tokat-zile $eyh nusrettin turbe ve...

Oz

Tokat-Zile $eyh Nusrettin Turbe Ve Camisi

Emine Saka AKIN•

Aygun KALINBAYRAK ERCAN**

Elif YAPRAK BA~ARAN•••

Tokat iii, Zile il!;esi ~eyh Nusrettin/Tekke KoyG'nde bulunan ~eyh Nusrettin TGrbe ve Camii gGni.imGze kadar yore halkmm !;abalanyla gelebilmi~tir. Minare, muhdes depo ve avlunun da bulundugu bir yapt toplulugu i!;inde yer alan turbe ve cami, her ytl Nisan aymda yaptlan dinitorenlerin yant stra ytl boyunca da surekli ziyaret edilmektedir. 14. yGzytl ortalanna tarihlendirilen kare plan it, kubbeli turbe ile daha ge!; donemde in~a edilen dortgen plan It caminin yapt malzemeleri tamamen farkltdtr. TGrbede bulunan 1855 ytltna a it Zileli Emin t:arafmdan yap1lm1~ kalemi~i suslemeler dikkat !;ekicidir. TGrbe ile ilgili 1980'1i y1llarda ara~tlrmac1 Halit c;al tarafmdan !;ah~malar yap1lmJ~, mimari ve susleme ozellikleri ortaya konulmu~tur. Bu !;alt~mada yap1 toplulugu, literatGrde var olan tGrbe yaptsJ ile daha once incelenmemi~ olan cami ve diger kJstmlarla bir bi.itun olarak ele altnmt~r. Literatur ve alan !;alt~malanyla incelenen yapmm rolovesi yap1larak dinl yap1 toplulugunun mimari ve si.isleme ozellikleri incelenmi~tir.

Anahtar Kelimeler: TOrbe, cami, ~eyh Nusrettin, kalemi~i, ah~ap, Tokat.

The Tomb and Mosque of ~eyh Nusrettin in Tokat-Zile

Abstract

The tomb and mosque of ~eyh Nusrettin, located in Tekke I ~eyh Nusrettin village in Zile county, Tokat province, Turkey, have survived to our day by the efforts of locals. The tomb and mosque, which are part of a building complex, including the minaret, later-added depot and courtyard, are visited year round as well as every April when religious ceremonies take place. Construction materials of the domed-square planned tomb which is dated to the 14th century and the rectangular planned mosque of a later period are completely different. The kalemi~i (colourful decoration done.with a brush on a plastered surface) on the interior walls of the tomb draws attention, which were made by Zileli Emin in 1855. Halit c;al studied the architectural and ornamental aspects of the tomb in 1980s. In this study, the building complex has been studied as a whole together with the tomb, which already exists in the literature, and the mosque and other structures which were not previously studied. Architectural and ornamental characteristics of the religious complex have been examined with literature and field works.

Key Words: Tomb, mosque, ~eyh Nusrettin, kalemi~i, wood, Tokat.

• Yrd.Doc.Dr. Bozok Oniversitesi, Muhendislik Mimarhk Fakiiltesi, Mimarhk BoliimO, Yozgat/Tilrkiye; [email protected] ** A~.Gor. Gaziosmanpa$a Oniversitesi, MOhendislik ve Doga Bilimleri FakOitesi, Mimarhk BoiOmO, Tokat/Tiirkiye;

[email protected] *** Ar~.Gor. Gaziosmanpa$a Oniversitesi, MOhendislik ve Doga Bilimlerl FakOitesi, Mimarhk BoiOmO, Tokat(rurkiye;

[email protected]

Tokat-Zile ~eyh Nusrettin Turbe Ve Camisi

Giri~

Orta Asya'dan Anadolu'ya gel en Turkler fethettik

leri yerlerde kultUr ve sanatlanm devam ettirme

ye ~ah~ml~lard1r.Turkler,kendi kl.ilturleriyle birlikte

Anadolu'da mevcut kl.ilturleri sentezleyerek Ana

dolu'ya ozgu Turk mimarisini olu~urmu~lard1r.

Anadolu'da ilk Turkle~en bolgelerden biri olan To

kat ve ~evresinde Dani~mend, Anadolu Sel~uklu,

ilhanh ve Osmanh Donemlerine ait pek ~ok eser

bulunmaktad1r. Bunlarda biri olan Tokat'm Zile il

~esinin Tekkel~eyh Nusrettin Koyu'nde bulunan

yap1 toplulugunda tl.irbe ve cami ana unsur olarak

kar~ 1m1za ~1kmaktad1r. ilk once in~a edildigi du~u

nulen Wrbe malzeme, ol~u ve kubbeye ge~i~i ile

Sel~uklu kare planh turbelerinden ~ok Beylikler

Donemi Wrbelerine benzemekte, ancak ozellikle

kasnak bi~imleni~i ile onlardan da aynlmaktad1r

(~al, 1987:445}. Daha ge~ donemde in~a edildigi

du~unulen ah~ap cami ise Tokat ve ~evresindeki

Osmanh Donemi ah~ap camileri ile paralellik gos

termektedir.

Yap1 toplulugunda, malzeme, kurulu~, mimari

ozellikler ve yans1tt1klan donem a~1smdan bir

birinden bag1ms1z ~ekilde in~a edilen turbe ve

cami, bir avlu ile bir araya getirilerek k1smi bir

birliktelik saglanm1~t1r.

1. $eyh Nusrettin Turbe ve Camisi

1.1. Veri ve in~a Tarihi

~eyh Nusrettin Turbe ve Camisi'nin bulundugu

~eyh Nusreddin/Tekke Koyu, Orta Karadeniz

Bolgesi'nde bulunan, Tokat iii, Zile il~esinin bir

koyudur.Zile il~esinin guney dogusunda yer

alan ~ey Nusrettin (Tekke} Koyu Tokat iline 74

km, Zile il~esine 7 km uzakhktad1r.Buyuk bir

bah~e i~inde yer alan yap1 toplulugunun bah

~esinde tarihi ve yeni mezarhk alanlan, kurban

kesim evi ve bir lojman bulunmaktad1r.

Kitabesi bulunmayan yapmm in~a tarihi bilin

memektedir (Resim 1}. ~eyh Nusrettin Turbe

si ile ilgili ara~t1rmac1 Halit ~al 1980'1i ylllarda

bu koyde yapt1g1 ~ah~mada 754 H. 1 1353M.;

770H. I 1368 M. ve 792 H. I 1389 M. tarihli

vakfiyelere ula~m1~t1r (~al, 1987: 427}. Bu vak

fiyelerde ~eyh Nusret bin Hamza Zaviyesi'ne

vakfedilen yerlerden soz edilmektedir. Aynca

Evliya ~elebi Seyahatnamesi'ndeTekke Koyu'n

de bulunan imaret, mescit ve misafirhaneden

bahsetmektedir. ~eyh Nusrettin Turbesi ile ilgi

li diger bir bilgi de bu koyun ve turbenin bu

lundugu yerde daha once antik ve Bizans do

nemine ait bir ibadet yeri oldugu ~eklindedir.

Bah~edeki Latince yazll1 mimarl par~alardan

buranm eski bir ge~mi~i oldugu bellidir; ancak

sozu edilen ibadet yerinden iz yoktur ve turbe

de de Bizans kurgusu bulunmamaktad1r (~al,

1987: 446}. Turbeye bir avluyla baglanan cami

nin de yap1m tarihi ile ilgili kesin bilgi bulunma

maktadlr (Resim 2}.

Yap1da bilinen en eski onanm, turbenin batl

duvannda bulunan kalemi~i kitabeye gore

1855 yllmda ger~ekle~tirilmi~tir. Bu onanmm

yapl toplulugunda nerelerde ger~ekle~tigi bi

linmemekle birlikte tUrbenin i~ duvarlannda

nakka~ Zileli Emin Efendi tarafmdan kalemi~i

suslemeler yaplld1g1 gorulmektedir. 1953 yl

lmda da cami duvarlannda onanm yapllm1~t1r

(Ko~yigit, 2015a}. 1939 depreminden zarar

goren yapmm ah~ap minaresi 1966 yllmda yl

kllarak gunumuzdeki minare yapllm1~t1r (Ko~,

2015). TUrbenin kap1s1 uzerindeki kitabede de

1978 y1hnda bir onanm yap1ld1g1 yaz1hd1r. Bu

onanmdaavlunun uzerindeki ~atl yenilenmi~

'tir. 2013 yllmda turbenin kubbesi onanlarak

aluminyum kaplanm1~t1r (Ko~, 2015).

1.2. Malzeme Kullamm1

Turbe, cami, minare, muhdes bir depo ve bun

lan birbirine baglayan yan a~1k avludan olu~an

yap1 toplulugunda kullan1lan malzemeler birbi

rinden farkhd1r.

Turbede kan~1k dizilimli moloz ta~, yer yer tug

la, ko~elerde kaba yonu ta~, kap1 ve pencere

Vak1flar Dergisi 47- Haziran 2017

~ 68 ~'

Emine Saka Akm · Aygi.in Kahnbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

a<;tkllklannda kesme ta~ malzeme kullantmt

vardtr. Pandantiflerle gec;ilen sekizgen kasnak

uzerine oturan kubbe aluminyumla kaplan

mt~tlr.Kaidesi moloz ta~, govde ve petek ktsmt

tugla malzemeli olan minarenin kulaht da alu

minyum kaplldtr.

Ta~ temeller uzerine oturan caminin duvarla

n pencerelerinin alt ktsmmda bulunan ah~ap

hatlla kadar moloz ta~ malzemeli olup, <;atlya

kadar ah~ap c;atkt arast kerpi<; dolgu malzemeli

duvarlarla in~a edilmi~tir. <;atlst ah~ap olup ki

remit kaplldtr. ic; mekanda dikmeler, do~eme ve

tavan ah~aptlr.

Van ac;tk avlunun kuzey ve batl yonu yakla~tk

1.50 m. yuksekliginde uzeri stvall moloz ta~ du

varla c;evrilidir. Avlunun dogu ve guney duva

nnda ti.irbenin oldugu ktstmda moloz ta~ duvar

orulu, minare, muhdes depo ve caminin oldu

gu ktstmlarda ah~ap c;atkt arast kerpi<; dolgu du

var teknigi ile yapllmt~tlr. Bu duvarlarm hepsi

stvah ve boyalldtr. Vanlan a<;tk, ustu kapall bu

mekanm kiremit <;atlsmt ta~tmak i<;in ·kuzey ve

batl yonlerde moloz ta~ duvarlann uzerinde

ah~ap dikmeler bulunmaktadtr.Avlunun usti.i

ah~ap ters tavanll l.izeri kiremit kapll, zemin be

ten malzemelidir.

1.3. M imari Tammt ve Si.isleme Ozellikleri

Buyuk bir bahc;e ic;erisinde, duz bir alana ko

numlandmlmt~ yapt toplulugu dogudan batlya

dogru turbe, minare, muhdes depo ve eami

~eklinde stralanmt~tlr. Van a<;tk avlu ise bunla

nn kuzeyinde yer allr (~ekill, 2, 3).

ti.irbe kaptst, turbeden ac;llan bir peneere, mi

nare giri~ kaptst, muhdes depo kaptst ve eami

giri~ kaptst vard1r. Avluya agtlan minare, depo

ve ~;aminin kapllan oldukc;a sade olup, demir

aksamlan dt~mda susleme unsuru yoktur.Sade

ee turbe kaptst kesme ta~ sovelidir. Bu save dik

dortgen c;erc;eveli bas1k kemerli kapmm uzerin

de bulunan Tl.irk<;e kitabeyi de i<;ine alacak ~e

kilde c;evrilidir. Ozgun ah~ap kapt ye~ile boyan

mt~ olup demir aksamlan meveuttur. Tl.irbeden

avluya bakan sivri kemer ahnhkh, dikdortgen

peneerenin etraflm c;evreleyen kesme ta~lar

ye~il boyalld1r. Lokma demir parmakhklan clan

pencerenin dogramalan ah~aptlr (Resim 4, 5).

Avlunun guney duvannda turbe ve depo giri~

kaptlan arasmda kalan a Ianda +0.47 m. yuksek

liginde bir platform meveuttur. Avluda yuksek

platform uzerine oturtulmu~ dart sutunlu bir

revak vard1r. Bu sutunlann iki tanesi orijinal ta~

sutun, diger ikisi daha sonra yapllmt~ orijinal

olmayan beton sutundur. Orijinal clan iki sutu

nun oturdugu platform Ia diger orijinal olmayan

sutunlann oturdugu platformun malzemeleri

de farkhd1r. Tl.irbe, minare ve deponun onun

de bulunan bu platformda malzeme degi~ikligi

tl.irbenin kuzey duvanndan sonra ba~lamakta

dtr (Resim 6).

Orijinal sutunlar kare kaideler uzerine oturarak

gittik<;e daralan silindirik govde ile sade form

daki sutun ba~hklanna ula~1r. Sl.itun ba~hklan

ile c;atl arasmda ah~ap bloklar vard1r. Ah~ap

bloklann her yon Linde degi~ik formlarda oyula-

Avlu:Dogu-batl yon Linde konumlanan avlu rak yaptlmt~ geometrik suslemeler vard1r (~ekil dikdortgen planhdtr.Dogu, batl ve kuzey yon- 4, 5), (Resim 7, 8). Bu ah~ap bloklann bir ben

Jeri ac;tk, uzeri kapah olan avluya dogusunda zeri dogu duvanna biti~ik ah~ap ta~Jytcmm uze-

bulunan muhdes demir kaptyla, d1~ zemin ko

tu.ndan yakla~Jk 50 em. du~uk kotta, lie; basa

makla girilir.Bu duvar l.izerinde kapmm sagmda

(guney) dikdortgen c;erc;eveli sivri kemerli ni~

yer altr (Resim 3). Bu duvar tamamen stvanmJ~

ve l.izeri beyaz boyaii~Jr.Gl.iney duvan· l.izerinde

rinde de bulunur ve onun da yuzeyi geometrik

suslemelere sahiptir (~ekil 6).

Ti.irbe:Vapt toplulugunun dogusunda yer alan,

kareye yakm {610x603 em.) dortgen planll tl.ir

beye kuzeyde duzgl.in kesme ta~ ile c;evrelen

mi~, bas1k kemerli giri~ kap1s1 ile girilir. Tl.irbenin

Vaktflar Dergisi 47- Haziran 2017

·~ 69 ~1·

Tokat-Zile ~eyh Nusrettin Ti.irbe Ve Camisi

gUney duvan Uzerinde +0.55 m. yuksekliginde levha yaz1s1 i~lenmi~tir. ~ahidenin diger yUzeyi

her iki ko~eye yakm birer, dogu duvannm mer- bo~ b1rakllmaml~tlr. Burada iki ku~uk sutunce

kezinde de bir ni~ olmak uzere dortgen bi~imli ile s1mrlandmlml~ mukarnaskavsarah kG~Gk ni~

U~ ni~ gorUIUr. GUney duvardaki ni~ler batJdaki cilu~turulmu~tur. Ni~in yuzeyinde iki satlrhk bir

ah~ap dolapla kapat!lm1~t1r. GUnUmUzde G~ pen- yaz1 vard1r (~ekil8).

cereye sa hip tUrbenin gUney ve dogu duvarlan- 3 No'lu Mezar Ta~1: ~a hide sivri kemerle son

mn simetri eksenleri uzerinde etran ta~ soveli, landmlml~, ahnhkh ve du~ey dikdortgen priz

+3.98m. kotunda i~e a~1lan k1sm1 al~1 ~ebekeli, mal bir govdeye sahiptir. ~ahide sandukanm

d1~a a~1lan k1sm1 ise ah~ap olup aralannda vit- dl~a bakan yuzeyinde sull.is hatla yazllm1~ iki

ray cam bulunan sivri kemerli birer, kuzey du- satlrhk kitabe yer ahr. Almhk rumi ve palmet

van uzerinde (avluya bakan yuzde) etran ta~ motifleriyle bezenmi~tir (~ekil 9).

TOrbenin i~ duvarlannda pandantiflerin ba~

langl~ noktalanndan itibaren i~e dogru ~1kmt1

soveyle ~evrelenmi~ +0.55m. kotunda dortgen

bir pencere vardlr.Turbenin batl duvannda si

metri ekseni Uzerinde +3.98m. kotunda, turbe-yapllarak bUtUn duvar yuzeylerinde sivri ke

nin i~e a~1lan k1smmda gorunmeyen, d1~a a~1lan merler olu~turulmu~tur (<;al, 1987: 433}. TGr

ve gunUmOzde depo olarak kullamlan mekanm benin bu duvarlan ve kubbesi S1vanm1~, kale

i~inden gorOnen etran ta~ soveli bir a~1khk mev-mi~i suslemelerle bezenmi~tir. Mimari susle

cuttur.Yapmm dogu duvannda ust kotta bulu-

nan pencerenin altJndan batJ duvanna uzanan

ah~ap gergi ge~mektedir (Resim 9, 10).Zemin

ah~ap do~eme ile kaphd1r. TOrbe i~inde +0.50

m. kotuna kadar yOkseltilmi~ platform Gzerinde

O~sanduka yer ahr. Sandukalarm ba~u~lannda

mermer malzemeden yap1lm1~ birer mezar ta~1

yer almaktad1r (Resim 11). Mezar ta~lan Ozerin-

deki Arap~a yazllar ara~t1rmac1 Halit <;al tarafln

dan okunmu~tur (<;al, 1987: 441}.

GOneyden kuzeye dogru mezar ta~lan ~u ~ekil

dedir:

mede kalemi~i uygulamalan 18.yuzyll sonlann

dan itibaren rastlanllmaktad1r (Ank, 1976: 119;

<;al,1987: 446}. ~eyh Nusrettin Turbesi i~inde

batl duvan Gzerinde bulunan kalemi~i susleme

ler arasmda yer alan kitabeye gore Zileli Emin

taranndan 1855 y1hnda yapllm1~t1r. 1855 yllmda

Zileli Em in taranndan ~eyh Nusrettin TGrbesi'n

de yapllan resimler her iki yonden sag ve sol

bakl~ a~1smdan gorOIGyormu~ gibi ~izilmi~tir

(Tl.irker, 1991: 22). Duvar resimleri konusunu

ilk defa sistemli bir ~ekilde tan1tan Ank (1976:

119) ve Renda (1977: 195) bunlan konulanna

1 No'Ju Mezar Ta~1: ~ahide sivri kemer ~eklin- gore gruplam1~t1r. <;al (1987: 446} yapt1g1 ~ah~

de sonland1nlm1~, ahnhkh ve dU~ey dikdortgen mada Ank'm gruplamasma gore ~eyh Nusret

prizmal bir govdeye sahiptir. ~ahidenin sandu- tin Turbesi'ndeki kalemi~lerini konulanna gore

ka d1~ma (batlya) bakan yOzeyinde sOlOs hatla tek cami ve baldaken turbe, ~ehir manzaras1,

yaz1lm1~ iki satlrhk kitabe bulunmaktad1r. Aim- manzara, Kabe ve Mekke, sembolik tasvirler

hkta rumi ve palmet motifli sOslemeler vard1r olarak; i~ mekanda gorUien kalemi~i sOsleme

(~ekil 7). leri yap1daki yerine gore kubbe, pandantifler

2 No'Ju Mezar Ta~1: ~a hide ters v bi~iminde son- ve duvarlarda olmak Gzere gruplam1~t1r.

land1nlm1~, ahnhkh, dO~ey dikdortgen prizmal TOrbenin i~ mekanmda bulunan dart duvar dik

bir govdeye sahiptir. ~ahidenin sanduka d1~ma dortgen ~er~eveli ve sivri kemerli duzenleme

(batlya) bakan yuzeyinde sOlOs hatla yazllm1~ lerle betimlenir. Motiflerde batl etkili Barak,

dort satlrhk kitabe vard1r. Almhk k1smma ser- Rokoko ve Ampir Uslubun yarys1malan kendini


~ 70~

Emine Saka Akm · Aygun Kahnbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

.gostermektedir. S ve C k1vnmlan, dalgalanma

lar, bitkisel motifler ve egri bugru hatlar belir

gindir (~ekil10, 11, 12, 13, 14).

Minare:Yap1 toplulugunda minare turbe duva

nna . biti~ik olup camiden baglmSIZdlr.Minare

ye giri~ avlunun guney duvanna biti~ik yuksek

platform Ozerinden bir basamakla saglanmak

tadlr. Minareye sivri kemerli bir ac;:1khktan To kat

yoresinde yaygm olan iri ba~h c;:iviler (kalpakh

c;:ivi) kullamlm1~ ah~ap kap1 ile girilir. Kaidesinin

dogu duvan turbe, kuzey duvan avlu duvanna

biti~ik olan minarenin guney ve batl duvan de

ponun ic;:inde kalm1~t1r.

Kare kaideli, silindirik govdeli, tek ~erefeli minare

kUiahla tamamlanmakta, en Ost noktasmda da

alem yer ahr. Muhdes deponun ic;:inde kalan mi

narenin kaidesi d1~ cepheden gorunmemektedir.

Yapmm c;:at1s1 ic;:inden c;:1kan silindirik govde,uc;: s1ra

kaba yonu ta~ ve bir s1ra kirpi sac;:ak silmeler kul

lamlarak boli.imlere aynlm1~ ve tuglamn degi~ik

dizilimleri ile hareketlendirilmi~r. Govde boyun

ca, du~ey dikdortgen dort kuc;:uk mazgal pencere

bulunur. ~erefe althg1 (bindirmesi) kirpi sac;:ak sis

temiyle, ~erefe korkuluklan tugladan olup en Ost

iki s1ra ~a~1rtmah bo~luklar b1rakllarak yap1 lm1~r.

~erefede kesme ta~ bas1k kemerli ac;:1khk bulu

nur. KUiaha kadar petek k1smmda tugla malzeme

kullamm1 devam eder. Aluminyum kaph kUiahm

alt k1sm1 bir s1ra kirpi sac;:ak ile belirginle~mi~r.

Gunumuzdeki minarenin bulundugu yerde 1939

depremi sonras1 hasar goren ah~ap mina;e yJ

kJlarak 1966 tarihinde yeniden yap1lm1~r (Koc;:,

2015). Bu minarenin kaidesinde kabaca yaz1lm1~

1966 tarihi vard1r.

Depo: Sonradan eklendigi du~Onulen deponun

~ogu duvanm turbenin batl duvan, batl duva

nm caminin dogu duvan ve kuzey duvanm av

lunun guney duvan olu~turmaktad1r. Daha gee;:

donemde guney duvannm moloz ta~ ile orule

rek bu mekanm elde edilmi~ oldugu du~OnOI

mektedir.

Cami:Yap1 grubunun batlsmda bulunan ic;:ten

ic;:e 1110 x1170 cm.olc;:Oierinde kareye yakm

dortgen planh caminin hat;imine kuzey duva

nmn dogu ucundan dikdortgen c;:erc;:eveli sade

ah~ap bir kap1dan girilir. Harimin guney duva

nnm ortasmda yanm daire kesitli mihrap ve

mihrabm batlsmda minber yer a hr. Guneydogu

ko~ede orijinal olmayan vaaz kursusu vard1r.

Bu duvar boyunca +0.30 m. yukseklikte 35 em.

geni~liginde platform vard1r. Caminin batl du

vannda Latince yazl11 bir kitabe 1953 y1h onan

ml s1rasmda koype ya~ayan bir ki~inin evinden

ta~marak caminin batl duvanna yerle~tirilmi~

tir (Koc;:yigit, 2015a). Harimin kuzeyinde ah~ap

merdivenlerle <;1k1lan ve ah~ap do~eme ile ya

pllmJ~ kadmlar mahfili bulunur.

Caminin ibadet mekanmda ah~ap dortgen ke

sitli dort dikme vard1r. Kareye yakm dikdortgen

planh caminin ic;:inde kare olu~turacak ~ekilde

konumlanm1~ bu dikmeler camiyi e~it bic;:imde

boler. Bu dikmelerin ikisi caminin dogu-ba

tl duvan boyunca kuzeyde bulunan kadmlar

mahfilini ta~Jyarak tavana kadar c;:1kar. Diger iki

si caminin zemininden tavanma kadar yukselir.

Kadmlar mahfilinin altlnda bulunan dikmeler

dogu-batl dogrultusunda sonradan kapatllmr~

tlr.Kareye yakm dikdortgen olc;:ulerdeki harimin

Ozeri beden duvarlanna ve ah~ap dikmelere

bindirilen ah~ap bir tavanla ortuli.idi.ir. Duz ta

vanh caminin c;:at1s1 alaturka kiremit kaph, krr

ma c;:atlhdrric;: mekanda, tavanda daire kesitli

ah~ap hatlllar vardrr. Caminin tavam dogu ve

batl yonunde ah~ap dikmeleri baglayan ah~ap

kiri~lerle yakla~rk uc;: e~it parc;:aya bolunmu~tOr.

Ah~ap dikmeleri dogu-batl yonunde baglayan

ah~ap kiri~lerin alt krsrmlanndako~eler egrisel

olarak tamamlanmr~tlr. Bu kiri~lerin ortalann

da ve dikmeler Qzerinde ah~ap oymalar vardrr.

Caminin zemini beton olup, giri~ krsmmda ku

c;:uk bir alan haricinde kalan yerler 20 em. yuk

seltilerek ah~ap do~eme yaprlmr~tlr. ic;: mekanr

tamamen ah~ap olan caminin ah~ap birle~im


~71~

Tokat-Zile ~eyh Nusrettin Tlirbe Ve Camisi

yerlerinde ah~ap ~iviler de kullanrlmr~tlr (Re- yukseklikte lambalrk ya da ~i~eklik ~rkrntlsr bu

sim 12, 13, 14, 15, 16) lunur (~ekil 16). Mihrap ni~i 1953 yrlrnda duvar

Cami minberinin her iki supurgeliginde dort

dilimli kemerlibo~luklar bulunmaktadrr. Supur

gefigin dilimli kemerleri dogu (sol) yonundeki

~rtalarla boll.inmu~ken ban (sag) yonundekiler

bolunmemi~tir. Her iki yondeki yan aynalrklar

e~it ~ekilde ~rtalarla dortgenlere bofl.inmu~tl.ir.

Minberin ge~itleri dilimli kemer ~eklinde olup

sadedir. Ge~it kemerinin List krsmr ko~ke kadar

e~it ~ekilde ~rtalarla dortgenlere bolunmu~tl.ir.

i~ ve dr~ bukey egrisel hatlarla olu~turulmu~ ah~ap korkuluklar Tokat yoresinde yaygrn ola

rak kullanrlmaktadrr. Minberin iki kanatlr ah~ap

kaprsr uzerinde her kanatta altta ve ustte iki

srra u~er tane kenarlarr papatya gibi krvrrlmr~,

i~ krsrmlannda da ku~Ok deliklerden olu~mu~

metal suslemeler vardrr. Her iki kanatta diger

metal suslemelerden daha buyuk birer kapr

tokmagr bulunur. Metal kap1 tokmaklannm

kenarlan yine papatya gibi krvrrlmr~ ve i~inde

delikler vardrr. Kapmrn Ozerinde bulunan ta

ernda ah~ap bo~luklu ~en;:eve bulunmaktadrr.

Bu ~er~evenin i~inde sonradan yaprlan Arap~a

yazr yerle~tirilmi~tir. Tacrn iki kenarrndan birer

ah~ap direk ~rkmaktadrr. i~e dogru krvrrm ya

parak yUkselen direklerin ustl.inde de List uste

konulmu~ kU~Uk ko~eli bloklar vardrr. Minber

ko~kunUn tavanr duz olup kenarlara biraz ~~

krntl yapmaktadrr. Ko~kun dogu, ban ve kuzey

yUzleri yine dilimli kemer ~eklindedir (~ekil15).

Caminin guneyinde krble yonunde, al~r+kire~

kan~rmr malzemeyle yaprlmr~ mihrap ni~i cami

duvanna gore 35 em. i~eride, imamm namaz

krlaeagr yer bUyUkll.igunde ve ni~in i~ine dogru

zeminden 12 em. yUksektedir. Mihrap ni~inin List

krsmr egrisel hath olup tam ortasrnda altta bu

yuk, ustte daha ku~uk iki ki.ire ile tamamlanmr~

nr: Mihrabrn ~evresinde kabartmah stilize edil

mi~ dal ve geometrik motifler dola~maktadrr.

Ye~ile boyanmr~ ni~in kabartmalan san boyalr

drr. Mihrap ni~inin her iki yanmda yerden 50 em.

onanmr srrasrnda yaprlmr~tlr (Ko~yigit, 201Sb). i

Caminin dogu duvannda gunumuzde Gzeri ka-

pakla kapatllmr~ sade bir ah~ap gomme dolap

vardrr. Vine caminin i~inde orijinal bakrr ~am

danlar bulunmaktadrr (~ekil17), (Resim 17).

Yapmm Cepheleri:Turbe, cami, avlu, minare ve

muhdes deponun bir araya gelmesiyle olu~an

yapr toplulugunun dogu cephesinde, turbenin

duvarr ile giri~in bulundugu avlunun duva

rr hem yuzdur. Esasrnda kubik ve simetrik bir

kurulu~u olan tl.irbenin simetri eksenini avlu

nun dogu duvarr bozmaktadrr. Ti.irbenin dogu

duvarrnrn tam simetri ekseni uzerinde sivri ke

merli bir pencere bulunur. Yekpare blok ta~rn

oyularak a~rklrk haline sokuldugu gorUimekle

beraber, a~rklrgrn aft tarafr duvar orgusu ile

meydana getirilmi~tir. Pencerenin oyuldugu

duzgun yuzeyli ta~rn ~evresindeki duvar orgusu

moloz ta~ ile oruiG olmakla birlikte, ko~elerde

kaba yonu bloklar da kullanrlmr~tlr. Turbe cep

hesinde gorUien iki srra tugla hatJI, derz hizas1

bozulmaksrzrn giri~ kaprsrna dogru devam eder.

Turbe sekizgen kasnak Gzerinde kubbe ile ortu

ludur (~ekil 18), (Resim 18).Bu cephede tl.irbe

ve avlunun arka planrnda kalan caminin dogu

duvarrnrn bir krsmr gorulmektedir.

Yapr toplulugunun giiney cephesinde dogu

dan batJya dogru tOrbe, depo ve cami srralanrr.

Turbenin dogu duvarrnda tam simetri ekseni

uzerinde bulunan sivri kemerli pencerenin ay

nrsrguney cephede de bulunur. Dogu cephesin

de gorulen iki srra tugla hanl turbenin guney

cephesinde de derz hizasr bozulmaksrzrn de

vam eder. Muhdes depo turbe duvarr ile aynr

hizada, caminin duvarrna dik birle~ecek ~ekilde

camiye kadar moloz ta~ duvar 6rg0s0yle kesin

tisiz devam eder. Deponun ~atrsrndan ~rkan mi

narenin kaidesi deponun i~inde yer alrr. Srvan

mr~ ve beyaza boyanmr~ caminin guney cep-

.Vak1flar Dergisi 47- Haziran 2017

·~ 72 ~·

Emine Saka Akm · AygOn Kalmbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

. hesi dliz olup eksene simetrik birer dikdortgen

penceresi vard1r. Bu cephe yuzeyindede yatay

da li~ ah~ap hatll ge~er (~ekil19}, (Resim 19).

Vap1 toplulugunun bat7 cephesinde onde cami

nin,. geride avlunun duvan bulunur. Cami du

van gliney cephede oldugu gibi s1vanm1~, be

yaza boyanm1~ ve biri yakla~1k eksende, digeri

eksenin dogusunda olmak uzere iki dikdortgen

pencere vard1r. 0~ ah~ap hatll bu cephede de

yatay yonde ge~er. Geride kalan avlunun yan

a~1k duvan da s1vanm1~ olup beyaz boyahd1r.

Van a~1k duvann list k1smmda bulunan a~1khk

ah~ap dikmelerle ~aprazlama da desteklenmi~

tir. Bu cephenin arkasmdan bir ~erefeli minare

yukselir (~ekil 20), (Resim 20).

Kuzey cephede avlu ve cami goruni.ir. Turbenin

klibik govdesinin list k1sm1 ve kubbesi ~atllar

uzerinden gori.ini.ir. Onde bulunan yan a~1k av

lunun kuzey yoni.i a~1kl1ga kadar moloz ta~ ile

dantiflerle ge~ilen kubbe, govde ko~elerinin

pahlanmas1 ile elde edilmi~ sekizgen bir kas

nak uzerine oturmaktad11·; Turbeler arasmda

kubbeye ge~i~ sisteminde pandantif kullamh~1,

Anadolu Sel~uklular Devri'ne tarihlenen Kon

ya Evhadlidin Kirman1 Turbesi'nde13. ylizy1l

ortalannda ilk olarak kar~1m1za ~1kmaktad1r

(Onkal, 1996: 270}.Anadolu Turbe Mimarisin

de 13. yuzylldan itibaren kare prizmal govdeli

ornekler gorlilmektedir.Tek kubbeli ve kare pla

na sahip ~eyh Nusrettin Turbesi gibi Anadolu

Turbe Mimarisinde kare planh govde lizerine

dogrudan veya kasnakla tek kubbe oturtulmas1

13. yuzyll sonlanndan itibaren yaygmla~mak

tadlr. Anadolu'da Sel~uklu Donemi kubbeli ku

bik tGrbeleri Konya Hoca Fakih (M. 1221} (On

kal, 1996: 240), Antalya $eyh ~licaeddin (M.

1238) (Onkal, 1996: 253), Antalya Ahi Yusuf

(M. 1249) (Onkal, 1996: 263), Develi Seyyidi

~erif (M. 1296} (Onkal1996: 286}, Konya ~eyh orlilmli~,Sivah ve beyaz boyahdlr. Bu duvar lizerinde ~atlyl ta~lyacak be~ ah~ap dikme bulu- Alaman (13. yy. sonlan) (Onkal, 1996: 279) ve

nur. Bu dikmeler ~aprazlama ah~ap dikmelerle Turhal Mehmet Dede (M. 1301) (Onkal, 1996:

desteklenmi~ ve yan a~1k mekanmuhdes demir

korkuluklarla ~evrelenmi~tir. Arka planda kalan

cami diger cepheleriyle aym ozellikleri goster

mektedir. Kuzey cephede list kotta caminin

eksene simetrik birer dortgen penceresivard1r

(~ekil 21}, (Resim 21).

2. Oegerlendirme

Tokat iii, Zile il~esinin Tekke/~eyh Nusrettin

Koyli'ndebulunan, in~a tarihi kesin olarak bi

linmeyen yap1 toplulugununmimari ozellikleri,

malzeme ve yap1m teknigi bak1mmdan farkhhk

gostermesi farkh donemlerde yap1ld1gma i~aret

eder. Vap1lan incelemelerde, ilk olarak ti.irbenin

ve avlunun bir k1sm1, daha sonra cami ve avlu

nun diger k1s1mlann yaplld1g1 di.i~unulmektedir.

Ah~ap minaresinin ise 1966 y1hnda y1k1larak ye

rine yenisinin in~a edildigi tespit edilmi~tir.

Zile ~eyh Nusrettin Ti.irbesi moloz ta~ malze

meyle in~a ediiE~n k9bik bir yap1d1r. i ~ten pan-

297)turbeleridir.Beylikler Donemi'nden ise De-

veli H1z1r ilyas (14. yy, ilk yans1) (Dursun, 2014:

514), K1r~ehir A~1k Pa~a (1322} (Ank, 1967: 78),

Birgi AydmogluMehmed Bey (M. 1334) (Gen~

soylu, 2009:36}, Tire Si.ileyman ~ah (M. 1349)

(Tuncer, 1991: 234)ve Konya Ak~ehir Maruf

Koyi.i ~eyh Hasan (M. 1370} (<;al, 1987: 443}

turbeleri bilinmektedir.<;al (1987: 445}, en er

ken vakfiyesinin 1353 yllmda olmas1 ve mimari

ozellikleri bak1mmdan ~eyh Nusrettin Tlirbe

si'ni 14. ylizyll ortalann~ tarihlendirmi~tir.Tur

be i~indeki si.islemeler batl duvan i.izerinde

bulunan kalemi~i si.islemeler arasmda yer alan

kitabeye gore Zileli Em in ta rafmdan 1855 yllm

da yapllm 1~t1r.Kendinden once batl etkisiyle ya

pllml~, perspektif kurallanm bi.iylik ol~i.ide uy

gulayan resim ler olmasma kar~1hk, Zileli Emin

adeta bilin~li bir ~ekilde bu ti.irbede geleneksel

resim sanatlnm kurallanna uymu~tur. Bunun

diger orneklerde pek gorGimemesine ragmen


.(~ 73 ~~


Ostadrn islam ikonografisine s1k1 s1k1ya bagh

kalmasrnda da gormekteyiz (~al, 1987: 451).

Susleme bak1mrndan turbede doneminin i.is

lup 6zelliklerini yansltan si.isleme ogelerinde

bitkisel motifler, tek cami ve baldaken ti.irbe

tasviri, ~ehir manzaras1, tabiat manzaras1, Kabe

ve Mekke tasvirleri ve sembolik tasvirler tercih

edilmi~tir.Motiflerde ban etkili Barok, Ampir

ve Rokoko Gslubun yans1malan kendini gos

termektedir. S ve C k1vnmlan, dalgalanmalar

ve egri bi.igri.i hatlar belirgindir.Seyh Nusret

tin Ti.irbesi ic;inde bulunan tek cami tasvirine

en yakrn Tokat merkezde bulunan Mad1magrn

Celal'in Evi,Yagc1oglu Konag1 ve Latifoglu Kona

g•'nda rastlamlm1~t1r (Akrn vd., 2014; 380-381}

(Resim 22}.Seyh Nusrettin Ti.irbesi'ndeki cami

tasvirine en c;ok benzeyen R. Ank'm isabetli

bir yakla~1mla Zileli 1Emin tarafrndan yaplld•gm1

one si.irdi.igu, Amasya Gi.imi.i~li.i Camisi'ndeki

cami tasviridir (Ank, 1976; 126). Her iki resim

aym olmamakla birlikte i.islup, renklerve bahc;e

di.izenleni~leri Zileli Emin elinden c;•ktlgrnl gos

termektedir. Amasya ornegi Zileli Emin'in daha

gee; fakat daha olgun bir eseridir. (~al, 1987;

449). Bu tek cami ya da yap1 tasvirlerinin ben

zerleri, Yozgat ~apanoglu Cami (1777) mahfil

kubbesi eteginde, Sand1kh Ulu Cami ( 1802) klb

le duvannda, Denizli Ac1payam Yam Koyi.i Cami

(1802) duvarlannda, Tav~anh Kur~unlu Cami

(1813) mihrap duvarrnda, Amasya Gi.imi.i~li.i Cami (19. yy. son c;eyregi) ~uzey duvannda ve

Bey~ehir ~avu~ Koyi.i Camisi'nde yer almakta

dlr. Aynca Milas Bahaeddin Aga Konag1 (19. yy. ilk yans1) sofasmda, Karaman'da Hac1 Sami Tar

tan Evi'nin (19. yy. ilk yans1) ve Safranbolu'da

Mustafa Evi'nin i.ist kat sofasmda 1841 tarihli

kale ve cami resimleri konaklann odalanm

susleyen benzer tasvirleridir (Ank, 1976; 120-

121). Bunlar genellikle Si.ileymaniye, Selimiye

ve Sultan Ahmet gibi i.inli.i camilerin modelleri

dir. Zileli Emin Efendi'nin ac;1k imzas1 ile bilinen

iki ornegi Zile Seyh Nusrettin Ti.irbesi (1855) ve

Merzifon Kara Mustafa Pa~a Cami Sad1rvan•'d1r

(1875) (~al, 1987; 447}.Seyh Nusrettin Ti.irbesi

ic;inde yer alan ~ehir manzara tasvirlerine yine

en yakm olarak Tokat Mad1magm Celal'in Evi,

Latifoglu ve Yagc10glu konaklannda da rastlan

ml~tlr (Resim 22, 23, 24). Ti.irbe ic;inde gorulen

manzarah duvar resimlerinin benzerleri Birgi

~ak1r Aga Konag1 (tahminen 19. yy. ilk yans1),

Birgi Sand1keminogullan Evi (19. yy. ilk yans1),

Datc;a (Re~adiye) Mehmet Ali Konag1 (1801},

Merzifon Pa~a Cami Sad1rvan1 (1875), Amasya

II. Bayezid Camisi Sad1rvan1 (1875), Yeni~ehir

Semaki Evi (19. yy. son c;eyregi)'nde gori.ilmek

tedir (Ank,1976: 27-97; Renda 1977: 124-170).

Balkanlarda Arnavutluk'ta Toptaniler Kona

gl'nm (1177/1764) kadrnlar odasrnrn tavamnm

alt k1s1mlan ve Bekarlar Cami'nin (1243/1827-

28) dogu cephesinde yer alan panolarda ic;eri

sinde Topkap1 Sarayl'nm da yer ald1g1 istanbul

tasvirleri yer almaktad1r (Uc;ar, 2013: 682).

Seyh Nusrettin Ti.irbesi ic;inde bulunan kale

mi~i tabiat manzarah tasvirler c;evresi ile ilgili

olmayan tek ya da birkac; tane bi.iyi.ik agac; lie

~ematik evlerden ibarettir. Minyati.ir gelenegini

gi.ic;IG bir ~ekilde si.irdi.irmektedir ve bu i.islubu

ile Anadolu'daki benzer ornekler ic;inde hem en

aynlmaktad1r (~al, 1987: 450). Kabe, Mek

ke-Medine tasvirleri minyati.ir, duvar resimleri

ve c;ini gibi farkh malzemelerde sevilerek kulla

nllml~tlr. Soma H1z1r Bey Camisi (1791}, Aydm

Koc;arh Cihanoglu (1834}, Mugla Kur~unlu Cami

(1853) (~al1987: 450), Denizli, Pamukkale Ak

koy Mahallesi, Yukan Cami'lerinde (18-19. yy.)

(URL 2) gori.ilmektedir. Seyh Nusret Ti.irbesinde

gori.ilen ornek gee; donem olmasrna ragmen

minyati.ir gelenegine bagh kalmas1 ile dikkat

c;ekmektedir. Burada Kabe tasvir edilirken c;ok

gen prizmal govdeli tasvir edilmi~tir. Kare bic;i

minde olan Kabe burada sanatc;mrn hayaline

gore c;izilmi~tir (~al, 1987: 450-451). Yine aym

sanatc;mrn yapm1~ oldugu di.i~i.ini.ilen Zile Musa

Fakih Ti.irbesi'nde de Kabe tasviri bulunmakta-


~74~

Emine Saka Akm · Aygun Kalmbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

. dtr (Resim 25).~eyh Nusrettin Turbesi'nde bu

lunan baldaken turbe, kubbe eteginde bulunan

suslemelerAmasya II. Beyaztd Camisi ~adtrvant

duvar resimleriyle (1482-1486),. benzerlik gos-

(Resim 30), Sivas merkezde Aydogan Mescitli

(Ah~ap) Camisi (1868), Uzunhactoglu Camisi

(18. yy.sonu- 19. yuzytl ba~anL Ve~il Cami (19.

yuzytiL Ortmeli Cami (1836L SivasD_ivrigiZeliha termektedir (Uz Ta~kesen 2011: 180), (Resim, Hatun Camileri de (1764 tarihinden once) (Bo-

26). Merzifon Kara Mustafa Pa~a Cami ~adtrva- yactoglu, 2011: 88) ah~ap direkli cami ornek-nt'nda da kullantlan baldaken tiirbe hakktnda

R. Ank "Merzifon'daki ya~ltlar bunun SeyyidAh

med Rufai'yi sembolize ettigini soylediklerini"

ifade etmektedir (Ank,1976: 74).~eyh Nusret

tin Turbesi'nde tasvir edilen cennet cehennem

tasvirleri, Zile Musa Fakih Turbesi'nde de tasvir

edilmi~tir (Resim 27).

Vapt toplulugunun batJstnda bulunan cami ah

~ap direkli ve tavanltdtr. Cami, Tokat ve yore

sinde bulunan ah~ap direkli camilerle benzerlik

gostermektedir. Tokat ve yoresinde bulunan

ah~ap direkli camilerin baztlan; Zile Elba~oglu Cami (19. yy. ba~lan) (Aktemur, 2013: 162lL

Tokat Gen~ Mehmet Pa~a (Ortme OnU) Camisi

(17. yy.) (Aktemur, 2013: 1630),Tokat Mahmut

Pa~a Cami (17. yy.) (Resim 28}, (Uy5al, 1987:

320), Tokat Ulu Cami (17. yy.) (Erdemir, 1987:

300), ·Erbaa Fidi (Ak~a) Koy Cami'dir (17. yy.

sonlan) (Erdemir 1987: 306).Bu camilerde i~

mekanda bulunan ah~aplar kalemi~i ile bezen

mi~tir. Ancak ah~abtn kullantlt~t ozellikle kadtn

lar mahfilini ta~tyan ah~ap direkler ve bunlann

do~emeyle birle~tigi ktstmlarda buyuk benzer

lik gostermektedir. Caminin ah~ap minbe(i de ..-Zile Elba~oglu Camisi'nin minberi ile benzerlik

gostermektedir (Resim 29 ). Tokat ve yoresi

ne yaktn bolgede yer alan Amasya ve Sivas'ta

da ozgun ah~ap direkli camiler bulunmakta

dtr. Amasya Kalekoy Camisi (18. yy.sonu - 19.

yy.ba~lan) (Koc,:yigit Tepe, 2017: 154)Amasya

Ozbaraklt Kasabast A~agt Baraklt Camisi {1886)

lerinden olup ~eyh Nusrettin Camisi ile benzer

ozellikler ta~tmaktadtrlar.

Tokat ve yoresinde bulunan ah~ap camiler

Osmanlt Donemi'ne aittir. Ozellikle de 17-18

yuzytllar arastnda bu sayt ~ogalmaktadtr. ~eyh

Nusrettin Camisi~nin ah~ap direklerinde ah~ap

~ivilerin kullantldtgt gorulmekle beraber ah~a

btn kullantlt~t (minberi hari~) yukanda saytlan

camiler kadar ozenli degildir. Vaptntn ah~ap i~

~iligi goz onunde bulunduruldugunda daha ge~

donem 19. yuzytl sonlanna ait bir cami oldugu

nu du~undurtmektedir. Vine yan a~tk avlunun

sOtunlannda ve yukseltilmi~ platformunda iki

farklt malzeme kullantmt vardtr. Van a~tk avluda

bulunan dort sutunun ikisi ta~, diger ikisi be

ton malzeme ile yaptlmt~tlr. Ta~ olan sutunlar

ve yuksek platform orijinaldir ve hem en turbe

nin online gelecek ~ekilde konumlandtnlmt~tlr.

Malzeme kullantmt ve mimari ozellikleri nede

niyle yan ac,:tk avlunun orijinal ktsmtntn turbe

ile aynt zamanda diger ktsmtn daha sonra farklt

bir zamanda in~a edilerek gunumuze kadar gel

digi du~unUimektedir.

~eyh Nusrettin Turbe ve Camisi donem ozel

liklerini mimarl ac,:tdan yansttmastntn yant stra

inan~ kulturunun de bir parc,:ast olarak onem

kazanmaktadtr. Bu nedenle hem soyut hem de

somut kUitUrel miras ozellikleri ta~tyan bu yapt

toplulugunun en ktsa zamanda restorasyonu

yaptlarak gelecek ku~aklara aktanlmaltdtr.

Vaktflar Dergisi 47- Haziran 2017

~ 75 ~

I

Tokat-Zile ~eyh Nusrettin TOrbe Ve Camisi

Kaynaklar

Akm, Emine Saka ve Canan Hanoglu (2015)."To

kat'ta Bir Konut: Mad1magm Celal'in Evi". To kat

Tarihi ve Kiiltiirii Sempozyumu, 25-26 Eyliil

2014, Gaziosmanpa~a Oniversitesi, Tokat.Sal

mat Bas1m Yaymc1hk Ambalaj San. Ve Tic. Ltd.

~ti, Ankara, (C. II): s. 363-383.

Aktemur, Ali Murat (2013). "Zile Elba~oglu Ca

mii'nin S1valar Altmda Kalan Gizemi".TurkishS

tudies - International Periodica/ForTheLangu

ages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic.

Ankara. Volume 8/8: s. 1621-1642.

Ank, Mehmet Olu~ (1967), "Erken Devir Ana

dolu-Turk Mimarisinde Turbe Bi<;imleri".Ana

do/u (Anatolia). Ankara. S. 11: s. 57-100.

Ank, RG<;han (1976). Battltla~ma Donemi Ana

dolu Tasvir Sanatl.Turkiye i~ Bankas1 KultOrYa

ymlan, Ankara.

Boyac1oglu, Didem (2011). "Sivas'ta Bir Kerpi<;

Camii; Sanzade Mehmet Pa~a Camii Restitus

yon Denemesi".istanbul Ticaret Oniversitesi

Fen Bilimleri Dergisi. Y1l: 11, S. 21: s. 81-97.

!;:al, Halit (1987). "~eyh Nasreddin (Nusret)

Turbesi". TUrk Tarihinde ve Kiiltiiriinde Tokat

Sempozyumu {2-6 Temmuz 1986}Bildiriler Ki

tabt. Geli~im Matbaas1, Ankara. s. 427-461.

Dursun, ~Gkru (2014). "Susleme Ozellikleriyle

Develi'de iki Turbe Seyyid-i ~erif ve H1z1r ilyas

Turbeleri".Uius/ararast Sosyal Ara~tlrmalar

Dergisi. lssn: 1307-9581. C.7 (5.33): s. 513-529.

Erdemir, Ya~ar (1987). "Tokat Yoresindeki Ah

~ap Camilerin Kulturumuzdeki Yeri".Tiirk Tari

hinde ve Kiiltiiriinde Tokat Sempozyumu {2-6

Temmuz 1986}Bildiriler Kitabt. Geli~im Matba

asl, Ankara.s. 295-312.

Gen<;soylu, Zehra (2009). XVII. Ve XVIII. Yuz

ylllarda Birgi Kazas1. Bas1lmam1~ YOksek Lisans

Tezi. Adnan Menderes Oniversitesi, Sosyal Bi

limler Enstiti:Jsu. Aydm.

Huslack, F.W. (1929). "ChristianityAnd islam".

Under TheSultans.EditedbyMargaret Huslack.

II. Cilt. Oxford.

Ko<;, Hamdi (2015). 01.08.2015 Tarihli Goru~me.

Ko<;yigit, Mesut {201Sa). 11.08.2015 Tarihli Go-.

rO~me.

Ko~yigit, Necati (20l5b). 10.10.2015 Tarihli

Goru~me.

Ko~yigit Tepe, Fazilet (2017). "Zamana Yenik

Du~en Bir Esere Gorgu Tamg1 Olmak: Amasya

Kalekoy Camii".Karadeniz Ara~tlrmalan. S. 53:

5.153-166.

Onkal, Hakk1 (1996). Anadofu Selfuklu Tiirbele

ri. Ataturk Kultur, Oil ve Tarih YOksek Kurumu,

AtatOrk KultOr Merkezi Yaym1. S. 91, Ankara.

Renda, Gunsel (1977).Batlltla~ma Doneminde

Tiirk Resim Sanatt, Hacettepe Yaymlan C-17,

Turk Tarih Kurumu Bas1mevi. Ankara.

Tuncer, Orhan Cezmi (1991). Anadolu Kiimbet

leri, 2. Cilt Beylikler ve Osmanlt Donemi. Sevin<;

Matbaas1.Ankara.

Turker, Kemal (1991). "Bir Anadolu Ressam1

Zileli Nakka~ Emin ve Kalemkari SOslemeleri".

Tokat Kiiltiir Ara5t1rma Dergisi, S. 2: s. 21-23. U<;ar, Metin (2013). "Arnavutluk'taki Osmanh

Donemi Mimarisinde istanbul Tasvirli Duvar

Resimleri". TurkishStudies - International Peri

odica/ForTheLanguages, LiteratureandHistory

of TurkishorTurkic.Ankara.Volume 8/7 (Sum

mer 2013): s. 671-686.

Uysal, Osman (1987). "Tokat'taki Osmanh

Camileri". Tiirk Tarihinde ve Kiiltiiriinde Tokat

Sempozyumu {2-6 Temmuz 1986}Bildiriler Kita

bt. Geli~im Matbaas1, Ankara. s. 313-364.

Uz Ta~kesen, Ay~e Nermin, (2011). Amasya 11. Beyaz1t Camisi ~ad1rvam Duvar Resimlerinin

Restorasyonu ve ikonografik <;ozOmleme, Vaklf

lar Dergisi, Haziran, Say1 3, Ankara, s: 177-189.

Elektronik Kaynaklar :

URL 1. https:/ /www.google.com/

maps/@40.2629758,35.937705,339m/data

11.11.2015.

URL 2. http:/ /www.denizlihaber.com/ozel/

ramazan-ozel-ozel/denizlinin-tarihi-camileri/

bu-camide-kabe-cennet-ve-cehennem-tasvir

leri-var/ 11.09.2015

URL 3. http:/ /tasova.gen.tr/47123-2/ 11.04.2017.


~76 ~

. EKLER:

1. Resimler

Emine Saka Akrn • Aygun Kalrnbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

Resim 1. Yap1 Top/ulugu ve Yakm c;evresi

Resim 2. 1986 YJ!mda ~eyh Nusrettin Tii_rbesi

Vak1flar Dergisi 47 - Haziran 2017

·~ 77 ~


Resim 3. Yaptya Giri~ ve Avlu Dagu Duvan

Resim 4. Avlu Giiney Duvannda Bulunan Tiirbe KapJSJ

Vaktflar Dergisi 47 - Haziran 2017

'~ 78 ~1

Emine Saka Akm · Aygun Kahnbayrak Ercan • Elif Yaprak Ba~aran

Resim 5. Avlu Guiley Duvannda Bulunan Tilrbe Penceresi

--~-" -_ . . - .

Resim 6. ,A.vlu Guney Duvart

Vakrflar Dergisi 47- Haziran 2017

~ 79 ~·

rt L


Resim 7. Avluda Bulunan Platform

Resim 8. Siitun Ba~/Jgt Ozerindeki Ah~ap Blok


~ 80 ~

Emine Saka Akm · AygOn Kahnbayrak Ercan • ElifYaprak Ba~aran

Resim 9. Tiirbe i~ Mekcin

Resim 10. Tiirbe i~ Mekcin


f~ 81 ~)

Tokat-Zile ~eyh Nusrettin TGrbe Ve Camisi

Resim 11. TOrbe i~indeki Sandukalar

Resim 12. Cami i~ Mekon

Resim 13. Cami i{: Mekon


c~ 82 ~'

Emine Saka Akm · Aygi.in Kahnbayrak Ercan • Elif Yaprak Ba~aran

Resim 14. Cami Giri~ Kap1smdan i~ Mekiin

Resim 15. Cami i~ Mekem

Resim 16. Cami i~ Mekan


!"~ 83 ~


Resim 17. Cami i~indeki 6zgiin $amdanlar

Resim 18. Dogu Cephe

Resim 19. Giiney Cephe


~ 84 ~

Emine Saka Akm · Aygiin Kahnbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

Resim 20. BatT Cephe

Resim 21. Kuzey Cephe

Resim 22. Tokat Madtmagm Celal'in Evi'nin Ba~ Odasmda Bulunan Tek Cami Tasviri


·~ 85 ~

Tokat-Zile ~eyh Nusrettin TGrbe Ve Camisi

Resim 23. Tokat Yagc10g/u Konagt Ba~ Odasmda Bulunan Duvar Resimleri

Resim 24. Tokat Latifog/u Konagt Ba~ Odasmda Bulunan Duvar Resimleri

Resim 25. Tokat-Zile Musa Fakih Tilrbesi Kobe Tasviri


~ 86 ~

Emine Saka Akm · Aygun Kalinbayrak Ercan · Elif Yaprak Ba~aran

Resim 26. Amasya II. Beyaz1d Camisi Sad1rvam Kalemi~i Kubbesi

.i"'

/ ~ ·tS ~~--~

Resim 27. life Musah Fakih Tiirbesi Cennet-Cehennem Tasviri

Resim 28. Tokat Mahmut Pa~a Camisi.


~87 ~


~esim 29. Tokat- life Elba~oglu Cami Minberi

Resim 30. Amasya/Ta~ovaOzbarakll Kasabas1 A~ag1 Barakll Camisi (URL 3)


t~ 88 ~=

Emine Saka Akm · Aygun Kalmbayrak Ercan • Elif Yaprak Ba~aran

2. ~ekiller

*

~ekil1. ~eyh Nusrettin Tiirbe ve Camisi Vaziyet Plam

GtR.i:

0 5 -~ekil 2. Seyh Nusrettin Tiirbe ve Camisi + 1. 50 m. Kot Plam1

~eyh Nusrettin TLirbe ve Camisi'nin metin i~inde yer alan rolove-restitusyon-restorasyon projeleri Emine Saka AKIN, Aygun KALINBAYRAK ERCAN ve Elif YAPRAK BA~ARAN tarafindan ~izilmi~ olup Sivas KultUr ve Tabiat Varhklan Koruma Kurulu tarafindan 11. 12. 2016 gun ve 2588 sayl11 karan ile onaylanm1~ttr.


·~ 89 ~

,.,. /

I I

\

,.,. /

I I

\ \

'

.- ·-· ...... .

'

.-·-·- .....


0 5 ---

--.. . ...._ , ~--- .

AVLU

-.. ·-.........-.

~ekil 3. ~eyh Nusrettin Turbe ve Camisi +4. 50 m. Kot Plam

.,.,.-·- - ..... ,.,. /

I \ I I

\ I

I I I

l I I

\ \ I \ \

·- --.-· ......

.......-·-·- .....

' / ' ' I \ \

\ I

\ \

I I I I

I I \ i \ I

\ I \ \

I

' ' ..... . ___ ___ ,.,..

. ._ ·-

~ekil 4. Dogu Yondeki Ah~ap 8/ok ~ekil 5. 8at7 Yondeki Ah~ap 8/ok


~90~

' ' \

\

i I

i

Emine Saka Akm • Aygi.in Kalmbayrak Ercan • Elif Yaprak Ba~aran

~ekil 6. Oogu Ouvarma Biti~ik Ah~ap 8/ok

~ekil7.1 No'lu Ba~ ~ahide

~ekil 8. 2 No'lu Ba~ ~ahide On ve Arka Yiiz


~91~


~ekil 9. 3 No'lu Ba~ $a hide

~ekillO. BatJ Duvan Kalemi~i Siisleme/er


~ 92 ~'

Emine Saka Akm • Aygun Kalmbayrak Ercan • Elif Yaprak Ba~aran

~ekilll. Dogu Duvan Kalemi~i Siislemeler

n

~ekil12. Giiney Duvan Kalemi~i Siislemeler


~93 ~

~ ;>;-

::h Ql

a ., 0 ro

otl ..... §: 0'1 .j::. 00 -..,J

I

~ :c . ~

@' ::J N 0 ..... -..,J

.A: ~ Td:lie!Kuu 1.'1aslu/Sitwa ;y.a ap Fona :Ma!zeme LiJe Fona MabeiDe ~ KaicJe

~ • 5 ! e ~ ~ ~ ~ ~ 5

;-., ii !jE A~;--~ ~ s.,§ t:t: :::s.,5 ··lit:l .. :a§::: = .. _..., 5 5 ·- ..; :g ;g :2 ~ ~ 5 -o 1l e -g l';- _..., 5 5 ·- : :2 _..., ::: _...,

.i!YaiiDIDlA&b ~ ~ ~ ~ ~ ~ E ·~ ;:! ~ ~ ~ ~ .il ::g ~ ~ ~ ~ ~ g ;r. ~ 8 ~ 1 ~Modcz;Bd:ir~ilavcr • • • • • • • • • • •

2 'UiubovMm.b:z..Paiar~.. • • • a .a : a • a 0 0

. 3 061baat CcsmcsiKitlbcsi

4 AvjjimKllyii,AciKiJyu~- • • • -• • -• : • • ' " ' •

5 Beblcmli:rlmyii,Bckdcmir~ • • • • • • • '! • •

6 ·at:lml:l§koi KOyii,KUygiripticc;mcl\'ali • • • • • • • • • • r..-...iC'..,...,;;u

7 GlltiJilstoi KOv!l'lllln • . • • • • • •

8 GilmiiBtoiKOyii'lllln i CcsmO • • • • • • • •

9 Baak6y KOyll,Daldmc• t;qmosi • • • • • · • " •

.10 Baakl!yKllyll,J\.fczawk~- • • • • · • • • • . •

.11 LiayKOyu,Kalallalh~- • • • • • • • •

12 ·rnayxoyu,Siljjjltla~. ~ • • • •

13 fnay Klly!l, YediolukluCc§mo • • • • • • • •

14 fshakbr JtlivO_ mdaki Cesmo • • • • • • • • •

·15 Kmml:ilyKilyD~ • • • • • •

16. KO~IerKlivll'lllln.GirisiDdciti Cesmo • • • • • • • • • •

17 · XUsc.icrKllyii,Eski~ • • • • • • • _. • • •

18' ~Kay.WKllyli,Xliy~ • • • • • • • •

19· KilcDkKayahKllyii,BDy111:~ ti • • • • • • • •

20 KmuCcsmo • • • • • ..

21 • • • • • ! • • • •

22 ·SiiJO.kiOCcsJDCf • • • • • • . • • •

23 .. ()mu;n:aKOy!I,Koca~ • • • • • • • • •

24 SDJfimc:u.nlrr1Vi'll"'~i • • • • • • • • • • •

_ _ _ _ _ 'J"oJiw.J 3 5 u 4 6 .·22 1 1 1 20 3 18 5 6 19 4 15 4 5 1 2 12 1 ui

Qjf 0" 0 ~

~ ~

:a 3 (I)

~ 5· ::;· Q :;, Q

~ :-·

c c oro

ci: ro ;5,

0 Vl

3 Ql ::J

0 Q : ::J ro ~. oil ro "" 3 ro ii) :::!.

tokat-zile $eyh nusrettin turbe ve...

Documents