122 £)Ac SAN NGUYEN TRAI + NAM 2000

-' THUE DI SAN va THANG Dli Lu~t Su' Catherine Nguy~n Tuyet Nga

•

. " tra Vi~t Nam chung ta Cthu'ong tha'y cac b~c Cha

Me cho con eai nhG'ng mon ti~n IOn ho?c ba't d9ng san trang ngay cu'oi hoi; ho~c khi con cai h9C hanh d6 d~t, eac b~c Cha M~ thu'ong giup v6n cho rna van phong ho~c co sa thuong m~i d~ con cai co th~ til do t~o dl;l'ng sl;l' nghi~p rieng cua minh. Khi Cha Me tram tu6i va quy tien, co khi con eai can du'c;lC huang ta't ca tai san cua Cha M~ d~ l~i rna khong dn phai khai bao ho~c chia m9t phgn nao cho co quan thue' Vl,l.

Nhu'ng voi nhG'ng ngu'oi dang sinh s6ng a My, du tai san cua chung ta d~ ba't cu noi nao tren the' gioi, ne'u chung ta khong bie't each cho, khi nao nen cho, va cho bao nhieu, thl co th~ m9t mta tai san cua chung ta se phai dung d~ n9P cho sa thue' Lien Bang va Ti~u Bang noi minh cu ngl,l, va con chau chung ta chi can du'c;lC m9t ni'ra nhG'ng gi chung ta da tich lUy ca m9t doi nguoi .

sO' ti~n chung ta lam ra da du'c;lC sa thue' Lien Bang va Ti~u Bang cua My chie'u cO' khong phai chi m9t l~n . £)~u tien h9 danh thue' lc;li tuc tren sO' ti~n chung ta lam ra ; m6i khi chung ta tieu dung sO' ti€n na y, sa thue' l~i danh thue' mua ban; ne'u mua v~t li~u xay ca't, si'ra chua nha cU'a, lam tang gia tri can nha cua chung ta len, thI h9 vua danh thue' mua ban khi ta mua v~t li~u, r6i

l~i danh thue' th6 tr~ch tren ph~n tang gia cua can nha, tuc la chung ta tra hai thu thue' cho m9t mon tieu lien quan de'n ba't d9ng san; khi chung ta cho can nha cho con chau thI ta l~i phai tra thue' t~ng du (gift tax) ne'u ta cho trong luc ta can s6ng, ho~c tra thue' di san (estate tax) ne'u ta cho con chau khi ta che't. Ne'u ta khong mu6n d~ l;:ti cho con khi ta che't, rna ta d~ cho chau n9i ho~c ngo~i , thl h9 se danh hai thu thue' m9t luc, do la thue' di san va thue' "qua m~t" (Generation- . Skipping Transfer tax) (ne'u chung ta d~ tai san lai cho con, sa thue' se duoc . . thue'di san khi ta che't, r6i khi con

ta che't d~ l~i cho chau ta , h9 se du'c;lC them m9t l~n thue' di san; cho nen khi ta d~ tai san cho chau ta , h9 khong mu6n bi ma't m9t l ~ n danh thue', nen da nghT ra m9t lo~i thue' khi ta "qua m~t" con ta, va d~ tai san cho chau n9i ngo~i ).

Tuy nhien lu~t nao cung co nhG'ng ke ha, va ne'u chung ta bie't si'r dl,lng nhG'ng ke ha nay thl chung ta co th~ bao v~ tai sa n cua chung ta , d~ con chau chung ta khoi phai chia voi sa thue' vu, ho~c chia ra't it.

Truoc he't, chung ta dn phan bi~t thue' tren mon qua t~ng dG' (qua cho trong khi ta can s6ng) , va thue' di san (thue' tren tai sa n d~ l~i cho con chau khi ta qua doi). Ca hai thu thue' d~u a khoang 37% de'n 55%, nhu'ng thue' t~ng dG' (gift tax) du'c;lc danh tren gia tri cua mon qua ta trao cho nguoi thl,l huang, can thue'di san du'c;lc danh tren t6ng sO' tai san ta d~ l~i, tuc la ta bi danh thue' luon tren ph~n ta dong thue' (taxing the tax portion) Thi dl,l ta co $100, ne'u ta cho trong khi ta con s6ng, va ta bie't la ta se phai tra thue' t~ng du tren sO' ti~n ta cho la 55%, thl ta se giu l~i m9t ph~n d~ tra thue' t~ng dG', va ta chi cho $65 thoi, nhuv~y ta chi dong thue' t~ng dG' tren sO' ti~n cho tuc la 55%x$65=$33 thue'. Ne'u cung m9t sO' ti~n $100, nhung ta dc;li de'n luc che't moi d~ l~i, thl thue' di san se bi danh tren t6ng sO' ti~n

£lAc SAN NGUYEN TRAI+ NAM 2000

ta d~ lai, tuc Ia SS%x$100=$SS thue', va nhu' v~ y ngu'C1i thl,l hu'C1ng chi nh~n du'Qc $4S. Nhin vao thi dl;l na y, ta se tha' y la cho trong hic song thl ngu'C1i thl,l hu'C1ng du'Qc nhi~u han de'n $20 (20% cua tai san).

Tuy nhien, co nhii'ng tai san rna chung ta khong nen cho trong khi con song, VI ngoai ph~n thue' t~ng dii' ho~c thue'di san, chung ta dn lam bai tlnh v~ thue' lQi nhu~n (capital gain tax) cua mon tai san chung ta muon cho. Thue' iQi nhu~n du'Qc Hnh khi mon dong san ho~c ba't dong san du'Qc ban ra (sell price) cao han la gia mua ho~c gia thanh (cost ho~c basis) (ne'u la bfft dong san, thl ti~n stra sang d~ lam tang gia tri mon bfft dQng san se du'Qc cong vao voi gia mua d~ trC1 thanh gia thanh). Thl dl;l gia mua mot can nha la $1 00,000 (k~ cii ti€n closing costs lUc mua), truoc khi ban, thay mai ngoi, tham, va son nha he't $10,000, nhu' v~y gia thanh la $110,000; ne'u ban du'Qc $IS0,000, thl ti~n Wi ban nha la $40,000 (ti~n ban $IS0K - gia thanh $llOK ); ti~n Wi nay phai dong thue' lQi nhu~n chung voi thue' iQi tuc trong nam ban.

Doi voi tai san t~ng dii' (cho trong khi con song) thl gia mua ho~c gia thanh cua mon tai san do tu ngu'C1i cho se chuy~n thanh gia mua ho~c gia thanh cua mon tai san do cho ngu'C1i thl;l hu'C1ng (transfer basis); trong khi do, ne'u tai san chi du'Qc cho sau khi ehe't (d~ i~i di san), thl voi ngu'C1i thl;l hu'C1ng , gia thanh moi cua mon tai san do se la gia thi tru'C1ng vao ngay ngu'C1i cho che't, ho~c la gia thi tru'C1ng vao sau thang sau ngay che't (tuy thea ngay ngu'C1i thl;l

hu'C1ng ch9n h!a) (step-up basis). Doi voi nhii'ng tai san da tang gia tq (thi dl,l nhu' nha ctra, chung khoan), nen d~ l~i cho con chau thea di san, rna khong nen cho trong luc song. Theo nhu' thi dl,l C1 tren, ne'u vao ngay ngu'C1i cho ma't, ho~e sau thang sau khi ngu'C1i do ma't (Ch9n ngay nao rna gia nha len cao nha't d~ gia thanh moi cua can nha cao, thl khi ban dB phai trii thue' lQi nhu~n), ne'u gia thi truC1ng cua can nha la $lS0K, thl ngu'C1i du'<;1C hu'C1ng can nha do se du'<;1C gia thanh moi la $150K, do do khi ban can nha $lS0K, ngu'C1i nay se khong phai dong thue' lQi nhu~n VI gia ban $lS0K brtng voi gia thanh moi $IS0K, nhu' v~ y se bot du'Qc 20% thue'l<;1i nhu~n, hay $8000 (thue' capital gain cua sl! d~u tu' tren mot nam (long term) la 10% hay 20% tuy thea muc thue' l<;1i tuc cua m6i ngu'C1i)

Ne'u ba't dong san du'Qc dung ten bC1i hai vQ ch5ng, co hai cach d~ ten tren gia'y chu quy~n (Title tren eai Deed cua can nha): "Dng A va Ba B, as community property", ho~c "Dng A va Ba B, as joint tenants". M6i cach co nhG'ng u'u va khuye't di~m rieng.

Ne'u dung ten chung "as joint tenants", u'u di~m la khi mot trong hai ngu'C1i che't, thl ngu'C1i con song du'ong nhien lam chu can nha mot minh rna khong dn di d6i ten; nhu'ng khuye't di~m la ne'u can nha len gia nhi~u, thl khi mot ngu'C1i che't, thl chi co ph~n eua ngu'C1i che't, tue la SO% can nha du'Qc gia thanh moi theo thi tru'C1ng (SO% step-up); con ph~n cua ngu'C1i con song (tUc la SO% con l~i eua can nha) v~n co gia thanh Cll til lUc mua. Ne'u bfft

123

dong san moi mua, ho~c vao thC1i di~m khong tang gia nhi~u, thl dung ten as joint tenants co nhi~u di€u ti~n, rna khong bi 16 la gi nhi€u. Nhu'ng ne'u nhu' thi tru'C1ng dia oc len vu vu nhu' trong hai nam vila qua, thl khong nen d~ joint tenants. Thi dl,l mot can nha hai vQ ch5ng mua da 20 nam, lUc mua la 60K, stra sang them phong va nha t~m 10K, t6ng cong gia thanh la 70K; khi mot trong hai ngu'C1i che't, gia thi tru'C1ng cua can nha la $700K, sau thang sau ngay ehe't, gia thi tru'C1ng la $850K (chuy~n co th~t C1 vung San Jose), ne'u d~ ten la joint tenants, thl SO% se co gia thanh moi la $42S (eh9n gia thi tru'C1ng 6 thang sau nga y che't viluc do gia cao han ia hom mot ngu'C1i che't) , con SO% ph~n cua ngu'C1i song v~n co gia thanh ell la 3SK (SO% eua gia thanh Cll 70K), nhu' v~y sau khi mot ngu'C1i ehe't, gia thanh moi eua can nha se la $460K (3SK+42SK). Ne'u sau do can nha du'<;1c ban voi gia 1.SM, thl ngu'C1i con song se phai bao cao ti~n iC1i ban nha la 1.04M; ne'u ngu'C1i nay v~n song t~i can nha do doc than , khong l~p gia dinh l~i , thl theo lu~t California, ngu'C1i nay du'Qc rni€n thue' cho $2S0K ti~n Wi tu vi~c ban can nha, noi ell' ngl,l chinh thuc cua ho 2 nam tron a . b

yang S nam qua , nhu' V?y ngu'C1i nay phai dong thue' iQi nhu~n cho so ti~n Wi la $790K.

Trong khi do , neu dung ten la community property , thl u'u

di~m la m~e du chi co SO% trj gia can nha vao ngay mot ngu'C1j chet, hay ia 6 thang sau ngay chet (tuy ngu'C1i con song eh9n) du'Qc tfnh vao ph~n di san ngu'C1i chet d~ i~ i (d~ tlnh thue di san), tuy nhien cii

124

can nha se dUQc gia thanh moi thea gia thi truong van ngay chet hay 6 thang sau ngay chet (100% step-up). Theo nhll' thi dl;! d tren, thl gia thanh moi cua can nha se la $8S0K, do do ti~n Wi khi ban nha chI Ja I.SM - 8S0K = 6S0K, va tru di $2S0K ti~n Wi dftu tien dUQc mi€n thue lQi nhu~n, ngll'oi do chI can dong thue lQi nhu~n tren s6 ti~n Wi $400K, thay VI tren $790K nhll' joint tenants .

[Dung ten community property bot dll'Qc $78,000 ti~n thue lQi nhu~n,20% thue cua ti~n lOi $390K ($790K - $400K)]

Tuy nhien Community Property cling co di~u bat ti~n la m6i ngll'oi phai viet di chuc v~ phftn tai san cua minh, VI neu kh6ng co di chuc thl toa se chia phftn cua ngll'oi chet theo lu~t ti€u bang noi ngll'oi chet cll' ngl;! . Theo lu~t California, (neu d ti€u bang khac thl dn xem l<;li lu~t ti€u bang noi mlnh d) neu co nguoi ph6i ng~u can s6ng va ngll'oi chet chi co mQt dua con, thl nguoi ph6i ng~u va con, m6i nguoi dll'Qc 50% cua phftn ngll'oi chet (tuc la 50% cua 50% can nha , hay la 25% cua can nha) ; neu ngll'oi chet co tren mQt dua con (k€ tat ca con cua ngll'oi chet, du la kh6ng phai con voi ngll'oi ph6i ng~u hi~n t<;li), thl ngll'oi ph6i ng~u chi dll'Qc 113 phftn tai san cua ngll'oi chet, 2/3 can l<;li dll'Qc chia d~u cho cac con cua ngll'oi chet. DI nhien ngoai phftn thl;! hll'dng trong phftn cua ngll'oi chet, ngll'oi ph6i ng~u v~n dll'Qc nguyen v~n phffn cua h9 tuc la 50% cua phffn tai san chung (50% cua community property). Neu mQt c~p vQ ch6ng can nhung tai san khac, ch~ng h<;ln nhll' chung

E)Ac SAN NGUYEN TRAI. NAM 2000

khoan, ti~n hu'U td, quy hu'U b6ng (IRA va 401K), co sd thll'ong m<;li, van phong, ti~n gii'i trong nha bang, quy tiet ki~m dinh ky v.v ... thl m6i ngll'oi dn thiet l~p di chuc, va nhll'v~y thl di€m bat ti~n cua vi~c dung ten dll'oi d<;lng community property se dUQc giai quyet.

Lu~t thue di san cho m6i ngll'oi chung ta, khi chet dll'Qc d€ l<;li mQt s6 tai san rna kh6ng phai dong thue di san; tri gia tai san kh6ng phai dong thue nay thay d6i h~ng nam nhll' sau:

(xem bang chiet tinh) Neu la hai vQ ch6ng, thl m6i

ngll'oi dll'Qc mi~n dong thue mQt phftn tai san co tri gia nhll' d tren (tuc la neu hai vQ ch6ng co tinh toan ky dmg thl co th€ mi~n thue di san cho nam 2001 la 1.3M, nhll'ng kh6ng phai cu la vQ ch6ng thl dll'Qc mi~n thue di san cho tai san tri gia 1.3M). Phftn tai san

phai thuQc v~ mlnh (co ten mlnh tren giay chu quy~n, hay tren tru'ong ml;!c, v.v ... ) thl mlnh moi khai d€ xin mi~n thue phffn mlnh dll'Qc. Cho nen neu tri gia tai san cua hai vQ ch6ng trong nam 2001 nhi~u han $67SK, thl phai xem l<;li cho chiic ding mQt ngll'oi chI sd huu t6i da s6 tai san co gia trj b~ng s6 tai san dll'Qc mi~n thue di san trong nam do. Thi dl,l hai va ch6ng co tat cii 1.2M tai san g6m can nha co net equity la $SOOK, 401K cua ch6ng la $200K, 401K cua vQ la $SOK, IRA cua ch6ng la 200K, tru'ong ml,lc trong nha bang dll'oi ten hai vQ ch6ng la $SOK, chung khoan dll'oi ten ch6ng $200K, nhll' v~y phftn tai san duoi ten vQ va ch6ng nhu sau:

(xem bang chilt tinh) Neu giu nhll' tren thl tai san

cua ch6ng chI dUQc mi€n thue 67SK (neu ch~ng may ch6ng chet nam 2001), va se phai chju thue

LV! T THVE DI SAN

Nam

1999 2002 &2003 2005

$650,000

$700,000 $950,000

Phffn mi~n thue

2000 & 2001 $675,000

2004 $850,000 2006 $1,000,000

PHAN TAl SAN DUOI TEN vO V A CHONG

Ch6ng VQ Nha $2S0K $ 2S0K 401K 200K SOK IRA 200K -0-

Chung khoan 200K -0-

Bang 25K 2SK

T6ng cQng 875K 325K

E>Ac SAN NGUYE N TRAI .. NAM 2000

di san tren s6 tai san th~ng du la 200K, trong khi vQ chi dUQc mi€n thue phftn VQ sa hU'u Ia 325K. Mu6n dUQc mi€n thue toan bo tai san, ch6ng cftn sang ten cho vQ phftn chll'ng khmln $200K, thl khong co phftn tai san nao clla ch6ng se bi thue di san, va vQ se dliQc mi€n thue toan bo tai san cua vQ la $525K. VI tri gia tai san dliQc mi€n thue di san gia tang m6i nam, va gia tri tai san clla chung ta cung gia tang m6i nam, cho nen chung ta cftn duyc$t xet l~i gia tri tai san cua chung ta it ra mot nam mot lftn, d€ ch~c ch~n la ca hai vQ ch6ng se dung t6i da phftn mi€n thue di san rna lu~t cho phep.

Phftn mien thue di san a tren dliQc a p dl:mg neu tai san d€ l~i cho con, chau, b6, my, anh chi em, v.v ... Ta't ca tai san d€ l~i cho nglioi ph6i ng~u (phai la nglioi ph6i ng~u hQp phap VaG luc nglioi kia chet, thea lu~t ti€u bang noi nglioi chet cu ng1,l truoc khi chet, khong k€ nguoi ph6i ng~u cu, hay tliong lai, hay fiance) hay cho cac co quan tu thic$n (charitable organization) d~u dliQc mien thue, khong gioi h~n. Tuy nhien neu tri gia tai san cua ca hai vQ ch6ng nhi~u han la mot phftn mien tru, thl khong nen d€ het cho nglioi ph6i ng~u, VI tuy phftn mlnh d€ l~i dliQc mien thue khi mlnh chet VI chuy€n qua cho nglioi ph6i ng~u, nhung khi nglioi thli nhl trong hai vQ ch6ng chet, thl phftn tai sfm do khi d€ l~i cho can chau thl se bi danh thue VI tri gia di san cao han phftn mien thue cho mot nguoi. Trong truong hQp nay co th€ thiet l~p nhung chliong trlnh d€ tai san cho vQ hay ch6ng dung trong khi sinh

ti€n, nhung khi nguoi thll' nhi chet thi tai san con l~i se dUQc chuy€n cho con cai.

Trong tntong hQP tai san cua hai vQ ch6ng nhi€u han la t6ng s6 tai san dUQc mien thue thea lu~t dinh, thi nen ho~ch dinh, d€ trong luc mlnh con sinh ti~n, m6i nam se cho con cai, chau, anh em m6i nguoi $10,000 cho den khi tri gia tai san clla hai vQ ch6ng b~ng voi s6 tai san dUQc mien thue di san.

Mon qua $10,000 mot nam cho m6i nguoi dUQc mien thue t~ng du, va chuy€n tai san ra khoi

di san clla minh rna khong phai dong ba't cll' mot thll' thue nao . Neu hai vQ ch6ng cung d6ng y t~ng qua, va mon qua tu tai san dll'ng ten bai hai vQ ch6ng (ch~ng h~n ky check tu mot truong m1,lc co ten ca hai vQ ch6ng) thi hai vQ ch6ng co th€ cho mot nguoi $20,000 mot nam.

Tuy nhien, mon qua phai dUQc giao cho nguoi th1,l huang, va phai khong thuoc quy€n ki€m soat cua nglioi cho, thi moi dliQc k€ la qua t~ng, neu khong thl v~n dUQc tinh nhu la thuoc di san cua

125

nglioi cho, va se phai dong thue di san neu tri gia tai san cua mlnh nhi~u han s6 tai san mien thue di san noi tren, VaG luc minh tu gia c6i doi (neu hll'a la se cho, rna chua dua, thl v~n khong k€ la qua t~ng) .

Khi cho qua mot dll'a tn~ dlioi 14 tu6i thl cftn d'n th~n, VI lu~t m6i ti€u bang co nhung doi hoi khac nhau, neu khong thea dung lu~t ti€u bang, thl m1,lc dich t~ng qua d€ giam thue di san se khong d~t dUQc.

Theo lu~t California Cha My chi co b6n ph~n nuoi na'ng con di den khi chung h9C xong Trung H9C ho~c den khi chung dUQc 19 tu6i (sau do, ta't ca nhung mon ti€n Cha My tieu cho con di tren 19 tu6i dUQc coi nhu t~ng pha'm Cha My cho con cai, va se bi gioi h~n bai lu~t $10KJ20K mot nam cho mot dll'a tn~, ngo~i tru ti ~ n hoc va ti€n an a neu Cha Me td th~ng cho truong h9C va nglioi cho thue ch6 an a, khong dliQc ky check cho con cai (neu ky check thi tinh VaG phftn mien thue 10K ho~c 20K mot nam), ti~n bac sy va thu6c men neu td th~ng cho bac sy . (Cftn d'n th~n khi mua xe tren 20K cho con di sau khi chung tren 19 tu6i, VI IRS se xem do la qua t~ng, va se phai td thue t~ng du hay tm VaG phftn mien tru thue cho di san) .

Co mot s6 nhung ho~ch dinh tai san d€ tninh thue di sa n khi tai san len cao han phftn dliQc mi~n thue neu tren , nhling khong th€ ban nhi~u trong bai viet na y, nhung b~n nao co tai san tren 1.4 M nen tIm hi€u them nhung ke hoach phu hQP cho trliong hQP va m1,lc dlch cua mlnh.

Nguy~n Tuyet Nga