t.c Çukurova Ün vers tes lik b l mler enst tÜsÜ … · t.c Çukurova Ün vers tes sa!lik b l...

T.C ÇUKUROVA ÜN VERS TES SA!LIK B L MLER ENST TÜSÜ ANATOM ANAB L M DALI

AMFOTER S N B L P D FORMÜLASYONLARININ SIÇAN

BÖBRE! ÜZER NE ETK LER N N NCELENMES

"ükriye Deniz Akman- MUTLUAY

DOKTORA TEZ

DANI"MANI Prof. Dr. M. Gülhal BOZKIR

ADANA- 2007

T.C ÇUKUROVA ÜN VERS TES SA!LIK B L MLER ENST TÜSÜ ANATOM ANAB L M DALI

AMFOTER S N B L P D FORMÜLASYONLARININ SIÇAN

BÖBRE! ÜZER NE ETK LER N N NCELENMES

"ükriye Deniz Akman- MUTLUAY

DOKTORA TEZ

DANI"MANI Prof. Dr. M. Gülhal BOZKIR

ADANA- 2007

Bu çalõ ma Çukurova Üniversitesi Bilimsel Ara tõrma Projeleri Birimi tarafõndan TF 2004 D1 No’lu Proje olarak desteklenmi tir.

KABUL VE ONAY FORMU

Çukurova Üniversitesi Sa lõk Bilimleri Enstitüsü

Anatomi Anabilim Dalõ Doktora Programõ Çerçevesinde yürütülmü olan ‘‘Amphotericin B

Lipid Formülasyonlarõnõn Sõçan Böbre!i Üzerine Etkilerinin "ncelenmesi’’ adlõ çalõ ma,

a a!õdaki jüri tarafõndan Doktora tezi olarak kabul edilmi tir.

Tez Savunma Tarihi: 28.09.2007

"mza

Prof. Dr. M. Gülhal Bozkõr

Çukurova Üniversitesi

Jüri Ba kanõ

mza mza

Prof. Dr. Fahri Dere Prof. Dr. Ufuk Özgü Mete

Çukurova Üniversitesi Çukurova Üniversitesi

Jüri Üyesi Jüri Üyesi

mza mza

Prof. Dr. Ye im Ta ova Prof. Dr. Erdem Gümü burun

Çukurova Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi

Jüri Üyesi Jüri Üyesi

Yukarõdaki tez, Yönetim Kurulunun……………….......... tarih ve……………………..sayõlõ

kararõ ile kabul edilmi tir.

Prof. Dr. Halil Kasap

Enstitü Müdürü

TE EKKÜR

Doktora çalõ malarõm sõrasõnda eme!i geçen, yönlendiren, de!erli hocalarõm

Anabilim Dalõ Ba kanõmõz Sayõn Prof. Dr. Fahri DERE' ye, tez konumun seçilmesi,

yürütülmesi, de!erlendirilmesi ve tamamlanmasõnda yardõmlarõnõ esirgemeyen bana

daima destek olan yönlendiren danõ man hocam Sayõn Prof. Dr. Memduha Gülhal

BOZKIR’a sonsuz te ekkür ve saygõlarõmõ sunarõm. Bu çalõ manõn her a amasõnda

elektron mikrograflarõn elde edilmesinde yardõmlarõnõ esirgemeyen Histoloji-

Embriyoloji Anabilim Dalõ ö!retim üyelerinden Sayõn Prof. Dr. Ufuk Özgü METE’ye,

yardõmlarõnõ gördü!üm Enfeksiyon Hastalõklarõ Anabilim Dalõ ö!retim üyelerinden

Sayõn Prof. Dr. Ye im TA"OVA’ya, istatistiksel de!erlendirmede yardõmcõ olan sayõn

Doç. Dr. Gül ah "EYDAO#LU’na, çalõ malarõm sõrasõnda örneklerin alõnmasõnda her

türlü deste!ini gördü!üm çalõ ma arkada õm Ö!r. Gör. Dr. Põnar KARAKA"’a

te ekkürlerimi sunarõm. Ayrõca bu günlere gelmemde çok büyük emekleri olan sevgili

annem ve bilge insan babam Prof. Dr. Hasan Akman’a, her zaman beni destekleyen,

sabõr gösteren ve cesaretlendiren sevgili e im Kerem ve ailesine te ekkür ederim.

". Deniz Akman-MUTLUAY

i

!Ç!NDEK!LER

Sayfa No

KABUL VE ONAY

TE EKKÜR i

!Ç!NDEK!LER ii

TABLOLAR D!Z!N! v

EK!LLER D!Z!N! vi

S!MGELER VE KISALTMALAR D!Z!N! viii

ÖZET ix

ABSTRACT xi

1. G!R! VE AMAÇ 1

2. GENEL B!LG!LER 4

2.1.Böbrek Anatomisi 4

2.1.1. Yüzleri 5

2.1.2. Sa! böbrek ön yüz kom ulu!u 5

2.1.3. Sol böbrek ön yüz kom ulu!u 6

2.1.4. Sa! ve sol böbre!in arka yüz kom uluklarõ 6

2.2. Kenarlarõ 7

2.2.1. Margo lateralis 7

2.2.2. Margo medialis 7

2.3. Uçlarõ 7

2.3.1. Extremitas superior 7

2.3.2. Extremitas inferior 8

2.4. Böbre!i Saran Kõlõflar 8

2.4.1. Capsula fibrosa 8

ii

2.4.2.Capsula adiposa 8

2.4.3. Fascia renalis 9

2.5. Böbre!in $ç Yapõsõ 9

2.5.1. Medulla renalis 10

2.5.2. Cortex renalis 10

2.5.3. Sinüs renalis 12

2.6. Lipid Ta õyõcõlarla Amfoterisin B Uygulanmasõ 12

2.6.1. Lipozomal Amfoterisin B, L-AMB (Ambisome) 13

2.7.2 Amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet) 14

2.7.3 Amfoterisin B kolloidal dispersiyon (ABCD) 15

3. GEREÇ VE YÖNTEM 16

3.1. Ara tõrmada kullanõlan deney hayvanlarõ ve bakõmlarõ 16

3.2. Deneyin Prosedürü 17

3.3. Böbreklerin Çõkarõlmasõ 17

3.4. Kan Analizleri 18

3.5. Böbrekten Elektron Mikroskobu için Örneklerin alõnmasõ 18

3.6. Elektron Mikroskobik Doku Hazõrlama Yöntemi 18

3.7 $statistiksel analiz 20

4. BULGULAR 21

4.1. Biyokimyasal Bulgular 21

4.1.1. 14 ve 28 Günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) gruplarõnõn

kar õla tõrõlmasõ

4.1.2. 14 ve 28 Günlük amfoterisin B lipid kompleksi gruplarõn kar õla tõrõlmasõ

4.1.3. 14 Günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 14 günlük amfoterisin B

lipid kompleksi (ABLC) gruplarõnõn kar õla tõrõlmasõ

iii

4.1.4. 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 28 günlük amfoterisin B

lipid kompleksi (ABLC) gruplarõnõn kar õla tõrõlmasõ

4.1.5. 14 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 14 günlük kontrol

gruplarõnõn kar õla tõrõlmasõ

4.1.6. 14 günlük amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) ve 14 günlük kontrol


4.1.7. 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 28 günlük kontrol

gruplarõnõn kar õla tõrõlmasõ.

4.1.8. 28 günlük amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) ve 28 günlük kontrol


4.1.9. Plazma Elektrolit De!erleri 30

4.2. Elektron Mikroskobik Bulgular 37

4.2.1.Kontrol grubu–14 gün 37

4.2.2. Lipozomal Amfoterisin B, L-AMB (Ambisome) grubu–14 gün 41

4.2.3. Amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet) grubu–14 gün 45

4.2.4. Kontrol grubu–28 gün 49

4.2.5. Lipozomal Amfoterisin B, L-AMB (Ambisome) grubu–28 gün 52

4.2.3. Amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet) grubu–28 gün 57

5. TARTI MA 60

6. SONUÇLAR 68

7. KAYNAKLAR 70

8. ÖZGEÇM! 75

iv

TABLOLAR D!Z!N!

TABLO 1. Elektron Mikroskobik Doku Takip Yöntemi

TABLO 2. 14 ve 28 günlük 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB)

uygulamasõ sonucunda plazma elektrolit de!erleri

TABLO 3. 14 ve 28 günlük amfoterisin B-lipid kompleksi uygulamasõ sonucunda

plazma elektrolit de!erleri

TABLO 4. 14 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 14 günlük amfoterisin B-

lipid kompleks uygulamasõ sonucunda plazma elektrolit de!erleri

TABLO 5. 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 28 günlük amfoterisin B-

lipid kompleks uygulamasõ sonucunda plazma elektrolit de!erleri

TABLO 6. 14 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 14 günlük kontrol

gruplarõnõn plazma elektrolit de!erleri

TABLO 7. 14 günlük amfoterisin B-lipid kompleksi ve 14 günlük kontrol gruplarõnõn


TABLO 8. 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 28 günlük kontrol

gruplarõnõn plazma elektrolit de!erleri

TABLO 9. 28 günlük amfoterisin B-lipid kompleksi ve 28 günlük kontrol gruplarõnõn


v

EK!LLER D!Z!N!

"ekil 1. Böbreklerin pozisyonu 4

"ekil 2. Böbre!in iç ve dõ kenarlarõ 5

"ekil 3. Sa! ve sol böbre!in ön yüz kom uluklarõ 6

"ekil 4. Böbre!in içyapõsõ 10

"ekil 5. Bowman kapsülü 11

"ekil 6. Amfoterisin B lipid kompleksi molekülü 14

"ekil 7. Amfoterisin B koloidal dispersiyon molekü 15

"ekil 8. Polikarbonat effaf kafesler 16

"ekil 9. Perfüzyon 18

"ekil 10. Tüm gruplardan elde edilen plazma kreatin düzeyleri 30

"ekil 11. Tüm gruplardan elde edilen plazma kan üre azotu düzeyleri 31

"ekil 12. Tüm gruplardan elde edilen plazma fosfor düzeyleri 32

"ekil 13. Tüm gruplardan elde edilen plazma magnezyum düzeyleri 33

"ekil 14. Tüm gruplardan elde edilen plazma sodyum düzeyleri 34

"ekil 15.Tüm gruplardan elde edilen plazma potasyum düzeyleri 35

"ekil 16.Tüm gruplardan elde edilen plazma klor düzeyleri 36

"ekil 17. Kontrol grubu–14 gün Elektron Mikroskopisi 38


"ekil 19. L-AMB (Ambisome) grubu–14 gün Elektron Mikroskopisi 41



"ekil 22. ABLC (Abelcet) grubu–14 gün Elektron Mikroskopisi 45


vi











vii

S!MGELER VE KISALTMALAR D!Z!N!

L-AMB Lipozomal amfoterisin B (Ambisome)

ABLC Amfoterisin B lipid kompleksi (Abelcet)

mmol/L Milimol/litre

mmol/D Milimol/desilitre

viii

ÖZET

Amphotericin B Lipid Formülasyonlarõnõn Sõçan Böbre"i Üzerine

Etkilerinin !ncelenmesi

Amfoterisin B’nin lipid formülayonlarõndan olan lipozomal amfoterisin B (L-

AMB) ve amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC), sistemik mantar

enfeksiyonlarõnõn tedavisinde kullanõlmaktadõrlar. Bu lipid formülasyonlarõn,

amfoterisin B’ye nazaran daha az nefrotoksik etkilerinin oldu"u bilinmektedir.

Çalõ#mamõzda amfoterisin B’nin 2 ayrõ lipid formu olan amfoterisin B lipid

kompleksi ve lipozomal amfoterisin B’nin uzun ve kõsa süreli tedavi

uygulamalarõ sõrasõnda sõçandaki nefrotoksik etkilerini morfolojik olarak

incelemeyi hedef aldõk. Bu amaçla 36 tane Wistar albino tipi sõçanlar 6 gruba

ayrõldõ. 1.deney grubuna 0,9 molar serum fizyolojik verilerek kontrol grubu

olu#turulurken, 2 ve 3. gruplarõmõza sõrasõyla intraperitoneal olarak 14 gün

süreyle 5 mg/kg Lipozomal Amfoterisin B ve 5 mg/kg Amphoterisin B lipid

kompleksi uygulanmõ#tõr. 4. deney grubuna 28 gün süreyle 0,9 molar serum

fizyolojik verilerek kontrol grubu olu#turulurken, 5 ve 6. gruplarõmõza sõrasõyla

intraperitoneal olarak 28 gün süreyle 5 mg/kg Lipozomal Amfoterisin B ve 5

mg/kg Amphoterisin B lipid kompleksi uygulanmõ#tõr. Deney gruplarõna ait kan

de"erleri kontrol gruplarõ ile kar#õla#tõrõldõklarõnda plazma kreatin, kan üre

azotu, fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum de"erleri farklõ de"ilken;

plazma klor de"eri dü#ük çõkmõ#tõr. !statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr

(p< 0,05). Grup 3 ve 6 arasõnda ise plazma sodyum ve fosfor de"erleri farklõ

çõkarken ( p< 0,05), Grup 2 ve 5 arasõnda elektrolit de"erlerinde istatistiksel

olarak anlamlõ bir fark gözlenmemi#tir. Elektron mikroskobik incelemelerde 2.

ve 3. deney gruplarõmõzõn proksimal tübül hücreleri genellikle normal

yapõdaydõ. Epitel hücrelerin apikal sitoplazmalarõnda de"i#ik büyüklükte

lizozomlar ve küçük vakuolar yapõlar gözlenirken, 5. ve 6. gruplarõn proksimal

tübül hücrelerinde, lizozomlarda ve apikal sitoplazmada yerle#im gösteren

vakuolar yapõlarda artõ# oldu"u dikkat çekti.

ix

Sonuç olarak; 14 gün ve 28 gün olmak üzere e#it sürelerde ve dozlarda (5

mg/kg) liposomal amfoterisin B (L-AMB) ve amfoterisin B lipid kompleksi

(ABLC) uygulamasõna maruz kalan sõçanlarõn böbrek dokularõ elektron

mikroskobik düzeyde de"erlendirildi"inde, 14. günde her iki ilaç grubundaki

proksimal ve distal tübül epitel hücrelerinin bu ilaçlardan önemli oranda

etkilenmedikleri, 28 günlük uygulamada ise her iki ilacõn da özellikle proksimal

tübül hücrelerinde yapõsal de"i#ikliklere neden olduklarõ belirlenmi#tir.

Anahtar Sözcükler: Amfoterisin B lipid formülasyonlarõ, sõçan böbre"i,

nefrotoksisite, ultrastrukturel

x

ABSTRACT

The Effects of Amphotericin B Lipid Formulation on Rat Kidney

Amphotericin B lipid complex (ABLC) or liposomal Amphotericin B (L-

AMB) are used in clinics for the treatment of systemic fungal infections. Lipid

formulations of amphotericin B are less toxic than conventional amphotericin B.

The goal of our study was to compare the nephrotoxicity effects of Amphotericin B

lipid complex and liposomal Amphotericin B which are two separate lipid forms of

Amphotericin B on rat kidneys at long and short term treatment applications. For

this purpose 36 Wistar Albino rats were divided into six groups. While Group 1 is

composed as a control group by administrating intraperitoneal 0, 9 molar Serum

physiologic; meantime Group 2 and 3 are treated 5 mg/kg liposomal Amphotericin

B and 5 mg/kg Amphotericin B lipid complex for 14 days. While Group 4 is

composed as a control group by administrating intraperitoneal 0, 9 molar Serum

physiologic for 28 days; meantime Group 5 and 6 are treated 5 mg/kg liposomal

Amphotericin B and 5 mg/kg Amphotericin B lipid complex for 28 days.

When the blood levels between the control group and experimental groups

for 14 and 28 days were compared, no value changes were seen for plasma creatin

bun, phosphor, magnesium, sodium and potassium; nevertheless, the decrease was

seen plasma chlore. By the way there is a significant difference statistically, which

is p value = 0,014< 0, 05. Plasma Sodium and Phosphor values differ between

Groups 3 and 6 (p< 0, 05), however no significant difference is observed between

Groups 2 and 5 due to electrolyte values.

At the ultrastructural examination of 2nd and 3rd Groups, the proximal

tubule cells were observed normal. In the epithelial cells of apical cytoplasm,

different sized lysosomes and small vacuolar structures were observed. After all in

Groups 5 and 6, vacuolar structures are increased which are located in the

lysosomes of proximal tubule cells and in the apical cytoplasma. As a result, if the

kidney tissues of rats are evaluated at the electron microscopic level which are

exposed to the treatment of equal periods (14 and 28 days) and equal dosages (5

mg/kg liposomal Amphotericin B and 5 mg/kg Amphotericin B lipid complex); it is

xi

found that proximal and distal tubule epithelial cells are not affected from these

treatments after 14th day, but after 28 days this treatment caused little changes in

these cells.

Key Words: Amphotericin B lipid formulations, rat kidney, nephrotoxicity,

ultrastucturel

xii

1. G R ! VE AMAÇ

Epidemiyolojik verilere göre sistemik mantar enfeksiyonlarõnõn sõklõ õ

gittikçe artmakta, hematolojik malignansi gibi immun sistemi baskõlanmõ! kanser

hastalarõnda, AIDS ve organ nakli geçirmi! ki!ilerde önemli bir risk faktörü

olu!turmaktadõr 1, 2, 3.

Son 40 yõldõr amfoterisin B sistemik mantar enfeksiyonlarõnõn tedavisinde

geni! spektrumlu etkisinden dolayõ primer olarak kullanõlmaktadõr 4. Buna kar!õlõk

klinik olarak tanõmlandõklarõndan bugüne kadar nefrotoksik etkileri oldu u pek çok

ara!tõrmacõ tarafõndan bildirilmi!tir 5, 6. Amfoterisin B tedavisinin hastalarda ate!,

titreme, hipertansiyon ve hipoksi gibi akut yan etkiler azotemia, renal tubuler

asidozis, P ve Mg dengesinin artmasõna ve elektrolit dengesinin bozulmasõna neden

olmaktadõr. Ne yazõk ki bu ilacõn meydana getirdi i akut ve kronik toksik etkiler,

tedavinin hastalar için tolere edilebilmesini güçle!tirmektedir. Bu nedenle immun

sistemi zayõf olan hastalarda profilaktik olarak kullanõmõ sõnõrlanmaktadõr 7. Ayrõca

bazen immun sistemi baskõlanmõ! hastalarda yüksek dozun kullanõlmasõna ra men

yaygõn mantar enfeksiyonlarõnõ kontrol etmek mümkün olamamaktadõr 7, 8.

Amfoterisin B’ nõn nefrotoksik ve di er yan etkilerinden dolayõ bu ilacõn daha az

yan etkileri olan alternatif lipid formlarõ geli!tirilmi!tir. Bu lipid formlarõn böbrekte

amfoterisin B’ye oranla daha az yan etkileri oldu u bildirilmi!tir 9.

Amfoterisin B’nin lipid formülasyonlarõ Lopez-Berestein ve arkada!larõ

tarafõndan geli!tirilmi!tir. Bu formülasyonlar iki fosfolipid dimistrol fosfatdikolin

(DMPC) ve dimistrol fosfat digliserol (DMPG) 7,3 %5 - %10 oranõnda amfoterisin

B’nin karõ!õmõndan olu!mu!tur 10, 11. Bu lipozomal formülasyonlarõn nötropenik

sõçan modellerinde klasik amfoterisin’e göre kandida enfeksiyonlarõnõn tedavisinde

daha etkili olduklarõ ileri sürülmü!tür 11. Daha sonra yapõlan çalõ!malar, suda ve

ya da çözülebilir özelli inden dolayõ lipid formülasyonlarõn sistemik kandida

tedavisinde ideal olarak kullanõlabilece ini göstermi!tir 12.

Klasik amfoterisin B’nin ba!lõca 3 tane lipid formülasyonu geli!tirilmi! olup,

pek çok ülkede enfeksiyonlarõn tedavisinde yaygõn olarak kullanõlmaktadõr. Birinci

amfotersin B lipid formülasyonu, gerçek lipozom içerisinde bulunan amfoterisin

1

B’dir ve Ambisome olarak adlandõrõlõr. "kinci, amfoterisin B lipid kompleksidir ve

ticari ismi Abelcet’tir. Üçüncü amfoterisin B lipid formülasyonu, amfoterisin B

koloidal dispersiyon’dur ve Amphocil olarak adlandõrõlõr. Genel olarak lipozomal

formdaki amfoterisin B preperasyonlarõnõn, klasik amfoterisin B‘ye oranla dü!ük

renal konsantrasyonlarõ olmakta, karaci er ve dalaktaki retiküloendotel dokularda

birikim göstermektedir. Farmakokinetik çe!itlilikleri ve dokuda olu!turduklarõ

harabiyetler molekülün büyüklü üne, miktarõna ve molekülü olu!turan lipidin

tipine göre de i!mekte olup %33 oranõnda amfoterisin B içermektedir 13.

Son 20 yõldõr tanõmlanan amfoterisin B’nin lipid formülasyonlarõ’nõn

potansiyel avantajlarõ, klasik amfoterisin B’nin yüksek dozda verilmesine ve daha

az yan etki görülmesine olanak tanõmaktadõr. Bununla birlikte lipid formülasyonlar

da dozun artõ!õna ba lõ olarak karaci erde, dalakta ve akci er dokularõnda ilacõn

konsantrasyonlarõnõn dramatik olarak küçük de i!ikliklerle arttõ õ ve klasik formun

böbrekteki etkilerine benzer, fakat daha az toksik özellikler gösterdi ini bildiren

çalõ!malarda kar!õmõza çõkmaktadõr 14, 15, 17. New ve arkada!larõ amfoterisin B’nin

dü!ük toksik etkisinin liposamal ilaç kullanõmõ ile ili!kili oldu unu

bildirmi!lerdir16.

Amfoterisin B lipid kompleksi, ABLC (Abelcet) ve klasik amfoterisin B’nin

dokular üzerindeki etkileri sõçan, tav!an, köpek gibi pek çok hayvan deneylerinde

kar!õla!tõrmalõ olarak çalõ!õlmõ!tõr. Dokulardaki konsantrasyonlarõnõ ölçmek amacõyla

tek doz 1 mg/kg amfoterisin B verilen ve tek doz 1mg/kg abelcet verilen

kar!õlatõrmalõ bir çalõ!mada, karaci erde, dalakta, akci erde ve plazma düzeylerinde

Abelcet konsantrasyonun klasik formülasyona göre daha dü!ük oldu u saptanõrken

böbrekteki ilaç konsantrasyonun ise klasik amfoterisin formülasyonla benzer de erde

oldu u bildirilmi!tir 14, 18, 19. Di er taraftan karaci er nakli geçirmi! olan 86 hastadan

40 tanesi 1mg/kg 5 gün süresince lipozomal amfoterisin B, L-AMB (Ambisome)

tedavisi almõ! ve bu tedavi sonunda hiçbir hastada gerek karaci erde gerekse de

böbrekte her hangi bir toksik etkiye rastlanmamõ!tõr 21. Dolayõsõyla, karaci er nakli

olan hastalarda lipozomal amfoterisin B tedavisinin avantajlõ ve tolere edilebilir

oldu u tanõmlanmõ!tõr 21. Farmakolojik olarak lipozomal amfoterisin B, klasik

amfoterisin B ile kar!õla!tõrõldõ õnda; da õlõm volumünün daha az ama serum

konsantrasyonunun daha fazla oldu u saptanõrken, primer olarak karaci er ve

2

dalaktaki retikuloendotelyel hücrelerden elimine edildi i bildirilmi!tir 21.

Çalõ!mamõzda amfoterisin B’nin 2 ayrõ lipid formu olan amfoterisin B lipid

formülasyonu (Ambisome) ve amfoterisin B lipid kompleksinin (Abelcet) uzun ve

kõsa süreli tedavi uygulamalarõ sõrasõnda sõçandaki nefrotoksik etkilerini morfolojik

olarak incelemeyi hedef aldõk. Bu hedef do rultusunda e!it sürede ve dozlarda

intraperitoneal olarak uygulanan bu ilaçlarõn böbrek dokusundaki etkilerini ince

yapõ düzeyinde ara!tõrmayõ amaçladõk.

3

2. GENEL B LG LER

2. 1. BÖBREK ANATOM S

Böbrekler vücudun metabolik aktivite sonucu oraya çõkan artõk ürünleri ile fazla

suyun organizmadan dõ!arõ atõlmasõnda rol oynayan organlardõr. Bu yol ile vücudun

elektrolit ve kan dengesi sa lanõrken, kan basõncõnõn üzerinde dolaylõ etkileri de

vardõr 22, 23.

Böbrekler karõn arka duvarõnda columna vertebralis’in iki yanõnda

retroperitoneal olarak yerle!mi!tir (#ekil 1). 12. torakal vertebra ile 3. lumbal

vertebra seviyeleri arasõnda bulunur. Alt uçlarõ crista iliaca’dan 2.5 cm. daha

yukarõdadõr. Karõn bo!lu unun sa - üst kõsmõnda karaci erin bulunmasõ nedeniyle

sa böbrek, sola göre biraz daha a!a õdadõr 22, 23, 24, 25, 26.

!ekil 1. Böbreklerin pozisyonu

Böbreklerin uzun ekseni a!a õ dõ!a, transvers ekseni ise arkaya dõ!a do rudur.

Taze eri!kin böbrekler kõzõl-kahve renginde olup, yakla!õk 11 cm. uzunlu unda, 6

cm. geni!li inde ve 3 cm. kalõnlõ õndadõr. Sol böbrek, sa böbre e göre biraz daha

uzun ve dardõr. Ortalama a õrlõ õ yeti!kin erkeklerde 150 gr. kadõnlarda ise 135

gr.’dõr 22, 23, 24, 25.

Böbrekler !ekil olarak fasulyeye benzerler. Öne ve dõ!a bakan yüzüne facies

4

anterior, arkaya ve içe bakan yüzüne facies posterior, iç kenarõna margo medialis,

dõ! kenarõna ise margo lateralis adõ verilir (#ekil 2.) 22, 23, 24, 25.

!ekil 2. Böbre in iç ve dõ! kenarlarõ.

2. 1. 1. Yüzleri

Facies Anterior

Böbreklerin ön yüzleri konvekstir. Öne ve biraz dõ!a bakar. Ön yüz kom!ulu u

sa ve sol böbrekte farklõdõr 22, 23, 24.

2. 1. 2. Sa" böbrek ön yüz kom#ulu"u:

Ön yüzün yukarõda ve iç yanda kalan küçük bir bölümü sa böbreküstü bezi

ile geride kalan geni! alan ise karaci erin sa lob alt yüzü ile kom!uluk yapar. Alt

ucun dõ! yarõsõ flexura coli dextra ile medial yarõsõ ise ince ba õrsak kõvrõmlarõ ile

kom!udur. Ön yüzün medialde kalan dar alanõ ve hilum renale, duodenum’un ikinci

parçasõ ile kom!uluk yapar. Sa böbre in ön yüzünün karaci er ve ince ba õrsaklar

ile kom!u oldu u alanda periton bulunur. Böbreküstü bezi, duodonum ve

kalõnba õrsaklarla kom!u oldu u alanlarda ise peritonsuzdur ve fascia renalis

aracõlõ õ ile olur (#ekil 3.) 22, 23, 24, 25.

5

2. 1. 3. Sol böbrek ön yüz kom#ulu"u:

Sol böbrek üst ucunun medialde kalan dar bir alanõ sol böbreküstü bezi ile

kom!udur. Üst orta kõsmõ mide, üst- lateral kõsmõ dalak, hilum renale’ye yakõn kõsmõ

pankreas, alt ucun lateral kõsmõ flexura coli sinistra ile medial kõsmõ ise ince

ba õrsak kõvrõmlarõ ile kom!uluk yapar. Mide, dalak ve ince ba õrsak kõvrõmlarõ ile

kom!ulu u periton aracõlõ õyladõr. Di er olu!umlar fascia renalis’e yapõ!õk

durumdadõr (#ekil 3.) 22, 23, 24, 25.

!ekil 3. Sa ve sol böbre in ön yüz kom!uluklarõ.

Facies posterior:

Böbreklerin arka yüzleri arkaya ve biraz içe bakar. Arka yüz peritonsuz olup ya

dokusu içine gömülü vaziyettedir 22, 23, 24, 25.

2. 1. 4. Sa" ve sol böbre"in arka yüz kom#uluklarõ:

Her iki böbre in de arka yüzleri, üst yarõda diaphragma ile alt yarõda içten dõ!a

do ru sõrasõyla m. pasoas major, m. quadratus lumborum ve m. transversus

6

abdominis ile kom!udur. Bu kaslar ile böbreklerin arka yüzü arasõnda, yukarõdan

a!a õya do ru sõrasõyla, n. subcostalis, n. iliohypogastricus ve n. ilioinguinalis yer

alõr. Sa böbrek arka yüzü üst yarõda diaphragma aracõlõ õ ile resessus

costodiaphragmaticus ve 12.costa ile kom!uluk yaparken, sol böbrek biraz daha

yüksekte yer almasõ nedeniyle, 11. ve 12. costa’lar ile kom!udur (#ekil 1) 22, 23, 24, 25.

2. 2. Kenarlarõ:

2. 2. 1. Margo lateralis:

Böbre in lateral kenarõ biraz arkaya ve yukarõya bakar. Konveks olan margo

lateralis, margo medialis’e göre daha kalõndõr. Sa böbre in dõ! kenarõ periton ile

karaci erin sa lobundan ayrõlõr. Sol böbre in dõ! kenarõ üstte periton ile örtülü olup

dalak ile kom!udur 22, 23, 24, 25.

2. 2. 2. Margo medialis:

Böbre in bu kenarõ orta kõsmda konkav, üst ve alt uçlarda ise konveks bir !ekil

gösterir. Orta kõsõmda vertikal olarak uzanan yarõ a hilum renale denir. Buradan

böbre e giren ve çõkan olu!umlar geçer. Hilum renale’den böbre in içindeki sinus

renalis denilen bo!lu a girilir. Hilum renale’de bulunan olu!umlar önden arkaya

do ru v. renalis, a. renalis’in birkaç dalõ ve pelvis renalis’tir. Sa böbre in iç kenarõ,

özellikle yukarõda vena cava inferior’a yakõndõr. Sol böbre in iç kenarõ aorta’dan 2–

2,5 cm. kadar dõ!tadõr 22, 23 24.

2. 3. Uçlarõ:

2. 3. 1. Extremitas superior:

Böbre in üst ucu, alt uca göre daha kalõn ve birbirine daha yakõndõr. Bu uca

glandula suprarenalis oturur 22, 23, 24.

7

2. 3. 2. Extremitas inferior:

Böbreklerin alt uçlarõ üst uçlarõna göre daha ince ve birbirlerinden daha uzakta

bulunurlar. Alt uçlar sa da crista iliaca’dan 3–4 cm. solda 5 cm. kadar yukarõda

bulunur ve m. psoas ve m. quadratus lumborum ile kom!uluk yaparlar 22, 23, 24.

2. 4. BÖBRE$ SARAN KILIFLAR:

Böbre i içten dõ!a do ru capsula fibrosa, capsula adiposa ve fascia renalis olmak

üzere 3 kõlõf sarar.

2. 4. 1. Capsula fibrosa:

Sa lam kollajen liflerden yapõlmõ! olan bu kõlõf böbre i dõ!tan saran fibröz bir

kapsüldür. Bu kapsül normal bir böbrekten kolayca ayrõlabilir. Bu tabaka hilus

yakõnõnda iki yapra a ayrõlõr. Dõ! yaprak, hilus’tan böbre e giren ve çõkan

olu!umlarõn üzerine atlar ve bunlarõ her taraftan sarar. "ç yaprak sinus’a sokulur ve

sinus’un iç yüzünü örter. Capsula fibrosa’nõn altõnda böbrek dokusuna sõkõca yapõ!õk

ve düz kas lifleri bulunduran ince bir subfibröz tabaka vardõr. Bu tabaka sinus’un iç

yüzünü de örter ve burada düz kas lifleri fazlala!õr ve özellikle papilla’larõn etrafõnda

sõkõla!arak kas halkalarõ meydana getirirler. Subfibröz tabakada bulunan düz kas

lifleri kasõldõklarõ zaman böbre i küçültmezler. Bu subfibröz tabakada bulunan düz

kas lifleri, böbre in iç basõncõ arttõ õnda bu basõnça kar!õ koyarak böbre in

geni!lemesine engel olur. Bu !eklide daha dõ!ta bulunan sert ve elastikiyeti az olan

capsula fibrosa’nõn gerginli ini azaltõr.

Capsula fibrosa, altõnda bulunan subfibröz yapõya gev!ek ve seyrek uzantõlar ile

tutunmu!tur. Bundan dolayõ capsula fibrosa normal durumda böbrekten kolayca

sõyrõlabilir 22, 23, 24, 25, 26.

2. 4. 2 Capsula adiposa:

Capsula fibrosa’yõ saran zengin ya dokusudur. Bu ya tabakasõnõn kalõnlõ õ

8

!ahsõn !i!manlõk durumuna ba lõ olarak de i!ir. Capsula adiposa böbre in arka ve

yan yüzlerinde daha zengin olmasõna kar!õlõk, ön yüzünde az miktarda bulunur.

Perirenal ya tabakasõ, hilum renale’den geçerek sinus renalis’e girer ve buradaki

yapõlarõn arasõnõ doldurur.

2. 4. 3. Fascia renalis:

Karõn duvarõndaki subperitoneal fasiyanõn bir devamõ olan fascia renalis, capsula

adiposa ve böbreküstü bezini mü!terek sarar. Fascia renalis böbre in dõ! kenarõnda

iki yapra a ayrõlõr. Bu yapraklardan ön yüzde seyreden yapra a fascia prerenalis

denir. Fascia prerenalis böbre in ön yüzünde mediale do ru uzanarak di er

böbre in aynõ yapra õ ile birle!ir. Karõn arka duvarõndaki fascia retrorenalis ise

böbrekleri arkadan sararak m. psoas major’un fascia’sõ ve fascia prevertebralis ile

birle!ir. Fascia renalis’in bu iki yapra õ yukarõda birle!erek diaphragma’nõn

fascia’sõ ile, a!a õda ise fascia iliaca ile devam eder. Fascia renalis ve karõn arka

duvarõndaki periton arasõnda pararenal ya tabakasõ bulunur. Böbrekleri yerinde

tutan en önemli olu!umlar böbreklerin damarlarõ ve fascia renalis’tir. Ayrõca

Capsula adiposa ve pararenal ya dokusuda yardõmcõ olur 22, 23, 24, 25, 26.

2. 5. BÖBRE$ N Ç YAPISI:

Taze bir böbre i kenarlarõndan geçen vertikal bir kesitle ikiye ayõrdõ õmõzda,

renk, fonksiyon ve orijin olarak farklõ iki bölümden olu!tu unu gözleriz. Daha açõk

renkli olan dõ! kõsmõna cortex renalis, daha koyu renkli ve çizgili görünümlü iç

kõsmõna medulla renalis denilir. Cortex renalis idrar yapan olu!umlarõ içerir.

Medulla renalis ise toplayõcõ kanallardan olu!ur. Orta kõsmõnda bulunan ve hilum

renale’ye açõlan bo!luk ise sinüs renalis adõnõ alõr (#ekil 4).

9

!ekil 4. Böbre in iç yapõsõ.

2. 5. 1. Medulla renalis:

Köken olarak üreter tomurcu undan meydana gelir ve fonksiyonel olarak,

idrarõn içeri inde de i!iklik yapmayan, sadece idrarõ ileten toplayõcõ kanallardan

olu!ur. Medulla renalis sayõlarõ 8-10 (bazen 18-20) arasõnda de i!en, pyramis renalis

(Malpighi piramitleri) denilen koni !eklindeki yapõlardan olu!ur. Bu piramitlerin

basis pyramidis denilen taban kõsõmlarõ böbre in dõ! kõsmõna, papilla renalis denilen

tepe kõsõmlarõ ise sinüs renalis’e bakar. Pyramis renalis’ler sinüs renalis etrafõnda

birbirine de meyecek !ekilde dizilmi!lerdir. Pyramis renalis’lerin arasõna columna

renalis denilen kortikal cevher uzantõlarõ girmi!tir. Bir pyramis renalis, papilla

renalis hariç tamamen cortex renalis ile çevrilmi!tir. "!te, bir pyramis renalis ve

etrafõnõ saran kortikal cevher bölümüne bir böbrek lobu (lobus renalis) denilir.

Böylece her böbrekte pyramis renalis sayõsõ kadar böbrek lobu bulunur. Pyramis

renalis’lerin taban kõsõmlarõndan kortikal cevhere do ru uzanan ve medullar cevhere

ait olan õ!õnsal yapõlara pars radiata (stria medullaris) denilir 22, 23, 24, 25, 26.

2. 5. 2. Cortex renalis:

Nefrojen kökenlidir. Fonksiyonel olarak idrar yapan olu!umlarõ içerir. Cortex

10

renalis, papilla’lar hariç pyramis renalis’lerin her tarafõnõ saran böbrek dokusudur.

Kortikal cevherin pyramis renalis’ler arasõnda kalan bölümüne columna renalis

denir. Capsula fibrosa ile pyramis renalis’lerin taban kõsõmlarõ arasõnda kalan, kabuk

!eklindeki kortikal cevher bölümü, taze preparatlarda bir lupla incelendi inde farklõ

iki yapõ izlenir. Bu yapõlardan striae medullaris, daha koyu renkli olup medullar

cevherin kortikal cevher içine gönderdi i õ!õnsal bir takõm uzantõlardõr. "ki striae

medullaris arasõnda kalan daha açõk renkli korteks bölümüne lobulus corticalis adõ

verilir. Burada kandan idrarõ süzen malphigi cisimcikleri (corpusculum renale) ve

idrar kanalcõklarõ bulunur. Taze preparatlarda küçük kõrmõzõ noktacõklar !eklinde

gözlenen Malphigi cisimci i, arteriola glomerularis afferens ve arteriola

glomerularis efferens’in olu!turdu u damar yuma õna glomerulus ve bunu saran

yapõya Bowman kapsülü denilir (#ekil 5).

!ekil 5. Bowman kapsülü

Her bir malphigi cisimci i ve buna ait idrar kanalcõ õ (tubulus proximalis +

henle kulpu + tubulus distalis) kandan idrarõ süzen bir birim olu!turur. Nefron

denilen bu birimler, her bir böbrekte yakla!õk 1.000.000- 1.250.000 adet arasõndadõr.

Her bir idrar kanalcõ õ kõsa bir ara parça ile toplayõcõ kanala açõlõr. Toplayõcõ

kanallarda birle!erek daha kalõn toplayõcõ kanallarõ olu!turur. Sonunda papilla

renalis’te bulunan, sayõlarõ 10-25 arasõnda de i!en ve foramina papillare veya poli

uriniferi denilen deliklerle calix renalis minor’a açõlõrlar. Toplayõcõ kanallar,

böbre in medullar cevherinde (pyramis renalis ve pars radiata) bulunur.

11

2. 5. 3. Sinüs renalis:

Böbre in medial kenarõndaki hilum renale denilen açõklõktan sinus renalis

denilen bo!lu a girilir. Böbre in dõ! yüzünü saran kapsula fibrosa’nõn iç yapra õ

papillalar hariç sinus renalis’in iç yüzünü, calix’lerin dõ! yüzünü örterek, pelvis

renalis’in dõ! yüzünde devam eder. Sinus renalis’de pelvis renalis, calix renalis’ler,

böbrek damarlarõ, sinirler yer alõr. Bu yapõlar arasõnda ba dokusu bulunur. Pyramis

renalis’lerin papilla renalis denilen tepelerinde pori uriniferi veya foramina papillare

denilen delikler bulunur. Toplayõcõ kanallar bu deliklerle calix minor’a açõlõrken, 2-3

calix minor bir calix major’u olu!tururlar. Sayõlarõ genellikle 3 olan calix

major’larda birle!erek pelvis renalis’i yaparlar. Böylece cortex renalis’deki

nefronlarda yapõlan idrar, toplayõcõ kanallar ile calix minor, calix major ve pelvis

renalis’e iletilir. Pelvis renalis, böbrekten çõkarken birden daralarak üreter’i

olu!turur. "drar calix’lerin ve pelvis renalis’lerin duvarlarõnda bulunan düz kaslarõn

kontraksiyonu ile ureter’e iletilir 22, 23, 24, 25, 26.

2.6. L P D TA!IYICILARLA AMFOTER S N B UYGULANMASI

Son 30 yõldõr, geni! spektrumlu güçlü antifungal etkisinden dolayõ Amfoterisin

B yaygõn mantar enfeksyonlarõnõn tedavisinde tercih edilmektedir 3, 4, 5, 17, 27. Buna

kar!õlõk amfoterisin B’nin kronik olarak böbrek yetmezli i ve akut olarak ate!,

anafilaksi, hipoksi gibi ciddi yan etkilerinden dolayõ, bu ilacõn lipid formülasyonlarõ

!eklinde uygulamayõ gündeme getirmi!tir. Bu tür uygulama ile bir yandan

Amfoterisin B'ye ba lõ yan etkileri azaltõrken, di er yandan antifungal etkinli in

sürdürülmesi amaçlanmõ!tõr 9, 10, 13. Günümüzde üç farklõ Amfoterisin B preparatõ

lipid ta!õyõcõlar içinde klinik çalõ!malarda kullanõlmaktadõr 3. Bu preparatlar

lipozomal amfoterisin B (L-AMB), amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC),

amfoterisin B koloidal dispersiyon (ABCD) olarak adlandõrõlmaktadõrlar. Bu her üç

preparatõn da ortak özellikleri, klasik Amfoterisin B’ye kõyasla çok daha yüksek

dozlarda verilebilmeleri, bu dozlarda daha güçlü antifungal etki göstermeleri ve

toksisitelerinin az olmasõdõr 3, 14, 15, 17, 28, 2 9.

12

2. 6. 1. Lipozomal Amfoterisin B, L-AMB (Ambisome):

Yapõlan çalõ!malarda lipozomal amfotersin B’nin yapõsõnõn ve toksisitesinin,

lipozomlarõn düzenleri ve büyüklüklerine göre de i!iklik gösterdi i bildirilmi!tir 30,

31. Küçük (<ew0,15) tek tabakalõ lipozomlar, retiküloendotelyal sistemden daha

yava! geçmekte ve plazma yarõlanma süreleri daha uzun olmaktadõr. Bunun yanõ

sõra daha büyük ve çok tabakalõ lipozomlarõn ise retiküloendotelyal sistemden

geçi!leri oldukça hõzlõdõr. Fakat karaci er ve dalaktaki birikimlerinden dolayõ

potansiyel sistemik hedefleri sõnõrlanmaktadõr. Ambisome, unilamellar lipozomal bir

formüldür ve 100 nm’den küçüktür 32.

Lipozomlar etraflarõ çift tabakalõ fosfolipid membranla çevrili veziküllerdir. Bu

veziküllerin içlerinde farklõ türden ilaçlarõ ta!õyarak tedavi amacõyla

kullanõlabilirlikleri 1970'li yõllardan bu yana ara!tõrõlmaktadõr 10, 13. Lipozomlar,

intravenöz olarak uygulanmalarõnõ takiben dola!õmdaki monositler ve

retiküloendotelyal sistemdeki fagositik hücreler tarafõndan endositoz yoluyla hücre

içine alõnõrlar. Parenteral uygulamadan sonra lipozomlarõn vücut içindeki da õlõmõ,

molekülün fizikokimyasal özellikleri ile yakõndan ili!kilidir. Bunlar arasõnda

molekülün büyüklü ü, elektriksel yükü ve kolesterol içeri i ilacõn organizmadaki

da õlõmõnõ belirleyen en önemli faktörlerdir. Lipozomlar intravenöz verilmelerinden

sonra en az iki farklõ grup plazma proteini ile reaksiyona girer. Bunlardan biri

opsoninler olup, vezikülün yüzeyine yapõ!arak fagositler tarafõndan molekülün

alõnmasõnõ kolayla!tõrõrlar. Di er grup yüksek dansiteli lipoproteinler (High Density

Lipoproteins, HDL) olup, lipozoma yapõ!tõ õnda çeperdeki fosfolipid moleküllerini

uzakla!tõrõp, lipozomun bozulmasõna ve sonuçta lipozom içindeki Amfoterisin B'nin

(veya di er ilacõn) dõ!arõ sõzmasõna neden olurlar. Çeper yapõsõnda kolesterol içeren

lipozomlar bozulmaya daha dayanõklõ olup, bu yapõdaki lipozomal Amfoterisin B

molekülleri ile daha yüksek Amfoterisin B doku düzeyleri sa lamak mümkün

olmaktadõr. Lipozomal amfoterisin B, gerçek lipozom olup küre !eklindedir ve

ortalama 80 nm büyüklü ündedir. Küçük molekül yapõsõndaki (100 nm'den küçük)

bu lipozomlar, daha büyük lipozomlara kõyasla mononükleer fagositer hücreler

tarafõndan daha geç fagosite edilir ve retiküloendotelal sistemden yava! atõlõrlar,

dolayõsõyla daha uzun süre dola!õmda kalõrlar 28, 32. Ayrõca bu moleküller karaci er

sinüzoid epitelindeki fenestrasyonlardan geçerek direkt karaci er parankim

13

hücreleriyle de temas edebilirler 13, 14, 15.

2.7.2 Amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet):

Amfoterisin B-lipid kompleksi, amfoterisin B’nin ticari olarak kullanõlan ilk

lipid formülasyonu olup 20 Kasõm 1995 yõlõnda Amerika Birle!ik Devletleri gõda ve

ilaç idaresi (FDA) tarafõndan onaylanmõ!tõr 33. Amfoterisin B’nin çok tabakalõ

lipozomlardan olu!an formülasyonlarõ Lopez- Berestesin ve arkada!larõ tarafõndan

iki çe!it fosfolipidin karõ!õmõndan geli!tirilmi!tir 11, 13. Bu preparat 7:3:1 oranõnda

"dimyristoyl phosphatidylcholine", "dimyristoyl phosphatidylglycerol" ve %5- %10

mol oranõnda Amfoterisin B içermektedir 13, 28, 33. Karõ!õmdaki partiküller gerçek

lipozomlar (lipid veziküller) olmayõp 1.6–11.1 nm büyüklü ünde Amfoterisin B-

lipid kompleks partikülleridir 13, 34. Amfoterisin B-lipid kompleksi molekülleri,

birbiri içerisine geçmi! so an halkasõ yüzeyini andõran bir yapõdadõr. Bu çok

tabakalõ lipid vesikülleri, halkalarõ üzerinde oldukça fazla miktarda lipofilik ilacõ

ba layabilme özelli indedirler. Klasik amfotersin B den farklõ olarak amfoterisin B

lipid kompleksi, ribbona benzer bir yapõya sahiptir (#ekil 6).

!ekil 6. Amfoterisin B lipid kompleksi molekülü

Yapõlan çalõ!malarda ilacõn ribbon yapõsõnõn toksik etkiyi azalttõ õ bildirilmi!tir 34. Bu preparatõn molekül yapõsõnda, mol olarak daha yüksek oranda amfoterisin B

bulunmaktadõr. Dolayõsõyla amfoterisin B lipid kompleksi, bu büyük moleküler

yapõsõndan dolayõ, retikuloendotelyal sistem sayesinde, hõzlõ bir !ekilde

14

sirkülasyondan temizlenmektedir 11, 12, 33, 35, 36. Amfoterisin B’nin bu yeni lipozomal

formu, klasik amfoterisin B ile kar!õla!tõrõldõ õnda nötropenik sõçan modellerinde

candidiasis’in tedavi edilmesinde oldukça geli!mi! bir tedavi indeksi sa lamaktadõrlar 26, 37, 38, 39.

2.7.3 Amfoterisin B koloidal dispersiyon (ABCD):

Lipozomal Amfoterisin B preparatlarõ içinde en yenisi olan bu molekül, 122 nm

çapõnda, 4 nm kalõnlõ õnda, disk !eklinde ve içinde kolesterol sülfat ile birlikte 1,1

molar oranõnda Amfoterisin B içeren bir yapõdõr. Amfoterisin B’nin iki molekülü

kolesterol sülfatõn iki molekülüne ba lanõrlar. Ba lanan bu moleküller hidrofilik ve

hidrofobik olmak üzere iki bölümden meydana gelen bir tetramer olu!tururlar. Bu

tetramerler, silindir !eklindeki yapõnõn spiral kollarõ !eklinde toplanõrlar (#ekil 7) 13, 14,

15.

!ekil 7. Amfoterisin B koloidal dispersiyon molekülü.

15

3.GEREÇ VE YÖNTEM

3.1. Ara#tõrmada kullanõlan deney hayvanlarõ ve bakõmlarõ

Ç.Ü.T.F Tõbbi Bilimler Deneysel Ara!tõrma ve Uygulama Merkezi’nden,

ortalama a õrlõklarõ 190–290 gr olan 3 aylõk Wistar albino tipi erkek sõçanlar

çalõ!ma amacõyla kullanõldõ. 14 günlük ve 28 günlük olan deney gruplarõna hergün

8:30-10:00 saatleri arasõnda intraperitoneal olarak ilaç enjeksiyonlarõ yapõldõ.

Laboratuarõn ortam õsõsõ 22±2 0C’de sabit tutuldu. Havalandõrma, devamlõ çalõ!an

pencere tipi aspiratörle sa landõ. Odanõn penceresi siyaha boyanmõ! olup, günlük

12 saat aydõnlõk, 12 saat karanlõk olmak üzere ya!am sikluslarõna uygun

aydõnlatma sistemi kullanõldõ (07:00-19.00 aydõnlõk, 19:00-07.00 karanlõk).

Sõçanlar !ekil 8’te gösterilen polikarbonat !effaf kafeslerde (320×460×190 H

m/m) tutuldu. Kafeslerin içine altlõk olarak tala! serildi ve haftada iki kez olmak

üzere tala!larõ de i!tirildi (kafes temizlikleri yapõldõ). Hayvanlarõn sõçan yemi ve

musluk suyu ile ad libidium beslenmesi sa landõ. Tüm sõçanlarõn su besin alõmlarõ

serbest bõrakõldõ.

!ekil 8. Polikarbonat !effaf kafesler.

16

3.2. Deneyin Prosedürü

Deney kapsamõna alõnan 36 adet erkek sõçan, her grupta 6 sõçan olmak üzere 6

gruba ayrõldõ. 14 günlük çalõ!mada I. gruba yalnõzca serum fizyolojik uygulanarak,

kontrol grubu olarak de erlendirilirken, II. gruba; 5 mg/kg Lipozomal

Amphoterisin B, III. gruba; 5 mg/kg Amphoterisin B Lipid Kompleksi 14 gün

boyunca her gün aynõ saatte intraperitoneal olarak uygulandõ. 28 günlük çalõ!mada

kontrol grubu olarak kabul edilen IV. gruba yalnõzca serum fizyolojik

uygulanõrken, V. gruba; 5 mg/kg Lipozomal Amphoterisin B, VI. gruba; 5 mg/ kg

Amphoterisin B Lipid Kompleksi 28 gün boyunca her gün aynõ saatte

intraperitoneal olarak uygulandõ. 14 günlük ve 28 günlük ilaç uygulamasõnõn

sonunda son dozdan 24 saat sonra derin anestezi altõndaki sõçanlardan kan

örnekleri alõnarak nefrektomi yapõldõ.

Na, K, P, Mg üre ve serum kreatinleri analizleri için kan örnekleri; elektron

mikroskobik analizler için de doku örnekleri alõndõ.

3.3. Böbreklerin Çõkarõlmasõ

Ksilazin 10 mg/kg ( Rompun %2’lik, Bayer) ve 80 mg/kg ketamin ( Ketalar, Parke-

Davis) intraperitoneal (i.p.) olarak verilerek sõçanlarõn derin anestezileri sa landõ. Sõrt

üstü yatõrõlarak toraks bölgesi diseke edildi. Torakotomi yapõlarak, perfüzyon için

ye!il uçlu intravenöz kanül ( 18 Gauge kateter) ile sol ventrikülden aortaya girildi ve

sa atrium kesildi. Perfüsyon sõrasõnda önce dola!õmdaki kanõ bo!altmak amacõyla

250 cc % 0,9’luk NaCl eriyi i verildi (#ekil 9). Sa atriumdan berrak serum

fizyolojik gelince, perfüzyon solusyonu olarak Karnovsky solusyonu 350 cc verildi.

Perfüzyon i!lemi bittikten sonra abdominal bölge açõlarak böbrekler çõkarõldõ.

Hayvanõn abdominal kavitesi derin bir insizyonla açõldõ. Deri ve periton klemp ile

tutturularak abdominal kavite içerisinde kolayca çalõ!õlmasõ sa landõ. Ba õrsaklar bir

forseps yardõmõyla yukarõ do ru itildi. Açõkta kalan böbrekler ince bir forseps ile

tutularak eksize edildi. Her bir sõçanõn sol böbre inin korteksi elektron mikroskobik

inceleme için %5’lik gluteraldehit içeren tesbit solusyonu içerisine konuldu. Dokular

elektron mikroskobik incelemeler için takibe alõndõlar.

17

!ekil 9. Perfüzyon

3.4. Kan Analizleri

Anestezi altõndaki her bir hayvandan enjektör yardõmõ ile intrakardiyak

alõnan kan örnekleri cam tüpler içerisine konuldu. Bu örnekler; Heraeus, Labofuge

400, Germany. 3000 rpm’de 10 dakika santrifüj edilerek serumlarõ ayrõldõ. Serumlarõ

ayrõlan örnekler, COBAS "NTEGRA 800 cihazõnda çalõ!õlmaya uygun sodyum,

potasyum, fosfor, magnezyum, üre ve serum kreatini kitleri kullanõlarak,

biyokimyasal analizlerin ölçümlerinin yapõlmasõ sa landõ.

3.5 Böbrekten Elektron Mikroskobu için Örneklerin alõnmasõ

Sol böbrekten, di!ci mumu ile kaplanmõ! petri kutularõ içerisinde, bistüri yardõmõ ile

korteks ve medulla bölgelerinden 1mm3 boyutlarõnda doku örnekleri alõndõ. Bu

örnekler 4 saat süre ile elektron mikroskobu için Millonig fosfat tamponu ile

hazõrlanmõ! %5’lik gluteraldehit solüsyonu içinde tesbit edildi.

3.6 Elektron Mikroskobi Doku Hazõrlama Yöntemi (50)

Millonig fosfat tamponu ile çalkalanan bu dokular 1 gece bu tampon solüsyonu

içinde bekletildi. 2. gün dokular %1’lik Osmium Tetroksit solüsyonu ile ikinci kez

tesbit edildi ve tesbit sonrasõnda Millonig fosfat tamponu ile 10’ar dakika iki kez

yõkandõ. "kinci tespitten sonra derecesi giderek artan alkol serilerinden geçirilerek

18

dokulara dehidratasyon i!lemi yapõldõ (Tablo 1). Son %100’lük alkol de i!imine

kadar solüsyonlar +4ºC’de saklandõ. Daha sonraki i!lemler oda õsõsõnda

gerçekle!tirildi.

Dehidrate edilen doku parçalarõ daha sonra a!a õdaki solüsyonlar içerisinde

immerse edildi:

Propilen oksit + gömme materyali 30 dakika

Propilen oksit + gömme materyali 30 dakika

Bu i!lemden sonra doku parçalarõ içerisinde yeni hazõrlanmõ! gömme materyali

(rezin) bulunan tüplere alõndõ ve bir gece süreyle rotatorda karõ!tõrõldõ.

Gömme materyali

Araldite CY 212 20 ml

Sertle!tirici HY 964 20 ml

Hõzlandõrõcõ DY 064 0,6 ml

Plastikle!tirici (Dibütil fitalat) 0,1 ml

Gömme materyali olarak kullanõlan maddeler belirtilen ölçülerde cam kaba

aktarõlarak 10–15 dakika karõ!tõrõcõda döndürüldü ve hava kabarcõklarõ giderildi.

Ertesi sabah doku parçalarõ yeni hazõrlanmõ! gömme materyali kullanõlarak 00

polietilen beem kapsüllere gömüldü ve 60ºC etüvde 48 saat süreyle polimerize edildi.

Daha sonra elde edilen bloklar etüvden çõkarõlarak so umaya bõrakõldõ. Bloklardan

Reichart Ultracut S ultramikrotomu ile 500 Aº kalõnlõ õnda kesitler alõndõ. Kesitler

200–300 gözenekli bakõr gridlerde toplandõ ve %70’lik etil alkolde doymu! uranil

asetat ve Reynolds’un kur!un sitrat (Lead sitrat) solüsyonlarõ ile boyandõ. Boyanan

kesitler Zeiss E.M. 10 B elektron mikroskobu ile incelendi. Resimler fohar ve fortezo

kartlara basõldõ.

19

Tablo 1. Elektron Mikroskobik Doku Takip Yöntemi

Süre (dakika) Sõcaklõk (ºC)

% 50 Etil Alkol 15 +4






% 100 Etil Alkol 10 Oda õsõsõnda

Propilen Oksit 15 Oda õsõsõnda

Propilen Oksit 15 Oda õsõsõnda

3.7 statistiksel analiz

Verilerin analizinde SPSS PC for Windows ver 15.0 paket programõ kullanõlmõ!tõr.

Ba õmsõz gruplarda % 95 güven sõnõrlarõ içinde ortalamalarõn kar!õla!tõrõlmasõna

dayalõ Student T testi kullanõlmõ!tõr. Veriler, ortalama ± standart sapma, ortanca, alt

de er ve üst de er (AD-UD) olarak gösterilmi!tir, p< 0.05 anlamlõlõk düzeyi olarak

kabul edilmi!tir.

20

4. BULGULAR

4.1. Biyokimyasal Bulgular

Amfoterisin B Lipid formülasyonu (L-AMB, Ambisome) ve Amfoterisin B Lipid

kompleksi’nin (ABLC, Abelcet) 14. ve 28. gün kan de erlerinin ortalama ± standart

sapma, alt ve üst sõnõr sonuçlarõ.

4.1.1. 14 ve 28 Günlük lipozomal amfoterisin B, L-AMB (Ambisome) gruplarõn

kar#õla#tõrõlmasõ

Tablo 2. 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulamasõ sonucunda

plazma elektrolit de erleri.

Gruplar

Ort ±SS

Ortanca (AD-UD)

Ortalamanõn

std. Hatasõ

P de eri (2 yönlü)

Kreatin (mg/dL)

2

5

0,4±0,0

0,4±0,0

0,45 (0,3–0,5)

0,4 (0,3–0,5)

0,0

0,0 0,721

Kan üre azotu (mg/dL)

2

5

27,0±2,4

30,6±4,1

27,5 (25–34)

31,50 (23–34)

1,0

1,7 0,093

Fosfor (mg/dL)

2

5

10,9±0,8

10,1±1,0

12,4 (9,1–14,2)

10,2(8,3–11,4)

0,3

0,4 0,173

Magnezyum (mg/dL)

2

5

3,6±0,4

3,3±0,3

3,90 (2,9–4,0)

3,25 (3,1–4,0)

0,2

0,1 0,193

Sodyum (mmol/L)

2

5

141,6±4,2

137,8±2,1

141,5 (136–148

141,5 (136–141

1,7

0,9 0,076

Potasyum (mmol/L)

2

5

6,8±1,0

8,1±0,8

6,7 (5,3–8,5)

8,2 (6,6–9,2)

0,4

0,4 0,052

Klor (mmol/L)

2

5

105,8±3,1

101,3±1,8

105,0 (102–111)

99 (104–102)

1,3

0,8 *0,014

n:6 Denek sayõsõ Grup 2: 14 günlük lipozomal amfoterisin B Grup 5: 28 günlük lipozomal amfoterisin B

*p< 0,05 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B arasõnda (Student t test)

Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

21

Çalõ!mamõzda grup 2 ve 5 arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu, fosfor,

magnezyum, sodyum ve potasyum de erleri farklõ de ilken; plazma klor de eri farklõ

çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr (p< 0,05).

22

4.1.2. 14 ve 28 günlük amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet) gruplarõn


Tablo 3. 14 ve 28 günlük amfoterisin B-lipid kompleks uygulamasõ sonucunda plazma

elektrolit de erleri.

Gruplar

Ort±ss

Ortanca (AD-UD)

Ortalamanõn

std. hatasõ


Kreatin (mg/dL)

3

6

0,4±0,1

0,4±0,1

0,40 (0,3–0,5)

0,40 (0,3–0,5)

0,0

0,0 1,000

Kan üre azotu (mg/Dl)

3

6

29,2±3,8

29,7±2,7

33 (22–30)

29,5 (27–33)

1,6

1,1

0,798

Fosfor (mg/dL)

3

6

11,2±1,3

9,6±0,8

11,6 (10,2–12,3)

9,6 (8,5–10,6)

0,5

0,3

* 0,035

Magnezyum (mg/dL)

3

6

3,8±0,5

3,7±0,4

3,90 (3,1–4,3)

3,70 (3,0–4,2)

0,2

0,2 0,730

Sodyum (mmol/L)

3

6

144 ±5,4

139,2±2,4

144,0 (140–153)

139,0 (137–142)

2,2

1,0

* 0,045

Potasyum (mmol/L)

3

6

7,9±1,4

7,4±0,4

8,06 (6,03–9,89)

7,40 (6,9–7,9)

0,6

0,2 0,478

Klor (mmol/L)

3

6

106,2±4,6

102,7±1,6

105,5 (100–112)

102,5(101–105)

1,9

0,7 0,111

n:6 Denek sayõsõ Grup 3: 14. gün amfoterisin B-lipid kompleks (ABLC) Grup 6: 28. gün amfoterisin B-lipid kompleks (ABLC) * P< 0,05 14 ve 28 günlük amfoterisin B-lipid kompleksi arasõnda (student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Çalõ!mamõzda grup 3 ve 6 arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu, magnezyum,

klor ve potasyum de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark yoktur

(p>0,05). Buna kar!õlõk plazma sodyum ve fosfor de erleri farklõ çõkmõ!tõr. "statistiksel

olarak anlamlõ bir fark vardõr ve p de erleri sõrasõyla; p= 0,045, p = 0,035 olup (p<0,05).

23

4.1.3. 14 günlük lipozomal amfoterisin B ve 14 günlük amfoterisin B-lipid

kompleks gruplarõnõn kar#õla#tõrõlmasõ

Tablo 4. 14 günlük günlük lipozomal amfoterisin B ve 14 günlük amfoterisin B-lipid

kompleks uygulamasõ sonucunda plazma elektrolit de erleri.

Gruplar Ort±SS Ortanca (AD-UD) Ortalamanõn std. Hatasõ P de eri (2 yönlü)

Kreatin (mg/dL) 2

3

0,4±0,1

0,4±0,1

0,45 (0,3–0,5)

0,40 (0,3–0,5)

0,0

0,0 0,448


2

3

27,0±2,4

29,2±3,8

27,5 (25–34)

33 (22–30)

1,0

1,6 0,269

Fosfor (mg/dL)

2

3

11,0±0,8

11,2±1,3

12,4 (9,1–14,2)

11,6 (10,2–12,3)

0,3

0,5 0,777

Magnezyum (mg/dL)

2

3

3,7±0,4

3,8±0,5

3,90 (2,9–4,0)

3,70 (3,0–4,2)

0,2

0,2 0,692

Sodyum (mmol/L)

2

3

141,7±4,2

144,7±5,4

141,5 (136–148

139,0 (137–142)

1,7

2,2 0,217

Potasyum (mmol/L)

2

3

6,9±1,1

7,9±1,4

6,7 (5,3–8,5)

7,40 (6,9–7,9)

0,4

0,6 0,314

Klor (mmol/L)

2

3

105,8±3,2

106,2±4,6

105,0 (102–111)

102,5(101–105)

1,3

1,9 0,887

n: 6 Denek sayõsõ Grup2: 14. gün lipozomal amfoterisin B (L-AMB)

Grup3: 14.gün amfoterisin B lipid kompleks (ABLC) * P< 0,05 14 günlük lipozomal amfoterisin B ve amfoterisin B-lipid kompleksi arasõnda (student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Varyanslarõn e!it oldu u varsayõmõ altõnda varyanslarõn homojen oldu u test

edildikten sonra her iki grup (grup 2 ve 3) arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu,

fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum ve klor de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel

olarak anlamlõ bir fark yoktur (p>0,05).

24

4.1.4. 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve 28 günlük amfoterisin B lipid

kompleksi (ABLC) gruplarõnõn kar#õla#tõrõlmasõ

Tablo 5. 28 günlük lipozomal amfoterisin B ve 28 günlük amfoterisin B lipid

kompleksi uygulamasõ sonucunda plazma elektrolit de erleri.

Gruplar Ort±SS Ortanca (AD-UD) Ortalamanõn

std. Hatasõ P de eri (2 yönlü)

Kreatin (mg/dL) 5

6

0,4±0,1

0,4±0,1

0,4 (0,3–0,5)

0,40 (0,3–0,5)

0,0

0,0 0,687


5

6

30,7±4,2

29,7±2,7

27,5 (25–34)

29,5 (27–33)

1,7

1,1

0,632

Fosfor (mg/dL)

5

6

10,2±1,0

9,6±0,8

12,4 (9,1–14,2)

9,6 (8,5–10,6)

0,4

0,3

0,343

Magnezyum (mg/dL)

5

6

3,4±0,3

3,7±0,4

3,90 (3,1–4,3)

3,70 (3,0–4,2)

0,1

0,2

0,163

Sodyum (mmol/L)

5

6

137,8±2,1

139,2±2,4

141,5 (136–148

139,0 (137–142)

0,9

1,0

0,334

Potasyum (mmol/L)

5

6

8,1±0,9

7,4±0,4

8,06 (6,03–9,89)

7,40 (6,9–7,9)

0,4

0,2

0,097

Klor (mmol/L)

5

6

101,3±1,9

102,7±1,6

102,5(101–105)

102,5(101–105)

0,8

0,7

0,217

n: 6 Denek sayõsõ Grup5: 28. gün lipozomal amfoterisin B (L-AMB) Grup6: 28.gün amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) * P<0,05 28 günlük lipozomal amfoterisin B ve amfoterisin B-lipid kompleksi arasõnda (student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Çalõ!mamõzdaki her iki grup (grup 5 ve 6) arasõnda plazma kreatin, kan üre

azotu, fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum ve klor de erleri benzer çõkmõ!tõr.

"statistiksel olarak anlamlõ bir fark yoktur (p>0,05).

25

4.1.5. 14 günlük lipozomal amfoterisin B ve 14 günlük kontrol gruplarõnõn


Tablo 6. 14 günlük lipozomal amfoterisin B ve 14 günlük kontrol gruplarõnõn plazma

elektrolit de erleri.

Gruplar Ortalama Ortanca (AD-UD) Ortalamanõn

std. hatasõ P de eri (2 yönlü)

Kreatin (mg/dL)

2

1

0,4±0,1

0,4±0,1

0,45 (0,3–0,5)

0,40 (0,3–0,5)

0,0

0,0

0,515


2

1

27,0±2,4

28,0±3,3

27,5 (25–34)

27,50 (25–34)

1,0

1,4

0,568

Fosfor (mg/dL)

2

1

11,0±0,8

12,1±2,0

12,4 (9,1–14,2)

12,4 (9,1–14,2)

0,3

0,8 0,233

Magnezyum (mg/dL)

2

1

3,7±0,4

4,0±0,5

3,90 (2,9–4,0)

4,15 (3,0–4,3)

0,2

0,2

0,274

Sodyum (mmol/L)

2

1

141,7±4,2

140,0±3,4

141,5 (136–148

140,5 (136–144)

1,7

1,4

0,469

Potasyum (mmol/L)

2

1

6,9±1,1

8,4±1,5

6,7 (5,3–8,5)

8,2 (6,75–10,6)

0,4

0,6

0,068

Klor (mmol/L) 2

1

105,8±3,2

101,5±1,0

105,0 (102–111)

101,5 (100–103)

1,3

0,4 *0,010

n: 6 Denek sayõsõ Grup 2: 14. gün lipozomal amfoterisin B (L-AMB) Grup 1: 14. gün kontrol * P< 0,05 14 günlük lipozomal amfoterisin B ve kontrol gruplarõ arasõnda (student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Her iki grup (grup 2 ve 1) arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu, fosfor,

magnezyum, sodyum ve potasyum de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak

anlamlõ bir fark yoktur (p>0,05). Buna kar!õlõk grup 1 ve 3 arasõnda plazma klor de eri

farklõ çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr (p< 0,05).

26

4.1.6 14 günlük amfoterisin B lipid kompleks ve 14 günlük kontrol gruplarõnõn


Tablo 7. 14 günlük amfoterisin B lipid kompleks ve 14 günlük kontrol gruplarõnõn

plazma elektrolit de erleri

Gruplar Ortalama Ortanca (AD-UD)

Ortalamanõn std.

hatasõ


Kreatin (mg/dL)

3

1

0,4±0,1

0,4±0,1

0,40 (0,3–0,5)

0,40 (0,3–0,5)

0,0

0,0 1


3

1

29,2±3,8

28,0±3,3

33 (22–30)

27,50 (25–34)

1,6

1,4 0,586

Fosfor (mg/dL)

3

1

11,2±1,3

12,1±2,0

11,6 (10,2–12,3)

12,4 (9,1–14,2)

0,5

0,8 0,358

Magnezyum (mmol/L)

3

1

3,8±0,5

4,0±0,5

3,90 (3,1–4,3)

4,15 (3,0–4,3)

0,2

0,2 0,519

Sodyum (mmol/L)

3

1

144,7±5,4

140,0±3,4

144,0 (140–153)

140,5 (136–144)

2,2

1,4 0,102

Potasyum (mmol/L)

3

1

7,9±1,4

8,4±1,5

8,06 (6,03–9,89)

8,22 (6,75–10,6)

0,6

0,6 0,515

Klor (mmol/L)

3

1

106,2±4,6

101,5±1,0

105,5 (100–112)

101,5 (100–103)

1,9

0,4 *0,037

n: 6 Denek sayõsõ Grup 3: 14. gün amfoterisin B lipid kompleks (ABLC) Grup 1: 14. gün kontrol *P<0,05 14 gün amfoterisin B lipid kompleks ve kontrol gruplarõ arasõnda(student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Çalõ!mamõzda grup 3 ve 1 arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu, fosfor,

magnezyum, sodyum ve potasyum de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak

anlamlõ bir fark yokken (p>0,05); plazma klor de eri farklõ çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak

anlamlõ bir fark vardõr (p< 0,05).

27

4.1.7. 28 günlük lipozomal amfoterisin B ve 28 günlük kontrol gruplarõnõn


Tablo 8. 14 günlük lipozomal amfoterisin B ve 14 günlük kontrol gruplarõnõn plazma

elektrolit de erleri


std. hatasõ


Kreatin (mg/dL)

5

4

0,4±0,1

0,4±0,1

0,4 (0,3–0,5)

0,4 (0,3–0,5)

0,0

0,0

0,664


5

4

30,7±4,2

27,0±2,3

27,5 (25–34)

26,5 (25–31)

1,7

0,9

0,089

Fosfor (mg/dL)

5

4

10,2±1,0

10,3±0,8

2,4 (9,1–14,2)

10,3 (9,4–11,4)

0,4

0,3

0,762

Magnezyum (mg/dL)

5

4

3,4±0,3

3,7±0,4

3,90 (3,1–4,3)

3,75 (3,3–4,2)

0,1

0,2

0,109

Sodyum (mmol/L)

5

4

137,8±2,1

136,8±2,2

41,5 (136–148

137,0 (134–140)

0,9

0,9

0,446

Potasyum (mmol/L)

5

4

8,1±0,9

7,3±1,0

8,06 (6,03–9,89)

137,0 (134–140)

0,4

0,4

0,159

Klor (mmol/L)

5

4

101,3±1,9

95,2±1,9

102,5 (101–105)

95,5 (92–973)

0,8

0,8

*0,001

n: 6 Denek sayõsõ Grup 5: 28. gün lipozomal amfoterisin B (L-AMB) Grup 4: 28. gün kontrol * P< 0,05 28 günlük lipozomal amfoterisin B ve kontrol gruplarõ arasõnda (student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Çalõ!mamõzda her iki grup (grup 5 ve 4) arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu,

fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak

anlamlõ bir fark yoktur. (p>0,05). Buna kar!õlõk her iki grup arasõnda plazma klor de eri

farklõ çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõdõr p =0,001 (p< 0,05)’dõr.

28

4.1.8. 28 günlük amfoterisin B lipid kompleks ve 28 günlük kontrol gruplarõnõn


Tablo 9. 28 günlük amfoterisin B lipid kompleks ve 28 günlük kontrol gruplarõnõn

plazma elektrolit de erleri.


std. hatasõ


Kreatin (mg/dL)

6

0,4±0,1

0,40 (0,3–0,5)

0,0

4 0,4±0,1 0,40 (0,3-0,5) 0,0

0,341


6

29,7±2,7

26,5 (25–31)

1,1

4 27,0±2,3 29,5 (27-33) 0,9

0,092

Fosfor (mg/dL)

6

9,6±0,8

10,3 (9,4–11,4)

0,3

4 10,3±0,8 9,6 (8,5-10,6) 0,3

0,159

Magnezyum (mg/dL)

6

3,7±0,4

3,75 (3,3–4,2)

0,2

4 3,7±0,4 3,70 (3,0-4,2) 0,2

0,892

Sodyum (mmol/L)

6

139,2±2,4

137,0 (134–140)

1,0

4 136,8±2,2 139,0 (137-142) 0,9

0,112

Potasyum (mmol/L)

6

7,4±0,4

137,0 (134–140)

0,2

4 7,3±1,0 7,40 (6,9-7,9) 0,4

0,822

Klor (mmol/L)

6

102,7±1,6

95,5 (92–973)

0,7

4 95,2±1,9 102,5(101-105) 0,8

*0,001

n: 6 Denek sayõsõ Grup 6: 28. gün amfoterisin B lipid kompleks (ABLC) Grup 4: 28. gün kontrol *P<0,05 28 gün amfoterisin B lipid kompleks ve kontrol gruplarõ arasõnda(student t test) Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, AD: Alt de er, UD: Üst de er

Çalõ!mamõzdaki her iki grup (grup 6 ve 4) arasõnda plazma kreatin, kan üre

azotu, fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel

olarak anlamlõ bir fark yoktur (p>0,05). Her iki grup arasõnda (grup 5 ve 6) plazma klor

de eri farklõ çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr (p<0,05).

29

4.1.9. Plazma Elekrolit De"erleri

Plazma kreatin seviyesi, böbrek hasarlarõnõn de erlendirilmesinde bir ölçüttür.

Bütün gruplardan elde edilen plazma kreatin de erleri !ekil 10’da gösterilmi!tir. Plazma

kreatin de erlerinin gruplar arasõnda kar!õla!tõrõlmasõnda 14 ve 28 günlük kontrol

gruplarõn her ikisinde 0,4±0,1, Lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan 14 ve 28

günlük gruplarda; 0,4 ±0,0 ve amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) uygulanan 14 ve

28 günlük gruplarõn her ikisinde de 0,4±0,1 olarak bulundu. 14 ve 28 günlük kontrol

gruplarõ deney gruplarõ ile kar!õla!tõrõldõ õnda plazma kreatin de erlerinde anlamlõ bir

de i!iklik saptanmadõ (p>0,05).

!ekil 10. Tüm gruplardan elde edilen plazma kreatin düzeyleri.

30

Plazma kan üre azotu seviyeleri !ekil 11’de gösterilmi!tir. Ortalama plazma

fosfor de erleri dikkate alõndõ õnda 14 ve 28 günlük kontrol gruplarõnda; 28,0±3,3 ve

30,7±4,2, lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan 14 ve 28 günlük gruplarda;

27,0±2,4 ve 30,6±4,1 olarak bulunurken amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC)

uygulanan 14 ve 28 günlük gruplarda ise 29,2±3,8 ve 29,7±2,7 olarak bulunmu!tur. 14

ve 28 günlük kontrol gruplarõ, deney gruplarõ ile kar!õla!tõrõldõ õnda plazma kreatin

de erlerinde anlamlõ bir de i!iklik saptanmadõ (p>0,05).

!ekil 11. Tüm gruplardan elde edilen plazma kan üre azotu düzeyleri.

31

Gruplardan elde edilen plazma fosfor de erleri !ekil 12’de verilmi!tir. Ortalama

plazma fosfor de erleri dikkate alõndõ õnda 14 ve 28 günlük kontrol gruplarõnda;

12,1±2,0 ve 10,3±0,8, Lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan 14 ve 28 günlük

gruplarda; 10,9±0,8 ve 10,1±1,0 ve amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) uygulanan

14 ve 28 günlük gruplarda ise 11,2±1,3 ve 9,6±0,8 olarak bulundu. 14 ve 28 günlük

kontrol gruplarõ deney gruplarõ ile kar!õla!tõrõldõ õnda plazma fosfor de erlerinde

anlamlõ bir de i!iklik saptanmadõ (p>0,05). Buna kar!õn 14 ve 28 günlük amfoterisin B

lipid kompleksi (ABLC) uygulanan gruplarõn kar!õla!tõrõlmasõnda 28. günde plazma

fosfor de erinin anlamlõ olarak azaldõ õ dikkati çekti (p<0,05).

!ekil 12. Tüm gruplardan elde edilen plazma fosfor düzeyleri.

32

Gruplar arasõnda plazma magnezyum de erleri !ekil 13’te verilmi!tir. Ortalama

plazma magnezyum de erleri dikkate alõndõ õnda 14 ve 28 günlük kontrol gruplarõnda

sõrasõyla; 4,0±0,5 ve 3,7±0,4, lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan 14 ve 28

günlük gruplarda; 3,6±0,4 ve 3,3±0,3 olarak bulunurken amfoterisin B lipid kompleksi

(ABLC) uygulanan 14 ve 28 günlük gruplarda ise 3,8±0,5 ve 3,7±0,4 olarak

bulunmu!tur. Kontrol gruplarõ; 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB)

gruplarõ ile kar!õla!tõrõldõ õnda 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-AMB)

gruplarõnda magnezyum seviyeleri dü!ük olmakla birlikte gruplar arasõndaki fark

anlamlõ de ildi (p>0,05).

!ekil 13. Tüm gruplardan elde edilen plazma magnezyum düzeyleri.

33

Sodyum plazma de erleri !ekil 14’te gösterilmi!tir. Sodyum plazma de erlerinin

gruplar arasõ kar!õla!tõrõlmasõnda; 14 ve 28 günlük kontrol gruplarõnda; 140,0±3,4 ve

136,8±2,2, Lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan 14 ve 28 günlük gruplarda;

141,6±4,2 ve 137,8±2,1 ve amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) uygulanan 14 ve 28

günlük gruplarda ise 144 ±5,4 ve 139,2±2,4 oldu u bulundu. 14 ve 28 günlük kontrol

gruplarõ deney gruplarõ ile kar!õla!tõrõldõ õnda sodyum plazma de erlerinde anlamlõ bir

de i!iklik saptanmadõ (p>0,05). Buna kar!õn 14 ve 28 günlük amfoterisin B lipid

kompleksi (ABLC) uygulanan gruplarõn kar!õla!tõrõlmasõnda 28. günde sodyum

de erinin anlamlõ olarak azaldõ õ dikkati çekti (p<0,05).

!ekil 14. Tüm gruplardan elde edilen plazma sodyum düzeyleri.

34

Plazma potasyum de erlerinin ortalamalarõ !ekil 15’te gösterilmi!tir. Plazma

potasyum de erlerinin gruplar arasõ kar!õla!tõrõlmasõnda 14 ve 28 günlük kontrol

gruplarõnda; 8,4±1,5 ve 7,3±1,0, lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan 14 ve 28

günlük gruplarda; 6,8±1,0 ve 8,1±0,8 olarak bulunurken amfoterisin B lipid kompleksi

(ABLC) uygulanan 14 ve 28 günlük gruplarda ise 7,9±1,4 ve7,4±0,4 olarak bulundu. 14

ve 28 günlük kontrol gruplarõ ile 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B gruplarõ

kar!õla!tõrõldõ õnda; lipozomal amfoterisin B (L-AMB) uygulanan gruplarda plazma

potasyum de erleri 14 günlük uygulamalarda dü!ük, 28 günlük uygulamalarda yüksek

oldu u bulunurken gruplar arasõndaki fark anlamlõ de ildi (p>0,05). Aynõ !ekilde 14 ve

28 günlük amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) gruplarõ kontrol gruplarõ ile

kar!õla!tõrõldõ õnda amfoterisin B lipid kompleksi uygulanan gruplarda plazma

potasyum de erleri 14 günlük uygulamalarda dü!ük, 28 günlük uygulamalarda yüksek

oldu u bulunurken gruplar arasõndaki fark anlamlõ de ildi (p>0,05).

!ekil 15. Tüm gruplardan elde edilen plazma potasyum düzeyleri

35

Klor, sodyumla birlikte vücut sõvõlarõnõn ozmolaritesini kontrol eder. Bütün

gruplardan elde edilen plazma klor seviyeleri !ekil 16’da gösterilmi!tir. Klor seviyesinin

gruplar arasõnda kar!õla!tõrõlmasõnda; 14 ve 28 günlük kontrol gruplarõnda klor seviyesi

sõrasõyla 101,5±1,0 ve 95,2±1,9 iken, 14 ve 28 günlük lipozomal amfoterisin B (L-

AMB) uygulanan gruplarda; 105,8±3,2 ve 101,3±1,9, 14 ve 28 günlük amfoterisin B

lipid kompleks (ABLC) uygulanan gruplarda; 106,2±4,6 ve 102,7±1,6 oldu u

belirlendi. 14 ve 28 günlük kontrol gruplarõ deney gruplarõ ile kar!õla!tõrõldõ õnda klor

seviyesinin anlamlõ olarak arttõ õ bulundu (p<0,05). Her iki ilacõn birbiri ile

kar!õla!tõrõlmasõnda ise, klor de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir

fark yoktur (p >0,05).

!ekil 16. Tüm gruplardan elde edilen plazma klor düzeyleri.

36

4.2. ELEKTRON M KROSKOB K BULGULAR

Kontrol ve deney gruplarõna ait böbrek dokularõ elektron mikroskobunda

incelenerek, proksimal tübül, distal tübül ve renal cisimcik hücreleri de erlendirme

kapsamõna alõndõ.

4.2.1. Kontrol grubu–14 gün:

14 gün süreyle serum fizyolojik uygulanan kontrol grubuna ait biyopsi örneklerinin

incelemesinde, bir bazal lamina üzerinde yerle!im gösteren proksimal tübül epitel

hücrelerinin merkezi yerle!imli bir çekirde e ve apikalinde fõrçamsõ kenar olu!turan çok

sayõda mikrovilluslara sahip olduklarõ görülmekteydi. Hücrelerin sitoplazmalarõ

mitokondriyonlardan zengin olup, bunlarõn aralarõnda küçük lizozomlar ve apikal

yerle!imli küçük vakuolar yapõlar bulunmaktaydõ (#ekil17).

Apikalinde az sayõda kõsa mikrovilluslar bulunan distal tübül epitel hücreleri

ince bir bazal lamina ile sarõlmõ! olup çekirdek ve sitoplazmik organelleri normal

yapõlarõnõ korumaktaydõlar. Renal cisimcikler içerisinde bulunan visseral epitel hücreleri

podositler, glomerular kapiller endotelyal hücreleri ve bazal laminanõn normal histolojik

özelliklere sahip olduklarõ gözlenmekteydi (#ekil18).

37

!ekil 17: Grup I. Normal proksimal kõvrõntõlõ tübül. Mikrovilluslar (Mv), çekirdek (Ç),

mitokondriyonlar (M), lizozomlar (L). X6300.

38

!ekil 18. Normal distal kõvrõntõlõ tübül, Çekirdek (Ç), mitokondriyonlar (M), az sayõda

kõsa mikrovilluslar (Mv).X 10100

39

4.2.2. Lipozomal Amfoterisin B, L-AMB (Ambisome) grubu–14. gün:

14 gün süreyle lipozomal Amfoterisin B (L-AMB) uygulanan gruba ait sõçanlardan

alõnan böbrek biyopsi materyallerinin elektron mikroskobik incelemesinde, proksimal

tübül hücrelerinin genellikle normal yapõlarõnõ koruduklarõ izlenmekteydi. Hücrelerin

çekirdekleri düzgün sõnõrlõ olup normal kromatin içeri ine sahiplerdi. Pleomorfizm

gösteren mitokondriyonlardan zengin hücrelerden lümene uzanan mikrovilluslar ve

hücrelerin altõnda uzanan bazal laminanõn normal yapõda olduklarõ görülmekteydi. Bazõ

proksimal tübüllerde ise hücrelerin bazal katlantõlarõnõn arttõ õ dikkati çekmekteydi. Bu

hücrelerin apikal sitoplazmalarõnda de i!ik büyüklükte lizozomlar ve küçük vakuoller

izlenmekteydi (#ekil 19) .

Bu gruba ait distal tübüllerde normal kromatin düzenlenmesine sahip düzgün

sõnõrlõ hücre çekirdekleri ve normal histolojik özelliklere sahip hücre organelleri,

apikalde az sayõda mikrovillus yapõlarõ ve hücreleri alttan çevreleyen bazal lamina

izlenmekteydi (#ekil 20).

Renal cisimcik içerisinde yer alan podositler, endotelyal hücreler ve mezangial

hücrelerde normal yapõlarõnõ korumaktaydõlar. Glomerular kapiller endotel hücreleri ile

podositler arasõnda uzanan bazal lamina normal kalõnlõktaydõ (#ekil 21).

40

!ekil 19. Proksimal kõvrõntõlõ tübül. Normal yapõsõnõ koruyan mitokondriyonlar (M),

de i!ik büyüklükte lizozomlar (L), küçük vakuoller (V), ince bazal lamina (Bl). X

6300.

41

!ekil 20. Distal kõvrõntõlõ tübül. Hücrelerin çekirdekleri (Ç), sitoplazmalarõnda

mitokondriyonlar (M) normal yapõda izlenmektedir. X 8100.

42

!ekil 21. Renal cisimcik kapsamõndaki hücreler ve glomerular bazal membran (gbm)

normal histolojik özelliklere sahiplerdir. X 6300.

43

4.2.3. Amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet) grubu–14 gün:

14 gün süreyle Amfoterisin B-lipid kompleks (Abelcet) uygulanan gruptan elde

edilen böbrek biyopsi materyallerine ait mikrograflarda proksimal tübül epitel

hücrelerinin genellikle normal histolojik yapõda olduklarõ izlenmekteydi. Düzgün

sõnõrlara ve normal kromatin içeri ine sahip hücre çekirdekleri, pleomorfizm gösteren

mitokondriyonlar, çok sayõda lizozomlar ve apikalde yo unla!mõ! de i!ik büyüklükte

vakuolar yapõlar gözlenmekteydi. Hücrelerden lümene do ru, fõrçamsõ kenar olu!turan

çok sayõda mikrovilluslar uzanmakta olup bunlarõn altõndaki apikal sitoplazmada

pinositotik vesiküller bulunmaktaydõ. Tübüller ince bir bazal lamina ile

çevrelenmi!lerdi. Bazõ hücrelerde ise vakuolar yapõlarda artma ve sitoplazmada yer yer

litik alanlarõn bulundu u dikkati çekmekteydi (#ekil 22, 23).

Distal tübüllerin epitel hücrelerinde çekirdek ve sitoplazmik organellerin normal

yapõda olduklarõ izlenmekteydi. "nce bir bazal lamina ile sarõlmõ! tübül hücrelerinin

apikalinde az sayõda kõsa mikrovillus yapõlarõ bulunmaktaydõ. Hücreler

mitokondriyonlardan zengin olup bunlarõn aralarõnda lizozomal yapõlar görülmekteydi.

Bowman kapsülünün visseral yapra õnõ olu!turan podositler, podositlerin

pediselleri, glomerular kapiller endotelyal hücreleri, bunlarõn arasõnda uzanan bazal

lamina ve mezangial hücreler normal yapõlarõnõ korumaktaydõlar (Resim 24).

44

!ekil 22. Proksimal kõvrõntõlõ tübül. Hücrelerin apikalinde çok sayõda vakuolar

yapõlar (V) bulunmaktadõr. Çekirdek (Ç), mitokondriyonlar (M), lizozomlar (L),

ince bazal lamina (Bl).X 6300.

45

!ekil 23. Proksimal kõvrõntõlõ tübül. Elektron dens görünümlü hücrelerde geni! çaplõ

lizozomal yapõlar (L) ve litik alanlar (*) dikkati çekmektedir. X 6300.

46

!ekil 24. Podositler (Po), glomerular bazal membran (gbm) normal yapõdadõr. X 6300.

47

4.2.4. Kontrol grubu–28 gün:

28 gün serum fizyolojik uygulanan kontrol grubu proksimal tübül epitel

hücrelerinin merkezi yerle!imli yuvarlak !ekilli bir çekirdek ve çok sayõda

mitokondriyonlara sahip olduklarõ görülmekteydi. Mitokondriyonlar arasõnda yerle!im

gösteren lizozomlar, apikalde pinositotik vesiküller ve vakuolar yapõlar izlenmekteydi.

Tübüller dõ!tan ince bir bazal lamina ile çevrelenmi!lerdi.

Distal tübül epitel hücreleri de merkezi yerle!imli, kromatin da õlõmõ normal

yuvarlak bir çekirde e sahip olup sitoplazmalarõnda çok sayõda, de i!ik !ekillerde

mitokondriyonlar, lizozomlar ve apikalde kõsa mikrovillus yapõlarõ izlenmekteydi (#ekil

25).

Renal cisimcikler içerisinde, podositler, endotelyal ve mezangial hücreler ve

pedisellerin altõnda uzanan bazal lamina normal yapõda gözlenmekteydi (#ekil 26).

48

!ekil 25. Distal kõvrõntõlõ tübül. Normal yapõdaki epitelyum hücrelerinin çekirdekleri

(Ç), pleomorfizm gösteren mitokondriyonlar (M), mikrovilluslar (Mv). X 10100.

49

!ekil 26. Normal renal cisimcik. Podositler (Po), pediseller (Pe), glomerular bazal

membran (gbm).X 8100.

50

4.2.5. Lipozomal Amfoterisin B, L-AMB (Ambisome) grubu–28. gün:

28 gün süreyle ambizom uygulanan sõçanlardan elde edilen kesitlerin incelemesinde,

proksimal tübül hücrelerinde lizozomlarda ve apikal sitoplazmada yerle!im gösteren

vakuolar yapõlarda artõ! oldu u dikkati çekmekteydi. Bu hücrelerde derin bazal

katlantõlar gözlenmekte olup bazal laminalarõ normal kalõnlõktaydõ. Bazal katlantõlarõn

üst kõsõmlarda birle!erek sitoplazmada geni! bo!luklar meydana getirdikleri

izlenmekteydi. Bazõ hücrelerin mikrovilluslar arasõndan lümene do ru çõkõntõlar

yaptõklarõ veya apikal sitoplazmalarõnõn lümene do ru balon !eklinde !i!kinlikler

olu!turduklarõ görülmekteydi. Bu hücrelerde lizozomal yapõlarda artõ! dikkati

çekmekteydi (#ekil 27, 28).

Benzer ultrastrüktürel de i!iklikler distal tübül hücrelerinde de görülmekteydi. Bu

hücrelerde derin bazal katlantõlarõn yanõ sõra çok sayõda vakuolar yapõlarõn varlõ õ

dikkati çekmekteydi. Membranla çevrili bu vakuolar yapõlar de i!ik büyüklükte olup

yer yer birle!erek sitoplazma içerisinde geni! bo!luklar olu!turmaktaydõlar. Bazõ

hücrelerin lümene do ru çõkõntõ yaptõklarõ ve lümen içerisinde hücresel artõklarõn

bulundu u görülmekteydi (#ekil 29).

Renal cisimciklerin yapõsõnda bir de i!iklik bulunmayõp kapiller endotelyal

hücreleri, podositler, bazal lamina ve podositlerin bazal lamina üzerine uzanan

pediselleri normal histolojik özelliklere sahiplerdi (#ekil 30).

51

!ekil 27. Proksimal kõvrõntõlõ tübül. Lümene do ru !i!kinle!mi! apikal sitoplazma (*),

lizozomlarda artma (L), apikal sitoplazmada vakuoller (V) , derin bazal katlantõlar(+).X

10100.

52

!ekil 28. . Proksimal kõvrõntõlõ tübül. Hücrenin lümene do ru çõkõntõ yaptõ õ ve bu

bölgede mikrovilluslarõn kayboldu u dikkati çekmektedir. Çekirdek (Ç), bazal lamina

(Bl) X 12400.

53

!ekil 29. Distal kõvrõntõlõ tübül. Derin bazal katlantõlar (+), birle!erek geni!

bo!luklar olu!turan (*) vakuoller (V), çekirdekler (Ç). X6300.

54

!ekil 30. Normal histolojik özelliklere sahip renal cisimcik. X 6300.

55

4.2.6. Amfoterisin B-lipid kompleks, ABLC (Abelcet) grubu -28 gün:

28 gün süreyle Amfoterisin B-lipid kompleks uygulanan sõçanlardan alõnan doku

örneklerinin elektron mikroskobik incelemesinde oldukça elektron dens görünümlü

proksimal tübül epitel hücrelerinde vakuolar yapõlarõn arttõ õ ve çaplarõnõn geni!ledi i

dikkati çekmekteydi. Hücreler mitokondriyonlardan ve lizozomlardan zengin olup bazal

katlantõlarõn arttõ õ ve altta uzanan bazal laminanõn ondülalõ bir görünüm kazandõ õ

izlenmekteydi. Apikal sitoplazmadan lümene uzanan çok sayõda, uzun mikrovilluslar ve

tübül lümeninde hücre artõklarõ görülmekteydi (#ekil 31).

Distal tübüllerde epitel hücrelerinin çekirdek ve organelleri normal histolojik

özelliklere sahiplerdi. "nce bir bazal lamina üzerinde yerle!im gösteren epitel hücreleri

merkezi yerle!imli, yuvarlak !ekilli bir çekirdek, çok sayõda pleomorfizm gösteren

mitokondriyonlar, lizozomal yapõlar içermekte olup apikalinde az sayõda kõsa

mikrovilluslar bulunmaktaydõ (#ekil 32).

Renal cisimciklerin incelemesinde, mezangial hücreler, podositler, kapiller

endotelyal hücreler ile podosit pedisellerinin altõnda uzanan bazal laminanõn normal

yapõlarõnõ koruduklarõ gözlenmekteydi (#ekil 33).

56

!ekil 31. Proksimal kõvrõntõlõ tübül. Sayõca artmõ! ve yer yer geni!lemi! vakuoller ( ),

artmõ! bazal katlantõlar (+), ondülalõ görünüm almõ! bazal lamina (BL). X 6300.

57

!ekil 32. Distal kõvrõntõlõ tübül. Distal tübül epitel hücreleri normal yapõlarõnõ

korumaktadõr. Çok sayõda mitokondriyonlar (M) , çekirdek (Ç), kõsa mikrovilluslar

(Mv).X 10100.

58

!ekil 33. Renal cisimcik. Normal yapõda podosit (Po), pediseller (pe) , glomerular

kapiller (kap), glomerular bazal membran (gbm). X 6300.

59

5.TARTI!MA

14 ve 28 günlük sürelerde ve e!it dozlarda (5 mg/kg) intraperitoneal olarak

lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ve amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) ilaç

uygulamalarõna maruz kalan sõçanlarõn, böbrek dokularõ üzerindeki nefrotoksik

etkilerinin ara!tõrõldõ õ bu çalõ!mada, 14 günlük süre sonunda her iki ilaç uygulamasõnõn

da böbrek proksimal tübül epitel hücrelerinin sitoplazmalarõnda vakuoler yapõlar ve

lizozomlar olu!turdu u, 28 günlük sürede ise distal tübül ve özellikle proksimal tübül

epitel hücrelerindeki vakuoller yapõlarda ve lizozomlarda artõ! oldu u, hücre lümeninde

de membranla çevrili ince granüler yapõda hücresel artõklar oldu u bulunmu!tur.

"nsan ve mantar hücre membran sterollerine ba lanan, az miktarda suda

çözülebilme özelli i olan amfoterisin B, 1950 yõllõndan beri tercih edilen ilaç olmu!tur 4,

27, 40, 41, 42. Amfoterisin B geni! spektrumlu ve minimal düzeyde direnç kazanõlan bir ilaç

olup, ne yazõktõr ki akut ve klinik toksik etkilerinden dolayõ klinikte kullanõmõ

sõnõrlanmaktadõr 13, 14, 15, 16, 17. Amfoterisin B yüksek derecede lipofilik bir ilaç olup etkin

bir biçimde lipidler’le birle!mekte ve lipozom veya lipid bazlõ bir !ekle

dönü!ebilmektedir. 1980’li yõllarda bazõ ara!tõrmacõlar, amfoterisin B’yi lipid

ta!õyõcõlarla birle!tirmi!ler ve amfoterisin B’nin etkinli inde herhangi bir de i!iklik

olmadan toksik yan etkilerinin geriledi ini göstermi!lerdir 11. Buna göre, bu lipid

formlar amfoterisin B’nin toksisitesine nazaran daha iyi bir tedavi indeksi

sunmaktadõrlar. Günümüzde mevcut olan üç çe!it lipid formülasyonu pek çok ülkede

kullanõlmaktadõr 43, 44, 45, 46.

Sunulan çalõ!mada, amfotersin B lipid formülasyonlarõndan lipozomal

amfoterisin B (L-AMB) ve amfoterisin B lipid kompleksinin (ABLC) kõsa ve uzun

süreli e!it dozlarda uygulamalarõ sonucunda sõçan böbre inde olu!turdu u nefrotoksik

etkileri ultrastrukturel ve biyokimyasal analizler ile birlikte de erlendirilmi!tir.

Lipozomal amfoterisin B, klasik amfoterisin B ile kar!õla!tõrõldõ õnda geli!tirilmi!

koruyucu profili ile tek tabakalõ (unilamellar) lipozomal bir ilaçtõr 30, 32, 47. Lipozomal

amfoterisin B ve amfoterisin B’nin lipidler içindeki emilüsyonlarõ böbrekler üzerinde

koruyucu bir etki yapmaktadõrlar. Bu etki temelde memeli hücre membranõnõn

amfoterisin B’ye olan afinitesini de i!tirerek kendini göstermektedir 48. Serum kreatin

düzeylerinde belirgin bir artõ! klasik amfoterisin B uygulanan sõçanlarda gözlenirken,

60

lipozom kapsülleri ile birle!tirilmi! formüllerde sõçanlara verilen amfoterisinin B’ de

böyle bir de i!iklik görülmedi i bildirilmi!tir 49, 50.

Çalõ!mamõzda, sõçanlarda 14 ve 28 günlük sürelerde uygulanan lipozomal

amfoterisin B (L-AMB) ve amfoterisin B Lipid kompleksi (ABLC) ilaç dozlarõndan

sonra serum kreatin de erlerinde herhangi bir de i!iklik gözlenmemi!tir. Wingard ve

arkada!larõ 51, ABLC’in 3 ve 5 mg/kg’lõk günlük dozlarõ L-AMB ile kar!õla!tõrarak

yaptõklarõ bir çalõ!mada serum kreatin de erlerinin iki katõna çõktõ õnõ göstermi!lerdir.

Ayrõca bu çalõ!mada amfoterisin B Lipid kompleksi (ABLC)’in 3 ve 5 mg/kg’lõk günlük

dozlarõ, lipozomal amfoterisin B (L-AMB) ile kar!õla!tõrõldõ õnda nefrotoksisitenin daha

fazla oldu u bildirilmi!tir 51.

Klasik Amfoterisin B böbreklerdeki kreatin kleransõnõ azaltarak, plazma kreatin

düzeyini ise artõrarak nefrotoksik etkisini göstermekte ve böbrek yetersizli ine neden

olmaktadõr 50. Görülen bu nefrotoksik etki, klasik amfoterisin B’nin damarlarda

vazokonstrüksiyon meydana getirmesi ve epitel hücre membranõna do rudan temas

etmesiyle ortaya çõkmaktadõr. Bu de i!iklikler glomerular filtrasyon hõzõnõn azalmasõna

ve tubuler fonksiyonlarõnõn bozulmasõna neden olmaktadõr 52. Yüksek derecede lipofilik

olu!u ve pratikte çözünebilir bile!iminden dolayõ amfoterisin B ço unlukla lipidlerle

veya lipozomlar içerisinde kullanõlmaktadõr. Bununla beraber ne yazõktõr ki lipozomal

amfoterisin B preparatlarõ tamamen nefrotoksik etkilerden uzak de ildir 43. Lipozom

kapsülleri ile birle!tirilen amfoterisin B, glomerüler filtrasyon ve tübüler hücre

membranõnõ toksik etkilerden korumaktadõr. Fakat ne yazõktõr ki N-asetil-b-

Dglukosaminidaz enzimlerinin üriner yoldan atõlõmõnõ da artõrmaktadõrlar. Elde edilen

bulgulara göre lipozomlar, amfoterisin B ile lizozomlar arasõndaki ili!kiyi artõrarak

hücre harabiyetlerindeki mekanizmaya kar!õ öncülük ettikleri bildirilmi!tir 49.

Klasik amfoterisin B uygulanarak yapõlan pek çok insan ve hayvan deneylerinde

bu ilacõn nefrotoksik oldu u ve böbreklerde harabiyet meydana getirdi i bilinmektedir 53, 54. Nefrotoksik etkiye sahip ba!ka ilaçlarda oldu u gibi klasik amfoterisin B ile

tedavi edilen hayvanlarõn böbreklerindeki kan akõmõnda azalma ve böbrek damarlarõnda

artan bir direnç görülmektedir 54, 55. Böbrekteki; sodyum, magnezyum ve potasyum gibi

iyonlarõn fazla miktardaki atõlõmõ, glomerüler ve tübüler bir bozuklu un i!areti olarak

kabul edilmektedir 56, 57, 58. Ayrõca renal tübülerde ki hasarlar serum klor düzeyinde

azalmaya yol açan patolojik durumdur.

61

Çalõ!mamõzda, 14 ve 28 günlük gruplar !eklinde lipozomal amfoterisin B lipid

formülasyonu (L-AMB) uygulanmasõ sonucunda, plazma elektrolit de erleri

ortalamalarõnõn kreatin, kan üre azotu, fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum da

farklõ de erler göstermezken; plazma klor de erleri, 14. ve 28. günde sõrasõyla

105,8±3,1 mmol/L ve 101,3±1,8 mmol/L de erlerinde bulunmu!tur. 28. günde klor

de erinde bir azalma saptanmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr (p< 0,05).

14 ve 28 günlük amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) gruplarõnõn

kar!õla!tõrõlmasõnda plazma elektrolit ortalamalarõ; kreatin, kan üre azotu, magnezyum,

klor ve potasyum da benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark yoktur

(p>0,05). Buna kar!õlõk 14. gün plazma sodyum ve fosfor de erleri sõrasõyla 144±5,4

mmol/L ve 11,2±1,3 mg/dL iken; 28. gün de erleri daha dü!ük saptanmõ! olup sõrasõyla

139,2±2,4 mmol/L ve 7,9±1,4 mg/dL’dõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr (p<

0,05). Bu de i!iklikler göz önüne alõndõ õnda, amfoterisin B lipid kompleksinin uzun

süreli kullanõmõnda elektrolit dengesinin gözlenmesi gerekti ini dü!ünmekteyiz.

14 günlük lipozoamal amfoterisin B (L-AMB) ve amfoterisin B lipid

kompleksi (ABLC) gruplarõnõn kar!õla!tõrõlmasõ sonucunda plazma elektrolit

de erlerinin ortalamalarõ benzer çõkmõ!tõr ve istatistiksel olarak anlamlõ bir fark yoktur

(p>0,05). Aynõ !ekilde 28 günlük lipozoamal amfoterisin B (L-AMB) ve 28 günlük

amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) gruplarõ arasõnda yapõlan kar!õla!tõrmada da, her

iki grup (grup 4 ve 5) arasõnda plazma kreatin, kan üre azotu, fosfor, magnezyum,

sodyum, potasyum ve klor de erleri benzer çõkmõ!tõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark

yoktur (p >0,05). Bu veriler õ!õ õnda her iki ilacõnda elektrolit dengesine olan etkilerinin

aynõ oldu unu söyleyebiliriz.

14 günlük amfotersin B lipid formulasyonu (L-AMB) ve 14 günlük kontrol

gruplarõnõn kar!õla!tõrõlmasõ sonucunda plazma kreatini, kan üre azotu, fosfor,

magnezyum, sodyum ve potasyum de erlerinin ortalamalarõ benzer çõkarken; klor

de erleri kontrol gruplarõna göre biraz yüksek çõkmõ!tõr. Deney grubunda klor de eri

105,8±3,2 mmol/L, kontrol grubunda 101,5±1,0 mmol/L olarak saptanmõ!tõr.

"statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr ve (p< 0,05).

14 günlük amfoterisin B lipid kompleksi (ABCL) ve 14 günlük kontrol

gruplarõnõn kar!õla!tõrõlmasõ sonucunda plazma elektrolit de erlerinde anlamlõ bir

62

de i!iklik gözlenmemi!tir (p>0,05). Buna kar!õlõk klor de erlerinin ortalamalarõ, deney

ve kontrol grubunda sõrasõyla 106,2±4,6 mmol/L ve 101,5±1,0 mmol/L olarak

saptanmõ!tõr ve istatistiksel olarak anlamlõdõr (p< 0,05).

28 günlük amfotersin B lipid formulasyonu (L-AMB) ve 28 günlük amfotersin B

lipid kompleksi (ABLC) gruplarõ, 28 günlük kontrol grubuyla kar!õla!tõrõldõ õnda,

plazma kreatini, kan üre azotu, fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum de erlerinin

ortalamalarõ benzer çõkarken; klor de erleri kontrol gruplarõna göre farklõ çõkmõ!tõr.

Lipozomal amfotersin B lipid formulasyonu (L-AMB) ve amfotersin B lipid kompleksi

(ABLC) gruplarõnda, klor de erleri sõrasõyla 101,3±1,9 mmol/L ve 102,7±1,6 mmol/L

olarak saptanõrken, kontrol grubunda 95,2±1,9 mmol/L olarak saptanmõ!tõr. "statistiksel

olarak anlamlõ bir fark vardõr (p< 0,05). Her iki ilacõn kõsa ve uzun süreli uygulandõ õ

gruplarda klor seviyesindeki artõ!õn tübüllerdeki de i!ikliklerden kaynaklanabilece i

dü!ünülmü!tür.

Amfoterisin B’nin lipid formülleri daha öncede belirtildi i gibi daha dü!ük

toksisite göstermektedirler 3, 14, 15, 17, 28, 29. Longuet ve arkada!larõnõn lipozomal

amfoterisin B ve klasik amfoterisin B ile kar!õla!tõrmalõ yaptõklarõ bir çalõ!mada,

sõçanlara 1,5 ve 3,5 mg/kg lipozomal amfoterisin B uygulamasõ sonucunda, böbrek

tübüllerinde klasik amfoterisin B’ye nazaran azalan toksisite oldu unu bildirmi!lerdir59.

Çalõ!mamõzdaki 14 ve 28 gün sürelerle e!it dozlarda uygulanan her iki ilaç

grubunda gerek kontrol gruplarõ ve gerek birbirleriyle kar!õla!tõrõldõklarõnda plazma kan

üre azotunda göze çarpan bir de i!iklik saptanmamõ!tõr (p>0,05). Longuet ve

arkada!larõ plazma kan üre azotunda göze çarpan bir artõ! oldu unu bildirmi!lerdir 59.

Böbreklerin iyon dengesini sa ladõklarõ bilinmektedir. Sodyum ve kalsiyum

ta!õma mekanizmalarõ böbreklerin distal tübül hücrelerinin bazolateral memranõnda

lokalize olduklarõ bilinmektedir60. Dolayõsõyla bu ta!õma sistemlerinin, distal

tübüllerdeki patolojilerden etkilenebilece ini ve iyonlarõn geri emilim mekanizmasõnda

önemli aksaklõklara neden olabilece ini dü!ünmekteyiz. Klasik amfoterisin B, hücre

membranõnõn geçirgenli ini de i!tirerek, tübüler ve vasküler düz kas hücrelerinin

fonksiyonunu bozarak çe!itli tübüler ta!õma defektlerine ve vazokonstriksüyona neden

olmaktadõr 41, 61, 54, 56, 52.

Çalõ!mamõzda e!it sürede ve dozlarda lipozomal amfoterisin B ve amfoterisin B

lipid kompleksi uygulanan sõçanlardan elde edilen kesitlerin elektron mikroskobik

63

incelenmesinde, renal cisimcikler içerisinde bulunan visseral epitelyum hücreleri

podositler, glomeruller kapiller endotelyal hücreleri ve bunlarõn arasõnda uzanan bazal

laminayla mezangial hücrelerin normal histolojik özelliklere sahip oldu u saptandõ

(#ekil 21, 24, 26, 30, 33). Doubek ve arkada!larõ, böbrek tübüllerinde ve

glomeruluslarõnda morfolojik hasarlar bildirmi!lerdir 42. Buna kar!õlõk bazõ morfolojik

tübüler hasara ra men, glomerulustaki bozukluklar fonksiyonel olabilmektedir. Ayrõca

aynõ ara!tõrmacõclar tübüler hücrelerin mitokondrilerinde harabiyet saptarken, bu

hücrelerin sitoplazmalarõnda küçük vakuolar yapõlarõn ve peroksizomlarõn

yo unluklarõnda bir artõ! oldu unu bildirilmi!lerdir 42.

14 günlük 5 mg/kg. lipozomal amfoterisin B uygulanan deney grubumuzun

proksimal tübül hücrelerinin genellikle normal yapõlarõnõ koruduklarõ izlenmi!tir.

Pleomorfizim gösteren mitokondriyonlardan zengin hücrelerin apikal sitoplazmalarõnda

de i!ik büyüklükte lizozomlar ve küçük vakuolar yapõlar gözlenmi!tir (#ekil 19) . Di er

taraftan 28 günlük 5 mg/kg. lipozomal amfoterisin B uygulanan sõçanlardan elde edilen

kesitlerin incelemesinde, proksimal tübül hücrelerinde lizozomlarda ve apikal

sitoplazmada yerle!im gösteren vakuolar yapõlarda artõ! gözlenirken, hücrenin lümene

do ru çõkõntõ yaptõ õ ve bu bölgede mikrovilluslarõn kayboldu u dikkati çekmekteydi

(#ekil 27, 28). Mihatsch ve arkada!larõ, sõçanlarõn böbrek proksimal tübül epitelyum

hücrelerinde, vakuollar yapõlarda artõ! ve mikrovillüslerde fõrça kenar kaybõ oldu unu

rapor etmi!lerdir 62. Mikrovilluslarõn hücrede yüzey alanõnõ arttõrmaya yönelik olarak

olu!an, özelle!mi! yapõlar oldu u bilinmektedir 63. Lipid içerisindeki amfoterisin B

molekülünün epitel hücrelerine girmek için önce mikrovillüslere tutundu unu ve bu

organellerde dejenerasyona neden olabilece ini dü!ünmekteyiz. Benzer ultrastrüktürel

de i!iklikler distal tübül hücrelerinde de görülmekteydi. Bu hücrelerde derin bazal

katlantõlarõn yanõsõra çok sayõda vakuolar yapõlarõn varlõ õ dikkati çekmekteydi.

Membranla çevrili bu vakuolar yapõlar de i!ik büyüklükte olup yer yer birle!erek

sitoplazma içerisinde geni! bo!luklar meydana getirmi!lerdir. Böbrek tübül hücrelerinde

görülen bu vakuoller yapõnõn endoplazmik retikulumun dilatasyonundan kaynaklandõ õ

dü!ünülmü!tür 62, 64, 65, 66. Ayrõca bazõ hücrelerin lümene do ru çõkõntõ yaptõklarõ ve

lümen içerisinde hücresel artõklarõn bulundu u görülmü!tür (#ekil 29). Aynõ !ekilde 28

gün süreyle amfoterisin B-lipid kompleksi (ABCD) uygulanan sõçanlardan alõnan doku

örneklerinin elektron mikroskobik incelemesinde proksimal tübül hücrelerinde tübül

64

lümeninde hücre artõklarõ görülmekteydi (#ekil 31). Toksik maddelere maruz kalan

hücrelerde; hücre metabolizmasõnõn bozularak hücre içinde zararlõ maddelerin birikmesi

ve organellerin dejenerasyonu sonucunda tüm bu yapõlarõn hücreden uzakla!tõrõlmasõnda

lizozomlarõn fonksiyon gördükleri bilinmektedir 67. Bu nedenle proksimal tübül

hücrelerinde görülen lizozomal yapõlarõn, bu hücrelerde lipozomal amfoterisin B

içerisindeki amfoterisin B’nin etkisine ba lõ olarak geli!ebilece i dü!ünülebilir. Di er

taraftan 28 gün süreyle amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) uygulanan grubun distal

tübüllerde epitelyum hücrelerinin çekirdek ve organelleri normal histolojik yapõlarõnõ

koruduklarõnõ tesbit ettik (#ekil 32).

14 gün süreyle amfoterisin B lipid kompleksi (ABLC) uygulanan gruptan elde

edilen böbrek biyopsi materyallerine ait mikrograftlarda proksimal tübül epitel

hücrelerinin genellikle normal histolojik yapõda olduklarõ gözlenirken, düzgün sõnõrlara

ve normal kromatin içeri ine sahip hücre çekirdekleri, pleomorfizm gösteren

mitokondriyonlar, çok sayõda lizozomlar ve apikalde yo unla!mõ! de i!ik büyüklükte

vakuolar yapõlar saptanmõ!tõr. Ayrõca bu ilaç grubunda hücrelerden lümene do ru,

fõrçamsõ kenar olu!turan çok sayõda mikrovilluslar uzanmakta olup bunlarõn tabanlarõ

arasõndaki apikal sitoplazmada pinositotik vesiküller gözlenmi!tir. Bazõ hücrelerde ise

vakuolar yapõlarda artma ve sitoplazmada yer yer litik alanlarõn bulundu u dikkati

çekmekteydi (#ekil 22, 23). Di er taraftan distal tübüllerin epitel hücrelerinde çekirdek

ve sitoplazmik organellerin normal yapõda olduklarõ saptanmõ!tõr. Yapõlan çalõ!malarda,

genel olarak hücre organellerinden mitokondriyalarda morfolojik bozukluklarõn ve !ekil

de i!ikliklerinin oldu u bildirilmi!tir 41, 61. Ayrõca Krej$í%ová ve arkada!larõ, böbrek

tübülleri epitel hücrelerinin stoplazmalarõnda, pinositotik vezüküllerin ve lizozomlarõn

yo unlu unda bir artõ! gözlemlemi!lerdir 61.

Çalõ!mamõzda 28 gün süreyle amfoterisin B lipid kompleksi uygulanan

sõçanlardan elde edilen mikrograftlardan proksimal tübül epitel hücrelerinde vakuolar

yapõlarõn arttõ õ ve çaplarõnõn geni!ledi i dikkati çekmekteydi. Hücreler

mitokondriyonlardan ve lizozomlardan zengin olup bazal katlantõlarõn arttõ õ ve altta

uzanan bazal laminanõn ondülalõ bir görünüm kazandõ õ izlenmekteydi. Apikal

sitoplazmadan lümene uzanan çok sayõda, uzun mikrovilluslar ve tübül lümeninde hücre

artõklarõ saptanmõ!tõr (#ekil 31). Distal tübüllerde ise epitel hücrelerinin çekirdek ve

organelleri normal histolojik özelliklere sahip olduklarõ tespit edildi. "nce bir bazal

65

lamina üzerinde yerle!im gösteren epitel hücreleri merkezi yerle!imli, yuvarlak !ekilli

bir çekirdek, çok sayõda pleomorfizm gösteren mitokondriyonlar, lizozomal yapõlar

içermekte olup apikalinde az sayõda kõsa mikrovilluslar gözlenmi!tir. (#ekil 32).

Proksimal tübüllerde ve distal tübüllerde görülen vakuolar yapõlarõn belirgin bir !ekilde

artõ!õ, gerek lipozomal amfotersin B gerekse de amfoterisin B Lipid kompleksi

preperatlarõnda birbirlerinden farklõ oldu u, proksimal tübül epitel hücrelerinin distal

tübül epitel hücrelerine göre bu iki ilaç formülüne kar!õ daha hassas olabilece i

dü!ündürmü!tür. Proksimal tübül hücrelerinin, distal tübül hücrelerine göre klasik

amfoterisin B’nin ve koloidal da õlõmlõ lipid formülünün nefrotoksik etkilerine kar!õ

daha hassas olduklarõ bildirilmi!tir 41, 61. Pek çok ara!tõrmacõ, hücrelerin uzun süreli

lipozom içerisindeki amfoterisin B’ye maruz kalmalarõyla olu!an toksik etkiler

sonucunda hücreler arasõ ta!õma fonksiyonunun ve hücre morfolojisinin de i!ti ini

bildirmi!lerdir 41, 48, 62, 64, 65, 66.

Böbreklerde meydana gelen toksisitenin mekanizmasõnõ özetlemek gerekirse;

amfotersin B, epitel hücre membranõnda porlar meydana getirmekte bu porlar da böbrek

tübüllerinde ta!õma ve fonksiyon bozukluklarõna sebep olmaktadõr. Bilindi i üzere

amfotersin B; glomerular filitrasyon oranõnda, böbrek kan akõmõnda azalmaya ve

iskemik hasarlara neden olan vazokonstrüksyondan sorumludur. Bu iki mekanizma ile

birlikte akut böbrek fonksiyon bozukluklarõ meydana geldi i bilinmektedir 52. Lipidler

içerisinde bir karõ!õm olarak kullanõlan amfoterisin B’nin etkinli i ‘Fransõz mayonezine’

benzetilmektedir. Karõ!õm içerisindeki ana maddeler bilinmekte fakat toksik etikleri

bilinmemektedir. Bütün bu lipid form’lar amfoterisin B içermekte olup !ekil, büyüklük,

retiküloendotelyal geçi! ve visseral diffüzyon açõsõndan farklõlõklar göstermektedirler.

Bu farklõlõklarõn farmakokinetik ve farmakodinamik olarak etkilerinin klinikteki

yararlarõ henüz belirsizdir 17.

Sonuç olarak; 14 gün ve 28 gün olmak üzere e!it sürelerde ve dozlarda (5

mg/kg) lipozomal amfoterisin B ve amfoterisin B lipid kompleksi (Abelcet)

uygulamasõna maruz kalan sõçanlarõn böbrek dokularõ elektron mikroskopik düzeyde

de erlendirildi inde, 14. günde her iki ilaç gruplarõndaki proksimal ve distal tübül epitel

hücrelerinin bu ilaçlardan önemli oranda etkilenmedikleri, 28 günlük uygulamada ise

her iki ilacõn da sõçan böbre inde nefrotoksik etkiler olu!turdu u ve özellikle proksimal

tübül hücrelerinde ince yapõsal de i!ikliklerin ortaya çõktõ õ görülmü!tür. Hücrelerdeki

66

de i!iklikler dikkate alõndõ õnda her iki ilacõn yapõsõnda bulunan amfoterisin B’nin

toksik etkisi nedeniyle böbrek fonksiyonlarõnõ de i!tirebilece i kanaatine varõldõ.

67

7. SONUÇLAR

Sunulan çalõ!mada amfoterisin B’nin 2 ayrõ lipid formu olan lipozomal

amfoterisin B ve amfoterisin B lipid kompleksi’nin 14 ve 28 gün süreli 5 mg/kg

dozlarõndaki uygulamalara maruz bõrakõlan sõçanlarõn, biyokimyasal kan de erleri ve

elektron mikroskopik bulgularõ kontrol grubu ile kar!õla!tõrõlarak de erlendirildi.

De erlendirmeler sonucunda;

1- Kan analizleri sonucunda, çalõ!mamõzdaki 14 ve 28 gün sürelerle uygulanan her

iki ilaç grubunda gerek kontrol gruplarõ ve gerek birbirleriyle

kar!õla!tõrõldõklarõnda plazma elektrolit de erlerinden plazma kreatini, kan üre

azotu, fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum de erlerinin ortalamalarõ

benzer çõkarken; klor de erleri kontrol grublarõna göre farklõ çõkmõ!tõr (p< 0,05).

2- 14 ve 28 günlük amfoterisin B lipid kompleksi gruplarõnõn kar!õla!tõrõlmasõnda

14 günlük gruptaki plazma sodyum ve fosfor de erleri sõrasõyla 144±5,4 ve

11,2±1,3 iken; 28 günlük grupta bu de erler daha dü!ük bulunmu! olup sõrasõyla

139,2±2,4 ve 7,9±1,4’dõr. "statistiksel olarak anlamlõ bir fark vardõr ve p

de erleri sõrasõyla; p= 0,045, p = 0,035 olup p< 0,05’dir.

3- Sunulan çalõ!mada, e!it sürede ve dozlarda lipozomal amfoterisin B ve

amfoterisin B lipid kompleksi uygulanan sõçalardan elde edilen kesitlerin

elektron mikroskopik incelenmesinde, renal cisimcikler içerisinde bulunan

visseral epitelyum hücreleri podositler, glomeruller kapiller endotelyal hücreleri

ve bunlarõn arasõnda uzanan bazal laminayla mezangial hücrelerin normal

histolojik özelliklere sahip oldu u saptandõ.

4- 14 günlük 5 mg/kg. lipozomal amfoterisin B uygulanan deney grubumuzun

proksimal tübül hücrelerinin genellikle normal yapõlarõnõ koruduklarõ

izlenmi!tir.

5- 28 günlük 5 mg/kg lipozomal amfoterisin B uygulanan sõçanlardan elde edilen

kesitlerin incelemesinde, proksimal tübül hücrelerinde lizozomlarda ve apikal

sitoplazmada yerle!im gösteren vakuolar yapõlarda artõ! oldu u dikkati

çekmekteydi, ayrõca distal tübül hücrelerinde, hücresel artõklarõn birikti i ve

hücre organellerinde morfolojik de i!iklikler oldu u gözlendi.

6- 14 gün süreyle amfoterisin B lipid kompleksi uygulanan gruptan elde edilen

68

böbrek biyopsi materyallerine ait mikrograflarda proksimal tübül epitel

hücrelerinin genellikle normal histolojik yapõda olduklarõ görüldü.

7- 28 gün süreyle amfoterisin B lipid kompleksi uygulanan grubun distal tübüllerde

epitelyum hücrelerinin çekirdek ve organelleri normal histolojik yapõlarõnõ

koruduklarõnõ tesbit ettik buna kar!õlõk proksimal tübül epitel hücrelerinde

vakuolar yapõlarõn arttõ õ ve çaplarõnõn geni!ledi i dikkati çekmekteydi.

Bütün bu sonuçlar dikkate alõndõ õnda, 28 gün süreyle 5 mg/kg lipozomal

amfoterisin B uygulanan grupta distal tübül hücrelerinde görülen hücresel artõklarõn ve

lizozomal yapõlarõn, bu hücrelerde ki lipozomal amfoterisin B içerisindeki amfoterisin

B’nin etkisine ba lõ olarak geli!ti i dü!ünüldü. Renal tübüllerdeki morfolojik

de i!ikliklerin serum klor düzeyinde farklõlõklara yol açabilece i, ayrõca hücrelerdeki

de i!iklikler dikkate alõndõ õnda her iki ilacõn yapõsõnda bulunan amfoterisin B’nin

toksik etkisi nedeniyle böbrek fonksiyonlarõnõ de i!tirebilece i sonucuna varõldõ.

69

KAYNAKLAR

1. Bodey GP. The emergence of fungi as major hospital pathogens. J. Hosp Infect, 1988; (11): 411-426.

2. Dismukes WE. Cryptococcal meningitis in patient with A"DS. J Infect Dis, 1988; 157:624-628.

3. Anaissie E. Opportunistic mycoses in the immuncompromised host: experience at a cancer center and review. Clin Infect Dis, 1992; 14 (l1): S 43-53.

4. Ellis D. Ampotericin B: spectrum and resistance. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 2002; 49, (1): 7-10.

5. Utz JP. Amphotericin B toxicity: Introduction. Ann Intern Med, 1964; 61: 334-338.

6. Miller R, Bates JH. Amphotericin B toxicity A Follow up report of 53 patients. Ann Intern Med, 1969; 71:1090-1095.

7. Denning, DW, Stevens DA. Antifungal and surgical treatment of invasive fungal aspergillosis: review of 2121 published cases. Rev Infect Dis, 1990; 12:1147-1201.

8. Walsh TJ, Dixon DM. Nosocomial aspergillosis: environmental microbiology, hospital epidemiology, diagnosis, and treatment. Eur J Epidemiol, 1989; 5:131-142.

9. Kanj SS, Welty-Wolf K, Madden J, Tapson V, Baz MA, Davis RD. Perfect, J.R. Fungal infections in liver transplant recipients. Medicine, 1996; 75:142-156.

10. John W, Walsh H, Walsh T. Lipid Formulation of Amphotericin B: Recent Progress and Future Directions. Clinical Infectious Diseases, 1996; 22 (Suppl 2): 133-144.

11. Lopez-Berestein G, Mehta R, Hopfer R, Mehta K, Hersh EM and Luliano RL. Liposome encapsulated amphotericin B for treatment of disseminated candidiasis in neutropenic mice. J

Infect Dis. 1984; 150:278-283.

12. Mehta J. Do variations in molecular structure affect the clinical efficacy and safety of lipid-based amphotericin B preparation? Leukemia research vol, 1997; 21(3): 183-188.

13. Hiemenz JW, Walsh TJ. Lipid formulations of amphotericin B. Journal of Liposome Research, 1998; 8 (4): 443-467.

70

14. Janoff AS, Perkins WR, Saletan S.L, Swenson CE. Amphotericin B lipid complex (ABLCTM): A molecular rationale for the attenuation of amphotericin B related toxicities. J.Liposome Res, 1993; 3:51-72.

15. Bangham AD. Liposomes: realizing their promise. Hosp Pract off Ed, 1992; 27(51):61-62.

16. New RRC, Chance ML, Heath S. Antileishmanial activity of amphotericin and other antifungal agents entrapped in liposomes. J Antimicrob Chemother, 1981; 8:371-381.

17. Dupont B. Overview of the lipid formulations of amphotericin B. Journal of Antimicrobial

Chemotherapy, 2002; 49:31-36.

18. Clark JM, Whitney RR, Olsen SJ, George RJ, Swerdel MR. Amphotericin B lipid complex therapy of experimental fungal infections in mice. Antimicrob Agents Chemother, 1991; 35:615-621.

19. Olsen SJ, Swerdel MR, Blue B, Clark JM, Bonner DP. Tissue distribution of amphotericin B lipid complex in laboratory animals. J Pharm Pharmacol, 1991; 43:831-835.

20. Smith OP. Gale R, Hamon M, Amphotericin B induced nephrogenic diabetes insipidus: resolution with its liposomal counterpart (letter). Bone Marrow Transplant, 1994; 13 (1):107-108.

21. Heinemann V, Bosse D, Jehn U, Debus A, Walchholz A, Forst H, Wilmanns W. Enhanced pulmonary accumulation of lipozomal amphotericin B (Ambisome) in acute liver transplant failure. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 1997; 40:295-297.

22. Williams PL, Warwick R, Dyson M, Bannister LH. Gray’s Anatomy. 37th Ed. London: Churchill Livingstone, 1989: 1397-1406.

23. Moore KL, Dalley AF. Clinically Oriented Anatomy 4th Ed. Baltimore: Lippincott Williams and Wilkins. A Wolters Kluver Company Philadelphia, 1999: 279-287.

,

24. Dere F. Anatomi Atlası ve Ders Kitabı, 5. Baskõ, Adana: Nobel Tõp Kitabevi 1999; Cilt: 2: 957- 973.

25. Sancak B, Cumhur M. Fonksiyonel Anatomi, 3. Bask, Ankara: ODTÜ Yayõncõlõk 2004; 261-265.

26. GJ Romanes. Cunningham’s Textbook of Anatomy. 10th Ed. London. Oxford Medical Publication, 1964; 475-484.

27. Seabury JH, Dascomb HE. Experience with amphotericin B. Am. NY Acad Sci, 1960; 89: 202-220.

28. Tolemar J, Ringden O. Lipid formulations of Amphotericin B. less Toxicity But at What Economic cost? Drug Safety, 1995; 13 (4): 207-218.

71

29. Juliano RL, Grant CWM, Barber KR, et al. Mechanism of the selective toxicity of amphotericin B incorporated into liposomes. Mol Pharmacol, 1987; 31:1-11.

30. Fielding RM, Singer AW, Wang LH, Babbar S, Guo S. Liposomal drug delivery. Advantages and limitations from a clinical pharmacokinetics and therapeutic perspective. Clin. Pharmacokinet, 1991; 36:299- 307.

31. Gates C, Pinney RJ. Amphotericin B and its delivery by liposomal and lipid formulations. J. Clin. Pharm. Ther, 1993; 18: 147-153.

32. Adller- Moore JP and Proffitt RT. Development, characterization, efficacy and mode of action of Ambisome, a unilamellar liposomal formulation of amphotericin B. J. Liposome Res, 1993; 3:429-450.

33. Robinson RF, Nahata MC. A comparative review of conventional and lipid formulations of amphotericin B. Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutic, 1999; 24: 249-257.

34. Janoff AS, Boni LT, Popescu MC, Minchey SR, Cullis PR, Madden TD, Taraschi T, Gruner SM et al. Unusual lipid structures selectively reduce the toxicity of amphotericin B. Proc Natl Acad Sci,

USA. 1988; 85: 6122-6126.

35. Sculier JP, Bron D, Coune F, Meunier F. Successful treatment with liposomal amphotericin B in two patients with persisting fungemia. Eur J Clin Microbiol Infect Dis, 1989; 8: 903–906.

36. Janknegt R, de Marie S, Bakker-Woudenberg IAJM, Crommelin DJA. Liposomal and lipid formulations of amphotericin B: clinical pharmacokinetics. Clin Pharmacokinet, 1992; 23(4): 279–291.

37. Juliano R, Lopez-Berestein G, Mehta R, Hopfer R, Mehta K, Lasi L. Pharmacokinetic and therapeutic consequences of liposomal drug delivery: fluorodeoxyuridine and amphotericin B as examples. Biol Cell, 1983; 47: 39–46.

38. Lopez-Berestein G, Mehta R, Hopfer RL, et al. Treatment and prophylaxis of disseminated infection due to Candida albicans in mice with liposome-encapsulated amphotericin B. J Infect

Dis, 1983; 147:939–945.

39. Lopez-Berestein G, Mehta R, Hopfer R, et al. Effects of sterols on the therapeutic efficacy of liposomal-amphotericin B in murine candidiasis. Cancer Drug Delivery, 1983; 1.37–41.

40. Walsh TJ, Finberg RW, Arndt C. et al. Liposomal amphotericin B for empirical therapy in patients with persistent fever and neutropenia. N. Engl. J. Med, 1999; 340: 764–771.

41. Butler WT. Pharmacology toxicity and therapeutic usefulness of amphotericin B. JAMA, 1966; 195: 127-131.

72

42. Doubek M, Mayer J, Lauschova I et al. Comparison of the effect of amphotericin B desoxycholate and amphotericin B colloidal dispersion on renal functions and renal morphology in rats. Nephrology, 2005; 10:57–62.

43. Sarosi GA. Amphotericin B: Stil the ‘’gold standard’’ for antifungal therapy. Postgard Med, 1990; 151-166.

44. Prentice HG, Hann IM, Herbrecht R et al. A randomized comparison of liposomal versus conventional amphotericin B for the treatment of pyrexia of unknown origin in neutropenic patients. Br. J. Haematol. 1997; 98: 711–718.

45. Walsh TJ, Hiemenz JW, Seibel NT et al. Amphotericin B lipid complex for invasive fungal infections: Analysis of safety and efficacy in 556 cases. Clin. Infect. Dis, 1998; 26: 1383–1396.

46. White MH, Bowden RA, Sandler ES et al. Randomized, doubleblind clinical trial of amphotericin B colloidal dispersion versus amphotericin B in the empirical treatment of fever and

neutropenia. Clin. Infect Dis, 1998; 27: 296–302.

47. Boswell WG, Bekersky I, Buell D. et al. Toxicological Profile and Pharmacokinetics of a Unilamellar Liposomal Vesicle Formulation of Amphotericin B in Rats. Antimicrobial Agents and

Chemotherapy, Feb. 1998; 263–268.

48. Sawaya BP, Briggs JP, Schnermann J. Amphotericin B nephrotoxicity: The adverse consequences of altered membrane properties. J. Am. Soc. Nephrol, 1995; 6: 154–164.

49. Bates DW, Su L, Yu DT, et al. Mortality and costs of acute renal failure associated with amphotericin B therapy. Clinic Infect. Dis, 2001; 32: 686-693.

50. Joly P, Dromer F, Barge J, Yeni P, Seta N, Molas G and Carbon C. Incorporation of amphotericin B (AMB) into liposomes alters the AMB-induced acute nephrotoxicity in rabbits. J.

Pharm. Exp. Ther, 1989; 251: 311–316.

51. Wingard JR, White MH, Anaissie E, et al. A randomized doubleblind study comparative trial evaluating the safety of liposomal amphotericin B versus amphotericin B lipid complex in the empirical treatment of febrile neutropenia. Clinical infectious Diseases, 2000; 31: 1155–1163.

52. Deray G. Amphotericin B nephrotoxicity. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 2002; 49: 37-41.

53. Tolins JP, Raij L. Chronic amphotericin B nephrotoxicity in the rat: protective effect of prophylactic salt loading. Am. J. Kidney Dis, 1988; 11: 313-317.

54. Wasan KM, Vedel K, Lopez- Barestein G, Luck DR. Pharmacokinetics, tissue distribution and toxicity of free liposomal amphotericin B in diabetic rats. J. Infect. Dis, 1990; 161: 562-566.

73

55. Kim, JY, and Suh, KS. Light microscopic and electron microscopic features of cyclosporine nephrotoxicity in rats. Journal of Korean Medical Science, 1995; 10 (5): 352–359.

56. Cheng JT, Witty RT, Roobinson RR, Yarge WE. Amphotericin B nephrotoxicity: Increased renal resistance and tubule permeability. Kidney Int, 1982; 22: 626-633.

57. Mayer J, Doubek M, et al. Reduced nephrotoxicity of conventional amphotericin B therapy after minimal nephroprotective measures: Animal experiments and clinical study. J. Infect. Dis, 2002; 186: 379–388.

58. Gallis HA, Drew RH, Pickard WW. Amphotericin B: 30 years of clinical experience. Rev Infect Dis, 1990; 308-329.

59. Longuet P, Joly P, Amirault P et al. Limited protection by small unilamellar liposomes against the renal tubular toxicity induced by repeated amphotericin B infusions in rats. Antimicrob. Agents

Chemother, 1991; 35: 1303- 1308.

60. Ramachandran C and Brunette M. The renal Na+/ Ca2+ Exchange system is located exclusively in the distal tubule. Biochem. J, 1989; 257:259–264.

61. Krej%í&ová L, Lauschova I, Horky D. et al. Influence of amphotericin B deoxyholate or amphotericin B colloidal dispersion on renal tubule epithelium in rat. Biomed Papers, 2004; 148 (2):221–223.

62. Mihatsch, MJ, Thiel, G, and Ryffel, B. Histopathology of cyclosporine nephrotoxicity. Transplant Proc 1988; 20 (3 Suppl. 3): 759–771.

63. Gartner LP, Hiatt JL. Color Textbook of Histology. 2nd Ed, USA: W.B. Saunders Company, 1997.

64. Duncan, JI, Thomson, AW, Aldridge, RD, Simpson, JG, and Whiting, PH. Cyclosporine-induced renal structural damage: influence of dosage, strain, age and sex with reference to the rat and guinea pig. Clin Nephrol, 1986; 25 (1): 14–17.

65. Gillum, DM, Truong, L, Tasby, J, Migliore, P, and Suki, WN. A rodent model. Transplant,

1988; 46 (2): 285–292.

66. Verani, R. Cyclosporine nephrotoxicity in the Fischer rat. Clin Nephrol, 1986; 25 (1):9–13.

67. Leeson TS, Leeson CR, Paparo AA. Text\Atlas of Histology. 7 th. Ed., Philadelphia: WB Saunders Company, 1988.

74

ÖZGEÇM !

#. Deniz Akman-MUTLUAY 1974 yõlõnda Almanya’da do du. "lkö renimine

Almanya’da ba!ladõ orta ve lise ö renimi ile birlikte Adana’da tamamladõ. 1993 yõlõnda

Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji bölümünü kazandõ ve 1997

yõlõnda da mezun oldu. 1998 yõlõnda, Kahramanmara! Sütçü "mam Üniversitesinin Fen

Bilimleri Enstitüsünde Yüksek Lisans e itimine ba!layan #.Deniz Akman-Mutluay,

aynõ yõl KSÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümüne Ara!tõrma Görevlisi olarak

atandõ. 2000 yõlõnda yüksek lisansõnõ tamamlayarak 2001 yõlõnda Çukurova Üniversitesi

Sa lõk Bilimleri Enstitüsü Anatomi Anabilim Dalõnda doktora e itimine ba!layan #.

Deniz Akman-MUTLUAY, evli olup halen aynõ Anabilim Dalõnda görevini

sürdürmektedir.

75

t.c Çukurova Ün vers tes lik b l mler enst tÜsÜ … · t.c Çukurova Ün vers tes sa!lik b l...

Documents