1. ULUSLARARASI KURULULAR

2. ULUSLARARASI KURULULAR 1. BRLEM MLLETLER I. Dnya Savandan sonra dnyada bar salamak amacyla Trkiyenin de 1932 ylnda ye olduu, Milletler Cemiyeti kuruldu. Ancak, II. Dnya Savann kmasyla bu rgt dalm, milletleraras bar salamak, sorunlar dosta zmek amacyla, 24 Ekim 1945 ylnda daha kapsayc bir rgt olan Birlemi Milletler (BM) kurulmutur. Trkiye, BM Antlamasn 1945 ylnda kurucu ye sfatyla onaylamtr. 192 ye lke vardr. Merkezi New Yorktadr. En son 2006da Karada katlmtr. 3. rgtler a) BM nsan Yerleimleri Merkezi (HABTAT - UNHCS): Yoksul kesimlerin barnma koullarnn iyiletirilmesi (arpk kentlemeyi ve doann insanlar tarafndan tahrip edilmesini nlemeyi) ve BM sistemi iinde insan yerleimlerine ilikin etkinliklerin koordinasyonunu yrtmek temel grevidir. 4. b) BM ocuk Fonu (UNICEF): zellikle az gelimi lkelerde ocuk sal hizmetlerinin gelitirilmesi, dnyada ocuk lmlerinin nlenmesi, ocuk geliim imknlarnn yaygnlatrlmas temel grevidir. Trkiye 1994 ylnda ocuk Haklar Szlemesini onaylam ve UNCEF ile ibirlii iinde bu szlemeyi uygulamaktadr. Merkezi New York (ABD)tur. 5. c) BM evre Program (UNEP): nsann yaad evreyi korumak, evreyi etkileyen tm etkenlerle ilgili konularda alma yapmak ve evre sorunlarn uluslararas platformlarda gndeme getirmek (kresel snma, evre kirlilii gibi) temel grevidir. 6. d) BM Kalknma Program (UNDP): Kalknmakta olan lkelerde yoksullukla mcadele, ekonomik eitsizliklerin giderilmesi, kadnn glendirilmesi ve kalknmaya ynelik proje ve programlar hazrlamak ve bu konularda ulusal hkmetlerle ibirlii yapmak temel grevidir. 2009 ylnda UNDP Bakanlna; grevi dolan (2005-2009) Kemal Derviin yerine Yeni Zelandann eski babakan Helen Clark getirilmitir. 7. e) Dnya Salk rgt (WHO): Ulusal salk kurulularyla ibirlii iinde zellikle az gelimi ve gelimekte olan lkelerde salk alannda almalar yapmak, uluslararas dzeyde zellikle salgn hastalklarla mcadele etmek temel grevidir. Merkezi Cenevre (svire)dir. Trkiye 1947de ye olmutur. 8. f) BM Gda ve Tarm rgt (FAO): Tarm, ormanclk, balklk alanlarnda inceleme ve aratrma yapmak, gda, su rnleri ve krsal kalknma gibi konularla birlikte zellikle az gelimi lkelerin tarmsal ekonomik yaplarn gelitirmeye ynelik almalar yapmak ve ala kar mcadelede ok ynl etkinlikler dzenlemek en temel grevidir. Merkezi Romadr. Trkiye 1947de ye olmutur. 9. g) BM Eitim, Bilim ve Kltr rgt (UNESCO): Eitim, bilim ve kltr konularnda uluslararas ibirliini gelitirmek ve dnya barna katkda bulunmak, dnyada okuma yazma orann artrmak, ulusal kltr miraslarnn korunmasn salamak, eitimi ve kltrel geliimi artrmak amacyla lkelerin bilimsel ve teknik yaplarn en verimli ekilde kullanmalarna yardm etmek en temel grevidir. Trkiye kurucu yedir. Merkezi Paris (Fransa)dr. Atatrkn doumunun 100. ylnn tm lkelerde kutlanmas karar UNESCO tarafndan alnmtr. 2009da, Karada ve Singapur en son ye olan lkelerdir. 10. h) Uluslararas alma rgt (ILO): Sosyal gvenlik tedbirlerini uluslararas dzeyde gelitirmek, alanlarn alma koullarn iyiletirmeye ynelik tedbirler almak, dnyada sosyal adaletin yaygnlamasn salamaya ynelik projeler gelitirmek, istihdam ve alma artlaryla ilgili her trl faaliyette bulunmak en temel grevidir. Merkezi Viyana (Avusturya)dr. Szlemeyi imzalayan devletlerin ykmllklerini denetler. Trkiye 1932den beri yedir. 11. i) Uluslararas Atom Enerjisi Ajans (IAEA): BM bnyesinde, nkleer, bilim ve teknolojinin barl amalarla kullanlmas ve planlanmasnda ye lkelere destek salamak ve nkleer gvenlik standartlarn hazrlamak temel grevidir. 12. j) Hkmetler Aras klim Deiiklii Paneli (IPCC): nsan eliyle oluan iklim deiikliinin bilimsel, teknik ve sosyo- ekonomik sonularn detayl, tarafsz ve effaf olarak analiz etmek ve iklim deiiklii sorunlaryla mcadeleyi srdrmek amacyla BM bnyesinde kurulan ve BM evre Program (UNEP) ile koordineli olarak alan bir organizasyondur. 13. k) UNIDO (Birlemi Milletler Sna Kalknma rgt): Gelime yolunda olan lkelerin snai (sanayi) kalknmalarn tevik etmekle sorumlu BM organdr. l) UNDCP (Birlemi Milletler Uyuturucu Kontrol Program): Uyuturucu kullanmnn yaygnlamasn nlemek amacyla kurulan BM organdr. 14. m) UNCTAD (Birlemi Milletler Ticaret ve Kalknma Konferans): Kalknmakta olan lkelerde ekonomik bymeyi ve kalknmay hzlandrmak amacyla 1964de kurulmu olan BM organdr. n) UNFPA (Birlemi Milletler Nfus Fonu): Dnyadaki nfus ve cinsel salk programlarna kaynak salamak amacyla kurulmu olan BM organdr. 15. o) UNHCR (Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii): Mlteci sorunlarna kalc zmler bulmak iin ye devletlerin hkmetleriyle birlikte alan kurulutur. p) UPU (Evrensel Posta Birlii): ye lkeler arasndaki posta ilikilerini dzenleyen kurulutur. Merkezi Bern (svire)dir. q) ITU (Uluslararas Telekomnikasyon Birlii): 1947de BMnin uzmanlk kuruluu olan kurumdur. 16. r) WFP (Dnya Gda Program): Yoksul insanlar beslemek, acil durumlar ve kalknma programlar iin gda yardm salamak amacyla kurulmu olan BM organdr. 17. 2. AVRUPA BRL (AB) Merkezi BELKA Brkseldir. Para birimi EURO (AVRO)dur. Topluluun temelini kmr elik sektrn glendirmek amacyla 1951 ylnda kurulan Avrupa Kmr ve elik Topluluu oluturmutur. Avrupa Kmr elik Topluluunu oluturan 6 kurucu ye; Belika, talya, Lksemburg,Fransa, Almanya (Bat), Hollandadr (BLFAH). 1957 ylnda Roma Antlamasnn imzalanmasyla Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) adn almtr. 1992 ylnda imzalanan Maastricht Antlamas ile topluluun ad Avrupa Birlii (Europan Union) olarak deitirilmitir. 18. 1993 ylnda yrrle giren Maastricht Antlamas sonunda AB yesi lkelerin yasal olarak tek paras (Euro) olmutur. 1 Temmuz 2002de Euroya gei tamamlanmtr (Nice Antlamas). Avrupa Birliine ye olup parasal birlie ye olmayan lkeler; ngiltere, Danimarka, svetir (D). 1993 ylnda Danimarkann Kopenhag kentinde yaplan zirvede Birliin eski Dou Bloku lkelerini de kapsayacak ekilde genilemesine karar verilmi ve adaylk iin bavuracak lkelerin tam yelie kabul edilmesinden nce yerine getirmesi gereken kriterler belirlenmitir (Kopenhag Kriterleri). 19. zlanda Norve, ve svire ABye ye deildir (N). Trkiye, Hrvatistan (2013) ve Makedonya ile mzakereler devam etmekte olup, Arnavutluk, Bosna - Hersek, Srbistan ve Karada ise aday lkeler konumundadrlar. 20. AB Mktesebat: Avrupa Birlii hukuk mevzuat olarak tanmlanabilir. Birlie ye olan lkeler AB Hukuk mevzuatn kabul etmi saylr ve kendi i hukuku ile atma olmas durumunda AB mktesebat stn saylr. Devletler egemenlik yetkilerinin bir ksmn ABye devrederler. 21. Avrupa Birlii Temel Organlar AB Konseyi (Avrupa Birlii Bakanlar Konseyi): AB yesi devletlerin bakanlarnn (zellikle Dileri Bakanlarnn) toplanmasyla oluan zirvedir (27 Bakan). Grlen konuya gre her ye devletten ilgili bakan Konseye katlr. Bakanlk alt ayda bir deiir ve ye lkeler srasyla AB dnem bakan olurlar. Ayrca bu Konsey, AB bavurularnn yapld ilk yerdir. 22. Avrupa Birlii Komisyonu: Yrtme organdr. Komisyon yeleri 5 ylda bir seilir. Komisyonun bakan; Jose Manuel Barrosodur. Avrupa Parlamentosu: AB yesi lkelerin seimle gelen milletvekillerinin oluturduu organdr. Avrupa Parlamentosu seimleri 5 ylda bir yaplr. Avrupa Parlamentosu en yakn tarihli seimini 2009 ylnda yapmtr. Parlamentoda ye says, lkelerin nfuslaryla orantl olarak datlmtr. En fazla milletvekili Almanyaya aittir. 23. Avrupa Topluluu Adalet Divan: Avrupa Birliinin temel yarg organdr. Kararlarna kar temyize gidilemez. 24. Trkiye - AB likileri Tam yelik yolunda uzun bir mzakere sreci bulunmaktadr. 2014 ylna kadar mzakerelerin devam edebilecei ve bu aamada Trkiyenin Kopenhag Kriterlerini tam olarak yerine getirmesi gerektii, temel hak ve zgrlkler, ekonomi, adalet, eitim gibi konularn yannda Kbrs gibi konularda da birliin belirledii esaslar erevesinde ilerleme kaydetmesi gerektii ve bu konularn belli aralklarla ilerleme raporlar eklinde konsey tarafndan srekli deerlendirilecei belirtilmitir. 25. 3. AVRUPA KONSEY 1949 ylnda, oulcu demokrasi, insan haklar ve hukuk dzenini glendirmek amacyla kurulan siyasal nitelikli bir rgttr. Kurucu devletler; Belika, Danimarka, talya, Lksemburg, Hollanda, Norve, sve ve ngilteredir. Avrupa nsan Haklar Szlemesi bu rgt bnyesindeki konsey yeleri tarafndan 1950 ylnda Romada imzalanm ve 1953 ylnda szleme yrrle girmitir. Avrupa Konseyine Belarus, Kazakistan, Kosova ve Vatikan hari tm Avrupa lkeleri yedir (toplam ye says 47dir.). Konseyin resmi dilleri, ngilizce ve Franszcadr. 26. 4. EKONOMK BRL ve KALKINMA RGT (OECD) Batl sanayilemi lkeler arasnda ekonomik uyumu ve gelimeyi salamak, ye lkeler arasnda sermayenin serbest dolamn salamak, daha az gelimi ye lkelere kalknma amal destek salamak gibi grevleri olan, batl bamsz ekonomik bir rgtlenmedir. 1961de faaliyete gemitir. Merkezi Paristir. Trkiye bu rgte kurucu yedir. ye lkeler; Avustralya, Avusturya, Belika, Kanada, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, zlanda, rlanda, talya, spanya, Japonya, Lksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norve, Portekiz, sve, svire, Trkiye, ngiltere, ABD, Meksika, ek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Gney Kore, Slovakya (ye says 30dur.) 27. 5. EKONOMK BRL TEKLATI (ECO - ET) Kurulu Amac; ye lkeler arasnda ekonomik, ticari, ulatrma, haberleme ve enerji gibi alanlarda ibirliini salamaktr. 1985'te Trkiye, ran ve Pakistan arasnda kurulmutur. Merkezi Tahrandr. yeleri; Trkiye, ran, Pakistan, Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Trkmenistan, Krgzistan, Tacikistan ve zbekistandr. Tekilatn hedefleri arasnda 2015 ylna kadar serbest ticaret blgesi oluturmak yer almaktadr. 28. 6. PETROL HRA EDEN LKELER RGT (OPEC) Dnyadaki belli bal petrol reticisi ve ihracats lkelerin 1960 ylnda Badatta kurmu olduu bir rgttr. S. Arabistan, Irak, ran, Kuveyt, Libya, Venezella, Katar, Cezayir, Nijerya, Gabon, Angola, Ekvator, Endonezya, Birleik Arap Emirlikleri ye devletlerdir. 29. 7. BATI AVRUPA BRL (BAB) NATOnun kuruluu ncesinde, gvenlik alannda Avrupa hkmetler aras ibirliini gelitirmek amacyla kurulmutur (1948te Sovyet tehdidine kar ngiltere, Fransa, Belika, Hollanda ve Lksemburg tarafndan Brksel Antlamas ile kuruldu. Sonradan Almanya ve talya da katld.). rgt, ye lkelerin ekonomik, sosyal, kltrel ve savunma konularnda ibirliinde bulunmasn amalamaktadr. 30. 8. SLAM KONFERANSI RGT (K) Merkezi Ciddededir (Suudi Arabistan). slam aleminin tek at altnda topland tek kurulu sfatna sahip olan Knn 57 yesi bulunmaktadr. Yeni ye kabul, ye lkelerin 2/3 ounluunun onayyla gerekleebilmektedir. BMde daimi olarak da temsil edilir. Trkiye kurucu ye lkeler arasndadr. Genel sekreterlik grevini Trkiye yrtmektedir. 31. 9. KARADENZ EKONOMK BRL RGT (KE) Karadenize kys olan lkelerin kurduu ekonomik, dayanma ve barn salanmas amal, taraflarca stanbulda 1992 ylnda imzalanarak kurulan rgtlenmedir. Trkiye, Yunanistanla birlikte kurucu ye lkeler arasndadr. ye lkeler; Trkiye, Arnavutluk, Romanya, Azerbaycan, Rusya, Bulgaristan, Ermenistan, Ukrayna, Grcistan, Yunanistan, Srbistan ve Moldovadr. 32. 10. AVRUPA GVENLK VE BRL KONSEY (AGK) Kurulu Amac: Avrupada gvenlik, insan haklar ve ekonomik dayanmay salamak, bar, istikrar ve refah srdrmek amacyla kurulmutur. Bugn itibariyle 53 yesi bulunan AGKe Trkiye tam ye olarak katlmaktadr. AGTte her ye lkenin bir oy hakk vardr. 33. 11. BAIMSIZ DEVLETLER TOPLULUU (BDT) Sovyetler Birliinin 1989 ylnda dalmasnn ardndan eski Sovyet lkeleri arasnda yeniden kurulmaya ve canlandrlmaya allan bir birliktir. Birlik; 21 Aralk 1991de Beyaz Rusya, Rusya ve Ukraynann katlmyla Almaata Deklarasyonu ile kurulmutur. Bugn birliin yesi olan lkeler; Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Moldova, Azerbaycan, Grcistan, Ermenistan, Kazakistan, Trkmenistan, zbekistan, Krgzistan ve Tacikistandr. 34. 12. TRK KLTR VE SANATLARI ORTAK YNETM (TRKSOY) 1993 ylnda kurulmutur. Merkezi Ankaradadr. yeleri; Trkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Krgzistan, zbekistan ve Trkmenistandr. Amac; kltrel ilikileri gelitirmek, Trk kltrnn aratrlmas, korunmas ve gelitirilmesini salamaktr. 35. 13. KUZEY ATLANTK ANTLAMASI RGT (NATO) Kurulu Amac: II. Dnya Savandan sonra (4 Nisan 1949) Sovyetler Birliinin yaylmac politikasna kar Batl 12 lke tarafndan kurulmutur. 4 Nisan 1949da Washingtonda yaplan antlama ile Belika, Kanada, Danimarka, ABD, Fransa, ngiltere, zlanda, talya, Lksemburg, Norve, Hollanda, Portekiz tarafndan NATO kurulmutur. 36. G 8 (GELM 8 LKE) Dnyann ekonomisi en gelimi 8 lkesinin oluturduu bir rgttr. ye lkeler; Fransa, ABD, Kanada, ngiltere, Rusya, Almanya, Japonya, talya, (FAKRAJ)dr. En son ye olan devlet Rusyadr. G-8 2011 Zirvesi; 26 - 27 Mays 2011 tarihlerinde Fransann Deauville Kasabasnda yaplmtr. G-8 Zirvesi; 2012de ABDde, 2013de ngilterede, 2014de Rusyada yaplacaktr. Dnya zerindeki toplam ihracatn % 51ini yapmaktadrlar. 37. D-8 (Gelien 8 lke) slam lkeleri arasnda G-8 lkelerine alternatif olarak kurulan bir oluumdur. yeleri; Banglade, Endonezya, Nijerya, ran ,Msr, Trkiye, Pakistan ve Malezyadr (BENMToPuM). D-8, 15 Haziran 1997de stanbul raan Saraynda 8 lkenin liderlerinin katlm ile resmen kurulmutur. D-8 yelerinin tamam ayn zamanda slam Konferans rgtnn yeleridir. 38. TRKYENN KURUCU YE OLDUU ULUSLARARASI KURULULAR BM (Birlemi Milletler) - 1945 KE (Karadeniz Ekonomik birlii Tekilat.) D-8 (Gelien 8 lke) 1997 OECD (Avrupa Ekonomik birlii Kalknma rgt) 1960 ECO (Ekonomik birlii Tekilat) 1985 K (slam Konferans rgt) 1969 slam Kalknma Bankas (IDB) - 1973 Avrupa Konseyi (CE) - 1949 Trk Kltr ve Sanatlar Ortak Ynetimi (TRKSOY) - 1993 Uluslararas demeler Bankas (BIS) 1930 Merkezi svirenin Basel kentindedir.) 39. TRKYENN YE OLDUU BAZI NEML ULUSLAR ARASI KURULULAR Birlemi Milletler (BM) (Kurucu ye) Ekonomik birlii ve Kalknma rgt (OECD) (Kurucu ye) Avrupa Konseyi (Kurucu ye) Avrupa Gvenlik ve birlii Tekilat (AGT) (Kurucu ye) Gmrk Birlii Karadeniz Ekonomik birlii Tekilat (Kurucu ye) slam Konferans (Kurucu ye) Uluslararas Para Fonu (IMF) Dnya Bankas Kuzey Atlantik Antlamas (NATO) Dnya Ticaret rgt (WTO) Dnya Salk rgt (WHO) 40. BM Eitim, Bilim ve Kltr rgt (UNESCO) (Kurucu ye) Uluslararas alma rgt (ILO) BM Gda ve Tarm rgt (FAO) Bat Avrupa Birlii (BAB) Uluslararas Polis Tekilat (INTERPOL) slam Konseyi (ICO) Asya Kalknma Bankas (ASDB) Uluslararas mar Bankas (BIS) Avrupa Patent Ofisi (EPO) Avrupa Telekomnikasyon Standartlar Enstits (ETSI) Avrupa Futbol Federasyonlar Birlii (UEFA) (1962) Uluslararas Futbol Federasyonlar Birlii (FIFA) (1923) 41. TRKYENN YES OLMADII ULUSLARARASI KURULULAR Avrupa Birlii Petrol hra Eden lkeler rgt (OPEC) Arap Petrol hra Eden lkeler rgt (OAPEC) Kuzey Amerika Serbest Ticaret Blgesi (NAFTA) Latin Amerika Serbest Ticaret Blgesi (LAFTA) Gelimi 8 lke (G-8) Avrupa Serbest Mbadele Birlii (EFTA) Nordik Konseyi Arap Para Fonu (AMF)