tra1 dÜzey 2 bÖlge hafiza merkezİ ÇaliŞtay raporu · yapılan saha ziyaretleri ve...

TRA1 DÜZEY 2 BÖLGE HAFIZA MERKEZİ ÇALIŞTAY RAPORU

12 OCAK 2011

TRA1 DÜZEY 2 BÖLGE HAFIZA MERKEZĐ ÇALIŞTAY RAPORU

2

KUZEYDOĞU ANADOLU KALKINMA AJANSI


Çalıştayın:

Yeri :Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı

Tarihi : 10.01.2011

Katılımcılar : Ek 1’e bakınız.

Tartışma Başlıkları

1- Kurulacak hafıza merkezinde verilerin düzenlenmesi ve güncellenmesi hangi yollarla yapılabilir?

2- Merkezin hem mali hem de idari sürdürülebilirliği nasıl sağlanabilir?

3- Hafıza Merkezinin organizasyon şeması nasıl düzenlenebilir?

4- Hafıza Merkezine veri sağlayacak kurumlarla koordinasyon nasıl sağlanabilir?

5- Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Hafıza Merkezi nasıl entegre edilebilir?

6- Hafıza Merkezinde hangi dokümanlar (kitap, dijital veriler, haritalar v.b bulunmalı ve hafıza merkezi kimlere hizmet edecek şekilde tasarlanmalıdır?


3

GĐRĐŞ

ilim ve teknolojide hızlı ilerlemelerin yaşandığı günümüzde bilgi oldukça

önemli bir üretim faktörü haline gelmiştir. Bilgi altyapısına dayalı böyle bir

süreçte, ekonomik büyüme ve kalkınmanın itici gücü, doğal kaynaklar veya

fiziki malların yanında bilgi teknolojileri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kentleşme-kalkınma ilişkisinin kurulması kapsamında karşılaşılan temel

sorunlardan biri, kalkınma stratejilerinin belirlenmesi için gerekli bilgi altyapısının

oluşturulmamasıdır. Bölgesel kalkınma stratejileri belirlenirken bölgenin özgün

koşullarının, coğrafi, kültürel, sosyal ve tarihi özelliklerinin analiz edilmeyip her

bölgeye ilişkin benzer stratejiler belirlenmesi, bölgede yaşayanlar tarafından arzu

edilir gelişme stratejilerinin oluşturulmasını, bunların yerel tarafından

benimsenmesini ve uygulamasını zorlaştırmaktadır. Bu ana sorun çerçevesinde bilgi

altyapısının oluşturulması için gerekli temel bilgiler ile amaca yönelik olarak

düzenlenmiş ve yorumlanmış bilginin olmaması, belgeleme çalışmaları ve arşivlerin

yetersiz olması, bilgi bankalarının zamanında güncellenmemesi nedeniyle eski bilgi

ile çalışma zorunluluğu, bilginin aktarılması için gerekli kurumsal altyapının

bulunmaması önemli eksikliklerdir. Bu durum mekânsal alanların tanımlarının ve

sınırlarının belirlenmesinde sorunlar yaratmaktadır. Bunun için öncelikle güvenilir

kaynaklardan elde edilen bilginin bir bilgi havuzunda toplanması, günceliği

sağlanarak bölgeye ilişkin bir bilgi altyapısının oluşturulması, yapılacak tüm

çalışmalarda tutarlı ve gerçekçi sonuçlar için zorunludur.

Bu kapsamda Ajansımız,

• Bölgenin bilgi altyapısını güçlendirmek,

• Ulusal düzeyde istatistik kapasitesinin artmasına katkı sağlamak,

• Bölgenin sosyo-ekonomik durumu ile ilgili geniş bir perspektif sunmak,

• Arşiv, bilgi bankası ve kütüphane nitelikli işlevler yüklenerek bölge içi ve

bölge dışı aktörler tarafından gerçekleştirilecek sosyal bilim araştırmalarında

doğru kaynağın bulunabileceği bir kurum oluşturmak,

B


4

• Bölgede plan ve araştırmaların önündeki en büyük engel olan tam ve güncel

veri eksikliğinin önüne geçebilmek, sonuç odaklı izleme ve değerlendirme

yapabilmek,

• Nicel ve nitel araştırmaların altyapısını oluşturabilmek,

• Elde edilen verilerin analizinin yapılması ve raporlanması sonucunda bölgenin

güçlü ve zayıf yönlerini doğru olarak tespit etmek ve bölgesel stratejileri bu

doğrultuda geliştirmek,

• Kurulacak veri tabanları ile bölgede, kamu kurumları, özel sektör ve sivil

toplum kuruluşları arasında işbirliği kurulmasına katkıda bulunmak,

• Veri toplama, güncelleştirme, istatistik oluşturma, analiz ve raporlama

konularında kalifiye eleman yetiştirmek üzere eğitim vermek,

• Bölgenin bilimsel ve kültürel hafızasını oluşturarak sosyal, kültürel ve

ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmak.

Yukarıdaki hedefler doğrultusunda Bölgede; tarım, turizm, sanayi, nüfus, kırsal

kalkınma, bankacılık, finans, yatırım, ticaret, uluslararası ticaret, ekonomi, enerji,

eğitim, çevre, sağlık, altyapı, ulaşım, şehir planlama, işgücü, yoksulluk, cinsiyet,

sosyal kalkınma, enformasyon, telekomünikasyon, teknoloji, tarih, doğal yapı vb.

ile ilgili tüm yazılı eser, tez, istatistik, veri, bilgi ve belgelerin toplanacağı ve

sürekli güncellenerek geliştirileceği web tabanlı elektronik veri bankasına sahip bir

Bölge Hafıza Merkezinin kurulmasının TRA1 Düzey 2 Bölgesinin sosyal, kültürel ve

ekonomik açıdan gelişmesine ve kalkınmasına ivme katacağı düşünülmektedir.

Bölge Hafıza Merkezinin kurulması, Ajansımızın 5449 sayılı Kalkınma

Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun 5. Maddesinin

g ve h bentlerinde belirtilen ‘’Bölgenin kaynak ve olanaklarını tespit etmeye,

ekonomik ve sosyal gelişmeyi hızlandırmaya ve rekabet gücünü artırmaya yönelik

araştırmalar yapmak, yaptırmak, başka kişi, kurum ve kuruluşların yaptığı

araştırmaları desteklemek’’ ve ‘’Bölgenin iş ve yatırım imkânlarının, ilgili

kuruluşlarla işbirliği halinde ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak veya

yaptırmak’’ görevlerini etkili bir şekilde yerine getirmesine, ayrıca, gerek özel

sektörün yatırım tercihlerine, gerekse kamu kesiminin idari karar ve politika

geliştirmelerine yardımcı olacaktır.


5

NEDEN BÖLGE HAFIZA MERKEZĐ?

Bölge bazında tutulmuş veri setleri yetersiz, bir kısım veriler ise güncel

değildir.

ağdaş kamu yönetimi iyi ve zamanında bilgi gerektirmektedir. Karar alıcıların

işlerini yönetmesini sağlayacak gerçek zamanlı ve sürekli veriler artık büyük

önem taşımaktadır. Üç, dört ve hatta beş yıllık tarihi verileri kullanarak kamu

sektöründe idarecilik yapmak artık çok anlam ifade etmemekte karar alıcıları yanlış

yönlendirmektedir.

Yapılan saha ziyaretleri ve çalıştaylar neticesinde mikro ölçekteki bazı

verilerin eksik olduğu ve güncellen(e)mediği anlaşılmaktadır. Ayrıca mevcut

verilerin de güvenilirliği noktasında ciddi sıkıntılar mevcuttur.

Bunlara ek olarak Türkiye’de veri toplama ve analiz etme yöntemi

çoğunlukla Türkiye ölçeğinde ya da il ölçeğinde yapılmaktadır. ĐBBS Düzey 2

Bölgeleri düzeyinde verilerin toplanması ise güncel bir durumdur. Bu sebeple

toplanan veriler yeterli ve ihtiyaçları karşılayacak düzeyde değildir.

Bu konuda verilebilecek pek çok örnek vardır. Mesela TRA1 Düzey 2

Bölgesindeki toplam biçerdöver sayısı Türkiye Đstatistik Kurumu (TÜĐK-2009)

kayıtlarında 85 olarak görünürken bu sayı Tarım Đl Müdürlüğü kayıtlarında 8 olarak

görünmektedir.

Toplanan veriler dağınık ve birbirleriyle çelişkilidir.

lkemizde yasa ve yönetmeliklerin yetki verdiği birçok kurum kendi ilgi

alanlarındaki verileri toplamakta ve bu veriler bir başka kurumun tuttuğu

veriler ile çelişebilmektedir. Ayrıca bölgeler düzeyinde tutulan verilerin ise

toplandığı ve analizinin yapılarak sorgulamalarının gerçekleştirildiği bir kurum

henüz yoktur.

Bu durumun ortaya çıkardığı pek çok sorun vardır. Öncelikli olarak bölge ile

ilgili analiz ve sorgulama yapmak isteyen kişi ve kurumlar dağınık olan bu veriyi bir

araya getirmeli ve hangisinin güncel ve güvenilir olduğunu tespit etmelidir. Böyle

Ç

Ü


6

bir çalışma ise çok zaman almakta bazı durumlarda ihtiyaç duyulan veri ihtiyaç

duyulan zamandan çok sonra üretilebilmektedir.

Örneğin, bölgeler ve iller bazında tutulan ihracat-ithalat miktarları TÜĐK ve

Türkiye Đhracatçılar Meclisi’nin (TĐM) kayıtlarında farklı oranlarda görünmektedir.

Mevcut verilerle yeterli analizler yapılamamaktadır.

ir bölgede yapılacak kamu ve özel sektör yatırımlarına yön verecek olan iş,

istihdam, iktisadi görünümler gibi verilerin mevcut halleriyle yatırım

kararlarına yön verecek analizler yapılamamaktadır. Bunun yanında üretilen

veriler de çoğunlukla ya il bazında ya da ülke bazında hazırlanmaktadır. Bölge

bazında hazırlanan veriler ise kısıtlıdır.

Özellikle Doğu Anadolu Bölgesi için büyük bir öneme haiz olan Doğu Anadolu

Projesi (DAP) kapsamında hazırlanan 2000-2020 senaryolarının bölgede tarım,

turizm, sanayi, hizmetler gibi sektörlerdeki yatırımlara nasıl etki ettiği, istihdama,

enflasyona, makro ekonomik göstergelere nasıl yansıdığı noktasında doğru ve

yerinde tespitler yapılamamakta, gelecekteki yatırımlar doğru bir şekilde

yönlendirilememektedir.

Bölgenin yatırım imkânları yeterince tanınmamakta ve tanıtılamamaktadır

amu ve özel sektör yatırımlarında yer seçim kararlarının büyük bir etkisi

vardır. Bilhassa ulaşım, altyapı, işgücü gibi yatırımları doğrudan etkileyen

bileşenlerin verileri doğru ve güncel bir şekilde yatırımcıya sunulmadığı

zaman bölgeler ve ülkeler pek çok büyük yatırımı kaybedebilmektedir.

Bölgede yatırım kararlarını yönlendirecek, yatırımcılara yol gösterebilecek

bölgesel yatırım haritaları veri eksikliği sebebiyle hazırlanamamaktadır. Buna bağlı

olarak da gelen yatırımcılara bölge yeterince tanıtılamamakta, yatırım kararları

yönlendirilememektedir.

18-20 Haziran 2010 tarihinde Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından

organize edilen Anadolu’nun Zirvesinde Uluslararası Tanıtım ve Đşbirliği Buluşması 1

(AZUTĐB-1) programı kapsamında TRA1 Düzey 2 Bölgesine gelen 15 farklı ülkeden

170 yatırımcıya bölge tanıtılmış fakat bu tanıtım sırasında bölgenin fiziki mekânla

B

K


7

ilişkilendirilmiş bir yatırım haritasının olmaması katılımcılara yeterli tanıtımın

yapılamamasına sebep olmuştur.

Kamu ve özel sektör yatırımlarının, alınan yatırım teşvik belgelerinin

takibi ve etki analizi yapılamamaktadır.

er yıl kamu ve özel sektör tarafından milyarlarca liralık yatırım bölgelerde

yapılmakta, Hazine Müsteşarlığı tarafından pek çok teşvik belgesi

verilmektedir. Lâkin yapılan bu yatırımların, verilen teşvik belgelerinin

bölge ve ülke düzeyindeki etkisi yeterince incelenememekte, takibi

yapılamamaktadır. Mesela 16.07.2009 – 31.10.2010 tarihleri arasında Erzurum ilinde

alınan teşvik belgesi sayısı 54 olup, 1521 kişinin istihdamı hedeflenmiştir. Fakat bu

teşvikler kapsamında öngörülen bu hedefe ulaşılıp ulaşılmadığı bilinmemektedir ya

da TRA1 Düzey 2 Bölgesi için 2009 yılında yapılan 267 milyon TL tutarında kamu

yatırımının istihdama, kalkınmaya, gelir dağılımına, enflasyon üzerindeki etkisine

yönelik bir araştırma yapılamamaktadır. Özel sektör ile ilgili ise bölge düzeyinde

yeterli herhangi bir kayda ulaşılamamaktadır.

Bölgede il ve ilçe düzeyinde uygulanmış ya da uygulanan projelerin takibi

yapılamamaktadır.

önem dönem bölgede DPT (SODES, Cazibe Merkezi, DAP kanalıyla),

Kalkınma Ajansı, AB, Dünya Bankası gibi kurumlar tarafından projeler

desteklenmekte, işgücüne katkı yapılmakta, tanıtım ve istihdama yönelik

faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Fakat bu proje ve faaliyetlerin takibi genel

olarak kurumlar tarafından yapılmakta, sonuçları üzerine herhangi bir durum

değerlendirmesi ve etki analizi gibi bölgeyi doğrudan etkileyen konularda yeterli

takip yapılmamaktadır. Ayrıca bu tür sorgulama ve analizleri yapacak derecede de

veri kaynağına her zaman ulaşılamamaktadır.

Bölgenin dış ticaret potansiyeli hakkında yeterli bilgi elde

edilememektedir.

H

D


8

ölgenin karşılaştırmalı olarak hangi ürünlerin, hangi firmalar aracılığıyla, kaç

farklı ülkeye ihraç edildiği hakkında yeterli bilgi toplanamamaktadır.

Özellikle yurtdışı yatırım ve ihracat noktasında bu tür verilerin elde edilmesi

elzem bir durumdur. Böylelikle bölgenin ihracat kapasitesi görülmüş olacak ve

teşvik ve hibeler de bu şekilde yönlendirilebilecektir.

HAFIZA MERKEZĐ ile

ukarıda sayılan bütün bu sebeplerden dolayı Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma

Ajansı, bölgesi için büyük bir ehemmiyet arz eden TRA1 Düzey 2 Bölge

Hafıza Merkezi (BHM) fikrini geliştirmiştir. BHM ile;

� Đl, ilçe ve köy bazında her sektör için tematik envanterler, ekonomik-sosyal

göstergeler; karşılaştırılabilir-güvenilir veri üretimi yöntemiyle oluşturularak

güncellenecek, sürekliliği olan bir Bölgesel veri tabanı oluşturulacaktır.

� Verilerin bilgi kaynağına en doğru ve en etkin biçimde aktarılması

sağlanarak, hem farklı kaynaklarda derlenen bilgilerin tutarlılığı sağlanacak

hem de ilgili kuruluşların ve toplumun, güncel ve doğru istatistikleri

kullanmalarına imkân doğacaktır.

� Kurumlararası işbirliği sağlanacak ve ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından

üretilen yerel ve bölgesel veriler, belirli aralıklarla merkezi sisteme en doğru

ve en güncel biçimde yüklenecektir.

� Bölgesel düzeyde bir Coğrafi Bilgi Sistemi oluşturulacaktır.

� Yerel ölçekte fiziki mekânla ilişkilendirilmiş coğrafi veriler, Bölgenin yatırım

imkânları, sektörel veriler, Bölgenin sahip olduğu çevre değerleri envanteri

haritalar üzerine aktarılarak, sürekli güncellenecek ve analiz yoluyla,

Bölgesel yatırım kararları için yer seçimi yapılırken sağlıklı kararlar

alınmasına katkı sağlanacaktır.

B

Y

TRA1 DÜZEY 2 BÖLGE H

Bölge Hafıza Merkezi

Bölgesel düzeyde veri hazırlayacak

Bölgede uygulanan projelerin takibini

sağlayacak


9

Bölge Hafıza Merkezinin Amaçları

BÖLGE HAFIZA MERKEZĐ

Güncel veri oluşturacak

Yatırım imkânları için analiz

Yatırımcılar için sorgulama

Planlamada strateji

geliştirmek için veri üretecek

AY RAPORU

Yatırım imkânları için analiz yapacak

Yatırımcılar için sorgulama yapacak


10

ÇALIŞTAY NOTLARI

Çalıştay kapsamında açılış konuşması ve Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma

Ajansı’nın Bölge Hafıza Merkezi üzerine hazırladıkları sunumu katılımcılara

sunduktan sonra Kayseri Erciyes Üniversitesi Đktisadi Đdari Bilimler Fakültesi Öğretim

Üyesi Prof. Dr. Rıfat Yıldız Kayseri Hafıza Merkezi (KAYHAM) üzerine bir video

gösterimi ve sunumu gerçekleştirmiştir.

Prof. Dr. Rıfat Yıldız’ın Sunumundan Notlar

AYHAM projesi Avrupa Birliğinin fonlarıyla desteklenen ve Yönetim Kurulu ve

Danışma Kurulundan oluşan, Kayseriyle ilgili olarak hazırlanmış yazılı ve

görsel dokümanları, tezleri, elektronik verileri tek merkezde toplamayı

amaçlamış bir projedir.

Bu kapsamda ilgili kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör

temsilcileri ve bu projede yer almak isteyen gönüllülerle birlikte projeye

başlanmıştır. Kayseri Erciyes Üniversitesi KAYHAM için 424m2 büyüklüğünde kapalı

bir mekân tahsis etmiş, KAYHAM bünyesinde çalışan personelin giderlerini projede

belli bir süre karşılamıştır.

KAYHAM bünyesinde oluşturulan Kayseri Đhtisas Kütüphanesi Kayseri üzerine

araştırma yapmak isteyen herkese ücretsiz hizmet verecek şekilde tasarlanmıştır.

Prof. Dr. Rıfat Yıldız KAYHAM kurulduktan sonra karşılaşılan sıkıntıları şu

başlıklarda sıralamıştır:

• Mali ve idari sıkıntılar,

• Personel ihtiyacı,

KAYHAM kurulduktan sonra proje ekibi KAYHAM’ın Yönetim Kurulunu YÖK’e

sunmuştur. Fakat YÖK, Yönetim Kurulundaki ilgili paydaşların iç mevzuatlarına

uygun olmadığını belirterek iptal etmiştir. Bu sebeple Kayseri Ticaret ve Sanayi

Odası gibi STK’lar bu projede Yönetim Kurulunda yer alamamıştır. Buna bağlı olarak

Yönetim Kurulu sadece Erciyes Üniversitesindeki öğretim elemanlarından

oluşturulmuştur.

K


11

KAYHAM bünyesinde çalıştırılan personellerin ücretleri proje döneminde

proje bütçesinden sonrasında ise Erciyes Üniversitesi Rektörlüğünün hesabından

karşılanmaya çalışılmıştır. Fakat sonraki dönemde ödemeler yapılan sözleşmelere

rağmen uygulanmayarak aksatılmıştır. Bu ise KAYHAM’ın çalışmasına ve

araştırmacılara hizmet vermesine engel olmuştur.

KAYHAM bünyesinde oluşturulan ihtisas kütüphanesinin dokümanları ise

Ankara Milli Kütüphanenden, Erciyes Üniversitesinden, Kayseri Ticaret ve Sanayi

Odasından, Kayseri Büyükşehir Belediyesinden ve gönüllü bağışçılardan toplanan

eserlerden oluşturulmuştur.

Erzurum Coğrafi Bilgi Sistemleri Biriminden Đbrahim Ethem Ağbaş’ın

Sunumundan Notlar

rof. Dr. Rıfat Yıldız’ın sunumundan sonra Erzurum Valiliği bünyesinde

oluşturulan Coğrafi Bilgi Sistemleri Koordinatörlüğünden Đbrahim Ethem

Ağbaş Erzurum Đli Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları üzerine bir sunum

gerçekleştirmiştir.

Ziraat mühendisi olan Đbrahim Ethem Ağbaş 15-20 yıldır bilgi sistemleri ile

ilgilenmekte son 5 yıldır da CBS ile uğraşmaktadır.

2006 yılında CBS’ye Erzurum valisi Celalettin Güveç ile başlanmıştır. Erzurum

20 ilçe 966 köye sahip olup aynı zamanda bir afet bölgesidir. Köylerle ilgili sayısal

doğru hiçbir bilgi yoktur. Eğitim, sağlık, tarım, hayvancılık, kırsal kesim,

haberleşme, turizm, kültür yani coğrafyada arazi üzerinde anlam ifade edecek ne

varsa bunların tespiti amacıyla 2006 yılında bir çalışma başlatıldı. Bu kapsamda 7

ilçeye 500’ e yakın köye gidildi. Kalan köylere de gidilip koordinatlar alınarak

bunlar sayısallaştırılacaktır. 2007 yılında Aziziye’de 2008 yılında Uzundere, Oltu,

Narman, Karayazı, Karaçoban ve Horasan ilçe merkezlerinde arazi üzerinde veriler

toplanıp sayısallaştırılarak sistem üzerinde yerleştirildi. Şu anda harita üzerinde

vereceğimiz veriler sadece Harita Genel Komutanlığı’nın haritalarında vardır.

Gerçek anlamda kullanılabilir kabul edilebilir haritalar sadece bunlardır. Harita

Genel Komutanlığı’ndan 1/25.000 ölçekli Erzurum’un 2007 yılında güncelleştirilmiş

212 paftası alınarak teker teker arazi üzerinde sayısallaştırılmıştır. Erzurum deprem

P


12

bölgesi olduğu için herhangi bir sıkıntıda il kriz merkezlerinin kullanabilmesi için

Erzurum şehir merkezinin tamamını kapsayacak şekilde 2009 yılında uydu görüntüsü

çekilmiştir. Kurumların sisteme dâhil edilerek yazılım geliştirilmesi aşamasına

henüz gelinememiştir; çünkü veri toplama aşaması henüz bitmemiştir. Şu an veriler

ham olup analiz yapma şansı yoktur. Verilerin tamamlanıp yazılımların yazılmasıyla

bunlar gerçekleşebilecektir. Veriler toplanırken bundan önceki Vali tarafından

Erzurum ilinin dijital haritasının çıkarılması istendi. Türkiye genelinde bu işle

uğraşan Đzmir, Ordu ve Afyon dâhil olmak üzere3-4 vilayet vardır.( Kurumlar ve

belediyeler hariç). Đstanbul’da belediye ve valiliğin Japonlarla devam eden ortak

bir çalışması vardır.

Çalışmalar eldeki verilerle başlatılmıştır. 1/25.000 ölçekli haritaların tamamı

alınmıştır. Sayısal yükseklik verileri ve DSĐ Bölge Müdürlüğünden baraj ve gölet

verileri alınmıştır. Karayolları Bölge Müdürlüğünden yol verileri, Orman Bölge

Müdürlüğünden orman verileri, Tapu Kadastro Bölge Müdürlüğünden il, ilçe ve köy

sınırları verileri alınmıştır.

Kadastronun önümüzdeki dönemde yayına açacağı TAKBĐS çalışması ile

Erzurum’un %98’i sayısal olarak bitmiştir.

Đl Özel Đdaresinden köy ve bağlı mezra yolu, gölet sulama tesisi ve köprü

verisi temin edilmiştir. Erzurum eski yerleşim merkezi olduğu için Erzurum’da

Ruslardan, Ermenilerden kalan pek çok yol var. 45 gün çalışma sonucunda, her köy

hizmetlerinin ilçe sorumlusu görevli mühendisler ile teker teker yollar tespit

edilmiştir. Sonra 1/25.000 pafta altlıklar esas alınarak tüm veriler (yukarıdaki)

tespit edilip sayısallaştırılmıştır.

Arazi üzerinde giderken mezra, köy, mahalle, bucak, belde ve ilçe yerleşim

yerleri, mücavir alanlardaki okulların cinsi, yapımı, tarihi, derslik sayısı, öğrenci-

öğretmen sayısı, taşımalı eğitim durumu, kendi imkanlarıyla okula gidenlerin

durumu, besi tavuk çiftlikleri, hayvan çiftlikleri, GSM baz istasyonları gibi aşağı

yukarı yaklaşık 100’e yakın pafta mevcuttur. Santraller, tren istasyonları, HES’ler

de dahildir. Önümüzdeki yıl Erzurum’un tamamı bitirilecek ve sonra kurumlardan

bu verilerin güncellenmesi talep edilecek ve kullanıma açılacaktır.


13

5302 sayılı yasa çıktıktan sonra yatırım ve altyapı ile ilgili yetkiler il özel

idareleri ve il genel meclislerine devredilmiştir. Bu kurumlar zaman zaman

yatırımlarını yaparken, bütçelerini dağıtırken ilçelerin hangi yatırımlara gereksinimi

olduğu onlara iletilmektedir. Tüm köylerin içme suyu depoları dahi tespit

edilmiştir. Đldeki karar alıcılara güncel, sayısal, uygun ve doğru veri bu sistemle

sağlanmaktadır.

Soru: Dataların toplanması kadar güncel tutulması da çok önemli bir kaygıdır.

Bunun güncelliği nasıl sağlanıyor?

Cevap: 2009’un sonunda Đl Özel Đdaresinin yolarını teker teker tespit

edilmiştir. Bunların güncellenmesi kolaydır. Ayrıca kurumlara yetki verilecek,

ĐKĐS’deki gibi bir taban oluşturulacak, ve valilik kurumlara yazı yazacak ve herkes

verileri girecektir. Güncelleme 3 aylık, 6 aylık ve yıllık yapılabilir ama şu an o

aşamaya gelinmemiştir.

Soru: Kaç personel var?

Cevap: Şu anda 1 jeoloji 3 ziraat mühendisi olmak üzere, 4 mühendis

arkadaşla çalışılmaktadır. Ziraat mühendisleri köy hizmetleri kökenli olup alt yapı

konusunda bilgi birikimleri vardır. Bu ekip işidir ve ekip içerisinde harita mühendisi,

coğrafyacı, istatistikçi, matematikçi ve bilgisayar programcısı da olmalıdır.

Gökhan Söğüt: Verinin güncelliğini sağlamanın en iyi yolu veri iş yapılırken

üretilmesidir. Đş daha başladığında hemen veri güncellenir. Ajans veri üretmemeli

servis olarak almalı üretimine yönelik teknik ve mali destek vermelidir.

Đbrahim Ethem Ağbaş: Kurumlar arasında bir veri kıskançlığı var, veri

vermiyorlar. 1965 yılından kalan paftalar her sene sayılıp Ankara’ya

gönderilmektedir!

Handan Türkoğlu: Afet durumunda operasyona yönelik olarak çalışılmaktadır

ancak çalışmalar önlem almaya dönük de olmalıdır. Bu konular da daha çok

belediye ile ilgili olup belediye ile birlikte çalışılmalıdır.


14

Nurullah Osmanlı’nın Konya Kent Bilgi Sistemi Üzerine Yaptığı Sunumdan

Notlar

onya Büyükşehir Belediyesi Đmar ve Şehircilik Dairesi CBS Şube Müdürü olan

Nurullah Osmanlı Konya’da Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan ve

geliştirilen Konya Kent Bilgi Sistemi hakkında katılımcılara bilgi vermiştir.

Hayat iki unsurdan oluşur; biri mekân diğeri insan ve dünya üzerinde yaşayan

diğer varlıklar. Mekân unsuru olmadan herhangi bir metin ve tablolarla sorgulama

yapma, bunları analiz etme tek başına yeterli olmamaktadır. Çünkü arazide yapılan

çalışmaların tamamı mekânla ilgilidir. Yatırım kararları Ajansların bir numaralı

konusudur. Dolayısıyla metin olarak yazılan planın hayata geçmesi için fiziki

planlamaya da aktarılması gerekmektedir. Önemli olan bu noktada geliştirilebilirlik,

devamlılık ve sürdürülebilirliktir. Dünyada ve birçok yerde planlar CBS ile

yapılabilmektedir. Depolanması, analiz edilmesi, sonuçların alınması,

güncellenmesi ve geliştirilmesi CBS ile çok daha kolay hale gelmiştir. TRA1 Düzey 2

Bölgesinin Stratejik hedef olarak 5 başlığı vardır ve bunlardan ikisi çok önemlidir;

bilgi altyapısının geliştirilmesi ve bilgi düzeyinin ve teknolojik altyapının

geliştirilmesi. Bu iki hedefin Ajansı CBS’ye götürmesi gerekmektedir.

CBS ile yapılabilecekler:

Sulanabilir tarım arazilerinin tespiti, ürün kalitesi ve rekoltesinin

hesaplanması, topoğrafya-iklim-ürün ilişkilerinin tespiti, yeraltı suyu işletmesinde

elverişli alanların tespiti, ekilebilir arazilerin tespiti, ürün sınıflandırma haritaları,

sanayi alanlarının ve envanterinin tespiti, sanayi sınıflandırması, sanayi atıklarının

bertaraf edilmesi, sanayide istihdamın takibi, su kalitesinin tespiti ve suyun

değerlendirilmesi, yer altı yer üstü kaynakların tespiti ve rezervlerin takibi gibi

faaliyet alanlarıdır. Bunların tamamı dünyada yapıla gelen işler olup bu kapsamda

önemli olan bizim önceliklerimizi belirlememizdir.

Grafik bilgileri ile sözel bilgiler bir veri tabanı içerisine konularak bir takım

sorgulamalar burada yapılmaktadır. Dünyada kent bilgi sistemlerinin hareket

noktası 1956 yılında ilk defa ulusal arazilerin değerlendirilmesi amacıyla Kanada’da

başlamıştır. Yani mekana bağlı olarak başlayan bir çalışmadır. Türkiye’de coğrafi

K


15

bilgi noktasında sorun yoktur. Ülkemizde düzenli ve periyodik olarak veri

üretilebilmektedir. Veriyi hazırlama noktasında da yeterince kaynak vardır. Sıkıntı

ise bir araya gelip bunu bir entegrasyona sokamamaktadır. Gelen verilerin

güncelleme kısmı ise en büyük sorundur. Burada firmalardan ziyade kurumların

kendilerinde sorun bulunmaktadır.

Konya’da Kent Bilgi Sistemi Müdürlüğü, Đmar ve Şehircilik Daire Başkanlığına

bağlı olarak kurulmuştur. Ekonomi haritalarının, kentsel gelir düzeyi dağılım

haritalarının, fakirlik haritası, yardım haritası gibi bir takım haritaların

oluşturulması (Sosyal doku haritası) başkanlığın hedefiydi bu başarılmıştır. Yine

binaya ait elde olmayan bilgilerin derlenmesi ve toplanması, kentsel jeoloji

haritasının oluşturularak bunun CBS de görülmesi, kentsel turizm unsurlarının da

tanıtılması gerekmekteydi. Bütün bu alanlarla ilgili olarak CBS tabanlı çalışmalar

yapılmıştır.

5216 sayılı yasanın 8. Maddesi gereğince Belediye bünyesinde altyapı

koordinasyon merkezi oluşturulmuştur. Belediye arazi ve taşınmazlarının takibi

konusu da önemlidir. Belediyenin, hazinenin mülkiyetlerinin nerede olduğu

sorulduğunda Excel datası ile sunmak çok fazla anlam ifade etmemektedir. Önemli

olan yazılım değil veri ve o verilerin güncellenmesini sağlayacak bir sistem

oluşturmaktır. Amacımız 2020-2030 yılının Konya’sına ışık tutacak bir veri tabanı

oluşturmak, bu veri tabanının gelişimini sağlamak ve stratejik planlamaya destek

vermektir.

Veri bir kere toplanmalı ve en yaygın olabileceği şekilde güncel tutulmalıdır.

Kurumlar her veriyi güncel tutmak zorunda değildir. Ancak kullanılabilir ve düzenli

aralıklarla ihtiyaç duyulan veriler güncellenmelidir. Veriyi kendiliğinden

güncelleyecek motorlar oluşturmak lazımdır. Đnsanlar kendi şlerini yaparken aynı

zamanda veriyi de üretmelidir.

Güncellenecek en önemli hususların neler olduğu, güncellemenin gerçekten

faydalı olup olmayacağı hususları dikkate alındığında aslolan güncelleme sürecinde

sistemin ayaklarının doğru kurgulanmasıdır.

Konya’daki çalışmanın 4 temel ayak üzerine kurulması hedeflenmiştir;


16

1. Sosyal bilgi merkezi ve sosyal doku analizi

2. Altyapı entegrasyon merkezi

3. ADNKS den numarataj

4. TAKBĐS (şahıs, belediye ve hazine arazileri elde edilebilir)

Bu bileşenlerden 3’ü merkezi hükümet tarafından da yapılan konulardır.

TAKBĐS ve ADNKS tam olarak bu işi görmektedir. Sosyal bilgi merkezi kısmında bazı

sorunlar vardır. Altyapı entegrasyon merkezi ise belediyeye mahsus bir görevdir.

Konya Kent Bilgi Sitemi kapsamında hazırlanan veri tabanı ile 1990-2000

yılları arasında gerçekleşen nüfus farklılıkları güncel olarak takip edilebilmektedir.

Ayrıca, Konya iç ve dış göç analizi de sistem üzerinden yapılabilmektedir. Bu

kapsamda, genel nüfus yoğunluğunun dağılımı, nüfusun hangi bölgelerde nasıl

dağıldığı, kentsel planlamaya yön verme yönünde iç göçün hangi bölgelerde

yoğunlaştığı, kimin nerede hangi yoğunlukta yaşadığı üzerine analizler

yapılabilmekte ve yapılması gereken yapısal dönüşümler bu yolla

belirlenebilmektedir. Buna ek olarak Konya’nın dış göç yapısı da mekânsal olarak

takip edilebilmektedir.

Sistem ayrıca kullanıcılara bina envanteri hizmeti de sunmaktadır. Đyi-orta-

kötü olarak sınıflandırılan binaların 1/50000 ölçekten 1/1000 ölçeğe kadar takibi

yapılabilmektedir.

Büyükşehir Belediyesi Tapu Kadastro ile yapmış olduğu protokol ile TAKBĐS

sistemini kendi sistemleri ile entegre etmiştir. Böylelikle Belediye tapu-kadastro

verilerini güncel olarak kolaylıkla kullanabilmektedir. Şahıs arazileri, hazine

arazileri, belediye arazileri, mülkiyeti hazineye belediyeye ait olan yeşil alan,

konut alanları mekânsal olarak sistemde görülebilmekte ve değişimler

izlenebilmektedir.

Ayrıca Konya Büyükşehir Belediyesi diğer kurumları e-imza ile CBS ortamında

buluşturarak proje kazı işlemlerini, su borularını, kanalizasyon borularını, gaz

borularını mekânsal olarak görebilmekte ve takibini yapabilmektedir.


17

Sistemin bir diğer artısı, jeolojik verileri de mekânsal olarak

gösterebilmesidir. Böylece Konya’nın jeolojik durumu da sistem üzerinden takibi

yapılabilen bir başka alandır.

Konya’daki 550’ye yakın tarihi-kültürel varlık sınıflandırılarak, fotoğrafları

çekilerek bu sisteme entegre edilmiştir. Böylece bu varlıkların da güncel durumları

takip edilebilmekte ve müdahaleler yapılabilmektedir.

Sistemin önemli bir ayağı da ilin sosyal doku haritasını çıkarmasıdır. Đlin

sosyal doku haritasını çıkarmak için Valilik ve 24 adet STK’nın işbirliği ile veri

tabanı kurgusu oluşturulmuştur. 289.000 haneye anket yapılarak TC. Kimliğinin

yanında kişiyle ilgili bir sosyal bilgi ağı kurulmuştur. Oluşturulan çeşitli

parametrelerle hangi bölgelerde gelir durumu nasıl, işsizler hangi bölgede yoğun,

emniyet ve asayiş verileri, engelli vatandaşların-kronik hastalıkların yoğunlaştığı

bölgeler tespit edilerek, bu kapsamda stratejiler belirlenebilmektedir.

Sistemin güncelleştirilmesinde öncelikle insanların su-elektrik gibi zorunlu

ihtiyaçlarının oluşturduğu veriler kullanılmaktadır. Konya Kent Bilgi Sistemi

Birimine gelen vatandaşlar analiz birimine yönlendirilerek bu noktada hem sosyal

doku haritası hem de bina envanteri gibi bilgileri güncelleştirilmektedir. Bunlara ek

olarak yeni bir bina ruhsatı verildiğinde güncel veriler anında sisteme

yönlendirilmekte ve böylece verilerin doğrulu sağlanabilmektedir.

Yazılım olarak. Net, MapInfo ve arcGIS kullanılmaktadır. Analizler yerelde

arcGIS ile yapılmaktadır.

Konya Büyükşehir Belediyesi’nin bu projesi ayrıca Başbakanlık tarafından da

ödüllendirilmiştir.

5216 sayılı kanunun 8. Maddesi kurum yönetmeliğine koyularak, Kent bilgi

sistemi ile ilgili görevler herkes tarafından uygulanmak zorunda bırakılmıştır.

Herhangi bir bina yapımına başlandığı zaman ilçe belediyesi bunu kuruma

göndermek zorundadır.


18

Dr. Fatih Terzi’nin Coğrafi Bilgi Sistemleri Üzerine Yaptığı Sunumdan

Notlar

ilişim teknolojilerindeki gelişmeler ile birlikte coğrafi bilgi sistemleri,

veritabanı çözümleri ve web uygulamaları tek başına bir yazılım olmaktan

çıkarak, hızla kurumların, şirketlerin, çok uluslu organizasyonların

yapılanmalarında, sorunların çözümünde ve ihtiyaçlarının karşılanmasında çok

önemli araçlar haline gelmektedir. Bu çerçevede CBS, veritabanı yönetimi ve web

uygulamaları organizasyonlar içerisinde sorunun\ihtiyacın türüne ve ölçeğine bağlı

olarak birbirleriyle entegre çözümler üretebilmektedir. Bu tür çözümler interaktif,

hızlı, yaygın ve paylaşılabilir olması sebebiyle dünyada giderek artan bir hızla, her

ölçekten farklı organizasyonlar (uluslararası sivil toplum örgütleri, belediyeler,

şirketler vb.) tarafından tercih edilmektedir.

CBS kendi içinde bilim, imaj işleme, haritacılık, modelleme, sunum, standartlar,

teknik destek, web, işbirliği, eğitim, politika gibi birçok bileşen içeren bir

sistemdir. CBS ve coğrafi yaklaşım sürecine bakıldığında veri üretme, depolama,

analiz, görselleştirme ve uygulama süreçlerinden oluşmaktadır. CBS ile ağ

analizleri, mekânsal analizler, yer seçimi, modelleme, ulaşım analizleri gibi birçok

işlem yapılabilir. CBS altbilgi sistemleri bünyesinde yatırım bilgi sistemi, kent bilgi

sistemi, planlama bilgi sistemi, ulaşım bilgi sistemi, doğal kaynaklar bilgi sistemi

vb. barındırır.

CBS’nin uygulama alanlarına bakılacak olursa Meteoroloji ve Çevresel

Sorunlar, Doğal Yapı Analizleri, Afet Yönetimi, Planlama, Arsa ve Arazi Yönetimi,

Altyapı Yönetimi, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları, Güvenlik, Ulaşım

ve Lojistik, Yer Seçimi Analizleri, Sağlık, Kamusal Servisler gibi alanlar görülür.

Bir organizasyonda CBS’nin başarı faktörleri; CBS’nin vizyon, kapsam ve

kurumsal yapılanma içindeki rolünün tanımlanması, CBS sisteminin ve altyapısının

iyi kurgulanması, verinin toplanması, sisteme girişi ve yönetimi, paylaşılması ve

tanımlanması, CBS gruplarının koordinasyonu, CBS gruplarının yönetimi ve eğitimi

ve zamanlamadır.

B


19

Türkiye’deki CBS uygulamalarına bakıldığında, Türkiye’de hem istatistikî

verinin hem de mekânsal verinin bir arada sunulduğu örnekler neredeyse yoktur.

Kent bilgi sistemi uygulamalarında genellikle imar durumu sorma, önemli yer arama

gibi sorgulamalar yapılabilmektedir. Burada ağırlıklı olarak mekânsal veri–raster

(uydu görüntüsü) ve vektör veri kullanılmaktadır. KAYHAM örneğinde yoğun olarak

istatistikî veri sunulmaktadır. Mekânsal veri ile ilişkilendirmeye rastlanmamaktadır.

Yurtdışı uygulamalarında ise mekânsal ve istatistikî verilerin bir arada sunulduğu,

çapraz sorgulamaların yapıldığı örneklere rastlamak mümkündür. Yurtdışında bu tür

uygulamaların sorumlulukları California ve Atlanta’da kamu kurumunda, Londra’da

ise Üniversite bünyesindeki bir Araştırma Merkezinde yürütülmektedir. Bu da böyle

durumlar için farklı çözümler üretilebileceğini göstermektedir.

Örneğin California’daki uygulama örneğinde sistem sayesinde bölgenin 2035

yılı projeksiyonu çizilmiş ve öngörüler bu çerçevede geliştirilmiştir. Atlanta’da ise

ekonomik öncelikli yöreler, kalkınma için teşvik edilen bölgeler, gelişme

koridorlarını yatırımcı ve diğer araştırmacılar görebilmekte ve takip

edebilmektedir.

TRA1 Düzey 2 Bölge Hafıza Merkezi’nin Nasıl Kurulabileceğine Yönelik

Görüş ve Önerilerin Tartışıldığı Oturumdan Notlar

Rıfat YILDIZ: Ajans, bilgileri, istatistikleri bölgesel bazda nasıl elde edebilir,

nasıl oluşturabilir, nasıl güncelleyebilir? Bunun sınırları nasıl oluşturulmalıdır?

CBS’den Ajanslar ne ölçüde yararlanmalıdır?

Faris KARAHAN: Atatürk Üniversitesi BROP programı kapsamında 2009 yılında

kabul edilen 3 milyon Euro’luk Tasarım-Planlama ve AR-GE Danışmanlık Merkezi

projesini yürütmektedir. Revizyon aşamasında olan projede özellikle CBS’ye dayalı

olarak iş piyasası hedeflenmektedir. Projenin görüşmeleri 1,5 yıldır devam

etmektedir. Ayrıca, UNDP projede teknik destek vermekte olup, proje, AB

Delegasyonunun ön onayına sunulmuştur. Gerçekleşmesi durumunda Hafıza Merkezi

projesi bu projeye entegre edilebilir. Proje 3 milyon Euro tutarındadır fakat proje

sahibinin kurumsal kapasitesi, proje ekibi bu desteği üst sınır olan 10 milyon

Euro’ya kadar çıkarabilir. Proje, Türkiye’de gelişmekte olan 43 il arasında 563

projeden 25 projelik ana listede yer almaktadır.


20

Tasarım merkezinin, KOBĐ’lere yönelik tasarım, iç mimarlık, peyzaj

alanlarında destek programları veren bir yapıda olması hedeflenmektedir. Bu

merkez ATA Teknokent’le birlikte iş piyasasıyla bağlantıların güçlendirilmesini,

daha işlevsel hale gelmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Proje süresi 3 yıldır

ve proje ana listede yer aldığından A.Ü. projeyi bırakmadığı sürece 2014 yılı

Ağustos’una kadar 4 yıllık uygulama süresi vardır. Hafıza Merkezinin bu merkez

içinde yapılandırılabileceği düşünülmüştür. Üniversite ile Ajans arasında yapılacak

protokollerle bu projenin sürdürülebilirliği de sağlanabilir.

Rıfat ALTAN: Tasarım Merkezi projesi mevcut haliyle Ajansın önceliklerine

fazla hizmet etmemektedir ve projede uygun revizyon yapılması halinde bu

mümkün olabilecektir.

Faris KARAHAN: Đlk yapılan projenin ana çerçevesine sadık kalmak şartıyla

projede her türlü revizyon yapılabilecektir.

Handan TÜRKOĞLU: Üniversitenin bu projeyi uzun vadeli sürdürmesi

mümkün olmayabilir dolayısıyla projede mutlaka paydaşlar olmalıdır. Erzurum-

Erzincan-Bayburt Belediyeleri bu projenin paydaşları olabilir. Belediye olmadan bu

projeyi yürütmek mümkün olmayacaktır. Aksi halde ancak bir araştırma projesi

olabilir.

Faris KARAHAN: Belediyelerin projeye paydaş olması düşünülmemektedir.

Mali destek sağlayabilecek olmaları ve projenin iş piyasasına yönelik olması

nedeniyle ancak Ticaret ve Sanayi Odaları ortak olabilirler. Projede ana hedef

KOBĐ’lerdir. Fakat, revizyonda teknik destek kapsamında kamunun da hedef kitleye

alınması hedeflenmektedir. Oluşturulacak merkez, bilgisini pazarlayan bir merkez

olacaktır. Teknokentlerdeki gibi yönetim kurulunda Ticaret Sanayi Odalarından ve

KOSGEB’den üyeler yer alacak ve Teknokent yapısı gibi şirketleşecektir.

Nurullah OSMANLI: Konya’da 2 yıldır kent envanterinin tespitine yönelik

olarak yapılan toplantılar sonucunda, tüm taraflar CBS üzerinden oluşturulmasında

hem fikir olmuş fakat bütçe kısmına takılmıştır. Fakat tam bu süreçte Kalkınma

Ajansları kurulmuştur ve bu Ajanslar ilin bütün güçlerini bünyesinde barındıran bir

yapıya sahiptir.


21

5193 ve 5216 sayılı yasalar CBS konusunda görevi Belediyelere vermiştir.

Bölge Hafıza Merkezinin hedeflerine yönelik Kalkınma Ajansları veri oluşturamaz,

veri üretemez, veri hazırlayamaz fakat Yönetim Kurulu aracılığıyla koordinasyon

misyonu üstlenmelidir. Kalkınma Ajansı projeye öncelikle kurum olarak kendisi

inanmalı akabinde Belediyeye, Ticaret ve Sanayi Odasına, veriyi üreten diğer

kurumlara giderek bunu anlatmalıdır. Sonrasında ise herkes bu projeye inanmalıdır.

Ortak bir proje ile bu süreç yönetilmelidir. Ayrıca CBS’yi sadece harita mühendisi,

şehir bölge plancısı değil diğer birimler de bilmelidir. Öncelikle sistem ve veri

analizi yapılmalıdır (verileri kim üretecek-kim kullanacak). Bu analiz belki 1 yıl

sürebilir. Kalkınma Ajanslarının misyonu gitmek, erkleri bir araya getirmek

olmalıdır. Çünkü bu sisteme en çok Kalkınma Ajansları ihtiyaç duymaktadır.

Mehmet KARAMAN: En önemli şey ihtiyaçtır. Kurumlar bilgi, nitelikli insan

kaynağı ve mali kaynak gibi her türlü veriye ihtiyaç duymaktadır. Bu üçü de

Ajanslar da mevcuttur.

Ajans öncesi Tekirdağ Valiliğindeki görev süresince tespit edilen en temel

sorun doğru veriye ulaşma sorunudur. Bunu gidermek için anket vb. birçok yöntem

denenmiş fakat hiç biri makul olmamıştır.

Türkiye’de, bütün kurumlar farklı, bağımsız veri sistemleri kullanmaktadır.

Đçişleri Bakanlığı-ĐLEMOD, DPT-ĐKĐS, MEBG-MEBSĐS, TAPU-TAKSĐS vb. aralarında

entegrasyon olmayan yatay bağları olmayan, dikey veri sistemleridir.

Tekirdağ Valiliği ihtiyaca binaen TEKĐSĐS adlı bir yazılım geliştirmiş, tüm

kurumlar sisteme entegre edilmiştir. Çıkarılan yönerge ile her kurum bünyesinde bir

kişiyi görevlendirmiş, Valilik bünyesinde görevlendirilen bir kişi ile koordinasyon

sağlanmıştır. Belirli periyotlarda kurumlara yazılan yazılarla veriler toplanmış,

sistemde oluşturulan ara yüzle hangi kurumun hangi veriyi göndermediği takip

edilmiştir. Sistem 2010’a kadar başarılı bir şekilde yürütülmüş, fakat Valinin görev

yerinin değişmesi ile sistem ortada kalmış ve sürdürülememiştir. Bu anlamda

sistemi kişilere endeksli kurmamak lazımdır ve Ajans (TRAKYAKA) tarafından bu

sistemi yeniden oluşturulmaktadır.


22

Esnek yapısı nedeniyle sistemin kurucusu Ajans olmalıdır. Fakat Ajans süreç

içinde diğer kurumları koordine ederek sistem olgunlaşınca bunu TÜĐK ve Bayındırlık

Bakanlığı gibi kurumlara devretmelidir.

Adnan KARAĐBRAHĐMOĞLU: Bölgenin kendine özgü bir yapısı vardır. TÜĐK’in

mevcut internet portalında 5 terabayt’tan fazla makro veri yayımlanmaktadır.

Mikro veriler yasa gereği yayımlanamamaktadır.

Öncelikle, veriyi kim kullanacak, kim istekli, kim ihtiyaç olarak görüyor?

Bunu tespit etmek lazımdır. Kamu kurumları veri vermede isteksiz, güncellemede

daha da isteksizdir. (ĐLEMOD-ĐKĐS örneği)

Kalkınma Ajansının kuracağı sistem sadece CBS değil genel anlamıyla tüm

istatistikleri, tabloları barındıracak bir sistem olmalıdır. Sadece CBS’ye

yoğunlaşmamak gerekir. CBS denince akla şehir merkezi gelir fakat kırsal alan, ilçe,

köy bazında veriler de tablolaştırılmalı, o tür verilere ulaşılmalıdır. TÜĐK tarafından

il ve bölge bazında veriler yayınlansa da ilçe bazında veriler yoktur. Çünkü bunlarda

tahmin verecek şekilde araştırma yapılamamaktadır. Đlçe bazında anketler

yaptırmak çok büyük maliyettir. Bölge kurumlarının yapısı göz önüne alındığında

Kalkınma Ajansı, imkânlarının iyi olması, teknik altyapısının uygun olması ve

kanunlarında bunu yapacak tarzda yasal dayanağının olması sebebiyle bu işi

tetiklemelidir. Valiliğin bu iş için kurumları görevlendirmesinden ziyade valilikler, il

özel idareleri, kaymakamlıklar, belediyeler, diğer kamu kurumları birlikte hareket

etmelidir.

Ülkemizde bir bilgi kirliliği vardır. Türkiye’de verinin resmi olabilmesi için

resmi istatistik kurumunda çıkması gerekmektedir. Her kurumun verisi vardır fakat

bu veriler geçerli değildir, araştırmaların dışında kullanılamazlar. Bu verilerin

istatistik konseyine sunulup güncellenip bu şekilde sunulması gerekmektedir.

Nurullah Osmanlı: Mekân üzerinde olmayan bir şey yoktur. Sadece istatistikî

bilgi ve tablolarla hedefe varmak mümkün değildir. Bu ancak arşiv olur ve

değerlendirmelerde kullanılabilir.

Đbrahim Taşdemir: Yapılan her şey insan ve mekân üzerine bina

edilmektedir. CBS’nin yazılım ve haritadan ibaret olduğu sanılmaktadır. Đstatistikler


23

mutlaka mekânı yansıtır. Bölge planında neresi tarım, turizm, sanayi alanı v.b

belirtilmelidir. Hangi ilçede kaç hasta var, afet anında öncelikle ulaşılması

kurtarılması gerekenler kimlerdir, ya da Atlanta’nın uyguladığı gibi, 20 yıl sonra

şehir nerede görülmek istenmektedir, olası bir afet ihtimaline karşı hangi şehirler

nerelere taşınmalı bilinmelidir. Her türlü istatistikî bilgi ile mekânsal bilgi birlikte

verilirse anlamlı olur.

Rıfat ALTAN: Her bilginin mekânsal analizine ihtiyaç vardır. Ancak Ajans

olarak böyle bir şeye girmemenin daha doğru olacağını düşünülmektedir. Sınırlar

belirlenmelidir. Kurulacak sistem, öz, sınırları belli, başarıyla yürütülebilecek bir

sistem olmalıdır. Öncelikli olarak daha çok ekonomik yönüyle CBS mekânsal olarak

düşünülebilir. Diğer konular diğer kurumları ilgilendirmektedir.

Mustafa Çanga: DPT ile görüşmelerde kilitlenilen nokta dataların

toplanmasıdır. Analiz yapabilmek için verilere ihtiyaç vardır. Mikro bazda

yatırımlara yön verecek olan kurum Kalkınma Ajansıdır, makro bazda ise DPT’dir.

DPT makro bazda bu dataları alıp kendisi de yatırım planlaması yapabilmelidir.

Kalkınma Ajansı hem eleman yapısı itibarıyla hem de yönetiminde valilik, belediye

ve diğer kurumlar yer aldığı için bu işi mikro ölçekte yapabilir.

Gökhan Söğüt: Öncelikle KUDAKA’nın istediği planlamayı yapabilmesi için

gerekli olan veriler nelerdir? Bu belirlenirse bütün kurumlardan veri toplanmasına

gerek yoktur. Đkincisi bu veriler nasıl temin edilecektir? Bu verilerin üretimini

sağlamak için Ajans mali destek verebilir. Temel veriler belediyeler, il özel

idareleri ve OSB’lerden alınabilir. Đlçe sınırı için mahalli idarelere gidilebilir.

Verilerin toplanmasının sürekliliği için kurumun kendi işini yaparken üretmesi

sağlanmalıdır. Sistem bu şekilde tasarlanmalıdır.

M. Fatih Çan: Bunlar ajansların doğrudan yapması gereken işler değildir

fakat Ajans kurumlar arasında koordinasyonu sağlayarak yaptırmalıdır. Aciliyeti olan

ekonomik alanlarda, yatırımcıya bilgi sunmak amacıyla Ajans doğrudan yapabilir.

Fakat diğer hususlar için koordinasyonu sağlamalıdır.

Handan Türkoğlu: Belediyeler bu işi yapmıyor diye onları devre dışı

bırakarak bu işi yeni açılan bir kuruma bırakmak uygun olmaz. Bölge Planı niçin


24

gerekir, hangi veriler gereklidir? Bunlar bir proje çerçevesinde değerlendirilmelidir.

Bölge planlamasının üç ayağı vardır:

1. Çevreyi korumak

2. Ekonomik sürdürülebilirliği sağlamak

3. Toplumla ilgili olarak sosyal dengeyi sağlamak

Bu üçü ile ilgili katılımcı bir yaklaşımla veri toplanmalı, stratejiler

üretilmelidir. Bunun için de CBS ile üretilmiş sentezler lazımdır. Yoksa katılım

sağlanamamaktadır. Paydaşları ikna edebilmek için CBS’ye ihtiyaç vardır.

Doğan Atılgan: Bölge Hafıza Merkezinin görevleri neler olmalıdır? Neler

yapılmalıdır? Paydaşları kimler olmalıdır?

Öncelikle bölgesel ihtiyaçlar belirlenmelidir. Elbette coğrafi sistemler olmalı,

veriler düzenlenmeli ama öncelikle bölgesel ihtiyaçlar belirlenmelidir. Çok fazla

veriye sahip olunabilir, fakat bu veriler kullanılmazsa bir anlam ifade etmezler.

Mevcut düzen içerisinde ihtiyaç duyulan verilerin kullanılmasına yönelik sistem

geliştirilmelidir. Đhtiyaçlar dâhilinde bilgi toplanmalı ve bir sistem dâhilinde

düzenlenmelidir.

Nurullah Osmanlı: Kalkınma Ajansına veri üretme işi yüklenmemeli, fakat

belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda veri toplama teşvik edilmelidir.

Doğan Atılgan: Bunu sağlayacak otorite nedir? Belediye mi, merkezi yönetim

mi Kalkınma Ajansı mı?

Nurullah Osmanlı: STK’lar, belediye ve siyaset üzerinde etki sahibidir.

Dolayısıyla STK’lar işin içerisinde yer almalıdır ve bunlar Kalkınma Ajansı’nın

Yönetim Kurulunda mevcuttur.

Mehmet Karaman: Kalkınma Ajansları böyle bir sistemi kurup işletemez

çünkü veri üretmekle ilgili bir görevi yoktur. Bunu TÜĐK yapar. Ajansların amacı

güncel verileri tedarik ederek analizler ve sorgulamalar yapmaktır. Bir mekanizma

kurulmalı ve işin koordinatörlüğü TÜĐK’te olmalıdır. Kalkınma Ajansıın bu merkeze

kişi görevlendirmesi yapması gerekir ki bu mümkün değildir. Bu noktada TÜĐK ve


25

Kalkınma Ajansı’nın yapacağı iş her kurumun TÜĐK’e verileri atmasını sağlamak

olmalıdır.

Rıfat ALTAN: Đki konu var:

1. Bölgesel veri tabanı oluşturmak,

2. TÜĐK diğer bölge müdürlüklerinden farklı bir yapıya girebilir mi

mevzuatları buna elverir mi bunu incelemek,

Adnan Karaibrahimoğlu: Bölgesel Göstergeler yayını il bazında ve bölge

bazında yayınlanmaktadır. Burada akla gelebilecek tüm veriler bölgesel bazda

mevcuttur fakat kurumun görevleri arasında bunu çok görsel bir biçimde, haritalar

ile sunmak yer almamaktadır. Kurum bünyesinde uzaktan algılama birimi

kurulmuştur. Özellikle tarımsal faaliyetler ile ilgili tüm Türkiye’nin korine arazi

kullanımı ve arazi örtüsü ile ilgili veri tabanı vardır. Bunlar tablo halindedir ve

kullanıcıların faydasına sunulacak hale getirilmelidir. Veri tabanını görselleştirmek

amacıyla BHM yapısının uygun olacağı düşünülmüştür.

Rıfat Yıldız: TÜĐK’in CBS ile ilgili düşünceleri var mı?

Adnan Bey: Ekim ayında yapılacak olan nüfus sayımında çok geniş çaplı bir

araştırma olacaktır, Kalkınma Ajansı bunları kullanıcıların faydalanacağı hale

getirmelidir.

“TÜĐK diğer bölge müdürlüklerinden farklı bir yapıya girebilir mi mevzuatları

buna elverir mi?” Sorusuna ilişkin; kurum resmi istatistik dışında araştırma yapamaz

(dini, siyasi konular gibi). Bunlar özel kuruluşların yapacağı işlerdir. Bölgesel

düzeyde olup da il bazında olmayan veriler için paydaşlar, ortaklar bu öneriyi

getirirse, istatistik konseyinde bir karar alınırsa, maddi boyutu da sağlanırsa

bölgesel düzeyde yapılabilir.

Đbrahim Ethem Ağbaş: Avrupa’da ve Türkiye’de aynı anda yapılacak olan

nüfus sayımlarının CBS ayağı da olacaktır. Bu merkezin Kalkınma Ajansı bünyesinde

olması, işin sürdürülebilirliğini sağlayacaktır.

Mehmet Karaman: Kalkınma Ajansı mali destek sağlayabilir ve hangi

verilerin olacağını da belirler.


26

Gökhan Söğüt: Bu noktada kurumlara teşvik ve hibeler verilerek veriler

ürettirilmelidir.

Çetin Bektaş: Kalkınma Ajansları sosyal, ekonomik, kültürel dengesizliği

telafi etmeye yöneliktir. Onun için hedef odaklı düşünülmelidir. Kalkınma teşvikleri

Ajanslar tarafından verilmektedir. Dolayısıyla bölgesel fizibilitelerin Yönetim

Kurulundaki üyeleri itibariyle de aynı kurum tarafından yapılması bu teşviklerin adil

ve etkin dağıtılmasını sağlayacaktır. Bu nedenle Bölge Hafıza Merkezi Ajans

bünyesinde kurulmalıdır.

M. Fatih Çan: Ajanslar tek başlarına icra kurumu olmamalıdırlar. Ajanslar

mevcut halleriyle ve personel sayılarıyla bu yükün altından kalkamazlar. Ajanslar

veri toplayan kurumlarla organize bir şekilde çalışarak ve koordinasyonu sağlayarak

bu işi yürütmelidirler.

Gökhan Söğüt: Ajanslar işi kolaylaştırmak için web-portalı şeklinde hizmet

veren bir sistemi de düşünebilirler. Đlgili verilerin kaynaklarının gösterileceği ve

web uzantılarının olacağı bir portal üzerinden verilere ulaşmak isteyenler kolaylıkla

bu işi başarabilirler.

Handan Türkoğlu: Bu sisteme belediyeler de mutlaka dahil edilmelidir.

Çünkü yasa gereği belediyeler hazırlanan bölge planlarına uymakla sorumludurlar.

Bu sebeple belediyelerde böyle bir çalışmanın içerisinde yer almalıdırlar.


27

SONUÇ

uzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından 10.01.2011 tarihinde organize

edilen TRA1 Düzey 2 Bölge Hafıza Merkezi Çalıştayında tartışılan başlıklarda

şu sonuçlara varılmıştır:

• Bölgesel bazda üretilen veriler ülke genelinde sadece Ajansların değil diğer

kamu kurumu ve özel sektörde faaliyet gösteren kuruluşların da ihtiyacıdır.

• ĐBBS Düzey 2 Bölgeler bazında tutulan veriler eksik ya da güncel değildir. Bu

noktada verilerin güncelleştirilmeye ve veri setlerinin çeşitlendirilmeye

ihtiyacı vardır.

• Bölge düzeyinde kurulması düşünülen Hafıza Merkezlerinin Ajansın

güdümünde kurulması ve koordinasyonunun yine Ajans tarafından yapılması

doğru bir yaklaşımdır.

• BHM’ler kurulurken bölgelerin yönetiminden sorumlu valilikler, yerel

yönetimler, bölgelerde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları, özel sektör

temsilcileri, meslek odaları bu oluşumun içine dâhil edilmelidir.

• Kalkınma Ajansları öncülüğünde kurulacak BHM’ler veri üreten değil, üretilen

veriyi toplayan ve analiz ederek karar alma süreçlerinde kullanılabilir hale

getiren bir kurum olmalıdır.

• Coğrafi Bilgi Sistemleri ile entegre edilecek sistemin güncelliği sağlanmalı ve

sistemdeki bütün kurumlar ortak bir veri tabanı üzerinden verileri

güncellemelidirler.

• Mekânsal planlamaya yön gösterme noktasında yerel yönetimler üst ölçekte

hazırlanan bölge planlarını dikkate almalı ve nazım imar ve uygulama imar

planları bu doğrultuda hazırlanmalıdır. Bölge Planlarının hazırlık süreçlerine

de belediyeler bu sistem aracılığı ile dâhil edilmelidir.

• Türkiye veri toplama noktasındaki çok başlı sistem Bölge Hafıza Merkezleri

ile giderilebilir. BHM’ler bir çatı kuruluşu olarak görev yapabilirler.

K

EK 1 10.01.2011 TRA1 Bölge Hafıza Merkezi Toplantısı

Katılımcı Listesi

No Ad-Soyad Kurumu Ünvanı Uzmanlık Alanı

1 Şemsi Burhanettin ALTAN Bayburt Üni. Prof. Dr. Makine Mühendisi

2 Adnan KARAĐBRAHĐMOĞLU TÜĐK Erzurum Bölge Müdürlüğü Bölge Müdürü

3 Rıfat YILDIZ Kayseri Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Ekonomi

4 Handan TÜRKOĞLU Đstanbul Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Şehir ve Bölge Planlaması

5 Fatih TERZĐ Đstanbul Teknik Üniversitesi Dr. Şehir ve Bölge Planlaması

6 Đbrahim Ethem AĞBAŞ Erzurum Valiliği CBS Birimi Coğrafi Bilgi Sistemleri

7 Doğan ATILGAN Ankara Üniversitesi Prof. Dr.

8 Gökhan SÖĞÜT Đşlem Şirketler Grubu Genel Koordinatör

9 Davut ÇELĐK Đşlem Şirketler Grubu Bölge Müdürü

10 Mehmet KARAMAN Trakya Kalkınma Ajansı Uzman

11 Çetin BEKTAŞ Erzincan Üniversitesi Doç. Dr. Yönetim ve Organizasyon

12 Mustafa ÇANGA Başarsoft Pazarlama - Satış Müd Đş Geliştirme

13 Derya BOZDAĞ Başarsoft CBS Uzmanı Eğitim-Pazarlama

14 Ali Özcan AYDIN Atatürk Üniversitesi Đdari Đşler

15 Muhammet Fatih ÇAN Fırat Kalkınma Ajansı Yatırım Destek Uzmanı Kentsel Tasarım


29

No Ad-Soyad Kurumu Ünvanı Uzmanlık Alanı

16 Đbrahim TAŞDEMĐR Serhat Kalkınma Ajansı Birim Başkanı CBS, Uzaktan Algılama

17 Esra Alkım KARAAĞAÇ Ankara Kalkınma Ajansı Uzman Planlama

18 Mehmet ÇETĐNKAYA Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Uzman Program Yönetim Birimi

19 Ahmet Faruk USLU Ahiler Kalkınma Ajansı Uzman Đzleme Değerlendirme Birimi

20 Yavuz DEMĐR Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı Uzman Samsun Yatırım Destek Ofisi

21 Harun KAPTANER Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı Uzman Planlama-Programlama Koordinasyon

22 Gökhan Önder KARAOĞLU Bayburt Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı

23 Günay KAYA Atatürk Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Coğrafya, Klimatoloji

24 Nurullah Osmanlı Konya Büyükşehir Belediyesi

25 Faris KARAHAN Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Peyzaj

26 Ayhan KAVŞUT Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Şehir Plancısı

ÇALIŞTAYDAN GÖRÜNTÜLER


31


32


33


34


35

tra1 dÜzey 2 bÖlge hafiza merkezİ ÇaliŞtay raporu · yapılan saha ziyaretleri ve...

Documents