Dr. Musli Vërbani

TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL

Oslo, 2010

2

Autori:

Dr. Musli VËRBANI

Titulli:

TEXHVIDI PËR MUSLIMANIN E VOGËL

Radhitja kompjuterike,

Sadulla Sefa kopertina dhe dizajni grafik:

Mumin Shehu

Korrektorë Muharrem Qilafi Shtypi:

“FOCUS”

Oslo, 2010

3

Të drejtën e ribotimit e rezervon botuesi

PËRMBAJTJA:

HYRJE ............................................................................................................................................................. 5

ISTIADHE ........................................................................................................................................................ 6

BISMIL-LAHI ................................................................................................................................................... 7

KASR - ZANORET E SHKURTA ........................................................................................................................ 8

MEDI TABIIJ - ZGJATJE NATYRORE ................................................................................................................. 9

MEDI MUTASIL - ZGJATJE NDËRFJALORE E PËRNGJITUR ............................................................................. 11

MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NE MES TE DY FJALËVE ................................................................................. 13

MEDI LAZIM - ZGJATIM I DOMOSDOSHËM ................................................................................................. 14

MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT .................................................................................................................... 16

MEDI LIJNE - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTE ................................................................................................. 17

DAMIRE - PËREMËR VETOR ......................................................................................................................... 18

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI .......................................................................................................... 20

IDHHAR – QARTESIM ................................................................................................................................... 21

IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR ......................................... 22

IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE) ....................................................... 24

IKLAB - TJETËRSIMI ...................................................................................................................................... 25

IHFAJA – FSHEHTESIMI ................................................................................................................................ 26

IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA ............................................. 28

ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR E ME SUKUN ................................................................................... 29

IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËLLOJTA ............................................... 30

IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJE E SHKRONJAVE TË NJËJTA ............................................................... 31

KALKALE - DRIDHËSIMI ................................................................................................................................ 32

IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE ......................................................................................... 33

IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR .................................................................................................. 34

0TSHKRONJA ر - R 0T ........................................................................................................................................... 35

0TFJALA E ALLAHUT - 0هللا ٱT .................................................................................................................................. 37

0TSEKTE - PAUZA FRYMORE0T ............................................................................................................................ 38

0TRREGULLAT E PIKËSIMIT0T .............................................................................................................................. 39

0TSHKRONJAT E KUR'ANIT0T .............................................................................................................................. 40

0TLLOJET E SHKRONJAVE0T ................................................................................................................................ 41

0TSEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'AN 0T .......................................................................... 45

0TTUFË VARGJESH TE TEXHIVDIT PËR FËMIJË0T ................................................................................................. 48

4

Zoti i Lartmadhëruar në Kur'an thotë :

ورتل القرآن تـرتيال

“Ve ret-tilil Kur'ane tertila.”

“dhe lexo KUR'ANIN rrjedhshëm me përpikëri.'' (El-Muzemil, 4)

Muhamedi s.a.v.s ka thënë:

“Më i miri prej jush është ai, i cili mëson Kur'anin dhe pastaj i mëson të tjerët ...”

Në ajet tjetër Zoti i Lartmadhëruar thotë:

لونه حق تالوته أولئك يـؤمنون به ناهم الكتاب يـتـ ...الذين آتـيـ

“Atyre që u kemi dhënë librin (Kur'anin) e lexojnë atë me vërtetësi përqendrim dhe përpikëri (hapa) të plot. Ata me të vërtetë besojnë në të.”

(El-Bekare, 121)

5

HYRJE

Fëmijë të dashur, zëri i juaj është i ëmbël, trupi i juaj është i njomë, zemra juaj është e pastër, mendja juaj është e kthjellët, gjuha juaj është e njomë. Ta dini se keni lindur, e nuk keni ditur asgjë; nuk keni ditur as te flisni, e tash jeni në gjendje të flisni; nuk keni qenë në gjendje t’i bashkoni dy shkronja, ndërsa sot thurni fjalë e fjali. Zoti i Lartmadhëruar ju ka dhënë shikimin, dëgjimin dhe mendjen (e zemrën). Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka krijuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar. Lexoni me emrin e Zotit, i Cili ju ka mësuar të flisni, të dëgjoni dhe të studioni. Lexoni fjalën e Zotit me përkushtim, me vëmendje dhe me precizitet. Kur’ani është Libër i Zotit, cili i ka zbritur Muhamedit a.s., nëpërmjet melekut Xhibril, për njerëzimin. Fillon me suretul Fatihah dhe përfundon me suretu Nas.

Libri, të cilin e keni në dorë, quhet “Texhvidi”. Texhvid do të thotë “zbukurim”. Të kënduarit e Kur’anit me Texhvid është obligim. Nëse e lexoni Kur’anin me përpikëri ju sillni freski në zemra, lumturi në shpirtra, afrim në fjalën e Allahut, sillni dobi të përgjithshme, kështu fitoni shpërblim prej Allahut dhe kënaqësi prej Tij.

Shpresoj që, edhe mua edhe juve, Allahu të na bëjë prej atyre që lexojnë Kur’nin, e mësojnë atë dhe menjëherë ua mësojnë të tjerëve për ta lexuar me përpikëri dhe me precizitet, që të arrijmë gradën dhe shoqërinë e atyre që Allahu i ka ngritur më së larti, pra pejgamberëve, të sinqertëve, dëshmorëve dhe të mirëve, sepse nuk ka shoqëri më të mirë se shoqëria me ta.

Dr. Musli Vërbani

Oslo, 2010

6

ISTIADHE

Kur’ani është Libër i Allahut, kur të fillohet leximi i Kur’anit fillohet me:

لشيطان الرجيم ٱأعوذ باهللا من

Euudhu bil-lahi minesh-shejtaanirr-rraxhiim

Argument për këtë kemi ajetin Kur’anor, ku Zoti i Lartmadhëruar thotë:

“Dhe kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtje nga Allahu prej shejtanit të mallkuar.”

Edhe pse shumica e dijetarëve janë të mendimit se është mendub, një pjesë e dijetareve mendojnë se është vaxhib.

7

BISMIL-LAHI

Këndimi i BISMILAHIT në fillim të çdo sureje, përpos suretu Tevbe, është vaxhib. Pra, në fillim të çdo sureje (përpos suretu Tevbe) e këndojmë:

Mënyrat e këndimit të ISTIADHES dhe BISMILAHIT para leximit të Kur’anit janë:

1. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi. Kjo është mënyra më e

mirë; 2. Këndimi i Istiadhes, ndërprerja, e pastaj Bismilahi së bashku me fillimin e

sures; 3. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin, ndërprerja, e pastaj fillimi i

sures; 4. Këndimi i Istiadhes së bashku me Bismilahin dhe fillimin e sures.

بـسم اهللا الرحمان الرحيم

BISMIL-LAHIRR-RRAHMANIRR-RRAHIM

8

KASR - ZANORET E SHKURTA

Çdo shkronjë, e cila në vetvete ka fet’han ـــــــ, damen ــــــ ose kesren ــــــ dhe nuk ka diçka tjetër, lexohet shkurt dhe quhet – KASR.

SHEMBUJ:

ب ت ثم حب إن أب Habe Thume Tub Ebe Inne

ن س ر ز م د ذم رب Sinun Zur Rabi Dheme Demun

ل ظ ب ط دض شد صب Dhilun Tib Didun Sabe Shide

د ق كتب ل ف ة عد غل Kutibe Kad Fil Gal-le Idetun

م ي ل ه د ن و من Jemun Hel Ve Nidun Min

3TDispozita3T: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram) të zgjatet. 3TKohëzgjatja3T: As nuk humbet në tërësi dhe as nuk zgjatet. 3TShenj 3Ta: Vendosja e fet’has ose dammes mbi shkronjë, ose e kesres nën shkronjë, por e pa shoqëruar me diçka tjetër.

9

MEDI TABIIJ - ZGJATJA NATYRORE Çdo shkronjë, e cila përpos zanores së shkurtër, ka ndonjërën prej zanoreve të

gjata ي ,و , ا , këndohet gjatë sa dy vokale dhe quhet - MED (ZGJATIM).

Ky zgjatim nuk bëhet tejmase, për këtë arsye quhet MEDI TABIJ - Zgjatje natyrore.

Shkronjat zgjatuese të zanoreve të gjata janë: ا - ELIF, و - VAVI dhe ي - JAU.

SHEMBUJ:

ز جا ب ثا ب طا ت با ب ءا Xhaaze Thaabe Taabe Baate Aabe

ن را ق ذا ر دا ب خا ب ها Raane Dhaaka Daarun Haabe Haabe

ر دا ر صا د ـشي ر ـسي ل زا Daare Saare Shiide Siire Zaale

ر فوغ ب غا ذ عوأ لم ظا ر طو Gafuurun Gaabe Euudhu Dhaalimun Tuurun

ر نو م وص م ـليأ ل قا ل ـقي Nuurun Suumun Elijmun Kaale Kiile

10

Dispozita: Është vaxhib, që do të thotë se është e ndaluar (haram të shkurtohet). Kohëzgjatja

3TShenja3T: Përpos fet’has, dames ose kesres, shkronja shoqërohet me ا – ELIFIN , و -

VAVIN ose ي – JAUN.

11

MEDI MUTASIL - ZGJATJA NDËRFJALORE E PËRNGJITUR : Dy vokale.

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata, shkronjave zgjatuese (ELIFIT - ا, VAVIT -

bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë , ء - pason hemzeja (ي - apo JAUT و

se bëhet zgjatim jonatyror dhe quhet zgjatim ndërfjalor - MEDI MUTASIL. Ky lloj zgjatimi zgjatet 4 vokale, 5 apo 6 vokale.

SHEMBUJ:

آء ض آء بـر ء ~يج آء ج آء ب Daaaae Beraaaaun Xhiiiie Xhaaaae Baaaae

ء ~ يتض ء ~وتب ء ~يس آء يش ون آؤ يـر Tudiiiie Tebuuuue Siiiie Jeshaaaae Juraaaauune

ء ~وس ون آؤ م آء بلق زون آئ ف فة آئ ط Suuuue Maaaauun Bilikaaaai Faaaaizune Taaaaifetun

ء ~يبر آء أولي كم آئ أبن كم آؤ دع كم آئ ءاب Beriiiiun Evlijaaaae Ebnaaaaekum Duaaaaukum Aabaaaaekum

ء ~وقـر آء سم كم آؤ نس ت آئ أض آء ضي Kuruuuue Semaaaae Nisaaaaukum Edaaaaet dijaaaaae

12

Dispozita: Është vaxhib (i domosdoshëm), të zgjatet më shumë së dy vokale (pra tri vokale), ndërsa xhaiz (i lejuar) katër vokale. Kohëzgjatja

3TShenja3T: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.

3TShkaktar 3Të: Shkronja zgjatuese, hemzeja - ء.

13

: Zgjatet katër dhe pesë vokale. MEDI MUNFASIL - ZGJATIMI NE MES TE DY FJALËVE

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - ا , Vavit - و apo Jaut - ي) pason أ –

Elifi, bëhet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë bëhet zgjatim jo natyror dhe quhet zgjatim në mes të dy fjalëve - MEDI MUNFASIL.

Ky lloj zgjatimi zgjatet katër vokale. SHEMBUJ:

نزل آ أ بم لى اهللا إ ~ وتوب Bimaaaa Unzile Tuubuuuu Ilallahi

نفسكم أ ~ وق نفسكم أ ~ ىو ف Kuuuu Enfusekum Vefiiii Enfusekum

خاف أ ~ يإن امناء ~وقول Inniiii Ehaafu Kuuluuuu Aamenna

ناك أ آإن عطيـ يـهاأ آي Innaaaa Eatajnake Jaaaa Ejjuha

3TDispozita3T: Është xhaiz (i lejuar), që do të thotë lejohet të zgjatet dy apo katër vokale. 3TKohëzgjat3Tja: Zgjatet katër vokale.

3TShenja3T: Vendosja e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes.

3TShkaktarë3T: Shkronja zgjatuese آ – Elif.

14

MEDI LAZIM - ZGJATIM I DOMOSDOSHËM

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (ELIFIT - ا , VAVIT - و apo JAUT - ي) pason

sukuni rrënjësor, behet togimi i zanoreve të njëjta, që do të thotë se bëhet zgjatimi – ــ

jo natyror dhe quhet zgjatim i domosdoshëm - MEDI LAZIM. Ky lloj zgjatimi zgjatet 6 vokale.

SHEMBUJ: Të gjitha shkronjat në fillim të sureve.

ص ق ن مMiiiiiim Nuuuuuun Kaaaaaaf Saaaaaad

س ل ع قKaaaaaaf Ajjjjjjn Laaaaaam Siiiiiin

ات آف لص ٱو ة آم لط ٱ ة آق لح ٱ ة آج ح ىن ~وتأمر Ves-

saaaaaaffati Et-

taaaaaammetu El-

Haaaaaakkatu Haaaaaaxhxhete Te’muruuuunnij

آن ج ات آف الص آم مض آب صو ين آل لض ٱو ال

Xhaaaaaannun Es-saaaaaaffati Mudaaaaaam Savaaaaaab Veled-daaaaaal-lijn

3TDispozita3T: Është vaxhib. 3TKohëzgjatja3T: Zgjatet pesë, ose gjashtë vokale.

3TShenja3T: Të vendosurit e shenjës ( ~ ) në vendin e zgjatjes. 3TShkaku3T: Takimi i sukunit të shkronjës zgjatuese dhe sukunit pas shkronjës zgjatuese.

15

1. Medi lazëm i shkronjave të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami. Shembull:

~ق ~ن kaaaaaaf Nuuuuuun

2. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi apo idgami. Shembull:

قهيعص المElif laaaaaaam miiiiiim Kaaaaaf haa jaa ajjjjjjnsaaaad

3. Medi lazëm e fjalëve të lehta quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet sukuni rrënjësor, e jo teshtidi, e as idgami.

Shembull:

ن و قد كنت آآل ن و قد عصيت آآل Aaaaal-Aane ve kad kunte Aaaaaal-Aane ve kad asajte

4. Medi lazëm i shkronjave të rënda quhet kështu, sepse pas zanores së gjatë, e cila zgjatet 6 vokale, ndodhet teshtidi ose idgami.

Shembull:

ين آل لض ٱو ال ون آض تح Ve Led Daaaaal-liin Tuhaaaaaad-duune

16

MEDI ARID - ZGJATJA E RASTIT

Nëse pas njërës prej zanoreve të gjata (Elifit - ا , Vavit - و apo Jaut - ي) pason

sukuni i rastit, bëhet zgjatimi jo natyror dhe quhet zgjatim i rastit - MEDI ARID. Medi Aridi mund të zgjatet katër vokale të rritet gjashtë vokale, por mund të

zgjatet edhe në dy vokale (pra, të kthehet në bazë). Shembuj:

ين د يم مستق ين عالم يم رح ين نستع Diiiin Mustekiiiim Alemiiiin Rahiiiim Nesteiiiin

ون مصلح ون مفلح ون يوقن ون يـنفق ون يـؤمن Muslihuuuun Muflihuuuun Juukinuuuun Junfikuuuun Juëminuuuun

اس ن ان بي ان إنس ان قـرء ان لرحم ٱ Naaaas Bejaaaan Insaaaan Kur’aaaan Err-rrahmaaaan

يم عل ير قد ير بص يز عز يد شه Aliiiiim Kadiiiiir Besiiiiir Aziiiiiz Shehiiiiid

3TDispozita:3T Është xhaiz (i lejuar). 3TKohëzgjatja3T: Dy, katër dhe gjashte vokale. 3TShkaktar 3T: Sukuni i rastit. 3TShenja3T: Nuk ka shenjë, por vetëm paramendohet se është sukuni (pasi që ndalemi).

17

MEDI LIJN - ZGJATIMI I LEHTË DHE I BUTE

Nëse gjatë leximit ndalemi në fjalën, ku para shkronjës së fundit, në të cilën

ndalemi me sukun, ndodhet shkronja e lehtë “ي – Jaun” ose “ و – Vavun”, atëherë

bëhet zgjatje e butë, e lehtë dhe quhet – MEDI LIJN. Te medi lijni (zgjatja e butë) bëhet takimi i dy sukunave, pra sukuni i

shkronjës së fundit dhe sukuni i “ و – Vavit” ose “ي – Jaut”.

Shembuj:

ين ع ش قـري وم الي يت ب وز ف Ajn Kurejsh El-jevm Bejt fevz

يء ش ين زوج ين نجد ين قـرت وح ر Shejë Zevxhejn Nexhdejn Kerretejn revh

ين حسني يف ص يه عل يه إل وم ص Husnejejn Sajf Alejh Ilejh savm

وف خ وت م وم ن وم ق ول ق Hauf Meut Nevm Kavm kavl

3TDispozita3T: Është xhaiz (i lejuar). 3TKohëzgjatja: 3T Zgjatet dy, katër apo gjashtë vokale.

3TShkaktar 3T: Takimi i sukunit të shkronjës و - vav dhe ي - jau me sukunin e shkronjës në

vijim.

18

DAMIRE - PËREMËR VETOR

Damirë quhet çdo përemër vetor, mirëpo në këtë rast kemi të bëjmë me rregullat e përemrit vetor të vetës së tretë njëjës.

Përemri vetor ( :ka dy rregulla ( ه ه -

Rregulli i parë: zgjatet dy vokale.

Përemri vetor ( zgjatet dy vokale, kur para saj ndodhet njëra prej tri zanoreve të ( ه

shkurtëra: fet-ha ـــــ , dame ـــ ose kesreja ـــــ .

Shembuj:

‚ه ب صاح ‚ه ل ےه عباد ‚ه إن ‚ه نـعم Saahibuhuu Lehuu Ibaadihii Innehuu neaamehuu

ے◌ ههذ ے◌ هم لقو ےه بيد ‚ه يحاور ‚ه جعل Haadhihii Likavmihii Bijedihii Juhaaviruhuu xhealehuu

ےه صدر ےه رب ےه ب ‚ه أن◌ ےه أهله◌

Sadrihii Rabbihii Bihii Ennehuu Ehlihihii

‚ه يكفل ‚ه ل ‚ه ال تأخذ ‚ه عند ‚ه رب Jekfuluhuu Lehuu La teëhudhuhuu indehuu Rabbuhuu

3TShenj 3Ta: Vendosja e vavit të vogël ( ‚ ) ose jaut të vogël ( ے ) pas shkronjës “ ه

– h”, e cila ka kuptimin e përemrit.

Rregulli i dytë: Këndohet shkurt (kasr) kur para saj ndodhet zanorja e gjatë, ose sukuni.

19

Shembuj kur zanorja e gjatë është para përemrit dhe këndohet shkurt:

اه إجتب اه ذقن أ اه هدين اه أخذن اه علمن Ixhtebaahu Edheknaahu Hedejnaahu ehadhnaahu Al-lemnaahu

اه ن جعل اه جعلن اه خلقن اه قدرن اه ضربن Xhealnaahu Xhealnaahu Haleknaahu kadernaahu darebnaahu

وه خذ وه صل اه رء اه ن أذق وه سبح Hudhuuhu Salluuhu Reaahu Edheknaahu sebbihuuhu

Shembuj kur sukuni është para përemrit dhe këndohet shkurt:

يه ف يه عل يه إل يه لد غه أبل Fijhi Alejhi Ilejhi Ledejhi Eblighu

وه ر حه فسب نه م نه ع وه ر Revhu Fesebbih-hu Minhu Anhu Revhu

3TPërjashtim3T: Nga ky rregull bën përjashtim ajeti 69 i Suretul Furkan, ku, edhe pse është

zanore e gjatë, prapë se prapë zgjatet ( مهانا ےيه ف ... - fijhii muhaanaa).

20

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI

Sikurse edhe njeriu, i cili sillet me njerëzit në bazë të raporteve me të tjerët,

ashtu që ndonjëherë ndahet në vete, veçohet dhe largohet nga të tjerët, ndonjëherë bashkohet me të tjerët dhe bëhet si një trup, ndonjëherë fshihet prej të tjerëve, ndonjëherë e ndryshon personalitetin e tij dhe bëhet sikur person tjetër; ashtu edhe nuni me sukun dhe tenvini sillet me shkronjat e alfabetit arab.

Pra, rregullat e nunit me sukun ن (të pavokalizuar) dhe tenvinit ــــــــــــ (zanoreve të dyfishta) janë katër:

E para : Të kënduarit qartë dhe rrjedhshëm, që quhet 3TIDH-HAR; që do të thotë se nuk bashkohet me shkronjat e tjera.

E dyta : Të asimiluarit dhe të bashkangjiturit në shkronjat përkatëse, që quhet3T IDGAM; që do të thotë se bashkohet dhe ngjitet me disa shkronja të tjera.

E treta: Të shndërruarit në shkronjën, e cila gjendet para saj, e që quhet3T IKLAB; që do të thotë se e ndryshon personalitetin e vet.

E katërta: Të fshehurit, që quhet3T IHFA3T, do të thotë se fshihet dhe nuk tregohet i qartë para disa shkronjave.

21

IDHHAR – QARTESIMI Nëse para nunit të pavokalizuar ن (me sukun), ose tenvinit ــــــــــــ, gjendet

ndonjëra prej 6 shkronjave të fytit ( ا - elifi, ح - haun, خ - haaun, ه - haaun, ع - ajni

dhe غ - gajni), atëherë nuni me sukun ن ose tenvini ــــــــــــ shqiptohen haptazi, qartë, rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR.

Gjatë Idh-harit (shqiptimit të rrjedhshëm ) duhet pasur kujdes që as të mos dridhet (të bëhet kalkale), as të mos bashkëngjitet (të bëhet idgam), e as të mos pushohet në vet shkronjën (të bëhet sekte). Shembuj:

لفاف أ ت و جنا امن ء ن م ون نأ ي Ve xhennatin-elfafa Men-Amene Jen-eune

ار نه أ اد ه ن م ون نه ي Enhar Min-Had Jenhevne

ليم ع ع سمي مل ع ن م مت نع أ Semiiun-Aliimë Min-amelin En-amte

ليم ح م علي آجوك ح ن فإ ر نح و Aliimun-Halimë Fe in Haxhuke Venhar

فور غ ب و ر ل غ ن م ضون نغ فسي Ve Rabbin-Gafurë Min gil-lin Fesejenguduune

بير خ م علي ق ال خ ن م نقة نخ و الم Aliimun-Habiirë Min haalak Vel munhanikatu

3TDispozita3T: Është vaxhib. 3TKohëmbajtja3T: Vetëm sa për t’u shqiptuar shkronja, as të qëndruarit shumë, e as të shpejtuarit. 3TShenja3T: Është koka ( ) e shkronjës ( ح .e jo sukun i rrumbullakët ,( ح3TShkaku3T: Për shkak të largësisë së artikulimit në mes tyre.

22

IDGAMU MEAL GUNEH - BASHKËNGJITJA DHE SHNDËRRIMI I HUNDORËZUAR

Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavokalizuar ن (me sukun) apo tenvini

ن ,vavi - و :ndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej këtyre katër shkronjave , ــــــــــــ

- nuni, م - mimi dhe ي - jau, atëherë nuni i pavokalizuar ن (me sukun) apo tenvini

shkrihen, dhe depërtojnë në njërën prej këtyre shkronjave, dhe bëhen një ــــــــــــtrup i përbashkët, i dyfishuar, por i hundorëzuar dhe quhet IDAGMU MEAL GUNEH.

Shembuj:

V - لي و ن م و لي و و م لي و م Min velijjin Miv velijjin miv-velijjin

n -ن ار ن ن م ار ن ن م ار ن م

Min narin Min narin min-narin

j -ي وم ي ن م وم ي ن م وم ي م

Min Jevmin Min jevmin mij-jevmin

m - م ام ن م ام ن م ام م

Min ma Mim ma Mim-maa

v - أبـقى و ر خي و ر أبـقىو و خيـ ر خ أبـقى و يـ Hajrun ve ebka Hajruv ve ebka Hajruv-ve ebkaa

n -ن مد ن ال ك مد ن ال ك مد ن كل

Kul-len-numiddu Kul-len numiddu Kul-len-numiddu

j -ي ومئذ ي ه وج ومئذ ي ى وجه ومئذ ي وجوه

Vuxhuhun-jevmeidhin Vuxhuhuj jevmeidhin Vuxhuhuj-jevmeidhin

m - م عروف م ل قـو عروف م م قـول عروف م قـول

Kaulun-mearuufun Kavlum mearuufun Kavlum-mearuufun

23

3TDispozita3T: Është vaxhib Idgami te shkronja م - m dhe ن - n, ndërsa xhaiz (e lejuar) te shkronja و - v dhe ي - j. 3TKohemmbajtj3Ta: Shkrihet nuni me sukun ن apo tenvini ــــــــــــ dhe mbahet shkronja sa dy vokale. 3TShkaku3T: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria. 3TShenja3T: Vendosja e teshtidit ـ .mbi shkronjë ـــــــ

3TPërjashtim3T: Nuk bëhet Idgam nësë shkronjat janë brenda fjalës, p.sh.: يان د - dunja,

وان ن ص - sinvanun, وان ن ق - kinvanun.

24

IDGAMU BILA GUNEH - BASHKËNGJITJA E Ç'HUNDËRZUAR (GOJORE)

Nëse në fund të fjalës ndodhet nuni i pavoklaizuar ن (me sukun) apo tenvini

,raun - ر lam dhe - ل :ndërsa fjala në vijim fillon me njërën prej shkronjave ,ــــــــــــ

atëherë nuni i pavokalizuar ن (me sukun) apo tenvini ــــــــــــ shkrihet dhe depërton në njërën prej këtyre shkronjave, dhe bëhen një trup i përbashkët, i dyfishuar, por i pa hundorëzuar dhe quhet IDGAM BILA GUNEH.

Shembuj:

L - لد ل م د ل نم د ل ن م

Mil-ledun Mil-ledun Min ledun

R - ربهم ر م بهم ر نم بهم ن ر م

Mirr-rrabihim Mirr-Rrabbihim Min Rabbihim

R - رحيم ر ر غفو حيم ر ر غفو حيم ر ر غفو

Gafuururr-rrahimë Gafururr-Rrahijm Gafurun Rahimë

L - لل دل ه ل ل داه ل ل داه

Hudel-lil Hudel-lil Huden-lil

3TDispozit3Ta: Është xhaiz (i lejuar). 3TKohëmbajtj3Ta: Vetëm shkrihet dhe nuk mbahet sa dy vokale. 3TShkaku3T: Ngjashmëria, afërsia ose njëllojshmëria. 3TShenja3T: Vendosja e teshtidid ــــــــ mbi shkronjë. 3TPërjashtim3T: Bëhet sekte (pauzë frymore) në suretul Kijame, ajeti 26 dhe nuk shkrihet

nuni i pavokalizuar: اق ر سن وقيل م . (ve kijle men(pauze frymore)raak).

25

IKLAB - TJETËRSIMI

Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) ن apo tenvinin ــــــــــــ gjendet

shkronja “ب – B”, atëherë bëhet shndërrimi i nunit të pavokalizuar apo tenvinin në

shkronjën “م - M'' dhe quhet IKLAB.

Për dallim nga Idgamu Meal-guneh, dhe idgamu bila-guneh, Iklabi bëhet edhe në trup të fjalës, edhe në kufirin mes dy fjalëve. Shembuj:

ئـهم مب أ ئـهم ب ◌ نأ ئـهم نب أ Embiëhum Embiëhum Enbiëhum

عد مب م عد ب ◌ نم عد ب ن م Mimbeadi Mim-beadi Min Beadi

كم مب صم كم ب ◌ صم كم ب م ص Summumbukmun Summumbukmun Summun-Bukmun

3TDispozita3T: Është vaxhib, pra i domosdoshëm. 3TKohëmbajtja3T: Mbahet sa dy shkronja dhe behët me zërim hundor.

3TShkak3Tu: Afërsia në mes të shkronjës “م – ن” dhe “ب – ن”.

3TShenja3T: Të vendosurit e shkronjës م - m të vogël mbi shkronjën ن - n ose paralel me

tenvinin.

26

IHFAJA – FSHEHTESIMI

Nëse pas nunit të pavokalizuar (me sukun) ن apo tenvinit ,ــــــــــــ ndodhet

njëra prej këtyre 15 shkronjave: ت - T; ث - TH; د - D; ذ - DH; ر - R; ز - Z; س - Sin; ش -

Shin; ص - Sad; ض - Dad; ط - Ta; ظ - Dha; ف - F; ق - Kaf; dhe ك - Kef, atëherë bëhet

fshehtësimi i nunit (ن – n) të pavokalizuar (me sukun) apo tenvinit ( ــــــــــــ ) dhe

quhet IHFA. Shembuj:

رصراص حاريـ لصال نص م رون نص ي SAD - ص

Rijhan-sarsaren Min-salsaalin jensuruun

الك را ذ سو ا ٱلذىن ذ م رتـهم نذ أ أ Dhal - ذ Suran-dhalike Men-dhel-ledhi E endhertehum

م ث اد تمهي مرة ث نم ورانث م Tha - ث

Temhiiden-thumme Min themeretin menthuuren

ريم ك ق رز ان ك نم م نك م Kef - ك

Rizkun-keriim Men kaane minkum

ميل ج ر فصب آء ج نم ىنج ن Xhim - ج

Fe sabrun-xhemiil Men-xhaaaae nunxhi

يـئاش م عل آء ش نم آء ش نإ Shin - ش

Ilmun-shej-en men shae inshaaaaae

ليال ق ناثم بل ق نم ضون نق ي Kaf - ق

Themenen-kalilen Min kabl jenkuduune

27

وء س نم ... أة س نم SIN - س

Min suuin Mense-etin

انية د ف قطو آبة د نم اداند أ Dal - د

Kutufun daanijetun Min daaaaabbetin endaaden

يـباط ال حال يـبات ط نم قون نط ي Ta - ط Halaalen-tajjiben Min tajjibaatin jentikuun

رقىز ذ يـومئ فون نـز ي ... Za - ز

Jevmeidhin-zurkaa junzifuun

اسقين ف ئاسو اتكم ف نو إ ال نف ٱأل Fa - ف

Suuen-faasikiin Ve in faatekum El-Enfal

جرىت ت جنا اب ت نم نت أ Te - ت

Xhen-naatin-texhriij Men tabe ente

ارار ض دامسج ل ض نم ود نض م Dad - ض

Mesxhiden-diraren Men dal-le menduud

مين ال ظ م قـو لم ظ نم رون نظ ي Dhal - ظ Kavmin dhaalimin Men dhaleme jendhuruune

Dispozita: Është vaxhib Kohëmbajtja: Mbahet fshehur sa dy vokale. Shkaku: As nuk është i përafërt në artikulim dhe as i largët me shkronjat e Ihfasë. Për këtë arsye as nuk fshihet dhe as nuk shqiptohet haptazi. Shenja: Kur nuni nuk ka kurrfarë shenje, pra është i zhveshur prej çfarëdo shenje, tregon se duhet të fshihet. Tenvinat pa teshtid tregojnë se duhet të behen Ihfa.

28

IDGAMU MUTEKARRIBEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË PËRAFËRTA

Nëse dy shkronja të përafërta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e

pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAM MUTEKARRIBEJN.

Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra me tjetrën janë: Shkronja “ن – N” në “ل

– L”, dhe shkronja “ل – L” në “ر – R”.

Shembuj:

دن ل م دن ل نم دن ل ن م Mil-ledun Mil-ledun Min- ledun

ب ر ق ب ر لق ب ر ل ق Kurr-rrabbi Kurr-rrabi Kul-rabbi

3TDispozita3T: Është xhaiz (i lejuar). 3TShkaku3T: Për shkak të afërsisë së shkronjave mes vete. Përjashtim: Në ajetin 14 të suretul Mutaffifin behet sekte (pauzë frymore) dhe nuk

bëhet idgami: ان ر سبل كال - Kel-la bel- Rane.

29

ÇËSHTJET E MIMIT TË PAVOKALIZUAR ( ME SUKUN)

Nëse pas “ م – mimit”, të pavokalizuar (me sukun), ndodhet shkronja “ب –

b”, atëherë bëhet fshehtësimi i mimit të pavokalizuar (me sukun) dhe quhet IHFA BUZORE E MIMIT.

مؤمنون ◌ ه ب مه حجارة ب متـرميه ارزون ب مو ه Hum-bihi muëminuunë Termiihim-Bihixhaaretin Ve hum-barizuune

Shkaku: Shkronja “ م – m” dhe “ب – b” janë të ngjashme.

Shenja: Mosshënimi i sukunit mbi shkronjën “م – m”.

Vendëndodhja: Në kufirin mes dy fjalëve.

Nëse pas mimit të pavokalizuar (me sukun) - م , ndodhet shkronja م – mim,

atëherë bëhet bashkëngjitje dhe quhet IDGAMI SAGIRË I MIMIT.

ا كسبـتم م مو لك ؤمنين م م إنكنت ن م مك Ve lekum-maa kesebtum In kuntum-muëminiinë Kem-min

Shkaku: Për shkak se janë të njëjta.

Nëse pas م - mimit të pavokalizuar (me sukun) ndodhen shkronjat tjera, përpos م -

mimit dhe shkronjës ب – b, atëherë është e domosdoshme që të këndohet qartë ,

rrjedhshëm dhe quhet IDH-HAR SHEFEVIJ (QARTËSIM BUZOR).

ينكم د م لك و م غير المغضوب عليه Lekum dijnukum Gajril magduubi alejhim-ve

3TShkaku3T: Për shkak të largësisë së vendartikulimit mes tyre.

30

IDGAM MUTEXHANISEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËLLOJTA

Nëse dy shkronja të njëllojta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalizuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAMU MUTEXHANISEJN. Shkronjat, të cilat bashkëngjiten njëra në

tjetrën janë: Shkronja ت - T në د - D; shkronja د - D në ت - T; shkronja ت - T në

- ذ DH në - ظ DH; shkronja - ظ DH në - ذ T; shkronja - ت T në - ط T; shkronja - ط

DH; shkronja ق - K në ك - K.

Janë edhe dy shkronja tjera ku lejohet bashkëngjitja, dhe mosbashkëngjitja, e ato

janë: Shkronja م - M në ب - B; dhe Shkronja ذ - DH në ث - TH. Shembuj:

KATTEBEJJENE KAD – TEBEJJENE بـين ت دق ethkaleddeavetukuma

a Ethkalet – Deavetukumaa عوتكماد تال أثق

Fe aamenettaaifetun Fe Aamenet – Taaifetun ئامن آئفة ط تفـ

ferrettum Ferret-tum م طت فـر

idhdhalemtum Idh – Dhalemtum لمتم ظ ذإ

nahlukkum Nahluk – kum م قك نخل

Dy shkronjat e tjera

irkemmeanaa Irkem – meanaa عنام برك إ

jelhedhdhaalike Jelheth – dhaalike الك ذ ثيـله 3TDispozita3T: Vaxhib është bashkëngjitja e tyre. 3TShkaku3T: Këto shkronja janë të njëllojtë në mes vete.

31

IDGAMU MITHLEJN - BASHKËNGJITJA E SHKRONJAVE TË NJËJTA

Nëse dy shkronja të njëjta ndodhen njëra pas tjetrës, e para është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa e dyta e vokalziuar, atëherë bëhet bashkëngjitja e tyre dhe quhet IDGAMU MITHLEJEN.

Bashkëngjitja e shkronjave të njëjta janë: م - م ;ت - ت ; ذ - ذ ; د - د ; ب - ب ;

:dhe tëgjitha shkronjat e tjera Shembuj. ل - ل ; ه - ه ; ك - ك ; ن - ن

IDRIB – BIASAAKE عصاك ب بٱضر

VE KAD – DEHALUU ا خلود دو ق

IDH – DHEHEBE هب ذ ذإ

RABIHAT – TIXHAARETUHUM جارتـهم ت تربح

VE HUM – MIN ن م مو ه

AN – NEFSIJ سىف ن نع

JUDRIK – KUM م ك كيدر

JUVEXHIH – HU ه ه يـوج

FE KUL HEL – LEKE ك ل لفـقل ه

3TDispozita3T: Është vaxhib.

3TKohembajtj3Ta: Shkronja ( م - M me م – M ) dhe ( ن - N me ن – N ) mbahet dy vokale,

ndërsa te shkronjat tjera mbahet më pak se dy vokale.

3TPërjashtim3T: Nuk behet bashkëngjitja në ajetin: لك ه س ه مالي - malijeh-heleke, por

bëhet pauzë frymore (sekte).

32

KALKALE - DRIDHËSIMI

Gjatë leximit të Kur'anit, nëse pesë shkronjat: ق - K, ط - T, ب - B , ج - XH dhe

D janë të pavokalizuar (me sukun), atëherë bëhet dridhje dhe tronditje e fuqishme - د

gjatë lirimit të shkronjës së pavokalizuar në vendartikulimin e saj, që të del sa më qartë. Shembuj:

ق فس ق طار ق فل K - ق Fisk Taarik Felek

معون ط أفت ط قس ط تشت T - ط Efetetmeuune Kist Tushtit

ب لم يت ب واب أ ب له B - ب Lem Jetub Ebvaab Leheb

ج ح دين ج ن ج خر XH - ج Haxh Nexhdejn Harexh

ر د ٱلق ناد شد د لق D - د El-Kadr Shededna Lekad

3TDispozita3T: Është vaxhib, pra i domosdoshëm. 3TKohëmbajtj3Ta: Nuk lejohet të mbahet sikur me teshtid.

Kur shkronjat e kalkales janë me teshdit ـــــــ , dridhja bëhet edhe më e fortë.

ج ح ب ت ق ح HAXHXHë TEBBË HAKKë

33

IDGAMU SHEMSIJE - BASHKËNGJITJA DIELLORE

IDGAMU SHEMSIJE (shkrirja dhe humbja diellore) me fjalë tjera mund të quhet

bashkëngjitja diellore. Nëse pas “ٱل – lam elifit” (shkronjës “ٱل ”shques) pason njëra

prej 14 shkronjave në vijim (ن ل ظ ط ض ص ش س ز ر ذ د ث ت ), atëherë

shkronja “ل – L” nuk lexohet, por humbet( shkrihet), dhe shndërrohet në shkronjën

paraprake (vijuese): Shembuj:

ور ـٱلن ـيبات ٱلط

En - Nuurë Et - Tajjibaatu

عاء ٱلد مرات ـٱلث

Ed – Duaaë Eth - Themeraat

الم ـس ٱل الحات ص ٱل

Es - Selaam Es - Saalihaat

المين ظ ٱل حيم ر ٱل

Edh - Dhaalimiinë Err - Rrahijm

يـتون ز ٱل ـواب ت ٱل

Ez - Zejtuun Et - Tevvaab

اكرين ش ٱل آلين ض ٱلو ال

Esh - Shakiriin Veled – Daaaal-liinë

يل ـل ٱل اكرين ذ ٱلو

El - Lejlu Vedh - Dhaakiriinë

3TDispozit3Ta: Është vaxhib.

3TShkaku3T: Shkronja “ل – L” ose është e njëjtë ose e përafërt, ose e ngjashme me këto

shkronja.

34

IDHHARU KAMERIJE - QARTËSIMI HËNOR

IDHHARU KAMERIJE (Qartësimi hënor) me fjalë të tjera mund të quhet lidhja

hënore. Nëse pas “ٱل – lam elif” (shkronjës “ٱل – L” shques) pason njëra prej këtyre

14 shkronjave: ي ه و م ك ق ف غ ع خ ح ج ب أ , atëherë është i

domosdoshëm (vaxhib) leximi i qartë dhe i rrjedhshëm i “ل – Lamit”, dhe kjo quhet

IDHHARU KAMERIJE. Shembuj:

الق لخ ٱ ول أل ٱ

El – Haaliku El – Evvel

تاح ـلف ٱ ار لب ٱ

El – Fetaahu El – Baari

ليم ـلع ٱ فور ـلغ ٱ

El – Aliimi El – Gafuurë

هار ـلق ٱ ي ـلح ٱ

El – Kahhaarë El – Hajju

قين ـلي ٱ بار ـلج ٱ

El – Jekiinë El – Xhebbaaru

صور ـلم ٱ م ـريـلك ٱ

El – Musavviru El – Keriimu

اد له ٱ ود د لو ٱ

El – Haadi El -Veduudu

3TDispozita3T: Është vaxhib.

3TShkaku3T: Shkronja “ل – L” me këto shkronja është e largët, edhe për nga

vendartikulimi edhe për nga cilësitë.

35

SHKRONJA ر - R

Shkronja “ر – R” është shkronjë, e cila ndonjëherë lexohet rëndë e

ndonjëherë lehtë. Rastet kur lexohet rëndë janë :

1.a. Kur është me fet-ha ( ر ) lexohet rëndë. Shembuj:

ب ر ض ح ر أب حيم ر

darabe Ebraha Rahiimë

1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun) , ndërsa para saj është fet-ha ( ــــ ر ), lexohet rëndë. Shembuj:

شر ب ظر ن فـر ك

Besher Nedhar Kefer

2.a. Kur është me dame ( ر ) lexohet rëndë. Shembuj:

ر لشج ٱو وحنار زقوار

Vesh – shexheru Ruuhana Ruzikuu

2.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është dame ( ــــ ر ). Shembuj:

كر يش شدامر فة غر

Jeshkur Murshiden Gurfeten

36

Rastet kur shkronja “ر – R” lexohet lehtë janë:

1.a. Kur është me Kesre ( ر ) lexohet lehtë.

Shembuj:

سم ربك ٱ ر ذك ٱو ر قد زق ر

Vedhkurisme Rabbike Kadri Rizka

1.b. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është kesre ( ــ ر )

lexohet lehtë.

Shembuj:

شر أ عة شر عون فر

Eshir Shir-aten Fir-aune

1.c. Kur është e pavokalizuar (me sukun), ndërsa para saj është shkronja

zgjatuese jaun ( ــ ير ) lexohet lehtë.

Shembuj:

ير نذ ير قد ير بش

Nedhiir Kadiir Beshiir

37

FJALA E ALLAHUT - ٱهللا

Fjala “ ٱهللا - ALLAH” është fjala që shihet vazhdimisht gjatë leximit të Kur'anit,

mirëpo ndonjëherë lexohet lehtë, e ndonjëherë lexohet rëndë.

Shkronja “ل – L” e fjalës “ ٱهللا - ALLAH” lexohet lehtë kur para kësaj fjale

ndodhet “kesreja”.

Shembuj:

ٱهللا ل رسو ٱهللا ى ف هللا ٱب

Resuulil-laahi Fil-laahi Bil-laahi

Shkronja “ل – L” e fjalës “ ٱهللا - ALLAH” lexohet rëndë kur para saj është fet’he-

ja ose damme-ja.

Shembuj:

ٱهللا ل قا ٱهللا ن م هللا ٱت

Kaalell-llahu Minall-llahi Tall-llahi

ٱهللا ل رسو ٱهللا ر يـنص ٱهللا ل فض

Resulull-llaahi Jensurull-llaahu Fadlull-llaahi

38

SEKTE - PAUZA FRYMORE

Ndalje do të thotë ndalje e tërësishme, ndërsa sekte do të thotë ndalje e pjesshme, me fjalë të tjera pauzë frymore.

Në 4 vende të Kur'anit bëhet “sekte”, pra pauzë frymore, e ato janë:

Ajeti 1, i suretul Kehf:

قـيما ليـنذر بأسا شديدا )1( سالحمد لله الذي أنـزل على عبده الكتاب ولم يجعل له عوجا

)2(من لدنه ويـبشر المؤمنين الذين يـعملون الصالحات أن لهم أجرا حسنا

Ajeti 51 i suretu Jasinë:

.من وصدق المرسلون هذا ما وعد الرح سقالوا يا ويـلنا من بـعثـنا من مرقدنا

Ajeti 26 i suretul Kijameh:

.راق سوقيل من

Ajeti 14 i suretul Mutaffifijnë:

.ران على قـلوبهم ما كانوا يكسبون سكال بل

39

RREGULLAT E PIKËSIMIT

Shenja (“ ◌ – Mim”) tregon se të ndalurit në atë vend është i plotë apo i

domosdoshëm.

Shenja (“ ◌ – Kala”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i lejuar. E kjo do të

thotë lejohet edhe të ndaluarit, por edhe vazhdimi, por ndalimi në të ka përparësi ndaj vazhdimit.

Shenja (“ ◌ – Xhim”) tregon se edhe të ndaluarit edhe të vazhduarit janë të një

rangu, dhe nuk peshon njëra ndaj tjetrës, por janë të barabarta.

Shenja (“ ◌ – Silij”) tregon se të ndaluarit në atë vend është i mirë, por lejohet

edhe vazhdimi i leximit, ndërsa përparësi ka vazhdimi i leximit.

Shenjat ( ... ... ) vendosen në fjalë pranë njëra tjetrës, e që tregojnë se nëse ndalja

bëhet në fjalën e parë, patjetër duhet të vazhdojë leximi në vijim; e nëse nuk bëhet ndalja në fjalën e parë, atëherë lejohet ndalja në fjalën e dytë.

Shenja (“ ◌ - LA”) tregon se është e ndaluar ndalja në atë vend. Pra, patjetër duhet

të vazhdohet leximi, sepse (“ ◌ - LA”) do të thotë mos u ndal, por vazhdo.

40

SHKRONJAT E KUR'ANIT

Kur'ani përbëhet prej sureve, suret prej ajeteve, ajetet prej fjalëve, e fjalët prej shkronjave.

Kështu vijmë në përfundim se shkronja është njësia më e vogël e Kur'anit fisnik.

Ndërsa, shkronjat përbëhen prej zanoreve, me fjalë të tjera, shkronjës i bashkëngjitet zanorja ose sukuni (jozanor).

Alfabeti i gjuhës arabe ka 28 shkronja. Këto shkronja burojnë prej pesë vendeve, ku secili vend i ka vendartikulimet.

Vendet e shkronjave janë: Gryka (Gërklani), Fyti, Gjuha, Buzët dhe Hunda.

Gryka është vend, i cili ka një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat: “ي – J”,

.”Vavun – و“ Elif” dhe – ا “

Fyti është vend, i cili ka tre vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ا – Elif”;

.”Gajn – غ“ Ajn” dhe – ع“ ,”Ha –خ“ ,”Ha – ح“ ,”He – ه“

Gjuha është vend, i cili ka dhjet vendartikulime, ku artikulohen shkronjat: “ق

– Kaf”, “ك – Kef”, “ش – Shin”, “ج – Xhim”, “ي – Jaun”, “د – Dalun”, “ل – Lamun”, “ن –

Nunun”, “ر – Raun”, “ت – Taun”, “ط – Taun”, “ض – Dadun”, “س – Sinun”, “ص – Sadun”, “ز

– Zaun”, “ث – Thaun”, “ذ – Dhaun” dhe “ظ – Dhaun”.

Hunda është vend, i cili ka vetëm një vendartikulim, ku artikulohen shkronjat:

.”N – ن“ M” dhe – م“

Buzët formojnë vendin, në të cilin janë dy vendartikulime, ku artikulohen

shkronjat: “ف– F”, “ب – B”, “م – M” dhe “و – V”.

41

LLOJET E SHKRONJAVE

Në gjuhën arabe shkronjat ndahen në shkronja të trasha, në shkronja të holla dhe në shkronja, të cilat, ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen.

1. Shkronjat, të cilat gjithmonë janë të trasha, që zmadhohen janë:

HA خ

Sad ص

Dad ض

Gajn غ

T ط

Ka ق

Dha ظ

42

2. Shkronjat, të cilat gjithmonë hollohen janë:

ELIF ا

Baun ب

Taun ت

Theun ث

Xhimun ج

Haun ح

De د

Dhe ذ

Re ر

43

Ze ز

Sin س

Shin ش

Ajn ع

F ف

Kef ك

Lam ل

Mim م

Nun ن

Vav و

44

He ه

Je ي

3. Shkronjat, të cilat ndonjëherë trashësohen e ndonjëherë hollohen janë:

ELIFIN ا

Lam ل

Raun ر

45

SEXHDEJA E LEXIMIT TË AJETEVE TË SEXHDES NË KUR'AN Gjatë leximit të Kur'anit mund të hasim në 14 ajete ku është ajeti i sexhdes.

Sexhdeja e leximit të Kur'anit ka për qëllim nderimin, respektin, adhurimin dhe nënshtrimin vetëm ndaj ALLAHUT, ndërsa, në anën tjetër për t’iu kundërvu shejtanit.

Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:

“Kur njeriu lexon ajetin e sexhdes dhe bie në sexhde, shejtani ik dhe largohet duke qarë dhe duke thënë: “Mjerë për mua, njeriu u urdhërua për sexhde dhe ai ra në sexhde, me çka e fiton xhenetin, ndërsa unë jam urdhëruar, por kam refuzuar, për çka do të hidhem në zjarr.”

Dispozita: Është vaxhib, pra e domosdoshme.

Mënyra

Mund të bëhet në sexhden e leximit edhe kjo lutje:

: Thuhet tekbiri “ALLAHU EKBER”, bihet në sexhde dhe thuhet tri herë: “SUBHANE RABBIJEL EALA”, pastaj duke thënë “ALLAHU EKBER” ngritemi prej sexhdes. Pra, bëhet vetëm një sexhde.

“I ra në sexhde fytyra ime Allahut, i Cili na ka dhënë dëgjimin, shikimin. E këtë e ka bë vetëm fuqia e Tij. Lavdërimi i takon Allahut Krijuesit më të Mirit.”

Ajetet e sexhdes në Kur’an janë:

.يسجدون إن الذين عند ربك ال يستكبرون عن عبادته ويسبحونه وله

(EL-EARAF, 206)

من في السماوات واألرض طوعا وكرها وظاللهم بالغدو واآلصال يسجد ه ولل

(ERR READ, 15)

. ما في السماوات وما في األرض من دابة والمالئكة وهم ال يستكبرون يسجد ولله

.هم من فـوقهم ويـفعلون ما يـؤمرون يخافون رب (EN-NAHL, 49-50)

46

لى عليهم يخرون قل آمنوا به أو ال تـؤمنوا إن الذين أوتوا العلم من قـبله إذا يـتـ

.ن كان وعد ربـنا لمفعوال ويـقولون سبحان ربـنا إ . سجدا لألذقان

.ويخرون لألذقان يـبكون ويزيدهم خشوعا (EL-ISRA, 107-109)

أولئك الذين أنـعم الله عليهم من النبيين من ذرية آدم وممن حملنا مع نوح

لى عليهم آيات الرحمن ومن ذ نا إذا تـتـ رية إبـراهيم وإسرائيل وممن هديـنا واجتبـيـ

.وبكيا سجدا خروا (MERJEM, 58)

والقمر له من في السماوات ومن في األرض والشمس يسجد ألم تـر أن الله

والنجوم والجبال والشجر والدواب وكثير من الناس وكثير حق عليه العذاب

.ومن يهن الله فما له من مكرم إن الله يـفعل ما يشاء (EL-HAXH, 18)

ر واسجدوا وا اركعوا يا أيـها الذين آمن واعبدوا ربكم وافـعلوا الخيـ

لعلكم تـفلحون (EL-HAXH, 77)

للرحمن قالوا وما الرحمن أنسجد لما تأمرنا اسجدواوإذا قيل لهم

.وزادهم نـفورا

(EL-FURKAN, 60)

لله الذي يخرج الخبء في السماوات واألرض ويـعلم ما يسجدوا ال أ

. تخفون وما تـعلنون

47

(En-Neml, 25)

وسبحوا بحمد ربهم سجدا إنما يـؤمن بآياتنا الذين إذا ذكروا بها خروا

.هم ال يستكبرون و

(ES-SEXHDE, 15)

واسجدواومن آياته الليل والنـهار والشمس والقمر ال تسجدوا للشمس وال للقمر

ذين عند ربك يسبحون له فإن استكبـروا فال . لله الذي خلقهن إن كنتم إياه تـعبدون

. بالليل والنـهار وهم ال يسأمون

(FUSSILET, 37-38)

. لله واعبدوا فاسجدوا

(EN-NEXHM, 62)

.ال يسجدون وإذا قرئ عليهم القرآن

(EN-INSHIKAK, 21)

. واقـترب واسجد عه كال ال تط

(EL-ALEK, 19)

48

TUFË VARGJESH TË TEXHIVDIT PËR FËMIJË

Thotë Sulejman Xhemzeriu, Zoti e pastë falur dhe mëshiruar: “Falënderoj Allahun, dërgoj salavete për Muhamedin a.s., për familjen e tij dhe për ata që

pasojnë rrugën e tij. Kjo poezi është për dëshiruesin e mësimit të Nuni Tenvinit dhe zgjatimeve. E kam titulluar “Tufë vargjesh për fëmijë”. Shpresoj se do të përfitojnë fëmijët

tanë, të shpërblehen dhe t’u pranohen lutjet e tyre.

NUNI I PAVOKALIZUAR DHE TENVINI

Katër rregulla i ka, këtë ta kesh të qartë, e para “Idhhar” para shkronjave fytore. Janë fytore të renditura, ta dish mirë:

“Hemzeja”, “Hau”, pastaj “Ajni” dhe “Haun”, e pas tyre vijnë “Gajni” dhe “Haun”.

Rregulla e dytë është Idgami, në gjashtë shkronja është vendu

të fjalës “Jermelunë”, te Kurratë është vërtetu. Mirëpo ai është dy llojesh:

E para e hundorëzuar, në fjalën “Jenmu”, vetëm se nëse janë në trup të fjalës nuk bëhet Idgam,

si p.sh. fjala “Dunja”, e pastaj fjala “Sinvan”.

E dyta e pahundorëzuar, në shkronjat “Lam” dhe “Ra”, e treta Iklabi para shkronjës “Ba”,

që do të thotë në “Më” të hundorëzuar dhe me Ihfa.

E katërta Ihfaja para shkronjave tjera, vaxhib është të fshehurit para tyre. Ato janë 15 shkronjat përpos tyre,

që të gjitha këto i kemi përfshirë në një varg: Sif Dha, Thena, Kum Xhade, Shahsin, Kad, Sem,

Dum, Tajiben, Zid, Fi, Tuken, Daë Dhalimen.

RREGULLAT E MIMIT DHE NUNIT TË PËRFORCUAR

Hundorëzoje mimin dhe nunin me teshtid, që të dy cilësoji shkronja të hundorëzimit.

49

RREGULLAT E MIMIT TË PAVOKALIZUAR

Rregullat e saj janë tri, të cilat janë definu: E para Ihfa para shkronjës “Ba”,është vendu

e cila quhet Ihfa Buzore te Kurratë. E dyta Idgami para shkronjës së njëjtë,

dhe quhet Idgam i vogël o djalosh. E treta Idhhari para shkronjave tjera,

të cilat quhen Idhharë Buzore. Ke kujdes para shkronjës “vav” dhe “fa” mos e fsheh,

sepse janë të përafërta, në këtë kujdes të kesh.

RREGULLAT E LAMIT EMËROR DHE FOLJOR

“Lam – elifi” është shkronjë, e cila ka dy raste para shkronjave, e para Idh-hari, ta dish mirë,

para 14 shkronjave, të cilat janë në fjalën: EBGe HaXHeKe Ve HaF AKiMeHu

E dyta Idgami në 14 shkronja tjera, të cilat janë në fjalinë:

Tib, Thume, Sil, Rahmen, Tefuz, Dif Dha, Niam, Dea, Suen, Dhanin, Zur, Sherifen, lil, Kirem.

Lami i parë quhet Lami Hënor, lami i dytë quhet Lami Diellor,

lamin e foljes po ashtu këndoje rrjedhshëm, si p.sh. në fjalët “Kul neam”, “Kulna” dhe “Velteka”.

TË NJËJTAT, TË PËRAFËRTAT,

TË NJËLLOJTAT

Nëse shkronjat në tipare dhe vendartikulim janë të përputhura quhen Mithlejni (të njëjta).

Nëse në vendartikulim janë të përafërta, e në tipare të kundërta quhen Mutekaribejn.

Ose janë të një vendartikulimi, por ndryshojnë në tipare, quhen Mutexhanisejni.

Pastaj shiko! Nëse e para është e pavokalizuar, të gjitha këto quhen Sagirë,

E nëse janë të vokalizuara, quhen Kebirë. Të gjitha këto do t’i kuptosh në bazë të shembujve që vijnë.

50

LLOJET E ZGJATIMEVE

Zgjatimi ka tri rregulla të përgjithshme:

ato janë obliguese, lejuese dhe të domosdoshme. Obliguese është kur zgjatimi ndodh ndërfoljor,

e kjo konsiderohet zgjatim ndërfjalor. E lejuar është zgjatimi, kur lejohet zgjatja dhe shkurtimi,

kur është në të ndalur të fjalëve, Si p.sh. “Tealemune” dhe “nesteinë”.

Ose kur hemzeja e zëvendëson zgjatimin, që quhet zëvendësues si fjala “Amenu” dhe “Imamen”.

Domosdoshmëri është zgjatimi kur sukuni është rrënjësor, që do të thotë si në të ndalur, si në të vazhduar,

zgjatimi ekziston.

LLOJET E MEDI LAZIMIT

Llojet e Lazmit janë katër: Dy janë me fjalë e dy me shkronja .

Që të dyja janë : të lehta dhe të rënda, që të dyja këto kur shumëzohen bëhen katër.

Nëse në një fjalë takohen sukuni me shkronjën zgjatuese të afërt, quhet Medi Lazim fjalor.

E nëse në shkronjën trishkronjëshe ndodh, e shkronja e mesme është zgjatuese, quhet zgjatim shkronjor.

Që të dyja munden të jenë të rënda, nëse ka bashkëngjitje, ose të lehta nëse nuk ka bashkëngjitje.

Lazim shkronjor ndodh në fillim të sureve, shkronjat janë përfshirë në fjalët tetëshkronjëshe,

Ato fjalë janë: “KEM ASEL NUKAS. Shkronja “Ajn” zgjatet në dy forma, por posaçërisht me zgjatim,

përpos kësaj shkronjat trishkronjëshe përpos elifit, zgjaten me zgjatim natyrore dy vokalesh.

Kjo ndodhë në fillim të sureve, që janë përmbledhur në fjalën “HAJTUHIR.

të tubuara në katërmbëdhjetë fjalë, të cilat ngjiten edhe pse janë të ndara.

Falënderoj Allahun për thurrjen e kësaj poezie, edhe pse ka nevojë për plotësim.

Vargjet janë thurur, lum ai i cili i përmbahet, pastaj dërgon salavete,

51

për vulën e pejgambereve, për familjen e tij, e shokët e tij,

dhe për çdo lexues e çdo dëgjues.