tÜrkÇe - bİlfen yayincilik · 15 6. n tÜe 1. Ünİte tablodaki altı çizili sözcüklerin...

ATU

KONU ANLATIMLI FASİKÜL SET

TÜRKÇEFasikül 1

●ZENGİN İÇERİKLİ ÖZGÜN KONU ANLATIMI

●ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORULAR

●PEKİŞTİREN “BİRLİKTE ÇÖZELİM” BÖLÜMLERİ

●ÖLÇEN “SIRA SENDE” UYGULAMALARI

●BİLGİ KONTROLÜ ODAKLI KARMA SORULAR

●AKILLI TAHTAYA UYUMLU ÇÖZÜMLER

●ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTLERİ

KARMA SORULAR

14

BİLFEN YAYINCILIK1. ÜNİTE

1. Seçeneklerdeki sözcüklerin köklerinin türünü yazınız.

A) yağ- (fiil)B) sür- (fiil)C) söz (isim)D) yay- (fiil)

2. Seçeneklerdeki sözcüklerin köklerini göste-riniz.

A) yaz-B) evC) ör-D) say-

3. Siz de isim köküne üç örnek yazınız.

göz, masa, kedi

1. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi, kökünün türü yönüyle diğerlerinden farklıdır?

A) yağmurdaB) sürücülerC) sözlüktenD) yayınlarımız

2. F torbası İ torbası

“F” torbasına fiil köklü kelimelerin, “İ” torba-sına da isim köklü kelimelerin toplanması gerekmektedir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi “İ” tor-basına konur?A) yazar B) susuzC) örgü D) sayı

3. İsim kökleri, bir varlığın adıdır ve “-mek/-mak” mastar eklerini almaz.

Bu bilgiye dayanarak aşağıdaki köklerden hangisine “-mek/-mak” eki getirilemez?A) söyle B) uyu

C) kaz D) baş

15

6. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE

Tablodaki altı çizili sözcüklerin köklerini bularak türünü işaretleyiniz.

Cümle Kökü İsim Kökü Fiil Kökü

Son günlerde sabahları çok zor uyanıyorum. gün 3

Öğretmenimin anlattığı bütün konuları tekrar ettim. öğret- 3

Söylediğim onca söze rağmen bana kırılmamıştı. kır- 3

Başladığım işi muhakkak zamanında bitiririm. baş 3

Büyüklerin sözlerine kulak vermelisin. büyü- 3

Konuşmaların hepsini toplantı çıkışı bana da aktardı. top 3

Konferansta kahve arası verilince hemen konuşmacının yanına gittim. ara 3

Yeni aldığım kitabı okumak için sabırsızlanıyordum. kitap 3

Vatanımızı sevmek ona hizmet etmekle doğru orantılıdır. vatan 3

Alışkanlıklar, insanın hayatını bir duvar gibi çepeçevre örer. hayat 3

Ülkemizde sanatsever insanlar giderek çoğalıyor. insan 3

Annemin yaptığı kurabiyelere herkes bayılırdı. kurabiye 3

O soruyu yanıtlaması epey zamanını aldı. sor- 3

Utangaç bir tavırla yüzünü çevirdi. utan- 3

Yanımıza geldiğinde üzerinde çizgili bir gömlek vardı. çiz- 3

Neden bilmiyorum ama ona olan güvenim sarsıldı. güven 3

Söyleyecek başka bir sözüm yok, dedi. söz 3

SIRA SENDE

KARMA SORULAR

27


1. Diğer seçeneklerdeki eklerin adlarını yazı-nız.

A) belirtme hâl ekiB) yönelme hâl ekiD) ayrılma hâl eki

2. Seçeneklerdeki sözcüklerin ek-kök ayrımını yaparak eklerin adını yazınız.

3. Diğer seçeneklerdeki “-im” ekinin görevini yazınız.

İyelik eki

1.

Ayşe’nin evde bulunudğunu ifade eden üç kelimelik bir cümlede “ev” kelimesine aşağı-dakilerden hangisi eklenir?

A) -i B) -e C) -de D) -den

2. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi yalın hâlde-dir?A) masamda B) çocuklaraC) gözlüğün D) bilimden

3. “-im” eki aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekim eki olarak kullanılmamıştır?

A) Kitabım, en iyi arkadaştır bana.B) Bilim, insanlara kolaylıklar sunmakta.C) Adamın bu hâline içim acıdı.D) Ellerim soğuktan çatladı.

A) masa-m - da iyelik eki hâl ekiB) çocuk-lar - a çoğul eki hâl ekiC) göz-lük - ün yapım eki iyelik eki

D) bil-im - den yapım eki hâl eki

28


Aşağıdaki kelimeleri kök ve eklerine ayırarak örnekteki gibi tabloda belirtilen yerlere yazı-nız.

1. sabahçı 2. sözlük 3. yazlıkçılar 4. ormanlık

5. denizci 6. zirvesinde 7. bozguna

8. masada 9. gururlu 10. ışıksız

12. yolculuktan 13. salonumuz 14. tarihçilerin

11. birlik

Sözcükler Kök Ek Ek Ek

sabahçı sabah -çı

sözlük söz -lük

yazlıkçılar yaz -lık -çı -lar

ormanlık orman -lık

denizci deniz -ci

zirvesinde zirve -(s)i -(n)de

bozguna boz- -gun -a

masada masa -da

gururlu gurur -lu

ışıksız ışı- -k -sız

birlik bir -lik

yolculuktan yol -cu -luk -tan

salonumuz salon -umuz

tarihçilerin tarih -çi -ler -in

SIRA SENDE

30


DİKKAT

␣ Birleşik sözcük denilince akla sadece bitişik yazılan sözcükler gelmemelidir.

␣ Birleşik sözcüklerin bazıları, oluşum ve anlam özelliklerine göre çeşitli kurallara bağlı olarak ayrı, bazıları da bitişik yazılır.

Örnek: hanımeli, bilgisayar, gökyüzü, affetmek, ...

su böreği, köpek balığı, ayrık otu, terk etmek, ...

(Bu kurallar “Yazım Kuralları” bölümünde detaylı şekilde verilecektir.)

yardımcı: yardım-cı türemiş kök yapım eki

yaşlılık: yaş - lı - lık türemiş kök yapım eki yapım eki

sınıfta: sınıf-ta basit kök çekim eki

kuşburnu: kuş + burnu birleşik sözcük sözcük

kitabım: kitap-ım basit kök çekim eki

kayboldu: kayıp + oldu birleşik sözcük sözcük

yağmurluk: yağ - mur - luk türemiş kök yapım eki yapım eki

başarılı: baş - ar - ı - lı türemiş kök yapım eki yapım eki yapım eki

Aşağıdaki sözcükleri yapılarına göre uygun sepetlere yazınız.

yanardağ bencil

yardımseverlik

anlayışlı

çağdaş

geldi

salgın

yemekhane

vatanseverlik

sezgisel

hikâye

çınar

görünüş

ağaç

çanta

BASİT SÖZCÜKLER TÜREMİŞ SÖZCÜKLER BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

ÖRNEK

BİRLİKTE ÇÖZELİM

çınar, hikâye, ağaç, çanta,

geldi

bencil, görünüş,çağdaş, anlayışlı, sezgisel, salgın

vatanseverlik,yardımseverlik

yanardağ, yemekhane,

KARMA SORULAR

31


1. Diğer seçeneklerdeki türemiş sözcüklerin ek-kök ayrımını yaparak eklerin adını yazı-nız.

2. Cevap seçeneğindeki sözcüğün yapısını yazınız.

3. Cevap seçeneğinde birleşik yapılı olmayan sözcüklerin yapılarını yazınız.

balıkçıl: türemişmasmavi: basit

1. Bizler, başarılı ve uyumlu bir takı-mın usta oyuncu-ları olduk.

Aşağıdakilerden hangisi, takım kaptanının söylediği bu cümlede yer alan türemiş söz-cüklerden biri değildir?A) başarılı B) oyuncularıC) uyumlu D) usta

2. Aşağıdaki tabloda verilen değerlerden han-

gisinin yapı özelliği yanlıştır?

Sözcük Basit Türemiş BirleşikA) özdenetim ✘

B) saygı ✘

C) dürüstlük ✘

D) adalet ✘

3. Aşağıdaki dairelerin hangisinde sözcüklerin hepsi yapısına göre birleşik değildir?

A) yatakhaneaslanağzıgecekondu

çekyat

B) balıkçılşıpsevdikapkaçmasmavi

C) çözebilmekkuşburnu

tahtakurusukasetçalar

D) gökyüzüaffetmek

yemekhanesivrisinek

A) baş-ar -ı - lı isimden fiil fiilden isim isimden isim yapan ek yapan ek yapan ek

B) oyuncu - ları isimden isim çekim eki yapan ek

C) uy- um - lu fiilden isim isimden isim yapan ek yapan ek

say-gı → türemiş yapım eki

32


Aşağıdaki sözcüklerin yapısal özelliklerini kutucuklara işaretleyiniz.

SIRA SENDE

BilgisayarBasit Türemiş Bileşik

KitaplarımızBasit Türemiş Bileşik

SevgilerBasit Türemiş Bileşik

ÇiçekçilikBasit Türemiş Bileşik

Bulutlar Basit Türemiş Bileşik

Yazılarını Basit Türemiş Bileşik

DostlukBasit Türemiş Bileşik

TaşıtlarBasit Türemiş Bileşik

GaziantepBasit Türemiş Bileşik

BakıcıBasit Türemiş Bileşik

SaygısızlıkBasit Türemiş Bileşik

PencerelerBasit Türemiş Bileşik

AyakBasit Türemiş Bileşik

YapıştırıcıBasit Türemiş Bileşik

GitmediBasit Türemiş Bileşik

BilginBasit Türemiş Bileşik

ÇalışkanBasit Türemiş Bileşik

YazlıkBasit Türemiş Bileşik

Yumurtladı Basit Türemiş Bileşik

İradeli Basit Türemiş Bileşik

SürprizBasit Türemiş Bileşik

KaybolmakBasit Türemiş Bileşik

ÇizelgeBasit Türemiş Bileşik

OyuncakçıBasit Türemiş Bileşik

BirkaçBasit Türemiş Bileşik

AkşamBasit Türemiş Bileşik

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3 3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

40


Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükleri anlam yönünden inceleyerek cümlelerin başın-daki harfleri uygun yıldızlara yerleştiriniz.

TEMEL

YAN

TERİM

MECAZ

a. Çocuk, gözlerini kısarak odaya girdi.

b. Birkaç gün önce yağan yağmur, sıcağı kırmamış.

c. Semaverde demlenmiş çayın keyfi bir başkadır.

d. Hacim problemleri bana hep zor gelmiştir.

e. Ona rastladığımda sırtında bir pardösü vardı.

f. Havalar ısınınca pikniğe gideceğiz.

g. Dilenci kılıklı bir adam yanımıza yaklaştı.

ğ. Yeni evimiz dağın eteğinde olan bir çiftlik.

h. Şiiri hece ölçüsüyle yazmıştı.

i. Ali, hayatı için kendine büyük hedefler belirlemişti.

j. Matematikte en sevdiğim konu üçgenlerdir.

k. Çocuklar, kompozisyonunuzda satır başı yapmayı unutmayın!

l. Arabayı yolun ağzına park etmişler.

m. Yakup Kadri’nin romanlarındaki sağlam çatı, başka hangi yazarda var?

n. Karnı tok olmasına rağmen çorbadan bir kaşık almıştı.

o. Bu soğuk davranışlarınla herkesi üzüyorsun.

p. Atatürk hiçbir zaman onların oyununa kanmadı.


a, c, d, g, m, n

e, f, ğ, i, k, l

h, j

b, o, p

KARMA SORULAR

41


1. Diğer seçeneklerdeki altı çizili sözcükleri gerçek anlamlarıyla birer cümlede kullanı-nız.

A) Soğuk su içtiği için hastalandı.C) Yediğim elmalar çok tatlıydı.D) Bahçeden topladığım biberler acı değildi.

2. Cevap seçeneğindeki sözcüğü gerçek anla-mıyla bir cümlede kullanınız.

Bu ağacın kökleri çok sağlamdır.

3. Cevap seçeneğinde geçen “bağışlamak” söz-cüğünün anlamını yazınız.

Affetmek

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamıyla kullanılmıştır?

A) Bana karşı davranışları oldukça soğuktu.B) Ceyhan’ın tatlı suyu Akdeniz’in tuzlu suları-

na karışır.C) Tatlı bir gülümseme, gönül kazandırır.D) Yalnız kalınca gurbet acı geldi.

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili olarak verilen sözcüklerden hangisi mecaz anlamda kulla-nılmıştır?

A) Bu kentte çevre temizliğine önem veriliyor.B) Sıcacık bir yaz günü yola çıktık.C) Türkçe, dillerin en köklülerindendir.D) Düşürüp kırdığı vazoyu onarıyor.

3. Bir günah işledimse deŞimdi işit âhımıBağışla günahımı

“Bağışlamak” sözcüğü aşağıdakilerin hangi-sinde, bu dizelerdeki anlamıyla kullanılmış-tır?

A) Babasının bağışladığı evde oturuyor.B) Allah herkesi sevdiklerine bağışlasın.C) Bütün varlığını Kızılay’a bağışladı.D) Acıyıp küçük çocuğu bağışladı.

42


Aşağıda verilen cümlelerde altı çizili sözcükler mecaz anlamlarıyla kullanılmıştır. Bu sözcük-leri örnekteki gibi gerçek anlamlarıyla birer cümlede kullanınız.

mecaz

gerçek

Derslerine gereken önemi vermediği için annesi, Güneş’i bir güzel haşlamıştı.

Yumurtaları derin bir kaba koyup yirmi dakika haşladı.

Boş vakitlerinde şiir yazan, çok ince ruhlu bir adamdı Mehmet Bey.

...........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Otuz beş yaşına gelmiş ama hâlâ çocuk.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Gerçekleri örtmeye kalkmak, akıllı bir insanın yapacağı iş değildir.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Bir süre sonra çekilen sıkıntıların izi kimsede kalmamıştı.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Depremden sonra gördüğü sahneyi ömrü boyunca unutmayacaktı.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Yaptığı hataları tamir etmek, onun için çok önemli bir görev olmuştu.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Hiçbir şeye tasalanmayan, geniş bir adamdı.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

Kullanımdan kalkan paralar, zamanında değiştirilmediği için yandı.

.........................................................................................................................................................................................

mecaz

gerçek

SIRA SENDE

Elindeki ince kitabı bir türlü bitirememişti.

Çocukların oyun oynaması zekâlarını olumlu yönde geliştirir.

Kadın, güneş gelmesin diye bebeğinin yüzünü örttü.

Halıdaki izlerin neye ait olduğunu anladık.

Sahne çok yüksek olduğu için oyunu izlemekte zorlandık.

Dedemden kalan radyoyu babam tamir etmeye çalıştı.

Halk dansları çalışmalarını geniş bir salonda yapıyoruz.

Yanan ormanlar yerine yeni ormanlar yetiştirilmeli.

51


1. Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını yanına yazınız.

yaşlı ihtiyar zor güçkuşku şüphe

hediye armağan zaman vakityaşam hayat

kent şehir düşünce fikir neşeli zıt

egemenlik hakimiyet kelime sözcük tavsiye öneri

1

yavaş

dar

2

çalışkan

genç

3

iyi

pahalı

4

açmak

hızlı

5

geniş

kapamak

6

ihtiyar

kuru

7

sert

tenha

8

kalabalık

kötü

9

ucuz

yumuşak

10

ıslak

tembel

2. Aşağıdaki kutucuklarda yer alan karşıt anlamlı sözcükleri eşleştiriniz.

3. Aşağıdaki görselleri karşılayan sözcüklerin sesteşlerini örnekteki gibi cümlede kullanınız.

Elimdeki bardak düşüp kırıldı.

On yıllık komşum bize el oldu.

Yolun sonundaki apartmanda yangın çıkmış.

Annem, bahçedeki zararlı otları yoldu.

Eşine, her özel günde gül alırdı.

Yüzündeki gülümsemen hiç solmasın.

Akşamları çay içtiğimde uykum kaçıyor.

Çayın kenarında biraz soluklandık.

Kazlar hem karada hem de suda yaşar.

Dikilecek yeni fidanlar için çukur kazdılar.


5 6 9 1 4 10 8 3 7 2

52


4. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili kelimeleri uygun alana yazınız.

• Çocuklar maça ne zaman gidecekler? • Kitap, ufkumuzu genişleten en önem-li araçtır. • Evimiz bu yaz yine boyanacakmış. • Roman, yazıldığı döneme ayna tutmalı.

Genel Anlam

KitapRoman

KelimelerZaman

Özel Anlam

ÇocuklarYazKalpÇiçek

• Kelimeler insanın iletişim aracıdır. • Kalp, masajdan sonra tekrar atmaya başladı. • İnsanın zaman ile mücadelesi devam etmektedir. • Aldığı çiçek kardeşimi duygulandırmıştı.

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler nicel anlamlarıyla kullanılmıştır. Bu sözcükleri örnekteki gibi nitel anlamlarıyla birer cümlede kullanınız.

nicel

nitelElindeki hafif paketleri masaya bırakarak odaya girdi.

Ortama uygun olmayan hafif davranışları yüzünden tepki gördü.

Beslenme çantasına küçük bir elma koymuştu. nicel

nitel

Bahçeye fideler için derin çukurlar kazmışlardı. nicel

nitel

Ağır kasaları kaldırınca belini incitti. nicel

nitel

Tek hayali dağcı olup yüksek dağlara tırmanmaktı. nicel

nitel

Pastadan büyük bir dilim alıp yerine oturdu. nicel

nitel

Küçük düşünen insanlar, başarılı olamaz.

Günlerdir derin düşünceler içindeydi.

Kitabın ağır dili, okuyucuyu yoruyordu.

Hedeflerinden biri de yüksek mevkilere gelmekti.

Bu işi almak için büyük oyunlar oynamıştı.

53


6. Aşağıdaki sözcükleri sınıflandırarak somut olanları somut sepetine, soyut olanları da soyut sepetine yerleştiriniz.

gökkuşağı

adalet

iyilik

mağara

kolaylık kostüm

bulut şüphe akıl

istek nefes kar palyaço

pişmanlık özlem heves umut

ışık şefkat matem rüzgâr kepçe

gençlik raf iplik korku

çiçeklik hile kasket sepet mızrak

SOMUT SOYUT

gökkuşağı, çiçeklik, kasket, sepet, mızrak, raf, iplik, ışık, rüzgâr, kepçe, mağara, kostüm, nefes, kar, palyaço,

bulut

hile, adalet, gençlik, korku, iyilik, şefkat, matem, pişmanlık, özlem, heves, umut, kolaylık, istek, şüphe,

akıl

KARMA SORULAR

54


1. Siz de başka bir sözcüğü somut ve soyut anlamlarıyla iki ayrı cümlede kullanınız.

KaraSomut: Esmer, kara gözlü bir çocuktu.Soyut: Kara haber tez duyulur.

2. Siz de aynı anlama gelen iki sözcük bularak birer cümlede kullanınız.

Düşüncelerinle beni etkilemeyi başardın.Herkesin fikrine saygı göstermeliyiz.

3. Diğer seçeneklerdeki nitel ve nicel sözcük-leri yazınız.

A) az (nicel), öz (nitel)B) azıcık (nicel), kaygısız (nitel)C) az (nicel), dikkatli (nitel)

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “renkli” söz-cüğü somut bir kavramı nitelemektedir?

A) Renkli kişiliğe sahip insanlarla karşılaştık.B) Kardeşim çok renkli düşüncelere sahiptir.C) Bahçe renkli ampullerle aydınlatılmıştı.D) Bu insanların yaşantıları çok renkli.

2. 1. Bugün her zamankinden çok yoruldum.2. Yaralı kuş güçlükle uçmaya çalışıyordu.3. Konvoya katılan araçların yavaş ilerlemesi

gerekir.4. Yağmur yağdığı için köye zorlukla döndüler.

Numaralanmış cümlelerde, altı çizili sözler-den hangilerinin anlamı aynıdır?A) 1 ve 3. B) 2 ve 3.C) 2 ve 4. D) 1 ve 4.

3. Varlıkların sayılabilen, ölçülebilen özellikleri “nicel”lik; sayılamayan, ölçülemeyen özellikleri “nitel”lik bildirir.

Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde nicel ve nitel anlamlı sözcükler bir arada kullanılmamıştır?

A) Az olsun, öz olsun.B) Azıcık aşım, kaygısız başım.C) Az kaz, dikkatli kaz.D) Az eli aşta gör, çok eli işte gör.

55


1. Aşağıda verilen sözcüklerin eş anlamlarını birer cümlede kullanınız.

hediye ........................................................................................................................................................

rüzgâr .....................................................................................................................................................

yabancı .....................................................................................................................................................

neşe .......................................................................................................................................................

özdeş .....................................................................................................................................................

kırmızı .......................................................................................................................................................

bıkmak .......................................................................................................................................................

baş .....................................................................................................................................................

konuk .....................................................................................................................................................

2. Aşağıda verilen sözcüklerin zıt (karşıt) anlamlarını karşılarına yazınız.

dar ........................... ileri ...........................

az ........................... büyük ...........................

dost ........................... dış ...........................

iyi ........................... ağır ...........................

3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldığını bulalım.

CÜMLELER SOMUT SOYUT

Çiçeklerin topraklarını en son ne zaman değiştirdin? 3

Dürüstlük herkes için önemli bir değerdir. 3

Arkadaşlarına duyduğu sevgi çok büyüktü. 3

Sahnenin ışıkları herkesin gözünü almıştı. 3

Doğru bilgiye ulaşmanın yolu okumaktan geçer. 3

SIRA SENDE

Armağanlarını hâlâ açmadın mı?

Saçlarını yele karşı savuruyordu.

Eller kıymetini ne bilsin?

Arkadaşlarını terkar göreceği için sevinç içindeydi.

Sürekli aynı sözleri söyleyip duruyordu.

Ülkede yas ilan edilmiş, al bayrak yarıya inmişti.

Her gün aynı yolu yürümekten usandım.

Maç yaparken kardeşimle kafa kafaya çarpıştık.

Misafirlerin gelmesini sabırsızlıkla bekliyorduk.

geniş

çok

düşman

kötü

geri

küçük

iç

hafif

56


4. Aşağıda genel anlamlarıyla verilen altı çizili sözcükleri, özel anlamlarıyla birer cümle-de kullanınız.

1. Deneme, yazarın kendini özgür hissettiği bir yazı türüdür.

Yazarın son denemesi oldukça beğenildi.

2. Bu aylarda araba satışlarında artış olur.

Babamın arabasını yıkatmaya götürdüm.

3. Kitap, dünyamızı zenginleştirir ve bize yol gösterir.

Raftaki kitaplar birden yere düştü.

4. Bahar geldiğinde çiçekler açar, her taraf rengârenk olur.

Balkondaki çiçekleri sulamayı unutma.

5. Çanta, kadınların kullandığı en önemli aksesuardır.

Bu çantayı arkadaşım hediye etti.

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangilerinin nicel, hangilerinin nitel anlamda kullanıldığını bulalım.

CÜMLELER NİCEL NİTEL

Sokakta büyük bir kalabalık toplanmıştı. 3

Yeni taşındığımız evin geniş bir mutfağı vardı. 3

Saygılı tavrıyla herkesin ilgi odağı olmuştu. 3

Seminere bu kadar çok kişinin katılacağını tahmin etmemiştim.

3

Bu, şimdiye kadar aldığım en anlamlı hediyeydi. 3

6. Aşağıda verilen sesteş sözcükleri her iki anlamıyla birer cümlede kullanınız.

Bu evi almak için kredi çektim.

Bu otobüse binmezsen okula yetişemezsin.

Çiftlikteki atlar biribirinden güzeldi.

Çocuğun yanakları utancından al al olmuştu

Şairin ilk kitabı bin adet basıldı.

Elindeki taşları bir bir suya attı.

al

bin

at

62


1. Aşağıdaki tabloyu cümlelerdeki ad aktarmalarının çeşitlerine göre işaretleyiniz.

Cümleler İç-Dış Parça-Bütün Sanatçı-Eser Yer-İnsan Neden-Sonuç

1. Ankara’nın bu konudaki tutumunu çok merak ediyorum. 3

2. Uçak, Hatay’a inince bekleyenler heyecanlandı. 3

3. Yaşar Kemal’i okurken zamanın nasıl geçtiğini anlayamıyor insan. 3

4. Büroyu yarın sabah taşımaya karar verdik. 3

5. Antakya, askeriyle gurur duyuyordu. 3

6. Tarlaya bereket yağdıkça köylü seviniyordu. 3

7. Yemeği ocağa koymadan rahat ede-meyecekti. 3

8. Bunca yıldır çalışıyor olmasına rağ-men kendine bir çatı alamadı. 3

9. Bardağını bitir de yenisini doldura-yım. 3

10. Erzurum, Mustafa Kemal’i bağrına bastı. 3

11. Tüm salonu Mozart çınlatıyordu. 3

12. Batı, sorunlara duyarsız kaldıkça durum kötüleşiyor. 3

13. Silahlar ölüm saçıyor, insanlar kaçı-şıyordu. 3

2. Aşağıdaki cümlelerde görülen deyim aktarmalarını bularak cümlelerin numaralarını uygun kutucuklara yazınız.

Duyular arası aktarma

Doğadan doğaya aktarma

Doğadan insana aktarma

1. Bahçedeki sarı güller, giden sevgilinin ardından hep birlikte ağlıyordu.

2. Küçük çocuk, annesine yine tatlı bir bakış fırlattı.

3. Rüzgâr hiç kesilmeyen sesiyle sabaha kadar uludu.

4. Eve geç gelince babam köpürdü.

İnsandan doğaya aktarma

4

1

2

3


63


3. Aşağıdaki görselleri karşılayan dolaylamaların kullanıldığı cümlenin numarasını kutucu-ğa yazınız.

7. Çocuklar akşama kadar meşin yuvar-lağın peşinden koştu.

11. Bizim file bekçi-miz, son ana kadar mücadele etti.

5. Beyaz altın, Çukurova’nın önemli geçim kaynakların-dandır.

9. Büyük Kurtarıcı’yı törenlerle andık.

LARNAKA

MAGOSA

LEYMOSUN

BAF

LEFKE

LEFKOŞE

GİRNE

3. Minik Serçe’nin son şarkısını dinledin mi?

2. Derya kuzuları, ağa takılmadan suda süzülüyordu.

8. Beyaz cam hayatımıza girdikten sonra sinemaya ilgi azaldı.

12. O sabah, ormanlar kralı kahvaltı için erken uyanmıştı.

6. Delikli demir icat oldu, mertlik bozuldu.

10. Ablam üniversi-teyi Yavru Vatan’da okuyor.

4. Kardeşim, vatani görevini İskende-run’da yapacakmış.

1. Bu yaz kara elmas diyarı Zon-guldak’a gidiyoruz.

9 12

21

511

46

10

8

3

7

KARMA SORULAR

64


1. Cevap seçeneğindeki sözcüklere insana ait hangi özelliklerin verildiğini yazınız.

Bahar Æ nezle olmak Yaz Æ duymak Çiçek Æ öğretmek Kuş Æ öğrenmek

2. Cevap seçeneğine nereden ulaştığınızı yazı-nız.

İnsana ait bir özellik olan dans etmenin kar taneleri için kullanılmasından

3. Benzetme bulduğunuz cümlelerde neyin, neye benzetildiğini yazınız.

Okumak devaya, anlamak şifaya, okuma ihtiyacı da baruta benzetilmiştir.

1. Dallar mısra mısra, şair tez duyarBahar nezle olsa hemen yaz duyarÇiçek kuşa dil öğretir, haz duyarUlu isteklerde gezer gönlümüz

Bu dörtlükteki “kişileştirilen varlıklar” aşağı-dakilerin hangisinde birlikte verilmiştir?

A) Bahar, yaz, çiçek, kuşB) Yaz, dallar, bahar, gönülC) Kuş, şair, dil, baharD) Çiçek, dil, bahar, gönül

2. Kar taneleri rüzgârla dans ediyordu bomboş sokaklarda.

Bu cümlede aşağıdaki hangi anlam olayı ger-çekleşmiştir?A) Abartma B) DolaylamaC) Kişileştirme D) Ad Aktarması

3. ★ Okumak bir deva, anlamak şifadır.✤ Okuma ihtiyacı barut gibidir, bir kere tutu-şunca sönmez.✿ Okuma zevkini kazanmayanın öğrenimi yarıda kalmıştır.❂ Okuma zevkini Hindistan’ın hazinelerine değişmem.

Bu özdeyişlerin hangi ikisinde benzetme yapılmıştır?A) ★-✤ B) ★-✿C) ✤-✿ D) ✿-❂

65


Aşağıdaki cümlelerde görülen anlam olaylarını tabloda işaretleyiniz.

Cümleler Ad Aktarması

Deyim Aktarması Abartma Dolaylama Kişileştirme Benzetme

1. Benim çocukluğum Ege’nin inci-sinde geçti. 3

2. Cebindeki son parayı da taksiye vermişti. 3

3. Sıcak bir bakış bir anda her şeyi değiştirivermişti. 3

4. Üzerindeki elbisenin rengi, çiğ bir sarıydı. 3

5. Bozuk bir saattir yüreğim, hep sende durur. 3

6. Adam, “Derya kuzusu bunlar!” diye bağırıyordu. 3

7. Avuç içi kadar bir odada kalı-yordu. 3

8. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal! 3

9. Bahçemdeki güller bu sabah gülümseyerek karşıladı beni. 3 3

10. Ovadaki bütün çiçekler el ele tutuşmuş, şarkı söylüyorlardı. 3 3

11. Türkiye’nin kalbinde yeni geliş-meler yaşandı. 3

12. Mutfakta dağ gibi bulaşık birik-miş. 3

13. Öncelikle kendi odamı boyattım. 3

14. Küçük kızın dişleri inci gibiydi. 3

15. Olgun bir insan olduğu her hâlin-den belliydi. 3

16. Sana bin defa söyledim, ellerini yıkamadan sofraya oturma diye. 3

SIRA SENDE

69


1. Verilen ikilemeleri anlamlarına uygun olarak cümlelerdeki boşluklara yazınız.

ufak tefek baş başa çoluk çocukyarım

yamalak ayan beyan

derli toplu

yana yakıla

vızır vızır

senli benli

tuz buz

iyi kötü

aşağı yukarı

er geç

gelir gelmez

ıvır zıvır

1. Seninkiler yine baş başa vermiş ne kaynatıyorlar?

2. Olayı bize yarım yamalak anlattı.

3. Pikniğe çoluk çocuk hep birlikte gidecekler.

4. Ufak tefek olmasına rağmen çok kuvvetli biriydi.

5. Arabalar vızır vızır geçiyor, dikkatimi dağıtıyordu.

6. Aşağı yukarı üç haftadır proje ödevimi bitirmeye çalışıyorum.

11. İyi kötü geçinip gidiyordu.

7. O kadar dağınık ki odasını bir kere bile derli toplu görmedim.

12. Dolabın içi ıvır zıvır eşyalarla dolu.

9. Tatilden gelir gelmez işinin başına geçti.

14. Kadın, markette kaybettiği çocuğunu yana yakıla arıyordu.

8. Gözünden bile sakındığı vazosu düşerek tuz buz oldu.

13. Bu senli benli tavırların hiç hoşuma gitmedi.

10. Bu işin böyle sonuçlanacağı ayan beyan ortadaydı.

15. Bu işin aslını er geç öğreneceğim.


70


2. Verilen deyimleri anlamlarına uygun şekilde tabloya yerleş-tiriniz.

Deyim Anlamı

1. boy göstermek Bir iş yapmayarak sadece gösteriş için bir yerde bulunmak

2. dara düşmek Para sıkıntısı içinde kalmak

3. hesaba gelmez Sayısız, pek çok

4. iple çekmek O zamanın gelmesini sabırsızlıkla beklemek

5. kapalı kutu İçinde ne bulunduğu bilinmeyen şey

6. masal okumak İnandırıcı olmayan oyalayıcı sözler söylemek

7. başından geçmek Vaktiyle böyle bir durumla karşılaşmış olmak

8. dili açılmak Konuşmaya başlamak

9. fırsat düşkünü Fırsat bulunca kötülük yapan

10. sele gitmek Gereksiz yere telef olmak

11. baltayı taşa vurmak Farkında olmayarak birine dokunacak söz söylemek, pot kırmak

12. burnunu sokmak Gerekmeden her işe karışmak

13. aklı çıkmak Sonucun kötü olacağını düşünerek korkuya kapılmak

14. bağrına basmak Kucaklamak, biriyle ilgilenerek onu koruyup, kayırmak, yetiştirmek.

15. kafadan atmakBir konu üzerinde inceleme yapmadan rastgele konuşmak, uydurmak, yalan söylemek

boy göstermek

fırsatdüşkünü

bağrına basmak

sele gitmek

daradüşmek

baltayı taşa vurmak

dili açılmak

kapalı kutu

burnunu sokmak

başındangeçmek

hesabagelmez

kafadan atmak

masalokumak

iple çekmek

aklı çıkmak

KARMA SORULAR

71


1. Bu ikilemenin oluşum yolunu yazınız.

Aynı sözcüğün tekrarıyla oluşmuştur.

2. Cevap seçeneğindeki deyimi anlamına uygun olarak bir cümlede kullanınız.

O kadar sağlıklıydı ki yüzünden kan damlıyordu.

3. Cevap seçeneğindeki deyimi anlamına uygun olarak bir cümlede kullanınız.

Arkadaşının yaptığına çok sinirlenmiş, ona ağzına geleni söylemişti.

1. “Başından geçenleri sakin sakin anlattı.” cüm-lesinde “sakin sakin” ikilemesi cümleye hangi anlamı vermek için kullanılmıştır?

A) Yaşanılanların çok önemli olmadığını dile ge-tirmek

B) Davranışlarında bir heyecan bulunmadığını anlatmak

C) Herkesin bu tür davranışlar göstermesini istemek

D) Konuşmaların bu biçimde daha güzel anlaşı-lacağını vurgulamak

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim anla-mına uygun kullanılmamıştır?

A) O işten başı ağrımış, günlerce sıkıntı çek-mişti.

B) O kadar hastaydı ki yüzünden kan damlı-yordu.

C) Misafirini el üstünde tutar, misafirine ik-ramda kusur etmezdi.

D) Pişkinliğe vurarak konuşmasına devam etti.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilen deyim, açıklamasıyla çelişir?

A) Ağız ağıza vermiş, gizli gizli konuşuyorlardı.B) Ağız birliği etmişler, aynı açıklamaları yap-

mışlardı.C) Çok güzel konuşmuş, ağzına geleni söyle-

mişti.D) Başına gelenlerden ağzı yanmış, her şeyi

incelemeye karar vermişti.

72


1. Aşağıdaki deyimlerin anlamlarını yazınız.

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükleri, kazandığı anlam özellikleri ile eşleştiriniz.

kafa yormak: bir iş, bir konu üzerinde çokça düşünmek

dirsek çürütmek: okumak için yıllarca çalışmak

hüküm vermek: iyice düşündükten sonra bir karara varmak

ciğerine işlemek: kötü söz, kötü davranış, çok dokunmak, etkilenmek

haz duymak: hoşlanmak

burnunda tütmek: çok özlemek

yansıma 4

nicel 6

yan anlam 1

temel 8

soyut 5

ikileme 10

mecaz 9

terim 2

nitel 7

sesteş 3

1. Tabak ağzına kadar yemekle doluydu.

2. Çin Seddi Ay’dan görünür mü?

3. Bizim soyumuz Orta Asya’dan geliyor.

4. Yaprakların hışırtısı içinde yürüyorduk.

5. Aramızdaki dostluk hep devam edecek.

6. Bu çanta diğerine göre hafifti.

7. Okuyup büyük adam olacakmış.

8. Lokmaları iyice çiğnemeden yutmamalısın.

9. Artık karanlık günleri geride bırakmıştık.

10. Er geç yanına geleceğim.

SIRA SENDE

tÜrkÇe - bİlfen yayincilik · 15 6. n tÜe 1. Ünİte tablodaki altı çizili sözcüklerin...

Documents