teknologia berriak

1. gaia SarreraInformatikaren historia

OrdenagailubelaunaldiakOrdenagailuak gaur egun

Sareak eta InternetArazo sozial eta etikoakOinarrizko kontzeptuak

Hezkuntzan Aplikaturiko Teknologia Berriak 2/64

Lan eta aurkikuntza asko egin behar izan dira, lehendabiziko ordenagailua eraiki baino lehen.

Zenbatzeko eta, aldi berean, zenbatutako kantitateak adierazteko lehen tresna atzamarrak izan ziren. Sistema hamartarra sortu zen hala.

Gizakiak beti behar izan ditu kalkuluak egiteko eta informazioa prozesatzeko baliabideak. Baliabide horien konplexutasuna, denborarekin batera, areagotuz joan da behar berriak sortu ahala, eta teknologiaren aurrerapenen mende egon da.

Informatikaren historia


Aurrekariak Abakoa: kalkulatzeko gailurik zaharrena

Abako japoniarra

Abako errusiarra Abako txinatarra

Abako erromatarra (calculi)


Aurrekariak

Akatsik gabe kalkulatu beharraren ondorioz sortu ziren lehenengo kalkulagailuak. Kalkulagailu mekanikoa abako moduko bat da, baina gurpil horzdunak ditu hagaxkak eta bihiak izan beharrean, eta mekanismo batez baliatzen da bururako unitateak gobernatzeko.

John Napier (1617) Logaritmoak asmatu zituen. Hala, biderketak eta

zatiketak batuketa eta kenketa bihur zitezkeen. Napierren arrabola: biderketak batuketetan

oinarrituta egiteko mekanismoa.

Blaise Pascal (1642) Pascalina izeneko batugailu mekanikoa asmatu

eta egin zuen. Merkataritzaaritmetikarako batuketak eta

kenketak.


Wilhelm Schickard (1623) Lehendabiziko kalkulagailu mekanikoa egin

zuen. Napierren arrabolak eta Pascalen batugailuaren

antzeko batukengailu bat uztartzen ditu. Pascalen makina baino hobea eta lehenagokoa.

Aurrekariak

Gottfried Leibniz (1672) Kalkulu infinitesimala asmatu zuen. Kalkulu

modernoaren aitzindaritzat jotzen da, Newtonekin batera.

Hobetu egin zuen Pascalen kalkulumakina: kalkulagailu unibertsala.

Zenbakisistema bitarra asmatu zuen, gaur egungo ordenagailuek darabilten lengoaia.


Kalkulu matematikoa

Charles Babbage (1822) Diferentziamakina

Funtziotaulak kalkulatzeko eta inprimatzeko gailu mekanikoa.

Makina analitikoa Txartel zulatuaren kontzeptua baliatu

zuen. Ideia berriak erantsi zituen:

Memoria, sarrerairteerako gailuak, kontrolunitatea eta prozesadorea.

Kalkulagailu mekanikoak ez ziren automatikoak. Horrek esan nahi du operadore baten laguntza behar zutela une oro, eta, beraz, eragozpen handia zen emaitzak azkarrak eta fidagarriak izan zitezen.

Joseph Marie Jacquard (1805) Txartel zulatuak erabiliz, ehungailuak automatizatzea

lortu zuen: Jacquarden ehungailua.


Kalkulu matematikoa Augusta Ada Byron (1843)

Lehendabiziko programatzailetzat jotzen da. Babbageren makina analitikoaz ekuazio traszendenteak

eta integral definituak ebazteko zenbait programa argitaratu zituen.

Aurreranzko eta atzeranzko adarkatzeak eta begiztak erabili zituen.

AEBetako Defentsa Sailak ADA izena eman zion bere programaziolengoaia ofizialari.

Herman Hollerit (1879) Informazioa automatikoki tratatzen zuen

lehendabiziko makina, txartelak irakurtzen zituen makina.

7 urtetik 2 urtera laburtu zuen Amerikako errolda egiteko denbora.

Datuprozesaketa automatikoaren garaiari ekin zion.

Enpresa bat sortu zuen, eta handik atera zen IBM (1924).


Lehendabiziko ordenagailuak

Lehendabiziko ordenagailuak elektromekanikoak izan ziren (erreleetan oinarrituak).

Z3 (1941) Konrad Suse alemanak garatu zuen. Lehendabiziko ordenagailu funtzional, programagarri

eta elektromekanikotzat jotzen da.

MARK I (1944) IBM Automatic Sequence Controlled Calculator. Howard Aikenek eta Grace Hooperek garatua,

Harvardeko Unibertsitatean eraiki zuten, IBMren laguntzaz.

Bost tonako pisua zuen, eta 700.000 errele eta 800 km kable baino gehiago zituen.


Ordenagailuen bilakaera

Hutshodiak Transistorea (1948)

Zirkuitu integratuak(60ko hamarkada)

Mikroprozesadorea (1971)

Erreleak


1. belaunaldia (19391958)Erreleen ordez, hutshodiak hasi ziren erabiltzen

ENIAC (1945) Lehendabiziko ordenagailu elektronikotzat jotzen da.

Jaurtigaien ibilbideak kalkulatzeko erabili zen. John Eckert eta John Mauchly amerikarrek garatu

zuten. 18.000 hodi zituen, eta 30 tonako pisua zuen. Mark I

baino 300 aldiz azkarragoa zen, eta 400.000 dolar balio zuen; Mark Iek, berriz, 5.000.000.

Balbula bidez funtzionatzen zuten ordenagailuen garaia da. Esparru zientifikomilitarrean baino ez zen erabiltzen. Makinak programatu ahal izateko, zuzenean aldatu behar ziren haien zirkuituen

balioak (makinalengoaia). Makina handi eta astunak ziren, korrontekontsumo handikoak. Txartel zulatuak baliatzen ziren. Biltegiratzen masiboa, zinta magnetikotan eta danborretan.


1. belaunaldia (19391958) Colossus (1943)

Alemaniako (Lorenz makinaz) armadaren mezuak deszifratzeko makina britainiarra.

AtanasoffBerry Computer (1939) Sistema linealak ebazteko kalkulagailu txikia, John

Atanasoff fisikariarena. ENIAC baino lehenagokoa, baina ez zen ez automatikoa,

ez programagarria. Epaiketa bat izan eta gero, historiako lehen

konputagailutzat jo zuten.

UNIVAC (1954) Lehendabiziko kudeaketaordenagailu

elektronikoa. Arrakasta handia merkatuan, ordura arte IBM

nagusi bazen ere. IBMk 705ak merkaturatuz erantzun zuen, eta

berehala berreskuratu zuen buruzagitza.


John von Neumann (1945) ENIAC eraikitzen ziharduen taldean sartu zen. Programak memorian gordetzea proposatu zuen, datuak balira

bezala, eta ez, Babbageren diseinuaren garaitik egiten zen moduan, memoria berezi batean. Von Neumannen arkitektura erabiltzen da haren ondorengo eta gaur

egungo ordenagailuetan. Von Neumann motako lehendabiziko ordenagailua eraikitzen,

aurrea hartu zion EDSACek (1949).

1. belaunaldia (19391958)

EDSACVon Neumann arkitektura


2. belaunaldia (19581964)Hutshodien ordez, transistoreak hasi ziren erabiltzen

Transistorea (1948) Bell Laborategiek asmatu zuten. Hutsbalbula baino fidagarriagoa, txikiagoa eta

merkeagoa zenez, haren lekua hartu zuen.

Belaunaldi honetan, honako hauek agertu ziren: Lehendabiziko ordenagailu komertzialak. Aurretiazko programak zituzten,

geroago sistema eragile bihurtuko zirenak. Goimailako programaziolengoaiez (Cobol, Fortran) egindako instrukzioak

interpretatzen zituzten. Hala, programatzaileak lengoaia horiez idazten zituen bere programak, eta ordenagailuak makinalengoaiara itzultzen zituen.

Erabilera berriak: Airelineetako erreserbak, airezirkulazioko kontrola... Energiakontsumo txikiagoa, tamaina txikiagoa



Transistore bidezko IBMren eta Sperry Randen lehen ordenagailuak IBM 7070 (1960) eta UNIVAC 1107 (1962) izan ziren.

IBM 7070 UNIVAC 1107


3. belaunaldia (19641971)Transistorearen ordez, zirkuitu integratuak hasi ziren erabiltzen

Zirkuitu integratuak erabiltzea du bereizgarri garai horrek. 60ko hamarkadaren erdialdean hasi ziren erabiltzen. Hala, kostua merkatu eta prozesatzeko ahalmena handiagotu egin zen

eta, aldi berean, txikiagotu egin zen makinen tamaina. Garai horretan sortu ziren multiprogramazioa, denbora partekatzea

eta antzeko kontzeptuak. “Softwarearen krisia” delakoa ere gertatu zen. Lengoaia unibertsalak sortu nahi izan ziren: PL/1 (1964). Estandarizatu egin ziren lengoaiarik erabilienak:

Fortran (1966), Algol (1968) eta COBOL (1970). Belaunaldi horretakoak dira, halaber, BASIC (1964) eta Pascal (1971).



Nabarmentzekoak dira: IBM 360 familia (1964), garai hartako 5.000 milioi dolar inbertitu zituen IBMk hura garatzeko; eta, batez ere, IBM 370 (1970), belaunaldi hartako produkturik ospetsuena.

IBM 360IBM 370


Osagai elektronikoen integrazioa da garai horretako berezitasuna, eta, ondorioz, mikroprozesadorea sortu zen: Mikroprozesadorea ordenagailuaren oinarrizko elementu guztiak

uztartzen dituen zirkuitu integratua da. Lehendabiziko ordenagailu pertsonalak sortu ziren.

4. belaunaldia (19711988)Mikroprozesadoreak sortu ziren

Intel 4004 (1971) 4 biteko mikroprozesadorea, txip soil

batean egindako lehendabiziko mikroprozesadorea.

Microsoft (1975) IBMren PCrako MSDOS. Goraka hasi zen haren arrakasta.



IBM PC (1981) Apple IIren arrakastak IBM PC sortzera bultzatu zuen

IBM. Informatika pertsonalaren hedapen masiboa ekarri zuen. Arkitektura irekia zerabilen, eta horrek arrakasta eman

zion, baina lehiakideek fabrikatutako klonak ere agertu ziren (Compaq, Dell, Gateway).

Apple II (1977) Garaje batean sortu zuten bi gazte iparramerikarrek:

Steven Jobs eta Stephen Wozniak. 8 biteko arkitektura zuen, 6502 prozesadorean

oinarritua.

Sinclair ZX80 (1980) ZX81en eta Spectrumen aurrekoa.


5. belaunaldia (1988gaur) Japonian, ordenagailubelaunaldi berri bat garatzeko ikerketei ekin zitzaien

90eko hamarkadan. «5. belaunaldiko ordenagailu» izena eman zitzaien.

Belaunaldi horretako ordenagailuek honako eginkizunak bete behar zituzten: Gizakien eskarmentu, arrazonamenduahalmen eta adimen osoa behar lezaketen

konponbideak ematea oso arazo konplexuei. Hizkuntza naturalen azpimultzo handiak maneiatzea eta ezagutza multzo

handietan oinarriturik egotea. Oso konplexuak izanik ere, informatikan adituak ez diren pertsonek erabiltzeko

daude diseinatuta belaunaldi horretako ordenagailuak.

Handik 10 urtera, bistakoa zen proiektuaren porrota. Autore askok uste dute ez dela belaunaldi gehiagorik sortuko, teknologia mailako aurrerapausoak ez baitira uste bezain azkar gertatzen ari.


5. belaunaldia (1988gaur) Ordenagailua lantresna gisa erabiltzeak, ordea, gero eta arrakasta

handiagoa du. Aurrerapausoak hainbat arlotan ari dira ematen: Teleinformatikaarloan. Ekipoaren tamainaren eta kostuaren murrizketa etengabea. Adimen artifiziala programatzeko eta garatzeko teknikak eta prozesu

kontrolerako teknikak (robotika). Giza esperientzian oinarritutako sistema adituak: medikuntza

diagnostikoak, ekipoak konpontzea, ibilgailuen bideak hautatzea...


Ordenagailuen etorkizuna Ordenagailu kuantikoak

qubitak (kuantubitak) erabiltzen dituzte. Atomo baten egoeran gordetzen dute

informazioa. Atomoen propietateen arabera, hauek izan

daitezke egoerak: Zero edo bat. Bien nahaste bat.

Hala, qubit bakoitzean aldi berean bi balioen nahaste bat gorde daitekeenez, aldi bakar batean trata daiteke informazio guztia. Oso denbora laburrean kalkulu kopuru handiak behar dituzten arazoei

konponbidea emateko berebiziko gaitasuna. Gainera, atomoz eraikiko lirateke, eta miniaturizazio maila ikaragarria

lortuko litzateke.


Ordenagailuen etorkizuna Ordenagailu molekularrak

Prozesatu beharreko informazioa molekula organiko bidez adierazten da, eta saiodi baten barruan erreakzionarazten dira, arazo bat ebazteko.

Saiodi batean molekulek aldi berean erreakzionatzeko duten gaitasuna baliatzen da, eta, hala, datu kopuru handia trata daiteke aldi berean.

Molekulen tamaina delaeta, ordenagailu kuantikoekin lor daitekeen tamainaren antzekoa lor daiteke.

Ikaragarria da gorde daitekeen informazio kantitatea. Zentimetro kubiko batean, bilioi bat CDtan gorde daitekeen beste informazio

gorde daiteke.


Ordenagailuak gaur egun

Superordenagailuak Zerbitzariak Lanestazioak Ordenagailu pertsonalak Ordenagailu eramangarriak Xede jakineko ordenagailuak


Mainframeak eta superordenagailuak Balioa: 1.000.000 €. Konputaziolan handiak behar

dituzten jardueretarako. Denbora partekatu egiten da:

Erabiltzaile bati baino gehiagori erantzuten zaio aldi berean.

Erabiltzaile bakoitzari denboratarte laburrak ematen dizkio ordenagailuak.

Kalkulu intentsiboetarako erabiltzen dira.


Zerbitzariak Zerbitzuak (programak eta

baliabideak) eskaintzen dizkiote hainbat erabiltzaileri, sare baten bidez.

Lan horretarako berariaz diseinaturik daude zerbitzariak: Hardware erredundantea dute,

fidagarritasuna eta erabilgarritasuna hobetzeko.

Askotariko baliabideak (prozesadoreak, memoria, diskoak), errendimendua hobetzeko.


Lanestazioak Kalkulupotentzia handia

behar duten erabiltzaileentzat: Grafikoak Prozesamendua Multiataza

Batez ere, aplikazio zientifikoak.

Mahai gaineko ordenagailuak dira, gama altukoak.


Ordenagailu pertsonalak Erabiltzaile bakar batentzat. Eguneroko lanetarako

potentzia nahikoa: Interneten nabigatzea. Testuak eta bestelako lan

batzuk idaztea. Musika entzutea, bideoak

ikustea... Askoz kostu txikiagoa dute. Gehienak bateragarriak dira

IBMren PCarekin (PCak edo klonak).


Ordenagailu eramangarriak Erraz eraman

daitezkeen ordenagailuak (3 kg baino gutxiagokoak).

Mahai gaineko ekipoen potentzia bertsua dute.

Ordenagailu eramangarrien muturrean, PDAk daude.


Xede jakineko ordenagailuak

Mota jakin bateko atazak burutzea da haien eginkizuna.

Haien programazioa aldatzea ez da erraza, zirkuituetan grabaturik baitago (firmware).

Ordenagailu txertatuak: mota askotako gailuetan ezarriak (etxetresna elektrikoetan eta gailu elektronikoetan).


Interneten historia

Sareen sorrera ARPA agentziaren eginkizuna ARPANETen sorrera ARPANETetik Internetera Interneten sorrera Interneten iraultza World Wide Web


Sareen sorrera 60 hamarkadan, ordenagailuak handiak eta

mugiezinak ziren. Erabiltzaileak ordenagailua zegoen lekura joan behar zuen. Datuak gordetzeko euskarriak erabiltzen hasi ziren.

Sareak sortzen dira: Superordenagailuetako terminalen ordez, ordenagailu

pertsonalak ezarri ziren (LAN sareak). Zaila zen ikerketadatuak partekatzea.

Kasurik onenean, modemak erabiltzen ziren (WAN sareak). Garestia zen telefonoa erabiltzea.

Datuak transmititzeko baliabide eraginkorrak aurkitu nahi ziren. Multiplexadorea: Telefonolineako denboratarteak.


ARPA agentziaren eginkizuna ARPA (1985)

Estatu Batuek ikerketarako gobernuagentzia bat eratu zuten, SESBaren mehatxuei aurre egiteko. Sputnik I.a jarri zuen espazioan.

Defentsa Sailaren kontrolpean zegoen. Haren helburua:

AEBak defendatzeko aplikazio teknologiko ezkonbentzionalak garatzea eta eratzea.

Hurrengo urteetan ordenagailuek eta komunikazioek izandako berrikuntza askoren eragilea izan zen.


ARPANETen sorrera 60ko hamarkadaren amaieran, gerra hotzean.

Nola eutsi komunikazioei, gerra nuklear bat gertatuz gero? Lehendabiziko konponbidea paketekommutazioa izan zen.

Sare telefoniko batean zehar zirkulatzen duten “mezu” izeneko segmentu txikitan zatitzen da komunikazioa.

1963an, Lickliderek irudikatu zuen lehendabiziko aldiz Internet. Internet iragartzen zuen memorandum bat bidali zien

“Galaxiarteko Ordenagailu Sareko Kideei”. Ordenagailuek informazioa partekatzeko eta beste pertsona

batzuekin komunikatzeko balio zezaketela baieztatzen zuen.


ARPANETen sorrera 1969an, ordenagailusare esperimental bat eraikitzeko

eskatu zuen ARPAk. UCLA Ikerketa Zentroa. Stanford Ikerketa Institutua (Kalifornia). Kaliforniako Unibertsitatea (Santa Barbara). Utahko Unibertsitatea (Salt Lake City).


ARPANETen sorrera 1970eko martxoan, ARPANET ekialdeko kostaraino iritsi

zen, BBN sarean sartu zenean. 1972an, unibertsitate eta ikerketazentroetako 25

ordenagailu zeuden konektatuta.


ARPANETetik Internetera 1972an, “publiko” bihurtu zen ARPANET.

Hasieran, hiru zerbitzu eskaintzen zituen: Urruneko ordenagailu eta bestelako gailu batzuetarako

sarbidea. Fitxategitransferentziaren bidez, informazioa partekatzea. Urrunetik inprimatzea edo beste leku batzuetan kokatutako

inprimagailuetan inprimatzea. Posta elektronikoa urte batzuk geroago ezarri zen, eta

arrakasta handia izan zuen.

1973an, nazioarteko lehen konexioa egin zen. Satelitelotura, Londresko Unibertsitatearekin.


Interneten sorrera Beste sare batzuk garatu ziren, ARPANETetik kanpo.

CSNET, BITNET, SPAN, MFENET, USENET, EARN… Bata bestearekin konektatzeko arazoak, protokoloen arteko

bateraezintasunak zirela eta. Komunikazioestandar berria garatu zen:

TCP/IP Sare eta ordenagailu ezberdinak konektatzeko aukera ematen

zuen. Sareen artean, atebide bat ezarri beharra zegoen. Paketeak garraiatzeko biderik azkarrena bilatzen zuen.

1983an, Internet jaio zen ofizialki. ARPANETek TCP/IP estandarrera egokitu zituen bere sareak.


Interneten iraultza Sistemak hazkunde handia izan zuen.

Aurrerapausoak eman ziren ordenagailuen gaitasunetan eta abiaduran.

Zuntz optikozko kableak hasi ziren erabiltzen. Hedapenaren ondorioz, arazoak sortu ziren:

Konektatutako ordenagailuen kopurua gero eta handiagoa zen. Datuzirkulazio handiak sortu ziren, posta elektronikoaren

arrakastak eraginda. 1988an, lehen programa arrotza edo harra sortu zen.

Internet mundura plazaratu zen albisteen bidez. Milaka ordenagailu saturatuta edo, segurtasunagatik,

deskonektatuta.


Interneten iraultza 80ko hamarkadaren amaiera aldera, informazioa aurkitzeko eta

ordenatzeko tresnak asmatu zituzten erabiltzaileek. Lehendabiziko sistema Archie izan zen:

Fitxategiei eta direktorioei buruzko informazioa aurkitzeko sistema. Datubase erraldoia zen, eta fitxategiizen asko eta fitxategi

bakoitzaren zerbitzaria zeuden erregistraturik. 1990eko ekainean, desegin egin zen ARPANET.

Lehendabiziko konexioak egin ziren lekuetan, Interneteko sareak jarri ziren.

1991ean, Gopher zerbitzua sortu zen Minnesotako Unibertsitatean. Informazioa menu eran antolatzen zuen. Menua ikusi, batera edo bestera joan eta hautaketak egin

zitzaketen erabiltzaileek.


World Wide Web 1992an, Interneteko informazioa antolatzeko modu

bat asmatu zuen Tim Bernerslee suitzarrak. World Wide Web (WWW edo W3) izena jarri zion sistema

hari. Hipertestuak erabili zituen; hau da, Interneteko beste gai

batzuekin lotzeko erakusleak eta helbideak. Nabigatzeko eta informazioa ikusteko hasi zen erabiltzen

WWW. 1993an, Marc Andersenek MOSAIC diseinatu

zuen: Web nabigatzailea, erabiltzaileak errazago eta erosoago

aritzeko. Saguaz klik eginez jaso zitekeen informazioa MOSAICekin.


World Wide Web

Beste aipamen batzuk: 1994 – Hotmailek web bidezko postazerbitzua

eskaini zuen. 1994 – World Wide Web Consortium (W3C). 1995 – JAVA lengoaia sortu zen. 1996 – Mirabilis enpresak (Israel) ICQ sortu zuen. 1998 – Google sortu zen.


Internet gaur egun Azken urteetan, ia edozein pertsonak dauka Internetera

konektatzeko aukera.


Internet gaur egun


Internet gaur egun Irabaziak lortzeko aukera bat da enpresa askorentzat. Informaziotruke anarkikoa, munduaren aldaketa

azkarraren beraren adierazgarri. Internetkontzeptu berria sortu da, Web 2.0:

Ohiko web orrietatik zerbitzarietan ezarritako eta erabiltzaileentzat egindako webaplikazioetara igarotzea.

Pentsamolde horren bultzatzaileen asmoa da Web 2.0ko zerbitzuek, kasu askotan, mahai gaineko aplikazioak ordezkatzea.


Interneten etorkizuna Internet2

Informazioa abiadura handian eta fidagarritasun handiz igortzeko hobekuntzak.

Web semantikoa WWWri metadatu semantikoak eranstea, datuen edukia,

esanahia eta erlazioa adierazteko. Makinek aztertu ahal izango dituzte, automatikoki.

Hobetu egingo da sistema informatikoek batak bestean duten eragingarritasuna.

Bitarteko giza eragile gutxiago beharko da. Internet mugikorra

Interneten nonahikotasuna adierazten du.


Ordenagailuen erabilera Bulegotikasuiteak


Ordenagailuen erabilera Internet eta posta


Ordenagailuen erabilera Grafikoak eta argazki digitalak


Ordenagailuen erabilera Soinu eta bideo digitala (multimedia)


Ordenagailuen erabilera Programazioa


Ordenagailuen erabilera Zenbakizko kalkuluak eta kalkulu matematikoak


Ordenagailuen erabilera Datuak biltzea eta gordetzea


Ordenagailuen erabilera Entretenimendua


Ordenagailuen erabilera Adimen artifiziala eta robotika


Arazo sozial eta etikoak Pribatutasuna arriskuan. Jabetza intelektuala babesteko zailtasunak. Sistema informatikoetan akatsak gertatzeko

arriskua. Lana automatizatzeko eta

despertsonalizatzeko arriskua. Teknologiarekiko mendekotasuna.

ALDATU BEHARRA DU TEKNOLOGIAK… ALA PERTSONOK DUGU ALDATU

BEHARRA?


Informazioaren tratamendu automatikoa eta arrazionala aztertzen duen zientzia da.

Oinarrizko kontzeptuakINFORMATIKA = INFORmazioa + autoMATIKA

Sarrerako datuak

Irteerako datuak

Sarrerako datuak jasotzen dira (input).

Jasotako informazioa prozesatu egiten da, behar diren eragiketak eginez.

Emaitza bat sortzen da, eta kanpora eramaten da informazioa (output).

Gorde egiten da informazioa.

INFORMAZIOA

INSTRUKZIOAK – zer egin behar duen adierazten diote ordenagailuari.

DATUAK – programak baliatzen dituen edo sortzen dituen elementuak.


Informatikan 3 baliabidek hartzen dute parte: Fisikoak: edo hardwarea (gogorra edo ukigarria) Logikoak: edo softwarea (biguna edo moldagarria) Gizakia: informatika langileak: Ikerlariak, analistak,

programatzaileak, sistema edo sare administratzaileak, etab. Ordenagailua:

Datuak habiadura handian prozesatzeko gai den gailua. Sarrerako datuen arabera irteera edo emaitza jakin bat

bueltatzen duen sistema. Teknologia mikroelektronikoz osatutako sistema digital,

programa edo agindusegida baten bitartez datuak prozesatzeko gai dena.

Oinarrizko kontzeptuak


Beste: Informazio Sistema batek datuak edo informazioa helburu

zehatz batekin kudeatzen dituen sistema da. Informatikak Informazio Sistema automatikoak ahalbidetzen

ditu. Erabilera jakin baterako sortutako programa bat edo gehiagoz

osatutako multzoari aplikazio deitzen zaio. Sistema informatikoa: aplikazioak burutzeko beharrezkoa

den elementua. Algoritmo edo prozesu: problema baten ebazpenerako

eman behar diren urratsen deskribapen formala (eragiketasegida).

Oinarrizko kontzeptuak


Hardwarea: euskarri fisikoa

HARDWAREA

SOFTWAREA

Euskarri logikoa

Euskarri fisikoa

Ordenagailua osatzen duten elementu materialen multzoa da: Gailu elektroniko eta elektromekanikoak, zirkuituak, kableak,

txartelak, armairu edo kutxak, mota guztietako periferikoak eta beste elementu batzuk.

Sistema informatiko baten elementu fisikoa da; hau da, entitate fisikoa duten elementu guztiek osatzen dute.


Ordenagailuaren oinarrizko osagaiak Kutxa barruan:

Prozesadorea (CPUa).

Memoria. Busak eta atakak.

Periferikoak: Sarrerako gailuak. Irteerako gailuak. Datuak gordetzeko

gailuak.

Sarrerako gailua Irteerako gailua

Datuak gordetzeko gailuak

Memoria

Prozesadorea (CPU)


Ordenagailuaren oinarrizko osagaien eginkizunak Mikroprozesadorea:

Datuak tratatzeko eragiketa guztiak egiten ditu. Datufluxua kontrolatzen du. Memoria kudeatzen du. Periferikoak gobernatzen ditu.

Memoria: Kodea (memorian gordeta dagoen programa) eta

mikroprozesadoreak tratatzen dituen datuak gordetzen ditu. Periferikoak:

Ordenagailuaren sarrerairteerako sistema osatzen dute. Batetik, prozesadoreari sarrerako datuak ematen dizkiote;

bestetik, prozesatutako datuak jasotzen dituzte, kanpoaldera igortzeko edo gordetzeko.


Softwarea

Arazoak konpondu beharra dute pertsonek. Ordenagailuek mota guztietako “trikimailu teknologikoak”

egin ditzakete. Halere, batak eta zeroak besterik ez dute ezagutzen.

Softwarearen bidez, pertsonek ordenagailuekin lan egin dezakete.

SOFTWAREASOFTWAREA


Softwarearen banaketa Sistema eragileak.

Makinaren hardwarea zuzenean kudeatzen dute, honen gaineko programen arteko interfaze moduan jokatuz.

Aplikazioak. Funtzio konkretu bat betetzeko pentsatuak daude:

hala nola, testu prozesadorea, datubase kudeatzailea etab.

Programazio lengoaiak eta erremintak. Programatzaileek softwarea garatzeko erabiltzen

dituztenak.


Ariketak. Gaur egun Informatika, Elektronika eta Telekomunikazioekin

batera dohala esaten da, zergatik? Gizarte digitala, aro digitala, mundu digitala, urradura digitala eta

konpetentzia digitala. ¿Zer da digitalizazioa? Ordenagailu batek seinale digitalak, batekoak eta zerokoak,

erabiltzen dituela esaten da, zergatik? Zein dira hardware eta zein softwarea? Sagua, transistorea,

mikroprozesadorea, Linux, Ram memoria, karpeta, fitxategia, Adobe Reader, bozgoragailuak, Windows XP, OpenOffice, MacOS X.

Zer da zirkuitu digital bat, ate logiko eta Boolen algebra? Irudi, soinu eta bideo formatu desberdinak bilatu eta sailkatu. Bilatu Sistema Informatiko baten hardware irudiak Googlen.

teknologia berriak

Documents