havalandirma tesİsat elemanlari

8/7/2019 HAVALANDIRMA TESSAT ELEMANLARI

1/81

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES

PROJES

TESSAT TEKNOLOJS VEKLMLENDRME

HAVALANDIRMA TESSAT ELEMANLARI

ANKARA 2008


2/81

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl

Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndakademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retimprogramlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelikgelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir veyaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerindenulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarakdatlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/81

i

AIKLAMALAR ...................................................................................................................ivGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................31. FAN SEM ....................................................................................................................... 3

1.1. Fan ve Kullanm Alanlar .............................................................................................. 31.1.1. Emme Fan.............................................................................................................31.1.2. Egzoz Fan .............................................................................................................31.1.3. Basma (Besleme ) Fan ..........................................................................................4

1.2. Fan eitleri ..................................................................................................................41.2.1. Aksiyal (Eksenel) Tip Fanlar.................................................................................41.2.2. Radyal Tip Fanlar ..................................................................................................5

1.3. Kapasitelerine Gre Fan eitleri .................................................................................61.3.1. Blowerlar.............................................................................................................61.3.2. Krkler.................................................................................................................61.3.3. Yksek Basnl Fanlar..........................................................................................71.3.4. Orta Basnl Fanlar...............................................................................................71.3.5. Alak basnl fanlar.............................................................................................. 7

1.4. Fan Seiminde Kullanlan Gerekli l Deerleri .......................................................71.4.1. Mutlak Basn........................................................................................................ 81.4.2. Basma Ykseklii..................................................................................................91.4.3. Fan Gc ve Verimi...............................................................................................91.4.4. Debi ....................................................................................................................... 9

1.5. Fan Seimi...................................................................................................................101.6. Fan Devir Kontrol .....................................................................................................101.7. Fan Bakm ..................................................................................................................10UYGULAMA FAALYET...............................................................................................11LME VE DEERLENDRME.....................................................................................12

RENME FAALYET2 ..................................................................................................132. MENFEZ VE DAMPERLERN SEM..........................................................................13

2.1. Hava Ak Ynnn Tayini.........................................................................................132.1.1. Menfez ve Difzrler (Anemostat) ......................................................................132.1.2. Difzrler (Anemostat)........................................................................................142.1.3. Menfez ve Difzr Seimi...................................................................................16

2.2. Damperler....................................................................................................................192.2.1. D Hava Giri-k ve Karm Damperleri......................................................192.2.2. Yzey ve By-Pass Damperleri .............................................................................202.2.3. Yangn Damperleri .............................................................................................. 20

UYGULAMA FAALYET...............................................................................................21LME VE DEERLENDRME.....................................................................................23

RENME FAALYET3 ..................................................................................................243. FLTRE, SERPANTN VE NEMLENDRCLERN SEM ........................................24

3.1. Filtreler........................................................................................................................ 243.1.1. Hava Filtresi eitleri ..........................................................................................253.1.2. Filtre Seimi ........................................................................................................28

3.2. Serpantinler .................................................................................................................29

NDEKLER


4/81

ii

3.2.1. Serpantin eitleri ...............................................................................................29

3.2.2. Serpantin Seimi..................................................................................................323.3. Nemlendiriciler ........................................................................................................... 333.3.1. Nemlendirici eitleri..........................................................................................343.3.2. Nemlendirici Tipi ve Kapasite Belirleme Seim Kriterleri .................................37


RENME FAALYET4 ..................................................................................................404. SUSTURUCU VE TTREM KESCLERN SEM ..................................................40

4.1. Susturucular.................................................................................................................404.1.1. Ses ve Grlt Kirlilii........................................................................................ 404.1.2. Ses Snmleyici(Susturucu) Seimi le Grltnn Azaltlmas ........................44

4.2. Titreim Kesiciler........................................................................................................464.2.1. Titreimler ........................................................................................................... 464.2.2. Titreim Alclar ..................................................................................................464.2.3. Titreim Alclar Seilirken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar..........................47


RENME FAALYET5 ..................................................................................................505. HAVA KANALI YALITIM MALZEMELER.................................................................50

5.1. Is Yaltm ..................................................................................................................505.1.1. Is yaltm malzemelerinin snflandrlmas .......................................................525.1.2. Yaltm Malzemelerinin Seimi........................................................................... 52

5.2. Titreim Yaltm .........................................................................................................545.2.1. eitli Titreim Kesiciler.....................................................................................545.2.2. Titreim Alclar Seilirken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar..........................55

5.3. Sismik Koruma Yaltm ............................................................................................. 555.3.1. Sismik Koruma Yapmak iin Bilinmesi Gerekenler ...........................................58

5.4. Ses Yaltm .................................................................................................................585.4.1. Ses Yaltm Yaplrken Kullanlan Malzeme ve Yntemler...............................59


RENME FAALYET6 ..................................................................................................636. HAVA KANALLARINA UYGUN TESPT VE BALAMA ELEMANLARI SEM 63

6.1. Galvaniz Rot (Tij) eitleri.........................................................................................636.2. akmal Dbel ............................................................................................................646.3. ekmeli Dbel ............................................................................................................646.4. Sac Gmlekli Dbel ....................................................................................................656.5. Cvatal Borulu Dbel .................................................................................................656.6. Galvaniz Perfore L ve U Profil ...................................................................................666.7. Uzatma Somunu .......................................................................................................... 676.8. Kanal Flan ................................................................................................................676.9. Kanal Ke Paras......................................................................................................686.10. Kanal Montaj Malzemeleri........................................................................................68UYGULAMA FAALYET...............................................................................................70

LME VE DEERLENDRME.....................................................................................71MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 72


5/81

iii

CEVAP ANAHTARI.............................................................................................................73

KAYNAKA ......................................................................................................................... 75


6/81

iv

AIKLAMALARKOD 522EE0200ALAN Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODLN ADI Havalandrma Tesisat Elemanlar

MODLN TANIMI

Havalandrma tesisat elemanlarnn tantld ve ortamauygun havalandrma tesisatlarnda kullanlan elemanlarnseimini yapabilmek iin, gerekli bilgi ve becerilerinkazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/24N KOUL

YETERLKHavalandrma tesisatnda kullanlan alet veavadanlklarn zelliklerini bilmek, kullanlacak tesisatelemanlarnn seimini yapabilmek.

MODLN AMACI

Genel AmaGerekli uygun ortam salandnda havalandrma tesisatelemanlarnn seimini yapabileceksiniz.Amalar1.Fan seimini yapabileceksiniz.2.Menfez ve damperlerin seimini yapabileceksiniz.3.Filtre, serpantin ve nemlendiricilerin seimini

yapabileceksiniz.4.Susturucu ve titreim kesicilerin seimini

yapabileceksiniz.5.Yaltm malzemelerinin seimini yapabileceksiniz.6.Havalandrma tesisat kanallarnn tespit ve balama

elemanlarnn seimini yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

OrtamAtlye, snf, laboratuvar, ktphane, nternet ortam(Bilgi teknolojileri ortam), iletme, ev vb. kendi

kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar.DonanmByk ekran televizyon, snf veya blm

kitapl, VCD veya DVD alar, tepegz, projeksiyon,bilgisayar ve donanmlar, Internet balants, retimmateryalleri vb.Atlye ve fabrika ortam vb.

LME VEDEERLENDRME

Modl ierisindeki her bir renme faaliyetinden sonrabelirtilen lme aralar ile kendinizideerlendireceksiniz.Modln sonunda ise, kazanm olduunuz bilgi, beceri

ve tavrlarnz retmen tarafndan hazrlanacak lmearalar ile deerlendirilecektir.

AIKLAMALAR


7/81

1

GRSevgili renci,

Bilindii gibi tarih boyunca insanlar yaayabilecekleri ortamlar oluturarak ferdi ya datoplu olarak yaamlardr.

nsanlar toplu ve ayn meknlarda yaamaya balaynca ortamda bulunan havann birekilde temizlenmesi gerei ortaya kmtr . Bu ilemi insanlar zaman ve teknolojikgelimelerin nda gerekletirerek gnmze kadar gelmitir.

Bir havalandrma sisteminin temel amac ; insanlarn daha rahat (konforlu) bir ortamierisinde yaamalarn salamak, bir rnn saklanmas veya endstriyel ilem iin gerekliortam oluturmaktr. Bu ama dorultusunda;

Bu sistemin gerekletirilebilmesi iin, kurulum aamasnda uygun kapasitede, uygundonanml, verimli ve kontroll almay salayacak ve gerektiinde yeniliklere cevapverecek bir sistem tasarm yaplmaldr.

Teknolojideki ba dndrc gelimeleri yakndan takip etmek gerekir. Tm dnyadakresel snmadan sz edildii srada gelecek asrn meslei olan havalandrma tesisatlna

gereken nem gsterilmelidir.

nsanlarn setikleri meslekleri benimsemeleri ve ilerini severek yapmalar, baarnntemel artdr. Bu dal tercih eden renci, nasl bir meslek sahibi olacan bilmelidir. Buonun okul ve okul sonras yaantsn dorudan etkiler. Mesleini severek ve benimseyerekrenim gren rencinin daha baarl olaca unutulmamaldr.

Mesleinizde baarl olmanz dileiyle

GR


8/81

2


9/81

3

RENME FAALYET1

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandnzda, havalandrma tesisatnda kullanlanfanlar tanyacak, tekniine ve standardna uygun olarak seimlerini yapabileceksiniz.

Havalandrma tesisat bulunan tesisleri dolaarak fanlarn kullanld yerler

hakknda aratrma yapnz. Fanlarla ilgili sektrde faaliyet gsteren firmalar dolaarak bilgi toplaynz.

Topladnz bilgileri rapor haline getirerek arkadalarnzla paylanz.

1. FAN SEM

1.1. Fan ve Kullanm Alanlar

Bir basn fark oluturarak havann akn salayan cihazlara fan denir. Fannhareketli eleman olan kanatlar hava zerinde i yapar ve ona statik ve kinetik enerjikazandrr. Havaya kazandrlan bu statik ve kinetik enerjilerin birbirine oran, fannzelliklerine baldr.

Kullanm yerine gre fanlar; Emme (dn ) fan Egzoz fan Basma (besleme )fan

1.1.1. Emme Fan

Emme fanlar altklar ortamlarn basncn drerek grev yapar. klmlendirmedei-d hava karm ile alan sistemlerde gereklidir. Bu fanlar, iklimlendirilen ortamdakihavann uygun miktarda dnmesini salar. Art basn oluturulan sistemlerde emme fanlar,basma fanlarndan daha kk debi ile alr.

1.1.2. Egzoz Fan

-d hava karm ile alan, ancak emi fan kullanlmayan sistemlerde bulunur vealnan hava kadar dn havasnn egzoz edilmesini salar.

Bu sistemlerde basma fan, d hava alnmayan durumda, sistemde oluan statikbasnc karlayacak ekilde seilmelidir. D hava alnan durumda ise, egzoz fan, alnan

havadan biraz daha dk miktarda dn havasn darya atarak mahal iinde bir artbasn olumasn salar.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


10/81

4

1.1.3. Basma (Besleme ) Fan

Bir hava kanalna balanan fan kanal ierisinde art basn oluturur ve havannhareketini salar. Bu tip fanlar basma fandr.

1.2. Fan eitleri

Fanlar genelde havann ark zerinden ak dorultusuna bal olarak aksiyal(eksenel) ve radyal tip olarak snflandrlr.

1.2.1. Aksiyal (Eksenel) Tip Fanlar

Aksiyal tip fanlarda basn fark oluturularak meydana gelen havann hareketieksenel yndedir.

Aadaki resimlerde eitli aksiyal tip fanlar gsterilmitir. Aksiyal tip fanlar pervanekanatl tip, silindir kanat tip ve klavuzlu silindir tip olmak zere ksma ayrlr.

Resim 1.1: Aksiyal tip fanlar

ekil 1.1: Aksiyal tip fan ksmlar


11/81

5

Pervane kanatl tip: Alak, orta ve yksek basnl genel stma, havalandrma

ve klima uygulamalarnda kullanlr. Silindir kanat tip: Alak ve orta basnl sistemlerde, kurutma ve boyamakabinlerinin egzozlarnda kullanlr.

Klavuzlu silindir tip: Alak statik basnl, byk hava debileri iin kullanlr.

a.) Pervane kanatl tip b.) Silindir kanat tip c.) Klavuzlu silindir tip

ekil 1.2: Radyal tip fan eitleri1.2.2. Radyal Tip Fanlar

Radyal tip fanlarda basn fark oluturularak meydana gelen havann hareketi eksenelynde olmayp santrifj (merkezka) kuvveti dorultusundadr. Aadaki ekilde eitliradyal tip fanlar gsterilmitir. Radyal tip fanlar radyal (eimsiz) tip, ne eimli kanatl tip,geriye eimli kanatl tip ve aerodinamik kanatl tip olmak zere drt ksma ayrlr.

Resim 1.2: Radyal tip (santrifj) fanlar

ekil 1.3: Radyal tip (santrifj) fan paralar


12/81

6

Radyal (eimsiz) tip: Endstriyel tesislerde malzeme nakli iin veya yksek

basnl klima tesislerinde kullanlr. ne eimli kanatl tip: Alak basnl havalandrma sistemlerinde, paket klimacihazlar, ev tipi scak hava apareyleri ve fanl serpantinlerde kullanlr.

Geriye eimli kanatl tip: Genel havalandrma sistemlerinde kullanlr. Aerodinamik kanatl tip: Genel havalandrma sistemlerinde, zellikle byk

hava debilerinde kullanlr.

ekil 1.4: Radyal (eimsiz) tip ekil 1.5: ne eimli kanatl tip

ekil 1.6: Geriye eimli kanatl tip ekil 1.7: Aerodinamik kanatl tip

1.3. Kapasitelerine Gre Fan eitleri

Blowerlar Krkler Yksek basnl fanlar Orta basnl fanlar Alak basnl fanlar

1.3.1. Blowerlar

4 000-1 700 000 m/h ve 1 300-27 000 Pa kapasitelerinde profil kanatl , tek veya iftemili olarak retilir. imento fabrikalar, kurutma, eitli kimyasal prosesler gibi

endstrilerde, byk miktarlardaki hava ve gaz aklarn salamada ve pnomatik toz vemalzeme tamada kullanlr.

1.3.2. Krkler

120-4 800 m/h ve 1 500-20 000 Pa kapasitelerinde geriye eik kanatl merkezkafanlardr. Yakt yakclara birinci (primer) hava gndermek iin tasarlanr. Yksek basnlhava gerektiren dier uygulamalarda da kullanlabilir.


13/81

7

1.3.3. Yksek Basnl Fanlar

400-80 000 m/h ve 500-10 000 Pa kapasitelerinde geriye eik kanatl merkezkafanlardr. Endstriyel egzoz ve toz toplama sistemlerinde, pnomatik tamada, scak gaznaklinde ve yakt yakclarda kullanlr.

1.3.4. Orta Basnl Fanlar

500-150 000 m/h ve 400-5 000 Pa kapasitelerinde geriye eik kanatl merkezkafanlardr. Yukardakilere benzer endstriyel uygulamalarda kullanlr.

1.3.5. Alak basnl fanlar

400-250 000 m/h ve 100-2 400 Pa kapasitelerinde merkezka ve eksenel (aksial)trlerde olabilir. klimlendirme, havalandrma ve gaz nakli ilemlerinde kullanlr.

1.4. Fan Seiminde Kullanlan Gerekli l Deerleri

Dinamik olarak benzer olan fanlar iin, karakteristik deikenler arasndaki ilikileriveren denklemler, fan kanunlar olarak adlandrlr.

1. Kanun: Benzer fanlarn debi oranlar, devir oranlarna eittir.

1 1

2 2

Q n

Q n

2. Kanun: Benzer fanlarn basn oranlar, devir oranlarnn karesine eittir.2

1 12

2 2

( )

( )

P n

P n

3. Kanun: Benzer fanlarn g oranlar, devir oranlarnn kp ile doruorantldr.

31 1

3

2 2

( )

( )

N n

N n

rnek : Debisi 10300 m3/h, statik basnc 25 mmSS, devir says 1687 d/dk. ve gc3.08 BG olan bir fann yeni debisi 15000 m3/h kartlrsa yeni karakteristikleri ne olur?

1 1

2 2

Q n

Q n

2

10300 1687

15000 n

2

150001687.

10300n 2 2457 / n d dk


14/81

8

21 1

22 2

( )

( )

P n

P n

2

2

25 1687

2457P

2

2

245725.

1687P

2 53P mmSS

31 1

32 2

( )

( )

N n

n

3

2

3, 08 1687

2457N

3

2 24573,08. 1687N

29,51 N B G

bulunur.

1.4.1. Mutlak Basn

Mutlak basn iki bileenden oluur. Bunlar atmosferik basn ve etkin (efektif)basntr.

atmP P Pe

Atmosferik basn (Patm), sz konusu yerin zerindeki atmosfer kal nlndaki havatabakas arl tarafndan oluturulur (1 Atm=101,325 kPa). Etkin basn ise, zatenatmosferik basn etkisinde olan akkana, bir baka d kuvvet uygulanarak oluturulur.

Bir U borulu manometrenin, iinden geen gaz ak olan bir kanala balan eklinegre, kanalda hkm sren deiik basn okunabilir.

ekil 1.8. inde ak olan bir kanaldaki statik, dinamik ve toplam basn


15/81

9

t st d P P P

2

. ( )2d hV

P PascalToplam basn

stP Statik basn

dP Dinamik basn

h Havann younluu (1,2 kg/s) V Havann hz (m/s)

1.4.2. Basma Ykseklii

Bazen basnlarn Pa (Pascal) birimi yerine mmSS (milimetre su stunu) birimi ile

verilmesi tercih edilir. Bu durumda, herhangi bir sistemin iki noktas (1 ve 2) arasndakibasn farkna kar gelen ykseklie basma ykseklii denir.

. .( )

1000su

st d z

g HP P P Pa

H = Basma ykseklii (mmSS)

su = Suyun younluu (998,3 kg/m3)

g = Yer ekimi ivmesi (9,81 m/s2)

1.4.3. Fan Gc ve VerimiBir fann teorik gc aadaki bant ile hesaplanr. Hava kaaklar, mil srtnmesi

kayplar ve ak srtnmesi direnleri nedeniyle bir g kayb olur ve fan verimi terimiortaya kar.

. ( )t

N Q P kW

Q= Havann hacimsel debisi (m3/s)

tP Fann giri ve k arasndaki toplam basn fark (Pa)

1.4.4. DebiDebi, birim zamanda geen hava miktardr.

3. ( / )Q V A m sV= Hz (m/s)A= Kesit alan (m2)


16/81

10

1.5. Fan Seimi

Belirli bir hava datm sisteminde fan seimi yaplmas iin; Sistemin tamamen tasarlanm olmas, tm elemanlarnn ve boyutlarnn

belirlenmi olmas gereklidir. Hava miktar (debisi) deerleri tespit edilmelidir. Kanal, menfez, panjur, damper, hava ykaycs, filtre, stc ve soutucu

serpantin gibi ksmlardaki basn kayplar toplanarak statik basn tayinedilmelidir.

Bulunan bu karakteristiklere gre fan seimi tercih edilen firma kataloglarndanyaplr.

1.6. Fan Devir Kontrol

ou havalandrma iklimlendirme sistemlerinde, fann bast hava miktar, ksa veyauzun sreli olarak deiir. Hava debisindeki bu deiim aadaki yntemlerden birisi ilesalanabilir.

Fan hzn deitirerek Fan kanatlarnn eimini deitirerek (kanal tipi eksenel fanlarda) Fan giriini, ayarlanabilir ve kontrol edilebilir kanatlarla ksarak Fan kn ayarlanabilir damperler ile ksarak

1.7. Fan Bakm

Kaylar kontrol edilir. Fan yataklarnn yalar kontrol edilir. Eksik ise yalanr. Fan arklarndaki toz, kir ve pislikler temizlenir.


17/81

11

UYGULAMA FAALYET

UYGUN FAN SEIMI

lem Basamaklar neriler

Kullanlacak yerin zelliklerineuygun fanlar tespit ediniz.

Edindiimiz bilgilere gre uygulamayla ilgilibilgiler dorultusunda hareket ediniz.

Yksek, orta ve alak basn fanseimini yapnz.

Kullanlacaklar yerin zelliklerine uygunfanlar belirleyiniz.

Fan seimini yaparken basn ihtiyacnacevap verebilecek zelliklerde olmasnadikkat ediniz.

Montaj yaparken kullanm ve bakmsrasnda kolaylk salayacak yerler olmasnadikkat ediniz.

Tip, ark, gvde ve tasarmzelliklerine gre seim yapnz.

Fan yapsna gre grev yapacaklar yereuygun tercihte bulunmalsnz.

Fan erileri izelgesine ve etkinlikdeerlerine gre seim yapnz.

Firmalarn fann erileri izelge deerlerine

uygun seim yapnz. Her fan etken deerlerinin farkl olduunu

gz nnde bulundurarak kullanlacakyerlerle uygun seimler yapmalsnz.

Zaman iyi kullanarak i disiplinine uygunalmak baary getirir, unutmaynz.

UYGULAMA FAALYET


18/81

12

LME VE DEERLENDRMEAada verilen sorular size en uygun gelen seenei iaretleyerek cevaplaynz.

1. Bir basn fark oluturarak havann akn salayan cihazlara ne ad verilir?A)Fan B) Menfez C) Filtre D) Serpantin

2. Alnan hava kadar dn havasnn egzoz edilmesini salayan cihazlara ne denir?A) Radyal fan B) Serpantin C) Aksiyal fan D) Egzoz fan

3. Endstriyel tesislerde malzeme nakli iin veya yksek bas nl klima tesislerinde hangifan kullanlr?A) Aksiyal fan B) Egzoz fan C) Radyal (eimsiz) fan D) Eksenel fan

4. Basn fark oluturularak meydana gelen havann hareketini eksenel ynde salayanfan hangisidir?a) Radyal fan b) Aksiyal fan c) Egzoz fan d) Besleme fan

5. Atmosferik ve etkin (efektif) basnlarn toplamna ne denir?A) Mutlak basn B) Debi C) Yksek basn D) Ak hava basnc

6. Bir kanaldan birim zamanda geen hava miktarna ne denir?A) Hz B) Basn C) Debi D) Hava cereyan

DEERLENDRME

Cevaplarnz, modl sonunda verilen cevap anahtar yardmyla kontrol ediniz. Yanlcevap verdiiniz ya da cevap verirken kararsz kaldnz sorular iin faaliyetin ilgiliblmne geri dnerek konuyu tekrar inceleyiniz. Yanl cevaplarnz doru cevaplarnzdanfazla ise bu faaliyeti yeniden yapmanz tavsiye ederiz.

LME VE DEERLENDRME


19/81


20/81

14

Toplayc menfezler: Genellikle mahal havasn veya mahal havasnn ok kirli

ve scak bir blmn mahalden emen menfezlerdir.

Resim 2.2: Toplayc menfez

Transfer menfezleri: Genellikle duvarlara ve kaplara konulan ve havann art

basnl bir mahalden komu mahale gemesini salayan menfezlerdir.

Resim 2.3: Transfer menfezi

Lineer menfezler: nce ve uzun menfez tiplerine verilen isimdir. zellikle fan-

coil stlerinde, bilgisayar odalarndaki ykseltilmi tabanlarda, konferanssalonu, bekleme salonu gibi geni mahallerde havalandrma menfezi olarak,yzme havuzu kenarlarnda zgara olarak ve daha birok amala kullanlr.Lineer grnm istenen ortamlar iin birok elemann birlemesiyle metrelerceuzunlukta menfez elde edilebilmektedir.

Resim 2.4: Lineer menfez2.1.2. Difzrler (Anemostat)

Besleme havasn farkl ynlerde ve dzlemlerde datan hava k elemanlarnadifzr denir. Aadaki ekilde snflandrlabilir.

Kare tavan difzrleri: Teknik zellikleri bakmndan haddelenmialminyum profilden imal edilir. 1, 2, 3 ve 4 ynl, kare veya dikdrtgenyaplabilir. Dampersiz ve zt alr damperli yaplr. Standart imalat, doal

renkte eloksalldr. stendiinde anolog renklendirme, sellozik veya sentetikfrn boya yaplmaktadr.


21/81

15

ekil 2.1: Kare tavan difzrleri

Yuvarlak tavan difzrleri: Yuvarlak tavan difzrleri ok miktarda havaflemeye elverilidir. Havann en iyi ekilde yaylmasn salar. Hava k sesive direnci dier tiplere gre daha azdr.

Resim 2.5: Yuvarlak tavan difzr

Gemi difzrleri: Genellikle gemilerde tercih edildiinden bu adla anlr.

Resim 2.6: Gemi difzr

Lineer difzrler: Ynlendirici kanatlarla, dey veya yatay hava aksalanabilir. Hava miktarnn ayar, hava akn dorultan damperleyaplmaktadr. ok blmeli difzrlerde, her blm ayr olarak ayarlanabilir.stenildiinde; yan kapaklar ile (montajl veya ayr) bir de plenum kutusu ile

verilmelidir.

Resim 2.6: Lineer difzr


22/81

16

2.1.3. Menfez ve Difzr Seimi

Havalandrma tekniinde kullanlan menfez ve difzrler iin baz nemli terimlervardr.

ekil 2.2: Menfezin hava at uzakl ve dmesi

At uzakl (Difzyon yarap): Hava jetinin ortalama hznn belirli bir Vuhzna kadar dt nokta ile menfez arasndaki yatay uzunluktur.

Dme: Belirli bir at uzaklnda, jet merkezi ile menfez yatay ekseni arasndakidey uzaklktr.

k hz: Jetin menfezden kndaki hava hzdr.

U hz: Jetin ucundaki hava hz (Vu=0,15.1,0 m/s)

Menfez seimi ve yerleimi iin aadaki yol izlenebilir:

Her hacme flenecek hava miktar belirlenir. Her hacme konulacak menfez says ve tipi belirlenir. Bunun iin gerekli hava

miktar, at iin kullanlacak mesafe, dme mesafesi, yapnn karakteristiklerive mimari yap gz nnde tutulur.

Menfezler oda iinde havay mmkn olduunca homojen ve dzgn olarakdatabilecek bir biimde yerletirilir.

retici kataloglarndan hava miktar, k hz, datm biimi ve ses dzeyigibi performans bilgileri kontrol edilerek uygun boyutta menfez seilir.

rnek: Bir ortamdaki hava debisi 5000 m3 /h ve 10 adet datc kullanlacaktr.Menfez boyutlarn seiniz.

zm: Her bir menfezde 5000/10=500 m3/h hava debisi der. izelge 2.1den bunaen yakn deer 510 m3/h debili, 15 30 cm2lik bir menfez seilebilir.


23/81

17

Tablo 2.1: Bir firmaya ait toplayc menfez seim deerleri

HAVA HIZLARI m/sLLER

cm

FAYDALIALAN

cm 1 1.53 2 2.54 3 3,55 4

10x20 140 51 77 102 128 153 179 204

10x25 186 68 102 136 170 204 238 272

15x25 280 102 153 204 255 306 357 408

20x25 390 143 214 286 357 428 500 571

10x30 242 88 133 146 221 265 309 354

15x30 344 126 189 252 315 377 440 503

20x30 484 177 265 354 442 530 619 707

30x30 763 279 418 558 697 836 978 1115

15x35 400 146 219 292 366 439 512 585

20x35 567 207 311 415 519 622 726 830

20x40 660 241 362 483 604 724 845 966

25x40 856 313 469 626 782 938 1095 1251

30x40 1042 381 571 762 952 1142 1333 1523

40x40 1432 524 785 1047 1309 1571 1833 2094

20x45 774 272 408 544 680 816 952 1088

30x45 1181 432 648 864 1080 1295 1511 1727

45x45 1842 673 1010 1346 1683 2020 2356 2693

15x50 605 221 332 442 553 633 774 884

20x50 837 306 459 612 765 918 1071 1224

30x50 1321 483 724 966 1207 1446 1690 1931

15x60 726 265 398 530 663 796 928 106130x60 1609 588 382 1176 1471 1765 2059 2353

45x60 2493 911 1367 1822 2278 2734 3189 3645

60x60 3389 123 1856 2475 3094 3713 4332 4950

HIZ m/s 1 1,53 2 2,54 3 3,55 4

STATK BASINmmSS

0,10 0,23 0,37 0,60 0,85 1,12 1,47


24/81

18

rnek: Bir ortamdaki hava debisi 6000 m3 /h ve bu ortam iin 8 adet yuvarlak

anemostat kullanlacaktr. Anemostat boyutlarn seiniz.zm: Bir anemostat iin 6000/8=750 m3/h debi bulunur. izelge 2.2den en yakndeer 720 m3/h debi ile ereve ap 500 mm ve hava k hz 4 m/s olan anemostat seilir.

rnekte kan deerleri aadaki izelgeden iaretlediimiz gibi tespit ederiz.

Tablo 2.2: Bir firmaya ait yuvarlak anemostat seim deerleri

YUVARLAK TAVAN DFZRLERNN SEM TABLOSU

Bo

azap

ereveler

Hava k

hz (m/s)

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Hava miktar(m/h)

28 56 84 112 140 168 196 224 252

0,23 0,6 0,7 0,9 1,0 1,15 1,3 1,5 1,7At mesafemin.

(m)max.

0,4 0,8 1,2 1,55 1,9 2,3 2,7 3,1 3,5

Statik basn(mmSS)

0,2 0,4 1,0 1,6 2,5 3,8 5,5 7,5 9,5

100(0,0

0785m)

300(mm)

Hava sesi (dBA )

18 21 23 25 28 30 33 35 40

Hava miktar(m/h)

70 140 210 280 350 420 480 560 630

0,4 0,8 1,0 1,3 1,6 1,9 2,1 2,4 2,7At mesafemin.

(m)max.

0,7 1,3 2,0 2,6 3,1 3,7 4,4 5,0 5,6

Statik basn(mmSS)

0,2 0,4 1,0 1,7 2,6 3,8 5,6 7,5 9,6

150

(0,0

1756m

)

400(mm)

Hava sesidBA )

19 22 25 28 31 33 36 39 42

Hava miktar(m/h)

180 360 540 720 900 1060 1260 1440 1620

0,55 1,1 1,45 1,9 2,3 2,7 3,1 3,5 3,9At mesafemin.

(m)

max.1,0 2,0 2,9 3,8 4,4 5,5 6,5 7,0 8,0

Statik basn(mmSS)

0,3 0,5 1,1 1,9 3,0 4,0 5,7 7,6 9,8250

(0

,049m)

500

(mm)

Hava sesi (dBA )

21 24 27 31 34 37 41 44 47

Hava miktar(m/h)

350 700 1050 1400 1750 2100 2450 2900 3150

0,8 1,5 1,95 2,55 3,1 3,6 4,1 4,7 5,15At mesafemin.

(m)max.

1,5 2,7 4,0 5,2 6,3 7,5 8,55 9,5 10,5

Statik basn(mmSS)

0,3 0,5 1,1 2,0 3,0 4,1 5,7 8,0 10,0

3

50

(0,0

962m)

600(mm)

Hava sesi (dBA )

22 26 31 33 38 40 45 49 51


25/81


26/81

20

Resim 2.8: Yangn damperleri

ekil 2.4: Hacim damperleri

2.2.2. Yzey ve By-Pass Damperleri

Sistem ierisinden geen hava miktarn kontrol etme esasna gre alr. Sistemdekikan hava ile yzey damperleri kslrken by-pass damperleri alarak gerekli ayarlamayaplr. rnein; eanjrlerdeki buzun defrostu (eritilmesi) gibi.

ekil 2.5: Yzey ve by-pass damperleri2.2.3. Yangn Damperleri

Klima ve havalandrma sistemlerinde, komu duvar geitlerinde kolon ayrmlarnda veyangn riski tayan santral giri ve klarnda, yal egzoz dumannn olduu kanallarda;yangn ve dumann yaylmasn engellemek iin kullanlr.

Bina iinde herhangi bir mahalde kan yangnn komu mahallere sramasn vemevcut havalandrma sisteminde hava sirklasyonunu kapatarak yangnn krklenmesininler. Yangna kar dayankl malzemeden retilir. stee gre, uyar anahtar ilavesiylehavalandrma fanlarnn durdurulmas yaplabilir.


27/81

21

UYGULAMA FAALYETProjeye uygun kapasitede menfez ve damperler retici firma kataloglarndan seimleri

yaplr.

Aadaki uygulamalar 2.1 ve 2.2 nu.l izelgelerden faydalanarak anemostat vemenfez boyutlarn bulunuz. Bulduunuz sonular arkadalarnzla deerlendiriniz.

Uygulama-1: Bir ortamdaki hava debisi 8000 m3/h ve bu ortam iin 5 adet yuvarlakanemostat kullanlacaktr. Anemostat boyutlarn seiniz.

Uygulama-2: Bir ortamdaki hava debisi 12000 m3/h ve bu ortam iin 16 adet yuvarlakanemostat kullanlacaktr. Anemostat boyutlarn seiniz.

Uygulama-3: Bir ortamdaki hava debisi 7000 m3/h ve 10 adet datc kullanlacaktr.Menfez boyutlarn seiniz.

Uygulama-4: Bir ortamdaki hava debisi 8280 m3/h ve 20 adet datc kullanlacaktr.Menfez boyutlarn seiniz.

UYGULAMA FAALYET


28/81

22

UYGUN MENFEZ SEIMI


Havann ak ynne uygunmenfez zelliklerini tespitediniz.

Veri menfez, fleyici menfez, Besleme menfez, Toplayc menfez seimini

yapnz.

Uygulamayla ilgili edindiimiz bilgilerdorultusunda hareket ediniz.

Menfezleri kullanlacaklar yerin zelliklerine

uygun olarak belirleyiniz. Menfez seimini yaparken kullanm amacna

uygun zellikte olmasna dikkat etmelisiniz. Montaj yaparken montaj yerinin; kullanmda,

verimli ve bakm srasnda kolaylk salayacakyerler olmasna dikkat ediniz.

Bulunduu yere gre menfezseimi, tasarm zelliklerinegre yaplr.

Menfezleri seerken grev yapacaklar yerinzelliklerine uygun tercihte bulunmalsnz.

Tavan, duvar, sprgelik st ve deme gibikullanm yerlerine uygun menfez semelisiniz.

Damper seimini yapnz.

Firmalarn kataloglarndan uygun seim yapnz. Her damper zelliklerinin farkl olduunu gz

nnde bulundurarak kullanlacak yerlere uygunseimler yapmalsnz.

Zaman iyi kullannz. disiplinine uygunalmann baary getirdiini unutmaynz.


29/81

23

LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorular size en uygun gelen seenei iaretleyerek cevaplaynz.

1. Bulunduu mahal iine gelen besleme ya da kullanlan havann toplanmasn salayaneleman aadakilerden hangisidir?A) Menfez B) Fan C) Serpantin D) Damper

2. artlanm havay mahal iine veren elemanlarn genel ismi nedir?A) Fan B) Serpantin C) Datc menfez D) Lineer menfez

3. Mahal havasn veya mahal havasnn ok kirli ve scak bir blmn mahalden emenmenfezlere ne denir?A) Datc menfez B) Transfer menfezi C) Lineer menfez D) Toplama menfezi

4. Besleme havasn farkl ynlerde ve dzlemlerde datan hava k elemanlarna nead verilir?A) Fan B) Difzr C) Damper D) Menfez

5. Ak yollar zerine (kanal kesitinde) yerletirilen ve sisteme giren kan hava akndzenleyerek (ak kesitlerini ksmen ap kapayarak) yksek kontrol ve konforsalayan paralara ne denir?

A) Damper B) Menfez C) Fan D) Anemostat

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


30/81


31/81

25

Hangi tip filtre kullanlacann seimine yardmc olmak iin hava filtrelerinin

verimleri tespit edilmitir. Dier yandan havada bulunan zerrelerin byklklerine gresnflandrlmas yaplmtr. Uygulamann zelliklerine gre havadaki zerrelerin cinsleritespit edilip bunlarn ne seviyede temizlenmesi isteniyorsa ona gre filtre cinsi seilir.

Bir hava filtresinin seiminde 3 unsur etken olacaktr.

Filtre verimi Hava verimi Filtrenin mr veya toz tutma kapasitesi

Bunlardan filtre verimi, deiik metotlarla hesaplanmakta olup aadakiler srayla en

ok kullanlanlardr.

Tutulan toz arlna gre deerlendirme: Belirli oranlarda deiik zerrelerdenoluan tozlu havann filtreden geirilmesinde birim zamanda tutulan tozunarl.

Tozlu ve filtrelenmi havadan belirli zaman aralklarnda rnek olarak verimtespiti.

Toz tutma kapasitesi tespitiyle deerlendirme. DOP (DI-Octyy Phthalate) nfuz etmesine gre deerlendirme: Daha ziyade

yksek verimli, filtrelerin verimlerinin tespitinde kullanlr.

Dier testler: Szdrma testi, zerre bykl verimi testi, muhit artlarna uygunluktesti gibi testlerdir.

3.1.1. Hava Filtresi eitleri

3.1.1.1. Panel Tip Filtreler

Kaba liflerden yaplm ve yksek boluk oranna sahip filtrelerdir. Bu filtreler dkmaliyetli olmasna karlk, yksek hava hznda dk performans sergiler. Daha okyksek verimli filtrelerden nce n filtre olarak kullanlr. Filtrelime ortam, taneciklerinyapmasn kolaylatrmak iin, ya gibi viskoz bir madde ile kaplanmtr.

Filtreler yapkan madde kapl tip ve kuru tip olmak zere 2 ksma ayrlr. Yapkanmadde elyafl tip filtrelerin dzenleme ekilleri ise;

Dz levha tipi (hava akmna dik) , Kvrml tip (zikzakl), Skl gittike artan levha tip filtrelerdir.


32/81

26

Levha tipi, Kvrml Tip, Skl Artan Tip Filtreler

ekil 3.1: Yapkan madde elyafl tip filtreler

Filtre elyaflarn levha eklinde tutmak zere iki yzeyine tel rgl muhafaza ile dkenarlarn ieren metal ereve konulan uygulamalar olduu gibi kvrml veya zikzakl birtel kafes zerine gergin ekilde tespit edilmi filtre yorgan uygulamalar da sk sk grlr.Zikzak ve kvrmlarn sebebi, filtre yzeyini artrmak ve hava gei hzn drmektir.

ekil 3.2: Kuru tip elyafl filtreler

3.1.1.2. Filtre Eleman Tazelenebilir (Yenilenen) Tip Filtreler

Filtrenin uzun bir alma mrne sahip olmas istendiinde kullanlr, az bakmgerektirir. Filtre elyaf bir rulo zerine sarldr. Basn dm, fark basnc alterizerindeki nceden ayarlanan deere gelince rulo otomatik olarak dner ve hava yenialm olan temiz filtre elyafndan gemeye balar.


33/81

27

Resim 3.1. Torba filtre

Resim 3.2: Hepa filtre

a) Atlr tip b) Temizlenir tip

ekil 3.3: Eleman devaml tazelenir tip filtreler

3.1.1.3. Filtre Eleman Deiebilir Tip Paket Filtreler

Torbal filtrelerTorbal filtreler mekanik olarak salam ve gl,

yksek kaliteli sentetik filtrelime ortamndan yaplmtr.Bunlar, yksek toz tutma ve hava temizleme kapasitesigerektiren uygulamalarda yksek performansgstermeleriyle nldr.

Gl, salam malzemelerden yaplm olan bufiltreler mkemmel bir anma dayanmna sahiptir.% 100'evaran bal nem, yksek debi ve ar toz yk koullarndagayet iyi bir performansa sahiptir.

Piyasaya kmalarndan beri, bu filtreler konfor, ila,gda ileme ve otomotiv sanayilerinde ok byk baarlaraimza atmtr.

Hepa filtrelerHijyenik ortamlar iin kullanlr. Verimleri ok

yksektir. Ameliyathaneler, elektronik ve kimyaendstrisi en yaygn kullanm alanlardr.

Hepa filtreler, yzey hznn fonksiyonu olan,direnli tasarmlarndan dolay mkemmel bir havatemizleme verimine sahiptir. Yksek kaliteli MDFhcre eperleri geirimsiz bir yap salar. Termoplastikseparatrleri olan mini kvrml ortam paketi, mmknen dk direnle, yksek oranda hava paracklarn


34/81

28

Resim 3.3: Turbo kompresr vegaz filtresi

filtrelime verimi salar. Hepa filtreler, EN 1822'ye gre H13 ve H14 snfndadr.

Turbo kompresr ve gaz filtreleriEnerji verimi, eitli iletim koullarnda

yksek verimli hava filtrelemesini salamak iinkullanlr. Filtre deiimleri arasnda uzun sreleringemesinin gerektii durumlarda, bu filtrenin yksektoz tutma kapasitesi, dier dner makine bariyerfiltrelerininkinden daha uzun bir filtre hizmet mrsalar.

Dk iletme basnc ana sorun olduunda, bufiltreler daha dk bir ortalama basn dyle

alacaktr. Dk iletim basnc d, kullancasndan yakt tasarrufu anlamna gelir. Havadebisinin deiime urad uygulamalarda, bufiltreler hala yksek toz tutma kapasitesi ve yksekverim salayarak 4250 m3/saate varan hava debileriniileyebilmektedir.

Kompakt tip filtrelerKompakt filtreler, snai ve ticari HVAC

tesislerinde kullanlan hafif filtreler ailesindendir.EN779 snflandrmasnn F6-F9 aralnda

bulunur. Bu filtreler, rijit (kat) tasarmlar vetermoplastik separatrleri olan kvrml ortampaketleriyle, deiken hava hacimli sistemlerdekullanlr. Yinelenen fan durmalarna, yksekbal neme ve kesintili olarak suya maruzkaldklarnda istenen hava kalitesini salar. Bufiltrelerin dier zellikleri unlardr:

Hafif ve montaj kolaydr. Snflandrma aralklar F6, F7 ve F9dur. Yksek debi 5000 m/saaate kadardr. Zor alma artlarnda mkemmel sonu verir.

Yksek toz tutma kapasitesi vardr.

3.1.2. Filtre Seimi

Bir hava filtresinin seiminde, temizlenmi havann karakteristikleri, kirli havadaki tozve yabanc maddelerin cins ve miktar, havadan alnan toz vs. maddelerin filtredenuzaklatrlma ekli gibi etkenler ve ller rol oynayacaktr.

Dier nemli olan zellikler unlardr: Filtre edilecek havann debisine gre yeterli filtre boyutlar kullanlmaldr.

Filtre tipi alma artlarna uygun olmaldr. Gelen havadaki tozun cins ve miktar,

Resim 3.4: Kompakt tip filtreler


35/81

29

Temizlenmi havadaki msaade edilebilir toz ve dier maddelerin

maksimum snr, Ykleme durumu (hafif, orta, ar gibi), Msaade edilebilir hava basn dm, alma scaklk seviyeleri, Bakm-servis imknlar gibi.

Kullanld zel uygulama iin seilen filtre tipi en ekonomik filtre olmal dr.

Merkezi hava sistemleri iin aadaki hususlar nerilmektedir. Filtreye hava kanal balants hafif deiimlerle yaplmal ve hava filtre

yzeyine eit ekilde dalmaldr. Filtrenin n ve arka tarafnda servis,bakm ve tamir iin yeterli mesafe

braklmaldr. Filtreye ulamak iin kontrol kapak veya kaps braklmaldr. Temiz hava tarafndaki ekler hava szdrmaz ekilde olmaldr. Filtre

paralarnn ek yerleri daha szdrmaz olmaldr. Bilhassa yksek verimlifiltrelerde bu husus ok nemlidir. Kirli d havann iteki havaya karmasnlenmelidir.

D hava emi azlarna yakn olan filtrelerde iyi dizayn edilmi panjurlar ( telkafesli) kullanlmaldr.

Elektrostatik hava temizleyicilerde yksek voltajn kaybolduunu veya ksadevreyi gsteren bir alarm veya gsterici tertibat bulunmaldr.

3.2. Serpantinlerklimlendirme santrallerinde, havay stmak, soutmak veya nemini almak iin

kullanlan kanatl boru trnden bataryalara (s deitiricilere) serpantin denir. Santraldeseilen kapasiteye uygun olarak ok sayda soutma ve stma serpantinleri seri ya da paralelbalanabilir.

3.2.1. Serpantin eitleri

3.2.1.1. Yapm ekline Gre

ekil-3.4: Ters akml 4 devreli 4 geili sulu serpantin alma emas


36/81

30

Resim.3.5: Evaparatr ve kondenser tipi serpantin

Evaparatr ve kondenser tip serpantinlerin kullanld yerler:

Kompresr hava soutucular, Hava soutucular ve stclar, Souk oda evaporatr ve kondenserleri, Klima evaporatr ve kondenserleri, Su soutucular, Ya soutucular,

Kullanlan akkan cinsleri: Hava, su, ya, buhar, soutma gazlar

Resim.3.6: ki borulu serpantin

ki borulu tip serpantinlerin kullanld yerler:

Tekstil makineleri hava stclar, Kurutma makineleri hava stclar, Hava soutucular, (Gemi motorlar hava soutucularnda) Ya soutucular, Su soutucular,

Kullanlan akkan cinsleri : Hava, su, deniz suyu, ya, kzgn ya, buhar


37/81

31

Resim 3.7: Borulu serpantin

ekil 3.5: ki borulu serpantin i kesit resmi

3.2.1.2. Kullanm Yerlerine Gre Serpantinler

Istma serpantinleri; klimlendirme havasn stmak iin kullanlan stmaserpantinleri buharl, scak sulu ve elektrikli tip olarak yere uygun

kullanlmaktadr. Serpantin ile stma eit yaplr. n stma serpantini; Nem alma serpantininden nceye konulur ve

havann giriteki buzlanma scaklnn stne karmak veya nem alckndaki hava scakln kontrol etmek iin kullanlr.

Genel stc serpantin; Santraldeki havay oda scaklnda veya birazzerinde starak zonlara gnderir.

Son stma serpantini; Zonlardaki zel artlara cevap vermek iin,zonlara giden kanallara ayr, zel son stc serpantinler yerletirilir.

Soutma serpantinleri; klimlendirme havasnn soutulmas ve nemininalnmas ilevini gerekletirir. Bu ilemler iin kullanlan soutma serpantinlerisulu ve dorudan genlemeli tip olarak kapasite ve kullanm yeri artlarna

uygun retilir.

3.2.1.3. inde Kullanlan Akkan Cinsine Gre Serpantinler

Sulu serpantinler ve zellikleri yi ve verimli alr. erisindeki dolaan suyun yabanc maddelerden iyi arndrlm olmas

gerekir, Terazisinde taklmas gerekir. Bu ekilde akkann serpantin iinde her

noktada eit oranda dolamasyla salanr.

Datma ve toplama kasalarnda hava alma tertibat ve filtreleme mutlakayaplmaldr.


38/81


39/81

33

3.3. Nemlendiriciler

Farkl sanayilerde, i kollarnda ve hatta gnlk hayatmzda nemli yer tutan birokmaddenin (higroskopik) suyu emici zellii vardr. Her birinin s ve nem oran iin dengenoktas farkl olan bu maddelerin hayatiyetini ve zelliini korumas, ortamdaki havaartlarnn o madde iin en uygun duruma sabitlenmesi ile mmkn olur.

Bu zellii salamak iin sistem santrifj prensibi ile alp suyu 10-30 m.likpartikllere blerek ideal bir nemlendirme ve serinlik salar.

Resim 3.8: Endstriyel alanlarda nemlendirme

Kullanm alanlar

Boyahaneler, iplik, dokuma ve rme tesisleri evaporatif soutma, tavuk iftlikleri,

kulukahaneler, bldrcn, hindi iftlikleri, mantar retim sahalar, seralar, iekler, soukmuhafaza depolar, narenciye, meyve muhafaza depolar, hayvan barnaklar, tarmsal rndepolar, kt, ttn, ay depolar vb. yerleri sralamamz mmkndr.

Nemlendirici nozul sistemi, kontrol edilen, sabit nemin gerekli olduu her endstriyeluygulamada kullanlacak nemlendirme sistemidir.

Nozul, vakum (enjktr) prensibi ile alr. Nozula basnl hava beslemesiyapldnda, ierisinde vakum meydana gelir ve vakum, valf aar, gerekli olan miktar kadarsu nozulun iine girer. Bu emme prensibi bir emniyet ilevidir ve nozula basnl havaverildii srece su girer. Bylece kontrolsz su basmas ve damlama riski nlenmi olur. Su

ve hava, nozuldan kana kadar birbirine karmaz bylece kire, tortu birikimi ve bakterireme riski ortadan kalkar. Sistem direkt olarak mevcut su ebeke sistemine balanabilir.

Nozul sistemi modler paket niteler veya serbest montajl olarak temin edilebilir.

Kullanm Avantajlar:

evreye uyumludur, zarar vermez. Ekonomik ve dk elektrik tketimi Otomatik kontrol ve sessiz alma Hafif kolay tama

Servis, bakm gerektirmez. Basnl hava gerektirmez.


40/81

34

Kolay montaj ve demontaj

Elektrostatik yklenmeyi nler. Toz bastrma etkisi Deodorizasyon etkisi

3.3.1. Nemlendirici eitleri

Su pskrtmeli(Atomizerli) nemlendiriciler Buharl nemlendiriciler Evaporatif nemlendiriciler

Su pskrtmeli (atomizerli) nemlendiriciler

Tekstil, aa gda, sigara, plastik, deri ve daha birok endstri kollarnda souk suatomize edilerek ortamn nemlendirilmesi tercih edilmektedir. Tamamen paslanmaz eliktenmamul nozullar, kontrol nitesiyle istenen rutubet artn salarken evaporatif soutma dasalamaktadr.

ok ince sis tabakas halinde havaya nemi verebilen nozullar, direkt olarak mahalleveya santralde kanal iine monte edilebilmektedir. Gda endstrisi gibi hijyenik ortamlarnnemlendirilmesinde, sistem iin gerekli nemin, bakteri veya kimyasal partikl iermemesigerekir.

Resim 3.9: Nemlendirici


41/81

35

ekil 3.6: Su pskrtmeli nemlendirici montaj emas

Avantajlar

Paslanmaz elik nozul, ok ince sis oluumu, Enjektr prensibi,

Dk enerji tketimi, Bakteri reme riski yok, Kendi kendini temizleme, Minimum bakm, Montaj kolayl.

Atomizer (plverize) veya slinger (frlatan) nemlendiriciler bir nem hissedicisiyleveya elle on-off olarak kontrol edilebilir. kapal durumlarnda su buharlamasndan geriyekalan kire birikintileri hava akntsna toz olarak karr. Youmadan dolay meydana gelenmineral birikintileri ciddi bir bakm problemidir ki, bunun nlenmesinde Rental iyonayrmclar kk tesisatlar iin ok tatmin edicidir.

Buharlamal veya atomizer nemlendiriciler kullanldnda besleme suyu mutlakadamtlmal veya iyonlarna ayrtrlmaldr.

Buharl nemlendiriciler

Endstriyel uygulamalarda hazr buhar olan fabrika, hastane ve tm tesislerde hazrbuhar nemlendirme amac iin kullanlr. 1000 kg/h 'e kadar kapasiteleri mevcuttur. Hazrbuharn hava kanal iine dalm iin yaplm olan Condair Esco sistemi 0.2 ile 0.4 bararasndaki hazr buhar nemlendirme amac ile kullanr. Seramik radyal diski ile mutlakszdrmazlk salar. Filtre, su seperatr, buhar tutucusu, seramik radyal disk kontrol valfi ve

acil durum fonksiyonlu radyal aktatr ile komple bir nitedir.


42/81

36

Buhar datm borular plannza uygun olacak biimde yatay veya dey olarak

ekillendirilir. Mutlak szdrmaz buhar valflar korozyondan dolay biim deiikliineuramadan mkemmel bir hijyenik ortam salar. Oransal kontrol imkn bulunmaktadr.

Resim.3.9: Buharl nemlendiriciler

ekil 3.7: Kanal tip buharl nemlendiriciler

Buhar nemlendiricileri kullanm kolaylklarndan dolay yaygn olarak kullanlr.Borularla tanan kk orifisli datc hava kanalnn veya hava toplama kutusunun iindebulunur (ekil 3.7). Buhar besleme vanas, mahal veya kanal tipi nem ler vastasylakontrol edilir. Zehirli kimyasallarla ileme maruz kalm buhar kullanmndan kanlmaldr.Mahal tipi nem ler kullanlrsa kanalda youma olumasndan kanmak iin kanal tipyksek nem limitr kullanlmaldr.

Tablo 3.1: Buhar tipi nemlendiricinin teknik zelliklerine bir rnek

TEKNK ZELLKLER

Max.Kapasite 7 kg/hHava Tketimi 18-541/minSes Seviyesi 40-55 dB(A)Elektrik besleme 220V-10A

Evaporatif nemlendiriciler

Evaporatif nemlendiriciler 2 alternatif media pad malzemesi ile kullanlabilir.

HUMI-KOOL pad basit olarak, slanabilirlik ve salamlk salayan kimyasal maddeemdirilmi sellozik kttr.


43/81

37

HU-CELL padler, su absorbe eden ve slanmay salayan katk maddeli cam elyaf

levhalardr. Dk basn dmlerinde optimum performans salayan kompakt yapdadr.HU-CELL pad inorganiktir ve yanmaz yapdadr. Her iki tip pad ykama sistemine haiz elikkasadan meydana gelir ve nemlendirme nitesine kolayca monte edilebilir.

Buhar datm paneli, ok kk mesafelerde slanma problemi olmadan hzlabsorbsiyon salar. Paneller kanal veya klima santrali iine monte edilebilir.

Resim 3.10: Fanl evaporatif nemlendirici ekil 3.8: Montaj ema ve lleri

LLER mmHAVADEBS

m/h

TavsiyeEdilenBasn

DmPa

FANMOTORGC

kW

SoutmaKapasitesi

kcal/h

A B C D E

500 150 1,1 4300 885 885 840 330 295

7500 140 1,5 6000 885 885 1090 390 34510000 170 2,2 8700 1185 1185 1090 475 40515000 150 2,2 13000 1485 1485 1340 545 48520000 150 4 17300 1610 1610 1340 605 60525000 180 5,5 21600 1610 1905 1540 660 69530000 160 5,5 26000 1610 1905 1675 770 79545000 160 7,5 38900 2205 2205 1940 890 935

Tablo 3.2: Evaporatif nemlendirici teknik bilgileri

3.3.2. Nemlendirici Tipi ve Kapasite Belirleme Seim Kriterleri

Mahal boyutlar (mt) Ortam scakl (C) Mevcut nispi nem (% rH) stenilen nispi nem (% rH) Nem tolerans (+/-) Havalandrma bilgisi (m/h) Depolanan malzeme cinsi Malzeme hareketi skl


44/81

38

UYGULAMA FAALYETFLTRE VE NEMLENDRC SEM YAPMAK


Toz tutma kapasitesine, hava aknadirencine gre ve yakalama verimine grefiltre seimini yapnz.

Edindiimiz bilgilere gre uygulamaylailgili bilgiler dorultusunda hareketediniz.

Kullanlacaklar yer zelliklerine uygun

filtreleri belirleyiniz. Filtre seimini yaparken kullanm

amacna uygun zellikte olmasna dikkatetmelisiniz.

Montaj yaparken kullanmda verimli vebakm srasnda kolaylk salayacakyerler olmasna dikkat ediniz.

Serpantinlerde; Kullanlan soutucu akkana,

Yk ihtiyac olan scaklk deerlerine, Hava ve soutucu akkan debilerine, Kullanlacak devre eitlerine, Boyut ve kontrol trne gre serpantin

seimini yapnz.

Serpantinlerde grev yapacaklar yereuygun tercihte bulunmalsnz.

Soutucu akkan, yk ihtiyac,kullanlacak devre eitleri, boyut vekontrol trne gre serpantin seimleriniyapnz.

Evaporatif, pskrtmeli ve buharlnemlendiricilerin seimini yapnz.

Firmalarn kataloglarndan uygun seimyapnz.

Her nemlendirici zelliklerinin farkl

olduunu gz nnde bulundurarakkullanlacak yerlere uygun seimleryapmalsnz.

Zaman iyi kullanarak i disiplinineuygun almak baary getirirunutmaynz.

UYGULAMA FAALYET


45/81

39


1. Havada bulunan istenmeyen gaz, buhar ya da baka partiklleri ayrtrmaya yarayancihaz ya da elemanlara ne ad verilir?A) Menfez B) Filtre C) Anemostat D) Damper

2. Kaba liflerden yaplm ve yksek boluk oranna sahip filtrelere ne ad verilir?A) Kompakt tip filtre B) Torbal filtre C) Panel tip filtre D) Levha tip filtre

3. Yzey hznn fonksiyonu olarak diren tasarmlar sayesinde mkemmel havatemizleme verimine sahip filtre hangisidir?A) Hepa filtre B) Torbal filtre C) Panel tip filtre D) Gaz filtreleri

4. Sanayi ve ticari HVAC tesislerinde kullanlmaya ynelik retilmi hafif, filtrehangisidir?A) Bez filtre B) Panel tip filtre C) Hepa filtre D) Kompakt filtre

5. klimlendirme santrallerinde, havay stmak, soutmak veya nemini almak iinkullanlan kanatl boru trnden bataryalara ve s deitiricilere ne denir?A) Menfez B) Filtre C) Serpantin D) Damper

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


46/81

40

RENME FAALYET4

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandnzda ve uygun ortam salandnda,gerekli donanm kullanarak havalandrma tesisatnda kullanlan susturucu ve titreimkesicileri tanyacak, tekniine ve standardna uygun olarak seimlerini yapabileceksiniz.

Havalandrma tesisat bulunan tesisleri dolaarak konu ile ilgili aratrmayapnz.

Susturucu ve titreim kesicilerle ilgili sektrde faaliyet gsteren firmalardanbilgi toplaynz. Bilgi toplamak iin internet ortamndan yararlanabilirsiniz.Topladnz bilgileri rapor haline getirerek arkadalarnzla paylanz.

4. SUSTURUCU VE TTREMKESCLERN SEM

4.1. Susturucular

Klima ve havalandrma sistemlerinde meydana gelen grlty, kabul edilebilirdzeylere indirmede kullanlr. Susturucu kasas galvanizli elikten imal edilir ve kanalsistemine montajnn yaplabilmesi iin kasann her iki tarafnda zel flan profillerikullanlr. Susturucunun snmleme elemanlarnda yzeyi rmeye ve neme kar dayanmartrlarak, 50 kg/m younlukta preslenmi cam ynnden imal edilir. 20 m/s hava hznakadar yzey anmasn nleyecek ekilde cam lifiyle kaplanr.

4.1.1. Ses ve Grlt Kirlilii

Ses, belli bir frekansta titreim yapan bir kaynaktan yaylan enerjiye sahip dalgalaradenir. Bu dalgalarn iddeti ses kaynann byklne ve titreim saysna baldr.

Ses iddeti, birim zamanda birim yzeye den ses enerjisi olarak tanmlanr.

Byklk olarak ise dB (desibel) ile ifade edilir. Ses seviyesi ile ilgili u rnekleriverebiliriz:

ARATIRMA

AMA

RENME FAALYET4


47/81


48/81

42

klimlendirme sistemindeki grlt kaynaklar

Elektrik motorlar, Fanlar, Pompalar gibi hareketli eleman olan makineler, Damper ve menfezler, Vanalar gibi ierisinden akkan geince grlt reten elemanlar.

Bu cihazlardan yaylan grlt ve titreimler (ekil 4.1de) gsterildii gibi, binaierisinde yaanlan alanlara yaylr.

Deme zerinden bina yaps ile

Makine dairesi duvarlarn geerek hava ile Hava besleme kanallarnda hava ile Dn havas sisteminde hava ile Kanal cidarlarndan geerek hava ile

ekil 4.1:Grlt sorunlar olan bir iklimlendirme santral odas yerleimi

eitli mahallerde oluan, iklimlendirme sistemi kaynakl oluan grltler iin,alnmas tavsiye edilen deerler, aadaki tabloda verilmitir.


49/81

43

Tablo 4.2: eitli uygulamalar iin tavsiye edilen ses seviyeleri


50/81

44

4.1.2. Ses Snmleyici(Susturucu) Seimi le Grltnn Azaltlmas

Bir bina iinde akustik ynden istenen ses seviyelerinin muhafazas iin nce bu sesseviyelerinin bilinmesi gereklidir. eitli uygulamalar iin tavsiye edilen ses seviyeleri,yukardaki tabloda verilmitir. Konutlarda bina dna konan cihazlarn maksimum grltseviyesi 60 dB olarak tavsiye edilmektedir.

Bina dna konan cihazlarn seiminde ses ve grlt ynnden aadaki zellikleredikkat edilmelidir.

Cihazlar mmkn olduu kadar ikayet gelecek yerlerden uzak mesafelerekonulmaldr.

Cihazn yerletirme konumu yle seilmelidir ki, cihazda sesin en ok ktksm sesten ikayet gelebilecek yerlerin aksi tarafa ynelsin. Doal ve yapay ses barikatlar meydana getirilerek sesin zararl olduu yerlere

gitmesi nlenmelidir. Cihazn kendi bnyesinde ses yutucu konmaldr. Santral ksmlarna geirilen kaplarda da ses yaltm yaplmas faydal olur. Kompresr, kondenser, klima santral ve soutma kulesinin balant yerlerine

mutlaka mantar plakalar konmal ve titreimler bina kolonlarna iletilmemelidir. Havalandrma ve klima kanallarnda ses, zellikle havann ak ynne gre

daha fazla etki yapar. Dolaysyla fleme fanlarnn grlts, kanallar, fleyicimenfezler ve anemostatlar tarafndan ortamlara iletilir. Bu grltleri azaltmak

iin besleme kanalna ve dirseklerine i taraftan ses yutucu sentetik elyafyaltm malzemeleri konmaldr.

Byk kapasiteli soutma kompresrlerinin hattna susturucu ve titreimemiciler mutlaka taklmaldr.

Klima santralleri ve havalandrma sistemlerinde iyi dengelenmi kaliteli fanlarkullanlmaldr.

ekil 4.2:Grlt sorunlarndan arndrlm bir iklimlendirme santral odas yerleim plan


51/81

45

ekil 4.3:Ses snmleyiciler (susturucular)

B( mm ):GenilikH( mm ):YkseklikL( mm ):Boyd( mm ):Snmleme eleman kalnls( mm ):Hava yolu geniliin ( Ad ):Snmleme eleman saysV( L/s ):Hava debisiV(m/h):Hava debisiVs( m/s ):Hava hzVt( m/s ):BxH kesitindeki hava hz Vs=Vt x d+s.

Ap(Pa):Basn kaybFm(Hz):Oktav merkez frekansDe(dB) :Absrbe edilen ses iddetiLw(dB):Akm kaynakl grltnn iddetiLwA(dB(A)):Akm kaynakl grltnn A-arlkl ses iddetiLPA(dB(A)):Akm kaynakl grltnn A-arlkl ses iddetiLs dB:B x H = 1 m iin dzeltmeler

A. Hava gei aralnn dar olmas iin ksa boy ve byk kesit seilmelidir.B. Hava gei aralnn geni olmas iin uzun boy ve kk kesit seilmelidir.

Tablo 4.3: Susturucu teknik zelliine bir rnek

Snmlemesi istenenSes seviyesi ( fm=250 Hz ) De=12 dBMax boy L=1000 mmMax basn kayb Ap=50 PaHava debisi V=1260 L/s

Hava debisi V=4550 m/h


52/81

46

Ses yaltm

Grltnn zararl etkilerinden korunmas gereken alanlarda (konutlar, okul,hastane, yurt, otel, i yeri vb.)

evreye yaydklar grltnn nlenmesi gereken alanlarda (jeneratr, hidrofor,kalorifer, yksek ses dzeyine sahip elence yerleri vb.)

Kullanm koulu sese bal alanlarda (sinema, tiyatro, konser ve konferanssalonu, TV ve ses kayt stdyosu vb.) yaplmaldr.

Grltnn zararl etkilerini azaltmak iin ncelikle ses yaltml ortamlaroluturmal ve yksek grlt dzeyine sahip ortamlarda uzun srebulunmamaya zen gstermeliyiz.

4.2. Titreim Kesiciler4.2.1. Titreimler

Hava yolu ve titreim yolu ile olmak zere iki yolla yaylan sesler btnnden oluangrltnn, insan sal zerinde meydana getirdii bozukluklar bilimsel olarak tartlmazhalde kantlanmtr. Engellenmesi iin eitli aparatlar gelitirilmitir.

Titreim, belirli zaman aralklarnda, bir ktlenin belirli bir mesafede yapm olduuperiyodik hareketlere denir. Buradaki mesafeye genlik denir. Bu hareketlerin bir saniyedekisaysna frekans ad verilir. Frekanslarn birbirine uymasna rezonans denir. Yani cihaznalma frekans ile titreim alcnn doal frekansnn ayn zaman diliminde ayn deerdeolmas durumudur.

Rezonans oluumunu engellemek iin, cihaz destekleyen yapnn dinamik sertliinin,titreim alc sistemin kat olmas gerekir.

4.2.2. Titreim Alclar

Titreim kontrolnde en nemli zelliklerden birisi de rezonanstr. Titreim ve darbealclardan beklenen grevler:

zerine yerletirilen cihazdan, sabitlendii yapya geen kuvvetlerin etkisiniazaltmak

Sabitlendii yapnn hareketinden sarslarak zarar grmemesi gereken cihazlarkorumak

eitli titreim kesiciler

Neopren pedler: Kullanm alanlar kritik olmayan cihazlar ile bodrumkatlardr.

Neopren ayaklar ve asklar: Yksek hzl kk ekipmanlarn, titreim

yaltmnda, dengesiz kuvvetlerin ok kk olduu, fakat sadece ses ve kktitreim problemlerinin giderilmesi gerektii yerlerde kullanlr.


53/81

47

elik yaylar: Kritik durumlarda kullanm en yaygn titreim alclardr. eitli

tasarm imknlar verir. Kullanld makine ve cihazlar kadar uzun mrldr.Ek bir nleme gerek kalmadan, kararll salayacak byklkte iyi birbalant ile ilerini yapar.

Hava yaylar: Titreim alclarn en etkin olandr. 7 bar basnca dayanklolarak retilmi ve cihaza kararl destek salayan, geni lifli kauuk balondanoluur. Uygun tasarlanm bir hava yay, elik yayn kmesine e deer birkme salar. Hava yaynn cidarlar kauuktan olduu iin, elik yayda oluanrezonans ve ses kprs oluturmaz.

elik veya beton kaideler: Genellikle ekipman dzenli bir biimde muhafazaetmek iin kullanlr. elikten yaplmas halinde cihaz tayabilecek kadar rijit(sert ve salam) tir ve tad cihazn frekansnda rezonansa girmez.

Kauuk genleme paralar: Ses kprs ve borudaki gerilimi azaltmas iin,kesme vanalarnn cihaz tarafna yerletirilmelidir. Scaklk ve basncn yksekolduu tesisatlarda kauuk yerine paslanmaz elik veya bronz metalik hortumlarkullanlr. Cihaz balant noktalarnda esneklik salar. Bu da, flanlardakigerilimi azaltr ve titreim yaltm yaplm olan cihaz, elik yay zerindeserbest hareket eder.

4.2.3. Titreim Alclar Seilirken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

Titreim yaltm yaplan donanmn tr ve bulunduu yer (ite mi/dta m) Yaltm yaplacak donanmn arl ve arlk merkezinin yeri

Yaltm yaplacak birimin tm boyutlar Cihazn en dk alma hz Her birim iin ka adet titreim snmleyici istendii

Yukarda belirttiimiz kurallar dorultusunda titreim alclar uygun ekilde seilir.Gerekli olan cihazlarn montajnda kullanlarak titreimden oluan istenmeyen ses ve grltgiderilir.


54/81

48

UYGULAMA FAALYETSUSTURUCU VE TTREM NLEYC SEM YAPMAK


Ses grlt seviyesine gre susturucuseimini yapnz.

Edindiimiz bilgilere gre uygulamaylailgili bilgiler dorultusunda hareket ediniz.

Kullanlacaklar yer zelliklerine uygunsusturucular belirleyiniz.

Susturucu seimini yaparken kullanmamacna uygun zellikte olmasna dikkatetmelisiniz.

Montaj yaparken kullanmda verimli vebakm srasnda kolaylk salayacak yerlerolmasna dikkat ediniz.

Malzemenin cinsine ve boyutlarnagre susturucu seimini yapnz.

Susturucular grev yapacaklar yereuygun tercihte bulunmalsnz.

Demeye, makine dairesi duvarlarna,

hava besleme kanallarna dn havassisteminde, kanal cidarlarna uygunseimler yapmalsnz.

Kullanm yerlerinden sonra da boyutlarnauygun seim yaplmaldr.

Cihaz ve motor kaideleri, saplamadrenaj deliklerini belirleyiniz.

Firmalarn kataloglarndan uygun seimyapnz.

Her cihaz ve motorun farkl olduunu gznnde bulundurarak montaj yeri

belirlemesi katalog lsne uygunyaplmaldr.

Yayl ve kauuklu titreim yaltm iinkullanlacak malzeme seimini yapnz.

Kullanm yerleri ve artlarna uygunmalzeme i zelliine gre tespit edilir.

Zaman iyi kullanarak i disiplinine uygunalmak baary getirir, unutmaynz.

UYGULAMA FAALYET


55/81

49


1. Belli bir frekansta titreim yapan bir kaynaktan yaylan enerjiye sahip dalgalara ne adverilir?A) Hz B) Frekans C) Ses D) Titreim

2. Sesin duyum birimi nedir?A) Watt B) Amper C) Volt D) Desibel

3. Ses dalgalarnn birim zamanda ald yola ne denir?A) Hz B) Frekans C) Mesafe D) Saat

4. Birim zamanda retilen dalga saysna ne denir?A) Debi B) Frekans C) Adet D) Titreim

5. Atmosferde ki ses hz ka m/sn. dir?A) 340 m/sn. B) 430 m/sn. C) 300 m/sn. D) 330 m/sn.

6. Konutlarda bina dna konan cihazlarn maksimum grlt seviyesi ka dB olaraktavsiye edilmektedir?

A) 65 B) 55 C) 65 D) 60

7. Belirli zaman aralklarnda, bir ktlenin belirli bir mesafede yapm olduu periyodikhareketlere ne denir?A) Atlm B) Titreim C) Frekans D) Zplama

8. Cihazn alma frekans ile titreim frekanslarn birbirine uymasna ne denir?A) Kontak B) Ksa devre C) Rezonans D) Frekans

9. Kritik durumlarda kullanm en yaygn titreim alcs hangisidir?A) Hava yay B) Neopren ped C) Kauuk yay D) elik yay

10. Ses kprs ve borudaki gerilimi azaltmas iin, kesme vanalarnn cihaz tarafna neyerletirilmelidir?A) Kauuk genleme paras B) elik yay C) Hava yay D) Neopren ped

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


56/81

50

RENME FAALYET5

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandnzda ve uygun ortam salandnda,gerekli donanm kullanarak havalandrma tesisatnda kanallarn yaltmnda kullanlanyaltm malzemelerini tanyacak, tekniine ve standardna uygun olarak seimleriniyapabileceksiniz.

Havalandrma tesisat bulunan tesisleri dolaarak konu ile ilgili aratrmayapnz.

Yaltm malzemeleri ile ilgili sektrde faaliyet gsteren firmalar dolaarak bilgitoplaynz. Topladnz bilgileri rapor haline getirerek arkadalarnzlapaylanz.

5. HAVA KANALI YALITIM

MALZEMELER5.1. Is Yaltm

Binalarmz kn sour, yazn ise snr.Kn kmr, doal gaz gibi yaktlar kullanarakevimizi soumamas iin str, yazn ise fazlasnan evimizi, klimalarla souturuz.

Is yaltm, kn daha verimli snmak,yazn da serinlemek amacyla, enerji ekonomisi

salamak iin yaptmz uygulamalardanbirisidir. Daha konforlu ve rahat ortamlardayaamak amacyla binalarn d cepheduvarlar, pencereleri, atlar, demeleri vetesisatlarnda yaptmz s geiini azaltannlemler topluluuna s yaltm denir.

Genel olarak, enerji tasarrufu amacyla,scaklk farklarndan oluabilecek kayplarazaltmak iin alnan nlemlerdir.

ARATIRMA

Resim 5.1: Havalandrma kanal yaltm

RENME FAALYET5

AMA


57/81

51

Is yaltm malzemelerinin performansn etkileyen faktrler;

Is iletim kat says k (W/mK): Ne kadar kk olursa sy o kadar az geirir. Buhar geirme direnci () : Buhar geiine direnci yksek olmaldr. Scakla dayanma: Malzemenin hangi scaklk aralnda kullanlaca

bilinmelidir. Yangna dayanm: Malzeme yangna ve aleve kar dayankl olmaldr. Gzenek yaps: Ak veya kapal gzenekli olup olmad belirtilmelidir. Younluk (kg/m): Kullanm yerine gre olabildiince dk younlukta

olmaldr. Hacimce su emme: Sudan dorudan etkilenmemeli, slanarak k deeri

ykselmemelidir.

Ekonomiklik: Benzerleriyle karlatrldnda ekonomik olmaldr.

Is yaltm ekillerinden biz burada sadece tesisat yaltmn inceleyeceiz.

Tesisat yaltm: Enerji verimlilii iin binadaki stma, soutma veya scak suhazrlama tesisatlarna mutlaka s yaltm yaplmaldr. Tesisat yaltmnda kullanlabilecekeitli yaltm malzemeleri bulunmaktadr. Ayrca verimli stma ve soutma sistemleri tercihedilmeli ve otomatik kontrol teknolojilerinden faydalanlmaldr.

Tesisat yaltmnda kullanlan malzemeler ve bu malzemelerin rn standartlaraada verilmitir.

Tablo 5.1: Is yaltm malzemeleri ve standartlar

Is yaltm malzemeleri rn standartlarCam yn, Pr EN 14303Ta yn, Pr EN 14303Elastomerik Kauuk (FEF) Pr EN 14304Cam Kp (CG) Pr EN 14305Kalsiyum Silikat (CS) Pr EN 14306Ekstrde Polistiren (XPS) Pr EN 14307

Poliretan (PUR / PIR) Pr EN 14308Ekspande Polistiren (EPS), Pr EN 14309Polietilen Kpk (PEF), Pr EN 14313Fenolik Kpk Pr EN 14314

Tasarmdan, uygulamaya kadar tm ynleri ile bir uzmanlk dal olan yaltmn anaunsurlar doru detay , nitelikli malzeme ve salkl uygulama dr.


58/81

52

5.1.1. Is yaltm malzemelerinin snflandrlmas

Lifli malzemeler (Cam yn, Ta yn, Seramik yn)

Hcreli kpkler (expanded polistiren (EPS), extruded polistiren(XPS), fenolkp, poliretan vb.)

Tanecikli kpkler (Flex malzemeler)(Elastomerik kauuk kp, polietilenkpk)

Cam kp, kalsiyum silikat tr malzemeler

Cam yn: Beyaz olanlar 550Cye kadar ve genellikle sanayi yaltmlarnda(kazan, tank, boru vb.) kullanlrken, sar olanlar yap sektrnde ve ofben,frn gibi ev cihazlarnn yaltmnda kullanlr.

Polietilen kpk, Etilen ve propilenden hazrlanan polimerilerden imal edilen,esnek, yar esnek, gzenekli, plastik esasl malzemelerdir. 45 ila +105Carasndaki souk ve lk hatlarn yaltmlarnda kullanlr. Dk siletkenlikleri, yksek su buhar (difzyon)gei direnci, bnyelerine su almama,elastiklik ve yksek darbe dayanm gibi zelliklere sahiptir.

Polietilen levhalarn cam yn levhalara gre, soutma hatlarndaki en byk

stnlkleri, yksek su buharna, direnlerinin yksek olmasdr. Szdrmazlk iin metalfilm kapl olan levhalar tercih edilmektedir.

5.1.2. Yaltm Malzemelerinin Seimi

Tesisatta s yaltm: Genel olarak scak hatlarda s kaybn, souk hatlarda skazancn nlemek iin alnmas gereken tedbirler olarak tanmlanr. Tesisat yaltm ileenerji kayp veya kazanlar dnda, hatt oluturan borularn youma sebebiyle korozyonauramas da nlenir.

Tesisattaki s yaltm uygulamalarnda, klima ve boru hattnn iinden geen akkandk scaklkta ise d yzey scakl ortam scaklnn altnda olur. Bu scaklk terleme

scaklnn altna derse youmaya neden olur. Bunu nlemek iin mutlaka yaltmmalzemesini standartlara uygun yapmalyz. Yaltm, souk, scak ve lk hatlar olarak elealnmaldr.

Tesisatlarda youma:A. Is yaltm yaplmaz veya yetersiz yaplrsa yzeyde olur.B. Is yaltm malzemesinin buhar difzyon diren kat saysnn () yetersiz olmas

durumunda nlem alnmaz ise yaltm malzemesinin iinde olur.

Souk hatlarda (100C) : Cam yn, ta yn ve seramik yn


59/81

53

Tablo 5.2: Souk hatlarda kullanlmas gerekli polietilen ve kauuk kp kalnlklar

Boru apPolietilen ve kauuk kp

opt. kalnlklarn mm mm 15 15 20 151 25 15

1 32 151 40 152 50 15

2 65 20

Tablo 5.3: Ilk hatlarda kullanlmas gerekli polietilen, kauuk kp ve cam yn kalnlklar

Boru apPolietilen, kauuk kp vecam yn opt. kalnlklar

n mm mm 15 20 20 201 25 20

1 32 20

1 40 202 50 202 65 30

Tablo 5.4: Scak hatlarda kullanlmas gerekli cam yn ve ta yn kalnlklar

Boru apCam yn ve Ta ynopt. kalnlklar

n mm mm 15 25 20 25

1 25 301 32 301 40 302 50 302 65 20

klimlendirme kanallarnn yaltmnda levha tipi, folyo kapl polietilen kpk, kauukkp ve cam yn kullanlr. Folyo kapl malzemelerin ek yerleri, alminyum bant ileyaptrlr. Bina dnda olanlara mutlaka galvaniz sac kaplanr. Scak hacimlerden geensouk hava kanallarndaki youmay nlemek iin, bir yz alminyum folyo kaplpolietilen levha veya kauuk kp ile dtan yaltm yaplr.


60/81

54

5.2. Titreim Yaltm

Konu 4.2.1de anlatld gibi titreimlerden oluan grltleri engellemek iin eitliaparatlar gelitirilerek kullanlmaktadr.

5.2.1. eitli Titreim Kesiciler

Neopren pedler: Kullanm alanlar kritik olmayan cihazlar ile bodrumkatlardr.

Neopren ayaklar ve asklar: Yksek hzl kk ekipmanlarn titreimyaltmnda, dengesiz kuvvetlerin ok kk olduu, sadece ses probleminin yada kk titreim problemlerinin giderilmesi gerektii yerlerde kullanlr.

Resim 5.2: Neopren ayaklar ve asklar

elik yaylar: Kritik durumlarda kullanm en yaygn titreim alclardr.Kurulumda zengin tasarm imknlar salar. Kullanld makine ve cihazlarkadar uzun mrldr. Ek bir nleme gerek kalmadan, kararll salayacakbyklkte iyi bir balant ile grevlerini yapar.

Resim 5.3: elik yaylar

Hava yaylar: Titreim alclarn en etkin olandr. 7 Bar basnca dayanklolarak retilmi ve cihaza kararl destek salayan, geni lifli kauuk balondanoluur. Uygun tasarlanm bir hava yay, elik yayn kmesine e deer bir

kme salar. Hava yaynn cidarlar kauuktan olduu iin, elik yayda oluanrezonans ve ses kprsn oluturmaz.


61/81

55

elik veya beton kaideler: Genellikle ekipman dzenli bir biimde muhafaza

etmek iin kullanlr. elikten yaplmas halinde cihaz tayabilecek kadar rijit(sert ve salam) olur ve tad cihazn frekansnda rezonansa girmez.

Resim 5.4: elik kaideler

Kauuk genleme paralar: Ses kprs ve borudaki gerilimi azaltmak iin,kesme vanalarnn cihaz tarafna yerletirilir. Scaklk ve basncn yksekolduu tesisatlarda kauuk yerine paslanmaz elik veya bronz metalik hortumlarkullanlr. Cihaz balant noktalarnda esneklik salar. Bu da, flanlardakigerilimi azaltr ve titreim yaltm yaplm olan cihaz, elik yay zerindeserbest hareket eder.

5.2.2. Titreim Alclar Seilirken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

Titreim yaltm yaplan donanmn tr ve bulunduu yer (ite mi/dta m), Yaltm yaplacak donanmn arl ve arlk merkezinin yeri, Yaltm yaplacak birimin tm boyutlar, Cihazn en dk alma hz, Her birim iin ka adet titreim snmleyici istendii.

Yukarda belirttiimiz kurallar dorultusunda titreim alclar uygun ekilde seilir.Gerekli cihazlarn montajnda kullanlarak sorun giderilir.

5.3. Sismik Koruma Yaltm

Depreme dayankl ina edilmi binalarda, hasar vermeyen depremler sonrasnda, binaiinde almalarn devam iin, mekanik tesisatn da hasar grmemi ve alyor durumdaolmas gerekir.

Bu korumay salamak iin cihaz balant yerlerinde, zel olarak tasarlanm, ileriteknoloji ile retilmi ve deprem kuvvetlerine kar koyabilecek birtakm elemanlardanfaydalanlr. Bu elemanlar ve tamalar gereken zellikler aadaki gibidir.

Sismik snrlayc kauuk titreim alc ayak: Her ynden gelen sismikkuvvetleri tayabilir zellikte, dkme demir gvde ve bu gvde iinde neopren

snmleme eleman bulunan ayaklardr.


62/81

56

Snrlandrlm yay zerinden yk kalkt zaman yayn almasn nleyensnrlama elemanlar vardr. Gvde, btn deprem kuvvetlerine kar direnecekekilde tasarlanmtr.

Snrlayc elik halat, eklindeki sismik snrlayclar her ynden gelen sismikyklere kar koyacak ekilde tasarlanmtr.

ekil 5.2: Sismik snrlayc yayl takoz

ekil 5.1: Sismik snrla c titre im alc a ak

ekil 5.3: Sismik snrlayc titreim izolatrl elik halat


63/81

57

Sismik snrlayc (snubber) sismik snmleyiciler, yksek dayanml okyutucu neopren malzeme ve elik balant elemanlarndan oluur.

Dii saplama ankraj dbeli zemine yaplan montaj dbelidir. Dbeltakldktan sonra titreim alc malzemeleri, dbele balayarak cihaz korumayaalrz.

ekil 5.4: Sismik snrlayc elik balant

Saplama balant ankraj dbeli

Cihaz balant paras

ekil 5.5: Zemine montajl dii saplama ankrajdbeli


64/81


65/81

59

Ses yaltm gelien teknolojiye paralel olarak yap elemanlarnn hafiflemesiyle

grlt sorunlar ortaya kmaktadr. Bu sebeple yap elemanlarnn ses nlar karsndakidavranlarn iyi bilmek, sonradan meydana gelecek masrafl ve telafisi zor durumlardakalmay nleyebilir. Yap elemanlar vastasyla iletilen bu seslerin miktarlarn azaltmak iinalnan nlemlere Ses Yaltm denir.

Yap elemanlarnda sesin iletimi ve yaylm iki yolla olur :

Hava douumlu sesin bir mekndan dierine iletilmesi Darbe sesinin alc meknda hava douumlu ses olarak yaylmas ya da

strktr yoluyla uzak mekanlara tanarak hava douumlu ses olarak yaylmas

5.4.1. Ses Yaltm Yaplrken Kullanlan Malzeme ve Yntemler

zellikle konut, okul, hastane gibi grltye duyarl yaplar iin yap elemanlarnnses gei kayb deerlerinin belli limitlerde olmas gerekmektedir. Yap akustii asndan endorusu mimari tasarm aamasnda grlt kontrolnn yaplmasdr. Meknlarn ilevlerive bu meknlar etkileyen grlt kaynaklar gz nne alnarak alnabilecek baz nlemleru ekildedir:

Yapnn konumu

Yapnn otoyollardaki trafik, demir yolu ve hava yolu tatlarnngrltlerinden etkilenmemesi iin mmkn olduunca uzaa ina etmek.

Grlt kayna ile seilen yerleim merkezleri arasna doal tepeler, aalarveya yapay setler oluturmak.

Yansmaya sebep olacak bina ekillerinden (U eklinde, avlu tipi) kanmak. Mevcut rzgr ve scaklk deiimlerini dikkate almak.

Yapmda kullanlan metot

ift tabakal duvar uygulamas yapmak. Cam alanlarnda ift cam, lamine cam uygulamas yapmak. Kaln, ar ve boluksuz kaplar kullanmak kullanlamyorsa nlem almak. Duvarlar delerek geen havalandrma kanallarndan, borulardan ve etrafndaki

boluklardan ses szntsn nlemek. Darbe sesine kar yzer deme uygulamalar yapmak (neopren, polietilen, ta

yn deme detaylar), esnek tespitli asma tavan uygulamak.

Ses Yaltmnda Kullanlan Malzemeler

Mineral ynler Polietilen kauuk kp Ahap yn

Poliretan


66/81

60

Ses yaltm nerelerde yaplmaldr?

Ses yaltm; Grltnn zararl etkilerinden korunmas gereken alanlarda (konutlar, okul,

hastane, yurt, otel, i yeri vb.), evreye yaydklar grltnn nlenmesi gereken alanlarda (jeneratr, hidrofor,

kalorifer, yksek ses dzeyine sahip elence yerleri vb.), Kullanm koulu sese bal alanlarda (sinema, tiyatro, konser ve konferans

salonu, TV ve ses kayt stdyosu vb.) yaplmaldr.


67/81

61

UYGULAMA FAALYETYALITIM MALZEMES SEM YAPMAK


Is ve buhar yaltm malzemelerininseimini yapnz.

Edindiimiz bilgilere gre uygulamaylailgili bilgiler dorultusunda hareketediniz.

Kullanlacaklar yer zelliklerine uygunfiltreleri belirleyiniz.

Filtre seimini yaparken kullanmamacna uygun zellikte olmasna dikkatetmelisiniz.

Montaj yaparken kullanmda verimli vebakm srasnda kolaylk salayacakyerler olmasna dikkat ediniz.

Mekanik titreim yaltmnda kullanlancihazlarn,

Sismik koruma yapan elemanlarn,

Ses yaltm malzemelerinin seimini

yapnz.

Grev yapacaklar yere uygun tercihtebulunmalsnz.

Mekanik titreim ihtiyac, kullanlacakyere gre semelisiniz.

Sismik koruma yaplacak yerlerinkonumuna gre seim yapmalsnz.

Ses yaltm ihtiyac olan yerlerdemutlaka uygun malzeme ileyaltlmaldr.

Firmalarn kataloglarndan uygunseimler yapmalsnz.

Zaman iyi kullanarak i disiplinineuygun almak baary getirir,unutmaynz.

UYGULAMA FAALYET


68/81

62


1. Binalarn d cephe duvarlar, cam ve doramalar, atlar, demeleri vetesisatlarnda, s geiini azaltan uygulamalara ne denir?A) Hava yaltm B) Is yaltm C) Ses yaltm D) Grlt yaltm

2. Tesisat yaltm ile enerji kayp veya kazanlar dnda, hatt oluturan borularnyouma sebebiyle ne olumas nlenir?A) Korozyon B) Ekonomi C) Ses D) Grlt

3. Bina veya tesisattaki scaklk, terleme scaklnn altna derse ne olur?A) Buharlama B) Souma C) Youma D) Isnma

4. Tesisatlarda youma; s yaltm yaplmaz veya yetersiz yaplrsa nerede olur?A) eride B) Depoda C) Odada D) Yzeyde

5. Is yaltm malzemesinin buhar difzyon diren katsaysnn () yetersiz olmasdurumunda youma yaltm malzemesinin neresinde olur?A) inde B) zerinde C) Yannda D) Arkasnda

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


69/81

63

RENME FAALYET6

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandnzda ve uygun ortam salandnda,gerekli donanm kullanarak havalandrma tesisatnda kanallarn tespit ve balamaelemanlarn tanyacak, tekniine ve standardna uygun olarak seimlerini yapabileceksiniz.

Havalandrma tesisat bulunan tesisleri dolaarak konu ile ilgili bilgi toplaynz. Tespit malzemeleri ile ilgili sektrde faaliyet gsteren firmalar dolaarak bilgi

toplaynz. Topladnz bilgileri rapor haline getirerek arkadalarnzlapaylanz.

6. HAVA KANALLARINA UYGUN TESPTVE BALAMA ELEMANLARI SEM

6.1. Galvaniz Rot (Tij) eitleri

Ask sistemlerinde eitli adaptrler yardmyla kullanlan balant elemandr. Boylaristenilen lde kesilebilir. Paslanamaya kar 8-12 mikron inko kapl olanlar olduu gibisiyah elikten olanlar da vardr.

Tablo 6.1: Galvanizli rot lleri

GALVANZ ROT(TJ)ETLER

l M6 M8 M10 M12 M14 M16 M18 M20

Boy(mm) 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000

Boy(mm) 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000

Paket Ad. 100 50 50 25 20 15 15 10

Resim 6.1: Rot (tij)

ARATIRMA

RENME FAALYET6

AMA


70/81

64

6.2. akmal Dbel

Beton zeminlerde ksa delik gerektiren yerlerde kullanlan dbel eididir. Montajkolaydr. indeki konik bal ekirdei sayesinde dengeli alma yaparak betona dahagvenli olarak oturur. Beton iinde dnme yapmaz. Paslanmaya kar 8-12 mikron inkokapldr.

Tablo 6.2: akmal dbel lleri

AKMALI DBEL

l M6 M8 M10 M12 M16 M20

Boy(mm) Q8-30mm

Q10-32mm

Q12-40mm

Q15-50mm

Q20-60mm

Q25-80 mm

Paket Ad. 700 400 250 150 75 35

Resim 6.2: akmal dbel

6.3. ekmeli Dbel

Standart cvata ve saplama ile kullanlan dbel eididir. Montaj kolaydr. Betoniinde alan kulakklar sayesinde dengeli montaj salar ve beton iinde dnme yapmaz.ekme mukavemeti yksektir. Kullanlacak yere gre cvata boyuna dikkat edilmelidir.Balant yaplacak malzemenin kalnlna gre somun ve pul kalnlna dikkat edilmelidir.Paslanmaya kar 8-12 mikron inko kapldr.

Tablo 6.3: ekmeli dbel lleriEKMEL DBEL

l M6 M8 M10 M12 M16 M20

Boy(mm) Q10-30mm

Q13-32mm

Q15-40mm

Q17-50mm

Q22-60mm

Q25-80 mm

Paket Ad. 200 200 200 100 50 25


71/81

65

Resim 6.3: ekmeli dbel

6.4. Sac Gmlekli Dbel

Yksek doz betonda ve sert zeminde kullanlan orta yk montaj elemandr. Montajkolaydr. Ksa deliklerde etkili balanty mmkn klar. Gvenli tutma ve skma yapar.Titreimlerden etkilenmez. Paslanmaya kar 8-12 mikron inko kapldr.

Tablo 6.4: Sac gmlekli dbel lleri

SAC GMLEKL DBEL

l M6x45 M6x65 M8x55 M8x75 M10x70 M10x85 M12x90 M12x110

Boy(mm) Q8-30mm Q8-45mm Q10-35mm Q10-55mm Q12-45mm Q12-62mm Q16-62mm Q16-75mm

PaketAd.

100 50 50 25 20 15 15 10

Resim 6.4: Sac gmlekli dbel

6.5. Cvatal Borulu Dbel

Standart cvata ve saplamas kendinden ksa mesafeli balant paras olarakkullanlan dbel eididir. D kovan borudan imal edilmitir. Beton iinde alankulakklar sayesinde dengeli montaj salar ve beton iinde dnme yapmaz. Beton ve tasta

en zor artlarda dinamik yklerde tercih edilen, montaj kolay bir dbeldir.


72/81


73/81

67

Resim 6.6: Galvaniz perfore L ve U profil

6.7. Uzatma Somunu

Delii iine vida ekilmi ve d evresi altgen, drtgen, yuvarlak vb. biimlerde olanmakine elemanlarna somun deni

havalandirma tesİsat elemanlari

Documents