unidade escoitar e falar. ler e escribir … · escoitar e falar 7 o dragón e o ... lexemas e...

2

UNIDADE

16-21

222-37

338-53

454-69

572-87

688-103

7104-119

8120-135

9138-153

10154-169

11170-185

12186-201

Escoitar e falar 7

O dragón e o príncipe azul 8Comprensión do texto 9Vocabulario. Expresión 10

Escoitar e falar 23

O día que se foi o saxofón 24Comprensión do texto 25Vocabulario. Expresión 26

Escoitar e falar 39

Excalibur 40Comprensión do texto 41Vocabulario. Expresión 42

Escoitar e falar 55

Dúas descricións 56Comprensión do texto 57Vocabulario. Expresión 58

Escoitar e falar 73

A señora realidade 74Comprensión do texto 75Vocabulario. Expresión 76

Escoitar e falar 89

Fragmentos 90Comprensión do texto 91Vocabulario. Expresión 92

Escoitar e falar 105

Brancaflor 106Comprensión do texto 107Vocabulario. Expresión 108


Os Biosbardos 122Comprensión do texto 123Vocabulario. Expresión 124


Centro comercial Camelias: Zara 140Comprensión do texto 141Vocabulario. Expresión 142


Canción pra ir ao mar de pesca 156Comprensión do texto 157Vocabulario. Expresión 158


Positivas vibracións 172Comprensión do texto 173Vocabulario. Expresión 174


Ir por la 188Comprensión do texto 189Vocabulario. Expresión 190

Os tipos de textos. Textos da vida cotiá 111. O texto: concepto 112. Tipos de textos segundo o ámbito de uso 123. A carta persoal 124. O correo electrónico 135. As notas e os SMS 13Actividades de repaso 14

Textos dos medios de comunicación 271. Os medios de comunicación 272. O xornal 283. A noticia 29Actividades de repaso 30

As modalidades textuais (I) 431. A narración 432. O narrador 443. Os personaxes, o tempo e o espazo 45Actividades de repaso 46

As modalidades textuais (II) 591. A descrición: concepto e clases 592. A descrición: procedemento 603. A exposición 61Actividades de repaso 62

Os textos literarios 771. Concepto de texto literario 772. Os recursos estilísticos 783. Recursos de repetición 79Actividades de repaso 80

Os xéneros literarios 931. A narrativa 932. A lírica 943. O teatro 95Actividades de repaso 96

A narrativa: o conto e a lenda 1091. O conto. Conto popular e conto literario 1092. A lenda 1103. As lendas galegas 111Actividades de repaso 112

A narración en imaxes 1251. A banda deseñada 1252. Características da banda deseñada 126Actividades de repaso 128

A lírica 1431. Características da lírica 1432. Os versos 1443. A rima 145Actividades de repaso 146

Estrofas e poemas 1591. Concepto de estrofa 1592. O soneto 1603. O romance 161Actividades de repaso 162

O cancioneiro popular 1751. A literatura popular. As cantigas 1752. Tipos de cantigas 1763. As regueifas 177Actividades de repaso 178

O teatro 1911. O texto dramático 1912. Diálogo e monólogo. A representación 1923. Subxéneros dramáticos 193Actividades de repaso 194

ESCOITAR E FALAR. LER E ESCRIBIR COMUNICACIÓN / EDUCACIÓN LITERARIA

Avaliación de competencias, primeiro trimestre: unidades 1-4 70-71

Avaliación de competencias, segundo trimestre: unidades 5-8 136-137

Avaliación de competencias, terceiro trimestre: unidades 9-12 202-203Anexos 205-231

002-005-4S1LLLA (TRAMA 2011).00 9/3/11 13:46 Página 2

3

As linguas e as súas variedades 151. A linguaxe e as linguas 152. Diversidade lingüística en Europa e España 163. Os rexistros lingüísticos 17Actividades de repaso 18

A estrutura das palabras 311. Familias de palabras 312. Lexemas e morfemas 323. Formación de palabras 33Actividades de repaso 34

O substantivo e o artigo 471. Substantivo: concepto e clases 472. Xénero e número do substantivo 483. O artigo: concepto e clases 49Actividades de repaso 50

O adxectivo cualificativo 631. Concepto de adxectivo. O adxectivo cualificativo 632. Xénero, número e grao do adxectivo 643. Clases de adxectivos cualificativos 65Actividades de repaso 66

O adxectivo determinativo 811. Concepto de adxectivo determinativo 812. Adxectivos demostrativos e posesivos 823. Adxectivos numerais e indefinidos 83Actividades de repaso 84

O pronome (I) 971. Concepto e clases de pronomes 972. O pronome persoal. Pronomes tónicos 983. Uso do pronome persoal tónico 99Actividades de repaso 100

O pronome (II) 1131. O pronome persoal átono 1132. Colocación e uso do pronome átono 1143. Outros pronomes 115Actividades de repaso 116

O verbo 1291. Concepto de verbo 1292. As formas verbais. Raíz e desinencias 1293. O número e a persoa verbais 1304. As formas non persoais 1305. O tempo e o modo verbais 131Actividades de repaso 132

A conxugación verbal 1471. O modo indicativo 1472. O modo subxuntivo 1483. O modo imperativo 1484. Os verbos irregulares 149Actividades de repaso 150

As palabras invariables 1631. Os adverbios 1632. As preposicións e as conxuncións 165Actividades de repaso 166

A oración simple 1791. Suxeito e predicado 1792. Trazos básicos do suxeito 1803. Estrutura do predicado 181Actividades de repaso 182

As modalidades oracionais 1951. Oracións enunciativas 1952. Oracións dubitativas e desiderativas 196 3. Oracións exhortativas 1964. Oracións interrogativas e exclamativas 197Actividades de repaso 198

O alfabeto galego. Os dígrafos 19

Desenvolvemento de competenciasbásicas 20

Avaliación de coñecementos 21

O sistema vocálico 35 Desenvolvemento de competenciasbásicas 36






A sílaba. Sílaba tónica e sílaba átona 51

O acento gráfico nas palabras agudas 67

O acento gráfico nas palabras graves e esdrúxulas 85









Uso das letras b, v.Uso da letra h 101

Uso das letras s, x e c, z 117

Uso dos dígrafos ch, gu, nh 133

Uso dos dígrafos ll, qu, rr 151









O punto 167

A coma 183

Puntuación de diálogos 199

FUNCIONAMENTO DA LINGUA ORTOGRAFÍA ACTIVIDADES FINAIS

Avaliación de competencias, primeiro trimestre: unidades 1-4 70-71

Avaliación de competencias, segundo trimestre: unidades 5-8 136-137

Avaliación de competencias, terceiro trimestre: unidades 9-12 202-203Anexos 205-231


4

Cada unidade do Libro do alumno estrutúrase do seguinte xeito:

� Unha páxina de Presentación.

� Catro páxinas dedicadas a Escoitar e falar. Ler e escribir.

� Dous bloques de desenvolvemento de contidos:

� � Comunicación (UNIDADES 1-4) / Educación literaria (UNIDADES 5-12).� � Funcionamento da lingua (UNIDADES 1-12).

� Dúas páxinas de Actividades finais, que inclúen os apartados Desenvolvemento de competenciasbásicas e Avaliación de coñecementos.

PresentaciónAs unidades preséntanse cunha grande ilustración, referida aoscontidos do bloque de Comunicación / Educación literaria, sobre a quefigura o cadro de contidos da unidade. Tanto a imaxe coma o recadroinformativo permiten activar os coñecementos previos do alumnadosobre os temas que vai estudar.

Escoitar e falar. Ler e escribirA páxina Escoitar e falar formúlase a partir dunha audición (marcada nolibro co símbolo �), que permite traballar aspectos relacionados coacompren sión e expresión orais.

As tres páxinas seguintes —Ler e escribir— dedícanse ao desenvol -vemento da comprensión e da expresión escritas a partir de textossignificativos da tradición literaria e cultural galega e da literaturauniversal que, á súa vez, cumpren co obxectivo de incitación á lectura.

Comunicación / Educación literariaOs contidos deste bloque distribuíronse en dúas partes diferenciadas:

� As UNIDADES 1-4 tratan os contidos de Comunicación: o concepto detexto; a súa clasificación por ámbitos de uso: vida cotiá (cartas per-soais, correo electrónico, notas, SMS), vida académica e medios decomunicación (prensa, xornal, noticia); e as modalidades textuais(narración, descrición, exposición).

� As UNIDADES 5-12 céntranse nos contidos de Educación literaria: otexto literario, os recursos da linguaxe figurada e mais os xénerosliterarios. Tamén neste curso realízase unha aproximación a algúnssubxéneros da narración literaria (contos, lendas e narracións enimaxes —banda deseñada—), a certas formas do cancioneiro popular(cantigas, regueifas…) e aos principais subxéneros dramáticos(traxedia e comedia), así como a nocións básicas de métrica (medidados versos, rima, algúns tipos de estrofas e formas poéticas como osoneto ou o romance).

Para poñer en práctica os coñecementos adquiridos neste bloque, cómprerealizar os exercicios propostos na páxina de Actividades de repaso.

1. � Escoita a adaptación feita por Paula Carballeira da peza O neno quequería ser morto, un conto do escritor mozambicano Mia Couto. Despois,responde as seguintes cuestións:

� Cando se lle meteu ao neno a idea na cabeza?

a) A primeira vez que lle preguntaron que quería ser de maior.

b) A primeira vez que a nai lle deu golpiños na cabeza.

c) A primeira vez que viu un enterro.

d) A primeira vez que o avó lle falou da vida e da morte.

� Por que pensaba o neno que ser morto debía de ser flipante?

a) Porque ía nunha caixa con flores.

b) Porque alí non tiña que facer os deberes.

c) Porque así a nai non lle daba na cabeza.

d) Porque se os mortos nunca volveran, debían de ser moi felices.

� Ordena as viñetas segundo se foron narrando as accións no contode Mia Couto.

2. Por que cres que ao final do conto da actividade 1 o protagonista deixoude ser neno?

3. � Escoita agora Os avisos da morte, conto popular de Lugo, e completa osenunciados coas semellanzas e diferenzas entrambos os relatos.

a) No primeiro conto, o neno , mais no segundo,

b) A morte aparece representada nos dous contos con forma

c) A morte enténdese como algo

4. Neste conto aparece moi claramente un dos trazos característicos dohumor galego: a retranca. Que é? Escolle a opción correcta.

a) Habilidade para falar con segundas intencións, en especial cando seprocura unha graza intencionada no que se di.

b) Dicir o contrario do que se pensa, dando a entender isto coa entoación.

c) Acción, xesto ou palabras con que se ridiculiza unha persoa ou cousa.

d) Burla que se fai de alguén para ofendelo.

5. Une as restantes definicións da actividade 4 cos termos burla, escarnioe ironía.

6. Unha lenda galega di que «a Santo André de Teixido vai de morto quennon foi de vivo». Indaga sobre ela e imaxina que vas en pere grinación aSanto André, tras o teu pasamento, transformado nun animal.

� Describe o teu aspecto sen revelar que animal es para que os teuscompañeiros e compañeiras o poidan adiviñar.

� Narra as túas aventuras: con quen te atopas e por que lugares vas.

� Podes preparar un guión previo e deberás falar un minuto e medio.

T

E S C O I T A R E F A L A R

�ESCOITAR E FALAR.LER E ESCRIBIR

�EDUCACIÓN LITERARIA

A narrativa: o conto e a lenda1. O conto. Conto popular

e conto literario2. A lenda3. As lendas galegas�FUNCIONAMENTO DA LINGUA

O pronome (II)1. O pronome persoal átono2. Colocación e uso do pronome

átono3. Outros pronomesORTOGRAFÍA. Uso das letras s, xe c, z

CO

NT

IDO

S D

A U

NID

AD

E

105

Comprensión do texto� Escoita atentamente e le o relato Brancaflor, conto europeo do que existen

versións en alemán, español, portugués e galego, entre outras linguas.

Contesta as seguintes cuestións sobre o texto:

� Quen son os personaxes principais desta historia?

� Por que Juanito tivo que ir ao inferno?

� De quen era filla Brancaflor?

� Como coñeceu Juanito a Brancaflor?

O demo encoméndalle a Juanito varias tarefas. Completa a táboa.

Sinala cal das viñetas reflicte mellor a escolla do mozo entre as tres irmás.

Di se estas afirmacións sobre o conto son verdadeiras (V) ou son falsas (F).

Juanito tiña que pasar dous ríos para chegar ao inferno. �

Brancaflor ten tres irmás. �

As cousas que o Demo lle mandou facer a Juanito eran moi complicadas. �

Mentres Brancaflor buscaba o anel, Juanito durmía. �

Por que cres que quen guía a Juanito ao inicio do conto é un vello? Querepresenta ese personaxe? Escolle a opción correcta.

a) Porque era quen pasaba por alí nese momento.

b) Porque o vello, grazas aos moitos anos vividos, representa a tradición, asabedoría.

c) Porque o vello tamén ía ver como se bañaban as mozas.

d) Porque o vello, grazas a que estaba ben conservado, representa a lucidez.

Cando Juanito coñece a Brancaflor, ela está bañándose. Nos textos, unhamoza bañándose simboliza que está… Xustifica a túa elección.

a) aseándose b) casadeira c) divertíndose d) descoidada

Os feitos presentados no relato corresponden á presentación e aodesenvolvemento da historia. Completa o cadro.

Redacta un resumo do contido do texto que liches.9 T

T8

7

6

5

T4

3

2

1

L E R E E S C R I B I R

UNIDADE 7 107

L E R E E S C R I B I R

UNIDADE 7106

No Dicionario de seresmíticos galegos preséntase aMaría Castaña ou Maricastañacomo unha muller equivalen tea Brancaflor. Busca informa -ción sobre esta personaxe ecomproba se se trata dun serfantástico ou dunha figurahistórica.

Que fórmulas de introdu -ción aos contos marabillososcoñeces? Pensa nos que oíchesou che contaron cando eraspequeno.

II

TI

I nvest igac ión

Introdución Dende ata Nó Dende ata

Juanito era un mozo que, por cousas da vida, undía lle xogou a alma ao Demo para que o sacase dosseus apuros e, pasado un tempo, tivo que ir entre -garlla ao inferno. Marchou cara a alá e no camiñoatopouse cun vello; puxé ronse de parola e contoullepara onde ía. O vello díxolle:

—Mira, tes que pasar tres ríos: un verde, unbranco e un encarnado. Neste último han estarbañándose as tres fillas do Demo; unha delas é santae chámase Brancaflor.

E deulle os datos para que a coñecese, dicíndolleque lle escondese a roupa para que cando a fosebuscar lle contase o que pasaba, que ela lle ía dicir o queía facer para librarse de lle entregar a alma ao Demo.

Juanito fixo todas as cousas como aquel vello lledixera. Falou con Brancaflor e ela díxolle:

—Meu pai hache mandar facer moitas cousasmalas, pero ti non te apures; cando che mande faceralgo, vés onda min que eu te sacarei do apuro.

Marchou Juanito cara ao Inferno e cando o Demoo viu ir, díxolle:

—Ola, Juanito. Fuches home de palabra; así megusta a min a xente. Ben, pois agora tes que ir aomonte, cortar as árbores, cavar a terra, facer toleiras,sementala, segar o trigo, mallalo e mañá traerme unbolo de pan.

Juanito asustouse e marchou onda Brancaflor.—Non te apures —díxolle esta—, eu che farei todo

o que meu pai che mandou e mañá haslle levar o bolopara a hora que el che dixo. Cando llo deas, hachepreguntar quen che ensinou; ti respóndelle: «Sei isoe moito máis, e aquí estou para todo o que vostedeme queira mandar».

Para o outro día foi o mozo levarlle o bolo ao Demo,que quedou admirado e lle preguntou:

—Quen che ensinou?—Sei iso e moito máis, e aquí estou para todo o

que vostede me queira mandar.—Ben, home, ben. Pois agora vas ir debaixo da

ponte buscar o anel que lle caeu a miña avoa o díada boda fai tres centos anos; e mañá por estas horastesmo que traer.

Foi todo asustado onda Brancaflor, quen se botoua rir e lle dixo:

—Non te apures, home, que todo ten amaño. Tesque traer unha vasilla e tesme que meter ben pica diñadentro dela, tendo coidado de que non se perda nin -gunha talladiña e ningunha pinga de sangue. Des pois,botas a vasilla ao río e ten moito coidado de nondur mir; se dormes, non nos han saír ben as cousas.

—Eu non te tiro ao río picada, como ti me mandas,porque es moi boa e non te quero perder.

Fixeron as cousas como xa dixemos. De vez encando viña ela á beira do río para ver se o mozo velaba.Por fin dunha vez saíu Brancaflor co anel e marcharonpara a casa.

O Demo xa desconfiaba que era Brancaflor a quelle axudaba a Juanito; de modo que para evitalo,chamou por el e díxolle:

—Ben, Juanito, ben. Estou moi contento de ti por-que me fas moi ben todo canto che mando e quero quecases cunha das miñas fillas; pero has de escollerentre as tres a que che toque en sorte.

Juanito marchou onda Brancaflor a contarlle o docasamento e ela díxolle:

—Meu pai vainos vestir ás tres da mesma maneirae da mesma cor, e hanos tapar a cara para que ti nonme coñezas; pero ti pódesme coñecer polo cachiño dededo que me falta, o que ti me perdiches cando mepicaches pois, aínda que me fagan pór luvas, ti non tesmáis ca ir apalpando os dedos de todas para saber calson eu das tres.

http://consellodacultura.org/mediateca(Adaptación)

Brancaflor

Misión de Juanito Obxecto Duración

Primeira tarefa

Segunda tarefa

Terceira tarefa

Bolo de pan

Escoller…

As lendas galegasPolo xeral, as lendas viran ao redor de personaxes a quen a fantasía

popular lles atribúe fazañas ou calidades extraordinarias, ou ben explicana orixe de lugares, monumentos, accidentes xeográficos, nomes de rúas,países, cidades…

Nas nosas lendas, os temas máis frecuentes son os seguintes:� Lendas de mouros e mouras que fan encantamentos.� Lendas de tesouros agochados en covas ou castros.� Lendas de animais e seres fantásticos como trasnos, lumias, xacias,

sereas, lobishomes…� Lendas de cidades asolagadas e lugares, como santuarios relixiosos,

con poderes sobrenaturais.

Actividades

Le a seguinte lenda galega e responde as cuestións que se formulan embaixo.

O tesouro do Castro de TrelleNo Castro de Trelle hai dúas minas, unha de ouro e outra de alquitrán. O que

atopa a mina de ouro faise rico, o que atopa a de alquitrán, se non morre abra-sado polo seu lume, será para sempre desgraciado e levaralles a desgraza aosseus parentes e achegados.

Dunha vez un rapaz de Sabucedo, que andaba a gardar o gando, rañou cuncoitelo nunha peneda que hai no castro. Así que o fixo púxoselle diante un xigantemoi grandísimo, con ollos de boi, que lle contou que na fonte máis preto da cercahabía acubillados unha cabra e mais un cabrito de ouro.

O rapaz, aínda que tomou moito medo, contou no lugar o que lle pasara, eentón foron homes que andaron a medir, e viron que a tal fonte era unha quedeita nas abas do sur e cavaron alí e non se sabe se atoparon algo ou non.

X. M. GONZÁLEZ REBOREDO

Lendas galegas de tradición oral, Galaxia

� Que hai no castro ao que fai referencia o texto?

� Que estaba facendo o rapaz no castro?

� Quen se lle apareceu e que lle dixo?

Onde transcorre a acción da lenda? Sinala nun mapa de Galicia os lugaresmen cionados.

Escribe un resumo do argumento da lenda O tesouro do Castro de Trelle.

Que tema tradicional das lendas galegas recolle o texto O lobo da xente dePrado, que liches na páxina anterior?

Na marxe aparecen representados algúns seres lendarios do imaxinariopopular galego. Repara ben neles e inventa o teu propio ser lendario.

� Imaxina o seu aspecto, orixe e carácter.

� Describe o lugar no que vive.

� Dálle un nome.

� Sinala cales son os seus poderes ou calidades.

� Fai un debuxo do teu ser lendario.

T13

3

15

14

T12

11

UNIDADE 7 111

E D U C A C I Ó N L I T E R A R I A

A lenda

As lendas son narracións literarias relacionadas con lugares, sucesos oupersonaxes reais, nas que aparecen elementos fantásticos ou marabillosos.

As lendas son froito da imaxinación popular. Nun principio, eran detransmisión oral, pero tamén existen lendas literarias, escritas por autorescoñecidos.

Actividades

� Escoita atentamente e le o seguinte texto. Onde transcorre a acción dalenda? Sinala nun mapa os lugares mencionados.

O lobo da xente de PradoOutro lobo da xente, famoso en Viana, é o lobo da xente de Prado. Trátase dun

mozo que nunha ocasión estaba cortando mulime en compaña do seu pai e,chegada a hora do xantar, sentaron a comer un anaco de pan, dicindo o fillo:«O que eu comía de boa gana a estas horas era una miga de carne; o pan seconon entra ben».

Ao que lle contestou o pai: «Nunca falto de carne te vexas. Aínda lobo da xentete volvas, para que nunca che falte».

Aquel mesmo día desapareceu o maldito, comezando as súas malfeitoríasaterrorizando a comarca polo gran número de vítimas que enguliu. Víase amiúdo en forma humana: dunha vez preparábase para envorcallarse na bostadunha vaca coa intención de transformarse en lobo e devorar unha rapaciña,pero chegando o pai da nena preguntoulle que estaba facendo:

—Buscando unha agulla que me caeu —respondeu e xa lonxe, engadiu:

—Sorte tiveches vir hoxe por aquí, senón íache comer a filla.

Noutra ocasión en que estaba en forma humana, a fame e o frío obrigáronoa pedir amparo na casa dun amigo de Soane (Viana), quen de moi mala ganao deixou entrar. Pasaban as horas sen que saíse da casa, e o temor do amigo íaaumentando, porque non facía caso aos rogos e razóns que lle facía para quemarchase, véndose na necesidade de botalo case á forza, cerrando a portaen canto pasou a soleira da casa. Isto salvouno dunha morte segura, pois nomesmo intre transformouse en lobo, rabuñando a porta e tentando tirala abaixo.

Por fin matárono cando estaba en forma humana. Para iso agardaron naponte, logo de preparar unha pedra e unha corda cun nó corredizo. Botáronllea corda ao pescozo cando ía pasar a ponte, e guindárono no río onde afogou.


Lendas galegas de tradición oral, Galaxia (Adaptación)

Por que se transforma o mozo nun lobishome? A que se dedica desde entón?

A maldición do pai ao fillo chámase fada. Busca información sobre elanun dicionario enciclopédico.

Busca o significado da palabra licántropo e relaciónao co texto.

Xustifica por que O lobo da xente de Prado é unha lenda.

Recentemente apareceron en diferentes obras literarias personaxes coma«o lobo da xente». Busca información sobre o profesor Lupin (Harry Potter) esobre Jacob (Crepúsculo) e compáraos co personaxe da lenda.

10 T

9

8 T

7 T

6

T

2

5

UNIDADE 7110

E D U C A C I Ó N L I T E R A R I A

Trasno. Anano saltareiro, con barbas lon -gas e pucho encarnado, de aspecto feo.Gústalle vivir nas casas e lavarse no leite.

Lumia. Ser con cara de muller fermosa ecorpo de dragón. Son perigosas para oshomes, aos que encantan e devoran.

Xacia. Ser fantástico dunha gran belezaque vive nos ríos e pozos. Dise que levanos mozos á perdición.

Serea. Ser fantástico con busto de mullere corpo de peixe. Atraen os mariñeiros coasúa voz, sedúcenos e fanos afogar.

Seres lendarios

Actividades de repasoE D U C A C I Ó N L I T E R A R I A

UNIDADE 7112

O neno que naceu velloCando o taberneiro rematou de ler aquela nova inquedante

—un neno morrera en estrañas circunstancias— falou o vaga-bundo descoñecido que acababa de xantar moi pobrementenun curruncho da tasca mariñeira, e dixo:

—Eu sei a historia dese neno.

Pronunciou a palabra neno dun xeito moi particular, e trasdunha solemne e ben medida pausa, encomezou.

—Alá polo 1830, unha beata que despois morreu de medoviu saír do camposanto florido e recendente da súa aldea a unvello moi vello en coiro. Aquel vello era un recén nacido. Antesde saír do ventre da terra nai escollera el mesmo ese xeito denacencia. «Canto mellor ir de vello para mozo que de mozopara vello!», pensou sendo espírito puro. A Noso Señor cho-coulle a idea. Por que non facer a proba? Así foi que, co seu con-sentimento, formouse no seo da terra un esqueleto. E despois,con carne de verme, fíxose a carne do home. E na carne aformi-gou a caloriña do sangue. E como todo estaba listo a terra-naipariu. Pariu un vello en coiro.

De como despois o vello topou roupa e mantenza é cousade moita risa. Chegou ás portas da cidade e como aínda nonsabía falar os ministros, despois de lle botaren unha capa enri-ba, levárono a diante do xuíz coma se tivesen sido testemuñas:«Aquí lle traemos a este vello que perdeu a fala coa tunda quelle deron uns ladróns mal entrañados. Nin roupa lle deixaron».

O xuíz deu ordes e o vello foi levado a un hospital. Candosaíu, xa ben vestido e mantido dicíanlle as monxiñas: «Vai feitoun bo mozo. Ata parece que perdeu anos».

Rafael DIESTE

Dos arquivos do Trasno, Galaxia (Adaptación)

Le o texto de Rafael Dieste e contesta as cuestións:

� Quen conta a historia do neno que naceu vello?

� Cando e onde se iniciaron os feitos?

� Quen era a nai do neno?

� Que pensou este antes de nacer, sendo espírito puro?

� Que sucedeu cando chegou á cidade?

Marca cun X as opcións axeitadas para o relato deDieste e completa a información do recadro. Cita frasesdo texto para confirmar o teu razoamento.

Personaxes � Escasos. Numerosos.

Tempo � Impreciso. Moi preciso.

Espazo � Concreto. Indeterminado.

Razoa se a narración desta páxina é de tradición oralou se, pola contra, se transmitiu por escrito.

Busca información sobre o conto O curioso casode Benjamin Button, de Scott Fitzgerald, e compárao cotexto de Dieste. Que teñen en común?

Escribe un texto expositivo breve sobre o outrosubxénero narrativo estudado nesta unidade.

Copia e completa no teu caderno o esquema dechaves sobre o conto e a lenda.

2

1

T6

5

T4

3

� Continúa ti o conto de Rafael Dieste de xeito quesexa coherente coa presentación e o desenvolvementoda historia que liches.

� Fai primeiro un esquema coas ideas principais.

� Redacta o teu texto.

� Repasa a ortografía e a puntuación do teu escrito.

� Lede logo en alto, na clase, as vosas propostas e votadecal vos parece máis realista, imaxinativa, curiosa, inve ro -símil, etcétera.

Obradoiro de escritura

O neno que naceu vello pertence ao subxénero narra-tivo do porque

Subxénerosnarrativos

Conto

Lenda

*Características:

Tipos: e * *Características:

Tipos: e

Temas das lendas galegas: ,, e


5

Funcionamento da linguaNo primeiro curso, neste bloque ofrécese información sobre os seguintescontidos:

� As linguas e as súas variedades (UNIDADE 1).

� A estrutura da palabra (UNIDADE 2).

� As categorías gramaticais (UNIDADES 3-10).

� A oración simple (UNIDADE 11).

� As modalidades oracionais (UNIDADE 12).

Estes contidos preséntanse en catro páxinas: as tres primeiras inclúenunha breve sistematización de coñecementos teóricos e na cuarta pro-póñense Actividades de repaso para afianzar os contidos estudados.

O bloque complétase cunha quinta páxina dedicada á Ortografía, quese centra na presentación de nocións básicas de acentuación, de usodas grafías e dos signos de puntuación. Para poñer en práctica asregras ortográficas, formúlanse unha serie de actividades, entre elas, unditado para o que se ofrece tamén un audio marcado co símbolo�.

Avaliación trimestral de competenciasA dobre páxina de Avaliación de competencias sitúase ao final de cadatrimestre, tras as UNIDADES 4, 8 e 12, respectivamente. Nela proponseunha serie de actividades con cuxa realización se pretende orientarsobre o desenvolvemento competencial dos alumnos en tres momentosclave do curso.

As actividades desagréganse, seguindo a metodoloxía de todo o libro, apartir de fragmentos significativos e de ámbitos de uso habituais para osestudantes: textos da vida cotiá e académica, noticias, textos literarios…

Outros pronomesNa UNIDADE 5 estudamos os adxectivos determinativos. Tamén existen

pronomes demostrativos, posesivos, numerais, indefinidos, interrogativose exclamativos. Estes pronomes presentan, en xeral, as mesmas formas que osdeterminativos. Para distinguires uns dos outros, lembra que os adxectivosdeterminativos acompañan o nome, mentres que os pronomes o substitúen.

Esa rapaza é a máis nova. � Esa é a máis nova.Adx Dem Pron Dem

Eu só quero a miña parte � Eu só quero a miña.Adx Pos Pron Pos

Ela vive no sexto andar. � Ela vive no sexto.Adx Num Pron Num

Por que non mercas outro lapis? � Por que non mercas outro?Adx Ind Pron Ind

Cantos quilos queres? � Cantos queres? Que cousas dis! � Que dis!Adx Int Pron Int Adx Excl Pron Excl

Actividades

Repara nos demostrativos e nos posesivos das seguintes oracións e indica,en cada caso, se se trata de adxectivos ou pronomes.

a) Iso que dixo é certo, mais aquilo que dixeron os demais non é verdade.

b) Esas son moi amables; estas, tamén, e aquelas que veñen por alá son encan-tadoras. Sempre lles botan unha man aos seus amigos.

c) Esta fin de semana temos de plantar as nosas novas árbores. A vindeirasemana plantaremos as túas.

d) Metédevos nos vosos problemas, que nós xa temos abondo cos nosos.

Completa as oracións coas formas dos pronomes no recadro.

a) Non dixen Xa o sabían d) Non houbo cheo. Faltaron

b) Que faga o seu traballo. e) Sempre é o

c) Contoume que non recordo. f) Quedou na carreira.

Subliña en cada oración os pronomes que haxa e di de que clase é cada undeles. Indica tamén cal é a súa persoa e o seu número.

a) Eu penso que vós debedes tomar isto máis en serio.

b) Déronnos moitas escusas, mais a nós non nos importou agardar por elas.

c) Se vas ti, quizais me anime eu tamén.

d) Como me puiden esquecer do teu?

e) Digo eu que algunha cousa lles contarían. A xente non actúa así por nada.

f) Foron moitos á festa, pero algúns non sabían dela.

g) Quedou terceiro na competición. Cando acabou, non o podía crer.

h) Quen vai facer a cea? Ti ou ela?

10

todo nada quinto cadaquén moitos algo primeiro

9

8

3

F U N C I O N A M E N T O D A L I N G U A

UNIDADE 7 115

Colocación e uso do pronome átonoO pronome átono pode ir colocado antes ou despois do verbo, pero

a súa posición máis habitual é detrás deste:Fíxenlle unha falcatruada terrible.

Se o pronome átono vai despois do verbo escríbese unido a el, mais candovai diante escríbese separado:

Estivemos toda a tarde axudándoa no xardín.Nunca che dixeron que lles pareces moi amable?

Algunhas palabras provocan que o pronome átono se traslade diante doverbo. É o caso dos adverbios non, nunca, sempre, xa, axiña…; da conxunciónque, ou dos pronomes interrogativos ou exclamativos onde, canto, cando,como…:

Xa o saberás cando for o momento.Onde te metiches? Non te atopaba por ningures!

Os pronomes átonos de primeira, segunda e terceira persoa (agás te e se),poden combinarse coas formas o / lo, a / la, os / los, as / las de terceirapersoa e aparecer xuntos nunha soa forma:

Se non mo (me � o) contas, voume enfadar contigo.Non llelo (lle � o) dixo ata o último momento.

Démoscha (che � a) a semana pasada e non nola (nos � a) devolviches.

Actividades

Localiza as formas dos pronomes átonos nas seguintes oracións e indica encada caso se están ben ou mal colocados.

a) Escribinlle unha carta moi longa para pedirlle desculpas.

b) Non cóntelo, é un segredo!

c) Perdéronnos a equipaxe no aeroporto e quedamos sen roupa.

d) Nunca probárano e lles gustou moito.

e) Me podes facer un favor? Che agradecería moito que me axudases.

f) Sabémolo desde hai tempo, axiña contámolo.

g) Esperámoste máis de dúas horas. Onde te metiches?

Explica a colocación dos pronomes átonos na seguinte oración.

Os pronomes átonos me, che, lle, nos, vos, lles poden combinarse con o, a,os, as / lo, la, los, las. Copia no teu caderno e completa os cadros axudándote dasformas que xa aparecen.

Contestoume que lle doía moito a cabeza.

2

T7

6

5

F U N C I O N A M E N T O D A L I N G U A

UNIDADE 7114

O pronome átono nunca podecomezar unha oración:

Dixérono moitas veces e non*O dixeron moitas veces.

Déronme un obsequio e non*Me deron un obsequio.

Saíuvos ben o exame? e non*Vos saíu ben o exame?

Norma cu l ta

o

me mo

a os as

che cha

lle llos

lo

nos nolo

la los las

vos volas

lles llela

Formas pronominais

� Os pronomes demostrativosposúen as formas neutras isto,iso, aquilo:

Aquilo pasou moitas veces, maisisto é algo novo.

� As formas alguén, ninguén,algo, nada e cadaquén funcio-nan como pronomes indefini-dos, nunca como adxectivos:

Alguén quere algo?

Ninguén quere nada.

Cadaquén que faga a súa vida.

Podes consultar todas as for masdos pronomes nos Anexosdes te libro.

UNIDADE 7 119UNIDADE 7118

Desenvolvemento de competencias básicas

Le a lenda e responde as seguintes cuestións:

� Quen son os protagonistas desta historia?

� Que outros personaxes aparecen?

� Onde e cando acontecen os feitos?

Quen atopou a Aldara e como a atopou?

Cales foron os sinais que identificaron a Aldara?

Copia e completa a táboa coas partes do texto.

Relaciona cada palabra do seguinte recadro co seusig nificado.

a) Observar con atención e cautela; buscar, rexistrar,espiar.

b) Saco pequeno; fardelo.

c) Soldado armado cunha bésta.

d) Terreo onde hai todo tipo de árbores nacidasespontaneamente e mato espeso.

e) Romper algo en anacos moi pequenos; escachar,escachizar.

esculcar fardel esnaquizar fraga besteiro

5

4

3

2

1

Le o texto da dereita e responde as cuestións:

� Cando e onde suceden os feitos?

� Que lle pasou coa capa ao xastre?

� Que pensou ao verse prendido pola capa? Quedicía para que o soltasen?

Explica que fixo o xastre cando se decatou de queeran unhas silvas as que o tiñan agarrado pola capa.

Explica o significado do verbo prender en cadaunha das seguintes oracións.

a) A capa do xastre prendéuselle nunha silva.

b) A policía prendeu o presunto homicida.

c) Os pementos que sementei prenderon.

d) Prende o lume para quentar unha pota de auga.

Das seguintes características, cales se aprecian nalenda A doniña cerva (L) e cales no conto A silveira (C)?

É un texto breve. �

O autor é descoñecido. �

Os protagonistas son anónimos. �

Os protagonistas teñen nomes. �

Intervén algún ser fantástico. �

Os acontecementos preséntanse como verídicos. �

O narrador presenta os feitos como ficticios. �

A súa finalidade é a diversión ou o entretemento. �

Le de novo o conto da silveira e imaxina como éo seu protagonista. Despois, escribe un breve textodescritivo sobre este xastre tan valente.

10

9

8

7

6

Xustifica por que os dous textos —A doniña cerva e A silveira— pertencen á literatura de tradición oral.

Que ser fantástico con poderes sobrenaturais intervén na lenda?

Trata de explicar, empregando as túas propias palabras, as diferenzas entre as lendas e os contos.

Localiza os pronomes persoais átonos que aparecen nos enunciados subliñados nos dous textos e indicaa que substantivos ou nomes substitúen.

Localiza no conto A silveira un posesivo e razoa se se trata dun adxectivo ou dun pronome.

Completa as seguintes palabras con s ou x, segundo corresponda.

a) e treito b) astre c) dei ar d) ilva e) e tran eiro f) eonllo g) e a erar

Elabora dous mapas conceptuais —un da parte de Educación literaria e outro da de Funcionamentoda lingua— nos que reflictas os principais contidos da unidade.

T7

6

5

4

3

2

1

Avaliación de coñecementos

Din que hai moitos anos, cando aínda os avós dos nososavós non foran nados, moraba nun castelo de terras deCervantes (hoxe da provincia de Lugo), un señor chamadoFroyaz, que tiña dous fillos: o máis vello, levaba por nomeEgas, e a súa irmá, Aldara. Os irmáns queríanse moito, e indaque a terra por alí era moi fraguenta, algunhas veces íanxuntos dar un paseíño dacabalo.

Aldara, que era moi belida doncela, tiña un namoradoadmirador, o mozo Aras, fillo do señor doutro castelo próxi-mo, e como os pais non se levaban mal, semellaba que ocasamento non habería de se demorar moito tempo.

Mais, un serán á hora do xantar non apareceu Aldara.Preguntou seu pai por ela, e tamén seu irmán. Ninguén sou-bo dicir nada. Rexistrouse o castelo todo de arriba abaixo;mais Aldara non apareceu. En cabo, un besteiro que estiverade garda na porta do castelo dixo como a tiña visto saírpolo mediar da tarde e que lle pareceu que ía cara ao riachoque corría ao pé do monte onde o castelo asentaba.

Temendo unha desgraza, alá foron pai e fillo, con escu-deiros e criados, percorrer a ribeira. Nada puideron atoparmalia dunha esculca detida e miudeira. Enviaron daquelaun mensaxeiro ao castelo de Aras. O coitado presentousedesconsolado, na compaña das súas xentes, e todos xuntoscomezaron unha busca xeral polos montes e fragas dosarredores, mais sen obteren mellor resultado. Despoisdalgúns días de pescudas inútiles, e xa dada por definitiva-mente perdida Aldara, imaxinaron que tiña sido mortapor algún porco bravo ou por algún oso, e poida que esna-quizada e comesta polos lobos.

Pasou moito tempo; xa ninguén se lembraba de Aldara,senón o pai e mais o irmán, que tiñan ás veces aínda unrecordo para ela xulgándoa morta.

Un día Egas, volvendo de caza, quedou sorprendido aover unha fermosa cerva. Armou a bésta e enviou unha fre-cha á cerva que, ferida de morte, caeu derrubada sobre aherba. Co seu coitelo de monte cortou unha das patas dian-teiras; gardouna no fardel e, cavilando en volver cos criadosque puideran recoller a cerva, botouse ao camiño do castelo.

Cando chegou, contándolle ao pai a súa cazata, tiroudo fardel a pata da cerva. Ambos os dous ficaron estarreci-dos: no canto da pata, había unha man fina, branca, don-da; unha man de doncela fidalga. E nun dos dedos lucía unanel de ouro cunha pedra roiba. O anel que levaba Aldara.

Correron daquela ao lugar onde Egas derrubara a cerva.Alí estaba, deitada no chan, a propia Aldara, coa súa vestebranca na que, onda o peito, unha grande mancha vermellasinalaba o punto por onde a frecha tiña ferido o corazón dacoitada. E no brazo toco, mancáballe a man.

Aldara fora, sen dúbida, encantada en figura de cerva esó coa morte recobrou o seu corpo de doniña. Que mouroa encantou e por que? Endexamais puido saberse.


Lendas galegas de tradición oral, Galaxia (Adaptación)

A doniña cerva

Presentación

Dende ata

Nó

Dende ata

Desenlace

Dende ata

A silveiraÍa un xastre, ás altas horas da noite, por unha con-

gostra. A noite era pecha coma a boca do lobo. Non sevía nada e o xastre ía un pouco temeroso, abrigado coasúa capa, guiándose soamente polo ben que coñecíao camiño do moito que o tiña andado.

Ao achegarse dunha vez a rentes dunha das paredesque abeiraban a congostra, prendéuselle a capa nunhassilvas e tivo que parar.

O xastre pensou que era que o agarraban e, cheo demedo, primeiro calou mais, despois, suplicou:

—Ai, señor, déixeme…! Déixeme marchar que sonun pobre xastre!

A silva seguía agarrándoo.

—Señor, déixeme ir, que son un pobriño…! Por Deusdéixeme ir e non me faga mal…! Mire que eu non lleteño diñeiro ningún, nin cousa que o valla…! Sólteme,señor, polo amor de Deus!

A silva seguía agarrándoo. O xastre calaba un intree logo volvía pregar a laiarse, sen se atrever a rebulir ninsequera a darlle volta á cabeza.

Así pasou moito tempo ata que por fin principioua vir o día. Cando xa se comezaba a albiscar algo, oxastre, moi a gustiño, foi virando a cabeza para atráse ollou por enriba do ombreiro…

Ao ver que era unha silva quen lle prendera a capa,pillou as tesoiras e principiou a cortar nas varas dasilveira dicindo enrabechado:

—Se foras un home igual che facía!

Antoloxía do conto popular galego, Galaxia

T E R C E I R O T R I M E S T R E . U N I D A D E S 9 - 1 2

Le o fragmento expositivo da páxina anteriore redacta un breve texto no que describas asviviendas características da cultura castrexa.

Elabora un esquema no que destaques asprincipias pezas da ourivería castrexa e as súascaracterísticas. Inclúde un debuxo ilustrativo.

Observa el mapa de esta páxina detenida-mente y localiza os principias castros de Galicia.

Cal é a única necrópole coñecida da culturacastrexa? Investiga por que non conservamosmonumentos funerarios desta cultura.

Le agora nesta páxina o poema Rei dos castros,castro forte, de Eduardo Pondal, e responde asseguintes cuestións:

� Cantas estrofas ten a composición poética dePondal?

� Cantos versos ten cada unha das estrofas dopoema?

� Cales son as características métricas funda-mentais destes versos?

Seguindo o poema de Eduardo Pondal, faiunha descrición en prosa do castro de Nemenzo.Sinala os elementos e características comúns datúa descrición coa que se fai no texto expositivosobre a cultura castrexa.

Localiza e copia no teu caderno todos osadjetivos cualificativos que aparecen no poema.A que substantivos se están a referir?

Copia agora todas as formas verbais que apa-recen na última estrofa do poema de Pondal eindica a persoa, o número, o tempo e o modode cada unha delas.

Baseándote na información sobre a esculturacelta que che proporciona o texto expositivo,constrúe as seguintes clases de oracións.

a) Enunciativa afirmativa.

b) Interrogativa.

c) Desiderativa.

Investiga sobre o mundo celta e as chama-das «sete nacións celtas». Cales son? Sitúaas nunmapa europeo.

T

T

Castromao

Borneiro

San Cibrao de LásViladonga

Santa TegraElviñaBaroña

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

203

Avaliación de com

petencias

T E R C E I R O T R I M E S T R E . U N I D A D E S 9 - 1 2

202

Ava

liaci

ón d

e co

mpe

tenc

ias

A introdución dun novo metal, o ferro, permiteestablecer o inicio dunha nova etapa cultural, a culturacastrexa. Esta cultura afunde as súas raíces no fin daIdade do Bronce, cara á fin da primeira metade doprimeiro milenio a. C. Este mundo castrexo vaise diluíndopouco a pouco baixo o romano, establecendo así adenominada cultura galaico-romana na que destacao acento romano e o elemento celta.

Destaca neste período o grande número de acha-dos de hábitat (castros) e o escaso de necrópoles, tancaracterísticos nos períodos anteriores. Soamente secoñece a necrópole do castro de Meirás (A Coruña),formada por olas cerámicas que conteñen as cinzasdos defuntos, logo de seren sometidos estes a incine-ración. Estas vasillas enterrábanse en buratos escava-dos entre as vivendas do castro.

Tanto na planta das vivendas coma na dos castros,predomina a liña curva. A construción de muros rectose o comezo do urbanismo nalgúns poboados estándebidos á influencia romana.

CASTROS. Son recintos fortificados provistos dun sis-tema defensivo formado por muros, terrapléns e foxos,xeralmente de planta circular ou oval que protexen asconstrucións domésticas. Os castros adáptanse nota-blemente ao medio e normalmente se atopan situa-dos en lugares que permiten unha doada defensacomo ladeiras, cumes, penínsulas sobre o mar, esporónsrochosos e, en menor medida, en chairas. Nas zonasde interior, os castros presentan varias murallas, foxos,terrapléns, parapetos e, en ocasións, antecastros ourecintos secundarios pegados de forma semicircularpara a súa defensa.

CASAS. O tipo predominante de casa castrexa é deplanta circular cun diámetro que oscila entre os 3 e os6 m. Pode contar con ocos de entrada ou carecer deles;nalgúns casos teñen un vestíbulo. No interior das vi-vendas está o fogar. A cuberta era de tipo vexetalsostida por postes e recuberta dunha capa de barropara a impermeabilizar.

ESCULTURA CELTA. As figuras dos guerreiros, escul -turas de tamaño natural ou incluso algo superior, sonimaxes de parada militar na que aparecen en actitudehierática cos seus símbolos militares como escudo ecasco e tamén con algúns indicativos do seu estatuscomo torques ou brazaletes; atopáronse fóra dos re-cintos dos castros e semella que teñen unha funciónfuneraria. Con frecuencia aparecen nos castros cabe-zas de pedra, talladas de diferentes xeitos e que reci-ben a denominación xenérica de cabezas cortadas,talladas dun xeito moi sinxelo e esquemático ou cunmaior naturalismo.

OURIVERÍA. Está fabricada en bronce, prata e ouro.Os torques son unha especie de colares ríxidos deforma curva e abertos, realizados case todos en ouro.Constan dun corpo formado por unha barra que podepresentar fermosas decoracións e un remate en cadaextremo, tamén de tipoloxía variada. As arracadas sonxoias decorativas que se colocaban nas orellas, benpendurándoos ou ben a través da perforación do lóbulo.As diademas eran adornos que colocaban os homesna fronte e ataban os seus extremos detrás da cabeza.As fíbulas eran prendedores que se utilizaban parasuxeitar determinadas pezas de vestir.

Felipe Senén LÓPEZ

Os primeiros poboadores, Lea (Adaptación)

A cultura castrexa

O Castro de Borneiro (A Cibdá). Este asentamiento estivohabitado entre os séculos IV e I a. C., sen se teren observadosinais de romanización. Pasa por ser o castro máis antigo de Galicia. As súas 36 construcións escavadas ata o momentoestán rodeadas por un foxo e dous muros defensivos, agás no lado leste, onde a pendente da ladeira actúa como defensa natural.

Cronoloxía da cultura castrexaA cultura castrexa, culminante na Idade do Ferro,presenta en Galicia unha evolución na que sondestacables as seguintes etapas:

� Momento inicial. Final da Idade do Bronce.

� A nova metalurxia do ferro. 500-300 a. C.

� A estabilización. 300-100 a. C.

� A fin dos castros. Romanización.

Tales etapas ofrecen diferenzas que non chegana disimular unhas características permanentesque distinguen o mundo castrexo galego do dosoutros países.

Cada momento de cultura castrexa determínasepola relación e comparación de materiais, polacronoloxía relativa, ou ben por medios abso-lutos, como os estratos, as datacións científicas,etcétera.

1

2

3

4

5

6 7

Rei dos castros, castro forteRei dos castros, castro forte,garrido castro Nemenzo,o das uces montesíase dos carballos cerqueiros;o da boa parecenza 5o dos altos parapetos,cheos de flores no veráne esquivas uces no inverno;o dos foxos ben cumpridose ben fondos e ben feitos, 10das ramplas en caracole camiños encubertos,doce á vista dende lonxe,castro bo, castro completo,ouh, castro, amigo dos celtas, 15ante os castros o primeiro!

Coma un celta forte e armado,dende lonxe te contemploco teu escudo embrazado,con que defendes o peito; 20eu non sei por que, na almao que sinto non comprendo,cal virxe que o seu amado mira cun pracer secreto.

Así a túa fermosura 25respecte o futuro tempo,e na túa nobre fronteconserves o nobre selo,que é propio tan só dos fortesque ó tempo non se renden: 30e sexas doce lembranzados días que feneceron,daqueles que inda virána poboar noso eido,e pasado tempo antigo 35chamarán ó noso tempo.

Eduardo PONDAL

Queixumes dos pinos, Galaxia

Uso das letras s, x e c, zMoitas veces confúndense as graf ías s e x cando a palabra comeza por

es- ou ex-. Para utilizalas correctamente, ten en conta as seguintes normas:� Úsase s en escusa, escavar (e os seus derivados), e nas palabas que

comezan por estra- cando non é prefixo: estranxeiro.� Úsase x nas palabras que comezan polo prefixo ex-, co significado de

«cara a fóra» ou «que xa non é»: extraer, ex-ministro; e polo prefixoextra-, co significado de «máis alá»: extraterrestre.

� Cando unha palabra contén dous x intervocálicos, pode conservalos(oxíxeno), aínda que o normal é que o primeiro mude nun s: osíxeno.

� Sempre que a letra represente o son /ks/, debe escribirse x: taxi,exceso…

As graf ías c e z representan ás veces o mesmo son: cedo, zapato. Sigueestas regras para as escribires correctamente:

� Escríbese z ao final de palabra ou sílaba: arroz, lizgairo; e ante -a, -o-,-u: cazador, zoca, azul…

� Escríbese c diante de -e, -i: ceutí, cigarra.Ademais, escríbese c ante -a, -o ou -u cando vai soar como en camiño,

comedor, cueiro…

O R T O G R A F Í A

Completa os seguintes nomes de peixes coa letra sou coa letra x.

a) ardiña f) mu o m) arda

b) urelo g) anmartiño n) almón

c) ouba h) e piñento ñ) ca tañeta

d) argo i) pe cada o) pei e apo

e) olla l) abade o p) e carapote

Completa con es- ou ex- os seguintes termos.

a) túpido e) magar i) traño

b) traoficial f) premedor l) militar

c) plícito g) tender m) tirpar

d) cusarse h) cesivo n) cravo

Escribe no teu caderno o nome de cada unha dasaves da ilustración. Todos eles levan c ou z.

Copia e completa no teu caderno o seguinte textocon palabras que conteñan as letras s / x e c / z para queteña sentido.

Onte estaba vendo a tele unha dunde chocolate que parecía Fun áa un para tomar nota no , mais

non había , así que decidín de memoria.

Os foron : non lembraba ben as e unde fariña e de causou que a quedarae despois de botar media hora no forno aquilo

non collía corpo. Finalmente, vendo que non pagaba a penaseguir sen ; tiralo ao

� Escoita atentamente o texto do ditado e cópiao noteu caderno.

Copia todas as palabras do ditado coas letras s, x, c e z,e escribe unha oración con cada unha delas.6

5

4

3

2

1

Actividades

UNIDADE 7 117

Actividades de repasoF U N C I O N A M E N T O D A L I N G U A

O cabaliño das festasChegou a tarde e con ela a festa foise animando. Xa había

mozos mandándolles tiros ás fitas1 das bonecas e os nenos,nos cabaliños do señor Pedro, daban voltas ledos como axóu-xeres2 e saudando a cada xiro o pai, a nai, o avó, que llesrespondían coa man ao tempo que lles recomendaban quese agarrasen ben.

Quen non estaba tan ledo era o Branco, un dos cabaliños,que xa levaba tres ou catro festas seguidas falándolle ao Pinto,o cabaliño que levaba á par del:

—A min —dicía o Branco— gústame correr, pero quero ir aalgún lugar novo, que aquí botas a noite correndo como untolo e ao final estás no mesmo sitio.

—Pero ti estás tolo, Branquiño. Nós somos cabaliños decarrusel e temos que galopar dando voltas.

—Terás que dalas ti, que eu nacín cabalo e quero galoparpolos camiños, polo menos unha vez, aínda que non sexa máisque para probar.

—Estaríache bonito —riu o Pinto—, que saíses correndoagora polo medio da festa con ese neniño que levas no lombo.Habíase armar unha boa. Déixate de lerias, que por moito quequeiras botar a correr por aí adiante, ti estás amarrado á barrae tes que vivir subindo e baixando, dando voltas no carrusel enon hai máis historias…

Os cabaliños ficaron novamente calados e, xunto cos outroscompañeiros, botaron o máis da noite dando voltas, e parao outro día, tamén.

Cando rematou a festa, o señor Pedro púxose a desarmar ocarrusel. Cargou todo no camión e arrincou cara a outra festa.

Alí armou novamente o seu carrusel e foi pondo os cabali-ños cada un no seu sitio: unha barra, un cabaliño […]. Perocando foi colocar o Branco non deu con el por parte ningunha.Seguro que me caeu do camión, pensou. Botouse a desandaro camiño pero non foi quen de atopalo por máis que miroue preguntou a todos cantos cruzaron con el […].

Aquela noite a barra do Branco subía e baixaba baleira e aolado o Pinto pensaba que, ao mellor, os cabaliños dos carruseistamén poden galopar polos camiños.

Xabier P. DOCAMPO

Cun ollo aberto e outro sen cerrar, Vía Láctea

1fita: tira de tecido longa e estreita que serve para atar, prenderou adornar algunha cousa.

2axóuxere: xoguete que produce son.

Responde as seguintes preguntas sobre este relato:

� Por que estaba triste o Branco?

� Que pensaba Pinto sobre os desexos do Branco?

� Por que o señor Pedro non deu atopado o cabalo quelle faltaba?

Indica a que tipo de pronomes pertencen as pala-bras resaltadas en cor no texto.

Localiza no texto un pronome indefinido e copia noteu caderno a oración onde aparece.

Escribe unha oración con cada un dos indefinidossubliñados no texto na que funcionen como pronomes.

Procura no relato dous numerais e indica se sonadxectivos ou pronomes.

Completa as oracións e coloca os pronomes átonosdiante ou detrás do verbo, segundo as regras.

a) (O) saben ou non (o) saben?

b) É a segunda vez que (vos) pasa

c) Axiña (nos) atoparon

d) Como (a) amañastes ?

e) Teñen que mudar de coche. Sempre (os) deixatirados na estrada.

f) A ti (che) merquei o mellor regalo.

Copia e completa o esquema de chaves sobre ouso dos pronomes átonos.

2

T7

6

5

4

3

1

UNIDADE 7116

Uso dospronomes átonos

Lo, la, los, las

No, na, nos, nas

O, a, os, as

*Despois dos

Despois dos

Despois dos * *Despois dos

*

1

2

3

4 5

6

7

Actividades finaisAs unidades rematan cunha páxina dobre de actividades distribuídas endúas seccións:

� Desenvolvemento de competencias básicas. Malia ser o desenvol-vemento das competencias básicas o obxectivo de todas as páxinasdo libro, nesta sección proponse un conxunto de actividades orienta-das especificamente ao desenvolvemento das competencias que sepretende que o alumno vaia acadando de maneira progresiva ao longodas doce unidades didácticas.

� Avaliación de coñecementos. Exercicios destinados a comprobar seo alumno adquiriu os coñecementos básicos da unidade e a detectaraqueles aspectos que debe repasar.


unidade escoitar e falar. ler e escribir … · escoitar e falar 7 o dragón e o ... lexemas e...

Documents