t.c. Çukurova Ünİversİtesİ sosyal bİlİmler enstİtÜsÜ … · 2019. 5. 10. · ÖzgÜn...

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SERAMİK ANA SANAT DALI

GELENEKSEL UZAKDOĞU SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILARAK, ÖZGÜN PORSELEN TASARIMLARINA UYGULANMASI

Birsen GÜNEŞER

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA/2008

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SERAMİK ANA SANAT DALI


Birsen GÜNEŞER

DANIŞMAN: Yard. Doç. Dr. Necdet SAKARYA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA/2008

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne

Bu çalışma, jürimiz tarafından Seramik Ana Sanat Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ

olarak kabul edilmiştir.

Başkan : Yrd. Doç. Dr. Necdet SAKARYA

(Danışman)

Üye : Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR

Üye : Yrd. Doç. Dr. Yusuf Ziya HALEFOĞLU

ONAY

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.

…../…./2008

Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVAŞ

Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil

ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.

i

ÖZET


Birsen GÜNEŞER

Yüksek Lisans Tezi, Seramik Anasanat Dalı

Danışman: Yard. Doç. Dr. Necdet SAKARYA

Haziran 2008, 128 Sayfa

10 ve 14. Yüzyıllar arasında Uzakdoğu’da çok uygulanan‘‘Seladon’’ ismi iki

Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ taş, “dhara’’ ise yeşil anlamına gelmektedir.

Yani “Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Yeşim taşı doğal güçlü ve sahibine iyi şans,

başarı getirdiğine inanılan harkulade bir taştır.

Seladon sırlı seramikler, porselenler gri-yeşilden maviye ve sarı-yeşile kadar

değişebilir. Kilin çeşidine ve üzerine uygulanan sırın bileşimine, kalınlığına göre

değişebilir. Fakat en ünlü Seladonlar soluk-açık yeşilden, yoğun yeşillere göre

sıralanmıştır. Seladonlar genellikle redüksiyonlu atmosferli fırınlarda pişirilir.

Çin'de, yeşim taşını andıran yeşil sırlı ve altlarında ateş kırmızısı halka bulunan

Seladonların yapımına Tang Hanedanı (618-907) Dönemin de başlanmış, Sung (960-

1279) ve Yuan (1271-1368) Hanedanları zamanında en yüksek düzeye ulaşılmıştır.

Bezemelerinde, bitkisel ve hayvansal motifler kullanılmıştır.

Japonya’ya Çin’den gelen etkiler Kore üzerinden ve Budizm aracılığıyla

ulaşmıştır. Japon seramik sanatının gelişmesinde en önemli dönüm noktası, Zen

Budizm’nin yaygınlaşması ve Zen rahiplerinin ça-nu-yu için (çay) uygulamaları

olmuştur. Geleneksel Japon sanatı Seladonlarının adı Mavi sırlı “kinuta”dır

Kore Seladonu aslında bir çömlek stilidir. Bu stilin imzası açık yeşil rengi,

parlak sırı, çeşitli renklerde killerden oluşmuş katmanlarıdır. 12. ve13. Yüz yıla kadar

Koryo Krallığı boyunca Kore’deki çömlekçilik sanatı, gizemli mavi-yeşil seladon

sırlama hüneri ve işleme tekniğiyle gelişmenin doruğuna ulaşmıştır.

Tayland Seladonu üç ana çeşit seramikten birisidir. Onun üretimi 700’lü yılların

başından başlayarak gelişmesini sürdürmüştür. İnsanlar opak yeşim taşının benzerini

oluşturmaya çalışmışlardır.

ii

Kısacası Seladon geleneksel bir çalışma ile yapılan bir el yapımı objedir.

Çalışmalar yapan ustaların kültürünü, geleneğini, törelerini ve dini inançlarını

yansıtırlar. Ayrıca ustalar hislerini ve akıllarını da yaptıkları objelere katarlar.

Günümüzde de bir çok sanatçı Seladon’u araştırmıştır.

Çalışmada; Seladon sırlı porselenlerin oksidasyonlu ve redüksiyonlu atmosferde

seladon yeşili, redüksiyon kırmızısı sırların nasıl oluştuğu deneysel çalışmalarda

araştırılmıştır. Günümüzde yerel hammaddeleri kullanarak elektrikli fırında bu sırların

nasıl oluştuğu araştırılmıştır.

Çalışmalardan alınan sonuçlarla, sırları birlikte kullanarak seramik yüzey

tasarım çalışması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Uzakdoğu kültürü, Çin sanatı, seladon sırları, Porselen, sır

iii

ABSTRACT

THE DISTINGUISHED DESIGNS USED IN THE MAKING OF PORCELAIN

BY INVESTIGATING THE TRADITIONAL FAR EAST CULTURE

Birsen GÜNEŞER

Master Thesis, Department of Ceramic Art

Supervisor: Yard. Doç. Dr. Necdet SAKARYA

June 2008, 128 Pages

Between the 10th and 14th centuries in the Far East, “ Celadon” was the most

used word in the Sankrit language. It has derived from two words in Sankrit language,

“silla”meaning stone , “dhara” meaning green. In other words Celadon means “green

stone” jade. The belief of possessing this astonishing stone is, it brings luck and success

and gives natural power.

The Celadon glazed ceramics can vary from gray-green to gray- blue and to

yellow-green. The color can change according to the composition of the glaze, the type

of clay used and the thickness of the clay. The most known Celadon glazes are from a

pale light green to a very dark green. Celadon glaze is usually baked in reduced

atmospheric ovens.

The making of Celadons was started in China, during the period of the Tang

Dynasty (618-908), resembling jade with its green glaze and bright red rings

underneath. During the Sung (960-1279) and Yuan (1271-1368) Dynasties, the use of

Celadon glaze had reached its highest level. In their decorations they have used plant

and animal motifs.

With the effects that came from China across Korea and by means of Budhism,

Celadon glazing had reached Japan. The turning point in flourishing the art of ceramics

was through the spread of Zen Budhism and carrying out“ça-nu-yu” (tea) ceromonies

by the Zen priests. “Kinuta” is the traditional Japanese blue glazed Celedons.

The Korean Celadons are actually a style of pottery. This style is recognized by

its light green color, bright glaze and the clay layers formed by the different colors. The

art of pottery with its mysterious blue-green skilled Celadon glazing and the engraving

iv

technique had reached its peak during the ruling of Koro up to the 12th and 13th

centuries.

The Thailand Celadon is one of the three main styles of ceramics. Its production

had started in the beginning of the 700’s and it continued developing. People have tried

to make one resembling the opaque jade stone.

In summary Celadon is a traditional work of an object made by hand. The works

represent the master’s culture, values, traditions and religious beliefs. The masters also

add their emotions and their ingenuity to their works. And today, many handicraftsmen

have researched Celadon.

In this research, the experimental works have been made on forming the green

from the Celadon oxidation and the red glazing from the atmospheric reduction on

porcelain Celadon glazing. The research on how glazing is originated with the use of

local raw materials and the use of electrical ovens.

With the results and the use of Celadon glazing from the experimental works,

the surface designing on the porcelains have been made.

Key Words: Far East culture, Chinese work of art, Celadon glazes, Porcelain, glaze

v

ÖNSÖZ

Bu çalışmanın gerçekleşmesinde beni yönlendiren ve çalışmaların arasında

desteğini esirgemeyen Yard.Doç.Dr. Necdet SAKARYA’ya ,Osmaniye Meslek

Yüksekokulu seramik bölümünde her türlü çalışma yapmamıza olanak sağlayan

Öğrt.Gör. Birgül SAKARYA’ya teşekkür ederim.

Toros Seramik Sanatları Merkezinde (SEYMER) çalışma yapmamıza olanak

sağlayan Seyhan Belediye Başkanı Prof. Dr. Azim ÖZTÜRK’e teşekkür ederim.

Çalışmanın oluşmasında teknik yardımlarını esirgemeyen değerli arkadaşlarım

Arzu ENŞAN, Nurten-Buğra DOĞRU, Gonca ÖZNALÇIN’a teşekkür ederim.

Toros Seramik Sanatları Merkezi müdürü Süheyla AŞŞIK’a, Kayıt Evrak

Görevlisi Figen ÖZER’e teşekkür ederim. İngilizce öğretmeni Mirtaç SONER ve Sevim

TÜTÜNCÜ’ye teşekkür aderim

Ayrıca aileme teşekkür ederim.

Birsen GÜNEŞER

vi

İÇİNDEKİLER

Özet………………………………………………………………………………………I

Abstract…………………………………………………………………………………III

Önsöz……………………………………………………………………………………V

Resimler Listesi………………………………………………………………………...XI

BÖLÜM I

GİRİŞ……………………………………………………………………………………1

BÖLÜM II

UZAKDOĞU SELADON SIRLARI…………………………………………………..2

2.1.Seladon Sırlarının Tanımı……………………………………………………………2

2.2.Seladon Sırlarının Uygulandığı Porselen Malzemenin Tanımı Ve Tarihçesi……….2

2.3.Uzakdoğu Kültürünün Çin Sanatına Yansıması……………………………………..4

2.3.1 Çin Seladon Sırlı Porselenleri…………………………………………………7

2.4.Japon Sanatı/Seladonları……………………………………………………………..9

2.5.Kore Seramikleri/Seladonları………………………………………………………11

2.5.1 Kore Seladon Vazoların Yapım Tekniği………………………………..........14

2.5.2 Bitmiş Seladon Vazo…………………………………………………………16

2.6.Tayland Seladonları………………………………………………………………...19

2.6.1.Seladonun Geçmişi…………………………………………………………..19

2.6.2 Seladonların Kullanımı………………………………………………………19

2.6.3.Tayland Seladonlarının Yapım Tekniği……………………………………..21

2.6.4.Ürün Yelpazesi………………………………………………………………23

2.6.5.Seladonla Ev Dekorları………………………………………………………23

2.7.Uzakdoğu Seladon Sırları…………………………………………………………..23

2.7.1.Uzakdoğu Seladon Sır Reçeteleri……………………………………………24

2.8.Uzakdoğu Seladon Sırlı Porselenlerin Fırınlama Yöntemleri……………………...26

vii

BÖLÜM III

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR…………………………………………………………….28

3.1.Güncel Kore Seladonları...........................................................................................28

3.2.Modern Seladon Çalışmalar………………………………………………………..29

3.3.Seramik Sanatçılarının Yapmış Olduğu Güncel Seladon Sırlı Porselenler………...32

BÖLÜM IV

MATERYAL-METOT

4.1 Sert Çini, Vitrifiye Ve Porselen Ürünler…………………………………………...37

4.1.1 SertÇini……………………………………………………………………...37

4.1.2 Vitrifiye Ürünler……………………………………………………………..37

4.1.3 Yumuşak Porselen…………………………………………………………...37

4.1.4 .Sert Porselen………………………………………………………………...38

4.2 Sert Çini Ve Porselenin Üretildiği Hammaddeler………………………………….38

4.2.1 Kil……………………………………………………………………………39

4.2.2 Kaolen………………………………………………………………………..39

4.2.3 Kuvars………………………………………………………………………..39

4.2.4 Pegmatit……………………………………………………………………...40

4.2.5 Feldispatlar…………………………………………………………………..40

4.3 Sert Çini Ve Porselen Çamurunun Hazırlama Yöntemleri…………………………40

4.3.1 Geleneksel Yöntemler……………………………………………………….40

4.3.2 Güncel Yöntemler……………………………………………………………41

4.4 Porselen Ürünlerin Fırınlanması……………………………………………………41

4.4.1 Geleneksel Porselen Üretimi………………………………………………...41

4.4.2 Rediksiyonlu Pişirim………………………………………………………..42

4.4.3 Oksidasyonlu Pişirim………………………………………………………...42

4.5 Porselen Sırları……………………………………………………………………..43

4.6 Seladon Sır Yapımında Kullanılan Hammaddeler…………………………………44

4.6.1 Sülyen………………………………………………………………………..44

4.6.2 Uleksit………………………………………………………………………..44

viii

4.6.3 Çinko Oksit…………………………………………………………………..44

4.6.4 Baryum Sülfat (BaSO4)…………………………………………………………………………….…..44

4.7 Sırların Renklendirilmesinde Kullanılan Oksitler………………………………….44

4.7.1 Bakır Oksit…………………………………………………………………...45

4.7.2 Demir Oksit....................................................................................................45

4.7.3 Titan Oksit…………………………………………………………………...45

4.8 Porselen Çamurunun Hazırlanması………………………………………………...45

4.9 Seladon Sırlı Porselen Sırlarının Hazırlanması…………………………………….47

BÖLÜM V

ARAŞTIRMA BULGULARI

5.1 Deneysel Çalışmalar I..............................................................................................50

5.1.1 Seladon Sır Tabletleri (1180oC)……………………………………………..50

5.1.2 Seladon Sır Reçeteleri (1180oC)……………………………………………..52

5.2 Deneysel Çalışmalar II……………………………………………………………..72

5.2.1 Seladon Sır Tabletleri (1200OC)…………………………………………….72

5.2.2 Seladon Sır Reçeteleri (1200oC)……………………………………………..75

5.3 Deneysel çalışmalar III……………………………………………………………..90

5.3.1 Redüksiyon Kırmızısı………………………………………………………..90

5.4 Deneysel Çalışmalar IV……………………………………………………………97

BÖLÜM VI

SELADON SIRLARININ ARAŞTIRILMASI SONUCU ELDE EDİLEN

RENKLERİN GÜNCEL SERAMİK TASARIMLARINA UYGULANMASI

6.1 Sırın Hazırlanması………………………………………………………………... 98

6.2 Tasarım Çalışması I……………………………………………………………….100

6.3 Tasarım Çalışması II………………………………………………………………107

6.4 Porselen Çalışmalar Üzerine Uygulanan Seladon Sırlar………………………….109

6.4.1 Çalışma I……………………………………………………………………109

6.4.2 Çalışma II…………………………………………………………………..111

ix

6.4.3 Çalışma III………………………………………………………………….113

6.4.4 Çalışma IV.....................................................................................................114

6.4.5 Çalışma V…………………………………………………………………..115

6.4.6 Çalışma VI………………………………………………………………….116

6.4.7 Çalışma VII…………………………………………………………………117

6.4.8 Çalışma VIII………………………………………………………………..118

6.4.9 Çalışma IX………………………………………………………………….120

6.4 10 Çalışma X…………………………………………………………………121

6.4.11 Çalışma XI………………………………………………………………...122

BÖLÜM VII

SONUÇ VE ÖNERİLER……………………………………………………………123

KAYNAKÇA…………………………………………………………………………125

ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………………….127

x

RESİM LİSTESİ

Resim 1-Song Hanedanlığı 10-11.yy Seladon tabak ………………………………. 5

Resim 2-Longquan Seladonu Song Hanedanlığı, 13.yy Guimet Müzesi, PARİS …….6

Resim 3-Longquan Seladonu, Topkapı Sarayı, İstanbul, TÜRKİYE …….…………...6

Resim 4-Çin Seladon ve Porselenleri………………………………………………….7

Resim 5-Seladon tabak Kuzey Çin 14.yy………………………………………………8

Resim 6-Seladon nilüfer çiçeği-çiçek şarap kabı, Northern hanedanlığı………………8

Resim 7- Japon Kyoyaki seladonu 1800, Nantoyoso Kolleksiyonu Japonya…………10

Resim 8-Çin Longquan Vazo Song hanedanlığı Nantoyoso koleksiyonu……………..10

Resim 9-Goryeo Celadon vazo (13.yy )……………………………………………….10

Resim 10-Kore Seladon vazo ayrıntı …………………………………………………11

Resim 11-“Chongja unhak sanggam mun maebyeong’’,

68.ulusal güney Kore Hazinesi …………………………………………..12

Resim 12-Koryo dönemi Seladon tabak , Nantoyoso KoleksiyonuJaponya…………12

Resim 13-Birinci Adım………………………………………………………………..14

Resim 14-İkinci Adım…………………………………………………………………15

Resim 15-Üçüncü Adım ………………………………………………………………15

Resim 16-Bitmiş Seladon Sırlı Vazo …………………………………………………16

Resim 17-Seladon Sırlı Vazodan Ayrıntı……………………………………………..16

Resim 18-Goryeo Hanedanlığı, Seladon Tütsülük……………………………………17

Resim 19-Goryeo Hanedanlığı kingfisher yeşili, seladon sırlı tütsülük……………… 17

Resim 20-Kore Uluslar arası Müzesi Goryeo devri seladon sırlı ürünler …………….17

Resim 21-Fitzwilliam müzesi, Cambridge, seladon sırlı kupa

12.yy’ın ilk yarısı Koryo hanedanlığı,Kore…………………………………18

Resim 22-Fitzwilliam müzesi, Cambridge, seladon sırlı şişe ………………………..18

Resim 23-Tayland Seladonları ……………………………………………………….20

Resim 24-Tornada şekillendirme……………………………………………………...21

Resim 25-Desenin Kazılması……………………………………………………….…22

Resim 26-Vazonun Boyanması………………………………………………….…….22

Resim 27-Seladon Vazonun Fırınlanması……………………………………………..22

Resim 28-Seladon Sırlı Vazo-Lamba …………………………………………………23

Resim 29-Uzakdoğu Kore Fırınları……………………………………………………26

Resim 30-Seladon Kayık Southern Song Hanedanlığı (1127-1279)………………….27

xi

Resim 31-Kim SERYONG(Kore Sanatçısı) ……………………………………….…28

Resim 32-Seladon Sırlı Vazolar………………………………………………………28

Resim 33-Seladon Sırlı Çay Takımı 1…………………………………………………28

Resim 34-Seladon Sırlı Çay Takımı 2…………………………………………………28

Resim 35-Midtown Sacramento Galeri’sindeki Kore Seladon Koleksiyonları………..29

Resim 36-Seladon sırlı gaıwan(Çin çay geleneği)…………………………………….29

Resim 37-Seladon Sırlı Küpe(el yapımı)………………………………………………30

Resim 38-Seladon Sırlı Seramik Vazo…………………………………………………30

Resim 39-Seladon Sırlı Porselen Lavabo………………………………………………30

Resim 40-Tayland’daki Modern Seladonlar……………………………………...……31

Resim 41-Seladon Sırlı Lamba-Vazo …………………………………………….……31

Resim 42-“Keramik Magazin, 2001’’ (JEAN- FRANÇOİS FOULHOUX)……..……32

Resim 43-“Keramik Magazin, 2001’’ seladon sırlı porselenler………………………33

Resim 44-Judi DYELLE, Kanada ‘’Seladon Sırlı Kase’’ 2000…………………..…..34

Resim 45-Elaine COLEMAN, ABD ‘’Seladon Sırlı Çaydanlık’’ 2000………..…….34

Resim 46-Bruce COCHRANE, Kanada ‘’Şekerlik ……………………………..…….34

Resim 47-Seladon seramik vazo “Yeşil kır manzarası’’Thatsanee ve Ramphan…..…35

Resim48-Seladon Sırlı Vazo …………………………………………………………..35

Resim 49-Seladon Sırlı Vazo“Yağmurlu Orman’’……………………………………36

Resim 50-Seladon Sırlı Vazo “Yeşil Zencefil’’………………………………………36

Resim 51-Seladon Sırlı Vazo “Geleneksel Şıklık’’ …………………………………..36

Resim 52-Hammaddelerin Tartımı……………………………………………………46

Resim 53-Hammaddelerin Değirmende Öğütülmesi………………………………….46

Resim 54-Değirmenden çamurların boşaltılması……………………………………..46

Resim 55-1200oC de fırınlanan porselen çamuru …………………………………… 46

Resim 56-Hammaddelerin tartılması………………………………………………..…47

Resim 57-Hammaddelerin ögütülmesi………………………………………………..48

Resim 58-Sırın tabletler üzerine uygulanması…………………………………………48

Resim 59-Tabletlerin fırınlanması …………………………………………………….49

Resim 60-Seladon sır denemesi E2……………………………………………………52

Resim 61-Seladon sır denemesi 10 yeni……………………………………………….53

Resim 62-Seladon sır denemesi 7A……………………………………………………54

Resim 63-Seladon sır denemesi 10A ………………………………………………….55

Resim 64-Seladon sır denemesi 11A…………………………………………………..56

xii

Resim 65-Seladon sır denemesi 14A…………………………………………………..57

Resim 66-Seladon sır denemesi 1B………………………………………………….…58

Resim 67-Seladon sır denemesi 2B…………………………………………………….59

Resim 68-Seladon sır denemesi 3B………………………………………………….…60

Resim 69-seladon sır denemesi 4B…………………………………………………….61





Resim 74-Seladon sır denemesi K3…………………………………………………...66

Resim 75-Seladon sır denemesi K4……………………………………………………67




Resim 79-Seladon sır denemesi 9A……………………………………………………71

Resim 80-Seladon sır denemesi 1B ……………………………………………………75






Resim 86-Seladon sır denemesi 7A …………………………………………………...81


Resim 88Seladon sır denemesi 8B…………………………………………………….83

Resim 89-Seladon sır denemesi 10 Yeni………………………………………………84

Resim 90Seladon sır denemesi E2…………………………………………………….85

Resim 91Seladon sır denemesi K7(18) …………………………………………….…86

Resim 92-Seladon sır denemesi K7(3) ……………………………………………..…87

Resim 93-Seladon sır denemesi K4(K) ……………………………………………..…88

Resim 94-Seladon sır denemesi K6(K) ……………………………………………..…89

Resim 95-Hammaddelerin tartılması……………………………………………..……90

Resim 96-Deney tabletlerinin fırınlanması……………………………………….……90

Resim 97-K4-F nolu sırın normal atmosferdeki fırında pişirilmesi sonucu elde edilen

renk ( 1200oC ). ………………………………………….………………….91

xiii

Resim 98-K4-F nolu sırın redüksiyonlu atmosferde 2. Kez pişirilmesi sonucu elde

edilen renk. …………………………………………………………………91

Resim 99-K4-F nolu sır pişiriminden ayrıntı. …………………………………………91

Resim 100-K4 nolu sırın redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan

sır(1200oC) ………………………………………………………………..92

Resim 101-K4 nolu sırdan ayrıntı……………………………………………………..92

Resim 102-K4 nolu sırdan ayrıntı …………………………………………………….92

Resim 103-K4 nolu sırın elektrikli fırında pişirilmesi sonucu oluşan sır(1200oC)……92

Resim 104-K4 nolu sırın redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşan

sır(1000oC) ……………………………………………………………… 92

Resim 105-K4 nolu sırdan ayrıntı…………………………………………………..….92

Resim 106-K6 nolu sırın normal atmosferli fırında pişirilmesi sonucunda elde edilen

renk( 1200oC ). ……………………………………………………………93

Resim 107-K6-F nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirilmesi sonucu elde edilen renk...93

Resim 108-K6-F nolu sır tabletinden ayrıntı………………………………….……….93

Resim 109-K6 nolu sırın1200oC de redüksiyonlu atmosferde fırınlanması sonucu oluşa

sır…………………………………………………………………….…….94

Resim 110-K6 nolu sırdan ayrıntı………………………………………………..…….94

Resim 111-4B-R1 nolu sırın normal atmosferli fırında pişirimi sonucunda oluşan 95

Resim 112-4B-R1 nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirimi sonucunda oluşan

renk(1040oC) …………………………………………………………….95

Resim 113-4B-R1 nolu sır tabletinden ayrıntı. ………………………………….……95

Resim 114-4B-K1 nolu sırın elektrikli fırında pişirimi sonucunda oluşan sır…….…..96

Resim 115-4B-K1 nolu sırın redüksiyonlu fırında pişirimi sonucunda oluşan

renk(1000oC) ……………………………………………………….…….96

Resim 116-4B-K1 nolu sırdan ayrıntı ………………………………………….…… 96

Resim 117-Çalışma IV den görüntü ……………………………………………..……97

Resim 118-Çalışma IV …………………………………………………………..…….97

Resim 119-Olumlu sonuç elde edilen sır tablertleri……………………………..……98

Resim 120-Hammaddelerin tartılması…………………………………………..……..99

Resim 121-Bilyalı değirmende hammaddelerin öğütülmesi…………………..………99

Resim 122-Tasarım çalışması I ………………………………………………..…….100

Resim 123-Tasarım çalışması I’in şekillendirilmesi …………………………...…… 101

Resim 124-Tasarım çalışmasındaki kuş figürünün oluşturulması……………………101

xiv

Resim 125-Tasarım çalışması I’in ilk pişirim sonrası düzenlenmesi…………………102

Resim 126-Tasarım I’in sırlanması ………………………………………………… 102

Resim 127-Güneş figürünün sırlanması ……………………………………………..103

Resim 128-çalışmanın fırınlanması …………………………………………………103

Resim 129-Tasarımda yer alan kuş figürü ……………………………………….….103

Resim 130-Tasarımda sağ taraftaki Kuş figürü …………………………………….104

Resim 131-Sol taraftaki Kuş figürü …………………………………………………104

Resim 132-Tasarımdaki Kuş figüründen ayrıntı ……………………………………104

Resim 133-Tasarımdaki Kuş figüründen ayrıntı ……………………………………104

Resim 134-Tasarımda yer alan güneş figürü…………………………………………105

Resim 135-Tasarımda yer alan Güneş figüründen ayrıntı ……………………..……105

Resim 136-tasarımda yer alan diğer form……………………………………………106

Resim 137-Tasarım çalışmasından genel görüntü …………………………………..106

Resim 138-Seramik Yüzey tasarımında aydınlatma elemanları……………………..107

Resim 139-Aydınlatma elemanından görüntü ……………………………………….107

Resim 140-Seramik Yüzey tasarımında aydınlatma elemanı………………………..108

Resim 141-Aydınlatma elemanından ayrıntı…………………………………………108

Resim 142-Kuş Figürü masa üstü elemanı…………………………………………..109

Resim 143-Çalışma I Ayrıntı…………………………………………………………109

Resim 144, Kuş Figürü masa üstü elemanı……………………………………..……110

Resim 145, Çalışma I Ayrıntı……………………………………………………..…110

Resim 146-Kazıma Tekniği Kullanılarak Yapılan Seladon Sırlı Porselen ………… 111

Resim 147-Seladon Sırlı Porselen……………………………………………………111

Resim 148-Kazıma Tekniği Kullanılarak Yapılan Seladon Sırlı Porselen Tabaktan

Ayrıntı…………………………………………………………………….112

Resim 149-Çalışma II ayrıntı ………………………………………………………..112

Resim 150-Kazıma tekniği kullanılarak yapılan seladon sırlı porselen tabak……….113

Resim 151-Çalışma III’ den ayrıntı…………………………………………………..113

Resim 152-Kazıma Tekniği kullanılarak yapılan porselen duvar panosu …………...114

Resim 153-Çalışma IV den ayrıntı …………………………………………………..114

Resim 154, Seladon Sırlı masa üstü porselen tabak………………………………….115

Resim 155-Çalışma V’den ayrıntı……………………………………………………115

Resim 156-Kuş Figürlü masa üstü tabak…………………………………………….116

Resim 157-Kuş Figürlü masa üstü tabaktan ayrıntı…………………………….……116

xv

Resim 158-Seladon Sırlı masa üstü porselen tabak …………………………………117

Resim 159-Seladon Sırlı masa üstü porselen tabaktan ayrıntı………………….……117

Resim 160-Seladon Sırlı Porselen Şekerlik …………………………………….……118

Resim 161-Porselen Şekerliğin genel görüntüsü ……………………………………118

Resim 162-Seladon Sırlı Porselen Şekerlikten ayrıntı ………………………………119

Resim 163-Porselen Şekerliğin üzerindeki sırın görüntüsü………………………….119

Resim 164-Sır altı dekor boyalarıyla boyanan Seladon Sırlı Porselen duvar panosu..120

Resim 165-Seladon Sırlı duvar panosundan ayrıntı………………………………….120

Resim 166-Seladon Sırlı Porselen Mumluk………………………………………….121

Resim 167-Seladon Sırlı Porselen Mumluk………………………………………….121

Resim 168-Seladon Sırlı Mumluk, Vazo…………………………………………... 122

Resim 169-Seladon Sırlı Formlar ……………………………………………………122

1

BÖLÜM I

GİRİŞ

Bu çalışmanın konusunu; Geleneksel Uzakdoğu Seladon sırlı porselenlerin

günümüzde Türkiye hammaddeleri ile araştırılmasına çalışılmıştır.

Seladonun tanımı, 10 ve 14. Yüzyıllar arasında Uzakdoğu’da çok uygulanan

‘‘Seladon’’ ismi iki Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ nın anlamı taştır. “dhara’’

ise yeşil anlamındadır. Yani “Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Yeşim taşı doğal güçlü ve

sahibine iyi şans, başarı getirdiğine inanılan harikulade bir taştır. Seladon birçok stilden

geçerek bugüne gelmiştir, birçok tonu bulunur. Seladon sırları gri-yeşilden maviye ve

sarı-yeşile kadar değişebilir Seladonlar genellikle redüksiyonlu atmosferli fırınlarda

pişirilir.

Uzakdoğu ülkelerinden başta Çin olmak üzere Japonya, Tayland ve Kore sanatı

Uzakdoğu kültüründen etkilenmiştir. Uzakdoğu kültürünün bu ülkelerin sanatına

yansıması araştırılmış Japon, Tayland, Kore ve Çin Seladon sırlı porselenlerin tarihsel

gelişimi ikinci bölümde anlatılmıştır.

Seladon geleneksel bir çalışma ile yapılan bir el yapımı objedir. Eskiden olduğu

gibi günümüzde de Uzakdoğu ülkelerinde Seladonlar, hem günlük kullanımda hem de

halkın ibadeti için yapılan Tai tanrı sembolleri obje yapımında işe yararlar. Çalışmalar

yapan ustaların kültürünü, geleneğini, törelerini ve dini inançlarını yansıtırlar. Ayrıca

ustalar hislerini ve akıllarını da yaptıkları objelere katarlar. Günümüzde de birçok

sanatçı Seladon’u araştırmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Seladon sırlarını

araştıran sanatçılar ve modern Seladon sırlı porselenler incelenmiştir.

Seladon sırlı porselen yapımında kullanılan hammaddeler ve sırın içindeki

etkileri dördüncü bölümde ayrı ayrı incelenmiştir.

Uzakdoğu geleneksel Seladon sırlı porselenlerin günümüzde Türkiye

hammaddeleri ile araştırılması, oksidasyonlu ve redüksiyonlu atmosferde Seladon

yeşili, redüksiyon kırmızısı sırların nasıl oluştuğu deneysel çalışmalarla beşinci

bölümde anlatılmıştır.

Çalışmanın son bölümünde, Çalışmalardan alınan sonuçlarla sırları birlikte

kullanarak seramik yüzey tasarım çalışması yapılmıştır.

2

BÖLÜM II

UZAKDOĞU SELADON SIRLARI

2.1 Seladon Sırlarının Tanımı

Çin'de Tang Hanedanı (618-907) döneminde başlanmış, yeşim taşını andıran

yeşil sırlı ve altlarında ateş kırmızısı halka bulunan porselenler zamanla Seladon sırlı

porselenler adını almıştır. Sung (960-1279) ve Yuan (1271-1368) Hanedanları

zamanında en yüksek düzeye ulaşılmış ve yeşim taşı benzeri Seladonlar ticari amaçla

kullanılmıştır.

10 ve 14. Yüzyıllar arasında Uzakdoğu’da çok uygulanan ‘‘Seladon’’ ismi iki

Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ nın anlamı taştır. “dhara” ise yeşil anlamındadır.

Yani ‘’Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Yeşim taşı doğal güçlü ve sahibine iyi şans,

başarı getirdiğine inanılan harikulade bir taştır. Seladon birçok stilden geçerek bugüne

gelmiştir, birçok tonu bulunur.

Seladon sırları gri-yeşilden maviye ve sarı-yeşile kadar değişebilir. Kilin

çeşidine ve üzerine uygulanan sırın bileşimine, kalınlığına göre değişebilir. Fakat en

ünlü Seladonlar soluk-açık yeşilden, yoğun yeşillere göre sıralanır. Seladonlar

genellikle redüksiyonlu atmosferli fırınlarda pişirilir. Eski Çin’de sırın içine sedir ağacı,

kiraz ağacı, eğrelti otu gibi bitkilerin külleri de katıldığı düşünülmektedir.(Arcasoy,

1983)

2.2 Seladon Sırlarının Uygulandığı Porselen Malzemenin Tanımı ve Tarihçesi

Porselenin vatanı olarak gerçekte Çin'den başka ülke düşünülemez, ancak bu

seramik ürününe verilen ad Çin kaynaklı değildir. (Çince'de porselene Yao adı verilir).

Çok kesin olmamakla birlikte, "Porselen" sözcüğü Latince istiridye anlamına gelen

"Porsella"dan türemiştir.

Porselen olarak tanımlanabilen ilk ürünlerin Çin'de MS 10.yy’dan önce Sung

devrinde yapıldığı sanılmaktadır. En son bulgulara göre M.Ö 1122-770 yılları arasında,

Çin'de batı Chou kültürlerinde üretildiği saptanmıştır. Böylelikle Çin'de çok eskiden

beri bilindiği tartışmasız kabul edilen porselenin yapımı, başlangıçta bir ince pekişmiş

seramik çamurunun bulunup geliştirilmesi ile gerçekleşmiştir. Çin kaolinlerinin illit (K)

3

benzeri kil minerallerinden oluşmaları ve alkali içermeleri porselen yapımından büyük

rol oynar.

Ortaçağda Çin, porselende en büyük aşamayı yapmıştır. Bu devirde Ching-Te-

Çen kentinde yaşayan bir milyon nüfusa karşılık, 3000 porselen fırınında üretim

yapılmaktaydı.

Avrupa'da porselenin bilinmesinde, başta Marco Polo olmak üzere, çeşitli

deniz ticaret yollarını keşfeden Portekiz'li tüccarlar büyük rol oynadılar.

Avrupa'da ilk porselen deneyimi girişimi, 1695 yıllarında Fransa'da St.Gloud

kentinde, Reaumur ve Morin tarafından yapıldı. İlk deneyimlerinde cam kullandılar ve

bunu kum içine gömerek eritip, camsı, porselene benzer bir madde elde ettiler. O zaman

için "sırçalı porselen" olarak adlandırılabilecek olan bu madde, potasyumlu cam, tebeşir

ve kil bileşimi sınırları içinde eritilerek geliştirilmeye çalışıldı.

Teknik açıdan porselen olarak tanımlanabilecek ilk ürün, Almanya'nın Meissen

kentinde 1709 yılında Johann Friederich Böttger tarafından yapıldı. Saksonya'nın Aue

kaolinini süzerek kullanan Böttger, "sert porselen" türünde bir porselen üretti.

Avrupa'da ilk porselen fabrikası (özgün adı ile Manifaktur) Saksonya Kralı

August'ün tekelinde olarak 1710 yılında Meissen'de kuruldu. Bu fabrika ve bunu izleyen

diğer fabrikalar kısa sürede ürünlerinin kalitelerini o kadar arttırdılar ki kısa denecek bir

süre sonunda üretilen bu porselenlerin kaliteleri. Çin porselenleri ile yarışabilecek

duruma geldi.

Bu sıralarda Avrupa'nın diğer ülkelerinde de porselen yapım girişimleri vardı.

Örneğin İngiltere'de Josiah Wedgwood 1759’dan başlayarak araştırmalarını sürekli

olarak sürdürmüş ve kemik porselenini yapmıştır.

Rus Winogradow, Petersburg'da 1748de pişmiş kieselgur ve ateş toprağından

porselen yapmak için çalışmalar yaptı.

Önce ticari amaçlı ilk büyük porselen fabrikasını Carolus Magnus

Hutschenreuther Bavyera-Hohenberg'de 1814 de kurdu. Oğlu Lorenz Hutschenreuther

de Selb'de 1857 de yeni bir porselen fabrikası kurarak bu bölgedeki bugünkü ünlü

kaliteli porselen endüstrisini başlattı.

Çin ve Japon porselen çamurlarının gizlerinin çözülmesi ve hammaddelerinin

kimyasal analizlerinin yapılması ile, Sevres'de 1881 yalarında "yeni porselen" tekniği

başlatılmıştır. Aynı yıllarda Almanya'da Berlin’de "Seger Porseleni"' adı altında üretilen

porselen de uzakdoğu porseleni ile eş yapıda olup, yüksek feldispat içeren "yumuşak

porselen" grubuna girmektedir.

4

2.3 Uzakdoğu Kültürünün Çin Seramik Sanatına Yansıması

Çin sanatı, bütün karmaşıklığıyla, dengeli ve ölçülü bir bütün, bir Hümanizmin

ifadesidir. Uzakdoğu insanının daha ilk çağlardan başlayarak, yaşamını ustaca bir

uyumla doğanın düzenine göre ayarlaması, sanat alanına da yansımıştır. Bu durum

Uzakdoğu sanatının bazı karekteristik özelliklerini açıklar. Mimari de, doğanın

yasalarına ve düzenine saygılarını park bahçe sanatı ile açık olarak göstermiştir.

Buna karşılık, Uzakdoğu da sanatın bir de yapıcı işlevi vardır. Yeryüzü

kabuğunun temel öğeleri olan dağların ve suların bu işlevsellikte ve tasarlamada felsevi

belirleyiciliği bulunmaktadır.

Dünyanın iskeleti olan dağ, değişmezlik ve denge demektir. Göğe yakın olduğu

için de doğaüstüyle aramızdaki bağdır. Akışkanlığıyla her biçime uyabilen su, toprağın

damarlarında akar. Dağ ve su bilgeliğin evrenle bütünleşmesini sağlar. Bitki ve hayvan

gibi insan da, kendi çapında katıldığı bu doğal dünyanın görünümlerinden ancak biridir.

Ama dünyaya katılırken bütün duyumsal yetilerini harekete geçirdiği için, güzel bir

sanat eserinden de bunu bekler, onu görmek duymak, dokunmak ister. Bu durum,

Uzakdoğu felsefesinin Doğu ile yakınlığını göstermektedir.

Tüm Uzakdoğu sanatının belirleyicisi olan bu ölçü, denge ve duyarlılık

anlayışının en önemli öğesi çizgidir. Gerçekliğe çok erken bir dönemde, özün ortaya

çıkarılmasını temel alan biçimsel bir anlayışla yaklaşılmış, bu da resim yazısından

(piktogram) düşünce yazısına (ideogram) varan bir geçiş süreci sonucunda yazının

doğmasına ön ayak olmuştur. Halk sanatı ile ondan kaynaklanan resmin, sanatsal

yaratının en seçkin biçimleri olarak kalmasının nedeni budur. Plastik sanatlarla

uğraşanlarda da bir biçimi, bütün ayırt edici özelliklerini canlandıracak bir hacme

dönüştürmek için kıvrak bir çizgiyle çevreleyen bu “özü doğrudan yakalama” yetisi

egemendir. Seramik ve porselen sanatında vazoların yüzeyindeki eğriler ve karşı eğriler

hiçbir zaman durağanlığa düşmeyen ustaca çizgi ve hacim oyunlarıyla birbirini

bütünler.

Çin’de, yaşam ve düşünce biçimleri, dinler ve sanatlar birbirleriyle iç içe

geçerek özgün bir bütün oluşturmaktadır. Bütün bileşenlerinden farklı, ama bunlarsız da

var olamayacak bir bütündür. Bu nedenle, Çin’de üsluplar, Batı’da olduğu gibi bir

tekniğin gelişmesiyle değil, altın çağındaki bir düşünce ya da dinin genellikle yaşama,

özel olarak da sanata egemen olmasıyla tanımlanır. Çin tarihinin her önemli döneminde

5

ötekilerden daha etkin olan bir sanat biçiminin ortaya çıktığı görülür. Eski dönemlerde

bronz, Budacılık ile heykel, yeni dönemde ise, seramikle resim ön plana çıkmıştır.

Resim 1, Song Hanedanlığı 10-11.yy Seladon tabak

Çin sanatının en ilgi çekici ürünlerinden biri olan seramik yapımı, Cilalıtaş

devrinde başlamıştır. Shang Hanedanlığı’yla birlikte, çakıl toprağından yapılmış sırlı

kaplar ve beyaz seramikler, Cilalıtaş devrinde yapılmış renkli çanak çömleklerin yerini

almıştır Hanlar döneminde yeşil ya da sarı sırlı ilk porselen örnekleri ile yeşilimsi sırlı

ilk Seladon porselenler yapılmıştır. Altı sülale döneminde, tekniklerin ve biçimlerin

(son derece zarif, hayvan biçimli ibrikler) çoğaldığı görülmektedir.

Tang Hanedanlığı döneminin başlıca özelliğini, renklerin canlılığı ve

biçimlerin çeşitliliği mezar heykelciklerinin yapımını oluşturmuştur.

Bu sanat, en yetkin döneminde, Song Hanedanlığı’nın egemenliği döneminde

yapılan Seladon sırlı gereçlere ulaşmıştır. Song Hanedanlık dönemi Çin seramiğinin

klasik çağı olarak kabul edilir. Ünlü kaplar arasında, Tang dönemi beyaz kaplarından

geliştirilmiş fildişi beyazı Tang kabı, bütün Çin’de resmi ve ticari amaçlarla kullanılan

yeşim taşı benzeri Seladon, Huy Tsung’un imparatorluk sarayı için yapılmış gök mavisi

Ju kabı, çoğunlukla alttaki mor anaforlarıyla canlılık kazandırılmış kalın sırının değişen

mavisiyle onun akrabası olan Chün kapları, kaba kil üstünde benekler oluşturulmuş

koyu kırmızı, kahverengi ve siyah sırlı Chien çaydanlıkları sayılabilir. Bu kaplara

genellikle fırınların bulunduğu yerlerin adları verilmiştir. Longquan Seladonları

Longquan fırınlarında üretimleri yapılan Çin Seladon sırlı seramiklerini ifade

etmektedir.

6

Resim 2, Longquan Seladonu Song Hanedanlığı, 13.yy Guimet Müzesi, PARİS

Resim 3, Longquan Seladonu, Topkapı Sarayı, İstanbul, TÜRKİYE

Çin Halk Cumhuriyeti’nin girişimiyle başlatılan arkeoloji kazıları, Batı

dünyasında çok aranan ünlü “mavi ve beyaz” porselenlerin, Yuan Hanedanlığı’yla

birlikte ortaya çıktığını kanıtlamıştır. Bununla birlikte en kusursuz örnekler Ming

döneminden kalmıştır. Mingler döneminde ayrıca, tek renkli parçaların yerini karmaşık

ve son derece geliştirilmiş süslemeler almış, yalın biçimler yerlerini anıtsal ve iri

biçimlere bırakmıştır.

Böylece Chingler dönemindeki çöküşün ilk belirtileri görülmeye başlanmış,

seramik sanatındaki çöküşü, batı dünyasından gelen siparişlerin çokluğu karşısında,

yalnızca zanaatçının her türlü özgünlük olanağını ortadan kaldıran bir İmparatorluk

7

Sarayı’nın gereksinimini karşılamaya yönelik üretimin sanayileşmesiyle XIX. yy. da

hızlanmıştır.( File://A:\cin_sanati.htm)

2.3.1 Çin Seladon Sırlı Porselenleri

Çin'de, yarı kıymetli taş olan yeşim taşının benzerini yapmak üzere yeşil sırlı ve

altlarında ateş kırmızısı halka bulunan Seladonların yapımına Tang Hanedanı (618-907)

döneminde başlanmış, Sung (960-1279) ve Yuan (1271-1368) Hanedan’ları zamanında

en yüksek düzeye ulaşılmıştır. Seladonun önemi Ming Hanedanı (1368-1644)

döneminde azalırken, 14. yüzyıl başlarında mavi-beyaz porselen yapımına başlanmıştır.

Başlangıçta kobalt mavisinin içinde siyah lekeler görülürken, 16. yüzyıl ortalarında

morumsu bir ton almış ve Ch'ing Hanedanı (1644-1912) zamanında 18. yüzyıl

başlarında saf lacivert renge ulaşılmıştır. Bezemelerinde lotus ve şakayık gibi çiçekler,

ejderha, çeşitli kuşlar ve hayvanlar, manzaralar, Doğaya olan tutku ve bağlılık felsefesi

ile kullanılmıştır.

Resim 4, Çin Seladon ve Porselenleri

8

Resim 5, Seladon Tabak Kuzey Çin 14.yy

Resim 6, Seladon nilüfer çiçeği-çiçek şarap kabı, Northern Hanedanlığı (A.D 386-581)

9

2.4 Japon Sanatı/Seladonları

Çin ve Japon sanatçıları birbirlerine o denli yakındır ki, çoğu zaman bu iki

ülkenin sanatı Doğu Asya Sanatı deyimiyle belirtilir. Bu kültür birliği içinde Çin her

zaman veren, Japonya ise alan ülke olmuştur. Çin’den gelen etkiler Kore üzerinden

Budizm aracılığıyla Japonya’ya ulaşmıştır. Bu ortak kültürün temelini din konusundaki

görüşler oluşturur.

Budizm dünyevi isteklerden vazgeçerek, kişisel kurtuluşa önem veren, böylece

ruhun bir bedenden diğerine geçtiği sonsuz daire içinde, yeniden doğuşu ortadan

kaldırarak, aydınlanmış ruhu içe çekerek Nirvana’ya ulaşılan yüksek disiplinli felsefi bir

dindir. Japonlar, Kore ile olan ilişkileri sonucu Budizm dinini kabullenirler. Böylece

Çin-Kore sanatı dönemi başlar. Budizm’in devlet dini olmasıyla genel düşünce ve

kültür düzeyi yükselir. Ve özellikle dinsel sanat alanında yeni biçimler ortaya çıkar.

1192-1338 Kamakura döneminde aynı Budizm gibi Çin’den gelme din ve felsefe

karışımı Zen öğretisi yayılmaya başlar. Bu öğreti, biçimci dinin her türlüsüne ve putlara

tapmanın karşısındadır. İnsanların dünya nimetlerine sırt çevirmelerini ve yeniden kendi

düşünsel iç değerlerine yönelmelerini önermektedir.

Japon seramik sanatının gelişmesinde en önemli dönüm noktası, Zen

Budizm’nin yaygınlaşması ve Zen rahiplerinin ça-nu-yu için (çay) uygulamaları

olmuştur. Sadece ça-nu-yu için yapılan ‘Raku’ seramikleri vardır. Bunlar teknik olarak

az gözenekli kurşunlu sırlı düşük ısıda pişirilmiş seramiklerdir. Japonlar’a göre, çay ve

çay törenleri, geleneksel kültürün en güzel kalıntısıdır.(Güvenç, 1982)

Geleneksel Japon Seladon sırlı seramiklerinin adı Mavi sırlı “Kinuta”dır. Bu

“Kinuta” tekniği Çinliler tarafından da benimsenmiştir. Hala da hayranlıkla

izlenmektedir. Seladon sırları çeşitli renklerde üretilebilir, gri-yeşilden mavilere, sarı-

yeşillere kadar. Kilin çeşidine ve üzerine uygulanan sırın bileşimine, kalınlığına göre

renkler değişebilir. Japon Seladonlarının en beğenilen rengi mavidir. Japon Seladonları

özünü, ruhunu Kore Seladonlarına borçludur. Geleneksel Kore sanatları Çin

Seladonlarının gelişmiş hali olarak düşünülebilir. Kore Seladonlarında soluk mavi-

yeşiller 10-11. yy.kadar sürmüştür.

Kore’deki Seladonlar iki istilaya uğruyor. Birisi 13. yy. Moğol istilası ve 16 yy

Japon istilasıdır. Bu istilalar sırasında birçok kap kacak, seramik malzeme Japonya’da

porselen üretimi, Japon endüstrisine katkı (çay törenleri) için Japonya’ya taşınmıştır.

Ancak 1800’lerde Kyoto (Japon Kyoyaki Seladonları) seramiklerinin gelişimi ile

10

birlikte Japon seramikleri altın çağına ulaşmıştır. Aoki Mokobui (1767-1833) adlı Japon

sanatçının yapmış olduğu Seladonlar Çin etkileşimi altındadır. Özellikle Geç Mink

Dönemi parlak yeşil renkli Seladonlarından etkilenmiştir.

Resim 7, Japon Kyoyaki seladonu Resim 8, Çin Longquan Vazo

1800, Nantoyoso Kolleksiyonu, Song hanedanlığı13.yy

Japonya Nantoyoso koleksiyonu

Resim 9, Goryeo Celadon Sırlı vazo (13.yy )

11

2.5 Kore Seramikleri/Seladonları

Kore Seladon sırlı seramikleri aslında bir çömlek stilidir. Bu stilin imzası açık

yeşil rengi, parlak sırı, çeşitli renklerde killerden oluşmuş katmanlarıdır. Dünya sanat

tarihçileri ve uzmanlarınca, seramikler Kore’nin ünlü sanat eserleri içinde büyük bir

ayrıcalık taşır. Kore, basit yüzeyli Neolitik Dönem toprak kaplardan, zarif işli örneklerle

süslenen görkemli Seladon vazolarına kadar geniş seramik eşya mirasıyla iftihar

etmektedir.

12. ve13. Yüz yıla kadar Koryo Krallığı boyunca Kore’deki çömlekçilik sanatı,

gizemli mavi-yeşil Seladon sırlama hüneri ve işleme tekniğiyle gelişmenin doruğuna

ulaştı. Seladon tekniği aslında 10. yüzyılda, Çin’in Sung Dönemi’nde (960-1279)

olasılıkla Tzu Yao fırınlarından geldi. Ancak 12. yüzyılın ilk yarısında Çinlilerin etkisi

önemsenmedi ve yerli yaratıcılık, inceliğin en yüksek düzeyine ulaştı.(Kore Gerçeği,

1991)

En iyi Kore Seladonları 12. Yy’dan beri nesilden nesile geçen teknikler

kullanan birkaç küçük köyde üretilmiştir.

Resim 10, Kore Seladon sırlı vazodan ayrıntı

Kore geleneğine göre, her tasarım özel bir anlama sahiptir. “Crane’’ Turna

desenli, boyunlu vazolar (Resim 10, da görüldüğü gibi) geleneksel tasarımlardır ve

12

ölümsüzlüğü simgeler. Her biri taze kilden oluşmuş el işi parçalardır. Bunlar

fırınlanmadan önce siyah-beyaz kil ile süslenir, bezenir sonra sırlanır ve 1200 oC de

tekrar fırınlanır. İşler o kadar özeldir ki, tecrübeli bir göz o işin hangi köyde, hangi

sanatçı tarafından üretildiğini hemen anlar. Sevimli akıcı çizgiler anlaşılması zor

girintili çıkıntılı oymalar, sofistike mavi- yeşil renk onun özelliklerindendir. Koryo

Seladon sırlı seramikleri birçok şekilde tanımlanmıştır ama güzelliklerini anlatacak

yeterli sözcükler yok gibidir. Koryo Seladonlarının nasıl ve ne zaman oluştuğuna dair

birçok teori vardır. En yaygın teori, bu tekniğin “Owolguk’’ adında bir Çin Krallık (8.

Ve 9. Yy’ların en meşhur dönemi) Dönemi’nde Kore’ye gelmesiyle ilgilidir.

Çin’de Woljuyo olarak adlandırılan Seladonlar Kore’de Kangjin adında eski

bir ticaret merkezinde bulunmuştur.

Kazıma işleme ile dekore edilmiş Seladon yapmak kilin yoğrulmasından ve

şekillenmesinden sırlı pişirimine kadar birçok komplike zaman isteyen adımlardan

oluşuyor.

Resim 11, Resim 12,

‘’Chongja unhak sanggam mun maebyeong’’ Koryo dönemi Seladon tabak

68.ulusal güney Kore Hazinesi Nantoyoso KoleksiyonuJaponya Koryo çömlekçileri ilk olarak Çin seramiklerinden model aldılar fakat Koryo

kültürü zenginleştikçe seramiğini de zenginleştirmiştir. Şekiller ve süslemeler ilk

13

zamanlarda açık, net, yumuşatılmıştı, fakat zamanla artarak karmaşık bir incelikle

meydana getirildi. 12. Yy’da sır altı süsleme yaygındı. 12. Yy’ın sonlarına doğru

“Sanggam’’ denilen bir kazıma işlemi uygulandı. Seladon sırlama tekniği Çin’den

gelmesine rağmen zamanla geliştirildi, Koryo halkının artistik kabiliyetlerini

yansıtmaya başladı. Başlangıçta Koryo’da el işi yapanlar Çin seramiklerindeki yeşil

rengi taklit etmeye çalıştılar ama zamanla sır yapımında ve fırınlamada yeni tekniklerle

mavimsi ya da gri-yeşil rengi yarattılar. Bunada ‘‘King fisher yeşili’’ adını verdiler.

Kyanggi-do Eyaletinin, Inch kasabasında 15. Yy Seladon seramiği yapan Kim

Se-Ryong şöyle demiştir:

“King fisher yeşili’’ nin kaynağı Koryo halkının ulusal dini olan Budizm’in

ruhsal köklerinin yansımasıdır.

Yüksek kalitede Seladon seramiği yapmak diğer seramik yapımından çok daha

zordur. Şekillendirilmiş parçanın kazılarak süslenmesi için belli bir kuruma derecesine

ulaşması gerekir. Fırın sıcaklığı pişirme sırasında ayarlanan ölçüden azda olsa bir sapma

gösterirse istenilen sırlama elde edilemez ve yüzeyine yapışmış en küçük bir parça

yabancı bir madde bile parçanın değerini düşürür.

Seladon sırlamalarında Çin’den etkilenilmesine rağmen Antik Kore’de bu başlı

başına bir sanat haline getirilmiştir. Hatta Koryo da yapılan Seladonlar Çin’de hayranlık

uyandırmıştır.

14

2.5.1 Kore Seladon Vazoların Yapım Tekniği

Seladon kap veya vazo yapımı gerçekte en azından 10 adımda gerçekleştirilir.

Biz basitçe bunu üçe indirelim

Birinci adım:

Şekillenme çömlekçi tornasında yapılır. Ürün bir miktar kurumaya bırakılır

deri sertliğine gelince metal ya da bambu şekillendiriciler kullanılarak, ürünün yüzeyine

sanatçı tarafından oyma yapılır. Bazen el oyması, tahta baskı mühürleri kullanılır.

Resim 13, Birinci Adım

15

İkinci adım:

Şekillendirilmiş oyukların içine renkli killer konulur. Genellikle önce beyaz kil

yayılır, ondan sonra siyaha yakın yeşil kil yayılır. En sonunda da eğer kullanılacaksa

kırmızı kil yayılır. Her kil yayılımı ya da süslemesi arasında kap çarka alınarak yeniden

merkezlenir ve düzeltilir. Kap sertleşince diğer süslemeler oyulur.

Resim 14, İkinci Adım

Üçüncü adım:

Bütün kil katları tamamlandıktan sonra, ürün hava şartlarına göre birkaç ay

sürebilecek kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra fırınlanır. :

Resim 15, Üçüncü Adım

16

2.5.2 Bitmiş Seladon Vazo

İlk fırınlamadan sonra sırlama yapılır ve yüksek derecede tekrar

fırınlanır. Atmosferik şartlar azaltılarak yapılan bu fırınlama, Seladonun benzersiz renk

ve parlaklığını verir. Gerçekte, daha birçok adım vardır.

Resim 16, Bitmiş Seladon Vazo Resim 17, Seladon Vazodan Ayrıntı 13. yüzyılın sonuna doğru çömlekçiler, doğadaki benzer motiflerden

esinlenerek büyüleyici şekillerde biçim verdikleri seramiklerinin eski geleneğini

bırakarak yaygın desenleri kullanır hale geldiler. Moğol istilasından sonra, Kore’nin

ince işçiliği geriledi ve desen işçiliği kabalaştı. 14. yüzyılda Seladon yapma hüneri

kayboldu ve mavi-yeşil sırlı vazoların parlaklığındaki üretici giz, 20. yüzyılda yeniden

keşfine kadar gizli kaldı.

1392 de Coson Krallığının başlamasıyla, Konfüçyanizm resmi devlet doktrini

olarak Budizm’le yer değiştirdi ve yaşam sonrası mistik kavramlardan başka, insan

ilişkilerinde doğruluk ve ahlaki davranışlara büyük bir ilgi oluşturdu. Sonuçta Coson

çömlekçiliği Koryo ile temel olarak ayrıldı. Coson işçiliği, sade, ince ve hatta kadın

zerafetindeki Koryo Seladonlarının aksine, kaba katı ve erkeksiydi. Ağır topraktan

yapılan ve üstünkörü teknik olarak nitelendirilen, Coson seramikleri oldukça kaba ve

17

sıradan görünüyordu. Belli başlı iki kategoride sınıflandırılmaktaydı; sanatsız ve

inceliksiz Bunçong çömlekleri ve basit saf-beyaz porselen görünümündekiler.

Resim 18, Goryeo Hanedanlığı Resim 19, Goryeo Hanedanlığı

Seladon tütsülük kingfisher yeşili, Seladon sırlı tütsülük

Resim 20, Kore Uluslar arası Müzesi Goryeo devri seladon

18

Resim 21, Fitzwilliam Müzesi, Cambridge, Seladon Sırlı Kupa

12.yy’ın ilk yarısı Koryo Hanedanlığı,Kore

Resim 22, Fitzwilliam Müzesi, Cambridge, Seladon Sırlı Şişe

12.yy Koryo Hanedanlığı,Kore

19

2.6 Tayland Seladonları

Seladon, Tayland’daki üç ana çeşit seramikten birisidir. Onun üretimi 700’lü

yılların başından başlayarak gelişmesini sürdürmüştür.

‘‘Seladon’’ ismi iki Sankritçe sözcükten türemiştir. “silla’’ nın anlamı

taştır.’’dhara” ise yeşil anlamındadır. Yani “Seladon’’un anlamı yeşil taştır. Seladon

birçok stilden geçerek bugüne gelmiştir. Birçok tonu bulunur. Açık ve koyu gri, yeşil,

yeşil-sarı, yağ yeşili mavi-yeşil ve kahverengi.

Seladon, ahşap külü ile yüksek ısıda sırlanan bir çeşit seramiktir. Bu bir

geleneksel el yapımı işlemidir. İnsanlar opak yeşim taşının benzerini oluşturmaya

çalışmışlardır. Yeşim taşı doğal güçlü ve sahibine iyi şans, başarı getirdiğine inanılan

harikulade bir taştır. Zümrüt yeşili Seladonlar sadece kalın ve güçlü değil ayrıca hassas

çatlak bir yüzeye sahiptir.

Çatlaklara Seladon kil objenin yüzey sıkışması ile sırın soğurken oluşturduğu

sıkışma katsayısı arasındaki fark neden olmaktadır. Zaten Seladona esas güzelliğini ve

benzersizliğini bu çatlaklar vermektedir.

2.6.1 Tayland Seladonlarının Geçmişi

Tayland tarihi kaynaklarına göre, 13.yy da büyük kral Ramkamhaeng bir

memur misyoner grubu Çin’e gönderdi. Bunlar gelirken Çin seramikleri getirdiler. Eski

zamanlarda Tai halkı günlük kullanımları için toprak kaplar, objeler üretiyorlardı. Ama

bunlar Çin metotlarıyla üretilen seramiklerin inceliğine ve farklılığına çok uzaktılar.

Sukhothai seramikleri sönük-gri renkli yapısıyla oldukça sağlam ve serttir.

Sukhothai’de üretilen seramiklerden daha yüksek kalitede seramikler, 75 km kuzeydeki

Sawankalok’ta üretilmiştir. Bu iki yerdeki seramik kaplar harikulade benzersiz yeşil

sırları nedeniyle çok popüler oldular Seladon adını aldılar.

Chiang Mai’de üretilen Seladonlar Tayland’ın diğer eyaletlerinde üretilenlerin

en iyisidir. Günümüzde Chiang Mai’de antik metotlarla üretilen mükemmel çağdaş

ürünleri sunan birçok modern ocak vardır.

2.6.2 Tayland Seladonların Kullanımı

Bir Seladon ustasının, beceri ve tecrübesine bağlı el yapımı bir üründür ve

değerlidir. Çekiciliği nedeni ile Seladon hem ev dekorasyonunda hem de günlük

kullanımda değerlendirilir. Pişirim ve servis yapmada Seladon kaplar tavsiye edilir.

Seladon, çok eski zamanlardan günümüze kadar gelen Tai kültür ve geleneği

20

ile yoğrulmuş bir Tai sanat ve el sanatıdır. Tai atalarının kullandığı geleneksel üretim

prosesleri ve becerileri gelecek nesillere önemli ve değerli bir miras olarak

aktarılacaktır. Seladon, ustasının sade basit hislerinin ve onu üretirken yarattığı çalışma

grubunu yansıtır.

Seladonlar hem günlük kullanımda hem de halkın ibadeti için yapılan Tai tanrı

sembolleri obje yapımında işe yararlar. Çalışmalar yapan ustaların kültürünü,

geleneğini, törelerini ve dini inançlarını yansıtırlar. Ayrıca ustalar hislerini ve akıllarını

da yaptıkları objelere katarlar.

Resim 23, Tayland Seladonları

21

2.6.3 Tayland Seladonlarının Yapım Tekniği

Seladon geleneksel bir çalışma ile yapılan bir el yapımı objedir. Üretim prosesi

ilginçtir.

İlk olarak kil hazırlanır. Seramik kili “din dam” olarak adlandırılır. Kilin

kaynağı Chiang Mai bölgesidir.

Kuru seramik kili inceltilir, toz haline getirilir ve elenir. Sonra su ile ıslatılıp

değirmenden geçirilir.

Tornaya geçmeden önce kil iyice yoğrulur ve hava kabarcıkları çıkarılır.

Tornaya alınır.

Resim 24, Tornada şekillendirme

Çarktan çıkan ürün doğal açık havada kurutmaya bırakılır. Kuruma çok basit

bir proses gibi görünür. Ancak oldukça komplike bir işlemdir. Çünkü kil kururken

çatlamaya açıktır çamur halinden daha küçüktür.

Şimdi ürün el oyması, kazıması ile süslenir ve dekore edilir.

22

Resim 25, Desenin Kazılması

Dekorasyon yapan kişinin hayaline ve düşüncesine göre yapılır. Ve ürün tekrar açık havada kurumaya bırakılır.

Bu adım bisküvi pişirimidir. Ürün 900°C’de 6-8 saat pişirilir. Amaç sırlama

için kili belli kıvamda sertleştirmektir.

Sırlamadan önce dekoratif şekil öyle kalabilir ya da boyanabilir.

Bisküvi ürünün üstü çiçek desenleri ile boyanır.

Overcus belutina ve Terminalialateheyna adında küçük ağaççıklardan elde

edilen külden yapılmış sıra daldırılır.

Ürün ilk olarak 1250°C’de fırınlanır, 8-10 saat sürer. Ürünü fırından

çıkardıktan sonra çatlama başlar ve Seladon gerçek görüntüsüne ulaşır.

Resim 26, Vazonun Boyanması Resim 27, Seladon Vazonun Fırınlanması

23

Resim 28, Seladon Sırlı Vazo-Lamba

Bütün ürünlerin kalite ve tasarım bakımından standart uygunluğu kontrol edilir.

Tabandaki çapaklar temizlenir, küçük hatalar düzeltilir, rötuşlar yapılır ve ürünler

paketlenmeden önce el ile silinir.

2.6.4 Ürün Yelpazesi

Bütün ürünler basit ama standart desen ve dekorasyonlarla üretilir. Düz veya

çatlak sırlı ürünler bulmak mümkündür. Çatlak ürünler ağaç külünden sırlanarak

oluşturulur.

2.6.5 Seladonla Ev Dekorları

Dekorasyon, yemek pişirimi ve servisi ışıklandırma ve aksesuar gibi çok amaca

uygun objelerdir. Değişik stil ve tiplerde olurlar. Bütün ürünler elde boyanmış çatlak

sırlı ve yeşil-mavi ya da toprak rengi gibi doğal renklerdedir.

2.7 Uzakdoğu Seladon Sırları

Seledonların ilk bulunuşları; geniş bir gri-yeşil ya da mavi renk skalasında

transparan veya yarı opak, krakele ( çatlaklı) ya da krakele olmayan sırlardır. FeO (

Demir oksit) sarı rengi verir ve redüksiyonlu atmosferde mavi tonlarını alır.(Leach,

1976)

Modern çömlekçiler kimyasallar ( Oksitler ) kullanır, ancak uygulamalarında

çin kili ve silikat (demir minerali, bir tür demir oksit) gibi doğal killeri kullanıyorlar.

Kayalardan feldispat veya pegmatit taşlarını, doğuya özgü yolların içindeki oksitlerden

24

gerekli olanları içine alır. Bu sırların karakteristikleri genellikle, yüksek feldispat ve

düşük silika içerikli olmalarıdır.

Sırların içindeki oranlar;

1) Kireç taşı (Mermer, Tebeşir)

2) Kuvars

3) Feldispat

Sıcaklıkları 1250-1300 oC arasındadır ve genellikle kalın (koyu) uygulanmıştır.

Isı dirençleri ve opaklıkları kil ilavesiyle artabilir. Özellikle çok ufak boyuttaki Çin

killeriyle artabilir. Ancak manganez içerirse uygun olmayan renkler oluşabilir.

Nitelikli seledon sırlar hammaddelerin iyi öğütülmesine bağlıdır. Japonya da

iyi Seledonlar 40 saat gibi uzun bir sürede ögütülmektedir.

2.7.1 Uzakdoğu Seladon Sır Reçeteleri

Leach’s Korean örneği: Feldspar (Feldispat) 25

Limestone ( kireç taşı) 25

China clay ( Çin kili ) 6,5

Pike’s clay (Pike’s kili) 20

Quartz ( Kuvars) 20

Calcined ochre (Kalsine Demir Silikat) 2

Red iron oxide (Kırmızı demir oksit) 1,5

Kawai’s Korean örneği: Feldspar (Feldispat) 25

Medium ash( Kül) 32

Reed ash( Kamış külü) 17

China clay( Çin kili) 25

Ferrous oxide ( Oksit) 1

Bu iki örnekte aynı feldispat oranına sahiptir. Kawai’s içindeki Çin kili %25

dir ve daha az opal minerali içerir. Leach’s içindeki kireçtaşına denktir. Sıcaklıkları

1250-1300 oC oksidasyon atm. kehribar rengi indirgen atm. yumuşak gri yeşiller verir.

25

Kenzon seladon ; Feldspar( Feldispat) 62

Medium ash( Kül) 18

China clay ( Çin kili) 12

Quartz( Kuvars) 2

Calcined ochre 6

Red iron oxide( Kırmızı demir oksit) 12

Sıcaklıkları 1240-1280 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm.

transparan zeytin yeşili verir.

Kawai’s seladon: Feldspar( Feldispat) 61,3

Limestone( Kireç taşı) 7,5

China clay( Çin kili) 4,9

Quartz ( Kuvars) 24,8

Iron oxide ( Demir oksit) 1,5

Sıcaklıkları 1240-1280 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm. yeşil veya

mavi yeşiller verir. Ayrıca bu kompozisyonda (Fe3O4) demir siyah ile birlikte mavi

renkleri verir. Fe2O3 kırmızı ile birlikte sarı yeşilleri verir.

Hamada’s Lunh Ch’uan seladon; Feldspar (Feldispat) 64

Pine ash (Kül) 27

Calcined ochre 9

Sıcaklıkları 1240-1280 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm. donuk

yeşiller sert fırınlandığı zamanda cam yeşili verir. Ayrıca çam külü güçlü değişiklikler

yapar. İyi ögütülür. Eski Swankalok seledonları çeşitlidir.

Kawai’s Lung Ch’uan seladon; Feldspar (Feldispat) 78

Limestone ( Kireç taşı) 6

Quartz( Kuvars) 14

Red iron oxide(Kırmızı demir oksit) 2

26

Sıcaklıkları 1280-1320 oC de oksidasyon atm. kehribar indirgen atm. donuk

yeşiller ve sert fırınlandığı zaman cam yeşili verir. Sert ve daha fazla saklı sırlardır.

2.8 Uzakdoğu Seladon Sırlı Porselenlerin Fırınlama Yöntemleri

Çin de yüksek sıcaklık ilk olarak Uzakdoğu Yamaç Fırınlarıyla elde edilmiştir.

Bu fırınlar doğal bir yamaç kazınarak oluşturulur. Yamacın altından yukarıya doğru

kazınarak açılan galeri içinde zemin basamaklar halinde şekillerden oluşur. Ürünler bu

şekillerin üzerine üst üste gelecek şekilde sıralanmıştır. Baca en arkada ve yukarıda

yamaçtan çıkacak biçimdedir. Ateşleme bölgesinde oluşan alev ve sıcak hava dar bir

koridordan hızla galeriye girer ürünleri yaladıktan sonra bacadan çıkar. Bu fırın tipinde

baca kontrol edilebilir. Duvarlar kalın bir toprak katmanından oluştuğu için ısı kaybı

azdır. Yüksek sıcaklıklara 1200 – 1300ºC’lere ulaşılabilir. Doğal izolasyon iyidir. Fırın

atmosferi kontrol edilerek, indirgen ve yükseltgen atmosfer elde edilir.

Resim 29, Uzakdoğu Kore Fırınları

Bu fırınlarda Hanlar döneminde gri-yeşilden, mavi tonlara kadar değişen ilk

Seladon porselenler üretilmiştir.(Leach, 1976)

27

Resim 30, Seladon Kayık Southern Song Hanedanlığı (1127-1279)

28

BÖLÜM III

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

3.1 Güncel Kore Seladonları

Resim 31, Kim SERYONG(Kore Sanatçısı) Resim 32, Seladon Sırlı Vazolar

Resim 33, Seladon Sırlı Çay Takımı 1 Resim 34, Seladon Sırlı Çay Takımı 2

29

Resim 35, Midtown Sacramento Galeri’sindeki Kore Seladon Koleksiyonları

3.2 Modern Seladon Çalışmalar

Resim 36, Seladon Sırlı Gaıwan(Çin çay geleneği)

30

Resim 37, Seladon Sırlı Küpe Resim 38, Seladon Sırlı Porselen Vazo

Resim 39, Seladon Sırlı Porselen Lavabo

31

Resim 40, Tayland’daki Modern Seladon Sırlı Ürünler

Resim 41, Seladon Sırlı Lamba-Vazo

32

3.3 Seramik Sanatçılarının Yapmış Olduğu Güncel Seladon Sırlı Porselenler

Jean- François FOULHOUX

Gerçekte Seladon sırların renkleri gri yeşilden mavi tonlara kadar değişir. Renk

üzerinde rol oynayan etkenler başta redüksiyon olmak üzere, srın bileşiminde yer alan

diğer bileşiklerdir. Günümüzde Keramik Magazin, 2001 de yayınlanan alman Jean –

François’in yapmış olduğu güncel Seladon sırlı porselenler

Resim 42, Keramik Magazin, 2001 (JEAN- FRANÇOİS FOULHOUX)

33

Resim 43, “Keramik Magazin, 2001’’Seladon Sırlı Porselenler

(JEAN- FRANÇOİS FOULHOUX)

Jean – François Foulhoux Seladonu felsevi bir anlayışla kavramaya çalışmış

Seladon ona göre çok soğuk değil ama net ve ışıltılı parlakta değil ipek yumuşaklığında

bir görünüm olarak tanımlıyor.

34

Robin Hopper ‘’The ceramic Spectrum, A Simlified Appprocch to Glaze / Coler

Development’’adlı kitabında yer alan güncel çalışmalardan örnekler

Resim 44, Judi DYELLE, Kanada ‘’Seladon Sırlı Kase’’ 2000

Resim 45, Elaine COLEMAN, ABD ‘’Seladon Sırlı Çaydanlık’’ 2000

Resim 46, Bruce COCHRANE, Kanada ‘’Şekerlik

35

Tayland Seramik Sanatcıları “Thatsanee ve Ramphan’’ Tayland’da yaşayan seramik sanatçıları Thatsanee ve Ramphan‘ın yapmış

oldukları güncel Seladon sırlı vazolar

Resim 47, Seladon seramik vazo “Yeşil kır manzarası’’Thatsanee ve Ramphan

Resim 48, Seladon Sırlı Vazo

36

Resim 49, Seladon Sırlı Vazo“Yağmurlu Orman’’

Resim 50, Seladon Sırlı Vazo Resim 51, Seladon Sırlı Vazo

“Yeşil Zencefil’’ “Geleneksel Şıklık’’

37

BÖLÜM IV

MATERYAL METOD

4.1 Sert Çini, Vitrifiye Ve Porselen Ürünler

Az gözenekli, vitrifiye olmuş, yüksek sıcaklıkta camsı faz oranı arttırılmış

ürünlerin oluşabilmesi için, kil, kaolen, kuvars ve yumuşayarak, eriyerek parçacıkların

bağlanmasını sağlayan pegmatit, feldispat gibi hammaddeler kullanılır.

Hammaddelerin yumuşama sınırına değin fırınlanması ile oluşan ürünler sert

çini, vitrifiye ve porselen ürünler olarak adlandırılmaktadır.

4.1.1 Sert Çini

Fırınlama sıcaklığı, 1200-1250 oC sıcaklıkları arasında oluşmaktadır. Çift ya da

tek pişirim olarak üretilirler. Kullanılan hammaddelerin oranları porselen ürünlere göre

kil ve kaolen bakımından biraz daha yüksektir. Eritici malzeme olarak pegmatitler veya

sodyumlu feldispatlar kullanılır. Pişme rengi porselene göre daha kirli, koyu bej veya

gri renktedir.

Gözenekleri küçük, kapalı ve %1’in altındadır. Kolay şekillendirilir, porselen

kadar camsı faz içermez. Bu nedenler ile porselenden ayrılır.

4.1.2 Vitrifiye Ürünler

Sert çini ile arasında oldukça benzerlik bulunmaktadır. Fırınlama sıcaklığı

biraz daha yüksek, 1280-1300 oC, camsı faz oranı sert çiniye göre biraz daha fazla,

porselen ürünlere göre biraz daha azdır.

Sağlık gereci üretiminde, tek pişirim teknolojisi uygulanmaktadır. Sanatsal

ürünlerin üretiminde ise genellikle çift pişirim teknolojisi tercih edilir. Birden fazla kil,

kaolen, kuvars ve karışık feldispatların kullanımı ile üretilebilirler.

4.1.3 Yumuşak Porselen

Yumuşak porseleni, sert çini ve diğer vitrifiye ürünlerden ayıran en önemli

özellik gözenek yüzdesinin % 0,5’in altında olmasıdır. Mikro gözeneklerin kapanmış ve

camsı faz oranının daha yüksek olması ile de diğer ürünlerden ayrılmaktadır.

38

Kullanıla hammaddelerin kirletici madde oranları çok daha az olup pişme

renkleri daha beyazdır. Kullanım gereçleri üretiminde yaygın olarak kullanılan bir tür

porselendir.

4.1.4 Sert Porselen

Kirletici maddelerden arındırılmış az kil, çok kaolen ve ince taneli kuvars

kullanılarak beyazlığın sağlandığı, (K) feldispat ile vitrifikasyonun ve yarı saydamlığın

oluşturulduğu gözeneksiz ürünlerdir.

Pişme rengi beyazdır, yarı saydam bir yapıda olup sertlik düzeyi en yüksek

porselen türüdür.

Kullanım gereçleri üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Fiziksel ve

kimyasal dirençleri oldukça yüksektir.

4.2 Sert Çini Ve Porselenin Üretildiği Hammaddeler

Genel olarak, sert çini ve porselen çamurları aynı hammaddelerden

üretilmektedir.

Tablo I, Sert Çini ve Porselenin Üretildiği Hammaddeler

Sert çini çamurlarında kil oranı fazla olmakla beraber kaolen daha az

kullanılabilir. Yumuşak porselende ise şekillendirme yönteminin niteliğine göre,

şekillendirmeye olanak tanıyacak oranda kil, geri kullanımda ise kaolen tercih

edilmektedir.

Porselen üretiminde beyaz renkli çamur ve yarı saydamlık önemli olduğu için

demir oksit içermeyen kil ve kaolen şekillendirmede sorun oluşturmayacak oranda

tercih edilir. Geri kalan yapıda ise, camsı faza katılım sağlayan ince taneli kuvars ve

feldispatlar tercih edilmektedir.

SERT ÇİNİ

YUMUŞAK

PORSELEN PORSELEN

KİL 25-20 25 20-25

KAOLEN 10-20 15 20-25

KUVARS 20-25 25-30 30

PEGMATİT 25 _ _

Na FELDİSPAT 20 15 10

K FELDİSPAT 5 10 15

39

Fırınlama sıcaklığının artması ile doğru orantılı olarak kaolen ve kuvars oranı

arttırılır. Vitrifikasyon ise, az Na feldispat, daha çok K feldispat ile sağlanmaktadır.

Porselen çamurlarında, yarı saydamlığın oluşması ve pişme renginin beyazlığı

ön koşul olduğundan safsızlıklardan arındırılmış hammaddelerin kullanılması gerekir.

Çin ve Uzak Doğu ülkeleri bu hammaddelere doğal olarak sahip olan

ülkelerdir. Çin porseleninin beyazlığı ve yarı saydamlığı, doğal olarak kirletici

maddelerden yoksun hammaddelerin bu alanda kullanılması ile sağlanmıştır. Kalite

standardı buna bağlıdır.

4.2.1 Kil

Kayaçlar içerisindeki yaygın mineraller olarak kuvars, feldispat, kalsit, dolomit

gibi minerallerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik ayrışmaları sonucu kil mineralleri

oluşurlar. Yer altı ve yer üstü sularının etkisiyle taşınan kil mineralleri topoğrafyadaki

eğimli yüzeylerde, çukurlarda ve baraj gibi çanaklarda birikirler. İklimsel faktörlerin

etkisiyle su buharlaşır, çekilir veya başka nedenlerle kil mineralleri çökelirler. Bu

sedimantasyon sonucu doğada bugün pişirilmiş toprak malzemelerin ana hammaddesi

sayılan kil grubu hammaddeler oluşur. (Kapur, S., İnce, F., Çavuşgil, V., 1985)

Kil kanecik büyüklüğü 2 mikrondan küçük, ıslatıldığında plastik, pişirildiğinde

sürekli sert kalan hidrate alüminyum silikat minerallerinden oluşan bir sistem olarak

tanımlanır.

Kilin tabaka aralarına su girdiği zaman bir çekim oluşur ve birbirine daha sıkı

yapışmasını sağlar bu durum seramikte şekil ve biçimlendirmede kolaylık sağlar.

4.2.2 Kaolen

Killer ana mineral olarak kaolin içerdikleri için bu (Al2O3 SiO2 2H2O) şeklinde

adlandırılmıştır, doğada saf olarak kaolen yatakları bulunmaz bunlar Fe2O3, SiO2,

CaCO3 gibi yabancı mineralleri de içerirler. Kaolendeki safsızlıklar pişme sıcaklığını,

sertliğini su kaybetme oranını, kırılmasını etkiler. Beyaz seramiklerde kullanılır ve

oldukça saf olması istenir.

4.2.3 Kuvars

Yeryüzünün bilinen kısmının %25’ini oluşturur. Oksijenden sonra doğada en

çok rastlanan silisyumun bir bileşimidir. Kimyasal formülü SiO2 olup mol ağırlığı 60

tır. Sertlik derecesi 7 mohs’tur.

40

Çamurun bağlayıcı özelliği ve kuru direnci katkı oranı arttıkça azalır. Pişmiş

çamurda gözeneklilik ve su emmeyi arttırır. Kuru ve pişme küçülmesi değerlerinde

azalma ortaya çıkar. Çamura konulan miktar arttıkça çamurun pişme derecesi yükselir

1717oC kuvars erir tamamen camlaşır. Fonksiyonları çok önemli olup ne kadar fazla

öğütülürse o kadar çok etkilidir.

4.2.4 Pegmatit

Çok iri taneli ve tüm kristalli kayaçlar halindedir. Pegmatitler büyük ölçüde K

feldispatı ve kuvars içerirler (%30 serbest kuvars ve % 70 feldispat) ince taneli pegmatit

olan feldispat kumu klinker, yer karosu gibi ürünlerin üretildiği sert çini çamurlarının

bileşiminde kullanılır. Pegmatitleri feldispatça zenginleştirmek için feldispatın ve

kuvarsın öğütme sırasında farklı inceliklerde öğütülmelerinden faydalanılır.

4.2.5 Feldispatlar

Özsüz bir hammadde olmasına karşın çamurlarda belli bir pişme sıcaklığına

çıkıldığı zaman çamurları pekiştirerek eriticilik özelliği gösterir. Aynı şekilde sırlarda

da kullanılan önemli bir eriticidir. Genel tanımlaması içinde bell

t.c. Çukurova Ünİversİtesİ sosyal bİlİmler enstİtÜsÜ … · 2019. 5. 10. · ÖzgÜn...

Documents