoğun olarak ve Avrupa'da yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Dünya kullanılmaya başlanmıştır. Dünya Bankası'nca 1995 yılında yapılan bir Bankası'nca 1995 yılında yapılan bir araştırmada, Avrupa'da EDI kullanan araştırmada, Avrupa'da EDI kullanan şirketlerin sayısının 30 bini bulduğu şirketlerin sayısının 30 bini bulduğu tespit edilmiştir. tespit edilmiştir.

Internet üzerinden yapılan e-ticaret Internet üzerinden yapılan e-ticaret ise, EDI'den farklı olarak, yalnız ise, EDI'den farklı olarak, yalnız belirli üretici, sağlayıcı, dağıtıcıları belirli üretici, sağlayıcı, dağıtıcıları bir araya getirmeyip, Internet bir araya getirmeyip, Internet erişimi olan her bir kullanıcıya eşit erişimi olan her bir kullanıcıya eşit fırsatlar yaratabilmektedir.fırsatlar yaratabilmektedir.

1989 yılında bulunan "world wide 1989 yılında bulunan "world wide web (www) html dili" (standart web (www) html dili" (standart kodlama sistemi) ve daha önce kodlama sistemi) ve daha önce 1980'lerin ortalarında geliştirilen 1980'lerin ortalarında geliştirilen TCP/IP transfer protokolü, TCP/IP transfer protokolü, bilgisayarların açık ağlarda, ya da bilgisayarların açık ağlarda, ya da daha iyi bilinen adıyla "Internet" daha iyi bilinen adıyla "Internet" üzerinde birbirleri ile iletişime üzerinde birbirleri ile iletişime geçmesini sağlamıştır. geçmesini sağlamıştır.

Daha sonra, tarama, sınıflandırma Daha sonra, tarama, sınıflandırma araçları, hızlı işlemciler, uydular, araçları, hızlı işlemciler, uydular, optik kablolar vb. gibi bilgisayar ve optik kablolar vb. gibi bilgisayar ve iletişim teknolojilerinde sağlanan iletişim teknolojilerinde sağlanan diğer gelişmeler, söz konusu iletişimi diğer gelişmeler, söz konusu iletişimi önceden öngörülemeyen boyutlara önceden öngörülemeyen boyutlara taşımıştır. taşımıştır.

1992 yılında 1 milyon olan host 1992 yılında 1 milyon olan host (sunucu) bilgisayar sayısının, 1997 (sunucu) bilgisayar sayısının, 1997 yılında 20 milyon olduğu, 2001 yılında 20 milyon olduğu, 2001 yılında ise 110 milyon olacağı tahmin yılında ise 110 milyon olacağı tahmin edilmektedir. Internet kullanıcı edilmektedir. Internet kullanıcı sayısının ise 2001 yılında 300 milyon sayısının ise 2001 yılında 300 milyon olması beklenmektedir. olması beklenmektedir.

E-ticaretin gelişim sürecinin, doğal E-ticaretin gelişim sürecinin, doğal olarak, Internet'in gelişimine paralel olarak, Internet'in gelişimine paralel olduğu gözlenmektedir. Çünkü, e-olduğu gözlenmektedir. Çünkü, e-ticaret kavramı; herkese açık ticaret kavramı; herkese açık elektronik ağ üzerinden elektronik ağ üzerinden gerçekleştirilen ticari faaliyetleri gerçekleştirilen ticari faaliyetleri ifade etmektedir. ifade etmektedir.

Toplam e-ticaretin, 1997 yılında Toplam e-ticaretin, 1997 yılında tahmin edilen 26 milyar USD'lık tahmin edilen 26 milyar USD'lık seviyesinden, 2001 yılında 330 seviyesinden, 2001 yılında 330 milyar USD ve 2005 yılında da 1 milyar USD ve 2005 yılında da 1 trilyon USD seviyesine yükselmesi trilyon USD seviyesine yükselmesi beklenmektedir. beklenmektedir. 

Ancak bu konudaki sayısal verilerin Ancak bu konudaki sayısal verilerin ne ölçüde güvenilir olduğu da sürekli ne ölçüde güvenilir olduğu da sürekli sorgulanmaktadır. Çünkü sorgulanmaktadır. Çünkü kimilerinde ön çalışmalar kimilerinde ön çalışmalar yapılmasına rağmen, hiçbir OECD yapılmasına rağmen, hiçbir OECD ülkesinin resmi istatistik birimleri, ülkesinin resmi istatistik birimleri, henüz e-ticaret üzerine, istatistik henüz e-ticaret üzerine, istatistik derlememekte ya da veri derlememekte ya da veri toplamamaktadır. toplamamaktadır.

Sayısal veriler, ya e-ticaret ile Sayısal veriler, ya e-ticaret ile uğraşan firmaların, ya pazar uğraşan firmaların, ya pazar araştırması yapan kuruluşların ya da araştırması yapan kuruluşların ya da danışmanlık firmalarının danışmanlık firmalarının açıklamalarına dayanmaktadır.açıklamalarına dayanmaktadır.

E-ticaretin gelişimi, Internet E-ticaretin gelişimi, Internet kullanımının yaygınlaşmasına bağlı kullanımının yaygınlaşmasına bağlı olduğuna göre, Internet kullanım olduğuna göre, Internet kullanım istatistiklerinin de bilinmesinde yarar istatistiklerinin de bilinmesinde yarar vardır. Aralık 1997-Haziran 1998 vardır. Aralık 1997-Haziran 1998 döneminde yapılan ve bazı ülkelerdeki döneminde yapılan ve bazı ülkelerdeki Internet kullanıcı sayısını kapsayan bir Internet kullanıcı sayısını kapsayan bir araştırmanın sonuçları araştırmanın sonuçları Şekil 1Şekil 1'de 'de görülmektedir:görülmektedir:

Kaynak: http://www.headcountcom.com

Türkiye'de ise, 1997 yılında yapılan Türkiye'de ise, 1997 yılında yapılan bir çalışmaya göre toplam bilgisayar bir çalışmaya göre toplam bilgisayar sayısı 1,18 milyon, modem sayısı ise sayısı 1,18 milyon, modem sayısı ise 310 bindir. Modemlerin tamamının 310 bindir. Modemlerin tamamının Internet bağlantısı için kullanıldığı Internet bağlantısı için kullanıldığı varsayımıyla, Internet kullanıcı varsayımıyla, Internet kullanıcı sayısının yaklaşık 300 bin olduğu sayısının yaklaşık 300 bin olduğu tahmin edilmektedir. tahmin edilmektedir.

E-Ticaretin kıtalar arasındaki E-Ticaretin kıtalar arasındaki dağılımına bakıldığında ABD'nin dağılımına bakıldığında ABD'nin ağırlıklı olarak, e-ticareti ağırlıklı olarak, e-ticareti uyguladığını görmekteyiz. ABD'yi uyguladığını görmekteyiz. ABD'yi sırasıyla Avrupa, Asya ve Diğer sırasıyla Avrupa, Asya ve Diğer kıtalar takip etmektedir.kıtalar takip etmektedir.

Kaynak: NUA ANALYSIS, http://www.nua.ie

Internet kullanıcılarında olduğu gibi, Internet kullanıcılarında olduğu gibi, "Internet host" olarak adlandırılan açık ağ "Internet host" olarak adlandırılan açık ağ erişimli server sayısındaki gelişmeler de erişimli server sayısındaki gelişmeler de dikkat çekicidir. Internet hostları, esas dikkat çekicidir. Internet hostları, esas olarak şirketlerin Internet ortamına açık olarak şirketlerin Internet ortamına açık bilgisayarları olabileceği gibi, kamu bilgisayarları olabileceği gibi, kamu kurumlarının bilgi içeren serverları ya da kurumlarının bilgi içeren serverları ya da Internet tarama makineleri de Internet tarama makineleri de olabilmektedir. olabilmektedir.

Internet ve BT teknolojilerindeki Internet ve BT teknolojilerindeki benzersiz gelişmelerin, Sanayi benzersiz gelişmelerin, Sanayi devrimi'nden bu yana insanlığın devrimi'nden bu yana insanlığın yaşadığı en önemli aşama olduğuna yaşadığı en önemli aşama olduğuna inanılmakta, rakamlar da bu inancı inanılmakta, rakamlar da bu inancı desteklemektedir. desteklemektedir.

Büyüme rekorları kıran ABD Büyüme rekorları kıran ABD ekonomisini diğer ülke ekonomileri ekonomisini diğer ülke ekonomileri de takip etmektedir. Forbes de takip etmektedir. Forbes rakamlarına göre, Forbes 500 rakamlarına göre, Forbes 500 listesindeki şirketlerin geçen yıl listesindeki şirketlerin geçen yıl içinde karları %26 oranında arttığı içinde karları %26 oranında arttığı görülmüştür. görülmüştür.

Bu verimlilik patlamasında bilişim Bu verimlilik patlamasında bilişim teknolojileri ve e-ticaretin büyük teknolojileri ve e-ticaretin büyük payı bulunmaktadır. Internet'in en payı bulunmaktadır. Internet'in en önemli etkisinin şirketler arası e-önemli etkisinin şirketler arası e-ticarette(Business to Business-B2B) ticarette(Business to Business-B2B) ortaya çıkacağı tahmin edilmektedir. ortaya çıkacağı tahmin edilmektedir.

GartnerGroup tahminlerine göre GartnerGroup tahminlerine göre şirketler arası e-ticaret, 2003 yılında şirketler arası e-ticaret, 2003 yılında ABD'de 4 trilyon dolarlık bir ABD'de 4 trilyon dolarlık bir büyüklüğe ulaşacaktır. Aynı yıl büyüklüğe ulaşacaktır. Aynı yıl ABD'deki tüketicilerin online ABD'deki tüketicilerin online alışverişleri ise 400 milyar dolar alışverişleri ise 400 milyar dolar civarında kalacaktır.civarında kalacaktır.

Gartner Group'a göre, dünya Gartner Group'a göre, dünya çapında, 1999 yılında 145 Milyar çapında, 1999 yılında 145 Milyar Dolar olan işletmeden-işletmeye Dolar olan işletmeden-işletmeye elektronik ticaret hacmi, 2004 elektronik ticaret hacmi, 2004 yılında 7.29 Trilyon Dolar'a çıkacağı yılında 7.29 Trilyon Dolar'a çıkacağı tahmin edilmektedir. tahmin edilmektedir.

Avrupa'da işletmeden-işletmeye Avrupa'da işletmeden-işletmeye pazarının 1999'da 31.8 Milyar Dolar pazarının 1999'da 31.8 Milyar Dolar olan hacminin 2004 yılında 2.34 olan hacminin 2004 yılında 2.34 Trilyon Dolar'a yükseleceği tahmin Trilyon Dolar'a yükseleceği tahmin edilmektedir.edilmektedir.

Forrester Research Inc. (Nasdaq: Forrester Research Inc. (Nasdaq: FORR) göre ise, US işletmeden-FORR) göre ise, US işletmeden-işletmeye e-ticaret pazarının işletmeye e-ticaret pazarının 2004’te 2.7 Trilyon Dolara 2004’te 2.7 Trilyon Dolara yükseleceği tahmin edilmektedir. yükseleceği tahmin edilmektedir.

Bu gelişme, e-ticaret yönetiminde yeni Bu gelişme, e-ticaret yönetiminde yeni modeller, teklif ve öneri sistemleri, açık modeller, teklif ve öneri sistemleri, açık arttırmalar gibi yöntemlerle e-arttırmalar gibi yöntemlerle e-pazaryeri’nin daha da pazaryeri’nin daha da geliştirilmesiyle hızlandırılacaktır. geliştirilmesiyle hızlandırılacaktır. Forrester, e-marketyerlerinin (e-Forrester, e-marketyerlerinin (e-marketplace) 2004’e online marketplace) 2004’e online ticaretin % 53’ünü ele ticaretin % 53’ünü ele geçireceğini tahmin etmektedir. geçireceğini tahmin etmektedir.

Geçen yıl işlem sayısında liderliği Geçen yıl işlem sayısında liderliği tüm işlemlerin %63'ü ile Kuzey tüm işlemlerin %63'ü ile Kuzey Amerika almaktadır. Dünyanın diğer Amerika almaktadır. Dünyanın diğer bölgelerinin de işletmeden-işletmeye bölgelerinin de işletmeden-işletmeye e-ticarete ciddi yaklaşmaları ile bu e-ticarete ciddi yaklaşmaları ile bu oranın %39'a gerileyeceği tahmin oranın %39'a gerileyeceği tahmin edilmektedir.edilmektedir.

Ayrıca Asya-Pasifik bölgesinin de büyük Ayrıca Asya-Pasifik bölgesinin de büyük bir atak yapacağı ve geçen yıl 9.2 Milyar bir atak yapacağı ve geçen yıl 9.2 Milyar Dolar olan işletmeden-işletmeye e-ticaret Dolar olan işletmeden-işletmeye e-ticaret hacminin 2004 yılında 992 Milyar dolara hacminin 2004 yılında 992 Milyar dolara erişeceği tahmin edilmektedir. Latin erişeceği tahmin edilmektedir. Latin Amerika'nın da çok geride kalmayarak Amerika'nın da çok geride kalmayarak 1999'da 1 Milyar Dolar olan işletmeden-1999'da 1 Milyar Dolar olan işletmeden-işletmeye e-ticaret hacmini 2004 yılında işletmeye e-ticaret hacmini 2004 yılında 124 Milyar Dolar'a çıkartacağı tahmin 124 Milyar Dolar'a çıkartacağı tahmin edilmektedir.edilmektedir.

B2B sektörü içersindeki satıcıların B2B sektörü içersindeki satıcıların hangi harcamaları yapacağı ve hangi harcamaları yapacağı ve öncelikli maliyet kesintilerini sert öncelikli maliyet kesintilerini sert ekonomik koşullara göre ekonomik koşullara göre değiştirdikleri yeni işletme değiştirdikleri yeni işletme manzaralarını yeniden gözden manzaralarını yeniden gözden geçirmeleri gerekmektedir. geçirmeleri gerekmektedir.

Satıcılar için iyi bir haber , maliyet Satıcılar için iyi bir haber , maliyet kesintilerinin ve proseslerin kesintilerinin ve proseslerin verimliliğini arttırabilecek B2B verimliliğini arttırabilecek B2B teklifleri için ihtiyaç olduğudur. teklifleri için ihtiyaç olduğudur. Bununla beraber teknolojinin gerçek Bununla beraber teknolojinin gerçek olarak ne derece başaracağı ile ilgili olarak ne derece başaracağı ile ilgili olarak beklentiler, beklenilenden çok olarak beklentiler, beklenilenden çok daha az gösterişli olmuştur. daha az gösterişli olmuştur.

İnternet günümüz teknolojisinin İnternet günümüz teknolojisinin ulaştığı ve her geçen gün gelişen ulaştığı ve her geçen gün gelişen iletişim ve bilgi transferinin iletişim ve bilgi transferinin sağlandığı evrensel network sağlandığı evrensel network ortamıdır. önümüzdeki yıllarda her ortamıdır. önümüzdeki yıllarda her türlü ekonomik-sosyal ilişkinin online türlü ekonomik-sosyal ilişkinin online hizmet kapsamında yer alacağı bir hizmet kapsamında yer alacağı bir gerçektir. gerçektir.

Dünya’da internet her ülkenin Dünya’da internet her ülkenin telekomünikasyon hatları üzerinden telekomünikasyon hatları üzerinden sağlanan ve çıkış istasyonlarına bağlı sağlanan ve çıkış istasyonlarına bağlı servis sağlayıcısı noktaları ile servis sağlayıcısı noktaları ile sağlanmaktadır. Her internet sağlanmaktadır. Her internet kullanıcısı internet ağına geçiş kullanıcısı internet ağına geçiş yapmak için bir servis sunucusunun yapmak için bir servis sunucusunun hizmetinden faydalanmak hizmetinden faydalanmak zorundadır. zorundadır.

Gelişen teknoloji ile birlikte Gelişen teknoloji ile birlikte televizyon benzeri cihazlarla da televizyon benzeri cihazlarla da internet’e ulaşım sağlanarak, daha internet’e ulaşım sağlanarak, daha geniş bir tabana yayılacağı geniş bir tabana yayılacağı planlanmaktadır. Bu yaygın iletişim planlanmaktadır. Bu yaygın iletişim ağı, küresel pazar ekonomisini de ağı, küresel pazar ekonomisini de beraberinde oluşturmaktadır. beraberinde oluşturmaktadır.

Günümüz rekabet koşullarında Günümüz rekabet koşullarında birçok kurum, kendini Internet’te birçok kurum, kendini Internet’te tanıtmaktadır. Bazı kurumlar e- tanıtmaktadır. Bazı kurumlar e- ticarete yönelik çözümler üzerine ticarete yönelik çözümler üzerine gitmekte, bazıları da sadece tanıtım gitmekte, bazıları da sadece tanıtım yolunu seçmektedir. Web sitelerinde yolunu seçmektedir. Web sitelerinde görsel zenginlik esastır. görsel zenginlik esastır.

Görsel zenginliğin en önemli getirisi, Görsel zenginliğin en önemli getirisi, rekabette öne geçmek, marka bağımlılığı rekabette öne geçmek, marka bağımlılığı yaratmak ve tanıtım sayfalarına ziyaret yaratmak ve tanıtım sayfalarına ziyaret sıklığıdır.sıklığıdır.Dünyada internetin ilk adımı ABD’deki Dünyada internetin ilk adımı ABD’deki ordu içi bir proje olan Arpanet’le 1970 ordu içi bir proje olan Arpanet’le 1970 yılında atıldı. 1970’lerde internet hızla yılında atıldı. 1970’lerde internet hızla gelişti, elektronik posta kavramı ortaya gelişti, elektronik posta kavramı ortaya çıktı.çıktı.

Alan adları ilk olarak 1984 yılında Alan adları ilk olarak 1984 yılında kullanılmaya başlandı. Dünyada kullanılmaya başlandı. Dünyada internet patlamasının yaşandığı yıllar internet patlamasının yaşandığı yıllar 1990’lar oldu. www’nin (World Wide 1990’lar oldu. www’nin (World Wide Web)oluşması ile 1994’te web sitesi Web)oluşması ile 1994’te web sitesi sayısı 10 bine ulaştı. Yine 1994’te sayısı 10 bine ulaştı. Yine 1994’te internette ilk reklam yayına girdi. internette ilk reklam yayına girdi.

6. TÜRKİYE’DE E-6. TÜRKİYE’DE E-TİCARETTİCARET

Yurt dışında artık kavram olarak e-Yurt dışında artık kavram olarak e-ticaret sözcüğü artık terk edilmeye ticaret sözcüğü artık terk edilmeye başlandı. Bunun yerine elektronik iş başlandı. Bunun yerine elektronik iş hatta ve hatta eEkonomi veya digital hatta ve hatta eEkonomi veya digital ekonomi sözcükleri kullanılmaya ekonomi sözcükleri kullanılmaya başlandı. başlandı.

Son dönemde açık bilgisayar ağları yani Son dönemde açık bilgisayar ağları yani internet üzerinden tüketiciye yönelik bilgi, internet üzerinden tüketiciye yönelik bilgi, ürün ve hizmet pazarlama ve satışı ile ürün ve hizmet pazarlama ve satışı ile destek verilmesi ticari kurumlar ve destek verilmesi ticari kurumlar ve müşterileri veya tedarikçileri arası ticari müşterileri veya tedarikçileri arası ticari ve lojistik iletişim öyle boyutlara ulaştı ki, ve lojistik iletişim öyle boyutlara ulaştı ki, devletinde bu tabloya aktif bir şekilde devletinde bu tabloya aktif bir şekilde katılımı ile e-Ekonomi adlı yeni bir devrim katılımı ile e-Ekonomi adlı yeni bir devrim yaşanıyor. yaşanıyor.

Bu sanayi devriminden sonra Bu sanayi devriminden sonra dünyayı etkileyen yepyeni bir dünyayı etkileyen yepyeni bir devrim, yeni bir çalışma ve daha da devrim, yeni bir çalışma ve daha da önemlisi yaşama şekli. Aslında e-önemlisi yaşama şekli. Aslında e-Ekonomi devriminin önümüzdeki Ekonomi devriminin önümüzdeki dönemde iş ve özel yaşamımızı ne dönemde iş ve özel yaşamımızı ne kadar etkileyebileceğini hiç birimiz kadar etkileyebileceğini hiç birimiz tahmin edemiyoruz. tahmin edemiyoruz.

Bunu tahmin etmek, 1950’li yıllarda Bunu tahmin etmek, 1950’li yıllarda IBM firması başkanlarından birinin IBM firması başkanlarından birinin dünyadaki bilgisayar ihtiyacı 5’i dünyadaki bilgisayar ihtiyacı 5’i geçmez tahmininin yanlışlığı kadar geçmez tahmininin yanlışlığı kadar büyük olur kanaatindeyim.Çünkü bu büyük olur kanaatindeyim.Çünkü bu öyle bir etki-tepki ki bir anda öyle bir etki-tepki ki bir anda sonuçları çığ gibi büyüyüveriyor.sonuçları çığ gibi büyüyüveriyor.

Tüm bu nedenlerle bu eEkonomi Tüm bu nedenlerle bu eEkonomi dalgasının içinde olmamak ülke dalgasının içinde olmamak ülke açısından büyük bir rekabetçi açısından büyük bir rekabetçi dezavantaj haline geliyor. E-dezavantaj haline geliyor. E-Ekonomiye geç kalmak, sanayi Ekonomiye geç kalmak, sanayi devrimine gaç kalmaktan daha da devrimine gaç kalmaktan daha da korkunç. korkunç.

Tüm dünyada her geçen saniye bu Tüm dünyada her geçen saniye bu konuda yeni bir gelişme oluyor. ABD konuda yeni bir gelişme oluyor. ABD ülke olarak bunun başını çekiyor ve ülke olarak bunun başını çekiyor ve bunu ülkelerarası rekebetçi avantaj bunu ülkelerarası rekebetçi avantaj olarak kullanıyor. ABD’nin son bir olarak kullanıyor. ABD’nin son bir kaç senedir enflasyonsuz kaç senedir enflasyonsuz büyüyebilmesinin altında yatan büyüyebilmesinin altında yatan gerçek e-iş olgusu. gerçek e-iş olgusu.

Bill Clinton tarafından istenen bir Bill Clinton tarafından istenen bir araştırmanın sonuçlarına göre e-iş araştırmanın sonuçlarına göre e-iş olmasa ABD 1997 yılı enflasyonu olmasa ABD 1997 yılı enflasyonu sonuçlanan %2 yerine %3.1 sonuçlanan %2 yerine %3.1 olabilirdi. Bu çok önemli bir sonuç. olabilirdi. Bu çok önemli bir sonuç.

Çünkü verimliliği artırmaya yönelik Çünkü verimliliği artırmaya yönelik konvansiyonel yöntemlerle yapılan konvansiyonel yöntemlerle yapılan çalışmalar bu ülkelerde artık öyle bir çalışmalar bu ülkelerde artık öyle bir noktaya gelmiştiki ek bir fayda noktaya gelmiştiki ek bir fayda sağlanamıyordu. E-iş ile yeniden sağlanamıyordu. E-iş ile yeniden verimlilik artışı yapmak ve verimlilik artışı yapmak ve üretkenliği artırmak mümkün oldu.üretkenliği artırmak mümkün oldu.

Bu tip kazançlar ancak devletin de e-Bu tip kazançlar ancak devletin de e-ekonominin içinde yer alması ile ekonominin içinde yer alması ile mümkün oluyor. Dünyada buna mümkün oluyor. Dünyada buna yönelik bir sürü başarılı örnek yönelik bir sürü başarılı örnek göstermek mümkün, bu örnekler göstermek mümkün, bu örnekler kısaca:kısaca:

Devlet satınalmasının elektronik Devlet satınalmasının elektronik ortama kaymasıortama kayması

Akıllı kentler Akıllı kentler

Vatandaş memnuniyetini artırmaya Vatandaş memnuniyetini artırmaya yönelik girişimler olarak yönelik girişimler olarak özetlenebilir. Bu da neden e-ticaret özetlenebilir. Bu da neden e-ticaret sözcüğünün kısır kaldığının bir sözcüğünün kısır kaldığının bir göstergesi, çünkü artık işin içinde göstergesi, çünkü artık işin içinde devlet de var.devlet de var.

Türkiye henüz bu konuda emekleme Türkiye henüz bu konuda emekleme aşamasında. Çünkü e-ticarete aşamasında. Çünkü e-ticarete yönelik örnekler parmakla sayılır yönelik örnekler parmakla sayılır nicelikte. Migros, Paşabahçe, THY, nicelikte. Migros, Paşabahçe, THY, Superonline alışveriş merkezi, Teba Superonline alışveriş merkezi, Teba Market ve bazı bankacılık Market ve bazı bankacılık uygulamaları gibi uygulamalar var. uygulamaları gibi uygulamalar var.

Oysa eticaret asıl işten işe Oysa eticaret asıl işten işe uygulamalarda ortaya çıkıyor. Tüm uygulamalarda ortaya çıkıyor. Tüm dünyada işten işe e-ticaret pazarı dünyada işten işe e-ticaret pazarı işten tüketiciye olan pazarın en az 4-işten tüketiciye olan pazarın en az 4-5 kat fazlası Forrester Research’ün 5 kat fazlası Forrester Research’ün tahmini 2002 yılı için 327 milyar$. tahmini 2002 yılı için 327 milyar$. OECD tahminlerine göre ise işten işe OECD tahminlerine göre ise işten işe e-ticaret hacmi 2002 yılında 1 e-ticaret hacmi 2002 yılında 1 trilyon$ olacak.trilyon$ olacak.

Henüz Türkiye’de işten işe e-ticaret Henüz Türkiye’de işten işe e-ticaret uygulaması örnekleri olmadığı gibi uygulaması örnekleri olmadığı gibi devlette henüz e-ekonominin önemi devlette henüz e-ekonominin önemi anlamış görünmüyor. Çünkü henüz anlamış görünmüyor. Çünkü henüz devlet eEkonomide yok veya katılımı devlet eEkonomide yok veya katılımı çok düşük seviyede. çok düşük seviyede.

Devlet ile ilgili sadece Gümrük Devlet ile ilgili sadece Gümrük Müsteşarlığının Bilge projesi Müsteşarlığının Bilge projesi (Elektronik Veri Değişimi projesi) ve (Elektronik Veri Değişimi projesi) ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünde yürütülen internet Müdürlüğünde yürütülen internet üzerinde çalışma projelerini üzerinde çalışma projelerini gösterebiliriz.gösterebiliriz.

Herkese düşen yapılacak bir şeyler Herkese düşen yapılacak bir şeyler var. Bu herkesi üç gruba ayırırsak:var. Bu herkesi üç gruba ayırırsak:

DevletDevlet E-iş konusunda çalışan veya E-iş konusunda çalışan veya

çalışmayı planlayan şirketlerçalışmayı planlayan şirketler Özel sektörÖzel sektör

Devlete düşenler neler?Devlete düşenler neler?

A. Devletin e-ekonomiyi A. Devletin e-ekonomiyi destekleyici bazı çabalarda destekleyici bazı çabalarda bulunması, somut adımlar atmasıbulunması, somut adımlar atması

Altyapı çalışmaları yapmasıAltyapı çalışmaları yapması

İnternete erişim hızının İnternete erişim hızının artırılması ve artırılması ve internetin internetin yaygınlaştırılmasıyaygınlaştırılması

İnternete erişimin ucuzlatılmasıİnternete erişimin ucuzlatılması

Bilgisayar kullanımının özendirilmesi, Bilgisayar kullanımının özendirilmesi, bilgisayar okur yazarlık seviyesinin bilgisayar okur yazarlık seviyesinin artırılmasıartırılması

Düzenleyici kararlar almasıDüzenleyici kararlar alması

Güvenlik – gizlilik, elektronik imzaGüvenlik – gizlilik, elektronik imza

Elektronik noter, elektronik Elektronik noter, elektronik şözleşmeşözleşme

Tüketiciyi koruma kanunu, telif Tüketiciyi koruma kanunu, telif hakları kanunuhakları kanunu

Diğer tüm kanun ve mevzuatın elden Diğer tüm kanun ve mevzuatın elden geçmesigeçmesi

B. Bu konuda kamuoyu oluşturması, B. Bu konuda kamuoyu oluşturması, halkı bilgilendirmesihalkı bilgilendirmesi

C. KENDİSİ KULLANICI OLMASIC. KENDİSİ KULLANICI OLMASI

Devlet satın alması mutlaka e-ticarete Devlet satın alması mutlaka e-ticarete kaymalı. Tüm dünyada bu konuda büyük kaymalı. Tüm dünyada bu konuda büyük tasarruflar sağlanıyor.tasarruflar sağlanıyor.

E-ekonomiye kendi içinde altyapı E-ekonomiye kendi içinde altyapı oluşturmak. Backoffice veya arkaplan oluşturmak. Backoffice veya arkaplan sistemleri dediğimiz muhasebe, stok, sistemleri dediğimiz muhasebe, stok, üretim gibi uygulamaları veri tabanı üretim gibi uygulamaları veri tabanı kullanır ve entegre çalışır hale getirmek. kullanır ve entegre çalışır hale getirmek.

Daha da iyisi ERP sistemleri Daha da iyisi ERP sistemleri kullanmak. Zira e-ticaret projeleri kullanmak. Zira e-ticaret projeleri ancak arka plan sistemlerle tam ancak arka plan sistemlerle tam entegre çalıştıkları zaman başarılı entegre çalıştıkları zaman başarılı olabiliyorlar.olabiliyorlar.

Şirketlerle ve devlet kurumları arası Şirketlerle ve devlet kurumları arası ticari ve lojistik iletişim elektronik ticari ve lojistik iletişim elektronik ortama kaymalıortama kaymalı

Devlet – Vatandaş ilişkisinde vatandaşın Devlet – Vatandaş ilişkisinde vatandaşın devlet ile muhatap olduğu tüm devlet ile muhatap olduğu tüm adımlarda e-iş kullanımı, vatandaş adımlarda e-iş kullanımı, vatandaş memnuniyetimemnuniyeti

Self-servisSelf-servis Kişiye özelKişiye özel HızlıHızlı Zaman ve yer sınırı olmayanZaman ve yer sınırı olmayan ŞeffafŞeffaf

internet uygulamaları ile mümkün internet uygulamaları ile mümkün olabilir.olabilir.

Danışmanlık alması – Bu bir değişim Danışmanlık alması – Bu bir değişim süreci. Başarı için değişimi yönetmek süreci. Başarı için değişimi yönetmek çok önemli. İş modeli danışmanlığı çok önemli. İş modeli danışmanlığı önemli.önemli.

Risk alması, Yatırım yapması, Önder Risk alması, Yatırım yapması, Önder olmaya çalışmasıolmaya çalışması

Bize Düşenler neler? (E-iş Bize Düşenler neler? (E-iş konusunda çalışan ve çalışmayı konusunda çalışan ve çalışmayı planlayan şirketler)planlayan şirketler)

Yatırım yapmakYatırım yapmak

Dürüst olmak ama emeğinin hakkını Dürüst olmak ama emeğinin hakkını da istemekda istemek

Eğitici ve yönlendirici olmak (Gerek Eğitici ve yönlendirici olmak (Gerek devleti gerekse özel sektörü)devleti gerekse özel sektörü)

Lobi faaliyetleri ile devletin bu Lobi faaliyetleri ile devletin bu konuda yukarıda sayılan adımları konuda yukarıda sayılan adımları atmasında etken rol almakatmasında etken rol almak

Tüm dünyayı iyi takip edip, Tüm dünyayı iyi takip edip, ülkemizin durumunu da ülkemizin durumunu da sentezleyerek doğru ve başarılabilir sentezleyerek doğru ve başarılabilir çözümleri önermek ve arkasında çözümleri önermek ve arkasında durmak durmak

Bunlar işten işe e-iş uygulamaları Bunlar işten işe e-iş uygulamaları olabilir:olabilir:

Müşteri İlişkileri yönetimi (CRM)Müşteri İlişkileri yönetimi (CRM)

Tedarik Zinciri Yönetimi (SCM)Tedarik Zinciri Yönetimi (SCM)

Bayi extranetleri Bayi extranetleri Veya işten tüketiciye e-iş uygulamaları Veya işten tüketiciye e-iş uygulamaları

olabilirolabilir

Birebir pazarlamaBirebir pazarlama

İnternet katalog satışİnternet katalog satış

Devletin e-ticareti destekleyici Devletin e-ticareti destekleyici anlamda yapacağı çalışmalarda bilfiil anlamda yapacağı çalışmalarda bilfiil görev almak, destek vermek görev almak, destek vermek

Değişim sürecini yönetebilmek için Değişim sürecini yönetebilmek için yetiler kazanmak ve bu konuda yetiler kazanmak ve bu konuda danışmanlık vermek. Bu çok danışmanlık vermek. Bu çok önemli…önemli…

Özel Sektöre Düşenler (Özellikle Özel Sektöre Düşenler (Özellikle de yöneticilerine)de yöneticilerine)

Önümüzdeki dönemde globalleşen Önümüzdeki dönemde globalleşen dünyada rekabetçi ortamda ayakta dünyada rekabetçi ortamda ayakta durabilmenin tek yolunun e-iş durabilmenin tek yolunun e-iş olduğu gerçeğini bir an önce olduğu gerçeğini bir an önce kavrayıp, bu yönde adımlar atmak, kavrayıp, bu yönde adımlar atmak, strateji belirlemek ve uygulamakstrateji belirlemek ve uygulamak

Dünyayı ve gelişmeleri yakından Dünyayı ve gelişmeleri yakından takip etmek, araştırmacı olmak.takip etmek, araştırmacı olmak.

Bekle-gör yaklaşımının ne kadar Bekle-gör yaklaşımının ne kadar yanlış olduğunu biran önce anlamakyanlış olduğunu biran önce anlamak

Yatırım yapmak, risk almakYatırım yapmak, risk almak

İlk olmaya çalışmak İlk olmaya çalışmak

Bunun bir değişim süreci olduğunu Bunun bir değişim süreci olduğunu anlayarak, bu değişimi yönetmeye anlayarak, bu değişimi yönetmeye çalışmak danışmanlık almakçalışmak danışmanlık almak

E-iş’e alt yapı olabilecek E-iş’e alt yapı olabilecek uygulamaları oturtmak (ERP gibi). uygulamaları oturtmak (ERP gibi). Backoffice veya arkaplan sistemleri Backoffice veya arkaplan sistemleri dediğimiz muhasebe, stok, üretim dediğimiz muhasebe, stok, üretim gibi uygulamaları veri tabanı kullanır gibi uygulamaları veri tabanı kullanır ve entegre çalışır hale getirmek. ve entegre çalışır hale getirmek.

Daha da iyisi bunların entegre Daha da iyisi bunların entegre çalıştığı standart ERP sistemleri çalıştığı standart ERP sistemleri kullanmak. Zira e-ticaret projeleri kullanmak. Zira e-ticaret projeleri ancak arka plan sistemlerle tam ancak arka plan sistemlerle tam entegre çalıştıkları zaman başarılı entegre çalıştıkları zaman başarılı olabiliyorlar.olabiliyorlar.

Lobi oluşturmak, devleti itelemek. E-Lobi oluşturmak, devleti itelemek. E-iş uygulamaları yapıp, kullanarak iş uygulamaları yapıp, kullanarak Türkiye’de bu konuda altyapı Türkiye’de bu konuda altyapı oluşturulmasına gerek fikir oluşturulmasına gerek fikir anlamında gerekse lobi oluşturma anlamında gerekse lobi oluşturma şeklinde destek vermek.şeklinde destek vermek.

Türkiye’de elektronik ticaret henüz Türkiye’de elektronik ticaret henüz gelişme aşamasındadır, ancak büyük gelişme aşamasındadır, ancak büyük bir potansiyel olduğu konusunda bir potansiyel olduğu konusunda firmalar arasında bir görüş birliği firmalar arasında bir görüş birliği vardır. vardır.

Bu potansiyele ulaşmak için hızlı ve Bu potansiyele ulaşmak için hızlı ve yaygın internet alt yapısı yaygın internet alt yapısı gereksiniminden başlayan, bilgisayar gereksiniminden başlayan, bilgisayar sayısının azlığını ve güvenliğini sayısının azlığını ve güvenliğini kapsayan ve standartların kapsayan ve standartların oturmasına kadar giden bir çok oturmasına kadar giden bir çok engelin aşılması gerekmektedir. engelin aşılması gerekmektedir.

Ülkemiz de, 1998’den sonra bazı Ülkemiz de, 1998’den sonra bazı büyük alışveriş merkezleri internet büyük alışveriş merkezleri internet üzerinde satış mağazaları açmışlar, üzerinde satış mağazaları açmışlar, ayrıca kurumlara ve bireysel ayrıca kurumlara ve bireysel girişimcilere elektronik dükkan (e-girişimcilere elektronik dükkan (e-dükkan) kiralayan servis sağlayıcılar dükkan) kiralayan servis sağlayıcılar ortaya çıkmaya başlamıştır. ortaya çıkmaya başlamıştır.

Basın ve bankacılık alanlarında, Basın ve bankacılık alanlarında, konularında öncü niteliği olan bazı konularında öncü niteliği olan bazı kuruluşlar, e-ticaret alanında da kuruluşlar, e-ticaret alanında da yatırımlarını (2000’lerin başlarında) yatırımlarını (2000’lerin başlarında) hızlandırmışlardır.hızlandırmışlardır.

Ülkemizin mevcut durumuna bakıldığında Ülkemizin mevcut durumuna bakıldığında çok hızlı gelişen bir internet alt yapısı ( alt çok hızlı gelişen bir internet alt yapısı ( alt yapının yakın tarihlere kadar hiç olmayışı yapının yakın tarihlere kadar hiç olmayışı sayesinde ve gerek Türk Telekom’un sayesinde ve gerek Türk Telekom’un gerekse özel sektörün son 3-4 yıllık gerekse özel sektörün son 3-4 yıllık yatırımları itibariyle OECD ülkeleriyle yatırımları itibariyle OECD ülkeleriyle kıyaslandığında Avrupa’da en hızlı gelişim kıyaslandığında Avrupa’da en hızlı gelişim gösteren ülke Türkiye’ dir.) gösteren ülke Türkiye’ dir.)

İnternet dışı e-ticaret alt yapısının İnternet dışı e-ticaret alt yapısının olmayışı yüzünden tek şansımız olmayışı yüzünden tek şansımız internet üzerinden e-ticaret olarak internet üzerinden e-ticaret olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye son iki ortaya çıkmaktadır. Türkiye son iki yıl da inanılmaz gelişmeler yıl da inanılmaz gelişmeler kaydetmiş, alt yapısı “base band” kaydetmiş, alt yapısı “base band” kategorisinden “broad band” kategorisinden “broad band” kategorisine terfi etmiştir. kategorisine terfi etmiştir.

Yurt içi omurgası 2 Mbit den 155 Yurt içi omurgası 2 Mbit den 155 Mbite çıkar-tılmış ve yakın gelecekte Mbite çıkar-tılmış ve yakın gelecekte 2 Gbite çıkarılması için hazırlıklar 2 Gbite çıkarılması için hazırlıklar yapılmaktadır. ( ki bu 4 sene içinde yapılmaktadır. ( ki bu 4 sene içinde 1000 kez büyüme anlmına gelir.)1000 kez büyüme anlmına gelir.)

İnternet üzerinde elektronik bankacılık ve İnternet üzerinde elektronik bankacılık ve sanal marketler üzerinden on-line alışveriş sanal marketler üzerinden on-line alışveriş merkezi uygulamaları başta olmak üzere merkezi uygulamaları başta olmak üzere seyahat rezervasyonları, elektronik eşya seyahat rezervasyonları, elektronik eşya satışı vb. gibi konularda ciddi bir elektronik satışı vb. gibi konularda ciddi bir elektronik ticaret pazarının oluşmaya başlama ticaret pazarının oluşmaya başlama sinyalleri verdiğini söyleyebiliriz.sinyalleri verdiğini söyleyebiliriz.

SONUÇSONUÇ

İnternet ve elektronik ticaret, İnternet ve elektronik ticaret, önümüzdeki dönemde dünya önümüzdeki dönemde dünya ekonomisini ve biçimlerini ekonomisini ve biçimlerini şekillendirmeye devam edecektir. şekillendirmeye devam edecektir. Elektronik ticaretin gelişimi; Elektronik ticaretin gelişimi; hükümetlerin, özel sektörün ve hükümetlerin, özel sektörün ve kişilerin bu konuda daha bilgili kişilerin bu konuda daha bilgili olmasına bağlı olduğu olmasına bağlı olduğu görülmektedir. görülmektedir.

Bilgi aktarımının kamu idaresince Bilgi aktarımının kamu idaresince doğru olarak yapılması, gerekli doğru olarak yapılması, gerekli altyapıların süratle sağlanması ve bu altyapıların süratle sağlanması ve bu alanda tam olarak güvenin ve alanda tam olarak güvenin ve şekilsel açıklığın sağlanması şekilsel açıklığın sağlanması gerekmektedir. gerekmektedir.

E-Ticaretin klasik ticaretten çok E-Ticaretin klasik ticaretten çok daha hızlı ve maliyetleri asgari daha hızlı ve maliyetleri asgari seviyeye indiren bir araç olması seviyeye indiren bir araç olması önümüzdeki yıllarda daha çok önümüzdeki yıllarda daha çok firmanın e-ticaret kapsamına giren firmanın e-ticaret kapsamına giren işler yapmasına sebep olacaktır. işler yapmasına sebep olacaktır. 

E-Ticaretin pozitif etkilerinin gün E-Ticaretin pozitif etkilerinin gün geçtikçe artacağı, günümüze kadar geçtikçe artacağı, günümüze kadar hızla gelişen ve aynı hızla gelişmeye hızla gelişen ve aynı hızla gelişmeye devam eden, teknoloji çalışmaları devam eden, teknoloji çalışmaları garanti etmektedir. garanti etmektedir.

İnternetin bütün gelişiminin son 10 İnternetin bütün gelişiminin son 10 yıla içinde meydana geldiği dikkate yıla içinde meydana geldiği dikkate alınırsa, bu yeni ticaret alanın ne alınırsa, bu yeni ticaret alanın ne kadar hızlı geliştiği ve gelişmeye kadar hızlı geliştiği ve gelişmeye devam edeceği açıkça görülebilir. devam edeceği açıkça görülebilir. 

E-Ticareti etkin bir şekilde kullanan E-Ticareti etkin bir şekilde kullanan işletmeler yeni ticaret düzeninde işletmeler yeni ticaret düzeninde etkin bir rol oynayabileceklerdir. etkin bir rol oynayabileceklerdir. Tüm ticaret kollarının aksine, Tüm ticaret kollarının aksine, elektronik ticaretin maliyeti, elektronik ticaretin maliyeti, sağladığı imkanlara göre çok sağladığı imkanlara göre çok küçüktür. küçüktür.

Bazen bir web sitesi, bazen bir Bazen bir web sitesi, bazen bir telefon numarası tüm işletmenin tüm telefon numarası tüm işletmenin tüm katma değerlerinden daha büyük bir katma değerlerinden daha büyük bir değer oluşturabilir. E-Ticaretin değer oluşturabilir. E-Ticaretin uluslar arası alanda karmaşık iş uluslar arası alanda karmaşık iş yapılarını, iletişimi ve veri yapılarını, iletişimi ve veri depolamayı kolaylaştırması tüm depolamayı kolaylaştırması tüm işlerin hızlanmasına neden işlerin hızlanmasına neden olmaktadır. olmaktadır.

Pazarda KOBİ'lerin, büyük ölçekli Pazarda KOBİ'lerin, büyük ölçekli işletmelere karşı eşit avantajlara işletmelere karşı eşit avantajlara sahip olması beklenemez. Ancak bu sahip olması beklenemez. Ancak bu yeni pazarda bu mümkündür. E-yeni pazarda bu mümkündür. E-Ticaret KOBİ'lere ve kişilere büyük Ticaret KOBİ'lere ve kişilere büyük ölçekli işlemtmeler ile rekabet ölçekli işlemtmeler ile rekabet imkanı sağlamaktadır.imkanı sağlamaktadır.

E-Ticaret güçlü bir ticaret ortamı E-Ticaret güçlü bir ticaret ortamı olmasına karşın yeni bir ortamdır. olmasına karşın yeni bir ortamdır. Henüz dünyada elektronik ticaret alt Henüz dünyada elektronik ticaret alt yapısını oluşturabilmiş bir ülke yapısını oluşturabilmiş bir ülke bulunmamaktadır. bulunmamaktadır.

E-Ticaret teknolojileri sürekli E-Ticaret teknolojileri sürekli gelişmektedir ve buna paralel olarak gelişmektedir ve buna paralel olarak e-ticaretin sorunları da sürekli e-ticaretin sorunları da sürekli artmaktadır. E-Ticaretin artmaktadır. E-Ticaretin yaygınlaşması yeni hukuki sorunları yaygınlaşması yeni hukuki sorunları gündeme getirmiştir. Sosyal bir olgu gündeme getirmiştir. Sosyal bir olgu olarak da e-ticaretin önünde daha olarak da e-ticaretin önünde daha aşılması gereken birçok engel aşılması gereken birçok engel bulunmaktadır. bulunmaktadır.

Bilgi toplumu küreselleşme, Bilgi toplumu küreselleşme, dünyanın giderek küçülerek dünyanın giderek küçülerek ekonomik bir köy haline gelmesi, ekonomik bir köy haline gelmesi, sınırların ortadan kalkması ve sınırların ortadan kalkması ve benzer kavramlar her geçen gün benzer kavramlar her geçen gün daha fazla günlük konuşmalarımıza daha fazla günlük konuşmalarımıza girmektedir. girmektedir.

İşte bu kavramlardan biri olan “ İşte bu kavramlardan biri olan “ Elektronik Ticaret” değişen Elektronik Ticaret” değişen dünyanın gelişen en önemli dünyanın gelişen en önemli ekonomik ve sosyal araçlarından bir ekonomik ve sosyal araçlarından bir tanesidir. Son yıllardaki hızlı gelişimi tanesidir. Son yıllardaki hızlı gelişimi dikkate alındığında önümüzdeki dikkate alındığında önümüzdeki yıllarda büyük sekmeler yapacağı yıllarda büyük sekmeler yapacağı muhakkaktır. muhakkaktır.

Ancak bu hızlı gelişimin nasıl bir Ancak bu hızlı gelişimin nasıl bir yapıya dönüşeceğini kimsenin tam yapıya dönüşeceğini kimsenin tam olarak bilmediği de göz ardı olarak bilmediği de göz ardı edilmemelidir. edilmemelidir. Elektronik Ticaret, şirketlerin yeni Elektronik Ticaret, şirketlerin yeni pazarlara açılmasına yardım pazarlara açılmasına yardım etmektedir. etmektedir.

Bu yeni pazar, hayatlarının önemli bir Bu yeni pazar, hayatlarının önemli bir kısmında internet kullanan yüz kısmında internet kullanan yüz milyonlarca insandan oluşmaktadır ve milyonlarca insandan oluşmaktadır ve burada herhangi coğrafi bir sınır burada herhangi coğrafi bir sınır bulunmamaktadır. Ayrıca iletişim bulunmamaktadır. Ayrıca iletişim teknolojilerinin sağladığı hız, ucuzluk, teknolojilerinin sağladığı hız, ucuzluk, güven pazarlama stratejileri ile güven pazarlama stratejileri ile birleştiğinde ortaya müthiş bir potansiyel birleştiğinde ortaya müthiş bir potansiyel çıkacaktır.çıkacaktır.

Bu potansiyelin neler getireceğini Bu potansiyelin neler getireceğini şimdiden kestirmek güçtür. Ama şimdiden kestirmek güçtür. Ama şurası bir gerçektir ki, müspet şurası bir gerçektir ki, müspet getirilerinden faydalanabilmek için getirilerinden faydalanabilmek için hızlı değişmeyi de öğrenmemiz hızlı değişmeyi de öğrenmemiz gerekmektedir. Bu yapı içersinde var gerekmektedir. Bu yapı içersinde var olabilmenin yolu, kendimizi bu hızlı olabilmenin yolu, kendimizi bu hızlı değişikliklere adapte etmekten değişikliklere adapte etmekten geçmektedir.geçmektedir.

KAYNAKÇAKAYNAKÇA

AŞUT, MahirAŞUT, Mahir"Yeni Teknolojiler", BT/Haber, InterPro, "Yeni Teknolojiler", BT/Haber, InterPro, 200:50, Ocak 1999 200:50, Ocak 1999

ATEŞ, M.RaufATEŞ, M.Rauf"E-Ticaret Ne Getirecek?", Capital "E-Ticaret Ne Getirecek?", Capital Dergisi, Hürriyet Ofset, Kasım 1998Dergisi, Hürriyet Ofset, Kasım 1998

BOLAK, Halil DoğanBOLAK, Halil Doğan"Elektronik Ticaret: Ülkemizden İki "Elektronik Ticaret: Ülkemizden İki Örnek", Ticarette Etkinlik ve Elektronik Örnek", Ticarette Etkinlik ve Elektronik Ticaret Semineri Sitesi, Nisan 1998, Ticaret Semineri Sitesi, Nisan 1998,

CLINTON, William J.CLINTON, William J."Global Elektronik Ticaret", ALFA "Global Elektronik Ticaret", ALFA Yayınevi, İstanbul, Şubat 2000 Yayınevi, İstanbul, Şubat 2000

YÖRÜK, Murat AhmetYÖRÜK, Murat Ahmet"Elektronik Ticaret", "Elektronik Ticaret", http://www.http://www.mfamfa.gov.tr/.gov.tr/TurkceTurkce//grupegrupe//uesues//yorukyoruk..htmhtm , 2001 , 2001

WTO, World Trade OrganisationWTO, World Trade Organisationhttp://www.http://www.wtowto.org/.org/indexindex..htmhtm , 2001 , 2001

E-KOLAY.NETE-KOLAY.NET"Türkiye'de elektronik bankacılık","Türkiye'de elektronik bankacılık",http://www.http://www.ekolayekolay.net.net , , Ağustos 2001  Ağustos 2001

DÜZGÜN, SelimDÜZGÜN, Selim"E-Ticaret", 5mDergi, "E-Ticaret", 5mDergi, http://www.5mworld.comhttp://www.5mworld.com , Ağustos 2000 , Ağustos 2000

Dış Ticaret Müsteşarlığı Elektronik Dış Ticaret Müsteşarlığı Elektronik Ticaret Web SitesiTicaret Web Sitesi"Elektronik Ticaret Nedir?", "Elektronik Ticaret Nedir?", http://www.http://www.etkketkk.gov.tr.gov.tr , 2001 , 2001

SURFTURKEYSURFTURKEY"Elektronik Ticaret Genel Olarak", "Elektronik Ticaret Genel Olarak", http://www.http://www.surfturkeysurfturkey.net.net , 2001 , 2001

Gaffar Taşkın,Şenel KabakçıGaffar Taşkın,Şenel Kabakçı “e-ticaret” “e-ticaret” Yeni Çizgi Yayınları Yeni Çizgi Yayınları

www.e-ticaretmerkezi.netwww.e-ticaretmerkezi.net http:/www.e-ticaret.gov.trhttp:/www.e-ticaret.gov.tr