YAPIDA TESİSAT BİLGİSİ

Elektrik Tesisatı Nasıl YapılırElektrik tesisatı bir yapının ısı ve ışık kaynağını

yapının içerisine dağıtmaya yarayan tesisatlardır. Elektrik tesisatının farklı uygulama yöntemleri vardır. Günümüzde en çok kullanılan

iki yöntem ise sıva altına uygulanan elektrik tesisatı ve sıva üstüne uygulanan elektrik

tesisatıdır.

• Sıva altına yapılan uygulama herhangi bir tehlike arz etmemektedir. Elektrik kablolarının sıva altına döşemek güvenli bir yöntemdir. Ancak sıva üzerine yapılan uygulamalarda ise risk bulunduğu için pek önerilmemektedir.

• Sıva altı tesisatı tavan boruların döşenmesi

• Elektrik tesisatı döşenirken dikkat edilecek hususlara geçmeden önce tesisatta kullanılan malzemelere bir göz atalım. Priz, fiş, duy, elektrik düğmesi gibi…Mesela priz; kablolar için bir çıkış hattıdır.

• Fiş; kablo ile priz arasındaki iletişimi sağlar. Metalik çubukları prize sokulunca prizdeki hattın metal ucu, bu deliklere girer ve birbirine değdiklerinde devre tamamlanmış olur.

• Elektrik Düğmesi; Duvarın içine döşenen elektrik kabloları geldikten sonra, duvar içindeki bir butondan geçer, bu elektrik düğmesidir. Duvara montalamak için, gövdesini duvara bitiştirmelisiniz ve üzerindeki vidaları sıkıştırmalısınız.

• Lamba Duyusu; plastik olan duylar, ısınmayla birlikte erir veya zamanla kırılır. Ancak porselen duylar kırılmadığı takdirde uzun süre dayanır sürekli duy değiştirmek zorunda kalmazsınız. Duyu takıp çıkarırken gövdesinden tutmanız gerekir. Duyu takarken cereyanın kesik olduğunu kontrol edin ve kablonun ucunu sıyırarak temizleyin. Tellerini geçirdikten sonra vidaları sıkıştırın. Duyun üzerindeki deliklere tam oturup oturmadığını kontrol edin ve vidalayın.

• Elektrik tesisatı döşenirken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır şimdi onlara değinelim. Öncelikle TEK’ den hat alınır ve ana tablo oluşturulur. Müstakil apartmanlar için direkt ana tablodan hat alınır. Birden fazla daire bulunan binalarda ise; merdivenler aydınlatması, kapı otomatiği vb. için tablolar oluşturulur. Ana tablodan her daire için bir hat çıkartılır ve daire girişlerinde dairenin sigortaları oluşturulur.

Not: Linye: Dağıtım tablosundan son aydınlatma ya da prizin bağlandığı buata kadar olan hatlardır.

Buat: Elektrik akım devrelerinde, birleşme yapmak veya akımı bir veya daha fazla kola ayırmak için yapılan kutu.

Sorti: Linye hattı ile aydınlatma aracı ya da priz arasındaki bağlantı hattıdır.

• Kurulan bu tablodan daire içi tesisatı, aydınlatma ve prizler için ayrı hatlar çıkartılır. Bu prizlerden aydınlatma amaçlı olanından max. 9 lamba; priz linyeleri için ise; max. 7 priz bağlanabilir. Bundan fazlası için ayrı hatlar çıkarılır. Çıkarılan bu hatlar daireye eşit olarak dağıtılmalıdır. Aydınlatma linyeleri mutlaka ve kesinlikle tavanda gitmeli; priz linyeleri ise duvar bölgelerinden gönderilmelidir.

• Aydınlatma anahtarları ve prizler odanın uygun yerlerine konmalıdır. Aydınlatma anahtarlarını odaya girişinde kolayca bulunabilmelidir. Balkon aydınlatmaları balkon girişinde olmalı ve kolayca bulunmalıdır.

• Banyo ve WC gibi sulu zemin içerisinde kullanılacak prizlerin kapaklı olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Mutfak içerisinde kullanılacak ocak ve buzdolabı gibi beyaz eşyaların kullanımı prizler en uygun yere konulmalı ve düzeni ona göre oluşturulmalıdır.

• Tavan bölgesine konulacak aydınlatmaların mümkün olduğunca iyi aydınlatacak şekilde ortalanması gerekmektedir.

• Yatmak için kullanılacak odalarda ayrıca gece aydınlatmaları konulması gerekmektedir.

• Kullanımı büyük odalara birden fazla aydınlatma konulmalıdır. Bu aydınlatmalar odaya göre uygun şekilde düzenlenmelidir.

• Tali tablodan çıkartılan hatlar kat kat dağıtılmalı ve merdiven aydınlatması, kapı otomatiği ve ortak kullanılan diğer bölgelerin aydınlatmaları oluşturulmalıdır.

• ELEKTRİK ENERJİSİNİN ELDE EDİLMESİ1. Sürtünme ile (kumaş, cam çubuk)2. Basınç ile3. Işık ile (alarm tesisleri)4. Isı ile (platin)5. Kimyasal ( pil, akümülatör)6. Manyetik: Büyük güçteki elektrik enerjileri bu

yolla sağlanır. Dinamo ve alternatörler gibi üreteçler kullanılır. Günümüzde elektrik enerjisi ihtiyacımız santraller yardımı elektrik üretilir.

• Sürtme ile Elektrik Elde EtmeCam çubuğun veya kehribarın kumaşasürtülmesi ile elde edilen durgun elektriği veyayağmurlu havalarda bulutların hareketiyleoluşan sürtünmeden doğan şimşek ve yıldırımolaylarını örnek verebiliriz.

• Basınçla Elektrik Elde EdilmesiKristal yapılı bazı maddeler mekanikBasınç etkisiyle elektrik akımı medyanagetirirler. Bu olaya piezzo elektrik olayı denir. Bu olaydan yararlanılarak kristal mikrofonlar yapılmıştır.

• Işık ile Elektrik Elde Edilmesi:Üzerine ışık demeti yöneltildiğinde bazımaddelerde elektriklenme başlar. Foto-elektriklambaları bu prensiple calışırlar. Ancak bu yollaelde edilen enerji çok küçük olduğundanamplifikator denen yükselticilerle kuvvetlendirilir.Fotosel lambaları, uzaktan kumandalarıörnek verebiliriz.

• Isı ile Elektrik Elde Edilmesiİki ayrı yapıda maden (platin-konstantan)birbirine birleştirilip birleşme yerlerindenısıtılırsa elektrik akımı oluşur. Örneğin yüksek derecede sıcaklıkla çalışan fırınların sıcaklıkları bu olaydan yararlanılır.

• Kimyasal Yolla Elektrik Elde EtmePil ve akülerin verdikleri elektrik enerjisikimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüşmesiyoluyla oluşur.

• Manyetik Yolla Elektrik Elde EtmeBüyük güçte elektrik enerjisi gerektirenyerlerde elektrik enerjisi daima manyetik yollaüretilir.Bunun için dinamo veya alternatör denilenüreteçler kullanılır.Alternatörler ve dinamolar mekanikenerjiyi, manyetik yolla elektrik enerjisineçevirir. (Faraday Prensibi)Bu yöntem elektriküretimindeki en ekonomik ve güçlü yöntemdir.

• Elektrik Devresi: Üreteç, sigorta, anahtar, alıcı(almaç) ve iletkenden meydana gelen kapalı bir devre akımının geçtiği yola "Elektrik Devresi" adı verilir.

ELEKTRİK DEVRESİ ELEMANLARIa) Üreteç: elektrik devresindeki alıcıların çalışabilmesi için gerekli olan elektrik enerjisini üreten devre elemanıdır. Üreteç: doğru akım kaynağı (pil, akümülatör, dinamo) ve alternatif akım kaynağı olarak "Alternatör" şeklinde ikiye ayrılır

b) Sigorta: Devreyi aşırı akımın zararlı etkilerinden koruyan devre elemanıdır.

c)Anahtar: Devreyi açıp kapamaya yarayan araçlardır. Anahtar açıldığında alıcıya giden akım kesilir ve alıcı durur. kapatıldığında ise devreden akım geçer ve alıcı çalışır. Büyük akımlara kumanda eden anahtarlara "şalter" adı verilir.

d) Alıcı(almaç): Elektrik enerjisini tüketerek çalışan, yani elektrik enerjisini başka enerjilere dönüştüren makinalardır. (lamba, ütü, elektrik motorları vb.)

e) İletken: Akım kaynağı ile alıcıyı birleştiren ve elektrik akımının üzerinden geçtiği yoldur.

Elektrik Devreleri: "açık devre", "kapalı devre" ve "kısa devre" olmak üzere üçe ayrılırlar.

a) Açık Devre: Elektrik devresindeki anahtarın açık durumda olduğu ve devreden akımın geçmediği, alıcının çalışmadığı devrelere Açık Devre denir.

b) Kaplı Devre : Devreye kumanda eden anahtar kapalı durumda iken devreden akım geçer ve alıcı çalışır, bu durumdaki devreye "Kapalı Devre " denir.

c) Kısa Devre : Anahtar kapalı durumda iken herhangi bir nedenle elektrik akımı alıcıya ulaşmadan devresini kısa yoldan tamamlıyorsa bu devreye " Kısa Devre" denir.

• Akım Büyüklüğüne Göre Devreler1. Hafif Akım Devresi: zil, alarm,

telefon2. Yüksek Akım Devresi: ışık, motor vb.

GERİLİMAynı yüklerin birbirilerini itmesi ve farklı yüklerin birbirilerini çekmesi özelliklerinin yanında elektrik yüklerinin bir diğer özelliği de birbirilerini nötrleştirmeye olan eğilimleridir. Eğer bir noktada elektronlar fazlalık oluşturmuşlarsa, o bölgede bir "gerilim" oluşur.

Gerilim U harfi ile gösterilir. Fiziksel olarak engellenmedikleri sürece bu yükler, etraflarında daha az elektrona sahip olan yüklere doğru yayılmak isterler. Fiziksel olarak ifade etmek gerekirse bu gerilim, elektron sayısı farklı olan bölgeler arasındaki 'potansiyel farkı' ifade eder.

• Elektromotor kuvvet; elektrik devrelerinde, devrenin açık olduğu ve devreden elektrik akımı çekilmediği durumda devredeki kaynağın iki kutbu arasındaki potansiyel farka verilen addır. Elektromotor kuvvet emk harfleri ile tanımlanır. Sembolü E, birimi ise volttur. Voltmetre paralel bağlanır.

Elektrik Akımı: Üreteç elektrik yüklerine elektriksel bir kuvvet uygular. Bu kuvvet etkisi ile elektrik yükleri elektrik enerjisi kazanır ve bu enerji tel boyunca iletilir. Bu durum iletkendeki yükler arasında enerji aktarımına sebep olur. Negatif yüklerin titreşim hareketinden kaynaklanan bu enerji aktarımına elektrik akımı denir.

• Elektrik akımının yönü Üretecin + kutbundan – kutnuna doğrudur.

• Elektronların hareketi ise Üretecin – kutbundan + kutbuna doğrudur.

• Elektrik akım şiddetini ölçen alete Ampermetre denir.

• Elektrik akımının birimi Amperdir. Kısaca A ile gösterilir.

DİRENÇLERİN BAĞLANMASI

Dirençelerin seri bağlanması

Dirençelerin paralel bağlanması

Dirençelerin karışık bağlanması

• Dirençlerin uç uca bağlanmasıyla elde edilen bağlanma şekline seri bağlama denir.

1. Üreteçten çekilen akım kollara ayrılmaz ve bütün dirençlerin üzerinden eşit şiddette akım geçer.

• Dirençlerin birer uçları K noktasından diğer uçları L noktasından olacak şekilde bağlamaya paralel bağlama denir. Seri bağlamada bir dirençten geçen akım diğer dirençten geçmek zorundaydı.

• Paralel bağlamada ise ana koldan gelen İ akımı kollara ayrılarak dirençlerden geçtikten sonra tekrar ana kolda toplanacaktır. Farklı dirençler paralel bağlandığında dirençlerden geçen akımlar farklı değerlerde olur.

• Hem seri hem de paralel bağlı dirençlerin bulunduğu elektrik devrelerine, karışık bağlama denir .

Ohm Yasası • Bir iletkenin iki ucu arasındaki

potansiyel farkın iletkenden geçen akıma oranı sabittir. Bu sabit, o iletkenin direncidir.

• Direnç R, potansiyel farkı V, akım şiddeti i olduğuna göre,

• Kısacası Ohm kanunu, potansiyel farkı, akım ve direnç üçlüsü arasındaki ilişkiyi belirtir.

3 kat 6 daireli apartmanın zil ve kapı otomatiği

Elektrik kazaları ve kazalara karşı alınacak önlemler

Elektrik kazası• Günümüzde konutlardan fabrikalara her yerde

elektrikli araçları kullanıyoruz. Elektrik insanlık için son derece yararlı bir enerji. Ancak, güvenlik kurallarına uyulmadan kullanılan elektrik öldürücü olabilmektedir.

Elektrik kazalarının bazı nedenleri şunlardır:

I. Elektrikli donanımların yapısı hakkında yeterli bilgi sahibi olmamak.

II. Akım geçen yerlerin yalıtımının bozulması,

III. Anahtar, fiş, priz gibi aksamların çatlak,

kırık, ıslak olması,

IV. Çalışanların acele ve dikkatsiz davranması

Elektrik çarpmasıİnsan bedeni elektrik akımını kolayca geçirir. Vücuttan geçen akımın değeri arttıkça kalp, beyin gibi organların etkilenme oranı artar.Elektrik çarpmasının yarattığı olumsuz etkiler şu unsurlara göre değişir:a. Elektrik akımının bedenden geçirdiği akımın değeri,

b. Dokunulan gerilimin değeri,

c. Elektrik akımının bedenden geçtiği bölge,

d. Elektrik akımının bedenden geçiş süresi,

e. Çarpılma anında basılan zeminin durumu (ıslak, kuru, nemli vb.)

Elektrik kazalarına karşı alınacak önlemler

I. Arıza bölgesine giderken gerekli araç gereçler tam olmalı ve bunların sağlam olmasına dikkat edilmelidir.

II. Arıza yerine gidildiğinde bozulma nedeni öğrenilmelidir. Daha sonra enerji kesilerek uyarı levhası asılmalı ve gerekli önlemler alındıktan sonra onarıma geçilmelidir.

III. Arızalı aygıt ve makinelerin yapısı ve çalışması ile elektrik donanımı hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.

IV. Çalışma sırasında işe yoğunlaşılmalı başka şeyler düşünmemelidir.

V. Elektrik arızaları mutlaka elektrik teknisyeni tarafından onarılmalı, yetkili olmayan kişiler karışmamalıdır.

VII. ilk yardım çok iyi bilinmelidir.VIII. Hastahane, itfaiye(110) ve ilk yardım merkezlerinin(112) telefon numaralarını bildiren levhalar ii yerine görünecek biçimde asılmalıdır.IX. Çıplak elle akım taşıyan hatlara dokunulmamalıdır.X. Islak elle elektrik anahtarlarının konumudeğiştirilmemelidir.

Elektrik Devrelerinin Emniyeti Elektrik enerjisi ve elektrik akımı belli değerlerin üstüne çıktığında canlılara ve kullandıkları araçlara zarar verir. Bu zararlı etkenlerden korunmak için, elektrik enerjisi kullanırken gerekli emniyetin sağlanması gerekir. Bu amaçla aşağıdaki tedbirler alınabilir.

1.Elektrik Yalıtımı • Elektrik akımının zararlı etki

oluşturmasını ve kayıpları önlemek için akım geçen teller iyi yalıtkan malzemelerle kaplanmalıdır.

• Ayrıca elektronik içinde kullanılacak devre elemanları yalıtım madde ile kaplanmalıdır. Yalıtım maddesi olarak plastik, ebonit kauçuk, cam ve porselen gibi maddeler tercih edilmelidir.

2.Elektrik Sigortası • Evlerde ve elektrikle çalışan araçlarda

elektrik akımı tehlikeli boyutlara ulaştığında devredeki akımın kesilmesi için sigorta adı verilen araçlar kullanılır.Sigortanın otomatik olarak çalışan modelleri olduğu gibi, akımın yükseldiğinde üzerine sarılı telin eriyip kopmasıyla çalışan tipleri de vardır.

3.Topraklama • Elektrikle çalışan araçlarda elektrik akımının

zararlarından korunmak için alınan tedbirlerden biri de topraklamadır. Herhangi bir arızadan dolayı elektrikli araçlarda oluşan elektrik kaçağı nedeniyle araçların dış yüzeyinde yük birikmesi olur. Bu zararlı yükün bir tel yardımıyla toprağa aktarılmasına topraklama denir. Evlerde kullanılan toprak prizlerde toprağa giden ilave bir tel vardır.

Tesisatta Kullanılan AnahtarlarBir elektrik devresinde akımın yolunu açıp kapamaya yarayan araçlara anahtar (düğme) denir.1- Adi Anahtar• Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden aynı

anda yakıp söndürmeye yarayan anahtardır.• Tek kutupludur.• Anahtar gövdesi üzerinde iki adet bağlantı

vardır.

2- Komütatör Anahtar• İki ayrı lambayı veya lamba grubunu bir

yerden, tek tek veya aynı anda yakıp söndürmeye yarayan anahtardır. Örneğin bir sınıftaki lambaları iki ayrı grup hâlinde yakıp söndürmek için kullanılır.

• İki kutupludur.• Anahtar gövdesi üzerinde dört veya köprülü üç

adet bağlantı vardır.

Vaviyen Anahtar

• Bir lambayı veya lamba grubunu iki ayrı yerden yakıp söndürmeye yarayan anahtardır. Örneğin, iki kapılı salonların, mutfakların vb. yerlerin lambalarını iki ayrı yerden yakıp söndürmek için kullanılır.

• Konum değiştiren üç kutupludur.

• Anahtar gövdesi üzerinde üç adet bağlantı vardır.

• Tesisatta faz ucu anahtarın ortak (sabit) ucuna bağlanır. Diğer anahtarın sabit ucu lambaya bağlanır.

Ara Vaviyen Anahtar • Bir lamba veya lamba grubunu ikiden fazla

yerden yakıp söndürmeye yarayan anahtardır. Örneğin, koridorların, apartmanların merdiven boşluklarının lambalarını ikiden fazla yerden yakıp söndürmek için kullanılır.

• Konum değiştiren tek kutupludur.• Anahtar gövdesi üzerinde dört adet bağlantı

vardır.

Mimarı Plan Özellikleri ve Proje Ölçekleri Mimari plan, meskenlerde ve iş yerlerinde mimari tasarımın ayrıntılarıyla gösterilmesi şeklinde özetlenebilir. Aydınlatma projeleri çizilirken mimari planda gösterilen detaylar dikkate alınır. İç mimari tasarım ve mekanik tesisat yerleşimi bizim nasıl bir aydınlatma yapacağımızı ve nerelere enerji dağıtacağımızı belirler. Mimarlar tarafından hazırlanmış mimari projede ıslak alanlar, nemli yerler, pencere ve kapı yerleri belirtilmiştir.

Projelerde aşağıdaki ölçekler uygulanır.

a) Vaziyet Planları : 1/1000b) Kat Planları : 1/50c) Ayrıntılar : 1/20

Proje Kapağı Çizimi

Projenin ilk başında yer alan proje kapağında, projenin içeriği ile ilgili bilgiler yer alır.Bunlardan başlıcaları;• Proje çizen büro ile ilgili bilgiler,• Proje sorumlusu ile ilgili bilgiler,• Projeyi onaylayacak resmi kurumlar,( TEDAŞ,

EMO (elektrik mühendisleri odası), TELEKOM, BELEDİYE vb..)

• Projeyi kimin yaptırdığı ile ilgili bilgiler,• Projesi çizilen yapı sahibine ait bilgiler,• Projesi çizilen mekanın adresi,• Projeyi çizen olarak adlandırılabilir.

Vaziyet Planı Özellikleri ve Çizimi Vaziyet planı 1: 1000 ölçeğinde çizilir ve yapılan projenin en yakın yol – sokak ve caddedeki elektrik direği ve binaya olan uzaklığının çizilerek gösterildiği, ileride basit hesaplarda kullanacağımız ölçüleri veren bilgileri içermektedir. Bu ölçüler, projesi çizilen yapının ana kolon hattından enerji alınacak direğe olan uzaklığı ve hesaplama sonucu kullanılacak kablo özelliğini içerir.

Proje Çiziminde Uyulacak Kurallar• Elektrik ve elektronik iç tesisat uygulama

projeleri, yürürlükte bulunan kanun, yönetmelik ve EMO proje standartlarına uygun olarak hazırlanacaktır.

• Projeler, imar yönetmeliğine uygun onaya sunulacak, mimari proje ölçeklerinde hazırlanacak, ölçek proje düzenlemesine uygun değilse büyütülebilecek veya açıklayıcı detaylar verilecektir.

• Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akım kolon hatları 0.6 mm, linyeler 0.4 - 0.5 mm, zayıf akım hatları 0.2 - 0.3 mm, kalınlıkta çizgi ile çizilecek, eğer Autocad gibi çizim programlarıyla çizim yapılmamış ise bütün sembol ve yazılarda şablon kullanılacaktır.

• Kat planlarında, birbirinin aynı olan katlar için tek plan verilebilecektir. Ancak normal kat giriş katın aynısı olsa bile ayrı çizilecektir. Simetrik bölümler tam olarak gösterilecektir.

• Kat planları üzerinde iletken kesitleri ve sayıları ile boru çapları belirtilecektir. Açıklamalar kısmında standart boru çapları ve içinden geçebilecek iletken kesitlerinin belirtilmesi durumunda, ayrıca boru çaplarının belirtilmesine gerek yoktur.

Elektrik projeleri uygulama standartları Projelerde kullanılan tüm elemanların yerleri tam olarak belirtilecek ve en azından aşağıdaki standartlara uyulacaktır;a) Anahtarlar, 110 cm yukarda,b) Prizler, zeminden 40 cm yukarda,c) Aplikler, zeminden 190 cm yukarda,d) Tablolar, zeminden 180-200 cm yukarda,e) Buatlar, zeminden 220 cm yukarda,f) Yukarıdaki elemanlar, kapılardan 30 cm duvar birleşim noktalarından ve pencerelerden 50 cm uzakta olacaktır.

Mimari Plan Üzerinde 1-Anahtar, Priz, Armatürlerin, Tablonun Uygun Yere Çizimi• Anahtarların yerleşim yeri kapıların açılış

yönüne göre konulmalıdır.• Armatürün yeri ise aydınlatmanın eşit ve

düzgün olması prensibine göre genellikle tavanın ortalanması ile bulunur. Tabi ki özel durumlarda ya da istek halinde duvardan da aydınlatma yapılabilir.

• Prizleri en çok beyaz eşya, televizyon ve mutfak eşyası diye adlandırdığımız elektrikli ev gereçleri için kullanırız. Priz yerlerini tespit ederken bir ev yaşantısını göz önünde bulundurmalısınız.

• Prizler, güçleri itibarı ile mutfak bölgelerinde daha fazla sayıda kullanılırlar. İç tesisat yönetmeliğinde belirtildiği gibi, çamaşır makinesi, buzdolabı ve bulaşık makinesi gibi ev aletlerine ayrı prizler koymalısınız.

2-Kolon Hattının Çizimi

• Yapı bağlantı hattından ana tablolara ve tali tablolara kadar çekilen hatta kolon hattı denir. Kolon hattında en az 4 mm2 lik iletken kullanılır.

Kolon hatları, diğer çizimler gibi proje uygulayıcısına önemli bilgiler sunmaktadır. Bu bilgilerden bazıları:• Kolon hattında kullanılan iletkenin özellikleri,• Kolon hattında kullanılan kolon sigortasının

özellikleri,• Sayaç hakkında bilgiler,• Koruma röleleri hakkında bilgi,• Topraklama hattı ve levhası hakkında bilgiler

olarak sıralayabiliriz.

3- Priz Linyelerinin Çizimi• Dağıtım tablosundan, prizin bağlandığı buata

kadar çizilen hattır. Priz linyelerinde ve priz sortilerinde en az 2,5 mm2 lik bakır iletken kullanılır. Priz linyelerinde her çizilen linyeye bir numara verilir. Böylece hangi sigorta ile ilişkilendirildiği kolayca takip edilir.

• Bütün prizler, toprak hatlı olmak zorundadır. Banyolarda en az iki (çamaşır makinesi ve elektrikli şofben gücüne uygun), mutfakta ise en az üç bağımsız priz linyesi (bulaşık makinesi, elektrikli fırın ve elektrikli su ısıtıcısı gücüne uygun) olacaktır.

4- Aydınlatma Linyelerinin Çizimi• Dağıtım tablosundan, son aydınlatma

armatürünün bağlandığı buata kadar çekilen hatta aydınlatma linyesi adı verilir. Aydınlatma linyelerinde en az 2,5 mm2 lik bakır iletken ve aydınlatma sortilerinde de en az 1,5 mm2 lik bakır iletken kullanılır.

• Priz linyelerinde olduğu gibi her çizilen aydınlatma linyesine bir numara verilir.

5- Priz ve Aydınlatma Sortilerinin Çizimi

• Son dağıtım buatından prize veya aydınlatma armatürüne, alıcıya kadar çekilen hatta sorti adı verilir. Priz sortilerinde en az 2,5 mm2 lik bakır iletken, aydınlatma sortilerinde de en az 1,5 mm2 lik bakır iletken kullanılır.

6- Zayıf Akım Hatlarının Çizimi• Telefon tesisatı projeleri, Türk

Telekom A.Ş. Bina İçi Telefon Tesisatı Teknik Şartnamesine uygun olarak hazırlanacaktır.

7- Projedeki Gerekli Yazıların Yazılması• Projede yazılacak tüm yazıların ya

bilgisayar programlarıyla ya da şablonla yazılması gerekir. Projede her kullanılan çizim, resim, sembol vb. nesnelerin mutlaka açıklaması olmalıdır.

SIHHİ TESİSAT

• Sıhhi tesisat, yapı için gerekli suyun temini, depolanması, ısıtılması, basınçlandırılması ve dağıtımı, sıhhi tesisat aygıt ve donanımları, pis suyun atılması, atık suyun arıtılması, yağmur suyu drenajı ve yangından koruma tesisatları konularını kapsar.

• Ayrıca mutfak ve çamaşırhane tesisatı, yüzme havuzları güneş enerjisi tesisatı gibi özel tesisatlar sıhhi tesisat kapsamındadır.

Sistem performans kriterleri; 1. Yapıya temiz suyun sağlanması ve herhangi bir şekilde pis suyun karışmasının önlenmesi, 2. Aygıtların sayısı, sağlanan suyun miktarı ve basıncına uygun bir sistem kurulması, 3. Gerekli durumlarda su depolanması, 4. Pis su drenaj sisteminin tıkanma ve katı madde birikimlerinden uygun bir bakımla korunmasının sağlanması, 5. Tesisat ömrü için uygun boru ve donatım malzemesinin seçilmesi, 6. Temiz ve pis su tesisatlarının uygun ayırma, yalıtım ve havalandırılmasının sağlanması,

Dirsek: Borunun yön değiştirmesi istenirse kullalanılır. 90 ve 45 derecelik açılarla tek ya da çift dirsek olarak yapılırlar.

• T Ekleme Parçası: Bir boru hattından kol almakta kullanılır.

• Istavroz: Boru hattından karşılıklı kollardan bağlantı almak için kullanılır. Daha çok ısıtma tesisatında kullanılır.

• Manşon: Boruların uç uca eklenmesinde kullanılır. İçlerine vida dişi geçirilmiştir.

• Rakor: Üç parçadan oluşan ve boruların eksenleri etrafında döndürülmesine gerek duymadan bağlantı yapılmasını sağlayan bağlantı parçasıdır. Sıkılması ve sökülmesi kolaydır. Su ısıtıcısı, sayaç, bahçe musluğu vb. yerlerde kullanılır.

• Nipel: Birbirine yakın iki boru parçasını birleştirir. Tek ve çift vidalı olanları vardır.

• Redüksiyon: Büyük çaplı bir bağlantı ağzından küçük çaplıya geçişte kullanılır. Dişli olarak yapılmıştır.

• Kontrasomun: Dikdörtgen prizma biçimli su depolarında boru bağlantısı yapılmasında, uzun dişli bağlantılarda kullanılır.

• Tıpa: Bağlantı parçalarının, boruların ve su depolarının kullanılmayacak ağızlarını tıkamaya yarar. İçten dişli olanlarına kapak denir.

Mimari projeler üzerinde boru geçiş yerleri, cihaz yerleştirme gibi konularda dikkat edilecek noktalar şunlardır; • Islak hacimler düşey doğrultuda üst üste

getirilmelidir. • Yatay planda sıhhi tesisat olan bölümler yan

yana getirilmelidir. • Banyo ve helâlar yapı özellikleri göz önüne

alınarak normal döşemeden 25 - 50 cm düşük döşeme yapılmalıdır.

• Düşey borular, çok katlı binalarda en az 50x50 ölçülerinde tesisat galerilerinden geçirilmelidir.

• Duvarlardan geçen borulara gerekli eğim

verilmelidir.

• Pissu ve temiz su tesisatı, mümkünse en kısa şekilde ve en az dirsek kullanılarak çekilmelidir.

• Komple bir tesisat projesinde aşağıdaki paftalar bulunmalıdır;

1. Hesap ve açıklamaları içeren bir tesisat hesap raporu, 2. Kat planları, 3. Kolon şeması, 4. Gerekirse izometrik boru akış şemaları, 5. Laboratuar ve mutfak gibi özel işlem aygıtlarının bulundukları yerler için özel boru diyagramları, 6. Rögar ve cihaz bağlantıları gibi gerekli yerler için detay çizimleri

Konutlardaki Islak Ve Kuru Hacimler • Konutlarda ıslak hacimler, sıhhi tesisatın

(soğuk veya sıcak temiz su ve pis su tesisatları) yer aldığı hacimlerdir. Bu hacimlerde tesisat bağlantısı olan çeşitli cihazlar ve bu cihazların pissu bağlantıları (bulaşık makinası, çamaşır makinası gibi) sıhhi tesisat kapsamında ele alınacak konulardır.

TEMİZ SU TESİSATI Temiz su tesisatı, sayaçtan veya bağımsız sistemlerde suyun kaynağından başlayarak kullanma yerlerine kadar olan temiz su boru donanımları ve aygıtlarını içerir. Temiz su tesisatı; • Soğuk su tesisatı • Sıcak su tesisatı olmak üzere iki ana bölümde incelenir.

Temiz su tesisatında uyulması gereken kurallar şunlardır;

1) Temiz su tesisatlarında kullanılan borular, galvanizli ya da termoplastik (polipropilen) borular kullanılmalıdır.

2) Borular diş açarken; • Dişlerin bozulmaması için pafta lokmaları sık sık

yağlanmalıdır. Dişler arası talaş temizlenmeli.• Açılan dişler üzerine teflon veya keten sarılıp sülyan

boya ile boyanmalıdır. • Sızdırmazlığı sağlamak amacıyla manşon ve benzeri

parçalar anahtarla tutularak bir seferde sıkılmalıdır. Aksi takdirde galvaniz dökülür.

3) Gerekirse temiz su tesisatlarında, sayaç yönünde suyun boşaltılmasını sağlamak amacıyla yatay borulara %1 eğim verilmelidir. 4) Binada yapılacak su sarfiyatına uygun boru çapı seçilmeli5) Açıktan döşenen borular mutlaka kelepçelenmelidir. 6) Bina dışında toprak altına döşenecek borularda donmaya karşı önlem almak için bölgesine göre 100-120 cm derinlikte gömülerek izolasyon yapılmalıdır.

7) Ülkemizde, genelde borular duvar içi tesisat olarak döşendiğinden yağlı boya ile boyanıp yağlı kâğıtlarla sarılıp gerekirse ziftlenmelidir. 8) Sıcak ve soğuk su boruları aynı zamanda döşendiği için bakış yönünde soğuk su borusu sağ tarafa, sıcak su borusu sol tarafa takılır. Özellikle banyolarda bu konuya dikkat edilmelidir.

Sıcak su borusu, soğuk su borusunun üst tarafından geçecek şekilde döşenmelidir. Sıcak su ağızlar, daima solda olacak şekilde bırakılmalıdır.

9)Tesisat çekildikten sonra mutlaka basınç testi uygulanır. Tesisata test yapılmadan önce bütün çıkışlar kör tapa ile kapatılır. Tesisata su basılarak kör tapadan tesisatın havası alınır. Daha sonra, en az işletme basıncının 1,5 katı basınç uygulanarak basınç sabitlenir. Test cihazındaki manometreden 30dk. sonra basınç değerine bakılarak düşme olup olmadığı kontrol edilir. Eğer basınçta düşme varsa kaçak yeri bulunur. Gerekli tamirattan sonra tekrar teste tabi tutulur.

10) Ana dağıtım ve kolon boruları mümkün olduğunca açıktan geçirilmeli; her kolon, vanalarıyla ayrı ayrı kapatılabilmeli ve suyu boşaltabilmelidir. Ayrıca, ana dağıtım boruları ve kolonlar ayrı renklere boyanabilir. (Sıcak su kırmızı, soğuk su mavi.) 11) Her katın bağımsız olarak kapatılabilecek vanaları olmalıdır.12) Borular kesinlikle kiriş, kolon gibi taşıyıcı elemanlar delinerek veya kırılarak geçirilmemelidir.

13) Vanalar kolay ulaşılabilecek noktalara yerleştirilmelidir. 14) Tüm kullanma suyu tesisatı kullanım noktalarına doğru yükselerek çekilmelidir. Böylece tesisatın hava yapması önlenmelidir. 15) Sıva altı tesisatlarda döşenen borular inşaat teliyle çeşitli noktalardan sabitlenmeli, duvarda borular için açılan kanallar sıva ile boşluksuz şekilde doldurulmalıdır. Aksi taktirde ses oluşabilir.

Temiz Su Tesisatının Bölümleri Temiz su tesisatı şu bölümlerden oluşur. 1) Bina temiz su ana boru tesisatı 2) Su sayacı tesisatı 3) Kullanma tesisatı (3 kısma ayrılır.) a- Dağıtma borusu b- Kolonlar c- Kat tesisatı

Aygıt ve Donanımların Yerleştirilmesi Çeşitli aygıtlara takılacak muslukların ve çeşitli donanımların yüksekliği, bunların yapılış şekillerine göre değişse de normal olarak aşağıdaki ölçüde alınabilir. Bu ölçüler, döşeme yüzeyinden itibaren verilmiştir. Aygıtların Yükseklik Değerleri • Banyo Bataryaları - 0,75m • Duş Bataryaları - 1,10m • Evye Bataryaları - 1,15m • Lavabo Bataryaları - 1,05m • Alaturka Helâ - 0,20m • Alafranga Helâ - 0,25m • Yıkanma Yalağı (Erkek) - 1,45m • Yıkanma Yalağı (Bayan) - 1,30m • Pisuvara Püskürtme Su Tesisatı - 1,20m

Donanımlara Ait Yükseklikler • Lavabo Üzerindeki Etajer - 1,30m • Lavabo Aynası Alt Kenarı - 1,35m • Rezervuar Zincir Yüksekliği - 1,35m • Bas Tipi Rezervuar Yüksekliği - 1,10m • Helâ Kâğıtlık Alt Kenarı - 0,70m • Normal Lavabo Üst Kenarı - 0,80m • Bulaşık Tekneleri - 0,80m • Çamaşır Tekneleri - 0,75m • Sulama Yalakları - 0,50m • İlköğretim Ok. Lavabo Üst Kenarı - 0,70m

• Temiz Su Tesisatında Boru Çapı Hesabı Temiz su tesisatında, boru çapının hesap esası, suyun izlediği yol boyunca oluşan basınç kayıplarının belirli bir değerde tutulmasına dayanır. Basınç kayıpları, boru malzemesine, borudan akan suyun debisine, yerel kayıplar yaratan elemanların sayısına, su sayacına veya benzeri özel donanımlara bağlıdır. Borudan akan suyun debisi ise borunun beslediği kullanma yerlerinin sayısı ve cinsiyle belirlenir.

Temiz su tüketimine göre boru çapları aşağıdaki tablo göz önünde bulundurularak belirlenecektir. Musluk Birimi Cinsinden Boru Çapları Musluk Birimi Cinsinden Boru Çapları • 0–3 Dahil ½ inç • 3–8 Dahil ¾ inç • 8–20 Dahil 1 inç • 20–35 Dahil 1 ¼ inç • 35–50 Dahil 1 ½ inç • 50 den Fazlası 2 inç

• Lavabo, banyo, duş bataryaları, evye, taharet muslukları, bulaşık makinesi ve çamaşır makinesi muslukları, temiz su giriş çapları ½ inç olmalıdır. Banyo, tek tuvalet ve mutfaktan oluşan bir dairede ana temiz su girişi boru çapı ¾ inç olmalıdır.

Konutlarda Şehir Şebekesinden Giren Temiz Su Ana Borularının Çapları: Daire Sayısı Boru Çapları • 1–2 Daireye kadar ¾ inç • 3–6 Daireye kadar 1 inç • 7–13 Daireye kadar 1 ¼ inç • 14–19 Daireye kadar 1 ½ inç • 20–30 Daireye kadar 2 inç • 30 ‘dan Fazla İhtiyaç ve şartlara göre

Boru Tesisatlarının Plan Görünüşüne Çizilmesi

• Sıhhi tesisat projelerinde soğuk su, sıcak su ve atık su boruları çizilirken birtakım hususların dikkate alınması gerekir. Boruların geçirileceği yerlerin, yapının kullanılmasına olumsuz etki yapmamasına özen gösterilmelidir. Tesisatın işleyişi bakımından da boru tesisatları önem taşır. Şöyle ki; borularda gereğinden fazla yön değiştirme olursa basınç kayıpları oluşur. Boru hattı uzadıkça maliyet artar ve boru içindeki akışkan bakımından da problemler doğabilir.

Soğuk Su Borularının Çizilmesi

• Sıhhi tesisat projelerinde soğuk su boruları mavi kesikli çizgi şeklinde çizilir.

• Açıkta döşenen borular duvar üzerinden çizilirken, sıva altından geçen borular duvar içine çizilir.

• Donma tehlikesi olan borular mutlaka izole edilmelidir.

• Ankastre (sıva altı) döşenen borular kolon ve kirişlere zarar vermeyecek şekilde döşenmelidir.

• Boruların döşeme içinden geçirilmesinden kaçınılmalıdır. Döşeme içinden geçirilen borular çabuk çürür ve delinebilir. Yerden boru zorunlu olarak geçirilecekse korozyondan mutlaka korunmalıdır.

• Üst üste yatay döşenen borularda, yüzeyde yoğunlaşan suyun alttaki borulara korozif etki etmemesi için, en alttan soğuk su borusunun geçmesi sağlanmalıdır.

• Soğuk su boruları soğuk iklimlerde dış duvar içinden geçirilmemelidir.

• Temiz su kolonları genellikle wc’lerin kapı arkasından geçirilir.

• Batarya kullanılan su akıtma yerlerinde soğuk su ağızları, kullanım pozisyonuna göre sağda olacak şekilde çizilmelidir.

Soğuk Su Borularının Şematik Çizimi

• Soğuk su boruları şema görünüşü çizilirken çizime bodrum kattan başlanır. Şehir şebeke suyu girişinden başlanarak ana sayaç ve dağıtıcı (kollektör) çizimi yapılır. Kolon boruları her kata daire sayısı kadar çizilir. Bu da plan görünüşünden yararlanılarak yapılır. Buradan da en uçtaki su akıtma yerine kadar bağlantı boruları çizilir.

Sıcak Su Borularının Çizilmesi

• Sıcak su; şofben, termosifon, güneş ile elde edilir. Temiz su borusundan bir hat alınarak su ısıtıcısına verilir.

• Sıcak su boruları sıhhi tesisat projelerinde, noktalı kesik çizgi ile gösterilir.

• Açıkta döşenen sıcak su boruları duvar üzerinden çizilirken, sıva altından geçen sıcak su boruları duvar içine çizilir.

• Sıcak su boruları mümkün mertebe dış duvardan geçirilmemelidir.

• Açıktan veya dış duvardan geçirilen sıcak su boruları ısı kaybına karşı yalıtılmalıdır.

• Sıcak su boruları yatay konumda döşendiğinde diğer borulara göre üstte olacak şekilde yapılırsa, borular terleme yaptığında etkilenmemiş olur.

• Batarya kullanılan su akıtma yerlerinde sıcak su ağızları, kullanım pozisyonuna göre solda olacak şekilde çizilmelidir.

• Basınç kaybını önlemek için gereksiz dönüşlerden kaçınılmalıdır.

Sıcak Su Borularının Şematik Çizimi

• Soğuk su boruları şema görünüşü çizilirken dikkat edilen kurallar aynen uygulanır

Atık Su Borularının Çizilmesi

• Pis ve kirli suları bina dışına ve oradan da kanalizasyona ileten borulara atık su boruları denir. Tuvaletten akıtılan sulara pis su, banyo ve mutfaktan akıtılan sulara da kirli su adı verilir.

• Atık su boruları projelerde şeklinde çizilir.

• Bina içi atık su boruları, düşük döşeme içinden ve duvar köşelerinden geçirilir.

• Bodrum katta tüm kolonlar birleşerek yatay borular ile bina dışına çıkarılır.

• Atık su boruları kesinlikle oturma alanlarından geçirilmemelidir.

• Yatay borular daire içinde mutlak suretle ankastre (bir taraftan sabitlenmiş, gömülü) yapılmalıdır.

• Atık su kolon hatları özellikle alaturka helâ taşı, klozet, eviye gibi gereçlerine yakın olmalıdır.

• Atık su boruları mümkün olan en kısa yoldan ve en az dönüşle kanalizasyona aktarılmalıdır.

• Mutfak, banyo ve tuvalete koyduğunuz her bir atık su kolonu için numaralandırma yapılır. Bu numaralama işlemini soldan başlayarak belirli bir sıraya göre yapılır.

Atık Su Borularının Şematik Çizimi

• Atık su borularının şema üzerinde gösterilirken kolon sayısı göz önüne alınır. Plan görünüşünde pis su kolonları numaralandırılmıştır. Kolon şeması çıkarıldığında soldan sağa doğru kolonlar sıra ile yerleştirilir. Kolonlar en üst bağlantı yerinden çatı katına kadar devam ettirilir. Bu boruya havalandırma borusu denir ve kolon çapı ile aynı çapta olur. Kolonların en üst seviyesine kolon numarası yazılarak daire içine alınır.

• Bodrum katta ise pis su ana boruları bağlantıları gösterilir. Üst katlardaki kolon yerleri bodrum katta da belirtilir ve bu kolonlardan yatay borularla pis su toplanarak en kısa yoldan bina dışında yer alan rögarlara iletilir. Rögarlarda toplanan su büz borular ile kanalizasyon hattına aktarılır.

SICAK SU TESİSATI Yapılardaki sıcak su tesisatı, aranılan konfora, mevcut ısıtma kaynaklarına, enerji durumuna, hacim ve yer durumuna göre seçilir. Temel olarak iki ayrı sıcak su sistemi mevcuttur. • Bağımsız sıcak su tesisatı • Merkezi sıcak su tesisatı

Bağımsız Sıcak Su Tesisatı

• Bağımsız sıcak su tesislerinde şebeke suyu şofben, termosifon, kombi, güneş enerjisi gibi her daire için bağımsız olarak kurulan su ısıtıcılarında ısıtılır.

• Gazlı Şofbenler Gazlı şofbenler banyo gibi iç hacimlere takılmamalıdır. Şofbenin bulunduğu hacimlerde yanma için gerekli olan oksijen temin edilmelidir. Bacada yeterli çekiş olmaması durumunda baca sensörü devreye girerek gazı keser ve sistemin emniyetini sağlar.

şekilde gazlı bir şofbenin baca bağlantısı gösterilmiştir.

• Elektrikli Şofbenler • Gazlı şofbenlere göre daha güvenli ve konforlu

cihazlar elektrikli termosifonlardır. Bu cihazlar depolu olup direkt şebeke basıncıyla çalışmaktadır. Açık sistemle çalışan bu su ısıtıcılarında cihazın sadece su giriş borusu üzerinde bir musluk veya vana vardır. Cihazın su çıkışında ise herhangi bir musluk yada vana olmayıp bunun yerine bir duş başlığı konulmuştur.

• Kombiler Bu cihazlar bir kalorifer kazanı kadar güçlü olmasına rağmen, şofben gibi duvara monte edildiğinde az yer kaplarlar. Kombi ısıtma cihazları, şofbenlerde olduğu gibi borulardan gelen suyun ısıtılması ilkesi üzerine çalışırlar. Sıcak su kullanımının öncelikli olduğu kombilerde sıcak su musluğunun açılmasıyla cihazdaki ani su ısıtıcısı tarafından anında sıcak su temin edilir. Kombi cihazları genelde iki farklı ısıl kapasitedir. En çok kullanılan cihazlar 7500-20.000 kcal/h kapasiteleri arasındadır.

• Kombilerle izolasyonu iyi yapılmış bir yerleşim yerinde 300-350 m2'lik bir alanı ısıtmak mümkündür.

• Çalışma prensibine göre kombiler üç çeşittir. • Bacalı kombiler • Baca fan kitli kombiler • Hermetik kombiler(Hermetik kombi, kat

kaloriferinin ve şofbenin yaptığı işin tek bir cihazdan yapılması için dizayn edilmişlerdir. Hermetik kombi, yanma ve atık gaz, yüksek enerji verimlilikleri, sağlamlıkları bakımından bacalı kombilere göre daha güvenlidir)

• Merkezi Sıcak Su Tesisatı Merkezi sıcak su tesislerinde sıcak su bir merkezde boylerler vasıtasıyla ısıtılır ve borularla sisteme dağıtılır. Sisteme doğal veya zorlanmış dolaşımlı sirkülasyon hattı çekilerek batarya sıcak su girişlerinde sürekli sıcak su bulunması sağlanır. Eğer sıcak su sirkülasyon hattı 30m’den daha uzun ise sıcak su sirkülasyon hattına biri asil diğeri yedek olmak üzere iki sirkülasyon pompası konur.

• Boyler: Değişik ısı kaynaklarından alınan suyu depolamaya , ihtiyaç olunduğunda kullanmaya yarayan mekanik tesisat elemanıdır.

TEMİZ SUYUN DEPOLANMASI VE BASINÇLANDIRILMASI

• Şebeke suyu kesilmelerine karşı temiz su tesisatında en az 24 saatlik suyun depolanması istenir. Ayrıca yangın suyu rezerve olarak ta bir miktar suyun depolanması gerekir. Depolanacak su miktarını belirleyebilmek için önce temiz su tüketiminin belirlenmesi gerekir.

Günlük Ortalama Su Tüketimleri • Cinsi Ortalama Tüketim Lt/kişi • Konutlar Lavabolu 60–80 Duşlu 80–115 Küvetli 120–200 • Oteller Duşlu 100 Küvetli 150–200 • Hastaneler 200–500 • Okullar 5-20 • Çocuk Yuvaları 80–100 • Kreşler 100–150 • Kışlalar 60–80 • Lokantalar 20–100 • Bahçe sulama bir seferde 1,5 lt/m2

• Depolar, bakımı kolayca yapılacak ve temizlenebilecek yerlere yerleştirilmelidir.

• İç kısımları korozyona karşı korunmuş olmalı, sızdırmaz bir kapakla kapatılıp; taşma ve havalandırma borusu bağlanmalıdır.

• Taşma borusu çapı standart olarak su giriş boru çapının iki katından az olmamalıdır.

• Ayrıca depo suyunun gerektiğinde boşaltılabilmesi için boşaltma borusu bağlanmalıdır.

Hidroforlar • Şebeke suyu basıncının yeterli gelmediği yüksek

katlı binalarda suyun basınçlandırılması amacıyla hidrofor kullanılır.

• Bir hidrofor alacağınız zaman öncelikle kaç daireye su basacağını, hidroforun montaj yapılacağı yer ile kat ya da katlar arasında ne kadar mesafe olacağı, yatay ya da dikey gidecek boruların uzunluğu, suyun yol alacağı mesafedeki sürtünme payı çok iyi hesaplanmalıdır.

• Bina tesisatının sağlamlığı ve basınca dayanıp dayanamayacağı da dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir.

Hidrofor çeşitleri

• Merkezi Sıcak Su Tesisatı Merkezi sıcak su tesislerinde sıcak su bir merkezde boylerler vasıtasıyla ısıtılır ve borularla sisteme dağıtılır. Sisteme doğal veya zorlanmış dolaşımlı sirkülasyon hattı çekilerek batarya sıcak su girişlerinde sürekli sıcak su bulunması sağlanır. Eğer sıcak su sirkülasyon hattı 30m’den daha uzunsa sıcak su sirkülasyon hattına biri asil diğeri yedek olmak üzere iki sirkülasyon pompası konur.

• Sıcak Su İhtiyacı Konutlarda sıcak su sıcaklığı 30 – 60 ºC arasında değişir. Eğer endüstriyel mutfak ve çamaşırhane sisteme yük getiriyorsa bu sıcaklık arttırılabilir. Standart olarak kullanma suyu sıcaklığı 60º C olarak kabul edilir ve hesaplamalarda bu değer esas alınır. Üniversal bir hesap yöntemi belirlemek amacıyla verilen çeşitli standart tüketim değerleri arasında çeşitli kaynaklar arasında farklılıklar görülmektedir. Aşağıdaki çizelgede çeşitli kullanım yerleri için farklı kaynaklarda rastlanan en düşük ve en yüksek 60ºC su sıcaklığında saatlik ani su ihtiyaç değerleri verilmiştir.

• Boyler Hesabı • Boyler ısıtıcılarında, kazanda elde edilen sıcak

su, kızgın su veya buhar kullanılarak çeşitli ortamlarda kullanılacak olan su ısıtılır.

• Genelde Boylerler; • 1- Tek cidarlı • 2- Çift cidarlı olarak sınıflandırılırlar.

• Çift cidarlı boylerde ısıtıcı akışkan iki cidar arasında kalan dış gömlekte dolanır. Isıtıcı akışkan basıncının düşük olduğu uygulamalarda kullanılır.

• Tek cidarlı boylerlerde ise ısıtıcı akıştan basıncı yüksek olan buhar veya kızgın su kullanılıp; kullanım suyunu ısıtmak için boyler içerisine serpantin döşenir ve kullanım suyu böyle ısıtılır.

Serpatin: Yüzey artırımını sağlamak ve geçme süresini uzun tutabilmek için içerisinden buhar veya sıcak su sevk edilen helezonik boru.

Gerekli boyler hacmi sıcak su ihtiyacı ile belirlenir sıcak su ihtiyacı, bir depolama faktörü ile çarpılarak boyler hacmi bulunur. Boyler imalatları standart olduğundan bulunan hacme en yakın standart boyler seçilir. Isıtma devresi hesabında belirlenen depo hacmi kadar suyun 2 saatte 10ºC tan 60º C sıcaklığa kadar ısıtılacağı esas alınmalıdır. Boyler hacmi için; İlk aşamada her aygıt ve donanıma ait ani ihtiyaçlar belirlenir ve kat sayısı ile çarpılır. Daha sonra bunlar toplanarak toplam ani ihtiyaç bulunur.

• Ortalama İhtiyaç = Kullanma eş faktörü * Ani İhtiyaç (Çizelgeden değerler alınır)

Daha sonra boyler hacmi hesaplanır. • Boyler Hacmi (Mss) = Ort.Ani.İht. * Depolama Faktörü

PİS SU TESİSATI Yapılarda su akıtma yerlerinden gelen kullanılmış suları şehir kanalizasyonuna ileten boru bölümüne bina pissu tesisatı denir. İyi yapılmış bir pis su tesisatı şu nitelikleri taşımalıdır. 1. Tüm pis ve kirli suları çabuk olarak, sağlığa zarar vermeden ve insanları rahatsız etmeyecek şekilde bina dışına taşımalıdır. 2. Koku ve gazların pis su borularından bina içine sızması önlenmelidir. 3. Borular su sızdırmaz olmalıdır. 4. Borular dayanıklı olmalı çabuk kırılmamalı, yapının oturmasından zarar görmemelidir.

Bina pis su tesisatı 3 ana bölüme ayrılır; • Bina dışı pis su tesisatı • Bina içi pis su tesisatı • Yağmur suyu tesisatı

Bina Dışı Pis Su Tesisatı • Binanın 1–1,5 m dışından başlayıp şehir

kanalizasyon şebekesinde son bulan tesisat kısmıdır. Bina dışı pis su tesisatında pvc boru, büz, dökme demir borular kullanılır.

Bina dışı pissu tesisatı

• Bina dışı pis su tesisatı şehir şebekesine mümkün olduğu kadar doğal akışla bağlanır. Bu nedenle rögarlar arasındaki ve konut dışındaki borularda sürekli bir eğim bulunmalı ve bu eğim sayesinde pis sular için uygun bir serbest akış karakteristiği yaratılmalıdır. Boruların oturtuldukları zemin yumuşak olmamalıdır. Çünkü yumuşak zemin tesisatta çatlamalara ve bel vermelere neden olabilir.

• Kanalizasyon şebekelerinden toplanan pis sular, arıtma tesislerinde çeşitli yöntemlerle arıtılarak çevreye bırakılır.

• Eğer yerleşim yerlerinde şehir kanalizasyon sistemi yoksa o zaman fosseptik (pis su çürütme) çukurları yapılır. Pis sular genellikle yer altına döşenen borular vasıtasıyla bu çukurlara bağlanır.

• Şehir suyu şebekeleri ayrık sistem ve birleşik sistem pis su şebekeleri olmak üzere iki şekilde yapılır. Bütün pis su ve yağmur suları aynı kanalla atılıyorsa Birleşik Sistem, yağmur suyu ve pis sular ayrı borularla atılıyorsa Ayrık Sistem olarak adlandırılır.

Bina İçi Pis Su Tesisatı Su akıtma yerlerinden gelen tüm pis ve kirli suların 1 – 1,5 m bina dışına taşıyan tesisata bina içi pis su tesisatı denir. Bina içi pis su tesisatı şu bölümlerden oluşur; • Ana Boru • Kolon • Kat Borusu • Havalık

• a. Ana Boru: Kolonların getirdiği pis suları toplayarak bina dışına ileten boru bölümüdür. Bodrum kat tavanına asılı olarak döşenebileceği gibi tavan içine gizlenerekte döşenebilir.

• b. Kolon: Üst katlardaki kullanma yerlerinden gelen pis suları bodrum kata ileten ve genellikle düşey döşenen borudur. Kolona helâ bağlantısı varsa boru çapı en az 100 mm (100) olmalıdır. Kolonun ana boruya bağlanan kısımlarında temizleme kapağı bulunmalıdır. Borunun çatıdaki devamı havalıkla son bulur.

• c. Kat Borusu: Bağlantı borusu ile kolon borusu arasındaki boru bölümüdür. Mümkün olduğunca kısa olmalıdır.

• d. Havalık: Pis su borularındaki hava basıncının değişmesi sistemde pis su kokularının binaya yayılmasına neden olur. Pis suyun rahat akıtılması ve pis kokuların dışarı atılması için havalıklar çekilir.

• Bina içi ve bina dışı tesisatlarda PVC atık su boruları kullanılmaktadır.

• PVC borulara ek parçalar eklenerek binalarda oluşan atık suların bina dışına, bina dışından da şehir şebekesi kanalizasyonuna ya da fosseptik çukurlarına iletilmesi sağlanır.

• TS 275 -1 EN 1329-1 standartına göre tarifi yapılan çaplarda değişik uzunluklarda contalı ve contasız olarak üretilmektedir.

Pis Su Tesisatı Genel Tasarım Kuralları • Tüketim yerleri, plan üzerinde en az sayıda düşey

boru inecek şekilde düzenlenmelidir. • Gerektiğinde, yatay boruların birleşme ve dönüş

noktalarına da kontrol ve temizleme kapakları konulacaktır.

• Düşey pis su borularının zeminine uygun ölçüde tali rögar yapılacaktır.

• Her düşey pis su borusunun havalandırılması için çatı döşemesine kolan uzatılacak ve çatıdan 50 cm yukarda havalık borusu döşenecek ve şapkası takılacaktır.

• Koku sorununu azaltmak için, tuvalet ve mutfak kolonlarının ayrı olması faydalıdır.

• Yatay borularda 90º dirsekten ve çift çataldan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

• Islak hacimlerin bir alt katta görünen kısımları asma tavan ile kapatılmalıdır.

• Pis su rögarlarının temizliklerinin yapılabilmesi için baca işleri 90x90 kapakları 60x60cm olmalıdır. Kapak beton, mozaik vb. malzemeden yapılmalıdır.

• Bina içinde yatay pis su boruları %2-3 eğimle döşenmelidir.

• Pis su tesisatı olmayan bodrum katlarında sular pis su çukurlarında toplanacak pis su pompalarıyla rögara atılacaktır.

• Pis su pompası elektrikli ve otomatik kumandalı çeşitleri vardır.

Pis su tesisatı kat planı

Pis su bodrum katı planı

Pis su havalandırma sistemler sırasıyla;• Bağımsız havalandırma tertibatlı tek borulu

sistem • Bağımsız havalandırma tertibatlı çift borulu

sistem • Bağımsız havalandırma olmayan sistemlerdir.

Bağımsız havalandırma tertibatı, tek borulu sistem

Bağımsız havalandırma tertibatı, çift borulu sistem

Bağımsız havalandırma sistemi olmayan pis su tesisatı kolon şeması

YAĞMUR SUYU TESİSATI Yağmur suyu tesisatı, konut çatısı üzerine düşen yağmur sularını çatı olukları vasıtası ile bağlandığı yağmur suyu kolonlarına ve oradan da gerekirse zemin altı tesisata bağlayan boru sistemidir. Yağmur suyunun zemin altı tesisatına verilmesi mümkün olmadığı durumlarda konutta veya komşu konutlarda rutubet yaratmayacak şekilde, her hangi bir şekilde iletilmeleri sağlanabilir. Balkon, teras ve benzeri yerlerin su akıntı kısımlarının yağmur suyu kolonlarına olan mesafeleri 1m’den fazla değilse bu akıntı kısımları doğrudan yağmur suyu kolonlarına bağlanabilir. Balkon yağmur suyu borularına evye, lavabo, tuvalet gibi cihazların pissu boruları bağlanmamalıdır.

• Yağmur suları kirli ve pis sularla beraber atılmamalıdır. Kolonlar vasıtasıyla toplanan yağmur suları, şehir kanalizasyon sistemine ayrı bir rögar ile konut dışı kanal sistemindeki rögara bağlanır. Ayrıca yağmur suyu boruları mümkünse yapı içinden geçirilmemelidir. Yağmur suyu boruları olarak çinko sac, galvanizli çelik sac, kolon borusu veya genellikle PVC boru kullanılır.

Silindirik Boru Kesite Göre Yaklaşık Çaplar Yağmur Borusu kesiti(cm2)- Boru çapı (D)mm • 19,55 - Ø 50 • 38,36 - Ø 70 • 78,31 - Ø 100 • 122,34 - Ø 125 • 175,75 - Ø 150

Yağmur Tesisatında Uyulması Gereken Kurallar • Zemin üzeri serbest olarak akıtılacak yağmur

borularının altlarına dirsek konulmalıdır. • Yağmur suları zemin altındaki pis su şebekesine

doğrudan bağlanmamalıdır. • Yağmur suyu zemin üzerine akıtılabileceği gibi her

borunun altına bir yağmur rögarı yapılarak yağmur kanalizasyonuna bağlanabilir

• Yağmur suyu rögarı, pis su şebekesine S sifonu ile bağlanır

• Yağmur suyu rögarları, projede YR1, YR2, YR3 şeklinde gösterilir.

1. Yağmur deresi 2.Yağmur deresi köşe dönüş (iç-dış) 3. Yağmur deresi ek parça 4. Yağmur deresi tespit kelepçesi 5. Yağmur deresi iniş-boru bağlantı elemanı 6. Yağmur deresi sonlama elemanı 7. Duvar tespit kelepçesi 8. Yağmur iniş borusu 9. Yağmur iniş borusu orta parça 10. Yağmur iniş borusu Y çatal elemanı 11. Yağmur iniş borusu redüksiyon elemanı 12. Yağmur borusu iniş-dönüş elemanı 13. Pikdofen ( J iniş borusu)

YANGINDAN KORUNMA TESİSATI Yangından korunma tesisatı bina içi ve bina dışı olarak iki kısımda incelenir. • Bina içi yangından korunma tesisatı • Boru - Hortum • Sprinkler (yağmurlama) • Kimyasal Söndürme olarak üç bölümde incelenir. Sprinkler(yağmurlama) sistemleri ve kimyasal söndürücüler daha çok endüstriyel ve ticari yapılarda kullanılır. Konut tipi yapılarda ise temel yangından korunma sistemi boru-hortum tesisatıdır.

Yapı Dışı Yangından Korunma Tesisatı • Yangın hidrantları yapı dışı yangından korunma

tesisatının en önemli elamanlarıdır. Yeraltı ve yerüstü yangın hidrantları olmak üzere iki gruba ayrılır.

Yapı İçi Yangından Korunma Tesisatı Yapı içi yangından korunma tesisat: • Sulu sistemler • Sabit Boru sistemi • Sprinkler ( yağmurlama sistemi ) • Gazlı sistemler ( CO2 ve Halon gazı sistemleri )

Sabit Boru Hortum Sistemi Islak sabit boru sistemi: Bu sistemde su kaynağı ile sistem arasındaki vana sürekli olarak açık olup devrede daima basınçlı su bulunmaktadır. Şayet sistem Sprinkler olarak tasarlanmış ise uyarı sıcaklığında Sprinkler’in açılması ile su püskürtmesi yapılır. Yangın sisteminin kapatılması besleme vanası ile yapılır.

• Otomatik olarak beslenen sabit boru sistemi: Bu sistemin tasarımında normal halde donma tehlikesine karşı borular hava ile doludur. Vana açıldığında veya sprinkler uyarı sıcaklığında açılırsa, boru devresi otomatik olarak su ile dolar.

• El ile çalışan sabit boru sistemi: Bu sistemde her yangın hortum dolabında bulunan el ile kumandalı bir şartelin açılması ile suyun devreyi beslemesi sağlanır.

• Kendiliğinden kapanan tekrarlamalı söndürme sistemi: Yanmaz kablolu ve detektörlü algılama yoluyla çalışır. Yangın söndüğünde otomatik olarak kapanır. Bu sistemler müzeler, arşivler eşya dolapları ve endüstriyel tesisler için kullanılır.

Yangın Dolapları • Kat alanı 150 m2’den fazla ve birden fazla katı

olan konut harici umumi binalarda ve iskan edilsin veya edilmesin bodrum kat dahil 5 ve daha fazla katlı binalarda, her katta yangın musluğu ve donatısı olan bir yangın dolabı yapılması zorunludur. 3030 sayılı yasa gereği kat alanı 800 m2’nin altında olan yapılarda 1adet, üstünde olan yapılarda 2 adet yangın dolabı olmalıdır.

Su Kaynakları • Yangın hattını besleyen kaynak veya kaynaklar su

akışı varken en kritik noktada statik basıncı 6 bar basıncı sağlayacak şekilde ve dakikada 500 litre su debisini 30 dakika süre ile karşılayacak (500 lt/dak * 30 dak =15000 lt) kapasitede olmalıdır. Herhangi bir sebeple elektrik kesilmesi durumunda hidrofor sistemini çalıştıracak jeneratör bulundurulmalıdır. Su depoları bina altlarına veya üstlerine tasarlanırken yangın depoların 1/3’ü kullanma, 2/3’ü yangın rezervi olarak tasarlanmalı, yosun ve bakteri ürememesi için sürekli sirkülesinin sağlanması gerekir.

Hortumlar • Her yangın dolabında 15 m uzunluğunda

yassılaşmış genişliği 85 mm ve anma çapı 53 mm olan hortum ve lans bulundurulmalıdır.

Yangın Muslukları • Yangın muslukları itfaiye teşkilatınca kullanılan

standartlara uygun, çapları 2”, su devresi basıncı musluklarda dakikada 500 litre debiyi veya en kritik noktadaki statik basıncı 6 bar olacak şekilde sağlamalıdır.

KALORİFER TESİSATI Merkezi ısıtma tesislerinde kurulan kalorifer tesisatlarında genellikle siyah çelik borular kullanılır. Eğer çelik borular üretimden çıktığı şekilde hiçbir özel işlem yapılmadan piyasaya sürülürlerse, siyah çelik boru adını alır. Tipik bir siyah çelik boru bileşiminde %0,15 karbon, %0,44 manganez, %0,013 fosfor, %0,030 kükürt bulunur. Çelik borular üretim yöntemlerine göre şöyle sınıflandırılır. • 1. Dikişli Siyah Çelik Borular • 2. Dikişsiz Siyah Çelik Borular

Dikişli Siyah Çelik Borular Genellikle dikişli boru, rulo veya levha halindeki çelik sacın boru halinde kıvrılıp kaynak edilmesi ile meydana getirilir. Borular için iki önemli ölçü mevcuttur. Bu ölçüler borunun çapı ve et kalınlığıdır. Çap, boru içinden geçen akışkan miktarı ile, et kalınlığı akışkan basıncı ile ilgilidir. Boru çapı ve et kalınlığı standartlaştırılmıştır. 1/2" - 3" kadar siyah dış çap ölçüleri DIN 2440 standartına göre şöyledir: 1/2" - 21,3 mm, 3/4" - 26,9 mm ,1" - 33,7 mm, 1 1/4" - 42,4 mm, 1 1/2" - 48,3 mm, 2" - 60,3 mm, 2 1/2" - 76,1 mm, 3" - 88,9 mm.

Dikişli borular kullanım alanlarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar. • Dikişli siyah vidalı borular (TS 301) • Dikişsiz siyah vidasız borular (TS 416)

• Kalorifer tesisatı bağlantı parçaları;

Dikişli Siyah Borular1-Dikişli Siyah Vidalı Borular Bu boruların et kalınlıkları fazladır. Dolayısıyla bu borulara diş açılması, manşon ve diğer vidalı rakorlarla birbirine bağlanması mümkündür. Düşük sıcaklık ve basınçta çalışan ısıtma sistemlerinde kullanılırlar. 2-Dikişli Siyah Vidasız Borular Eğer boru birleştirmeleri kaynakla gerçekleştirilecekse ısıtma tesislerinde bu borular kullanılır. Et kalınlıkları azdır.

• Dikişsiz Siyah Çelik Borular (DIN 2448) Patent çelik çekme boru olarak ta bilinen bu borular sıcak plastik şekil verme suretiyle dikişsiz olarak üretilirler. Yüksek sıcaklık ve basınçlarda kullanılırlar. Kazanlarda çekim boruları da dikişsiz siyah çelik borudur.

Sıcak Sulu Kalorifer Tesisatı Sistemleri Sıcak sulu tesislerde uygulanan başlıca sistemler şunlardır. 1. Alttan dağıtmalı, alttan toplamalı ısıtma sistemi. 2. Üstten dağıtmalı, alttan toplamalı ısıtma sistemi. 3. Üstten dağıtmalı, üstten toplamalı ısıtma sistemi

1. Altan Dağıtmalı Altan Toplamalı Isıtma Sistemi • Bu sistem günümüzde en fazla kullanılan

sistemdir. Ana dağıtım ve ana toplama boruları bodrum ya da zemin kattan kolonlara bağlanır. Eğer kazan dairesi zemin kat bütün bina tabanına yayılmışsa, yani bodrumu tam olan binalarda rahatlıkça uygulanan bir sistemdir.

• Son kat bitiminden ½ “ havalık boruları çekilerek çatı üzerinde en yüksek noktada bulunan hava tüpüne bağlanır.

• Kalorifer (ısıtma), tesisatlarında borularda ve radyatörlerde oluşan havanın en üst branşman (Branşman: Kalorifer, temiz su ve pissu tesisatında ana düşey borudan çıkan yatay kol )dan rahatça toplanıp atılmasını sağlarlar. Hava tüpü olmayan sistemlerde havanın atılması daha uzun zamanda ve sıkıntılı olmaktadır.

Kapalı genleşme depolu alttan dağıtmalı alttan toplamalı ısıtma sistemi

Açık genleşme depolu alttan dağıtmalı, alttan toplamalı ısıtma sistemi

Isıtma Sistemlerinde Kapalı-Açık Genleşme Depoları

GÖREVİ : Isıtma veya soğutma devrelerindeki basınç değişimlerinden ileri gelen (ısınma neticesinde veya bir devrenin kapatılmasında vs. gibi) suyun hacimsel değişimlerini karşılar.Sistem ısındıkça veya sirkülasyon pompasının çalışmasıyla, su tarafından gelen basınç artar ve Kapalı Genleşme Deposunun su tarafında hacmi genişler, bu basınç altında, gaz tarafındaki kısmı ise küçülür. Sistem sıcak un düşmesi, pompanın durması ile de tersi olur.

GENLEŞME DEPOLARI nı Kalorifer Tesisatında Kullanmakla Sağlanacak Faydalar

1- Kalorifer sistemi kapalı sisteme döneceğinden hava ile teması bulunmayacak ve korozyon meydana gelmeyecektir.

2- Çelik radyatör ve kazanların delinmesi önlenecektir.

3- Kapalı sistemde basınç dağılımı eşdeğerde olacağından, her radyatörün ısınması dengeli olacaktır.

4- Üst katlardaki göze hoş görünmeyen havalık borularına ve neticede bunların malzeme ve işçilik

harcamalarına gerek kalmayacaktır.

2. Üstten Dağıtmalı Alttan Toplamalı Isıtma Sistemi • Bu sistemler çatısı olmayan tam bodrumlu

binalarda uygulanabilir. Bütün katları aynı derecede yani homojen biçimde ısıtmak mümkündür. Bu nedenle en iyi çalışan sistemdir. 90 dereceye kadar ısıtılan kalorifer suyu bir ana boru vasıtasıyla çatıdan kolonlara dağıtılır. Kolonlardan peteklere üstten giren kalorifer suyu ısısını içi ortamlara verdikten sonra alttan çıkarak bina altında ana toplama boruları (70 derecede) toplanır.

Kapalı genleşme depolu üstten dağıtmalı alttan toplamalı ısıtma sistemi

• Kapalı genleşme deposunun faydaları;1-Kapalı sistemde basınç dağılımı eşdeğerde olacağından, her radyatörün ısınması dengeli olacaktır.2-Kazanın hemen yanına monte edileceğinden, çatıya kadar borudan ve işçilikten tasarruf sağlanacaktır.3-Çatıdaki genleşme deposu kalkacağından, buradaki ısı kaybı önlenmiş olacaktır.

3. Üsten Dağıtmalı Üstten Toplamalı Isıtma Sistemi • Şemsiye sistemi olarak da adlandırılan bu sistem,

kısmi bodrumu olmayan yerlerde uygulanır. Bodrumu olmayan yerlerde alttan toplama için yeraltı tesisat kanallarına ihtiyaç vardır. Bu kanallarda herhangi bir sebeple kaçak olduğu takdirde kaçağı bulabilmek için zemin döşemesinin sökülmesi gerekir yani maddi zararlara yol açabilir.

• Kaçak anında, evde bulunmama hallerinde ise evde bulunan eşyaların zarar görmesi de mümkündür. Bu sistemde 90 dereceye kadar ısıtılan kalorifer suyu ana boru vasıtasıyla çatıya çıkartılır burada kolonlara dağıtım yapılarak peteklere üstten girer. Çıkışta kolonlar vasıtasıyla tekrar çatıya çıkartılarak toplanır ve bir ana boru vasıtasıyla kazana ulaştırılır.

• Isınma bakımından istenmeyen ve en kötü olan bir sistemdir. Zorunlu hallerde uygulanır ve günümüzde çok az uygulanan bir sistemdir.

Üstten dağıtmalı üstten toplamalı ısıtma sistemi(Kapalı Genleşme)

Kat Kaloriferi Tesisatı 1. Kat Kaloriferi Sistemleri • Tek katlı binalarda kat kaloriferi sistemi en

uygun yoldur. Günümüzde çok katlı binalarda da ortaya çıkan problemler sebebiyle kat kaloriferi uygulamaları yaygınlaşmıştır.

• Kat kaloriferi sistemi: • 1. Tek borulu • 2. Çift borulu

• Yatay tek borulu sistemlerde ısıtıcılar by-pass borusu ile bağlanmıştır.

Tek borulu kat kalorifer sistemi bağlantı şeması

Yatay tek borulu sistemlerde radyatörün bağlanma şekli

Çift borulu sistemlerde ise; • Alttan dağıtılıp alttan toplanan çift borulu kat

kaloriferi, • Üstten dağıtılıp üstten toplamalı çift borulu kat

kaloriferi, • Üstten dağıtılıp alttan toplamalı çift borulu kat

kaloriferi, uygulamaları kullanılmaktadır.

Alttan dağıtıp alttan toplamalı çift borulu kat kaloriferi

• Üstten dağıtılıp üstten toplamalı çift borulu kat kaloriferi

• Üstten dağıtıp alttan toplamalı çift borulu kat kaloriferi

SUYUN YUMUŞATILMASI Doğada bulunan su çeşitli yer tabakalarından geçerken bazı tuzları eriterek içerisine alır. Buda suya sertlik verir. Bu tür sulara sert su denir. Sularda sertlik 2 tür nitelendirilebilir: • 1. Geçici Sertlik • 2. Kalıcı Sertlik

• Geçici Sertlik: Kaynatılarak çökeltme biçiminde giderilebilen sertliğe geçici sertlik denir. Bu tür sularda erimiş olarak karbonatlar bulunur. Kalsiyum bikarbonat ve magnezyum bikarbonat gibi.

• Kalıcı Sertlik: Kaynatılarak çökeltme biçiminde giderilemeyen sertliğe kalıcı sertlik denir. Bu tür suların bünyesinde sülfat tuzları bulunur, magnezyum sülfat, kalsiyum sülfat gibi. Toplam sertlik sudaki kalsiyum karbonat (Caco3) miktarı ile belirlenir

Su Yumuşatma Yöntemleri Çökeltme, filtreleme gibi ön temizleme işlemlerinden sonra sularda kimyasal veya fiziksel yumuşatma işlemlerine geçilir. Su yumuşatma işlemleri aşağıdaki yöntemlerden oluşur. • 1. Kireç-soda yöntemi • 2. Fosfat yöntemi • 3. Fiziksel yöntem