tütün kontrolü ve sigara bırakma tedavisi...‹Ç‹ndek‹ler ÖnsÖz 3 tÜtÜn kontrolÜ 4...

TÜRK TORAKS DERNEĞİEĞİTİM KİTAPLARI SERİSİ

Hekim El Kitabı

Tütün Kontrolü veSigara Bırakma Tedavisi

TÜRK TORAKS DERNE⁄‹ E⁄‹T‹M K‹TAPLARI SER‹S‹

Türk Toraks Derne¤i yay›n›d›r

Türk Toraks Derne¤i E¤itim Kitaplar› Serisi, solunum hastal›klar› konusundaki güncel bilgiler ile hastal›klardan korunma, önlem ve tedavi bilgilerinin, anlaş›l›r ve kolay uygulan›r şekilde hastalara ve

birinci basamak sa¤l›k hizmeti veren görevlilere aktar›ld›¤› bir kitap serisidir.

Türk Toraks Derne¤iTuran Güneş Bulvar›, No: 175/19 Oran-AnkaraTel.: 0312 490 40 50Faks: 0312 490 41 42E-mail: [email protected] sitesi: www.toraks.org.tr

Yay›n HizmetleriAves Yay›nc›l›kAdres: K›z›lelma cad. 5/3 34096 F›nd›kzade-‹stanbulTel.: 0212 589 00 53 Faks: 0212 589 00 94 E-mail: [email protected]›m Yeri: Özgün Ofset Tic. Ltd. Şti.Bask› Tarihi: Eylül 2009

Türk Toraks Derne¤i E¤itim Kitaplar› Serisi’nde yay›nlanan tüm kitaplar›n bas›m ve yay›n hakk› Türk Toraks Derne¤i’ne aittir. Türk Toraks Derne¤i’nin yaz›l› izni olmaks›z›n bu

kitaplar›n hiçbir bölümü bas›lamaz, elektronik ve mekanik bir şekilde ço¤alt›lamaz ve kaynak gösterilmeden al›nt› yap›lamaz.

Editörler Dr. Münevver Erdinç Dr. ‹nci Gülmez

Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Erciyes Üniversitesi T›p FakültesiGö¤üs Hastal›klar› Anabilim Dal›, ‹zmir Gö¤üs Hastal›klar› Anabilim Dal›, Kayseri

Editör Yard›mc›sı Dr. P›nar Y›ld›z

Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Merkezi Hastanesi, İstanbul

Yayın HizmetleriSentez YayıncılıkAdres: İstanbul Caddesi İstanbul Çarşısı 48/10 İskitler-AnkaraTel: 0312 341 44 67e-mail: [email protected]ı Tarihi: Kasım 2013

Türk Toraks Derneği bu kitapçığın 2013 yılında yayınlanması için koşulsuz destek sağlayan Glaxosmithkline İlaç Firmasına teşekkür eder.

Haz›rlayanlarTütün Kontrolü Çalışma Grubu

Yürütme Kurulu Üyeleri

Şule Akçay

Zeynep Ayfer Aytemur

Osman Elbek

Oğuz Kılınç

Osman Örsel

Funda Öztuna

Pınar Pazarlı

Hekim El Kitabı


Tütün Kontrolü ve Sigara Brakma Tedavisi

Dr.

Dr.

Dr.

Dr.

Dr.

Dr.

Dr.

‹Ç‹NDEK‹LER

ÖNSÖZ 3

TÜTÜN KONTROLÜ 4

SİGARAYI BIRAKMA SÜRECİNDEKİ BİREYLERE YAKLAŞIM 6

Sigara içen ve bırakma denemesi için istekli bireyler 7

Sigara içen ancak bırakma denemesi için isteksiz bireyler 14

Önceden sigara içmiş, yeni bırakmış bireyler 15

FARMAKOTERAPİ 17

Kimlere uygulanmalıdır? 17

Nikotin yerine koyma tedavisi 18

- Nikotin Bandı 18

- Nikotin Nazal Sprey 19

- Nikotin Oral Formları 19

Nikotin içermeyen tedavi 21

- Bupropion 21

- Vareniklin 22

KAYNAKLAR 23


2

ÖNSÖZ

Sigara, bilinen en önemli hastalk ve erken ölüm nedenidir. Sigarann

sadece içen değil yannda duman soluyanlar için de sağlk tehdidi

oluşturduğu kantlanmştr. Çevresel tütün duman Grup A kansero-

jen listesindedir. Sigara kanser ile doğrudan neden sonuç ilişkisi bulu-

nan en önemli zararldr. Sigarann hepimiz tarafndan çok iyi bilinen

zararlar, sigara ile mücadeleyi zorunlu klmaktadr. 19.05.2008’de

yürürlüğe giren ve 4207 sayl yasada değişiklik yapan 5727 nolu

“Tütün Mamullerinin Zararlarnn Önlenmesine Dair Kanunda

Değişiklik Yaplmas Hakkndaki Yasa” biz hekimlerin bu alandaki

mücadelesini hem kolaylaştrmş hem de sorumluluklarmz artrmş-

tr. Hekimlerin bu alanda iki temel sorumluluğu bulunmaktadr.

Bunlardan biri bireysel olarak rol model olma zorunluluğu ile toplum-

sal sorumluluklar, diğeri ise sigara brakma tedavileri konusunda

temel bilgileri öğrenerek uygulayabiliyor olma sorumluluğudur.

Bu kitapçk, hangi alanda çalşyor olursa olsun her hekimin tütün

kontrolünde sorumlu olduğu ve yine her hekimin kendisine başvuran

hastalar sigaray brakmas için yönlendirebilir bilgi düzeyine sahip

olmas gerektiği inancyla hazrlanmştr. Kitapçkta tütün kontrolü

kavram, sigara brakma tedavisinin temel prensipleri ve uygulanan

tedavi yöntemleri konular, güncel bilgiler şğnda özetlenerek sizlere

sunulmuştur.

Tütün Kontrolü Çalşma Grubu

3

TÜTÜN KONTROLÜ VE SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİ

TÜTÜN KONTROLÜ

Tütün kontrolü; tütün kullanm ve tütün dumanna maruziyeti orta-dan kaldrarak veya azaltarak insan sağlğn iyileştirmeyi amaçlayan arz, talep ve zarar azaltma stratejisidir. Tütünün topluma ve devlete getirdiği zararlarla mücadele etmek demektir.

Tütün Kontrolü için ulusal ve uluslararas çok sayda sektörün işbirliği gerekmektedir. Bu çok geniş katlml çalşmann ana başlklar aşağda yer almaktadr:

1. Çocuklarn tütün bağml olmasnn engellenmesi,

2. Tütün sektöründen ve ülke enflasyon oranlarndan daha faz-la artan bir vergilendirme sistemi sayesinde tütün kullanmnn mali politikalar yoluyla engellenmesi ya da azaltlmas,

3. Artrlan vergilerden elde edilen gelirlerin bir ksmnn tütün en-düstrisinden bağmsz biçimde tütün kullanmn önlemeye ve sağlğ geliştirmeye yönelik etkinliklere ayrlmas,

4. Çevresel sigara dumanna maruziyetin etkin önlemlerle ortadan kaldrlmas,

5. Tütün piyasasnn kar hrs ile çalşan tütün şirketleri tarafndan belirlenmesine izin vermemek için bu alanda devletin tekel gü-cünün korunmas,

6. Tütünün sosyal kabul gören bir madde olmaktan çkarlmas,

7. Direkt ya da dolayl reklam, promosyon ve sponsorluklarn orta-dan kaldrlmas,

8. Tütün ürünlerinde yaplacak yeni düzenlemeler; çarpc sağlk uyarlarnn paketlere konmas, tütün ürünlerinin toksik içerikle-rinin paket üzerinde belirtilmesi,

9. Tütün üretimi ve fabrikasyonuna alternatif ürünlerin promosyo-nu ve desteklenmesi,

10. Tütün ile ilgili konularn etkin yönetimi, izlenmesi ve değerlendi-rilmesi,

4


11. Tütün bağmllğnn tedavisinin yaygnlaştrlmas ve iyi hekimlik pratiğinin bir parças olarak alglanarak uygulanmas.

Yukardaki maddelerin tümünün işlerliğinin sağlanmas ile tütün mü-cadelesi hedefine ulaşabilecektir.

Hekimler bu çok kapsaml tütün kontrolü mücadelesinin önemli bir ayağn oluşturmaktadr. En önemli rolleri, kendilerinin sigara içmeye-rek topluma karş rol model olma zorunluluğu konusundaki sorumlu-luklarn yerine getirmeleridir. Topluma karş sorumluluklar içinde en önemlilerinden biri de başta orta öğretimdeki çocuklar olmak üzere toplumun bilinçlendirilmesine yönelik eğitim çalşmalarnda etkin gö-rev almaktr. Diğer yandan hekimlik mesleğini yerine getirirken verdiği tedavi hizmeti srasnda hastalarnn sigara içip içmediklerini sorgula-ma ve içmemeleri konusunda uyarda bulunmalarnn dahi hastalarn sigara içiciliğine bakşlarn değiştirdiği ve brakmay düşünmeye yö-nelttiği, %1-3 orannda da brakmay sağladğ bilinmektedir. Buna bir de sigara içen ve brakmakta zorlanan bir bireye destek sağlamak eklenirse topluma karş, biz hekimlerin, sorumluluklarmz yerine ge-tirme konusundaki önemli bir eksiğimiz kapanacaktr.

Öte yandan hekimler, her konuda olduğu gibi, mesleklerinin gereğini sergilerlerken Virchow’un “Hekimler yoksullarn doğal avukatlardr” sözünü her zaman aklda tutmaldrlar. Bu yaklaşm tütün kontrolün-de diğer pek çok konudan daha önemli bir gerçeğe işaret etmektedir. Çünkü tütün bağmllğ bireylere çeşitli sağlk sorunlar yaratmasnn yan sra ülkeleri ve halklar yoksullaştrmaktadr. Bu gerçeğe rağmen tüm dünyada sağlk sorunlarna daha çok maruz kalan yoksullarn hem ülke genelinde hem dünya genelinde politika üretme ve üret-tikleri politikalar hayata geçirme konusunda dezavantajl konumda olduklar açktr. Bu nedenle hekimler, mesleklerinin getirdiği doğal yükümlülük gereği bu ayrşmda yoksullardan yana taraf olmak zo-rundadrlar. Çünkü hekimler hayat ve dünyadaki değişimleri hasta/birey yarar ve önce zarar vermeme prensibi ile değerlendirirler. Mes-leklerinin zorunlu bir gereği olan bu özellikleri ise parann ve çkarn tek amaç olarak kutsandğ dünyada hekimleri çok kritik bir noktaya sürüklemektedir. Bilindiği gibi tütün kontrolünde tütün endüstrisinin

5


tek bir amac vardr: Daha çok para kazanmak. Oysa hekimler tütün bağmllğnn bir yandan bireyler için ölümcül sağlk sorunlar anlam-na geleceği, diğer yandan ülkelerin sağlk, eğitim ve sosyal güvenlik gibi temel insan haklarna ayracaklar kaynaklar tütün endüstrisine aktarmak anlamna geleceği bu sömürü sistemine karş çkmak zo-rundadrlar. Hele hekimlik mesleğine toplumsal saygnlğn devam ettiği, hekimlerin söylemlerinin gerçekten önemsendiği Türkiye’de, meslekdaşlarmzn bu konuda göstereceği duyarllğn, toplum bilin-cinin artmasna önemli katk sağlayacağ inancndayz. Unutulmama-ldr ki hekimlerin benimseyeceği tütün kontrolü mücadelesi (il tütün kontrol kurullarna aktif destek, ulusal ve bölgesel medya faaliyetleri, uluslararas tütün organizasyonlarna katlm, konu hakknda kamusal otorite ve sivil toplumun birlikteliğini sağlama ve yürütme, gönüllü tütün denetçiliği, vb), ayn zamanda onlarn toplum genelinde toplum saygnlklarnn yükselmesine de katk sağlayacaktr.

SİGARAYI BIRAKMA SÜRECİNDEKİ BİREYLERE YAKLAŞIM

Sigara içen bireyler, sigaray brakma tedavisine alnmadan önce siga-ra içme özellikleri, bağmllklarnn şiddeti, brakmay isteyip isteme-meleri konularnda çok iyi değerlendirilmelidir. Sigara brakma prog-ramlarnn iki önemli komponenti bulunmaktadr. Bunlardan birincisi davranşsal ve bilişsel tekniklerle günlük hayatta bireyi sigara içmeye dürten tehdit unsurlarnn farkndalğn artrmak, bunlar değiştirme-sini sağlamak, yoksunluk ve stresle baş etme yöntemlerini öğretmek, diğeri ise farmakoterapi uygulayarak fiziksel yoksunluk belirtilerini azaltp brakma sürecini kolaylaştrmaktr. Bu iki komponentin birlikte kullanlmas başar şansn artrmaktadr. Aşağda bu yöntemler ayrn-tl biçimde ele alnmaktadr.

Sağlk kuruluşlarna başvuran bireyler hangi sebeple gelmiş olursa olsunlar sigara içme durumlar mutlaka sorulmaldr. Eğer içiyorlarsa bu bireylerin ilk değerlendirilmesinde şekil 1’deki algoritma dikkate alnmaldr.

6


Sigara brakma sürecinde başar, sigara içicisinin içme durumu ile ilgili özelliklerinin doğru tanmlanmasyla yakndan ilişkilidir. Bireyleri tan-maya yönelik olarak Tütün Kullanm ve Bağmllğnn Tedavisi Reh-beri, pratikte bireyleri üç gruba ayrmakta ve tedavi yaklaşmn da gruplara göre belirlemektedir. Buna göre:

A. Sigara içen ve brakma denemesi için istekli bireyler,B. Sigara içen ancak brakma denemesi için isteksiz bireyler,C. Önceden sigara içmiş, yeni brakmş bireyler.

Bu yazda da evrelere göre yaklaşmdan söz edilirken rehberin öneri-leri dikkate alnmştr.

A. SİGARA İÇEN VE BIRAKMA DENEMESİ İÇİN İSTEKLİ BİREYLER

Sigara içicisi, risklerin çok iyi bilincindedir, gelecek bir ay içinde b-rakmay planlamştr. Brakmaya yönelik küçük fakat anlaml admlar atmştr, eyleme geçmek için bir plan vardr. Bu evredeki bireyleri de-

Şekil 1: Sigara brakma tedavisinde önerilen algoritma

7


nemeye hazrlanma ve deneme aşamasna getirmek ve deneyen bireyin braktktan sonraki süreçte yaşayacağ zorluklarla mücadelesini kolaylaş-tracak yardm sağlamak gerekir. Bu amaçla önerilen stratejiler “5A” basamak yöntemi ile belirlenmiştir. “5A” basamak yöntemi Tablo I’de verilmiştir. “5A” yöntemi Türkçe’de “5Ö” olarak modifiye edilmiştir.

8


Tablo 1. Sigarayı Bırakmak İsteyen Bireyler İçin Önerilen Stratejiler(5A/5Ö) Ask (Öğren) - Sigara içme durumunun sorulmasıHer olgunun sigara içip içmediğinin Kayıt sistemine vital bulguları ile sigara içmesorgulanması ve kaydedilmesi özellikleri ile ilgili bilgilerin işlenmesi

Advice (Öner) - Bırakmanın önerilmesiHer içen bireye açık, güçlü ve Açık olarak: “Sizin sigarayı bırakmanızınkişiselleştirerek kısa sürede bırakması önemli olduğunu düşünüyorum, size yardımcıiçin ısrarcı olunması olabilirim. Henüz hasta değilken sigarayı bırakın”Verilmesi Önerilen mesajlar Güçlü olarak: “Sizin doktorunuz olarak, sizin için en önemli şeyin sigarayı bırakmanız olduğunu ve bunun şimdi ve ileride sizi hastalıklardan koruyacağını düşünüyorum.” Kişisel olarak: Sigara kullanımı ile şu anki sağlık/hastalık durumu ve/veya sigaranın ekonomik yükü, sosyal bedeli, çocukları ve ailesinin dumana maruz kalması gibi bireye ait durumlarla ilişkilendirilerek bırakmaya cesaretlendirilmesi

Assess (Ölç) - Bırakma yönünde isteğinin değerlendirilmesiBireyin gelecek bir ay içinde sigarayı Bırakma isteğinin değerlendirilmesi:bırakmaya istekli olup olmadığının -Denemeye hazırsa destek sağlanması belirlenmesi -Eğer yoğun bir bırakma tedavisi istiyorsa şartların elverdiği ölçüde tedavi edilmesi veya ileri bir merkeze gönderilmesi -Bırakma konusunda isteksiz ise motivasyon desteği sağlanması -Adolesan, gebelik gibi özel bir durum varsa ek bilgi verilmesi

Assist (Önderlik et) - Bırakma girişiminin desteklenmesiBir bırakma planı ile yardımcı olunması Bireyi bırakmaya hazırlarken yapılacak öneriler: -İki hafta içinde olacak şekilde bırakma günü belirleyin. -Arkadaşlarınıza, ailenize ve çevrenize bırakma isteğinizi açıklayın ve destek alın. -İlk birkaç hafta içinde oluşabilecek nikotin yoksunluk belirtileri dahil yaşanabilecek olumsuzluklarla mücadeleye hazır olun. -Yaşadığınız ortamdaki tütün ürünlerini ortadan kaldırın, zamanınızın önemli bir

9


kısmını geçirdiğiniz yerlerde (ev, iş, araba gibi) sigara içmekten kaçının.Sorunları çözmeye yönelik pratik Bırakma gününden sonra hiç sigara içilmemesiönerilerde bulunulması esastır. Bir nefes dahi almaması gerektiği söylenmeli, Geçmişteki bırakma girişimlerini ve nükslerini gözden geçirerek bunlarla nasıl başa çıkabileceği konusunda tartışılmalı, Bırakma çabası sırasında gelişebilecek değişiklikleri ve tetikleyici faktörleri tahmin etmeye çalışmalı ve bunların üstesinden nasıl gelebileceği anlatılmalı, Bırakma süreci boyunca, kullanıyorsa alkolü sınırlaması ya da uzak durması; çünkü alkolün nükse neden olabileceği söylenmeli, Yaşadığı evde kendisinden başka sigara içenler varsa bırakmasını olumsuz etkileyebileceğinden bireyler, ev halkını bırakma konusunda cesaretlendirmeli veya yanında içilmemesini sağlamalı.Tedavi içinde sosyal destek sağlanması Bireylere bırakma girişimi sırasında kliniğinizdeki sağlık personelinden sosyal destek alacağı söylenmeli.Tedavi dışında sosyal destek almasına Kendi ortamında sosyal destek sağlayacakyardım edilmesi bireylerden (ailesi, arkadaşları, eşi, çocukları gibi) yardım istemesi önerilmeli.Kontrendikasyon yoksa farmakoterapi Sigara bırakma döneminde yoksunluk önerilmesi belirtileri ve içme isteğini azaltacak ilaç kullanabileceği anlatılmalı (nikotin replasman tedavisi, bupropion, vareniklin).Bilgilendirecek ek materyal sağlanması Lokal ya da ulusal halk sağlığı verileri anlatılmalı, Hastanın yaşına, kültürüne ve eğitim seviye sine göre bilgiler verilmeli, Bireyler bulunduğu yerdeki tüm sağlık kuruluşlarından eğitici materyallere ulaşabilmeli.

Arrange (Örgütle) - Nüksü önlemek için izlemBireyin yüz yüze ya da telefon Bırakma tarihinden sonra tercihan birgörüşmeleri yoluyla izlenmesi hafta içinde görüşülmeli, ikinci görüşme ilk bir ay içinde yapılmalı, gereksinim halinde yine görüşülmeli, daha sonra olgunun duru- muna göre randevu sıklığı belirlenmeli, İzlemler yüz yüze veya telefon yoluyla sürdürülmeli, İzlemlerde başarılı olanlar tebrik edilmeli,

Nüks olmuşsa nedenleri tartışılmalı, çözüm yolları geliştirilmeli, ilaç kullanımı ve sorunları incelenmeli, daha yoğun bir tedavi girişimi düşünülmelidir.

Bu yöntemin 4. basamağ olan brakma girişiminin desteklenmesi aşa-masnda bireye yardm ederken uygulanabilecek etkili öneri ve davra-nşsal tedavi örnekleri aşağda daha ayrntl anlatlmştr:

I. Karşlaşlabilecek sorunlar çözmek için pratik öneriler:

a. Bireyin sigara içmeyi sürdürme veya nüks riskini artran faktörlerin belirlenmesi:

• Çeşitli nedenlerle bask altnda olmak• Diğer içicilerle ayn ortamda bulunmak• Alkol almak• Ac, sknt veren bir olay yaşamak

Yukardaki örneklerde olduğu gibi çeşitli faktörler brakmay güçleş-tireceği için bu faktörlerin yardm edecek sağlk personeli tarafndan önceden bilinmesi bireyi doğru yönlendirme için gereklidir.

b. Sorun çözme becerileri geliştirme:

Bu beceriler, riskli durumlarn üstesinden gelmeye yönelik stratejilerdir.

• Risk faktörlerini önceden kestirmek ve kaçnmay öğrenmek. Brakmaya hazrlk döneminde bireyin kendi içme davranşn gözlemesi, koşullu uyaranlarn tannmasn ve kuvvetinin belir-lenmesini sağlar. Bu bilgiler sigaray brakma sonras ortaya ç-kacak içme isteğinin ne zaman, nerede, hangi durumlarda ve ne şiddette ortaya çkacağnn tahmininde işe yaramaktadr. Bu uygulama otomatize olmuş sigara içiminin farkna varlmasn da sağlayacaktr.

• Olumsuz ruh halini azaltacak bilişsel strateji bilgisi geliştirmek. Kendisinde gelişen ruhsal değişikliklerin geçici olduğunu, yaşa-nan bu olumsuzluğun nikotin yoksunluğunun doğal seyri oldu-ğunu hatrlamas rahatlatc olabilir. Bu tip bireylere tbbi destek verilebilir ya da uzmana sevk edilebilir.

• Yaşam kalitesini artrmak ve stresi azaltmak için yaşam biçimini değiştirmeye teşvik etmek. Brakma dönemi düzenli egzersize baş-

10


lanabilirse bireyin kondisyonu artacağ gibi stresle başa çkmas ko-laylaşr, yoksunluk belirtilerinin hafiflemesi sağlanabilir, kilo alma eğilimi önlenebilir. Haftada 4-5 gün en az 30 dakikalk aerobik egzersizler (yürüyüş, hafif koşu gibi) önerilmelidir. Eski alşkanlk-larndan vazgeçmesi (örneğin kahvehaneye gitmek, aşr çay ve kahve tüketimi gibi), onun yerine sigara için koşullu uyaran niteli-ğinde olmayacak yeni alşkanlklar edinmesi (müzik, kitap okuma, el becerisi isteyen uğraşlar gibi), brakma sürecini kolaylaştrabilir.

• İçme isteğinin üstesinden gelmek için davranş stratejileri ge-liştirmek. Brakmay takiben erken dönemde sk tekrarlayan ve 3-5 dakika süren içme isteği, davranşsal ve bilişsel savuşturma teknikleriyle atlatlabilir. İçme isteği geldiğinde bunun geçici bir durum olduğunu, isteğin birazdan geçeceğini aklna getirebilir. Sigaray brakma nedenlerini kendine hatrlatabilir. Bu şekilde zihinsel bir manevra ile içme isteğinin savuşturulmas bilişsel bir yöntemdir. Diğer yandan istek geldiğinde derin nefes alma egzersizi uygulamak, ortam değiştirmek, duş almak, yürüyüşe çkmak, dikkatini başka yöne çekmek gibi fiziki etkinlikler de dav-ranşsal savuşturma teknikleri için bir örnektir.

c. Sigara içme ve başarl brakma hakknda temel bilgiler verilmesi:

• Bir nefes sigara içmekle bile nüks ihtimalinin artacağ,

• Yoksunluk belirtilerinin sigaray braktktan sonra 1-2 hafta içinde zirve yapacağ,

• Yoksunluk belirtilerinin depressif ruh hali, aşr içme isteği, kon-santrasyon güçlüğü gibi durumlardan oluşacağ,

• Sigara içmenin bağmllk yapma özelliği anlatlmaldr.

Bir sorunu çözmek için sorunu iyi tanmak gerekir. Yukarda sözü edilen özelliklerin nedenleri ve nikotin bağmllğnn doğas hakknda bireylere bilgi verilmelidir. Bu bilgiler, onlar bekleyen sorunlara karş kendilerini hazrlamalarn sağlar. Böylece brakma sonras yaşayacak-larndan korkmasn engeller. Olas yoksunluk belirtilerine yönelik öne-riler, bu süreci kolay geçirmelerine ayrca yardm edebilir; uykusuzluk

11


halinde lk duş almak ve ilerleyen saatlerde çay, kahve içmemek, iştah artş için su içmek, düşük kalorili gdalar tercih etmek, dikkat topla-mada güçlük durumunda iş temposunu yavaşlatmak, sk ara vermek gibi davranşsal teknikler yararl olacaktr.

II. Tedavi srasnda destek görüşmeleri:

a. Brakmay deneyen bireylerin teşvik edilmesi:

• Etkili tedavi yöntemleri hakknda bilgilendirmek. Günümüzde bilimsel çalşmalarla etkinlikleri kantlanmş farmakolojik tedavi olanaklar bulunduğu ve bu ilaçlarla yoksunluk belirtileri ve içme dürtüsünün önlenebileceği anlatlmaldr. İlaçlara karş güven kaybn önlemek için tedavinin mucize yaratmayacağ, brakmay isteyen bireyin kararl olmas durumunda çabasn kolaylaştraca-ğ vurgulanmal, karşlaşabilecekleri ilaç yan etkileri konusunda da önceden bilgilendirilmelidir.

• Brakabileceklerine inanmalarn sağlamak. Sigara içenlerin bü-yük ksm, brakabilecekleri konusunda kendilerine güvenmezler ve kendilerini suçlarlar. Bu güvensizliğin yersiz olduğu, brakmak-ta güçlük çekme nedenlerinin kişisel özellikleri değil bağmllğn doğasndan kaynaklandğ vurgulanrsa bakş açlarnn değişme-si sağlanabilir. Başka bir deyişle, gerekli bilgi ile donatlmş olgu, bağmllktan kaynaklanan güçlükleri kendi zayflğ ile açklama-ya kalkşmaz ve kendine olan güvenini kaybetmez.

• Pek çok bağmlnn karar vererek braktğn örnek vermek. Birey-lerin kendi çevresinde hiçbir destek almadan sigaray brakmş örnekleri hatrlamas istenebilir. Hatta onlardan destek almalar önerilebilir. Braktğnda neler yaşayacağn hekimden öğrenmek yerine yaşayan birisinden dinlemek daha ikna edici olabilir.

b. Endişelerini ve sorunlarn açklamalarna olanak sağlanmas:

• Brakma hakknda ne hissettiğini sormak,

• Sigaray brakma konusundaki endişe ve kuşkular, zorlu dene-yimleri ve karşk duygularn anlatmalar için açk olmak,

• Yardm etmek için gönüllü olduğunu ifade etmek.

12


Bireylerin sorunlarn paylaşmak ve destek olduğunu, çözüm bulma gayreti içinde olduğunu hissettirmek hekime duyulan güveni artra-caktr.

c. Brakma süreci hakknda bireyi cesaretlendirmek için aşağdaki konularda konuşulmas:

• Brakmay isteme nedenleri,

• Brakma konusundaki kayglar,

• Brakmada başarl olanlarn kazançlar,

• Brakmaya çalşrken karşlaşabileceği güçlükler birlikte konuşul-maldr.

III. Tedavi dş destek görüşmeleri:

a. Bireylerin destek isteme konusunda eğitimi:

• Olanaklar elveriyorsa video gösterimi (destek davranş modelleri),

• Ailesi, arkadaşlar ve iş arkadaşlarndan sosyal destek istemesi,

• Evde sigara içilmemesinin sağlanmas.

b. Acil destek olanağ sunma:

• Destek almak için arayabileceğini hatrlatmak,

• Destek almak için başvurulabilecek toplumsal kaynaklar(yardm telefonlar) sunmak, Türkiye koşullarnda böyle bir sistemin yay-gn olarak sağlanmas güç görünmektedir. Konu ile ilgili profes-yonel destek sağlayan birimlerin telefon numaralarnn bireyler-de bulunmas rahatlatc olabilir.

c. Klinisyenin planladğ dş destek:

• Mektupla destek,

• Arayarak destek olmak,

• Diğerlerinin sigara brakma görüşmelerine çağrmak,

• Bir başkasna arkadaş olmasn sağlamaktr.

13


B.SİGARA İÇEN ANCAK BIRAKMA DENEMESİ İÇİN İSTEKSİZ BİREYLER

Bu evredeki bireylerde hekimin işi daha zordur. Bu bireyleri öncelik-le brakmay düşünme aşamasna getirmek ve ancak bundan sonra hazrlanma ve deneme aşamalarna geçiş sağlamak söz konusu ola-caktr. Dolaysyla daha güçlü motivasyon uygulamak gerekecektir. İsteksiz bireylerde uygulanabilecek öneriler “5R” basamak yöntemiyle açklanmaktadr. Yöntemin ayrntlar Tablo II’de verilmiştir. “5R” yön-teminin Türkçe’de TeRKET olarak adlandrlmas benimsenmiştir.

14


Tablo 2. Sigarayı Bırakmaya İsteksiz Bireyler İçin Önerilen Stratejiler(5R, TeRKET) Relevance (İlgilenme- Tüm etkileri gözden geçir)Kişiye özel durumun ele alınması Mümkün olabildiğince bireyin o andaki durumunun (hastalık, aile, çocuk, ekonomik durum, yaş, cinsiyet, sağlık endişesi gibi) ele alınarak neden bırakması gerektiği konusunda cesaretlendirilmesiRisks (Riskler)Sigara içmenin sonuçlarının Akut riskler: Nefes darlığı, astım atağı, vurgulanması gebeliğe olumsuz etkileri, serum CO düzeyinde artış gibi etkilerinden söz edilmesi Kronik riskler: Kalp krizi, felç, başta akciğer olmak üzere larinks, ağız, farinks, özofagus, pankreas, mesane, serviks kanseri riskinde artış, kronik bronşit gibi risklerden söz edilmesi Çevresel riskler: Sigara içenlerin çocuklarında akciğer kanseri ve kalp hastalıkları riskinde artma, astım, orta kulak hastalıkları, solunum sistemi hastalıklarında artış ve düşük doğum ağırlığına yol açabileceğinden söz edilmesiRewards (Kazançlar)Sigarayı bırakmanın yararlarının Bireyin, sigarayı bırakmanın erken ve geçanlatılması dönemde ortaya çıkacak potansiyel yararları konusunda bilgilendirilmesi ve mevcut durumu ile en ilişkili olabilecek değişikliklerin üzerinde durulması

- Sağlığının düzeleceği, - Koku ve tad alma duyusunun daha iyi

olacağı, - Para biriktirebileceği, - Kendini daha iyi hissedeceği,

C. ÖNCEDEN SİGARA İÇMİŞ, YENİ BIRAKMIŞ BİREYLER

Sigaray brakmş olanlarda en büyük sorun nükstür. Nüks geriye dönüş sürecidir. Eğer bu geriye dönüş, bir süreç değil de istenmeyen davranşn bir-iki kez tekraryla snrl kalrsa bu yalnzca hatadr (lapse). Bunun nükse dönüşmesi (relapse) için hatalarn (lapse) sk sk tekrarlanmas gereklidir. Sigaray brakma sürecinde yaplan bir hatann nükse dönüşüp dönüşme-yeceğini belirleyen şey, bireyin hatasyla ilgili bilişsel tepkileridir.

Sigaray brakanlarda zaman zaman zorlayc bir içme isteği ortaya çkabilir. Bu durumda mücadele etmek yerine sigara içebilirler. Bu du-rum hem suçluluk hissi, hem de kendine duyduğu güvende sarslmaya neden olabilir. En kötü yan da bir tane içmekle kalmayp eski içme dü-zenine hzla dönme eğilimine neden olmasdr. Sigaraya tekrar başla-

15


- Evinin, arabasının, elbisesinin, nefesinin daha iyi kokacağı,

- Çocuklarına iyi örnek olacağı, - Sağlıklı bebek ve çocuklara sahip

olacağı, - İçtiği sigaranın başkasını rahatsız edeceği

endişesini yaşamayacağı, - Fiziksel aktivitelerde daha iyi performans

göstereceği, - Cilt kırışıkları ve yaşlanma hızının

azalacağının anlatılması.Roadblocks (Engeller)Sigarayı bırakmayı engelleyen Sigarayı bırakmanın önündeki olasısorunların saptanması engellerin (yoksunluk belirtileri, başarısızlık korkusu, kilo alma, destekten yoksunluk, depresyon, sigara içmekten hoşlanmak gibi) sorulması, bu engelleri tedavi edebilecek unsurların (sorun çözme stratejileri, farmakoterapi) kaydedilmesi.Repetition (Tekrarlama)Her başvuruda motivasyonun Motive olmayan bireyin kliniğe hertekrarlanması başvurusunda motive edici görüşmelerin tekrarlanması, daha önceki denemelerinde başarısız olanların birkaç denemeden sonra başarabilecekleri konusunda cesaretlendirilmesi.

mann bir diğer olumsuz yönü, bireyin brakmaktan vazgeçmesine yol açmasdr. Yeniden başlayanlarn %15’i bir daha denememek üzere brakmaktan vazgeçmektedir. İçme isteğine yenik düşmenin suçluluk ve güvensizlik duygusuna yol açmas yerine, bunun sigara içmeye ne-den olan duruma karş direnmeyi yeterince öğrenmemiş olma şeklin-de alglanmas sorunu çözmeye yardmc olabilir. “Sigara içmiş olmam benim irade zayflğm değil hata yaptğm gösterir, hatam tekrarla-mazsam amacma ulaşrm” şeklindeki düşünce biçimleri geliştirmesi sorunu çözmeye yardmc olabilir. Öte yandan nikotin bağmllğnn kronik ve tekrarlama eğilimi olan bir hastalk olduğu ve metnin girişin-de de belirtildiği gibi sigara içmenin nasl bilinç dş öğrenilen bir dav-ranş haline geldiği konusunda önceden bireyi bilinçlendirmek tekrar tekrar brakmay deneme konusunda cesaretini artracaktr.

16


Tablo 3. Nüksü Önlemek İçin Önerilen Stratejiler:- Nüksü önlemeye yönelik görüşmeler, her karşılaşmada tekrarlanmalıdır.- Bırakmış olan her birey, başarısı için tebrik edilmeli ve içmemeyi sürdürmesi için cesaretlendirilmeli-

dir.- Henüz bırakmış bireyle karşılaşıldığında problem çözmeye yönelik açık sorular yöneltilmelidir.- Klinisyen, bırakan bireyi sigarayı bırakma başarısını, bırakmanın yararlarını, içmemeyi sürdürmesini

tehdit eden problemlerini aktif şekilde tartışmaya teşvik etmelidir.Problemler YanıtlarBırakmada destek planlaması eksikliği - İzlem vizitleri, telefon görüşmeleri - Çevresel destek alabileceği kaynaklar konusunda yönlendirme, - Sigarayı bırakma ile ilgili destek verecek kuruluşa sevk edilmesi.Olumsuz ruhsal değişiklikler veya depresyon Eğer ciddi boyutta ise öneri ve destek verilmesi, uzmana yönlendirilmesi.Güçlü ya da uzamış yoksunluk belirtileri Farmakoterapinin uzatılması ya da kombine tedavi uygulanması.Kilo alma Beklenen bir sonuç olduğunu belirterek egzersize başlamasının önerilmesi, sebze ve meyve ağırlıklı bir beslenme konusunda bilgilendirilmesi. Ancak sigara bırakma çabası içinde olan bireye sıkı diyet önerisinde bulunulmamalıdır (caydırıcı olma riski nedeniyle).Motivasyonda dalgalanmalar / kendini Bu hislerin sık karşılaşılan bir durumyoksun hissetme olduğunun anlatılması, bırakma kazanımlarının tekrarlanması, tek bir nefes ile tekrar başlama riskinin artacağı ve bırakmasının güçleşeceğinin vurgulanması.

Sigaray brakanlarda nüksü önlemek için önceden nükse neden olabilecek faktörlerin belirlenmesi ve bunlara yönelik çözüm önerilerinin getirilmesi planlanmaldr. Daha önceki brakma nedenleri, ne kadar süre brakabildik-leri ve neden tekrar başladklar sorulmaldr. Nüksü önleme görüşmeleri srasnda uygulanabilecek öneriler Tablo III’te verilmiştir.

FARMAKOTERAPİ

Tütün, psikolojik ve fiziksel bağmllk yapan bir maddedir. Bağml bir kişide sigarann braklmasyla ortaya çkan nikotin yoksunluğu, brak-ma girişimlerindeki başarszlklarn erken dönemde en önemli nede-nidir. Bugüne kadar geliştirilen tedavi yöntemlerinde hedef, nikotin yoksunluğunu ve yoksunluk belirtilerini önlemektir. Günümüzde tüm klavuzlarda yer alan ve ABD Gda ve İlaç İdaresi (Food and Drug Ad-ministration, FDA) onayl iki grup farmakolojik tedavi yöntemi vardr; nikotin yerine koyma (replasman) tedavisi ve nikotin içermeyen far-makoterapi (bupropion hidroklorür ve vareniklin).

Farmakoterapi kimlere uygulanmaldr?

Sigaray brakmaya çalşan tüm bağmllar, hekim gözetiminde tbbi tedaviden yararlanabilmelidir. Tedavi seçenekleri ve dozlar ile ilgili bir düzenlemeye geçmeden önce bireyin basit bir testle fiziksel bağmllk düzeyinin belirlenmesinde fayda vardr. Bunun için tablo IV’teki soru-lar yöneltilerek fikir sahibi olunabilir:

17


Tablo 4. Nikotin bağımlılığını değerlendirmek için pratik test

Her gün genellikle kaç sigara içiyorsunuz? 10 veya daha az 0

11-20 1

21-30 2

31+ 3

İlk sigaranızı uyandıktan ne kadar sonra 5 dakika 3

içiyorsunuz? 6-30 dakika 2

30 + dakika 1

Orta ve yüksek düzeyde bağmllk saptanmas durumunda tedavi öne-rilmektedir. Ancak rutinde her zaman test uygulayarak değerlendirme yapmak pratik olmayabilir. Bu nedenle bireyin günde içtiği sigara saysnn >10 olmas, sabah ilk sigaray uyandktan sonra 30 da-kika içinde içiyor olmas, içtiği sigara says az olsa bile brakma denemeleri srasnda fiziksel yoksunluk yaşadğna dair bilgi vermesi farmakoterapi başlamak için yeterli kabul edilebilir.

NİKOTİN YERİNE KOYMA TEDAVİSİ (NYKT)

Nikotin içeren preparatlar:

- Nikotin band (Türkiye’de var)

- Nikotin nazal sprey

- Oral formlar

Nikotin sakzlar (Türkiye’de var)

Nikotin dilalt tableti (Türkiye’de var)

Nikotin pastil

Nikotin kartuşu

NİKOTİN BANDI

• 16 saat ve 24 saat kullanlabilen formlar bulunmakta olup ülke-mizde 24 saatlik formu mevcuttur. Bant ile vücuda saatte 1 mg nikotinin kontrollü verilmesi sağlanr. 24 saatlik formdaki bantlar, üç farkl boyutta olup 30 TTS formunda 21 mg, 20 TTS formunda 14 mg, 10 TTS formunda ise 7 mg nikotin vücuda alnmaktadr.

• Günde >15 adet sigara içenlerde 30 TTS (21 mg) formu ile başlanp 4 hafta devam edilmesi, daha sonra 2’şer hafta süreyle ard ardna 14 ve 7 mg şeklinde tedavinin 8 haftaya tamamlanmas önerilmek-tedir. İçilen sigara saysnn 10-15 adet olduğu veya daha az içildiği halde brakldğnda yoksunluk tanmlanan durumlarda 14 mg’lk dozla başlanp azaltarak 8 haftaya tamamlanabilir.

18


• Kanda 2-4 saatte tepe değere ulaşr ve 24 saat boyunca sabit bir düzey sağlar.

• Bant tercihan üst kola veya gövde ön yüzünde tüysüz bir bölgeye uygulanmaldr ve her gün uygulama yerinin değişmesi gereklidir.

• Tedaviye, hedeflenen sigara brakma gününde başlanr. Tedavi ile bir-likte sigara içilmemesi gerektiği konusunda hasta uyarlmaldr.

• Yan etkiler, genellikle hafif ve geçicidir. Uygulama yerinde aler-jik reaksiyon, aritmi, taşikardi, baş ağrs, soğuk algnlğ benzeri semptomlar, uykusuzluk, bulant, kas ağrs, sersemlik, daha na-dir olarak karn ağrs, dispepsi, öksürük, anormal rüya görme, artrit, anksiyete, emosyonel değişiklikler, kabzlk ya da ishal, ek-lem ve srt ağrs görülebilir.

• Psöriyazis, kronik ürtiker, egzema gibi kronik cilt hastalğ olan-larda bant kullanm tercih edilmemelidir.

NİKOTİN NAZAL SPREY

• Bir doz, her iki burun deliğine bir püskürtmedir. Her püskürtme 0.5 mg nikotin içerir. Saatte 1-2 doz, azami 5 doz önerilmekte-dir. Maksimum günlük doz 40 mg’dr.

• En yüksek plazma düzeyine 5-10 dakikada ulaşr.

• En sk karşlaşlan yan etkileri, burun ve boğaz irritasyonu, ök-sürük, aksrk, sürekli göz ve burun aknts, sinüzit, çarpnt ve bulantdr.

NİKOTİN ORAL FORMLARI

Nikotin sakz:

• 2 mg ve 4 mg olmak üzere iki formu vardr

• Günde <25 adet içenlerde 2 mg, ≥25 adet içenlerde ise 4 mg formunun, günde en fazla 24 adet çiğnenmesi önerilmektedir.

• 8-12 hafta kullanlmas yeterlidir. Gerektiğinde süre uzatlabilir.

• 20-30 dakikada tepe kan değerine ulaşr. Sakzlar düzenli kan nikotin düzeyi sağlayamadğndan çiğneme sklğ ve miktarn

19


genellikle hastalar belirlemektedir. İki sakz arasnda en az yarm saat ara braklmaldr.

• Emilim yanak mukozasndan olur. Sakz yavaş çiğnenmelidir. Hzl çiğneme, aşr tükrük salgs ve gastrointestinal sistem yan etkilerine yol açabilir. Çiğneme esnasnda başka bir şey yenilip içilmemelidir.

• En sk rastlanan yan etkileri ağz irritasyonu, çenede ağr, dispep-si, hçkrk ve bulantdr.

Nikotin sublingual tablet:

• 2 mg’lk tabletler dilaltnda çözülmektedir. Emilim oral mukoza-nn her tarafndan olmaktadr.

• Saatte bir tablet kullanlmas önerilmektedir. Tabletler 20 dakika kullanldktan sonra atlmaldr.

Nikotin pastil:

• 1, 2, 4 mg’lk formlar bulunmaktadr. Pastilin ağz içinde çevrile-rek yavaş yavaş çözülmesi sağlanmaktadr.

• 30 dakikalk bir kullanmdan sonra atlmaldr. Saatte bir pastil, ≥15/gün pastil kullanm önerilmektedir

Nikotin inhalatör:

• İnhalasyon kartuşundan oluşur. İnhalatör denilmekle birlikte as-lnda ağz içinde kullanlmakta ve oral mukozada depolanarak absorbe olmaktadr.

• Her inhalasyon kartuşu 10 mg nikotin içermekte ve her kullanş-ta 1.5-2.0 mg nikotin alnmaktadr. Başarl bir sonuç için 6 -16 kartuş/gün önerilmektedir.

• Yeterli serum seviyesinin oluşmas için inhalatörün her saat 20 dakika kullanlmas önerilir. İnhalatör üç kez 20 dakika kullanl-dktan sonra kartuş değiştirilmelidir.

• 20 dakikada en yüksek plazma değerine ulaşr.

• Geçici ağz ve boğaz irritasyonu, öksürük en sk görülen yan et-kileridir.

20


• Elinde bir şeyler bulundurma ihtiyac olan bağmllar için en iyi seçenek olabilir.

Başlangçta herhangi bir Nikotin Yerine Koyma Tedavisi seçilebilir. Te-davi başarszlğnda ya da nikotin yoksunluk belirtileri yeterince kont-rol altna alnamadğnda kombine edilebilir En çok tercih edilen bant ve sakz kombinasyonlardr. Bu kombinasyonda sakzlarn 2 mg’lk formlar tercih edilmektedir. Tedavi başarszlğ ya da ciddi fiziksel bağmllk durumlarnda NYKT ile bupropionun kombine edildiği du-rumlarda başar şansnn arttğn bildirilmektedir.

NYKT, gebelik, emzirme dönemi, 3 haftadan daha yeni geçirilmiş miyo-kard infarktüsü, stabil olmayan anjina pektoris, malign aritmi, serebro-vasküler hastalk durumlarnda rutinde kullanlmamaldr. Bu olgularda yarar-zarar hesab yaplarak sigara brakma tedavisi kullanmnn gerekli görülmesi durumunda spesifik polikliniklerde yakn takip altnda dene-yimli uzman gözetiminde tedavi şans denenebilir. <18 yaş grubunda çalşmalar bulunmadğndan kullanlmas önerilmemektedir.

Nikotin İçermeyen Tedavi

BUPROPİON HCL

• Nontrisiklik aminoketon antidepresan bir ilaçtr.

• Noradrenerjik ve dopaminerjik aktiviteye sahiptir. Noradrenalin ve dopaminin sinaptik geri alnmnn zayf inhibitörü olduğu ileri sürülmektedir.

• Sigaray brakmadaki yardmc etkisi, antidepresan etkisinden ba-ğmszdr.

• 8 haftalk kullanmnn yeterli olduğu bildirilmektedir. Tedaviye sigara braklmadan önce başlanr. İlk 3 gün 150 mg, 4. günden sonra 300mg/gün (2x150mg tb) olarak kullanlr. İleri yaşlarda tavsiye edilen doz 150mg/gün’dür.

• Tedaviye başlanan gün itibariyle 7-14 gün içindeki bir tarihte b-rakma günü belirlenir. Birey tedavi altndayken sigaray brakr ve tedavi ayn dozda sürdürülür.

21


• <18 yaş olanlarda kullanm önerilmemektedir.

• Baş ağrs, uykusuzluk, ağz kuruluğu en sk yan etkileridir. Aller-jik reaksiyon, sindirim sistemi yaknmalar olabilir.

• Teofilin kullanan bireylerde bupropion önerilecekse tedavi süresince teofilin kullanmna ara verilmesi veya ilaç braklamyorsa bupropion tedavisinin 150mg/gün dozda sürdürülmesi gereklidir.

• Epilepsi (nöbet) öyküsü olan, epilepsi eşiğini düşüren ilaç kullan-m bildiren (nöroleptik* kullanm) bireylerde, alkol suistimali bu-lunanlar, merkezi sinir sistemi travmas, anoreksi nevroza ya da bulumia gibi yeme bozukluklar, kafa içi yer kaplayan kitle ya da yakn tarihte beyin cerrahisi geçirmiş olma öyküsü bulunanlarda ve MAO inhibitörü** kullananlarda kontrendikedir. Bu durumla-ra sahip bireylerde buproion kullanm epileptik nöbet geçirme riskini artrmaktadr.

*Nöroleptikler: Largactil®, Mellerettes®, Melleril®, Plegicil®, Nöro-dol®, Dogmatil®, Meresa®, Zeprid®, Clopixol®**MAO inhibitörleri: Aurorix®, Lobem®, Moverdin®, Seldepar®

VARENİKLİN

• Kullanma yeni giren ve etki mekanizmas nedeniyle sigaray b-rakma başars üzerinde ümit verici bir preparattr. Santral sinir sisteminde nikotinin bağlandğ nikotinik reseptörlerden α4β2 subünitesi içerenler, nikotin bağmllğ ve yoğun sigara içme is-teği gelişiminde anahtar rol oynar. Vareniklin, α4β2 reseptörleri uyararak nikotinik agonist etkileri ile dopamin salnmn sağlar, izleyen dönemde nikotin alnsa bile dopamin salnmnda artş olmaz (antagonist etki).

• Vareniklin agonist ve antagonist fonksiyonlar ile nikotin bağm-llğn azaltrken, yoksunluk semptomlarnn ortaya çkmasn en-gellemektedir.

• Tedaviye birey sigara içerken başlanr. İlk 3 gün 1x0.5mg, 4-7. günlerde 2x0.5mg, 8. günden itibaren 2x1mg olarak devam edi-

22


lir, sigarann 8-14. günler arasndaki bir gün braklmas önerilir. Tedavi 12 haftaya tamamlanr.

• Ana yan etkisi hafif ve orta şiddette bulant olmakla birlikte te-davinin 12 haftadan uzun kullanldğ baz araştrmalarda tole-re edilebildiği bildirilmiştir. Baş ağrs, uykusuzluk, anormal rüya görmeler daha az bildirilen diğer yan etkileridir.

• Bilinen bir kontrendikasyonu ve ilaç etkileşimi saptanmamş ol-makla birlikte pazarlama sonras klinik kullanmlarda nöropsi-kiyatrik semptomlar (davranş değişiklikleri, ajitasyon, depresif duygudurum, intihar düşüncesi, intihar eylemi gibi) meydana geldiğine dair bildirimler olmuştur. O nedenle tedavi planlanr-ken olgular, anamnezinde herhangi bir psikiyatrik hastalk öykü-sü olup olmamas yönünden sorgulanmal, tedavi srasnda da nöropsikiyatrik semptomlar açsndan gözlemlenmelidir. Anam-nezinde psikiyatrik hastalk öyküsü olanlarda hastalk kontrol altnda bile olsa Vareniklin kullanmndan kaçnlmas uygun ola-caktr. Diğer yandan araç kullananlarda uyuşukluk yaşama olas-lğna karş da olgular uyarlmaldr.

KAYNAKLAR

1. Anczak JD, Nogler RA. Tobacco cessation in primary care: Maximizing intervention strategies. Clin Med Res 2003; 3: 201-6

2. The Agency for Health Care Policy and Research Smoking Cessation. Clinical Practice Guideline. JAMA 1996; 275: 1270-80

3. Tobacco Use and Dependence Clinical Practice Guideline Panel, Staff., and Consortium Representaives. A Clinical practice guideline for treating tobacco use and dependence: A US Public Health Service Report. JAMA 2000; 283: 3244-54

4. Mallin R. Smoking cessation: integration of behavioral and drug therapi-es. Am Fam Physician 2002; 65: 1107-14

5. Houezec JL, Benowitz NL. Basic and clinical psychopharmacology of ni-cotine. Clin Chest Med 1991; 12:681-99

6. Cohen C, Pickworth WB, Henningfield JE. Cigarette smoking and addic-tion. Clin Chest Med 1991; 12: 701-10

23


7. Haire-Joshu D, Morgan G, Fisher EB. Determinants of cigarette smoking. Clin Chest Med 1991; 12: 711-26

8. Prochaska JO, DiClemente CC, Transtheoretical therapy: toward a more integrative model of change. Psychotherapy: Theory, Research & Practi-ce 1982; 19: 276-88

9. Prochaska JO, DiClemente CC, Norcross JC. In search of how people chan-ge. Applications to addictive behavior. Am Psychol 1992; 47: 1102-14

10. Cole TK. Smoking cessation in the hospitalized patient using the trans-theoretical model of behavior change. Heart Lung 201; 30: 148-58

11. Prochaska JO, Goldstein MG. Process of smoking cessation. Implications for clinicians. Clin Chest Med 1991; 12: 727-36

12. Sungur MZ. Alkol bağmllğ tedavisinde nüks önleme modeli. Ege Psiki-yatri Sürekli Yaynlar 1996; 1: 299-304

13. Curry SC, Marlatt GA, Gordon JR, Baer JS. A comparison of alterna-tive theoretical approaches to smoking cessation and relapse. Health Psychol 1988; 7: 545-56

14. Uzaslan E. Sigarann braklmasnda farmakolojik tedavi. Türk Toraks Derneği Okulu 11. Yllk Kongre Kurslar 2008; 411-5.

15. Aytemur Solak Z. Sigaray Brakma Süreci. Türk Toraks Derneği Okulu 11. Yllk Kongre Kurslar 2008; 411-5.

16. Foulds J. The neurobiological basis for partial agonist treatment of nico-tin dependence: Varenicline. Int J Clin Pract 2006; 60: 571-6.

17. Cahil K, Stead LF, Lancaster T. Nicotine receptor partial agonists for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2007; 1: CD006103. Review.

24


tütün kontrolü ve sigara bırakma tedavisi...‹Ç‹ndek‹ler ÖnsÖz 3 tÜtÜn kontrolÜ 4...

Documents