TÜRKİYE CUMHURİYETİ

MARMARA ÜNİVERSİTESİ

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU

SPOR YÖNETİCİLİĞİ BÖLÜMÜ

 

 

 

SPOR KULUPLERİNDE KAMUOYU ALGISININ ÖNEMİ

 

 

BİNNUR ÖZDEN

LİSANS TEZİ

 

SPOR YÖNETİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

 

 

DANIŞMAN  

Arş.Gör. Gülay Yasemin ALDEMİR

 

 

 

 

 

İSTANBUL-2012

 

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR

Tez hocalarım Arş.Gör.Dr. Abdurrahman Kepoğlu ile Yrd.Doç.Dr. Serap Munganay’a ve tez danışmanım Arş.Gör. Gülay Yasemin Aldemir’e çalışmama verdikleri destek için teşekkür ederim. Ayrıca, Marmara Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Spor Yöneticiliği Bölümü’ndeki eğitimimde emeği geçen tüm hocalarıma en içten teşekkürlerimi sunarım.

Bu tez çalışmasında yola çıkarken amacım spor kulüpleri için kamuoyu algısının önemini göstermekti. Çalışmalarım ilerledikçe ön gördüğümden de ilginç bulgulara ulaştım. Bu bulguların doğruluğundan emin olmak için verilerin yeterliliği ve sağlamlığı, anket sonuçlarının matematiksel hesaplarla kanıtlanması ve bulguların futbol oyunu ve kamuoyu bakımından sağlıklı yorumlanması gerekmekteydi.

Çalışmamın sayısal bölümlerindeki karmaşık matematiksel hesaplamaları büyük bir beceriyle gerçekleştiren Ersin Taşkın’a, Türk futboluyla ilgili Türkiye’deki en sağlam ve kapsamlı veri setini elinde bulundurduğuna inandığım Fanatik Gazetesi yazarı Tamer Bağlan’a, futbol sektörüyle ilgili deneyim ve bilgilerini bana aktaran Metin Tükenmez Hoca’ma teşekkür ederim.

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

KISALTMALARv

ŞEKİLLERvi

TABLOLARvii

ÖZET1

İNGİLİZCE ÖZET2

1. GİRİŞ VE AMAÇ3

2. GENEL BİLGİLER5

2.1. Dünyanın ve Ülkemizin En Popüler Spor Dalı: Futbol5

2.2. Futbol Kamuoyu6

3. GEREÇ ve YÖNTEM8

3.1. Anket8

3.2. Sayısal Analiz9

3.3. Sınırlılıklar11

4. BULGULAR13

4.1. Anket13

4.1.1. Futbol kamuoyu anketi sonuçları13

4.1.2. Kulüp algısı anketi sonuçları13

4.2. Pozitif Penaltı İndeksi (PPİ) Çalışması15

4.3. t Testi Çalışması17

5. TARTIŞMA ve SONUÇ20

5.1. Futbol Kamuoyu Anketinin Sonuçları20

5.2. Kulüp Algısı Anketi ve Sayısal Analiz Sonuçları20

5.3. Hakemlerin Fenerbahçe ile İlgili Penaltı Kararlarındaki Tutumu Rastlantısal mıdır?21

5.4. Sonuç22

6. KAYNAKLAR23

7. EKLER24

KISALTMALAR

A: Attığı gol adedi

AP: Aleyhte Penaltı Adedi

LP: Lehte Penaltı Adedi

N.P.İ: Negatif Penaltı İndeksi

P.P.G: Pozitif Penaltı Grafiği

P.P.İ: Pozitif Penaltı İndeksi

T.F.F: Türkiye Futbol Federasyonu

Y: Yediği Gol Adedi

ŞEKİLLER

Sayfa No

Şekil 1. Son 17 Sezon Gol Penaltı Grafiği 10

Şekil 2. 1995-1996/2011-2012 Gol-Penaltı Grafiği (İstisna Çıkarılmış).11

Şekil 3. Kamuoyunun Dört Büyüklerle İlgili Penaltı Algısı (Son On Yıl)14

Şekil 4. Son On Yıldaki Gerçek Penaltı Verileri (LP)15

Şekil 5. Son On Yıldaki Gol Adetleri (A)16

Şekil 6. Son On Yılda Dört Büyüklerin Gol Başına Kazandıkları Penaltı Adetleri (PPİ)17

TABLOLAR

Sayfa No

Tablo 1. Takımların PPİ Değerleri (2001/02-2011/12)17

ÖZET

Popüler spor kulüpleri ile kamuoyu arasındaki ilişki her geçen gün daha derin ve karmaşık bir hal almaktadır. Spor kulüplerinin tüm kamusal alandaki etkilerinin artması bu araştırmaya ilham vermiştir. Tez konusu belirlenirken spor kulüpleri ile kamuoyu algısının birbirleri üzerine etkilerine eğinildi. Bu etkilerden ölçülebilir olanlarına odaklanıldı. Ön çalışma sonucunda iki temel gözlem ön plana çıktı: 1. Kamuoyu algısı değiştirilebilir, düzenlenebilir. 2. Kamuoyu algısı spor kulüplerinin başarısına etki eder. Araştırmada sayısal ölçülebilirliği ve ölçüm verimliliğini sağlamak adına ulusal ölçekteki kamuoyu ve ulusal ölçekte popüler olan spor kulüplerine odaklanıldı. Bunun sonucu olarak Türkiye Süper Ligi futbol takımlarından elde edilen veriler sayısal analizlerde kullanıldı. Araştırmamızda iki anket yapıldı: İlk olarak “Türk Futbol Kamuoyu Anketi” ile kamuoyunun futbol ile ilgili konularda gerçekten farklı bir inanca yönlendirilebileceği, bu algı kaymasının bir baskı unsuru oluşturabileceği ve oluşan bu kamuoyu baskısının hakemler, federasyon kurulları, futbolcular, teknik direktörler ve hatta mahkemeler gibi bir kulübün başarısına etki eden gerçek ve tüzel kişilerin kararlarını etkileyebileceği tezi araştırıldı. Paralelde kamuoyu anketinin sonuçlarının sayısal olarak test edilmesi düşünülmüş ve “Kulüp Algısı Anketi” gerçekleştirilmiştir. Bu anket ile futbol kamuoyunun futbolla ilgili sayısal bir konuda ne kadar yanlış bir inanca sahip olduğu gösterilmiştir. Bu yanlış inancın sebebinin tesadüfi olmadığı hesaplanarak kanıtlanmıştır. Dahası söz konusu yanlış inancın bir kamuoyu baskısı unsuruna dönüşerek ilgili kulübün başarısına etki etmesi hususu sayısal olarak gösterilmiştir. Sonuç olarak kulüp başarısına doğrudan etki eden bir etmen olarak kamuoyu algısını yönlendirmek çok önemli bir etkinliktir. Bu araştırma spor kulüplerinin kamuoyu algısını etkilemesiyle ilgili birçok bilimsel ve ticari çalışmayı tetikleyebilir.

Anahtar Kelimeler: Algı, futbol, gol, kamuoyu, penaltı.

İNGİLİZCE ÖZET

The relationship between popular sports clubs and the public is getting deeper and more sophisticated each day. The fast increasing power and effect of the sports clubs in the public domain has inspired this thesis. I tried to prove the mutual and bi-directional influence between sports clubs and the public opinion. I focused on the rather measurable influences. I made two basic observations at the beginning: 1. the public opinion can be manipulated; and 2. the public opinion can influence a club’s success. For the sake of efficiency in quantitative measurements, I had to focus on sports clubs that have enough national popularity. This meant soccer clubs in the Turkish Super League. I made two surveys in this thesis. The “Turkish Soccer Public Opinion Survey” tested the statement that the public can be manipulated to believe something wrong about a matter regarding a Turkish soccer club, and this deviated perception may yield a public pressure which may influence the decisions of the referees, federation boards, players, coaches, and even courts, which in turn may affect the club’s success. In parallel “”the Club Impression Survey” has been implemented to show that the public has a totally wrong belief on a quantitative issue regarding a club. It has been mathematically calculated that this misbelief did not happen coincidentally. Furthermore, it has been mathematically proved that this wrong belief has affected the club’s success. Finally, it is shown that manipulating the public opinion is a very important activity which directly affects a club’s success. This study may trigger new commercial and scientific studies regarding public relations of sports clubs.

Keywords: Football, goal, penalty, public opinion, soccer

1. GİRİŞ VE AMAÇ

Popüler spor kulüpleri ile kamuoyu arasındaki ilişki her geçen gün daha derin ve karmaşık bir hal almaktadır. Bunu basında ve İnternet’te spor kulüpleriyle ilgili çıkan haberlerin ve yazıların artışında görebiliriz. Spor kulüplerinin tüm kamusal alanda reytinglerinin (rating) artması bu araştırmaya ilham vermiştir. Spor kulüpleriyle kamuoyu arasındaki ilişki şüphesiz çok katmanlı, çok boyutlu ve karmaşıktır. Spor kulüpleri – kamuoyu ilişkisinin tüm yönleri ve kapsamı araştırmamızın boyutlarının çok üzerindedir. Araştırmamızda bilimsel yöntemden ödün verilemeyeceğinden, daha dar kapsamlı bir çalışma tercih edilmiştir. Tez konusu belirlenirken spor kulüpleri ile kamuoyu algısının birbirleri üzerine etkilerine eğinildi. Bu etkilerden ölçülebilir olanlarına odaklanıldı. Ön çalışma sonucunda iki temel gözlem ön plana çıktı:

1. Kamuoyu algısı değiştirilebilir, düzenlenebilir.

2. Kamuoyu algısı spor kulüplerinin başarısına etki eder.

Araştırma safhasında yukarıda anılan gözlemlerin anket çalışmalarının yanı sıra somut ve ölçülebilir bulgulara dayanmasına özen gösterildi. Bu nedenle bazı bulgu ve gözlemlerden feragat edildi. Ancak daha az sayıda ve daha sayısal bulgu ile kanıtlama sayesinde çalışmanın verimliliği ve etkinliği arttırılmış oldu. Ayrıca, bu araştırmada öne sürülen tezin kanıtlanması veya çürütülmesi için ilgili bilim çevrelerine bir dizi deney, test ve araştırma önerildi.

Araştırmada sayısal ölçülebilirliği ve ölçüm verimliliğini sağlamak adına ulusal ölçekteki kamuoyu ve ulusal ölçekte popüler olan spor kulüplerine odaklanıldı. Dolayısıyla, tez metninde geçen aşağıdaki terimler karşılarında yazılı anlamlarda kullanılmaktadır:

Terim

Anlam

Kamuoyu

Ulusal spor kamuoyu

Spor kulüpleri

Kamuoyu oluşturacak büyüklükteki popüler spor kulüpleri

Yukarıdaki iki gözlem doğru ise spor kulüpleri için kamuoyu algısını yönlendirmek, kulüp başarısına doğrudan etki eden bir etmen olarak çok önemli bir etkinliktir. Bu araştırma spor kulüplerinin kamuoyu algısını etkilemesiyle ilgili birçok bilimsel ve ticari çalışmayı tetikleyebilir.

2. GENEL BİLGİLER

2.1. Dünyanın ve Ülkemizin En Popüler Spor Dalı: Futbol

Araştırma konumuz kamuoyu algısı ölçümlerine dayanmaktadır. Sınırlılıklar bölümünde anlatılacak ölçüm sınırlılıkları göz önünde bulundurularak, kamuoyu algısının en büyük ve en rahat ölçülebilir olduğu spor dalına, bir başka deyişle en popüler spor dalına odaklanılması kararlaştırılmıştır.

Popüler spor kulüpleri dünyada ve özellikle de ülkemizde popüler spor dallarında profesyonel olarak faaliyette bulunmaktadırlar. Ülkemizden örnek vermek gerekirse futbol, basketbol ve son zamanlarda voleybol branşlarındaki popülerlik önemli boyutlara ulaşmıştır. Wikipedia’da Türk Spor Kulüpleri aramasında üç spor branşı ile karşılaşmaktayız Bu branşları kategori adedine göre sıraladığımızda futbolun ezici bir üstünlüğünü görmekteyiz.

Türk Futbol Kulüpleri – 175 kategori

Türk Basketbol Kulüpleri – 11 kategori

Türk Voleybol Kulüpleri – 1 kategori

(http://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:T%C3%BCrkiye_spor_kul%C3%BCpleri. Erişim tarihi: 12 Ocak 2012).

Güvenilirliğiyle ünlü İnternet ansiklopedisi Wikipedia’ya göre “Futbol, on birer oyuncudan oluşan iki takım, iki kale ve bir futbol topu ile oynanan dünyanın en popüler takım sporu” konumundadır. (http://tr.wikipedia.org/wiki/Futbol. Erişim tarihi: 12 Ocak 2012). Wikipedia’nın İngilizce olan ana sayfasında daha ayrıntılı bir tespit bulunmaktadır: “At the turn of the 21st century, the game was played by over 250 million players in over 200 countries, making it the world's most popular sport. (“21. Yüzyılın dönüm noktasında, 200’den fazla ülkede 250 milyondan fazla oyuncu tarafından oynanan futbol dünyanın en popüler sporudur.”) (http://en.wikipedia.org/wiki/Soccer. Erişim tarihi: 12 Ocak 2012).

Spor kulüpleri ile kamuoyu algısı arasındaki etkileşimin branşlardan bağımsız olduğuna dair literatürde bir bulguya ya da teze rastlanmamıştır. Dolayısıyla, ölçüm yaptığımız futbol branşıyla ilgili bulgu ve sonuçlardan diğer branşlara dair doğrudan bulgu ve sonuçlar türetemeyiz. Bu nedenle, tez konumuz spor kulüpleri kapsamından futbol kulüpleri kapsamına indirgenmiştir.

2.2. Futbol Kamuoyu

Kamuoyu sözcüğünün anlamı Türk Dil Kurumu’nun Genel Türkçe Sözlük’ünde “Bir konuyla ilgili halkın genel düşüncesi, halkoyu, amme efkârı, efkârıumumiye”, olarak tanımlanmaktadır. Yine Türk Dil Kurumu’nun Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğünün Toplumbilimleri Bölümünde “1. Toplumsal yaşamın olay ve olguları konusunda toplumsal kümelerin ya da toplumun ortaklaşa yargısını yansıtan düşünce ve kavramların toplamı. 2. Bir insanın eylemleri konusunda çevresindekilerin onaylayıcı ya da kınayıcı tutumları,” tanımları yer almaktadır.

Futbol kamuoyu olarak futbol ile ilgilenen, futbolu takip eden insan kümelerinin futbol olay ve olguları ile ilgili ortaklaşa yargısını yansıtan düşünce ve kavramlar toplamı tanımı doyurucu görülmektedir.

Google’da “futbol kamuoyu” yazılarak arama yapıldığında 2.650.000 adet arama sonucu gelmektedir. Bu aramanın sadece Türkçe sayfalarda yapıldığını düşündüğümüzde futbol ve kamuoyu kavramlarının arasındaki ilişkinin büyük olduğunu sezebiliriz.

Nitekim Türkiye Futbol Federasyonu (T.F.F.) başta olmak üzere birçok kurum ve kuruluş Türk futbol kamuoyu araştırmaları yapmaktadır. T.F.F.’nun Sosyal Araştırmalar Merkezi’ne 2005 yılında yaptırdığı kamuoyu araştırmasına göre:

• Futbol seyircisini başlıca dört gruba ayrılabilir:

· Aktif: Genellikle maç kaçırmayan, futbolu yakından izleyen kesim.

· Meraklı: Orta yaşlı ve futbolla yakından ilgili bir kesim. Birinci grup kadar sık maça gitmiyor, ama TV’de bütün maçları izliyor.

· Açık Tribün: Futbolla ilgililer, imkân buldukça maça gidiyorlar. Ancak, futbol haberlerini çok yakından takip etmiyorlar.

· Az ilgili: Bu grupta kadın ağırlığı ortalamanın çok üstünde ve genel olarak sosyo ekonomik statü bakımından alt düzeyde. Futbolla yakından ilgili değiller.

• “Maça gitme alışkanlıkları” üç grupta şu şekilde:

· Maça gidenler (“Aktif”ler ve “Açık Tribün”).

· Futbolu yakından izledikleri halde maça gitmeyenler (“Meraklı”lar).

· Az ilgili olanlar.

• Örnek kitlenin yarıya yakını futbolla ilgili haber ve yorumları sürekli izliyor. Bu oran 45+ yaş grubunda yüzde 50’yi aşıyor. Takım taraftarları arasında önemli bir farklılık yok.

• Futbolla ilgili haber ve yorumları sürekli izleme oranı “Meraklı” kesimde yüzde 93’e ulaşıyor.

• Spor deyince insanların yarısından çoğunun aklına ilk olarak futbol geliyor. “Sağlıklı yaşam, gençlik” diyenlerin oranı dörtte bire yaklaşıyor.

• Futbol sözcüğü görüşülen kişilerin beşte ikisinde futbol takımlarını çağrıştırıyor. Yüzde 30 için futbol ‘rekabet ve mücadele’. Yüzde 16 sağlık, gençlik, ahlak, kardeşlik gibi kavramları vurgulamakta. Yüzde 11 ise futbol deyince şiddet ve şikeyi hatırlıyor.

3. GEREÇ ve YÖNTEM

Araştırmamızın temel özellikleri aşağıdaki gibidir:

· Büyük ölçekli ve kapsamlı iki anket çalışması içermektedir.

· Sayısal verilere dayalıdır.

· Sayısal çalışmalarda yüksek sayılar kanunu, olasılık kuramı ve istatistik biliminin gereçleri kullanılmıştır.

· Veri analizinde analitik geometrinin görselliğinden ve anlatım kolaylığından faydalanılmıştır.

3.1. Anket

Tez kapsamında iki anket yapılmıştır:

1. Ek-A1 Futbol Kamuoyu Anketi: Bu anket ile kamuoyunun futbol ile ilgili konularda gerçekten farklı bir inanca yönlendirilebileceği, bu algı kaymasının bir baskı unsuru oluşturabileceği ve oluşan bu kamuoyu baskısının hakemler, federasyon kurulları, futbolcular, teknik direktörler ve hatta mahkemeler gibi bir kulübün başarısına etki eden gerçek ve tüzel kişilerin kararlarını etkileyebileceği tezi araştırıldı.

2. Ek-A2 Kulüp Algısı Anketi: Paralelde kamuoyu anketinin sonuçlarının sayısal olarak test edilmesi düşünülmüş ve “Kulüp Algısı Anketi” gerçekleştirilmiştir. Bu anket ile futbol kamuoyunun futbolla ilgili sayısal bir konuda ne kadar yanlış bir inanca sahip olduğu gösterilmiştir. Bu yanlış inancın sebebinin tesadüfi olmadığı hesaplanarak kanıtlanmıştır. Dahası söz konusu yanlış inancın bir kamuoyu baskısı unsuruna dönüşerek ilgili kulübün başarısına etki etmesi hususu sayısal olarak gösterilmiştir.

Anket çalışmalarımızda aşağıdaki hususlara dikkat edilmiştir:

1. Ankete katılanların demografik dağılımı bilgisi kaydedilmiştir.

2. Uygun soruların tespitine büyük önem verilmiştir.

3. Anketin uzunluğuna dikkat edilmiştir.

4. Sorulara verilecek cevapların birbirlerinden etkilenme olasılığı karşılığında anket çalışması ikiye bölünmüştür.

5. Anket ile ilgili olarak yeterince büyük örnekleme uzayının elde edilmesine büyük önem verilmiştir.

3.2. Sayısal Analiz

Bu çalışmada anket çalışmasıyla yetinilmemiş mümkün olduğunca sayısal analiz imkânları aranmıştır. Kamuoyu algısı gibi soyut görünen bir konuda somut bulgulara ve sonuçlara bilimsel yöntemlerle vardıracak veri evrenini ve örneklemesini belirlemek oldukça zordur. Ancak çalışmalarımızda son derece temiz sonuçlar veren iki sayısal parametreyle karşılaştık: Gol ve penaltı.

Gol futbol maçında skoru, sonucu ve başarıyı belirleyen tek parametredir. Penaltı ise gole etki eden çok önemli bir hakem kararıdır. Dolayısıyla, golden sonra maçın sonucuna en çok etki eden etmenlerin başında gelmektedir. Zor bir hakem kararı olması, maçın sonucuna büyük etkisi olması, yoruma açık olması gibi özellikleri penaltı konusunu futbol kamuoyunun ilgi alanının merkezine sokmaktadır. Dahası aynı nedenlerden ötürü penaltı kararları futbol kulübünün başarısını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle penaltı parametresi yukarıdaki hipotezlerin her ikisinde de kullanılabilir.

Penaltı gibi yoruma açık bir karar nasıl sayısallaştırılabilir? Taşkın (2004, 2012) iki çalışmasında yeterince uzun vadede takımların attıkları gol adedi (A) ile lehlerine verilen penaltı adedi (LP) arasında bir matematiksel model geliştirdi. Dahası aynı modelin takımların yedikleri gol adediyle (Y) aleyhlerine verilen penaltı adetleri (AP) arasında da olduğunu gösterdi. Taşkın çalışmasında belli koşullarda, takımlar için LP/A ve AP/Y değerlerinin önemli bulgulara ulaşma gücü olduğunu gösterdi. Buna göre bir sezondaki bir takım için iki indeks tanımladı:

Pozitif Penaltı İndeksi (PPİ) = Lehte Penaltı / Attığı Gol

PPİ = LP/A

Negatif Penaltı İndeksi (NPİ) = Aleyhte Penaltı / Yediği Gol

NPİ = AP/Y

Taşkın (2012) Türkiye Futbol Süper Ligi’nin son 17 sezonundan elde edilen verilerle bir takımın attığı gol adediyle (A) lehine verilen penaltı adedi (LP) arasında ve yediği gol adediyle (Y) aleyhine verilen penaltı adedi (AP) arasında bir pozitif lineer korelasyon ilişkisi olduğunu aşağıdaki gibi gösterdi.

İstisnai durum

(Takım: Fenerbahçe.

Yön: Aleyhine)

Şekil 1. Son 17 Sezon Gol Penaltı Grafiği

Yukarıdaki grafikte son 1995/96-2011/12 arasındaki 17 sezonun tamamında yer almış tüm takımların (A,LP) ve (Y,AP) değerleri yer almaktadır.

Grafiğe ilk bakışta aşağıdaki gözlemleri yapmak mümkün:

1. Gol adedi ile penaltı adedi arasında güçlü bir pozitif lineer korelasyon bulunmaktadır.

2. Grafiğin en sağındaki nokta istisnai bir durum olarak dikkat çekmektedir. (“outlier”).

3. Yeterince uzun vadede daha çok gol atan takımların daha çok penaltı kazanma eğilimi vardır.

4. Yeterince uzun vadede daha çok gol yiyen takımların aleyhlerine daha çok penaltı verilme eğilimi vardır.

Yukarıdaki hesaplamalardan da anlaşılacağı üzere gol ile penaltı arasındaki korelasyon (+0,92) güçlüdür. Grafiğin en sağında yer alan ve istisnai görünen takım Fenerbahçe’dir (A, LP). Bu noktayı grafikten çıkarıp korelasyon hesabını tekrar yaptığımızda +0,96’lık bir değere ulaşmaktayız ki bu değer gol ile penaltı arasında mükemmele yakın bir korelasyon sunmaktadır (Taşkın 2012).

Şekil 2. 1995-1996/2011-2012 Gol-Penaltı Grafiği (İstisna Çıkarılmış).

Şekil 2’de Takımların A, LP ve Y, AP ilişkilerinin pozitif lineer bir korelasyona sahip olduğu net bir şekilde görülmektedir. O halde takımların yeterince uzun vadede PPİ ve NPİ değerlerinin istatistiki açıdan eşit olması gerekir (Taşkın 2012).

3.3.Sınırlılıklar

Bu araştırma bir lisans tezidir. Dolayısıyla, kapsamı, ölçeği, ayrılan bütçe ve kaynak sınırlıdır. Bu kaynak sınırlılıklarından kaynaklanan çeşitli sınırlılıklarla ve güçlüklerle karşılaşılmıştır. Bu sınırlılıklar ve güçlükler yüksek lisans, doktora ve daha yüksek düzeylerdeki bilimsel çalışmalarda aşılabilir. Esasen bu araştırma zamanla birçok araştırmayı tetikleyebilir.

İlk karşılaşılan sınırlık ülkemizde futbol dışındaki spor dallarıyla ilgili kamuoyu algısını ölçmekte karşılaşılan zorluklar olarak karşımıza çıktı. Ülkemizde büyük bir çoğunlukla spor denince akla ilk futbol gelmekte (T.F.F. 2005), futbol ile ilgili kamuoyu algısı ve baskısı diğer spor dallarını örtmektedir. Hem kamuoyu algısını hem de kamuoyu algısının kulüp başarısına etkisini somut bulgulara ulaşacak kadar iyi ölçebilmek ve bu ölçümü kolay yapabilmek için ülkemizin en popüler spor dalına odaklanılmıştır. Basketbol başta olmak üzere diğer spor dalları için aynı çalışmanın yapılması önemli sonuçlar doğurabilir.

İkinci olarak kamuoyu algısının ölçülmesi için uygun sayısal parametrelerin tamamının bulunması ve ölçülmesi ek kaynak gerektirmiştir. Atılan gol adedi ile lehte verilen penaltı adedinin yanı sıra, yenilen gol adedi ile aleyhte verilen penaltı adedi, kırmızı kartlar, sarı kartlar, fauller, kornerler, ofsayt kararları, hatalı gol kararları gibi diğer hakem kararları arasında P.P.G. benzeri analizler yapılabileceği gibi, PFDK, Tahkim Kurulu, TFF Yönetim Kurulu kararları gibi parametreler de incelenebilir.

P.P.G.’nin oluşturulması için daha büyük bir evren ve örnekleme ile çalışılması daha hassas bulguları ortaya koyacaktır. Tez çalışmamızdaki kaynak kısıtlılığı nedeniyle daha fazla veri toplanamamıştır. Hedefimiz Avrupa’nın en az 10 büyük liginden en az 10 sezonun penaltı ve gol adetlerini elde etmektir. TFF’na başvurarak daha uzun zaman dilimine ait veriler elde edilebilir. Bu çalışmalar Pozitif Penaltı Grafiğinde tespit etmiş olduğumuz bulguların kesinliğini ve hassasiyetini arttıracaktır.

4. BULGULAR

4.1. Anket

Tez kapsamında iki anket yapılmıştır (Ek-A1 Futbol Kamuoyu Anketi, Ek-A2 Kulüp Algısı Anketi). Anket sonuçları aşağıdaki gibidir:

4.1.1. Futbol kamuoyu anketi sonuçları

Futbol Kamuoyu Anketinin demografik dağılım bilgileri ile sonuçları ekte ayrıntıları ve grafikleri ile sunulmuştur. Anketin sonuçlarını tezimiz bakımından değerlendirmek gerekirse:

1. Ankete katılanların %56’sı futbolla ilgili konularda kamuoyu algısının gerçekten farklı olabileceğini, %17’si ise kamuoyu algısının gerçekle tamamen ilgisiz olabileceğini (örneğin, gerçeğin tam tersine inanılabileceğini) düşünmektedirler.

2. Ankete katılanların 15’i futbola ilgili konularda kamuoyu algısının değiştirilemeyeceğini, %65 gibi büyük bir çoğunluğu kamuoyu algısının bir miktar değiştirilebileceğini ancak köklü bir değişiklik yapılamayacağını, %20’si ise futbol kamuoyunun gerçeğin tam tersine bile inandırılabileceğini düşünmektedir.

3. Ankete katılanların %87’sine göre futbol kamuoyunu oluşturan insanlar için futbol önemlidir (%68,78 önemli, %16,29 çok önemli, %2,26 en önemli).

4. Ankete katılanların %22,83’üne göre futbol kamuoyu algısı kamuoyu baskısına dönüşmez, %37,44’üne göre yeterince etkili olmayan bir baskıya dönüşür, %39,73’üne göreyse futbol kamuoyu algısı büyük ve etkili bir baskı unsuru oluşturabilir.

5. Son olarak; ankete katılanların sadece %9,27’sine göre futbolla ilgili konularda kamuoyu baskısı etkisi yoktur. Futbol kamuoyu baskısı ankete katılanların

a. %55,41’ine göre hakem kararlarını;

b. %50,00’sine göre Federasyon Kurullarının kararlarını;

c. %41,89’ine göre teknik direktörlerin kararlarını;

d. %40,99’sine göre futbolcuların kararlarını;

e. %23,42’üne göreyse mahkemelerin kararlarını etkileyebilir.

4.1.2. Kulüp algısı anketi sonuçları

Futbol Kamuoyu Anketinin demografik dağılım bilgileri ile sonuçları ekte ayrıntıları ve grafikleri ile sunulmuştur. Ankete toplamda 340 kişi katılmıştır. Bu anketin temel işlevi ilk ankette kamuoyu algısına dair elde edilen sonuçların bir sayısal testini gerçekleştirmektir. Bu amaçla Taşkın’ın (2004, 2012) çalışmalarında kullanılan penaltı-gol ilişkisinin kamuoyu tarafından nasıl algılandığı ölçülmüştür Anketimizin en çarpıcı bulgusuna ait grafik aşağıda ayrıca verilmiştir.

Soru: Sizce son on yılda en çok hangi büyük takım lehine penaltı verilmiştir?

Şekil 3. Kamuoyunun Dört Büyüklerle İlgili Penaltı Algısı (Son On Yıl)

Ankete katılanlardan en çok lehine penaltı verilen takımları sıralaması 1’den 4’e kadar puan (sıra no) vermeleri suretiyle istenmiştir. Bu sıralama puanları en fazla penaltı kazandığı düşünülen takım için 4 puan, en az kazandığı düşünülen takım için 1 puan olacak şekilde düzenlenmiştir.

Yukarıdaki anket bulgularına göre kamuoyunda en çok penaltı kazanan takımın Fenerbahçe olduğu algısı bulunmaktadır. Fenerbahçe’yi sırasıyla Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor izlemektedir. Beşiktaş ile Trabzonspor arasındaki farkın nispeten düşük olduğu görülmektedir. Bu sıralama aynı anketteki “Sizce hakemler takdir haklarını son on yıla hangi büyük takım lehine daha çok kullanmaktadır?” sorusundaki sıralama ile birebir örtüşmektedir.

4.2. Pozitif Penaltı İndeksi (PPİ) Çalışması

Öte yandan 2001-2002 sezonundan günümüze olan sezonların toplamına baktığımızda aşağıdaki tabloyu görüyoruz (Anket çalışması 18.02.2012-31.05.2012 tarihleri arasında yapıldığından anket sorularının sorulduğu tarihlerde son 10 sezon içine 2001/02 – 2011/12 sezon aralığı girmektedir).

Şekil 4. Son On Yıldaki Gerçek Penaltı Verileri (LP)

Şekil 5. Son On Yıldaki Gol Adetleri (A)

Taşkın’ın (2004, 2012) gösterdiğine göre yeterince uzun vadede (10 yılın yeterince uzun olduğu Taşkın tarafından gösterilmiştir) daha fazla gol atan takım daha fazla penaltı kazanır. Öyleyse Fenerbahçe’nin son o yılda en fazla penaltı kazanan takım olması beklenir. Benzer bir konu yorumsuz bir şekilde Bağlan (2011) tarafından gündeme getirilmiştir.

Taşkın’ın değerli gördüğü Pozitif Penaltı İndeksi (PPİ) grafiğinde ise yine çarpıcı bir durum söz konusu:

Şekil 6. Son On Yılda Dört Büyüklerin Gol Başına Kazandıkları Penaltı Adetleri (PPİ)

4.3. t Testi Çalışması

Fenerbahçe’nin penaltı adetlerindeki sapmanın tesadüfi nedenlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı hususunun tespiti için Taşkın (2012) bir t testi kurgulamıştır.

Tablo 1. Takımların PPİ Değerleri (2001/02-2011/12)

Takım

Ortalama PPİ

Fenerbahçe

0,06389

Beşiktaş

0,09993

Galatasaray

0,09670

Trabzonspor

0,09643

Beşiktaş, Galatasaray, Trabzonspor ortalaması

0,09769

Tüm Takımların Ortalaması

0,09180

Şekil 6 ve Tablo 1’den aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Fenerbahçe’nin rakibi konumunda olan Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor’un gol başına penaltı (PPİ) değerleri hem birbirine hem de tüm takımların ortalamasına yakındır.

2. Fenerbahçe’nin PPİ değerinin hem tüm takımların ortalaması değerden hem de üç rakibinin değerlerinden önemli bir aleyhte sapma gösterdiği görülmüştür.

Hakemlerin penaltı kararlarının, Fenerbahçe’nin başarısına etki bakımından değerlendirilmesi için bir t testi kurgulanmıştır. Bu noktada Fenerbahçe’nin direkt rakibi konumunda bulunan dört büyüklerin diğer temsilcileri Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor ile Fenerbahçe’nin gol başına kazandığı penaltı (PPİ) değerleri aşağıdaki gibi kıyaslanmıştır.

Fenerbahçe’nin son on yıldaki ortalama PPİ değeri µA; direkt rakipleri olan Beşiktaş, Galatasaray ve Trabzonspor takımlarının son on yıldaki ortalama PPİ değeri µB olsun.

H0: µA = µB

H1: µA < µB

Hipotez testi problemini α = 0,001 güven seviyesinde test edelim.

= Fenerbahçe’nin her bir sezondaki PPİ değeri.

= Fenerbahçe’nin son on yıldaki ortalama PPİ değeri.

= Son on yıldaki her sezon için Beşiktaş, Galatasaray ve Trabzonspor takımlarının o sezondaki PPİ değerlerinin ortalaması.

= Beşiktaş, Galatasaray ve Trabzonspor takımlarının son on yıldaki ortalama PPİ değeri.

=

=

= 0,000977217 (havuzlanmış varyans)

bulunur. Dolayısıyla, H0 doğruysa t istatistiği

t = = 2,535718941

α = 0.001 güven seviyesi ve µ = 20 serbestlik derecesi için

P (t >1,701 | µ = 20) = 0,001

t = 2,536 > 2,528

bulunacaktır. α = 0.001 güven seviyesinde t değeri kritik bölgeye düşmektedir ve H0 reddedilecektir. H1 kabul edilecektir.

Özetle, Fenerbahçe’nin penaltılar konusunda rakiplerine göre dezavantajlı bir konumda olduğunu ve bu durumun tesadüfi olmadığını %99’luk bir kesinlikle tespit etmiş bulunuyoruz. Bir başka deyişle, Fenerbahçe’nin bu dönemde yaşadığının sadece bir talihsizlik olma ihtimali %1’den azdır. Hakemlerin tesadüf dışındaki bir nedenden ötürü, Fenerbahçe’ye rakiplerine kıyasla daha az penaltı verdiği tezinin doğru olması ihtimali en az %99’dur.

5. TARTIŞMA ve SONUÇ

5.1. Futbol Kamuoyu Anketinin Sonuçları

Anketin sonuçlarını tezimiz bakımından değerlendirmek gerekirse kamuoyuna göre futbolla ilgili konularda;

· Kamuoyunun algısı gerçekten farklı olabilir ( Ankete katılanların %55,86’sine göre);

· Kamuoyunun algısı değiştirilebilir (Katılanların %20’sine göre kamuoyu gerçeğin tam tersine dahi inandırılabilir)

· Futbol kamuoyu için futbol önemlidir ve ankete katılanların %77’sine göre kamuoyu algısı bir baskıya dönüşebilir. (Katılanların %40’ına göre bu baskı büyük ve etkili bir baskı unsuruna dönüşebilir).

· Son olarak; ankete katılanların sadece %9,27’sine göre futbolla ilgili konularda kamuoyu baskısının gerçek hayatta bir etkisi olmamaktadır. Futbol kamuoyu baskısı ankete katılanların

· %55,41’ine göre hakem kararlarını;

· %50,00’sine göre Federasyon Kurullarının kararlarını;

· %41,89’ine göre teknik direktörlerin kararlarını;

· %40,99’una göre futbolcuların kararlarını;

· %23,42’sine göreyse mahkemelerin kararlarını etkileyebilir.

5.2. Kulüp Algısı Anketi ve Sayısal Analiz Sonuçları

Kulüp Algısı Anketimizin dört büyük futbol kulübünün son on yılda kazandığı penaltı adetleriyle ilgili soruya verdiği yanıtlar ile gerçek penaltı adetleri sıralamasının karşılaştırılması yapıldığında aşağıdaki bulgulara ulaşılmaktadır:

1. Kamuoyu algısındaki en çok penaltı kazanan takım sıralaması: 1. Fenerbahçe, 2. Galatasaray, 3. Beşiktaş ve 4.Trabzonspor şeklindedir. Bu sıralama aynı anketteki “Sizce hakemler takdir haklarını son on yıla hangi büyük takım lehine daha çok kullanmaktadır?” sorusundaki sıralama ile birebir örtüşmektedir.

2. Gerçek hayat sıralaması 1. Galatasaray, 2. Beşiktaş, 3.Trabzonspor ve 4. Fenerbahçe şeklindedir.

3. Kamuoyu algısı ile gerçek Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor kulüpleri için uyumludur. Ancak Fenerbahçe için kamuoyu algısı ile gerçek taban tabana zıttır. Esasen Fenerbahçe aynı dönemde Süper Lig’de oyanmış tüm takımlar içinde ilk dörde bile girememektedir. Fenerbahçe bu dönemde Gaziantepspor’dan bile az penaltı kazanmıştır.

Taşkın’ın (2004, 2012) gösterdiğine göre daha fazla gol atan takım daha fazla penaltı kazanır. Fenerbahçe ele alınan sezonlarda açık arayla en fazla gol atan takımdır. Dolayısıyla, normal koşullarda en fazla penaltı kazanması gereken takımken en az penaltı kazanan büyük takım olması ve hatta bu alanda ilk dörde dahi girememesi anormal bir durum olduğu Taşkın’ın (2012) çalışmalarından açıkça görülmektedir. Bu çalışmanın görsel olarak en iyi anlaşıldığı grafik Şekil6. PPİ (takımların gol başına kazandıkları penaltı adedi) grafiğidir.

5.3. Hakemlerin Fenerbahçe ile İlgili Penaltı Kararlarındaki Tutumu Rastlantısal mıdır?

Fenerbahçe’nin penaltılar konusunda rakiplerine göre dezavantajlı bir konumda olduğunu ve bu durumun rastlantısal olmadığını Bulgular 4.3. t Testi Maddesinde %99’luk bir kesinlikle tespit etmiş bulunuyoruz. Bir başka deyişle, Fenerbahçe’nin bu dönemde yaşadığının basit bir şanssızlık olma olasılığı %1’den azdır. En az %99 olasılıkla hakemler tesadüf dışındaki neden(ler)den ötürü, Fenerbahçe’ye rakiplerine kıyasla daha az penaltı vermiştir.

“Penaltı hakemlerin takdir haklarına giren ve takımların başarısına direkt etki eden en önemli kararların başında gelmektedir. Hakemler penaltı kararlarında her takım lehine ve aleyhine hata yapabilirler. Hakemler takımlara karşı tarafsız ise yeterince uzun vadede takımların lehine ve aleyhine yapılan hataların birbirini telafi etmesi gerekir. Esasen takımların gol başına penaltı (PPİ, NPİ) değerlerinin uzun vadede birbirine yakın olmasının temel nedeni budur” (Taşkın 2012). Ancak, 2001/2002-2011/12 sezonlarının toplamında hakemlerin Fenerbahçe ile ilgili penaltı kararlarındaki hataları toplamda ciddi bir farkla aleyhte olmuştur. Bu durum %99 kesinlikle tesadüfi değildir.

5.4. Sonuç

Futbol Kamuoyu Anketimize (Anket-1) göre kamuoyu futbol ile ilgili konularda gerçekten farklı bir şeye inanabilir/inandırılabilir. Bunun bir sayısal örneğini Kulüp Algısı Anketi’ndeki (Anket-2) penaltı adetleri algısında Fenerbahçe Kulübü için tespit etmiş bulunuyoruz. Anket-1’e göre futbol kamuoyunda oluşan (oluşturulan) algı bir baskı unsuruna dönüşebilir. Anket-1’e katılanların %55,41’ine göre bu baskı hakem kararlarını etkileyebilir. Anket-2’ye göre taraftarlar hakemlerin takdir haklarını son on yılda en çok Fenerbahçe lehine kullandığı inancı bulunmaktadır. Hakem takdir haklarının kullanıldığı en önemli konuların başında penaltı kararları gelmektedir. Penaltı kararlarıyla ilgili PPİ analizlerine bakıldığında hakemlerin Fenerbahçe aleyhine bir tutum içerisinde oldukları görülmektedir. Bu durumda kamuoyunda hakemlerin Fenerbahçe’ye karşı tutumuyla ilgili inancın yanlış olduğunu söyleyebiliriz. Bu yanlış inanç Anket-1’e göre hakem kararlarını etkileyen bir baskı unsuruna dönüşebilir. Esasen Taşkın’ın gol başına penaltı (PPİ) hesaplamalarına göre hakemler %99 kesinlikle tesadüfi olmayan bir nedenle Fenerbahçe aleyhine bir tutum sergilemiştir. Fenerbahçe’yle ilgili kamuoyundaki bu yanlış algı ve muhtemelen oluşturduğu baskının hakem kararlarına etki ettiğini yorumlayabiliriz. Özetle, aşağıdaki sonuçlara ulaşmış bulunuyoruz.

1. Kamuoyu algısı yönlendirilebilir.

2. Kamuoyu algısı bir baskı unsuru olarak spor kulüplerinin başarısına etki eder (hakemler, federasyon kurulları, teknik direktörler, sporcular, mahkemeler üzerindeki muhtemel etkisi ile).

Dolayısıyla, popüler spor kulüpleri için kamuoyu algısı önemlidir ve kulüpler bu algının yönetilmesi işini başlıca faaliyet konuları arasına almalı, bu konuda uzman spor yöneticilerini kadrolarına katmalıdır.

6. KAYNAKLAR

1. Bağlan, Tamer (2011). Biliyor musunuz? Makale. Fanatik Gazetesi, 12.03.2011.

2. Dunning, Eric (1999). "The development of soccer as a world game". Sport Matters: Sociological Studies of Sport, Violence and Civilisation. London: Routledge. p. 103. ISBN 0-415-06413-9. http://books.google.com/books?id=X3lX_ LVBaToC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=world's+most+popular+team+sport&source=web&ots=ehee9Lr9o1&sig=nyvDhcrPoR8lXhYKE7k4CZYg_qU#PPA103,M1. 2008-01-26.

3. Guttman, Allen (1993). "The Diffusion of Sports and the Problem of Cultural Imperialism". In Eric Dunning, Joseph A. Maguire, Robert E. Pearton. The Sports Process: A Comparative and Developmental Approach. Champaign: Human Kinetics. p. 129. ISBN 0-88011-624-2. http://books.google.com/books?id=tQY5wxQDn5gC&pg=PA129&lpg=PA129&dq=world's+most+popular+team+sport&source=web&ots=6ns3wVUEGV&sig=SZPKYSDMJBrO1uV4mPxNbKyAuJY#PPA129,M1. 2008-01-26.

4. Mueller, Frederick; Cantu; Van Camp, Steven (1996). "Team Sports". Catastrophic Injuries in High School and College Sports. Champaign: Human Kinetics. p. 57. ISBN 0-87322-674-7. http://books.google.com/books?id=XG6AIHLtyaUC&pg=PA57&lpg=PA57&dq=soccer+most+popular+team+sport&source=web&ots=QzydYB5Am0&sig=w_ouIgmegjytYFfWy7k92guTNfU#PPA57,M1. 2008-01-26.

5. Taşkın, Ersin (2004). “Futbol Liglerinin Sağlık Durumunun Teşhisi İçin Bir Sistem”. http://turktaraftarlarbirligi.wordpress.com/2012/06/11/futbol-liglerinin-saglik-durumunun-teshisi-icin-bir-sistem/

6. Taşkın, Ersin (2012). “Penaltı-Gol İlişkisi Üzerine Bir Örnek Çalışma”. http://turktaraftarlarbirligi.wordpress.com/2012/06/11/penalti-gol-iliskisi-uzerine-bir-ornek-calisma/

7.EKLER

- EK 1. Futbol Kamuoyu Anketi

- EK-2. Kulüp Algısı Anketi

G-P10421164767796725989591553567738790896642961128467628753535670727855

Kamuoyu Penaltı Algısı

Kamuoyu Penaltı Algısı

1084

985

830

777

FenerbahçeGalatasarayBeşiktaşTrabzonspor108.498.58377.7LPFenerbahçeGalatasarayBeşiktaşTrabzonspor51676459AFenerbahçeGalatasarayBeşiktaşTrabzonspor777688630611PPİFenerbahçeGalatasarayBeşiktaşTrabzonspor6.5637065637065631E-29.7383720930232565E-20.101587301587301599.6563011456628475E-2G-P10421164767796725989591553567738790896642120496112846762875353567072785590

1