taşıyıcı seçimi

FABRİKA İÇİ PARÇA - YÜK TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICILARIN

SEÇİMİNE YÖNELİK

BİR KARAR DESTEK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Kemal DOMBAYCI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Kasım 2005

ANKARA

Kemal DOMBAYCI tarafından hazırlanan FABRİKA İÇİ PARÇA - YÜK

TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICILARIN SEÇİMİNE YÖNELİK BİR KARAR

DESTEK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ adlı bu tezin yüksek lisans tezi olarak

uygun olduğunu onaylarım.

Yrd. Doç. Dr. Mustafa YURDAKUL

Tez Yöneticisi

Bu çalışma, jürimiz tarafından Makine Mühendisliği Anabilim Dalında Yüksek

Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Başkan : Prof. Dr. Can ÇOĞUN______________________

Üye : Prof. Dr. Orhan TÜRKBEY__________________

Üye : Yrd. Doç. Dr. Mustafa YURDAKUL___________

Bu tez, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygundur.

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET............................................................................................................................ i ABSTRACT................................................................................................................ ii TEŞEKKÜR................................................................................................................iii ÇİZELGELERİN LİSTESİ........................................................................................ iv ŞEKİLLERİN LİSTESİ .............................................................................................. v RESİMLERİN LİSTESİ ............................................................................................ vi EKLERİN LİSTESİ .................................................................................................. vii 1. GİRİŞ ...................................................................................................................... 1 2. SÜREKLİ TAŞIYICILAR...................................................................................... 3 2.1 Taşınacak Yük.................................................................................................. 3 2.2 Yük Taşıma Araçları ........................................................................................ 3 2.3 Sürekli Taşıyıcıların Sınıflandırılması ............................................................. 4 2.4 Sürekli Taşımada Maliyet Kavramı ................................................................. 5 2.5 Sürekli Taşıyıcıların Seçimi............................................................................. 6 2.5.1 Uygun sürekli taşıyıcı seçiminin getireceği yararlar............................. 7 2.5.2 Sürekli taşıyıcıların seçimine ilişkin genel kriterler.............................. 8 2.6 Parça Yük Taşıyan Sürekli Taşıyıcılar............................................................ 9 2.6.1 Bandlı sürekli taşıyıcılar ve tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcılar.. 9 2.6.2 Çelik bandlı sürekli taşıyıcılar ............................................................ 10 2.6.3 Tel bandlı sürekli taşıyıcılar................................................................ 11 2.6.4 Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcılar ......................................................... 12 2.6.5 Salıncaklı elevatörler........................................................................... 13 2.6.6 Dolaşan sürekli taşıyıcılar ................................................................... 14

2.6.7 Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcılar.................................................. 16 2.6.8 Yerçekimi kuvveti ile sürekli taşıyanlar ............................................. 17 2.6.9 Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcılar .................................................... 19 2.6.10 Titreşimli ızgaralar .............................................................................. 19 3. Malzeme Taşıma Sistemlerinin ve Sürekli Taşıyıcıların Seçimlerinde Kullanılan Yöntemler...................................................................... 21 3.1 Sürekli Taşıyıcıların Seçimlerinde Kullanılan Karar Destek Sistemleri....... 22 3.1.1 ICMESE (Intelligent Consultant system for Material handling Equipment Selection and Evaluation)................................................. 24 3.1.2 MHESA (Material Handling Equipment Selection Advisor) ............. 26 3.1.3 DESIGNER......................................................................................... 29 3.2 Sürekli Taşıyıcıların Seçimlerine Yönelik Mevcut Karar Destek Sistemlerinin Eksiklikleri............................................................................... 31 4. GELİŞTİRİLEN KARAR DESTEK SİSTEMİ : KONSPRO .............................. 33 4.1 KONSPRO’nun Genel Özellikleri ................................................................ 33 4.2 KONSPRO’nun Veritabanı Yapısı ................................................................ 34 4.3 KONSPRO’daki Soruların Özellikleri........................................................... 34 4.4 KONSPRO’nun İşleyişi ................................................................................. 35 4.5 KONSPRO’nun Çalışması İle İlgili Örnekler................................................ 48 4.5.1 KONSPRO’nun çalışması ile ilgili redüktör fabrikası örneği............... 48 4.5.2 KONSPRO’nun çalışması ile ilgili çikolata fabrikası örneği ............... 56 5. TARTIŞMA .......................................................................................................... 61 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ...................................................................................... 64 KAYNAKLAR ......................................................................................................... 66 EKLER...................................................................................................................... 69

EK-1. Parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların genel özellikleri…………………...70 EK-2. Parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların avantajları, dezavantajları ve kullanım yerleri …………………………………………………………71 EK-3. ICMESE’nin sürekli taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramı.………….72 EK-4. MHESA’nın sürekli taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramı ...………...73 EK-5. DESIGNER’ın sürekli taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramı………...74 EK-6. Sürekli taşıyıcıların seçimine yönelik endüstriyel uygulamalar…………...75 EK-7. KONSPRO’nun genel seçim aşamasının akış diyagramı………………....81 EK-8. KONSPRO’nun özel seçim aşamasının akış diyagramı………….……….85 EK – 9. Program kodlamasının önemli bölümleri………………………………...95 EK-10. KONSPRO’nun veritabanındaki sürekli taşıyıcı modellerinden bazıları………………………………………………………………..…117 ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………….…… 127

i

FABRİKA İÇİ PARÇA - YÜK TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICILARIN

SEÇİMİNE YÖNELİK BİR KARAR DESTEK SİSTEMİNİN

GELİŞTİRİLMESİ

(Yüksek Lisans Tezi)

Kemal DOMBAYCI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Kasım 2005

ÖZET

Bu tez çalışmasında, fabrika ortamında parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların

seçimine yönelik bir karar destek sistemi geliştirilmiştir. Çalışma kapsamında

öncelikle, sürekli taşıyıcılar hakkında genel bilgiler verilmiş, seçimlerini

etkileyen faktörler belirtilmiş ve uzmanların seçimde izledikleri yollar

açıklanmış, daha sonra KONSPRO karar destek sisteminin yapısı ve

özellikleri anlatılmıştır. Sistemde kullanıcıya çeşitli sorular sorulmakta ve bu

soruların yanıtlarına göre, veritabanında bulunan sürekli taşıyıcı türleri

arasında bir eleme yapılarak kullanıcının gereksinimlerine en uygun sürekli

taşıyıcı türü ya da türleri seçilmektedir. Sonraki adım, seçilen sürekli taşıyıcı

sistemini imal eden firmaların ürünlerinden oluşturulan veritabanı içerisinden

en uygun modelin bulunmasıdır. Bunun için de yine, kullanıcının verdiği

yanıtlara başvurulmaktadır. Ardından, uygun olduğu saptanan sürekli taşıyıcı

modelleri satınalma maliyetlerine göre sıralanmaktadır.

Bilim Kodu : 914

Anahtar Kelimeler : Sürekli taşıyıcı sistemleri, Sürekli taşıyıcı seçimi, Karar

destek sistemi, Malzeme taşıma sistemi seçimi

Sayfa Adedi : 127

Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Mustafa YURDAKUL

ii

DEVELOPMENT OF A DECISION SUPPORT SYSTEM TO SELECT IN -

PLANT PART - LOAD CONVEYORS

(M.Sc. Thesis)

Kemal DOMBAYCI

GAZI UNIVERSITY

INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

November 2005

ABSTRACT

Conveyor systems are commonly used to transport, collect, and store materials

within manufacturing systems. In this study, selection of proper conveyor

systems is performed to handle part (unit) loads in industrial facilities. The

conveyor selection problem is complex because of the wide range of conveyor

types (10 different types in this study) and models in each type available today.

In this study, a decision support system (Conveyor Selection Program

(CONSPRO)) is developed to help the user in the selection of the most

appropriate conveyor system type and model in two separate stages. Twenty

one questions are provided to determine the most appropriate conveyor type.

A total of twelve questions are available in selection of models in a conveyor

type. The program lists and ranks the feasible models according to their initial

purchase costs. Two examples are also provided in the thesis to illustrate the

application of the developed program.

Science Code : 914

Key Words : Conveyor systems, Conveyor selection, Decision support

system, Material handling system (MHS) selection

Page Number : 127

Adviser : Asst. Prof. Mustafa YURDAKUL

iii

TEŞEKKÜR

Tüm yaşamım boyunca olduğu gibi bu çalışmamda da bana destek olan sevgili

aileme, değerli katkılarıyla beni yönlendiren tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Mustafa

YURDAKUL’a ve bilgisayar programının oluşturulması sürecindeki

yardımlarından dolayı arkadaşım Ercin ŞENTÜRK’e sonsuz teşekkürlerimi

sunarım.

iv

ÇİZELGELERİN LİSTESİ

Çizelge Sayfa

Çizelge 3.1. ICMESE’nin ‘taşıma mesafesi’ ve ‘yük ağırlığı’ kavramları için öngörülen değer aralıkları……………………………………..…...…26

Çizelge 4.1. KONSPRO’nun veritabanı alanları …………………........................ 34

Çizelge 4.2. KONSPRO kapsamındaki sözel soruların yanıtları………………….35

v

ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 3.1. DESIGNER’ın genel algoritması…………..……….…………………..31 Şekil 4.1. KONSPRO’nun ana sayfası………………………………………...…..36 Şekil 4.2. KONSPRO’nun yük tipi seçim ekranı………………………………….37 Şekil 4.3. KONSPRO’nun genel seçim aşaması sorularının bulunduğu ekran....... 38 Şekil 4.4. KONSPRO’nun genel seçim aşamasının örnek sonucu……..……….. ..42 Şekil 4.5. Genel seçim aşamasında önerilebilecek bir sistem olmadığında ekrana gelen form……………...……..…………………………………………43 Şekil 4.6. KONSPRO’nun özel seçim sorularının bulunduğu ekran……………... 44 Şekil 4.7. KONSPRO’nun özel seçim aşamasına ilişkin örnek bir sonuç…...…… 48 Şekil 4.8. KONSPRO’nun genel seçim aşaması ………………………….…. ….49 Şekil 4.9. KONSPRO’nun yük tipi seçimine ilişkin ekran görüntüsü…………... 50 Şekil 4.10. KONSPRO’nun genel seçim aşamasına ilişkin ekran görüntüsü.….....52 Şekil 4.11. KONSPRO’nun çözüm önerdiği sayfanın ekran görüntüsü…………. 53 Şekil 4.12. KONSPRO’nun özel seçim aşamasına ilişkin ekran görüntüsü.......... 55 Şekil 4.13. KONSPRO’nun, önerdiği marka ve modellerin listesini gösteren ekran görüntüsü…………………………………………………………… ...55 Şekil 4.14. KONSPRO’nun ana sayfasının ekran görüntüsü…………...………... 57 Şekil 4.15. KONSPRO’da, kullanıcıdan hangi sürekli taşıyıcı türünü kullanmayı istediğini öğrenmek için oluşturulan sayfanın ekran görüntüsü. ….... ..57 Şekil 4.16. KONSPRO’da, kullanıcının kullanmayı planladığı sürekli taşıyıcı türünün fotografının sunulduğu sayfanın ekran görüntüsü……..…….58 Şekil 4.17. KONSPRO’nun özel seçim aşamasına ilişkin ekran görüntüsü............ 60 Şekil 4.18. KONSPRO’nun, önerdiği marka ve modellerin listesini gösteren ekran görüntüsü……..……………... ……..…………………………………60

vi

RESİMLERİN LİSTESİ

Resim Sayfa

Resim 2.1. Tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı……..........................................10 Resim 2.2. Çelik bandlı sürekli taşıyıcı ……...…....................................................11 Resim 2.3. Tel bandlı sürekli taşıyıcı…………….………………………..............12 Resim 2.4. Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı…………………………........................ 12 Resim 2.5. Salıncaklı elevatör…………………..…………………….……..….... 14 Resim 2.6. Dolaşan sürekli taşıyıcı…...……….………………..……………..…. 15 Resim 2.7. Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı.……………….……………….......16 Resim 2.8. Yerçekimi kuvveti ile sürekli taşıyan sistem……….……..………….. 17 Resim 2.9. Makaralı taşıma yolu…………………………………………….….. ..18 Resim 2.10. Tekerlekli taşıma yolu …..…………….……….………………....... 19 Resim 2.11. Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı………….…...………….……….…19 Resim 2.12. Titreşimli ızgara …….………...…………………………………......20

vii

EKLERİN LİSTESİ Ek Sayfa Ek-1. Parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların genel özellikleri……………………..70 Ek-2. Parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların avantajları, dezavantajları ve kullanım yerleri……………………………………………………………………..…71 Ek-3. ICMESE’nin sürekli taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramı .....................72 Ek-4. MHESA’nın sürekli taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramı ......................73 Ek-5. DESIGNER’ın sürekli taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramı ..................74 Ek-6. Sürekli taşıyıcıların seçimine yönelik endüstriyel uygulamalar ....................75 Ek-7. KONSPRO’nun genel seçim aşamasının akış diyagramı…………………...81 Ek-8. KONSPRO’nun özel seçim aşamasının akış diyagramı ................................85 Ek-9. Program kodlamasının önemli bölümleri………………….. …....................95 Ek-10. KONSPRO’nun veritabanındaki sürekli taşıyıcı modellerinden bazıları………………………………………………………….…...........117

1

1. GİRİŞ

Bugün hızla artan rekabet ve teknolojik gelişim, firmaları daha kaliteli, daha hızlı,

daha esnek ve daha düşük maliyetli üretim yapma konusunda yeni arayışlara

itmiştir. Bu arayışların sonuçlarından biri de, otomatikleştirilmiş malzeme taşıma

sistemlerinin üretim sistemlerinde yerlerini almaları olmuştur. Bu durum ise, işçi

sayısında azalma, kazanç ve güvenliği beraberinde getirmiştir.

Gelişen teknolojiye paralel olarak insanların yaşam standartları ve üreticilerden

beklentileri gün geçtikçe daha yeni, daha kullanışlı, daha kaliteli ve daha düşük

maliyetli ürünlere sahip olma isteğini doğurmaktadır. Bu beklenti doğal olarak,

üretici firmaları daha rekabetçi olmaya ve gelişen teknolojiye hızla ayak uydurarak

müşteri ihtiyaçlarına uygun ürünler üretmeye zorlamaktadır. Müşteri ihtiyaçlarına

uygun ürünler üretebilmek ve teknolojide ve müşteri isteklerinde meydana gelen

hızlı değişime ayak uydurabilmek, üretici firmaların, ileri üretim tekniklerini üretim

sistemlerine uyarlayabilmelerine bağlıdır. Üretici, müşteri isteklerini sürekli olarak

karşılayabilecek bir üretim sistemine sahip olmak istiyorsa, bir ileri üretim

teknolojisi olan malzeme taşıma sistemlerini üretim sistemine adapte etmek

zorundadır. Böylece hızlı, kaliteli, uzun vadede daha düşük maliyetli ve esnek bir

üretim sistemini tam olarak oluşturabilmiş olur. Çünkü böyle bir üretim sisteminin

temelinde, proseslerdeki hız ve kalitenin yanısıra, yük taşıma operasyonlarında da

aynı hızı ve kaliteyi elde etme zorunluluğu yatmaktadır.

White ve Apple malzeme taşımayı; doğru metodu kullanarak doğru zamanda, doğru

yerde, doğru düzende, doğru pozisyonda, doğru koşullarda, istenen maliyette

öngörülen malzemenin temini olarak tanımlamışlardır (1).

Tompkins, White, Bozer, Frazelle, Tanchoco ve Trevino’ya göre tipik bir imalat

operasyonunda malzeme taşıma, tüm çalışan sayısının %25’ini, fabrika alanının

%55’ini, üretim zamanının %87’sini ve bir ürünün tüm üretim maliyetinin %15-

70’ini etkilemektedir (2).

2

Malzeme taşıma sistemleri, malzemelerin hareketini sağlamalarının yanında, bazı

durumlarda imalat fonksiyonlarını da üzerlerine almaktadırlar. Bugün modern

üretim tekniğinde, malzeme taşıma sistemleri üretim etkinliklerine de girmiş,

üretim sistemleri, taşıyıcılarla bağlanarak bir bütün haline getirilmiştir. Artık üretim

ve taşıma senkronize olarak birlikte yürütülmektedir (3). Bundan dolayı, malzeme

taşıma tekniği ile uğraşanların üretim yöntemlerini de gayet iyi bilmeleri

gerekmektedir. Aksi halde belirli bir üretim için uygun olan taşıma sistemini doğru

ve verimli bir biçimde planlamak ve seçmek mümkün olmayacaktır. Bununla

birlikte Lashkari, Boparai ve Paulo, malzeme taşıma sistemlerinin, imalat

sistemlerinin tamamlayıcı bir bileşeni olmalarından ötürü, tüm iç karmaşıklıkların

malzeme taşıma sistemlerine de transfer edildiği görüşünü savunmaktadırlar (4).

Bu tez çalışmasında, fabrika ortamında parça - yük taşıyan sürekli taşıyıcıların

seçimine yönelik bir karar destek sistemi geliştirilmiştir. Bu bağlamda, fabrika

niteliği taşımayan işyerleri ile yığın yük taşıma işlemleri bu çalışmanın kapsamında

değildir.

Çalışma kapsamında öncelikle, sürekli taşıyıcı seçiminin öneminden ve seçimde

sözkonusu olabilecek kriterlerden sözedilmiş, ardından, kullanılan 10 sürekli

taşıyıcı türü hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra, sürekli taşıyıcıların seçimine

yönelik olarak bugüne dek oluşturulan karar destek sistemleri ve bunların

eksiklikleri belirtilmiştir. Ardından, geliştirilen karar destek sistemi KONSPRO

(KONveyör Seçim PROgramı) tanıtılmış ve KONSPRO’nun çalışması ile ilgili iki

örnek senaryo ele alınmıştır. Sonrasında ise, KONSPRO’nun bu konudaki diğer

karar destek sistemlerine göre avantajları, eksik kalan yönleri ve geliştirilme

sürecinde karşılaşılan sıkıntılar anlatılmış ve çalışma, okuyuculara sunulan

önerilerle noktalanmıştır.

3

2. SÜREKLİ TAŞIYICILAR

2.1 Taşınacak Yük

Taşınacak yükün niteliği, fiziksel ve kimyevi özellikleri, seçilecek taşıma aracı ya

da sisteminin konstrüktif özelliklerinin saptanmasında önemli rol oynar. Zira, bir

taşıma düzeni, birbirine göre önemli farklılıklara sahip yüklerin taşınması için aynı

derecede uygunluk göstermez. Taşınacak yükler yığın yük ve parça yük olarak iki

gruba ayrılırlar (5). Yığın yükler, farklı ve çok çeşitli parçalı, taneli ve toz

şeklindeki yükler olup, ambalajlanmamış durumdadırlar. Kül, toz, kömür, un,

cevher, şeker, tahıl vs. yığın yüklerdendir. Parça yükler ise sayı ile belirlenebilen

yüklerdir. Fıçılar, kasalar, balyalar, şişeler, torbalar, makine parçaları, mobilyalar,

cam eşyalar, v.s. parça yüklere örnek olarak verilebilir.

Bu çalışmanın konusu olan parça yüklerin karakteristik özellikleri arasında; kütle,

şekil, ölçüler, oturma yüzeyinin yapısı, sıcaklık, fiziksel ve kimyevi nitelikler,

taşıma yüzeyi ile arasındaki sürtünme, sertlik, kırılganlık, hacim, nemlilik,

koroziflik, aşındırıcılık vs. sayılabilir.

2.2 Yük Taşıma Araçları

Yük taşıma araçları çalışma durumlarına göre sürekli ve süreksiz taşıyıcılar olarak

incelenmektedirler (3). Süreksiz taşıma, taşınacak yüke ve sistemin taşıma hacmine

bağlı olarak ancak belirli miktarlarda sözkonusu olur. Süreksiz taşıyıcılar hem

parça, hem de yığın yüklerin taşınmasına uygunluk gösterirler. Taşıma, zeminüstü

taşıma araçları ya da boş hacimde kaldırma – taşıma makineleri ile gerçekleştirilir.

Sürekli taşıyıcılar ise sabit veya hareketli sistemler olup, öngörülen bir taşıma

mesafesinde, yükleme yerinden boşaltma yerine kadar sabit veya değişken bir hızla

ya da belirli periyotlar şeklinde hareket ederler. Bu sistemler büyük kütlelerin ve

hacimlerin taşınmasında en verimli sistemlerdir ve tüm taşıma düzlemlerinde

4

kullanılabilirler. Bununla birlikte, belirli bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz

çalışırlar (3).

Sürekli taşıyıcılar, her çeşit yükün taşınması, yüklenmesi, boşaltılması ve

depolanmasında sıkça kullanılırlar. Bu sistemler, yükün belirli noktalar arasında

sabit bir yörünge üzerinde taşınması için tasarlanmış ve taşıma sistemlerinin büyük

bir kısmını oluşturan araçlardır. Sevk edilecek yükü hedef ayar sistemleri yardımı

ile önceden ayarlanan hedefe otomatik olarak taşırlar.

2.3 Sürekli Taşıyıcıların Sınıflandırılması

Sürekli taşıyıcılar çeşitli bakış açılarına göre sınıflandırılırlar.

Kuvvet iletiminin şekline göre sınıflandırma (3):

• Ağırlık kuvveti ile taşıyanlar

• Mekanik kuvvet ile taşıyanlar

• Pnömatik kuvvet ile taşıyanlar (Hava, taşıyıcı ortamdır)

• Hidrolik kuvvet ile taşıyanlar (Su, taşıyıcı ortamdır)

Konstrüksiyona göre sınıflandırma (3):

• Sabit sürekli taşıyıcılar

• Hareketli sürekli taşıyıcılar

Kumanda durumuna göre sınıflandırma (5):

• Kumandalı

• Kumandasız

Taşınan yüke göre sınıflandırma : (3)

• Sadece yığın yük taşıyanlar (örneğin; helezonik sürekli taşıyıcılar)

• Sadece parça yük taşıyanlar (örneğin; salıncaklı elevatörler)

5

• Hem yığın yük, hem de parça yük taşıyanlar (örneğin; bandlı sürekli

taşıyıcılar)

• İnsan taşıyanlar (Yürüyen merdivenler, dolaşan asansörler)

Yaygın olarak kullanılan sürekli taşıyıcı türleri şunlardır (3) :

• Tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcılar

• Çelik bandlı sürekli taşıyıcılar

• Tel bandlı sürekli taşıyıcılar

• Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcılar

• Kazıyıcı sürekli taşıyıcılar

• Elevatörler

• Dolaşan sürekli taşıyıcılar

• Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcılar

• Zincirli tekneli sürekli taşıyıcılar

• Helezonik sürekli taşıyıcılar

• Yerçekimi kuvveti ile sürekli taşıyanlar

• Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcılar

• Titreşimli sürekli taşıyıcılar

• Pnömatik sürekli taşıyıcılar

2.4 Sürekli Taşımada Maliyet Kavramı

Sürekli taşıma kavramında önemli olan, doğru miktardaki malzemenin, doğru

zamanda, minimum maliyetle ve güvenli bir şekilde istenilen noktada olmasıdır. Bu

ifadeden de anlaşılacağı gibi, sürekli taşıma maliyetleri üretim sistemlerinde önemli

bir maliyet unsurudur. Dolayısıyla, sürekli taşıma için harcanan maliyet, taşıma

sistemi seçiminin önemli bir rol oynamasını sağlamaktadır.

Tompkins ve White, malzeme taşıma maliyetlerinin, toplam üretim maliyetlerinin

%10’u ile %80’i arasında değiştiğini, bu bağlamda malzeme taşıma sistemlerinin

öneminin gözardı edilemeyeceğini savunmuşlar, iyi tasarlanmış bir tesis planı ve

6

malzeme taşıma sisteminin, maliyetin düşürülmesi için oldukça önemli olduğunu

belirtmişlerdir (6). Sule ise, etkin bir malzeme taşıma sisteminin, tesis işletme

maliyetinin %15 ile %30 oranında düşürülmesini sağlayabildiğini bildirmiştir (7).

Sürekli taşıma maliyetlerini ilk maliyetler ve işletme maliyetleri olarak ikiye

ayırmak mümkündür. İlk maliyetler satınalma maliyetleri, işletme maliyetleri ise

enerji, bakım-onarım ve işgücü gibi maliyetlerdir.

Bununla birlikte yatırım maliyeti kavramı, yeni bir taşıma sistemi için yapılan plan

aşamasından, taşıma sisteminin tamamen yerleştirilmesine kadar sözkonusu olan

maliyet unsurlarını kapsar. Bu bağlamda yatırım maliyeti; tahmini bakım maliyeti,

yedek parça maliyeti, sermaye yatırımı, sistemin kurulması, ayarlanması,

programlanması, denenmesi, kabul edilmesi, işletilmesi, bakımı, onarımı ve son

teslimini içermektedir.

Taşıma sistemlerinin ve özelinde sürekli taşıyıcıların maliyetlerine ve ekonomik

analizlerine ilişkin değerlendirme ve yöntemler; Hamann’ın (8), Egbelu’nun (9)

(10), Usher, Kamal ve Kim’in (11), Strecker ve Crooks’un (12) ve Kulwiec’in (13)

çalışmalarında görülebilir.

2.5 Sürekli Taşıyıcıların Seçimi

Şu bilinen bir gerçektir ki; taşıma sistemleri artık üretim maliyetlerinin önemli bir

kısmını kapsamaktadır. Bu gerçek, bir üretim sistemi tasarlanırken uygun taşıma

sisteminin seçiminin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu seçim, performansları

önemli ölçüde etkiler ve birçok açıdan karmaşık bir yapıya sahiptir. Yük taşıma

ekipmanı seçiminin bu karmaşık yapısı ve her özel durum için genellikle birden

fazla iyi çözümün sözkonusu olabilmesine ilişkin zorluklar, Matson, Mellichamp ve

Swaminathan’ın yaptıkları çalışmada (14) ve Gabbert ve Brown tarafından

gerçekleştirilen çalışmada (15) ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

7

Tompkins ve arkadaşlarına göre, uygun sürekli taşıyıcının seçilmesi, işletme için

maliyetleri ve zararı azaltmak, yer ve ekipmanın faydalı kullanım oranını, üretim

miktarını ve verimliliği arttırmak ve çalışma koşullarını geliştirmek yönünden

oldukça önemlidir (2).

Yaman ise, yük taşıma ekipmanı seçiminin ürün ve proses gereksinimlerine bağlı

olduğunu, dolayısıyla seçimin, ürün ve proses spesifikasyonlarına göre

yapılabileceğini belirtmiştir (16).

Chu, Egbelu ve Wu’ya göre taşıma sistemi ekipmanı ve özelinde sürekli taşıyıcı

seçimi ve değerlendirilmesinde gözönüne alınacak faktörler dört grup altında

incelenebilir (17). Bunlar;

• Taşınacak yük ile ilgili faktörler (yük tipi, yük ağırlığı, taşınacak toplam

miktar vs.)

• Hareketin niteliği ile ilgili faktörler (gerekli hareket alanı, taşıma hızı,

taşıma frekansı, taşıma uzaklığı, yörünge, eğim açısı vs.)

• Ekipman ile ilgili faktörler (ekipmanın yerleştirileceği seviye vs.)

• Tesis ile ilgili faktörler (arayol genişliği, bina yüksekliği, tesisin yerleşim

planı vs.)

olarak belirtilebilir.

Sürekli taşıyıcıların seçimlerindeki problemin temel kaynağı ise, birçok faktörün

hesaba katılması ve fazla sayıdaki ve farklı yapıdaki kriterin birarada

değerlendirilme zorunluluğudur.

2.5.1 Uygun sürekli taşıyıcı seçiminin getireceği yararlar

• Yüklerin işlemler arasındaki bekleme süresi en aza indirilir.

• Stoklama alanlarına olan gereksinim azalır.

• Stok maliyeti azalır.

• Taşımadan kaynaklanan işgücü maliyeti düşer.

8

• Planlama işlemleri kolaylaşır ve daha tutarlı hale gelir.

• Tedarikçiler ve müşteriler ile yapılan sözleşmelerdeki teslim tarihlerine

uyum oranı artar.

• Taşıma işlemleri sırasında sözkonusu olan fire oranı düşer.

2.5.2 Sürekli taşıyıcıların seçimine ilişkin genel kriterler

Taşınacak yükün özelliklerine göre sürekli taşıyıcı seçiminde dikkate alınabilecek

kriterler şu şekilde belirtilebilir:

Sürekli taşıyıcı sistemine ilişkin kriterler :

• yükleme / boşaltma durumu

• ekonomik ömür

• taşıma hızı

• konstrüktif özellikler

• tahrik sisteminin özellikleri

• taşıma mesafesi

• çalışılabilecek eğim

• mukavemet ve korozyona dayanım

• taşıma yüksekliği

• sabit ya da hareketli olma durumu

• esneklik

• virajda çalışabilme yeteneği

• gürültü düzeyi

• kolay temizlenebilme

• sık ve dar radyüslerde çalışabilme

• otomasyona uygunluk

• iş tezgahı olarak kullanılabilme

• gerektiğinde hijyenik taşıma

• taşıma rotasına uygunluk

• dayanılabilecek sıcaklık

9

• taşıma organı malzemesi

• ara proseslerden geçebilme yeteneği

Taşınacak yük özellikleri :

• boyutlar

• kütle

• oturma yüzeyinin düzgünlüğü

• yük sıcaklığı

• keskin kenarlılık – aşındırıcılık

• darbe hassasiyeti

• hacim

• kırılganlık

2.6 Parça Yük Taşıyan Sürekli Taşıyıcılar

2.6.1 Bandlı sürekli taşıyıcılar ve tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcılar

Bandlı sürekli taşıyıcılar çeşitli yığın ve parça yüklerin yatay ya da eğik olarak

taşınmasında kullanılırlar.

Bu sistemlerde taşıyıcı band sonsuz bir şekilde olup, kendisine iki tanbur tarafından

yön verilir. Bandın görevi taşınacak yükü yükleme yerinden boşaltma yerine

götürmektir. Bu görevi yerine getirebilmek için band, amaca uygun bir

konstrüksiyon üzerine yerleştirilmiştir. Bu sistem, bir tahrik sistemi ile irtibatlı

tahrik tanburunu ve gerdirme sistemine bağlı olan yön değiştirme tanburunu

içermektedir. Çelik konstrüksiyon, üst band hattını taşıyan taşıyıcı makaraları ve alt

band hattını taşıyan geri dönüş makaralarını kapsamaktadır. Bandlı sürekli

taşıyıcıyı harekete geçirmek için, yön değiştirme tanburu tarafından iletilen

gerdirme kuvvetine ihtiyaç vardır. Böylece tahrik tanburunun çevresel kuvveti

bandı çalıştırır.

10

Bandlı sürekli taşıyıcılar, yüksek taşıma güçleri, büyük taşıma mesafeleri, basit

konstrüksiyonları, düşük ağırlıkları, kolay bakımları, sabit ya da hareketli olarak

imal edilebilmeleri, az aşınmaları, düşük tahrik gücü gereksinimleri nedeniyle

bütün endüstri kollarında oldukça geniş bir alana dağılmış olup, seri üretimde,

dökümhanelerde, kuvvet santrallerinde, depolarda, silolarda, yeraltı maden

işletmelerinde, inşaat sektöründe, gıda işletmelerinde v.s. sıkça kullanılmaktadırlar.

Resim 2.1. Tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı

Tahrik sistemleri, elektrik motoru, dişli kutusu ve tahrik tanburundan meydana

gelmektedir.

2.6.2 Çelik bandlı sürekli taşıyıcılar

Bazı endüstri dallarında kullanılan taşıma bandlarından, taşınan yük ile aralarında

herhangi bir etkileşimin meydana gelmemesi istenmektedir. Bu nedenle özellikle

gıda sanayiinde (et, tavuk, hamur işleri, süt ürünleri, meyve, sebze, çikolata vs.)

çelik bandlı sürekli taşıyıcıların kullanılması yoluna gidilmiştir. Birkaç konstrüktif

farklılığın dışında, kuruluş ve çalışma esasları tekstil / kauçuk bandlı sürekli

taşıyıcılardaki gibidir. Bu sistemlerde band malzemesi olarak karbon çelik ve

paslanmaz çelik kullanılır.

11

Resim 2.2. Çelik bandlı sürekli taşıyıcı

En küçük paslanma tehlikesinin bile istenmediği durumlar için özellikle aranan bir

tür olan çelik bandlı sürekli taşıyıcılar, düzgün taşıma yüzeyleri, yüksek band

mukavemetleri, bandın kolay temizliği, keskin kenarlı, kimyevi etkisi olan ve çok

aşındırıcı malzemeleri de taşıyabilmeleri ve titreşimsiz taşıma özelliklerinden

dolayı, başta otomotiv ve kimya endüstrileri olmak üzere çok alanda sıkça

kullanılmaktadır. Çelik bandlı sürekli taşıyıcılar, kokusuz olmaları, yıkanabilmeleri

ve taşınan yüklere tad ve koku yönünden etki etmemeleri nedeniyle hijyen

yönünden rakipsizdirler. Çelik bandlar tekstil / kauçuk bandlara nazaran daha ucuz

olmakla birlikte 300 0C’ye kadar kullanımları sözkonusu olabilmektedir (3). Bu

sistemlerde, bandın aralık, göz ve bağlantı yerleri olmadığından yükün herhangi bir

şekilde banda takılıp kalma olasılığı bulunmadığı gibi, yüklerin kolay bir şekilde

band üzerinde ileri-geri sürülebilmesi ve bandın iş tezgahı olarak kullanılabilmesi

de mümkün olmaktadır.

Çelik bandlı sürekli taşıyıcılar, bandın çarpma ve darbeye karşı olan

hassasiyetinden dolayı hassas bir montaja ve koruma teçhizatına gerek

duymaktadırlar.

2.6.3 Tel bandlı sürekli taşıyıcılar

Bu sistemlerin yapım tarzları diğer bandlı sürekli taşıyıcılarda olduğu gibidir.

12

Korozyon olasılığının kesinlikle istenmediği durumlarda özellikle tercih edilen tel

bandlı sürekli taşıyıcılar, 1200 0C ’lik fırınlarda kullanılabilme, sertleştirme,

normalizasyon, kurutma, tavlama gibi ara proseslerden geçebilme gibi olumlu

özelliklerinden dolayı, birçok endüstri dalında sıkça kullanılmaktadır.

Resim 2.3. Tel bandlı sürekli taşıyıcı

2.6.4 Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcılar

Uzuvlu bandlı (mafsallı bandlı) sürekli taşıyıcılar, parça ve yığın yüklerin yatay ve

eğik taşınmasında kullanılırlar.

Taşıma organı olarak birbirleri ile ucuca getirilerek mafsallarla birleştirilmiş

plakalar, oluk veya kanallar, kutucuklar kullanılırken çeki elemanı olarak çelik

lamalı zincirler kullanılır.

Resim 2.4. Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı

Bu sistemler, özellikle diğer bandlı sürekli taşıyıcıların yetersiz kaldığı ve taşıma

güvenliğini sağlayamadığı durumlar ağırlıklı olmak üzere, demir-çelik, kimya

endüstrilerinde, elektrik santrallerinde, yeraltı maden işletmelerinde, makine

13

fabrikalarında, siloların doldurulmasında ve birçok endüstri dalında kullanım alanı

bulmaktadırlar.

Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcılar, ağır, büyük ve kaba parçalı, keskin kenarlı, çok

aşındırıcı, sıcak yükleri taşıyabilmeleri, büyük taşıma güçleri, uzun taşıma

mesafeleri, virajlarda, sık ve dar radyüslerde kullanılabilmeleri, aynı anda taşıma ve

boşaltma yapabilmeleri, genelde sessiz çalışmaları, bazı tiplerinin geri hareket için

de uygun olması ve büyük taşıma yüksekliklerinden dolayı en çok aranan sürekli

taşıyıcılardandır. Büyük eğim açılarında çalışabilmeleri ve taşıma sürecinde

yüklerin yıkanma, ayrılma, boyanma, kurutulma, sertleştirilme, ısıl işleme tabi

tutulma, kontrol edilme gibi ara proseslerden geçebilmeleri önemli yararlarındandır.

Ancak komplike yapım tarzları, yüksek ilk yatırım maliyetleri, büyük ağırlıkları,

mafsallarının arıza ihtimali, yüksek tahrik gücü gereksinimleri ve küçük taşıma

debileri için tesis maliyetlerinin yüksek olması olumsuz yönleri olarak

nitelendirilmektedir.

Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcılarda tahrik, taşıyıcının sonuna yerleştirilen yön

değiştirici yıldız çarklarla yapılabildiği gibi, dişli kutusu ve elastik kavrama ile

bağlanmış elektrik motoru ile de gerçekleştirilebilmektedir.

2.6.5 Salıncaklı elevatörler

Salıncaklı elevatörler, çalışma prensibi yönünden tipik elevatör özellikleri gösteren

ve parça yüklerin dikey doğrultuda taşınması için kullanılan sürekli taşıyıcılardır.

Bu sistemlerin, tercih edilme gerekçeleri arasında titreşimsiz ve sakin taşıma

özellikleri, büyük taşıma güçleri, yükleme ve boşaltmanın taşıma esnasında

otomatik olarak yapılabilmesi sayılabilir. Salıncaklı elevatörler, kapasite arttırıcı

sistemler oldukları için kısa zamanda kendilerini amorte ederler.

14

Resim 2.5. Salıncaklı elevatör

2.6.6 Dolaşan sürekli taşıyıcılar

Dolaşan sürekli taşıyıcılar birbiri arkasına asılmış parça yükleri tekerlekli hareket

sistemiyle taşırlar. Tekerlekli hareket sistemi açık bir ray ya da kapalı bir profil

üzerinde bir çeki elemanı aracılığıyla birbirleriyle bağlanmış olarak bulunur.

Bu sistemler, depolarda, imalat ve montaj işletmelerinde oldukça geniş kullanım

alanları bulmaktadırlar.

İki tür yapım şekli vardır :

-Tek yollu (tek hatlı – Automated Electrified Monorail)

-Çift yollu (çift hatlı - Power & Free sistemleri)

Tek yollu sistemlerde, hareket eden çeki elemanına (zincir) tesbit edilmiş olan

askılar (yük taşıma araçları) eşit aralıklarla tek yol üzerinde hareket etmektedirler.

Bu sistemler, sadece belirli yollarda sabit debide taşıma için uygundurlar. İki yollu

sistemlerde ise, hareket eden çeki elemanı ve askıların tekerlekli hareket sistemi

üstüste düzenlenmiş iki ayrı yol üzerinde hareket etmektedir. Üstteki ‘power yolu’

15

(tekerleklerle hareket eden zincirli yol), alttaki ise ‘free yol’ (üzerinde yük

taşıyıcıları hareket eden yol) olarak isimlendirilir.

Dolaşan sürekli taşıyıcıların çalışma sahası bir çizgi üzerinde olmakla beraber,

çalışma hacmini bütün yönlerden tarayabilme olanakları sözkonusudur. Bu

sistemler, uzayın her yönünde taşımayı mümkün kılmaktadırlar.

Resim 2.6. Dolaşan sürekli taşıyıcı

Dolaşan sürekli taşıyıcılar, bütün yük durumlarına çeşitli tip ve konstrüksiyonlarla

ekonomik olarak rahatça uyabilmekte, otomatik hedef ayar sistemleri aracılığıyla,

yükü güvenilir bir biçimde ve öngörülmüş olan plan çerçevesinde her yerde

istenilen zamanda hazır bulundurmaktadırlar. Bununla birlikte, üst hacmi

kullanarak işletme için değerli olan zemin alanını işgal etmediklerinden, işletmede

açık bir görüş alanı elde edilmesini sağlamaktadırlar. Bu sürekli taşıyıcı tipleri, az

alan gereksinimleri, varolan yapı ve sistemlere fazla masraf yapılmadan monte

edilebilmeleri, fabrika birimleri arasında iyi bir bağlantı olanağı vermeleri, büyük

taşıma mesafeleri, düşük ilk kurulum maliyetleri ve esneklikleri dolayısıyla çokça

tercih edilmektedirler. Taşıma sırasında galvanizleme, boyama, tartma, daldırma,

kum püskürtme, kurutma, soğutma işlemlerine uyabilmeleri, sıcak hava kabinleri,

kapalı odalar, tünel fırınlar gibi ara proseslerden geçebilmeleri diğer olumlu

özelliklerindendir.

16

Yalnız, bu sistemlerde güvenlik önlemlerine özel dikkat gösterilmesi gerekir.

Örneğin çalışma alanları yakınından geçen hatlar, hareket sırasında salınım yapan

yükler nedeniyle koruma kafesleri ile donatılmalıdır.

Dolaşan sürekli taşıyıcılarda tahrik sistemi uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcılardaki gibi

olmakla birlikte Caterpillar tahrik sistemi de sık kullanılmaktadır.

2.6.7 Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcılar

Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcılarda, arabalar, tekerlekli çerçeveler ya da belirli

yollar üzerindeki parça yükler, ayrı bir yön verici yolda çalışan zincir tarafından

sürüklenerek hareket ettirilirler. Bu sistemlerde çekme organı (zincir), zemin

altında yerleştirilmiş olan yön verici raylar üzerinde hareket etmektedir. Alıcılar

(kıskaç, kanca, tutucu, kilit), zemindeki bir aralıktan çıkarak zemin üstünde bulunan

araba, tekerlekli çerçeve ya da parça yükleri sürüklemektedir.

Resim 2.7. Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı

Sonsuz zincirin yerleştirilebilmesi için küçük bir hacme gereksinim duymaları,

mevcut yapı ve sistemlere kolayca yerleştirilebilmeleri, esneklikleri, virajlı taşıma

hattına uygunluk gösterebilmeleri, taşıma hatlarının çoğu kez mekanik, optik ya da

elektronik hedef ayar selektörleri ile donatılması, üretim ve montaj hattı olarak

yapılabilmeleri tercih edilme nedenlerindendir. Yükün herhangi bir yerde sisteme

17

asılabilmesi ve tekrar sistemden alınabilmesi, taşıma hızının sabit olması, salınım

hareketi yapmayan yükten dolayı kaza tehlikesinin az oluşu ve zincir bakımına

hemen hemen hiç gerek olmaması diğer olumlu özelliklerindendir.

Ancak tüm bunların yanında, zeminin kullanımının olumsuzluğu, zeminaltı

kanalların kirlenmesi ve zemin üstünde bulunan malzemelerden dolayı ortaya çıkan

karışık işletme görüntüsü de dikkate alınması gereken konulardır

Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcıların tahrik sistemlerinde, tahrikin zincirle

yapılması nedeniyle zincir gerdirme elemanları bulunmaktadır.

2.6.8 Yerçekimi kuvveti ile sürekli taşıyanlar

Bu sistemlerde düz bir yüzey üzerine oturtulmuş parça yük ve kutulara konmuş

yığın yükler yerçekimi kuvveti aracılığıyla ileriye doğru hareket ederler. %1,5 ila

en çok %10’luk bir eğim, yerçekimi kuvvetini tahrik kuvvetine çevirmeye

yetmektedir. Taşıma yolu eşit aralıklarla, sık bir şekilde sabit akslar üzerinde

rulmanlarla yataklanmış makaralardan ya da tekerleklerden oluşmuştur.

Makaralı ve tekerlekli sürekli taşıyıcılar, basit yapım tarzları, bakımlarının kolay

olması, sarsıntısız taşıma özellikleri gibi olumlu yönleri nedeniyle bütün endüstri

kollarında yaygın olarak kullanılmaktadırlar.

Resim 2.8. Yerçekimi kuvveti ile sürekli taşıyan sistem

18

Makaralı taşıma yolları :

Makaralı sürekli taşıyıcılar en ekonomik çalışan taşıma sistemlerindendir. Orta

ağırlıktaki ve ağır yüklerin taşınması için kullanılırlar.

Ekonomik olmaları, basit yapım şekilleri, bakımlarının kolaylığı, güvenli çalışma

özellikleri, sarsıntısız taşıma yapabilmeleri ve çok yönlü olmaları önemli

avantajlarındandır.

Resim 2.9. Makaralı taşıma yolu

Makaralı sürekli taşıyıcılar, tahrik edilenler ve edilmeyenler olarak ikiye ayrılırlar.

Tekerlekli taşıma yolları :

Hafif yük taşıyan sistemlerdir.

Hafiflikleri, montajlarının kolay olması, ekonomiklikleri, servise gerek

duymamaları, iş tezgahı olarak kullanılabilmeleri, düşük ağırlıkları, taşınabilir

olarak ta imal edilebilmeleri, kırılgan yük taşıyabilmeleri ve virajlı hatlarda da

kullanılabilmeleri tercih edilme gerekçelerindendir.

19

Resim 2.10. Tekerlekli taşıma yolu

2.6.9 Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcılar

Bu sistemde, makaralar tek tek ya da gruplar halinde zincirlerle, dişli kayışlarla,

lastik band ile ya da Varioix sistemiyle tahrik edilmektedir. Böylece yük, tahrik

edilen makaraların üst yüzeyi ile arasında gerçekleşen sürtünme kuvveti bağıntısına

göre ileri doğru hareket etmektedir.

Resim 2.11. Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı

Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcılar, ekonomik olmalarının yanında uzun taşıma

mesafelerine de sahip olduklarından çokça kullanılırlar.

2.6.10 Titreşimli ızgaralar

Titreşimli ızgaralar, yaylar, silindirler, bilyalar üzerinde yataklanmış ve yaylara

asılmış taşıma kanallarından, titreşim hareketini oluşturan tahrik sisteminden ve bu

20

sistemi taşıma teknesine bağlayan elemanlardan oluşmaktadırlar. Titreşimli

ızgaralar tek kütleli makineler olup, ‘kısmi ivmelendirme prensibi’ne göre

çalışırlar. Bu sistemlerde tahrik, iki titreşim motoru ile veya bir dengelenmemiş

tahrik sistemi ile yapılmaktadır.

Titreşimli ızgaralar sıcak ve aşındırıcı yükleri taşıyabilmekte ve genellikle

dökümhanelerdeki işlemlerde kullanılmaktadırlar.

Resim 2.12. Titreşimli ızgara

Parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların taşıma yetkinliklerini belirten çizelge Ek-

1’de, avantajları, dezavantajları ve kullanım yerlerini gösteren çizelge ise Ek-2’de

sunulmuştur.

21

3. MALZEME TAŞIMA SİSTEMLERİNİN VE SÜREKLİ TAŞIYICILARIN SEÇİMLERİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER

Literatürde, malzeme taşıma sistemleri ve sürekli taşıyıcıların seçimlerinde farklı

metodların kullanıldığı görülmektedir. Bunlar; belirli ve kısıtlı bir grup taşıma

sistemi arasından seçim yapmak, optimizasyon yöntemleri kullanmak, çok kriterli

karar verme yöntemlerinden yararlanmak, karar destek sistemlerine başvurmak

şeklinde sıralanabilir.

Yaman, malzeme taşıma ekipmanı ve özelinde sürekli taşıyıcı seçiminin;

• Geleneksel seçim metodlarının kullanımı

• Analitik modellerin kullanımı

• Bilgi tabanlı yaklaşımların kullanımı

• Hibrid (analitik ve bilgi tabanlı) yaklaşımların kullanımı

şeklinde 4 yol kullanılarak yapılabileceğini belirtmektedir (16).

Geleneksel seçim metodlarında tasarımcı, kaynaklara ve tecrübelere güvenir. Bu

yaklaşım, personelin deneyiminin sınırlı olması nedeniyle uygun bir maliyet

düzeyinde olmayabilir. Çünkü genelde, ancak danışman firmaların ve büyük

şirketlerin, tüm zamanını tasarıma ayıracak uzmanlaşmış tasarımcılar istihdam

etmeleri mümkündür.

Analitik modeller genellikle, sadece uygulanması zor olan maliyet ve yararlılık gibi

nicel faktörleri dikkate aldıklarından ve büyük oranda, kapasite ve ekonomik

etkenleri baz alarak seçim yaptıklarından, endüstride çoğunlukla

kullanılmamışlardır (14).

Bilgitabanlı sistemler, analitik modellere göre daha gelişmiş olup, çok etkeni

gözönünde bulundurarak seçim yapan sistemlerdir.

22

Hibrid yaklaşımlar ise, analitik sistemler ve bilgi tabanlı sistemlerin

birleştirilmeleriyle oluşturulmuşlardır.

3.1 Sürekli Taşıyıcıların Seçimlerinde Kullanılan Karar Destek Sistemleri

Sürekli taşıyıcıların seçimleri ile ilgili çalışmalar;

• Optimizasyon modelleri

• Bilgi tabanlı kurallar

• Bilgi tabanlı kurallar ve optimizasyon modelleme yaklaşımının

kombinasyonu

olarak üç kategoride sınıflandırılabilir (18).

Matson, Mellichamp ve Swaminathan ise, sürekli taşıyıcıların seçimlerine yönelik

olarak bu sürecin;

• Sürekli taşıyıcıların seçimi ile ilgili yapılmış teorik ve uygulamalı

araştırmalardan yararlanılarak bir bilgitabanının oluşturulması

• Sürekli taşıyıcıların seçimine yönelik prototip bir karar destek sisteminin

geliştirilmesi

şeklinde iki ana etkinlikten oluştuğunu öne sürmüşlerdir (14).

1984 yılında Nasr tarafından geliştirilen SEMH (Selection of Equipment for

Material Handling) adlı karar destek sisteminin bilgitabanı, mekanizasyon düzeyi

ve ekipman seçimi bilgitabanı olmak üzere ikiye ayrılmış ve 39 kuraldan

oluşmuştur (19). Cole, Lee ve Teschke 1987 yılında, 30 adet yük taşıma ekipmanı

arasından seçim yapabilen ve ekonomik analiz kullanmayan MOVE adlı karar

destek sistemini geliştirmişlerdir (20). Yine 1987 yılında, Gabbert ve Brown,

uzman sistem ve karar bilimi metodolojilerinin kombinasyonu arayışına yönelik

olarak oluşturdukları ve MAHDE (MAterials Handling DEsign) adını verdikleri

programlarında, seçilecek yük taşıma ekipmanlarının fabrika yerleşimlerini de

gözönünde bulundurmuşlardır (21). Fisher, Farber ve Kay 1988 yılında, birim

yüklerin bir üretim ortamındaki tesisler arasında taşınmasında kullanılacak yük

23

taşıma ekipmanının seçimi için 5 farklı özelliğe sahip 24 adet malzeme taşıma

sistemi arasından uygun olanının seçimini gerçekleştirebilen, maliyet faktörü ve

ekonomik analiz kullanmayan MATHES (MATerial Handling Equipment

Selection) isimli karar destek sistemini geliştirmişlerdir (22). 1990 yılında Honng,

MATHES ile aynı prosedürü takip eden, fakat daha geniş bir çalışma alanına ve

daha büyük danışmanlık işlevlerine sahip olan ve ekonomik analiz de yapabilen

MATHES-II isimli karar destek sistemini geliştirmiştir (23). Matson, Mellichamp

ve Swaminathan, yine 1990 yılında, üretim tesislerindeki ayrık parçaların

hareketine uygun sürekli taşıyıcı seçimi için, 35 adet ekipman tipini ve 28 adet yük,

hareket ve metod özelliğini kapsayan, ancak bilgitabanı tarafından ekipmanların

ticari modelleri dikkate alınmayan EXCITE isimli karar destek sistemini

geliştirmişlerdir (14). 1992 yılında Attia, Hosny, Ramu ve Chawla kullanıcı arayüz

modülü, seçim modülü, optimizasyon modülü, modifikasyon modülü ve

simulasyon modülü şeklinde 5 modülden oluşan EMHES’i (Expert System for

Material Handling Equipment Selection) geliştirmişlerdir (24). Bookbinder ve

Gervais, yine 1992 yılında, 30 adet yük taşıma ekipmanı içerisinden seçim

yapabilen, VP-Expert ortamında hazırladıkları karar destek sistemini sunmuşlardır

(25). 1994 yılında, Chu, Egbelu ve Wu, 77 adet yük taşıma sistemi arasından seçim

yapabilen ve ekonomik analiz bölümü de bulunan ADVISOR adlı karar destek

sistemini geliştirmişlerdir (17). Yine 1994 yılında, Welgama ve Gibson tarafından

ortaya konan hibrid yaklaşım, bilgitabanını ve optimizasyon prosedürünü yük

taşıma seçim sistemi ile birleştirerek 16 yük taşıma ekipmanı içerisinden seçim

işlemini gerçekleştirebilmiştir (26). Kim ve Eom, 1997 yılında, elektronik

endüstrisindeki montaj işlemlerine yönelik olarak hazırladıkları, yük taşıma

alternatiflerini seçebilen ve uygun montaj akışı ve planı önerebilen MAHSES’i

(MAterial Handling Selection Expert System) geliştirmişlerdir (27). 2003 yılında

Fonseca, Uppal ve Greene, 76 adet sürekli taşıyıcı tipinin bulunduğu listeden uygun

çözümleri seçebilen ve sürekli taşıyıcıların uygunluk puanlarını, ağırlıklandırılmış

değerlendirme metodu ve beklenen değer kriterini temel alarak sürekli taşıyıcı

tiplerini sıralayan bir karar destek sistemini geliştirmişlerdir (28). İpek, 2004

yılında, malzeme taşıma sistemlerinin seçimine yönelik olan UZMANIM adlı karar

destek sistemini geliştirmiş, çalışmasında AHP (Analytic Hierarchy Process),

24

TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) ve

ekonomik analiz yöntemlerini de kullanmıştır (29). 2005 yılında Yurdakul ve İpek,

malzeme taşıma sistemlerinin seçimine yönelik karar destek sistemi çalışmalarını

sürdürmüşlerdir (30). Yine aynı yıl Kulak, yük taşıma ekipmanı seçim işleminde

hem teknik hem de ekonomik kriterleri öngören, performans kriterleriyle birlikte 40

taşıma ekipmanı tipini içeren ve 142 kurallı bilgitabanına sahip olan FUMAHES

(FUzzy Multi-Attribute MAterial Handling Equipment Selection) isimli karar

destek sistemini sunmuştur (31).

3.1.1 ICMESE (Intelligent Consultant system for Material handling

Equipment Selection and Evaluation)

Park 1996 yılında, iş istasyonları arasındaki yüklerin hareketi ve depolanmasında

imalat tesisine uygun olan yük taşıma ekipmanının seçimi ve değerlendirilmesi için,

mevcut karar destek sistemlerinde sözkonusu olan; sınırlı sayıda ekipman tipi ve

niteliğinin dikkate alınması ve ticari model seçiminin hariç tutulması gibi

sınırlamaları aşan ICMESE adlı bilgitabanlı karar destek sistemini geliştirmiştir

(32).

Veritabanı yönetimi, AHP ve simülasyon gibi mevcut teknikleri bünyesinde

birleştirmiş olan ve tüm süreçleri VP-Expert uzman sistem ortamı altında

yürütülmekte olan ICMESE’de toplam 50 adet yük taşıma ekipmanı tipi ile, hareket

özellikleri, malzeme karakteristikleri, operasyon gereksinimleri ve alan

sınırlamaları olarak gruplandırılan toplam 29 adet özellik gözönünde

bulundurulmuştur.

ICMESE öncelikle, kullanıcıya sorduğu sorular aracılığıyla özellikler hakkında

bilgi toplamakta, daha sonra, bir ekipman tipi seçmek için kurallarını spesifik

özellik değerleri ile eşleştirmektedir. Ardından, seçilen ekipman tipi için tüm ticari

modelleri toplayarak, simulasyon operasyonları aracılığıyla, performans

değerlendirme işlemini gerçekleştirmektedir.

25

ICMESE;

• uygun ekipman tipinin seçimi için bir bilgitabanı

• seçilen ekipman tipinin en uygun ticari modelini seçmek için çok kriterli bir

karar verme prosedürü

• ekipman tiplerinin ticari modellerinin ve onların spesifikasyonlarının

listelerini saklayan bir veritabanı

• ekipman modelinin performansını değerlendirmek için simülatörler

olmak üzere 4 modülden oluşmaktadır.

Sistemin verimli çalışmasını sağlamak amacıyla, bilgi tabanlı kuralları tasarlamak

için karar ağaçları kullanılmıştır. Bu programda, başlangıçta kullanıcıya sorular

sorulmakta, kullanıcının verdiği yanıtlara göre karar ağacındaki bir dala

yönlendirme yapılmakta ve bir araç tipi seçilmektedir. Ardından, karar ağacındaki

ilgili dal üzerinde hareket edilerek seçime gidilmektedir. En son aşamada birden

fazla yük taşıma aracı seçilmişse, AHP yöntemi ya da ekonomik analiz uygulanarak

en uygun seçim yapılmaktadır.

Veritabanında 41 taşıma ekipmanına ait ticari model ve spesifikasyonları depolayan

ICMESE’de sürekli taşıyıcılara ilişkin kritik spesifikasyonlar hız, genişlik, yük

kapasitesi ve yük miktarı olarak belirlenmiştir.

Toplam 336 adet kural, ICMESE’nin bilgitabanına yerleştirilmiş olup, her kural

aşağıdaki gibi bir temel forma sahiptir.

RULE isim

IF <koşul> THEN <sonuç>

(CNF <sayı>)

BECAUSE “<yazı>”:

ICMESE’de yer alan sürekli taşıyıcı tipleri şunlardır :

Oluklu sürekli taşıyıcı, yerçekiminden yararlanarak taşıyan makaralı sürekli

taşıyıcı, tekerlekli sürekli taşıyıcı, bandlı sürekli taşıyıcı, tahrikli makaralı sürekli

26

taşıyıcı, kuşaklı sürekli taşıyıcı, kovalı sürekli taşıyıcı, zincirli sürekli taşıyıcı,

sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı, helezonik sürekli taşıyıcı, titreşimli sürekli

taşıyıcı, dolaşan sürekli taşıyıcı, pnömatik sürekli taşıyıcı.

ICMESE’nin sürekli taşıyıcı türü seçiminde kullandığı akış diyagramı Ek-3’te

gösterilmiş olup, bulanık bir formda tanımlanan ‘taşıma mesafesi’ ve ‘yük ağırlığı’

kavramları için şu değer aralıkları öngörülmüştür:

Çizelge 3.1. ICMESE’nin ‘taşıma mesafesi’ ve ‘yük ağırlığı’ kavramları için öngörülen değer aralıkları

taşıma mesafesi yük ağırlığı

çok kısa : < 7 m

hafif : < 30 kg

kısa : 7…20 m

orta : 30…500 kg

orta : 20...70 m ağır : > 500 kg

uzun : > 70 m

3.1.2 MHESA (Material Handling Equipment Selection Advisor)

Chan, 1998 yılında, MHESA adlı malzeme taşıma ekipmanı seçim sistemini

geliştirmiş ve önerdiği konseptin, malzeme taşıma ekipmanı seçim sistemini

otomatize edebilecek ve yapay zekanın karar verme sürecinde kullanımını

sağlayacak nitelikte olduğunu belirtmiştir (33).

MHESA; malzeme taşıma ekipman tip ve spesifikasyonlarını depolayan bir

veritabanı, malzeme taşıma ekipmanı seçimine yardım eden bir bilgitabanlı karar

destek sistemi ve en uygun ekipman tipini seçecek bir AHP modeli olmak üzere üç

modülden oluşmuştur. İlk aşamada taşıt tipi tesbit edilmekte, soruların ikinci

27

aşamada da sorulmaya devam edilmesiyle araçlar belirlenmekte, en son aşamada

ise AHP analizi uygulanmaktadır.

Hareket özelliği, taşınacak malzemenin karakteristiği, işlem gereksinimi ve alan

kısıtlılığı biçiminde 4 kategoride sınıflandırılan toplam 36 adet özelliğe sahip olan

MHESA sisteminin işlemleri ise iki ana aşamadan oluşmuştur. Birinci aşama,

ART-IM uzman sistem ortamı altında uygulanmakta olup, malzeme taşıma

ekipman tipinin seçimini kapsamaktadır. İkinci aşamada ise, bir karar destek

yazılım paketi olan Expert Choice kullanılarak, en uygun ekipmanın seçimine

odaklanılmaktadır.

Sistemde, sürekli taşıyıcılara ilişkin kritik spesifikasyonlar, hız, genişlik, yük

kapasitesi ve yük miktarı olarak öngörülmüştür.

MHESA’nın bilgitabanında toplam 112 kural depolanmış olup, veritabanı 50’si

taşıma ekipmanı tipi ve 11’i depolama ekipmanı tipi olmak üzere toplam 61

ekipman tipinin örneklerini spesifikasyonlarıyla barındıracak şekilde

yapılandırılmıştır. MHESA'nın yapısındaki kurallardan bazıları şunlardır:

Kural 8 :

IF individual_type = packaged and

move_direction = decline and

material_nature = sturdy

THEN conveyor = chute_conveyor

Kural 9 :


move_direction = horizontal_decline and

operation_control = controllable and

bottom_surface = flat

THEN conveyor = powered_roller_conveyor

28

Kural 10 :




bottom_surface = not_flat and

material_weight = 100kg_or_above

THEN conveyor = slat_conveyor

Kural 11 :




bottom_surface = not_flat and

material_weight = less_than_100kg

THEN conveyor = belt_conveyor

Kural 12 :



operation_control = uncontrollable and

bottom_surface = flat

THEN conveyor = gravity_roller_conveyor

Kural 13 :



operation_control = uncontrollable and

bottom_surface = not_flat

THEN conveyor = wheel_conveyor

MHESA’da kullanılan sürekli taşıyıcı tipleri şunlardır:

29

Oluklu sürekli taşıyıcı, tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı, yerçekiminden

yararlanarak taşıyan tekerlekli sürekli taşıyıcı, bandlı sürekli taşıyıcı,

yerçekiminden yararlanarak taşıyan makaralı sürekli taşıyıcı, kuşaklı sürekli

taşıyıcı, paletli sürekli taşıyıcı, titreşimli sürekli taşıyıcı, pnömatik sürekli taşıyıcı,

yerçekiminden yararlanarak taşıyan kovalı sürekli taşıyıcı, helezonik sürekli

taşıyıcı, pistonlu dikey sürekli taşıyıcı, dikey sürekli taşıyıcı, dolaşan sürekli

taşıyıcı .

MHESA programında, birinci aşama sonucunda sürekli taşıyıcı seçildiğinde

sözkonusu olan akış diyagramı Ek-4’te gösterilmiştir.

3.1.3 DESIGNER

Cho, 2001 yılındaki çalışmasında DESIGNER adını verdiği Web tabanlı bütünleşik

bir malzeme taşıma sisteminin tasarımına yönelik yaklaşımı geliştirmiştir (18).

DESIGNER, 3 adet malzeme taşıma ekipmanı tipi için bir veritabanı modülü,

bilgitabanlı kurallar ile karar verme algoritmasını kullanan bir malzeme taşıma

ekipmanı seçim modülü, grafiksel bir kullanıcı arayüzü ve işlemci modülü ile

performans ölçümleri, ekonomik analiz, otomatik depolama / geri çekme sistemi

(AS/RS) tasarımı ve sistem entegrasyonu için de dört adet analiz ve tasarım

modülünden oluşmaktadır. Bu üç malzeme taşıma ekipmanı tipi için bilgi tabanı;

taşıma, depolama ve konumlandırma ekipmanları için birer tabloyu kapsamakta, 41

adet malzeme taşıma ekipmanı için genel bilgiler ve detaylar ise DESIGNER’daki

bilgitabanının oluşturulmasında kullanılmaktadır. Malzeme taşıma ekipmanı seçim

modülü, bilgi tabanlı kuralları kullanarak her malzeme akış hattı için uygun

malzeme taşıma ekipmanı grubunu araştırmakta ve bir karar verme algoritması ile

nihaî çözümü belirlemektedir. Grafiksel kullanıcı arayüzü ve işlemci modülü,

kullanıcı girdisi ve sistem çıktısı için alt modülleri içine almaktadır. Kullanıcı

girdisi modülü, sistem ve kullanıcı arasındaki arayüzü sağlarken, sistem çıktısı

modülü sayesinde ise kullanıcılar tasarım problemi için son çözümü elde

edebilmektedirler.

30

Çalışmada, bilgitabanlı kurallar için toplam 41 adet malzeme taşıma ekipmanı tipi

dikkate alınmıştır. Bu 41 malzeme taşıma ekipmanı tipi için 40 adet özellik

geliştirilmiş, 370 adet kural öngörülmüştür.

Her bir kuralın temel formu şu şekildedir:

IF özellik1’in değeri değer1

AND özellik2’nin değeri değer2

…

AND özellikm’nin değeri değerm

THEN önerilen malzeme taşıma ekipmanı tipi 1

Veritabanı 8 adet malzeme taşıma ekipmanı tipi tablosunu, bir alternatif malzeme

taşıma ekipmanı tipi tablosunu, 1 işlemci tablosunu, bir özet tabloyu ve 4 adet soru

tablosunu içermektedir.

DESIGNER’da sürekli taşıyıcı spesifikasyonuna ilişkin kritik faktörler; taşıma hızı,

yük kapasitesi, yük genişliği ve taşıma mesafesi olarak belirtilmiştir.

DESIGNER’daki sürekli taşıyıcı türleri ise şunlardır :

Oluklu sürekli taşıyıcı, yerçekiminden yararlanarak taşıyan makaralı sürekli

taşıyıcı, yerçekiminden yararlanarak taşıyan tekerlekli sürekli taşıyıcı, küreli sürekli

taşıyıcı, bandlı sürekli taşıyıcı, makaralı sürekli taşıyıcı, kuşaklı sürekli taşıyıcı,

zincirli sürekli taşıyıcı, sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı, dolaşan sürekli taşıyıcı.

DESIGNER’daki algoritmik aşamaların özeti Şekil 3.1.’de sunulmuştur.

31

3.2 Sürekli Taşıyıcıların Seçimlerine Yönelik Mevcut Karar Destek

Sistemlerinin Eksiklikleri

Sürekli taşıyıcıların seçimlerine yönelik mevcut karar destek sistemleri genel

olarak, sınırlı sayıda tür, model ve özelliği gözönünde bulundurmaktadırlar.

Veri Girişi

Bilgitabanlı kurallar

Karar Verme Prosedürü & Bulanık Mantık

Ekonomik Analiz Performans Ölçümleri Sistem integrasyonu AS / RS Tasarımı

Arayış Sonuçlandı

mı?

Sonuçların özeti

evet

hayır

Şekil 3.1. DESIGNER’ın genel algoritması

32

Bu konudaki çalışmaların genel eksikliklerinden biri, uygun sürekli taşıyıcı türünün

saptanmasının amaçlandığı genel seçim aşamasında çözümsüzlüğün sözkonusu

olması durumunda, kullanıcıyı yönlendirme konusundaki zayıflık olmaktadır.

Mevcut karar destek sistemlerinin bir diğer önemli eksiği ise, tanımlanan sürekli

taşıyıcı türü için uygun ticari marka ve modelin seçimindeki çözüm eksikliğidir.

Bundan başka, literatür taraması kapsamında incelenen karar destek sistemlerinin

bazılarında yüzeyselliklerin, mantıksal hataların ve eksikliklerin olduğu kanısına

varılmıştır. Örneğin ICMESE adlı karar destek sisteminde, sürekli taşıyıcıların en

uygun türünün belirleneceği aşamanın yetersiz kaldığı görülmüştür. Şöyle ki;

taşınacak yükün ‘birim yük’ olma olasılığı dikkate alınmamıştır. Eleştirel bir gözle

bakıldığında, MHESA isimli karar destek sisteminde de birtakım hata ve

eksikliklerin olduğu söylenebilir. Örneğin; sürekli taşıyıcı türlerinin seçildiği

aşama, yine zayıf bir nitelik taşımaktadır. Çünkü, sözkonusu seçimin yüksek bir

doğruluk payıyla yapılmasını sağlayacak sorular azdır. Mesela MHESA’nın sürekli

taşıyıcı seçimine yönelik akış diyagramında, taşınacak yükün ağırlığına yönelik

soruya “≥ 100 kg” yanıtı verildiğinde ‘kuşaklı sürekli taşıyıcı’, “< 100 kg” yanıtı

verildiğinde ise ‘bandlı sürekli taşıyıcı’ seçimi önerilmektedir. Ancak bu tür sayısal

sınırlandırmalar karar destek sisteminin güvenilirliğini azaltmaktadır. Çünkü,

yukarıdaki örnekte taşınacak yük 101 kg olduğunda, ‘bandlı sürekli taşıyıcı’

otomatik olarak elenmektedir. Oysa bir ‘bandlı sürekli taşıyıcı’nın 100 kg’ın

üzerindeki yükleri taşıması çok doğaldır. Yine MHESA programının sürekli taşıyıcı

seçimine yönelik aşamasında, taşınacak yükün oturma yüzeyinin niteliğinin

sorulduğu soruya “düz değil” yanıtı verildiğinde, kullanıcıya ‘tekerlekli sürekli

taşıyıcı’ önerilmektedir. Oysa ki, oturma yüzeyi düzgün olmayan bir yükü bu tür

bir sistemle taşımak olanaksızdır.

Bu tez çalışmasında geliştirilen KONSPRO (KONveyör Seçim PROgramı) isimli

karar destek sisteminde, bu eksikliklerin giderilmesi için çaba gösterilmiştir.

33

4. GELİŞTİRİLEN KARAR DESTEK SİSTEMİ : KONSPRO

Bu bölümde, geliştirilen karar destek sisteminin niteliği, özellikleri, hangi

aşamalardan oluştuğu, kullanıcıya sorulacak olan sorular, mantıksal açıklamaları,

ayırt edici sorular olarak neden bu soruların seçildiği anlatılmış, programın

veritabanı yapısı ve sistemin işleyişi hakkında bilgiler verilmiş ve bu süreçte

tasarlanan gerçekçi senaryo örnekleri sunulmuştur.

Önceden de belirtildiği gibi bu tez çalışmasında yalnız, ‘fabrika ortamında parça

yük taşıyan sürekli taşıyıcılar’ incelenmiştir. Dolayısıyla fabrika niteliği taşımayan

işyerleri ile yığın yük taşıma işlemleri bu çalışmanın kapsamında değildir.

Geliştirilen karar destek sistemi ile, bilgisayar programının akışı doğrultusunda,

seçimin en öz ve en etkin bir biçimde yapılması planlanmış, hazırlanan karar destek

sisteminin, sürekli taşıyıcıların seçimi konusunda kullanıcıya rehberlik etmesi

amaçlanmıştır. Bu bağlamda, mevcut pek çok sürekli taşıyıcı türü içerisinden, farklı

kaynaklar taranarak yapılması gereken seçim işleminin kısa bir süre içerisinde

gerçekleştirilebilmesi arzu edilmiştir.

4.1 KONSPRO’nun Genel Özellikleri

KONSPRO, Microsoft Visual Studio.NET 2003 yazılım geliştirme aracıyla

Windows tabanlı olarak oluşturulmuş, veritabanının hazırlanması sürecinde ise

Microsoft Access 2003 kullanılmıştır.

Geliştirilen karar destek sistemi, taşınacak yükün niteliği, yük akışının kontrol

edilebilirliği, taşıma doğrultusu, taşıma mesafesi, yükün ağırlığı, yükün kırılganlığı,

izlenecek rotanın karakteristiği, otomasyon gerekliliği, sessizlik, esneklik, zemin

alanı, yükün oturma yüzeyi, yükün yapısal özellikleri, hijyen, yükün sıcaklığı,

temizlik, ara proseslerden geçilmesi durumu, taşıma debisi, taşıma hızı, satınalma

maliyeti, taşınan yükün uzunluğu ve genişliği gibi pek çok faktörü seçim sürecinde

kullanmaktadır.

34

KONSPRO esnek bir yapıya sahip olup, her türden endüstriyel uygulamaya

uyarlanabilecek niteliktedir.

4.2 KONSPRO’nun Veritabanı Yapısı

Microsoft Access kullanılarak oluşturulan veritabanının adlandırılmasında ya da

yapısında değişiklik yapılabilmekte, sürekli taşıyıcı modeli eklenmesi ya da

çıkarılması mümkün olabilmektedir. KONSPRO’nun veritabanında bulunan

alanlar, Çizelge 4.1.de sunulmuştur.

Çizelge 4.1. KONSPRO’nun veritabanı alanları Tekstil/Kauçuk Bandlı st

Marka Model Tip Çalışabileceği

Eğim Yük

Kapasitesi Genişlik Hız Fiyat

Çelik Bandlı st Marka Model Tip Band

Malzemesi

Çalışabileceği

Eğim

Yük


Tel Bandlı st Marka Model Tip Çalışabileceği

Eğim

Yük


Uzuvlu Bandlı

st Marka Model

Çalışabileceği

Eğim

Yük


Salıncaklı

Elevatör Marka Model

Yük

Kapasitesi

Platform

Boyu

Platform

Genişliği

Taşıma

Yüksekliği Hız Fiyat

Dolaşan st Marka Model Tür Çalışabileceği

Eğim

Yük


Sürükleyen

Zincirli st Marka Model

Çalışabileceği

Eğim

Batarya

Kapasitesi

Yük

Kapasitesi

Yük

Uzunluğu

Yük

genişliği Hız Fiyat

Yerçekimi ile

Taşıyan st Marka Model Yapı Tip

Yük

Kapasitesi Genişlik Fiyat

Tahrikli

Makaralı st Marka Model

Çalışabileceği

Eğim

Yük


Titreşimli

Izgara Marka Model

Çalışabileceği

Eğim

Yük

Kapasitesi Genişlik Hız

Tahrik

Sistemi Fiyat

4.3 KONSPRO’daki Soruların Özellikleri

KONSPRO’daki sorular, yanıt türlerine göre ‘sözel sorular’ ve ‘sayısal sorular’

olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Sözel sorular, Çizelge 4.2.’de belirtilen yanıtlara

sahip olan ve sayısal karakter içermeyen sorulardır. Örneğin, “İzlenecek rota, yatay

doğrultuda eğrisel bir karakteristiğe sahip mi?” biçimindeki soru bir sözel sorudur.

Sayısal sorular ise, belirli bir değerden büyük ya da o değere eşit (≥) olan sayısal

35

karakterlerden oluşan sorulardır. Mesela “Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir?”

sorusu bir büyük ve eşit (≥) sorusu olarak tanımlanabilir.

Çizelge 4.2. KONSPRO kapsamındaki sözel soruların yanıtları

Birim yük Parça yük Paketlenmiş Paketlenmemiş

Kontrollü Manuel

Yatay ve/veya az eğimli Çok eğimli Dik

Kısa Orta Uzun

Hafif/Orta Ağır

Evet Hayır

Düzgün Düzgün değil

Normal Sıcak

Sabit Değişken

4.4 KONSPRO’nun İşleyişi

KONSPRO çalıştırıldığında ekrana, programın her tarafına ulaşmayı sağlayan

butonların bulunduğu bir sayfa gelmektedir. Ana sayfa niteliği taşıyan bu form

Şekil 4.1.’de gösterilmiştir. Bu sayfadaki ‘Genel Seçim Aşaması’ ve ‘Özel Seçim

Aşaması’ butonları, sırasıyla, genel seçim ve özel seçim aşamalarının başlatılmasını

sağlamaktadır. Kullanıcı, genel seçim aşamasının bitirilmesi koşulu olmaksızın

doğrudan özel seçim aşamasına geçebilmektedir. ‘Çıkış’ butonu ile programdan

çıkılmaktadır.

36

Şekil 4.1. KONSPRO’nun ana sayfası

Karar destek sistemi kapsamında ‘genel seçim’ ve ‘özel seçim’ olmak üzere iki

seçim aşaması sözkonusudur. Genel seçim aşamasında, fabrika ortamında parça

yük taşıyan 10 adet sürekli taşıyıcı türü içerisinden, sorulan sorulara verilen yanıtlar

doğrultusunda kullanıcıya en uygun sürekli taşıyıcı(lar) önerilmekte, ardından

kullanıcının bu türler arasından seçtiği sürekli taşıyıcı türüne yönelik olarak

hazırlanan özel seçim aşamasına geçilmektedir. Sorulara verilen yanıtların

değerlendirilmesinde ‘if – then’ analizi kullanılmaktadır. Algoritmalar ‘eleme’

yöntemi temel alınarak meydana getirildiği için, herhangi bir soru sonucunda

seçimi önerilen bir sürekli taşıyıcı türünün, o sorudan sonraki sorular tarafından

tanımlanamayacak olması amaçlanmıştır. Karar destek sisteminin genel seçim

aşamasına ilişkin akış diyagramları EK-7’de sunulmuştur.

Kullanıcı istediği takdirde, planladığı sürekli taşıyıcı türüne yönelik model seçimi

yapmak amacıyla doğrudan özel seçim aşamasına başlayabilir. Program tarafından

genel seçim aşamasında birden fazla uygun sürekli taşıyıcı türü belirlenebilmekte,

özel seçim aşamasına geçmeden önce ise kullanıcının inisiyatifine göre bir tanesi

incelenmektedir.

37

Özel seçim aşamasında ise, genel seçim aşaması sonucunda program tarafından

önerilen ve / veya kullanıcı tarafından seçilen sürekli taşıyıcı türlerinin alt

modellerinin seçim işlemi gerçekleştirilmektedir. Yine, programın sorduğu sorulara

verilen yanıtlar doğrultusunda o sürekli taşıyıcı türünün en uygun olanlarının marka

ve model isimleri kullanıcıya sunulmaktadır. Bu soruların bir kısmı her sürekli

taşıyıcı türüne sorulan ortak soru niteliği taşımakta, bir kısmı ise yalnız bir sürekli

taşıyıcı türüne yönelik spesifik sorular olmaktadır. Karar destek sisteminin özel

seçim aşamasına ilişkin akış diyagramları EK-8’de sunulmuştur.

Ana sayfada ‘Genel Seçim Aşaması’ butonuna tıklandığında, ekrana, taşınacak

yükün tipinin belirtilmesinin istendiği bir form gelmektedir (Şekil 4.2). Bu formda

“Yük tipini belirtiniz.” uyarısı yer almakta, ‘birim yük’, ‘paketlenmiş parça yük’ ve

‘paketlenmemiş parça yük’ seçim kutularından uygun olanının işaretlenmesi

beklenmektedir.

Şekil 4.2. KONSPRO’nun yük tipi seçim ekranı

Yük tipi belirtildikten sonra ‘ileri’ butonuna tıklanırsa, KONSPRO’nun genel seçim

aşaması sorularının bulunduğu form ekrana gelmektedir (Şekil 4.3).

KONSPRO’nun genel seçim aşamasında sorulan sorular ve bu soruların sorulma

gerekçeleri aşağıda açıklanmaktadır.

38

Şekil 4.3. KONSPRO’nun genel seçim aşaması sorularının bulunduğu ekran

1 - “Sürekli taşıma işleminin otomatik kontrollü mü, operatör yardımıyla mı

olmasını planlıyorsunuz?”

Bu soru, taşıma sürecinde yerçekimi kuvvetinden yararlanma olanağının bulunup

bulunmadığının sorgulanması için oluşturulmuştur. Zira yerçekimi ile sürekli

taşıma, en ekonomik taşıma türlerinden biri olarak kabul edildiği için, konunun

uzmanları, sürekli taşıma işlemlerinde, -kullanılabiliyorsa- mümkün mertebe

yerçekiminden yararlanmaya çalışılması gerektiğini belirtmektedirler. Soruda geçen

“operatör yardımı” kavramı, yük akışının ancak manuel olarak kontrol

edilebileceğini betimlemektedir, ki bu özellik te yalnız yerçekimi kuvvetinden

yararlanarak taşıyan sürekli taşıyıcılarda bulunmaktadır.

2 – “Taşıma doğrultusunu belirtiniz.”

Yükün taşınacağı doğrultunun; ‘yatay ve / veya az eğimli’, ‘çok eğimli’ ve ‘dikey’

seçeneklerinden hangisine uygun olduğu sorulmaktadır.

3 – “Taşıma mesafesini belirtiniz.”

39

Yükün taşınacağı mesafenin; ‘kısa’, ‘orta’ ve ‘uzun’ seçeneklerinden hangisine

uygun olduğu sorulmaktadır. KONSPRO’nun sayısal prensipleri gereği, taşıma

mesafesi 20 m’den küçükse kısa, 20 m ile 70 m arasında ise orta, 70 m’den büyükse

uzun olarak nitelendirilmektedir.

4 – “Yük ağırlığını belirtiniz.”

Yük ağırlığının; ‘hafif / orta ağır’ ve ‘ağır’ seçeneklerinden hangisine uygun olduğu

sorulmaktadır. Yine KONSPRO tarafından, yük 100 kg’dan küçükse hafif ya da

orta ağırlıkta, 100 kg’a eşit veya 100 kg’dan büyükse ağır olarak

değerlendirilmektedir.

5 – “Taşınacak yük kırılgan bir nitelik taşıyor mu?”

Bu sorunun sorulma gerekçesi, sarsıntısız ve sakin bir taşıma karakterinin, yüklerin

taşıma işlemi boyunca titreşimden zarar görmemeleri için bazı durumlarda özellikle

istenen bir özellik olmasıdır.

6 – “İzlenecek rota, düşey doğrultuda sık ve dar radyüsler içeriyor mu?”

Taşıma yörüngesinin niteliği sürekli taşıyıcılar için önemli bir ayırt edici özellik

olduğu için bu soru sorulmuştur. Çünkü her sürekli taşıyıcı türü, yapısı itibariyle

her yörüngeye uygunluk gösteremez.

7 – “İzlenecek rota, yatay doğrultuda eğrisel bir karakteristiğe sahip mi?”

Bu sorunun sorulma gerekçesi de, ayırt edici bir nitelik taşımasıdır. Zira, taşıma

rotasının virajlı, eğrisel bir karakteristiğe sahip olması, taşınan yükün savrulmasına

ve kaymasına, dolayısıyla hasar görmesine neden olabilir.

8 – “İşlem sürecinde, taşıma ve boşaltmanın aynı anda yapılması planlanıyor

mu?”

Bu soru kapsamında önemli olan husus, yüklerin boşaltılmasındaki ilave iş sarfının

ve –eğer varsa- kullanılacak olan yardımcı donanım hacminin asgariye indirilmesi

gereğidir.

40

9 – “Seçilecek sürekli taşıyıcının otomasyona uyumlu olması bir önkoşul mu?”

Bugün modern üretim tekniğinde, sürekli taşıyıcılar üretim etkinliklerine de girmiş

bulunduğundan ve artık üretim ve taşıma senkronize olarak birlikte

yürütüldüğünden, üretim kavramının olduğu gibi, sürekli taşıma kavramının da

otomasyona uyumlu olması bir tercih kriteri olarak kullanılmaktadır.

10 – “Seçilecek sürekli taşıyıcının sessiz çalışması bir önkoşul mu?”

Bu soru, gürültü kirliliği kavramının artık günümüzde yadsınamaz bir öneme sahip

olduğu gerçeğinden hareketle sorulmuştur.

11 – “Seçilecek sürekli taşıyıcının esneklik uyumu bir önkoşul mu?”

Günümüzde sürekli taşıyıcıların üretim süreçlerindeki yadsınamaz yerinden dolayı

üretim ve taşıma birbirine entegre olarak düşünülmekte, esnek üretim kavramı daha

da değerlendiği için, üretim esnekliği gibi taşıma esnekliği de önem kazanmaktadır.

12 – “Mevcut zemin alanı, sürekli taşıma işlemi için yeterli mi?”

Tavan hacminin kullanılarak, işletme için değerli olan zemin alanının işgal

edilmemesi ve bundan dolayı işletmede gayet açık bir görüş alanının elde edilmesi

malzeme taşımanın temel prensipleri arasında yer almaktadır.

13 – “Taşınacak yükün oturma yüzeyinin yapısını belirtiniz.”

Yükün, taşıyıcı organ ile temas ettiği yüzeyin düzgün olup olmadığı

sorgulanmaktadır.

14 – “Seçilecek sürekli taşıyıcı, bir döküm mamul fabrikasında, taşıma ve mamulü

curuftan arındırma işlemlerinin aynı anda gerçekleştirilebilmesi amacıyla mı

kullanılacak?”

Verilecek yanıta göre, önerilecek sürekli taşıyıcı türünün ‘titreşimli ızgara’ olup

olmayacağını doğrudan belirleyeceği için spesifik bir sorudur.

15 – “Taşınacak yük, keskin kenarlı, kaba ve aşındırıcı nitelikte mi?”

41

Bu sorunun sorulma gerekçesi de, taşınacak yükün niteliğinin, seçilecek sürekli

taşıyıcının yapısını doğrudan etkileyecek ayırt edici özelliklerden olmasıdır. Zira,

her sürekli taşıyıcı, her yükü taşıyamamaktadır.

16 – “Taşıyıcı yüzey ile yük arasındaki etkileşim önemli mi? Yüke tad ve koku

yönünden tesir etmemek ve hijyen, önkoşullar arasında mı?”

Çeşitli endüstri kollarında kullanılan bandlardan, kullanım yerlerine bağlı olarak,

taşınan yük ile arasında herhangi bir etkileşimin meydana gelmemesi istendiği için,

bu özellik te, bir genel seçim kriteri olarak kullanılmıştır.

17 – “Sürekli taşıyıcı bandının iş tezgahı olarak kullanılabilmesi bir önkoşul mu?”

Sürekli taşıma sürecinde yükün, iş tezgahı işlevini gören bir taşıyıcı yüzey üzerinde

bazı işlemlere tabi tutulması, yani taşıyıcının iş tezgahı olarak kullanımı kimi

zaman oldukça aranan bir özellik olmaktadır. Bu yüzden bu sorunun sorulmasına

gereksinim duyulmuştur.

18 – “Taşınacak yükün sıcaklık düzeyini belirtiniz.”

Taşınacak yükün sıcaklık düzeyinin sorulma gerekçesi ise, sürekli taşıyıcıların

taşıma yüzeylerinin sıcaklığa karşı olan dayanımlarının farklı farklı oluşudur.

KONSPRO’ya göre, yük sıcaklığı 70 0C’den küçükse normal, 70 0C’ye eşit ya da

ondan büyükse sıcak olarak tanımlanmaktadır.

19 – “Keskin kenarlı ve aşındırıcı yüklere karşı önlem olarak, band mukavemetinin

yüksek olması bir önkoşul mu?”

Sürekli taşıyıcılar için taşıyıcı organın mukavemeti, yükün sağlıklı olarak

taşınabilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu bağlamda bandlı sürekli taşıyıcılarda

da, taşıyıcı organ olan bandın mukavim olması kullanıcılar tarafından özellikle

istenebilmektedir.

20 – “Sürekli taşıyıcı bandının kolayca temizlenebilmesi özellikle isteniyor mu?”

Düzgün bir band hareketinin sağlanabilmesi, bandın aşınmasının önlenmesi ve

tesisin temiz tutulabilmesi için oldukça önemli olan band temizliği, bandlı sürekli

42

taşıyıcılar için en çok sıkıntı yaratan problemlerdendir. Dolayısıyla bandın kolayca

temizlenebilmesi, bu tür sürekli taşıyıcılar için önemli kriterlerdendir.

21 – “Taşıma sürecinde; ısıl işlem, kurutma, soğutma, yıkama, kumlama, boyama,

eleme v.s. ara proseslerden geçilecek mi?”

Günümüzde üretim maliyetlerinin düşürülmesine yönelik hedefler ve zaman

tasarrufu gerekçeleriyle, taşıma esnasında diğer bazı imalat işlemleri de

gerçekleştirilmektedir. Ancak ne var ki, her sürekli taşıyıcı türü, bu ara proseslere

uygunluk gösterememektedir. Dolayısıyla, sürekli taşıyıcı türleri için ayırt edici bir

özellik olması nedeniyle, bu sorunun sorulma ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Yukarıda açıklanan sorulara verilen yanıtların ardından, KONSPRO uygun sürekli

taşıyıcı türünü ya da türlerini ekrana getirmektedir (Şekil 4.4).

Şekil 4.4. KONSPRO’nun genel seçim aşamasının örnek sonucu

43

Eğer program tarafından genel seçim aşamasında, kullanıcı yanıtlarına uygun bir

sürekli taşıyıcı türü önerilemez ise, ekrana 10 adet sürekli taşıyıcı türünün

bulunduğu bir form gelmekte ve seçim, kullanıcının inisiyatifine bırakılmaktadır

(Şekil 4.5).

Şekil 4.5. Genel seçim aşamasında önerilebilecek bir sistem olmadığında ekrana gelen form

Genel seçim aşaması sonucu önerilen sürekli taşıyıcı türünü ekrana getiren formda

‘ileri’ butonuna tıklandığında, özel seçim aşaması sorularını içeren form

görüntülenmekte (Şekil 4.6), önceki aşamada önerilen türe ilişkin sorular ise aktif

halde bulunmaktadır.

KONSPRO’nun özel seçim aşamasında sorulan sorular ve bu soruların sorulma

gerekçeleri aşağıda açıklanmaktadır.

44

Şekil 4.6. KONSPRO’nun özel seçim sorularının bulunduğu ekran

• “Seçilecek sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka birimlerine de

nakledip kullanmayı planlıyor musunuz?”

‘Tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı’, ‘Çelik bandlı sürekli taşıyıcı’, ‘Tel bandlı

sürekli taşıyıcı’ ve ‘Yerçekimi ile taşıyan sürekli taşıyıcı’ sistemlerinin özel seçim

aşamalarında sorulan bu soruya verilecek yanıta göre, seçilecek sistemin sabit ya da

taşınabilir olması belirlenecektir.

• “Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma

için “0” giriniz.)”


sürekli taşıyıcı’, ‘Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı’, ‘Dolaşan sürekli taşıyıcı’,

‘Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı’, ‘Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı’ ve

‘titreşimli ızgara’ sistemlerinin özel seçim aşamalarında sorulan bu soru ile,

kullanıcıdan taşıma doğrultusu ve –varsa- eğim açısı öğrenilmektedir. Zira, model

seçimi bu açı değerinden etkilenmektedir. Artan eğim açısı ile birlikte, taşınan yüke

bağlı olarak taşıma hızının da azaltılması önerilmektedir.

• “Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır?”

45

Tüm sürekli taşıyıcı türlerinin akış diyagramlarında sorulan bu soru ile, taşınacak

yükün kütlesi sorgulanmaktadır. Taşınacak yükün kütlesi, seçilecek sürekli

taşıyıcının konstrüksiyonunu direkt olarak etkilemektedir.

• “Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir?”

Tüm sürekli taşıyıcı türlerinin akış diyagramlarında sorulan bu soru ile, taşınacak

yükün, taşıma doğrultusuna paralel yüzeyinin uzunluğu sorulmaktadır.

Şu nokta önemle belirtilmelidir ki; ‘salıncaklı elevatör’ler ve ‘sürükleyen zincirli

sürekli taşıyıcı’lar hariç diğer tüm türlerin ‘yük taşıma kapasiteleri’ ‘sürekli

taşıyıcının birim uzunluğuna karşılık gelebilecek maksimum yük miktarı’ ifadesiyle

tanımlanmakta ve kataloglarda (kg/m) olarak verilmektedir. Dolayısıyla, bu birimle

örtüşmek amacıyla, kullanıcıya; ‘taşınacak yükün kütlesi (kg) ve uzunluğu (cm)

sorulmakta, ardından bu değerler birbiriyle oranlanarak katalog değerleriyle

karşılaştırılabilir bir kavram elde edilmektedir.

• “Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir?”

Tüm sürekli taşıyıcıların özel seçim aşamalarında sorulan bu soru, taşınacak yük

genişliğinin, sürekli taşıyıcının taşıma organı genişliğini direkt olarak etkilediği

düşüncesinden doğmuştur. Bununla birlikte, band genişliği, band hızı ile beraber

taşıma debisini belirlemektedir.

• “Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır?”


sürekli taşıyıcı’, ‘Uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı’, ‘Dolaşan sürekli taşıyıcı’,

‘Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı’, ‘Tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı’ ve

‘Titreşimli ızgara’ sistemlerinin özel seçim aşamalarında sorulan bu soru ile,

kullanıcıdan taşıma mesafesi öğrenilmektedir.

• “Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması

gerekmektedir?”

46

‘Yerçekimi kuvveti ile çalışan sürekli taşıyıcı’lar hariç olmak üzere, diğer tüm

sürekli taşıyıcı türlerinin akış diyagramlarında bulunan bu soru ile, kullanıcıdan,

yüklerin rotalarını kaç dakikada tamamlamaları gerektiği öğrenilmektedir.

Kullanıcıdan, ‘taşıma mesafesi’ ve ‘yüklerin taşınma süresi’ne ilişkin yanıtlar

alındıktan sonra, bu değerler birbirine oranlanarak (m/dak) cinsinden ‘taşıma hızı’

bulunmakta, bu sayede sürekli taşıyıcı kataloglarındaki hız değerleriyle kıyaslama

yapılabilmektedir.

• “Taşıma işlemi, gıda maddeleri üretimi yapan bir fabrikada mı

yapılacaktır?”

‘Çelik bandlı sürekli taşıyıcılar’ın akış diyagramında bulunan bu soru ile,

kullanılması gereken band malzemesinin belirlenebilmesi amaçlanmaktadır. Şöyle

ki; gıda maddeleri üretimi sözkonusu ise, hijyenik bir taşıma işleminin

gerçekleştirilebilmesi için paslanmaz çelik band, diğer sektörlerde faaliyet gösteren

fabrikalarda ise karbon çelik band kullanımı önerilmektedir.

• “Yük kaç m yüksekliğe taşınacaktır?”

‘Salıncaklı elevatörler’in özel seçim aşamalarında sorulan bu soru ile, yükün dikey

doğrultuda çıkarılacağı yükseklik sorgulanmaktadır.

• “Taşıma debisinin sabit olması mı, değişken olması mı planlanıyor?”

Dolaşan sürekli taşıyıcıların akış diyagramında bulunan bu sorunun sorulma

gerekçesi, ‘Automated Electrified Monorail (A.E.M)’ ve ‘Power & Free’

sistemlerinden hangisinin daha etkin bir seçim olabileceğinin araştırılmasıdır. Zira,

A.E.M. sistemleri belirli sabit yollarda sabit debide taşıma için uygun olurken,

Power & Free sistemleri ise çok yönlü ve esnek taşımaya olanak tanımaktadırlar.

• “Taşıyıcı arabaların batarya kapasitesinin en az kaç saat olmasını

istiyorsunuz?”

47

‘Sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı’ sistemlerinin özel seçim aşamalarında bulunan

bu soru, taşınacak yükün kesintisiz bir biçimde akışı için oldukça önemli

olmaktadır.

• “Taşınacak yükün oturma yüzeyi uniform bir nitelik mi taşıyor?”

‘Yerçekimi kuvveti ile çalışan sürekli taşıyıcı’ların akış diyagramlarında bulunan

bu soru, kullanılacak taşıyıcı organın niteliğinin belirlenebilmesi amacıyla

sorulmuştur.

• “Enerji tüketiminin düşük olması özellikle isteniyor mu?”

‘Titreşimli ızgara’ların özel seçim aşamalarında yer alan bu soru ile, seçilecek

sürekli taşıyıcının kullanması gereken tahrik sisteminin saptanabilmesi

amaçlanmaktadır. Dengelenmemiş kütleli tahrik sistemleri, titreşim kuvvetini

oluşturmak gibi bir yükümlülükleri olan titreşim motorlarına oranla daha az enerji

tüketmektedirler.

Özel seçim aşaması sorularının da tamamlanmasından sonra, ekranda ‘ileri’

butonuna tıklandığında kullanıcı yanıtlarına uygun sürekli taşıyıcı marka ve

modellerinin, teknik verileri ile birlikte sunulduğu form görüntülenmektedir (Şekil

4.7).

48

Şekil 4.7. KONSPRO’nun özel seçim aşamasına ilişkin örnek bir sonuç

4.5 KONSPRO’nun Çalışması İle İlgili Örnekler

Bu bölümde, KONSPRO’nun çalışması ile ilgili olarak tasarlanan iki adet gerçeğe

yakın örnek senaryo temelinde, programın kullanımına ilişkin adımlar anlatılmıştır.

4.5.1 KONSPRO’nun çalışması ile ilgili redüktör fabrikası örneği

Bir redüktör fabrikasında, montajı biten redüktörlerin test alanına ve ambalajlama

birimine taşınabilmesi için, yük akışının operatöre gerek duyulmadan kontrol

edilebildiği bir sürekli taşıyıcı sisteminin kurulması düşünülmekte, ancak tercih

edilecek sistem konusunda kararsızlık yaşanmaktadır.

Sözkonusu taşıma işlemi kapsamında, uzunluğu 90 cm, genişliği 65 cm ve

yüksekliği 45 cm olan ve 310 kg kütlesindeki redüktörlerin önce yatay, daha sonra

49

yaklaşık 150 eğim açısıyla 6,5 m yukarıya doğru, ardından yine yatay olarak

taşınması öngörülmekte, gerek yatay, gerekse düşey doğrultuda doğrusal bir

karakteristiğe sahip olan taşıma rotasının toplam uzunluğunun ise 125 m’yi

bulacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca, makine parkının ve üretim birimlerinin geniş

kapsamlı olmasına ve üretim sistemlerinin modernizasyonu kapsamında işletmeye

zaman zaman yeni makinelerin gelmesine karşın fabrikanın zemin alanının artık

yetmemesi, fabrika yöneticilerini düşündürmektedir.

Redüktörlerin rotalarını 10 dakikada tamamlamaları normal kabul edilecektir.

Sözkonusu seçim probleminin KONSPRO isimli karar destek sistemi ile çözümüne

yönelik aşamalar aşağıdaki gibi olacaktır.

Kurulacak sürekli taşıyıcı sisteminin türü belli olmadığı için, öncelikle tür

seçiminin yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla programın ana sayfasında, “Genel

Seçim Aşaması” butonuna tıklanır (Şekil 4.8). Ardından ekrana, Şekil 4.9.’da

görülen “Yük tipini belirtiniz.” biçiminde, taşınacak yükün tipini sorgulayan sayfa

gelir. Bu sayfada ‘paketlenmemiş parça yük’ seçeneği işaretlendikten sonra, genel

seçime yönelik sorular sırayla yanıtlanır.

Şekil 4.8. KONSPRO’nun ana sayfasının ekran görüntüsü

50

Şekil 4.9. KONSPRO’nun yük tipi seçimine ilişkin ekran görüntüsü

Genel seçim aşamasının ilk sorusu, “Sürekli taşıma işleminin otomatik kontrollü

mü, operatör yardımıyla mı olmasını planlıyorsunuz?” şeklindeki sorudur.

Problemin tanımında, yük akışının operatör olmadan kontrol edilebilme koşulu

bulunduğundan bu soruya ‘kontrollü’ yanıtı verilir.

Sıradaki soru, “Seçilecek sürekli taşıyıcı, bir döküm mamul fabrikasında, taşıma ve

mamulü curuftan arındırma işlemlerinin aynı anda gerçekleştirilebilmesi amacıyla

mı kullanılacak?” sorusudur. Öyle bir amaç sözkonusu olmadığından ‘hayır’

seçeneği işaretlenir.

Bu yanıtın ardından, genel seçim sorularının bulunduğu ekranda, “Taşıma

doğrultusunu belirtiniz.” uyarısı aktif hale gelir. Problem açıklanırken, taşıma

doğrultusunun önce yatay, ardından 15 0 açı ile yukarı doğru eğimli ve sonra yine

yatay bir karakteristiğe sahip olacağı belirtildiği için, bu uyarıya ‘yatay ve / veya az

eğimli’ yanıtı verilir.

Aktif hale gelen diğer uyarı, “Taşıma mesafesini belirtiniz.” uyarısıdır.

Redüktörlerin taşınacağı toplam mesafe olan 125 m, KONSPRO’nun sayısal

prensiplerine göre ‘uzun’ niteliği taşıdığı için, bu uyarıya ‘uzun’ yanıtı verilir.

51

Sırada, “Yük ağırlığını belirtiniz.” biçimindeki uyarı vardır. 310 kg’lık redüktörler,

yine KONSPRO’nun sayısal prensiplerine göre ‘ağır’ niteliği taşıdığından, ‘ağır’

seçeneği işaretlenir.

Bu yanıtın ardından aktif hale gelen soru, “İzlenecek rota, düşey doğrultuda sık ve

dar radyüsler içeriyor mu?” sorusudur. Problemin tanımında, taşıma rotasının gerek

yatay, gerekse düşey doğrultuda doğrusal bir karakteristiğe sahip olduğu ifade

edildiği için, verilen yanıt ‘hayır’ olur.

Sırada, “İzlenecek rota, yatay doğrultuda eğrisel bir karakteristiğe sahip mi?”

sorusu bulunmaktadır. Bir önceki soruda olduğu gibi, problemin tanımında taşıma

rotasının gerek yatay, gerekse düşey doğrultuda doğrusal bir niteliğe sahip olduğu

bildirildiğinden, bu soruya da ‘hayır’ yanıtı verilir.

Bu yanıttan sonra, “İşlem sürecinde, taşıma ve boşaltmanın aynı anda yapılması

planlanıyor mu?” şeklindeki soru ile karşılaşılmaktadır. Problemin tanımında bu tür

bir plandan sözedilmediği için, bu soruya ‘hayır’ yanıtı verilir.

Sıradaki soru, “Seçilecek sürekli taşıyıcının otomasyona uyumlu olması bir önkoşul

mu?” biçimindeki sorudur. Otomasyona uyumluluk, problemin açıklanması

sürecinde bir önkoşul olarak tanımlanmadığı için, verilen yanıt ‘hayır’ olur.

Bu yanıtın ardından aktif hale gelen soru, “Seçilecek sürekli taşıyıcının sessiz

çalışması bir önkoşul mu?” sorusudur. ‘Sessiz çalışma’ kavramı, problemin

tanımında önkoşul olarak belirtilmediğinden, bu soruya ‘hayır’ yanıtı verilir.

Sırada, “Seçilecek sürekli taşıyıcının esneklik uyumu bir önkoşul mu?” şeklindeki

soru bulunmaktadır. Yine ‘esneklik’ özelliği de, bir önkoşul olarak tanımlanmadığı

için bu sorunun yanıtı da ‘hayır’ olmaktadır.

52

Bu yanıtın ardından ekranda, “Taşınacak yükün sıcaklık düzeyini belirtiniz.”

biçimindeki uyarı aktif hale gelmektedir. Test ve ambalajlama birimlerine taşınacak

olan redüktörler normal sıcaklıkta olacağı için, ‘normal’ seçeneği işaretlenir.

Sıradaki soru, “Mevcut zemin alanı, sürekli taşıma işlemi için yeterli mi?”

biçimindeki sorudur. Problemin tanımında, fabrika zemin alanının artık yeterli

olmadığına ilişkin görüşler bildirildiğinden, bu soruya ‘hayır’ yanıtı verilir. Verilen

bu yanıttan sonra ekranda aktif hale gelen soru ya da uyarının olmaması, genel

seçim aşaması sorularının bittiği anlamına gelmektedir. Genel seçim aşamasına ait

ekran görüntüsü Şekil 4.10.’da sunulmuştur.

Şekil 4.10. KONSPRO’nun genel seçim aşamasına ilişkin ekran görüntüsü

Genel seçim aşamasının tamamlanmasından sonraki adım, özel seçim aşamasının

da tamamlanarak, kullanıcı isteklerine en uygun ticari modelin belirlenmesidir.

Bu durumda ‘ileri’ butonuna tıklandığında ekrana, önerilen sürekli taşıyıcı türünün

‘dolaşan sürekli taşıyıcı’ olduğunu bildiren bir görüntü gelmektedir (Şekil 4.11). Bu

53

ekrandaki ‘ileri’ butonuna tıklandığında ise, özel seçim aşamasını başlamış

olmaktadır.

Şekil 4.11. KONSPRO’nun çözüm önerdiği sayfanın ekran görüntüsü

Özel seçim sorularının bulunduğu ekrandaki ilk aktif soru, “Taşıma debisinin sabit

olması mı, değişken olması mı planlanıyor?” biçimindeki sorudur. Problemin

tanımlandığı bölümde, birim zamanda taşınacak redüktör sayısının sabit olmasının

planlandığı belirtildiği için, ‘sabit’ seçeneği işaretlenir.

Bu yanıtın ardından aktif hale gelen soru, “Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta

gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.)” sorusudur. Taşıma işlemi, 15 0’lik rotayı kapsadığından, soruya ilişkin metin kutusuna ‘15’ değeri girilir.

54

Sıradaki soru, “Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır?” biçimindeki sorudur.

Redüktörlerin her biri 310 kg olduğundan, soruya ilişkin metin kutusuna ‘310’

değeri girilir.

Aktif hale gelen diğer soru, “Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir?” sorusudur.

Redüktörlerin her biri 90 cm olarak belirtildiğinden, bu soruya ilişkin metin

kutusuna ‘90’ değeri girilir.

Sırada, “Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir?” şeklindeki soru bulunmaktadır.

Redüktörlerin her biri 65 cm genişliğe sahip olduğundan, bu soruya ilişkin metin

kutusuna ‘65’ değeri girilir.

Bu yanıtın ardından aktif hale gelen soru, “Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır?”

olmaktadır. Problemin tanımında taşıma mesafesi 125 m olarak belirtildiği için,

soruya ilişkin metin kutusuna ‘125’ girilir.

Sıradaki soru, “Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada

ulaşması gerekmektedir?” biçimindeki sorudur. Başlangıçta, redüktörlerin rotalarını

10 dakikada tamamlamalarının normal kabul edileceği bildirildiğinden, soruya

ilişkin metin kutusuna ‘10’ değeri girilir. Bu yanıttan sonra ekranda aktif hale gelen

soru ya da uyarının olmaması, özel seçim aşaması sorularının bittiğini

kanıtlamaktadır. Bu ekran görüntüsü Şekil 4.12’de verilmiştir.

55

Şekil 4.12. KONSPRO’nun özel seçim aşamasına ilişkin ekran görüntüsü

Bu sayfa üzerindeki ‘ileri’ butonuna tıklandığında, ekrana, verilen yanıtlara uygun

olan dolaşan sürekli taşıyıcıların marka ve modellerini sergileyen bir form gelmekte

ve bu sayfadaki modeller ilk maliyetlerine göre ucuzdan pahalıya doğru sıralanarak

sunulmaktadır. Bu bağlamda, Şekil 4.13’de görüldüğü gibi ilk sırada TKF markalı

ve OHC-1-06 model no.’lu sistem bulunmaktadır.

Şekil 4.13. KONSPRO’nun, önerdiği marka ve modellerin listesini gösteren ekran görüntüsü

56

4.5.2 KONSPRO’nun çalışması ile ilgili çikolata fabrikası örneği

Çikolata üretimi yapmak üzere kurulmakta olan bir fabrikada, çikolataların

ambalajlanmadan önceki süreçlerde, 20 m mesafede yatay doğrultuda taşınması için

sabit bir sürekli taşıyıcı sisteminin satın alınması planlanmaktadır. Düşünülen

sistem ise, taşınacak yükün çikolata olması nedeniyle, çikolataya tad ve koku

yönünden etki etmeyecek, hijyen konusunda kuşkuya yer vermeyecek, korozyon

riski taşımayacak ve kolayca temizlenebilecek bir tür olan ‘paslanmaz çelik bandlı

sürekli taşıyıcı’ sistemidir.

Taşıyıcı bandın herhangi bir noktasındaki enlemesine kesitten, uzun kenarı 12 cm,

kısa kenarı 6 cm, kütleleri ise 100 g olan çikolatalardan aynı anda 3 tanesinin

boylamasına geçmesi istenmekte, çikolataların birbirleriyle ve bandın kenarıyla

3’er cm mesafeli yerleştirilmeleri arzu edilmekte ve üretim planlaması açısından

çikolataların, rotalarını 4 dakikada tamamlamalarının yeterli olduğu

düşünülmektedir.

Bu bağlamda, seçim probleminin KONSPRO isimli karar destek sistemi ile

çözümüne yönelik aşamalar aşağıdaki gibi olacaktır.

Satın alınacak sürekli taşıyıcının türü belli olduğu için, program çalıştırılınca

ekrana gelen formda “Özel Seçim Aşaması” butonuna tıklanır (Şekil 4.14).

Devamında ekrana gelen diğer formdaki 10 adet sürekli taşıyıcı türü içerisinden

“çelik bandlı sürekli taşıyıcı” ifadesinin yanındaki seçim kutusu işaretlenerek yine

“İleri” butonuna tıklanır (Şekil 4.15). Bu işlemden sonra görüntülenen ve ‘çelik

bandlı sürekli taşıyıcı’nın sembolik bir fotografını içeren formda da ‘İleri’ butonuna

tıklandıktan sonra (Şekil 4.16) ekrana özel seçim aşamasının soruları gelir.

57

Şekil 4.14. KONSPRO’nun ana sayfasının ekran görüntüsü

Şekil 4.15. KONSPRO’da, kullanıcıdan hangi sürekli taşıyıcı türünü kullanmayı

istediğini öğrenmek için oluşturulan sayfanın ekran görüntüsü

58

Şekil 4.16. KONSPRO’da, kullanıcının kullanmayı planladığı sürekli taşıyıcı türünün fotografının sunulduğu sayfanın ekran görüntüsü

Seçim sürecinin ilk sorusu; “Seçilecek çelik bandlı sürekli taşıyıcı modelini

fabrikanın başka birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz?”

biçimindeki sorudur. Fabrika yönetimi tarafından, satın alınması düşünülen sürekli

taşıyıcının sabit olması istendiğinden, ‘hayır’ seçeneği işaretlenir.

İkinci soru ise, “Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay

taşıma için “0” giriniz.) şeklindedir. Çikolataların yatay doğrultuda taşınması

öngörüldüğünden, soruya ilişkin metin kutusuna “0” değeri girilir.

Sıradaki soru, “Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır?” sorusudur. Problemin

tanımlandığı safhadan yola çıkarak, yan yana boylamasına geçmesi istenen

59

çikolataların toplam kütlesi 3 x 100 = 300 g = 0,3 kg olduğu için, soruya ilişkin

metin kutusuna “0,3” değeri girilir.

Yanıtlanması gereken diğer soru, “Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir?”

biçimindeki sorudur. Taşınacak çikolataların uzunlukları 12 cm olduğundan, soruya

ilişkin metin kutusuna ‘12’ değeri girilir.

Sırada, “Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir?” şeklindeki soru vardır. Problemin

tanımında belirtildiği gibi, taşıyıcı bandın herhangi bir noktasındaki enlemesine

kesitten, genişlikleri 6’şar cm olan çikolatalardan yanyana 3 tanesinin geçmesi

istenmekte, bu ifadeden hareketle, aralarda bulunan 3’er cm’lik boşluklarla birlikte

30 cm’lik bir yük genişliği sözkonusu olmaktadır. Dolayısıyla, bu soruya ilişkin

metin kutusuna “30” değeri girilir.

Yanıtlanması gereken bir diğer soru; “Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır?”

biçimindeki sorudur. Çikolataların 20 m uzaklığa taşınması öngörüldüğü için,

soruya ilişkin metin kutusuna ‘20’ değeri girilir.

Verilen bu yanıtın ardından, “Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç

dakikada ulaşması gerekmektedir?” sorusuyla karşılaşılmaktadır. Problemin

tanımında, çikolataların, rotalarını 4’er dakikada tamamlamasının yeterli görüldüğü

belirtildiğinden soruya ilişkin metin kutusuna ‘4’ değeri girilir.

Şekil 4.17’de ekran görüntüsü verilmiş olan özel seçim aşamasının son sorusu;

“Taşıma işlemi, gıda maddeleri üretimi yapan bir fabrikada mı yapılacaktır?”

biçimindeki sorudur. Sözkonusu fabrikada çikolata üretimi yapılacağından, bu

soruya ‘evet’ yanıtı verilir.

Bu sorunun da böylece yanıtlanmasından sonra ekrana gelen formda, kullanıcı

yanıtlarına uygun olan çelik bandlı sürekli taşıyıcılar, marka ve model bazında

satınalma maliyetlerine göre ucuzdan pahalıya doğru sıralanmış durumda

60

görülmektedirler. Şekil 4.18’de de görüldüğü gibi, ilk sırada DORNER markalı ve

4100-300 model no.’lu sistem bulunmaktadır.

Şekil 4.17. KONSPRO’nun özel seçim aşamasına ilişkin ekran görüntüsü

Şekil 4.18. KONSPRO’nun, önerdiği marka ve modellerin listesini gösteren ekran görüntüsü

61

5. TARTIŞMA

Bu çalışma ile, hızlı, esnek, kaliteli ve düşük maliyetli üretim yapmada önemli bir

yeri olan malzeme taşıma sistemlerinin ve özelinde sürekli taşıyıcı sistemlerinin

seçimlerine yönelik ileride yapılabilecek çalışmalara bir ışık tutulması

hedeflenmiştir.

Geliştirilen karar destek sisteminin altyapısını oluşturan genel seçim ve özel seçim

akış diyagramları, konu ile ilgili uzmanların görüşleri ile kapsamlı bir literatür

taramasının sentezi sonucu şekillendirilmiştir.

KONSPRO’nun genel seçim ve özel seçim aşamalarında sorulan sorular, bu konuda

geliştirilen mevcut karar destek sistemlerindekilerden genel olarak farklılık

göstermektedirler. Şöyle ki; taşıma rotasının yatay ve düşey doğrultulardaki

karakteristiği, seçilecek sürekli taşıyıcının otomasyona uyumu, esnekliği,

gürültüsüz çalışabilme durumu, hijyenik bir taşıma işlemi gerçekleştirebilme

yetkinliği, iş tezgahı olarak kullanılabilirliği, taşıyıcı bandın dayanımı, kolayca

temizlenebilirliği ve taşıma sürecinde ara proseslerin sözkonusu olup olmadığı gibi

kavramlara ilişkin sorulara mevcut karar destek sistemlerinde rastlanılmamıştır.

Ancak bunlarla birlikte, önceki çalışmalarda sözkonusu olan alışılagelmiş seçim

sorularının çoğu, KONSPRO’da da kullanılmıştır.

Ayrıca bu çalışmayla birlikte, hep yığın yük taşıyan bir sürekli taşıyıcı olarak

bilinen titreşimli sürekli taşıyıcıların, parça yük taşıyan ve genellikle döküm

fabrikalarında kullanılan bir türü olan ‘titreşimli ızgara’ ilk kez bir karar destek

sisteminde yer almış olmaktadır.

Yine bu alanda ilk defa, eğimli taşımanın sözkonusu olduğu durumlar için taşıma

doğrultusuna yönelik olarak; ‘az eğimli’ ve ‘çok eğimli’ ayrımı gerçekleştirilmiştir.

Çalışmada mümkün olduğunca sayısal verilerden kaçınılmıştır. Çünkü sayısal

veriler, karar destek sisteminin güvenilirliğini ve verimliliğini zedelemektedir.

62

Örneğin, bir sürekli taşıyıcı türüne taşıyabileceği mesafe olarak 60 m niceliğinde

bir değer biçildiğinde, bu sürekli taşıyıcının yükü 61 m’ye dek taşıyabileceği

gerçeği gözardı edilmiş olmaktadır. Bu bağlamda, kullanıcı taşıma mesafesini 61 m

olarak girdiği takdirde, bu sürekli taşıyıcı doğrudan elenmektedir. Bunu önlemek

için akış diyagramlarında ‘niceliklerin bulanıklaştırılması’ yoluna gidilmiştir.

Çalışmada eksiklik olarak tanımlanabilecek durumlardan biri, genel seçim

aşamasında yükün sıcaklık düzeyinin sorgulandığı soruda, alternatif yanıtlar

içerisinde ‘soğuk’ seçeneğinin olmamasıdır. Zira, taşıyıcı organın yüksek

sıcaklıklara olduğu gibi, düşük sıcaklıklara karşı dayanımları da sınırlı olabilir.

Eleştirilebilecek bir diğer konu, taşıma doğrultusunun sorgulanması noktasında,

seçilebilecek yanıtlar içerisinde ‘aşağı doğru eğimli’ alternatifinin bulunmayışıdır.

Özellikle kırılgan yüklerin aşağı doğru eğimli olarak taşınması işlemi, dikkate

değer bir nitelik taşıyabilir.

Çalışma sürecinde en fazla sıkıntıya düşülen konulardan biri de fiyat konusudur.

Çünkü sürekli taşıyıcılar uç uca eklenerek oluşturulan uzun ya da yüksek sistemler

olduklarından, fiyatlandırılmalarını etkileyen çok sayıda unsur bulunmaktadır. Bu

konuda, gerek ziyaret edilen, gerekse telefon ve elektronik posta aracılığıyla

iletişim kurulan yurtiçi ve yurtdışı firmalardan da, hem fiyatlandırmaya etki eden

faktörlerin çokluğundan, hem de işletme prensibi gereği resmi fiyat teklifi talebi

olmadan herhangi bir fiyat bilgisi verilemeyeceği nedenlerinden dolayı bir bilgi

alınamamıştır. Bununla birlikte, yurt dışındaki sürekli taşıyıcı imalatçılarının

internet sayfalarından elde edilen kataloglardan yararlanarak oldukça az bir

miktarda birim fiyat (USD/metre) bilgisine ulaşılabilmiştir.

Tezin oluşum sürecinde, taşınacak yükün parça yük olduğu varsayımı ile hareket

edilmiştir. Bu varsayıma ilişkin parça yük kavramı ise; ‘birim yük’, ‘paketlenmiş

parça yük’ ve ‘paketlenmemiş parça yük’ biçimlerinde ayrık olarak irdelenmiştir.

63

KONSPRO’nun ‘Özel Seçim’ aşamasında sözkonusu olan “Taşınacak yükün

kütlesi kaç kg’dır?” ve “Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir?” soruları, marka ve

modeli belirlenecek olan sürekli taşıyıcının yük kapasitesi değeriyle bir

karşılaştırma yapabilmeye yöneliktir. Ancak, büyük makine parçaları, paletler,

koliler veya daha küçük boyutlu olmakla birlikte taşıyıcı organ üzerinde homojen

bir yük dağılımı sağlayabilen parça yükler bu program için çok uygun olmasına

rağmen, heterojen bir yük dağılımına neden olan cıvata, somun gibi oldukça küçük

boyutlu yüklerin, programın kullanımı sırasında sorun yaratabileceği anlaşılmıştır.

Dolayısıyla KONSPRO’nun kullanımında üretim sürecinin yapısının önemli olduğu

gözlenmiş ve yukarıda ilk anılan yük tipi için, geliştirilen karar destek sisteminin

daha uygun olduğu kanısına varılmıştır.

64

6. SONUÇ VE ÖNERİLER

Fabrika ortamında parça yük taşıyan sürekli taşıyıcıların seçimine yönelik bir karar

destek sisteminin geliştirilmesini esas alan bu çalışma, gerek içerdiği sürekli

taşıyıcı türleri yönünden, gerekse genel seçim ve özel seçim aşamalarında

kullanılan kriterler yönünden farklı bir nitelik taşımaktadır.

Kapsamında, konu ile ilgili endüstriyel uygulamaları da bulunduran bu çalışmada,

hızlı, esnek, kaliteli ve düşük maliyetli üretim sürecinde önemli bir yeri olan sürekli

taşıyıcıların seçimlerine yönelik olarak ileride yapılabilecek araştırmalara bir ışık

tutulması hedeflenmiştir.

Aslında bu konuda literatürdeki çalışmalar, genelde çok kriterli karar verme

yöntemleri geliştirmeye yönelik olmuştur. Çok kriterli karar verme yöntemleri, nitel

ve nicel verileri birlikte değerlendirebilen yöntemler olmaları nedeniyle sürekli

taşıyıcıların seçimi konusunda önemli bir avantaj sağlamaktadırlar. Bununla

birlikte, karar destek sistemleri, oluşturulan veritabanının gereksinimlere göre

yönlendirilmesi sonucunda uygun seçimler elde etmeye olanak tanımaktadırlar. Öte

yandan seçilecek sistemin maliyeti de son derece önemli olduğundan, ekonomik

analiz modelleri özellikle uzun vadede sistemin ekonomikliği konusunda fikir

vermesi açısından önem taşımaktadır. Ancak sürekli taşıyıcıların ekonomik

analizlerini yapabilmek için gerekli olan fiyat bilgilerinin temini oldukça zordur.

Bu bağlamda, sürekli taşıyıcıların seçimi konusunda çok kriterli karar verme

yöntemleri, karar destek sistemleri ve –gerekli fiyat bilgilerine ulaşıldığında

oluşturulabilecek- ekonomik modellerin herbiri tek başına önemli anlamlar ifade

etmekle beraber, bu yöntemlerin hepsini içinde bulunduran bir model oluşturarak

çözüme gitmek, en uygun yol olacaktır.

Her tür işyerinde, her tür yükün taşınabilmesi için kullanılabilecek sistemlerin

seçimlerine yönelik karar destek sistemlerinin geliştirilmesine ilişkin çalışmalarda

bu tez kaynak olarak kullanılabilir.

65

Gereksinim duyulursa; yeraltı maden işletmeleri, tahıl depoları, havaalanları gibi

tesisler ile maden cevheri, un, kum, moloz, şeker v.s. yığın yük taşıma işlemleri de

çalışma kapsamına dahil edilebilir. Bu takdirde, sözkonusu çalışma, daha da gelişen

veritabanı ve daha renkli taşıma sistemi yelpazesi ile farklılığını koruyacaktır.

66

KAYNAKLAR

1. White, A.J., Apple, J.M., “Material Handling Requirements are Altered Dramatically by CIM Information Link”, Industrial Engineering, 42-48 (1985).

2. Tompkins, J.A., White, A.J., Bozer, Y.A., Frazelle, E.H., Tanchoco, J.M.A.,

Trevino, J., “Facilities Planning 2nd Edition”, John Wiley & Sons, New York, (1996).

3. Demirsoy, M., “Transport Tekniği (İletim Makinaları) Cilt 2, 3. Baskı”,

Birsen Yayınevi, İstanbul, (1997). 4. Lashkari, R.S., Boparai, R., Paulo, J., “Towards an Integrated Model of

Operation Allocation and Material Handling Selection in Cellular Manufacturing Systems”, International Journal of Production Economics, 87 : 115-139 (2004).

5. Zebisch, H.J., “Taşıma Tekniği 2 – Sürekli Taşıyıcılar”, Çevirenler :

Cengiz, D., Sönmez, N., Arpaz Matbaacılık Tesisleri, İstanbul 6. Tompkins, J.A., White, J.A., “Facilities Planning”, Wiley, New York,

(1984).

7. Sule, D.R., “Manufacturing Facilities : Location, Planning and Design 2nd Edition”, PWS Publishing Company, Boston, (1994).

8. Hamann, T., “Le Probleme D’agencement Des Ressources A L’interieur

Des Cellules Des Systemes De Production”, Ph.D. Thesis, INRIA Lorraine, (1992).

9. Egbelu, P.J., “Concurrent Specification of Unit Load Sizes and Automated

Guided Vehicle Fleet Size in Manufacturing System”, International Journal of Production Economics, 29 : 49-64 (1993).

10. Egbelu, P.J., “Economic Design of Unit Load-based FMSs Employing

AGVs for Transport”, International Journal of Production Research, 31 (12): 2753-2776 (1993).

11. Usher, J.S., Kamal, A.H., Kim, S.W., “A Decision Support System for

Economic Justification of Material Handling Investments”, Computers & Industrial Engineering, 39 : 35-47 (2001).

12. Strecker, L.M., Crooks, P., “A Material Handling Industry Case Study”,

The Material Handling Institute, 1-35 (1989).

67

13. Kulwiec, R.A., “Basics of Material Handling”, The Material Handling Institute, 8-18, 32-33 (1992).

14. Matson, J.O., Mellichamp, J.M., Swaminathan, S.R., “EXCITE : Expert

Consultant for in – Plant Transportation Equipment”, International Journal of Production Research, 30(8) : 1969-1983 (1992).

15. Gabbert, P.S., Brown, D.E., “A Knowledge-based Approach to Materials

Handling System Design in Manufacturing Facilities”, Proceedings of the 1987 Annual International Industrial Engineering Conference, Washington DC, 445-451 (1987).

16. Yaman, R., “A Knowledge-Based Approach for Selection of Material

Handling Equipment and Material Handling System Pre-design”, Turkish Journal of Engineering & Environmental Sciences, 25 : 267 – 278 (2001).

17. Chu, H.K., Egbelu, P.J., Wu, C.-T., “ADVISOR : A Computer-Aided

Material Handling Equipment Selection System”, International Journal of Production Research, 33 (12): 3311-3329 (1995).

18. Cho, C., “Design of a Web-based Integrated Material Handling System for

Manufacturing Applications”, Ph. D. Thesis, Iowa State University, Iowa, (2001).

19. Nasr, H.N., “Expert System Techniques Applied to Engineering Problems :

A Prototype System for Material Handling”, Unpublished Thesis, University of Houston, Houston, (1984).

20. Cole, J.H., Lee, W.D., Teschke, G., “MOVE : A Planning Assistant for

Material Handling”, Engineering Costs and Production Economics, 12 : 134-152 (1987).

21. Gabbert, P.S, Brown, D.E., “Knowledge-based Computer Aided Design of

Materials Handling Systems”, IEEE Transactions on Systems, Man and Cybernetics, 19 (2): 188-196 (1989).

22. Fisher, E.L., Farber, J.B., Kay, M.G., “MATHES : An Expert System for

Material Handling Equipment Selection”, Engineering Costs and Production Economics, 14 : 297-310 (1988).

23. Honng, W.L., “MATHES II : An Expert System for Material Handling

Equipment Selection”, Unpublished Thesis, North Carolina State University, North Carolina, (1990).

24. Attia, F., Hosny, O., Ramu, S., Chawla, N., “EMHES - An Expert System

for Material Handling Equipment Selection”, Fourth International

68

Conference on Artificial Intelligence and Expert Systems Applications EXPERSYS-92, Houston, 407–412, (1992).

25. Bookbinder, J.H., Gervais, D., “Material-Handling Equipment Selection Via

An Expert System”, Journal of Business Logistics, 13 (1): 149-172, (1992).

26. Welgama, P.S., Gibson, P.R., “An Integrated Methodology for Automating

the Determination of Layout and Material Handling Systems”, International Journal of Production Research, 34 (8): 2247-2264 (1999).

27. Kim, K.S., Eom, J.K., “An Expert System for Selection of Material

Handling and Storage Systems”, International Journal of Industrial Engineering, 4 (2): 81-89 (1997).

28. Fonseca, D.J., Uppal, G., Greene, T.J., “A Knowledge-based System for

Conveyor Equipment Selection”, Expert Systems with Applications, 26 : 615-623 (2004).

29. İpek, A.Ö., “Malzeme Taşıma Sistemlerinin Seçilmesine Yönelik Bir

Uzman Sistem Geliştirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, (2004).

30. Yurdakul, M., İpek, A.Ö., “Malzeme Taşıma Sistemlerinin Seçilmesine

Yönelik Bir Karar Destek Sistemi Geliştirilmesi”, Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20 (2): 171-181 (2005).

31. Kulak, O., “A Decision Support System for Fuzzy Multi-attribute Selection

of Material Handling Equipments”, Expert Systems with Applications, 29 : 310-319 (2005).

32. Park, Y.B., “ICMESE : Intelligent Consultant System for Material Handling

Equipment Selection and Evaluation”, Journal of Manufacturing Systems, 15 (5): 325-333 (1996).

33. Chan, F.T.S., “Design of Material Handling Equipment Selection System :

An Integration of Expert System with Analytic Hierarchy Process Approach”, Integrated Manufacturing Systems, 13 (1): 58-68 (2002).

69

EKLER

70

EK-1. PARÇA YÜK TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICILARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

Tekstil/Kauçuk Bandlı Çelik Bandlı Tel Bandlı Uzuvlu Bandlı Salıncaklı Elev. Dolaşan st. Sürükleyen Zincirli Yerçekimi Tahrikli

Makaralı Titreşimli Izgara

Birim yük X X X X X X X X X

Paketlenmiş parça yük X X X X X X X X Yük tipi

Paketlenmemiş parça yük X X X X X X X X X

Yatay X X X X X X X X X

Az eğimli X X X X X X X X

Fazla eğimli X X

Taşıma

doğrultusu

dikey X

Kısa X X

Orta X

Taşıma

mesafesi

uzun X X X X X X

Hafif / orta ağır X X X X X X Yük ağırlığı

ağır X X X X

Küçük / orta X X X X X X Yük hacmi

büyük X X X X

Normal X X X X X X X Yük sıcaklığı

sıcak X X X

Manuel Operasyon

Yarı programlanabilir X X X X X X X X X X

Düzgün X X X X X X X X X X rota

eğrisel X X X X X X X X

Keskin, aşındırıcı X X X X X X

Yük niteliği Yumuşak, aşındırıcı

değil X X X X X X X X X X

Sağlam X X X X X X X X X X Yükün yapısı

kırılgan X X X X X X

Ara proseslerden geçebilme X X X

düzgün X X X X X X X X X X Yükün oturma

yüzeyi Düzgün değil X X X X X X X X

Kontrol edilebilir X X kontrol

Kontrol edilemez X X X X X X X X

Hijyenik taşıma X X

esneklik X X

71

EK-2. PARÇA YÜK TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICILARIN AVANTAJLARI, DEZAVANTAJLARI VE KULLANIM YERLERİ

Avantajları Dezavantajları Kullanıldıkları yerler

Tekstil / Kauçuk Bandlı Sürekli

Taşıyıcı

*Yüksek taşıma debisi - *Uzun taşıma mesafesi - *Basit konstrüksiyon - *Düşük sistem ağırlığı - *Kolay

bakım - *Az aşınma - *Küçük tahrik gücü ihtiyacı

*Çalışma sırasında sürekli temizlenme gerekliliği

Döküm fabrikaları, havaalanları, depolar, posta idareleri, gıda endüstrisi ve birçok endüstri

dalı

Çelik Bandlı Sürekli Taşıyıcı

*Yük ile taşıma yüzeyi arasında herhangi bir etkileşimin olmaması - *Paslanmanın sözkonusu olmaması -

*Yüksek band mukavemeti - *Kolay band temizliği - *Yüksek korozyon dayanımı - *Kokusuzluk -

*Max. hijyen - *Tekstil/kauçuk bandlardan daha ucuz olmaları - *Titreşimsiz, sakin taşıma - *İş tezgahı

olarak kullanılabilme - *Yüklerin kolayca band üzerinde ileri-geri sürülebilmesi - *Bandda aralık ve

bağlantı yerleri olmadığından, yükün herhangi bir şekilde takılma ve girme olasılığının bulunmaması

*Bandın çarpma ve darbeye karşı hassasiyeti

*Hassas bir montaj ve koruma teçhizatına gerek

duyulma

Gıda, kimya ve konserve endüstrileri, salhaneler v.s.

Tel Bandlı Sürekli Taşıyıcı

*1000 0C sıcaklığa dayanabilme - *Ara proseslerden geçebilme - *Yük ile taşıma yüzeyi arasında

herhangi bir etkileşimin olmaması - *Paslanmanın sözkonusu olmaması *Temizliklerinin sorun yaratması

Yüksek sıcaklıklardaki sertleştirme, normalizasyon ve kurutma fırınları, un ürünleri işletmeleri

v.s.

Uzuvlu Bandlı Sürekli Taşıyıcı

*Çok sıcak yükleri de taşıyabilme - *Ara proseslerden geçebilme - *Diğer bandlı sürekli taşıyıcılardan

daha büyük eğim açıları - *Büyük taşıma gücü - *Uzun taşıma mesafesi - *Sık ve dar radyüslerde

kullanılabilme - *Diğer bandlı sürekli taşıyıcılara göre daha yüksek çalışma emniyeti - *Büyük taşıma

yüksekliği - *Sessiz çalışma ortamı - *Taşıma ve boşaltmanın aynı anda yapılabilmesi

*Yüksek ilk maliyet - *Komplike yapım tarzı - *Ağır

bir sistem olması

*Yüksek tahrik gücü sarfiyatı - *Mafsalların arıza

ihtimali

Demir-çelik, kimya, makine sanayii ve birçok endüstri dalı

Salıncaklı Elevatör

*Yükleme ve boşaltma işlemlerinin, sistemin hareketi esnasında otomatik olarak yapılabilmesi - *Büyük

taşıma gücü - *Kapasite arttırıcı sistemler olduklarından, kısa zamanda kendilerini amorte etmeleri

*Salınım olması

Kağıt, boru endüstrileri v.s., dövme sanayi

Dolaşan Sürekli Taşıyıcı

*Üst hacmin kullanılmasıyla, zemine bağlı olmayan taşıma - *Fabrikada açık bir görüş alanının elde

edilmesi - *Ara proseslerden geçebilme

*Düşük ilk maliyet - *Uzaysal taşıma - *Çok uzun taşıma mesafesi - *Yükün kütle ve boyutlarının

önemli olmaması - *Esneklik - *Fabrika birimleri arasında iyi bir bağlantı olanağı vermesi - *Askıların

yüke ve iş prosesine uymaları - *Kapalı yerlerde çalışabilme - *Varolan binalara fazla masraf yapmadan

monte edilebilme - *Çalışma hacmini bütün yönlerden tarayabilmeleri

*Sallanan yüklerden dolayı, tel örgülerle emniyet

önlemleri alınmasının gereği

*Genel olarak gürültülü çalışma

Saat, mobilya, buzdolabı fabrikaları, depolar, imalat ve montaj birimleri, gıda endüstrisi,

otomotiv sanayi, galvanizleme tesisleri ve birçok endüstri dalı

Sürükleyen Zincirli Sürekli Taşıyıcı

*Otomatik hedef ayar sistemlerine sahip olmaları - *Virajlı yollarda taşıyabilme - *Zemin altına sonsuz

zincirin yerleştirilebilmesi için - küçük bir hacim gereksinimi - *Kolay montaj - *Sabit taşıma hızı -

*Salınımsız yük, dolayısıyla güvenlik - *Esneklik - *Kolay bakım - *Yükün herhangi bir yerde sisteme

asılabilmesi ya da tekrar alınabilmesi - *Mevcut bina ve tesislere kolayca yerleştirilebilmeleri - *Sabit

iletim hızı

*Zeminin kullanımı - *Zeminaltı kanallarının kirlenme

tehlikesi - *Karışık bir işletme görüntüsüne neden

olmaları

Kağıt fabrikaları, pres levha işletmeleri v.s.

Yerçekimi ile Sürekli Taşıyıcı

*Sakin, sarsıntısız taşıma - *Düşük sistem ağırlığı - *Kolay montaj - *Ucuzluk - *Servise pek ihtiyaç

duyulmaması - *İş masası olarak kullanılabilme - *Basit konstrüksiyon - *Kolay bakım - *Güvenli

çalışma - *Düşük enerji sarfiyatı - *Ekonomiklik - *Virajlı yollarda taşıyabilme

*Oturma yüzeyi düzgün olmayan yüklerin

taşınamaması

Birçok endüstri dalı

Tahrikli Makaralı Sürekli Taşıyıcı *Uzun taşıma mesafesi

*Oturma yüzeyi düzgün olmayan yüklerin

taşınamaması Birçok endüstri dalı

Titreşimli Izgara *Sıcak yüklerin de taşınabilmesi *Kısıtlı kullanım alanı Döküm fabrikaları

72

EK-3. ICMESE’NİN SÜREKLİ TAŞIYICI SEÇİMİNE YÖNELİK AKIŞ DİYAGRAMI

orta ağır

düzgün değil

6

düzgün değil

düzgün

hafif 6

düzgün

bandlı

tekerlekli

makaralı

kuşaklı

7

3

4

9

3 orta / uzun

kontrol edilebilir

kontrol edilemez

sz kontrol edilebilir

sz çok kısa / kısa

kontrol edilemez

çok kısa / kısa

çözüm yok

dolaşan

dolaşan

düşük

yüksek

orta / uzun

4 Dikey

kombinasyonlar

Yatay / eğimli

Dikey aşağı

Dikey yukarı

5 mevcut 1 dayanıklı 2 paketlenmemiş 8

kovalı

oluklu

Parça yük

1 – zemin alanı 2 – malzeme yapısı 3 – operasyon kontrolü 4 – hareket mesafesi 5 – hareket yönü 6 – oturma yüzeyi 7 – malzeme ağırlığı 8 – parça yük tipi 9 – çatı yüksekliği

çözüm yok

sz : sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı

73

EK-4. MHESA’NIN SÜREKLİ TAŞIYICI SEÇİMİNE YÖNELİK AKIŞ DİYAGRAMI

<100 kg

düzgün

6

>=100 kg

bandlı

kuşaklı

5

5

düzgün değil

kontrol edilemez

kontrol edilebilir

düzgün değil

yatay / eğimli 4

aşağı eğimli

2 paketlenmiş 1

tekerlekli

1 – parça yük tipi 2 – hareket yönü 3 – malzeme yapısı 4 – operasyon kontrolü 5 – oturma yüzeyi 6 – malzeme ağırlığı

düzgün tahrikli makaralı

yerçekimi ile (makaralı)

kırılgan

sağlam oluklu

çözüm yok

3

zemin alanı : mevcut

74

EK-5. DESIGNER’IN SÜREKLİ TAŞIYICI SEÇİMİNE YÖNELİK AKIŞ DİYAGRAMI

orta ağır

düzgün değil

7

6

düzgün değil

düzgün

küçük / orta

sz geniş

6 orta / uzun

düşük

zeminüstü / eğimli

ağır

hafif / orta

kısa 4

bandlı

makaralı

5

2

tekerlekli

hafif bandl

dolaşa

dolaşa

hafif

orta yüksek

ağır

yukarıda

4

3

yarı programlanabilir

olukl

zeminüstü orta

ağır

çözüm yok

makaralı

küreli

4

ağır

eğimli

manuel eğimli

yukarıda

2

hafif 6

düzgün

bandlı

1

hafif / orta

4

çözüm yok

makaralı

değil

2

orta / ağır

hafif yarı

programlanabilir

manuel

kuşaklı

bandl

4

1 yığın

parça

birim yük tipi

çözüm yok

olukl

1 – operasyon 2 – hareket tipi 3 – çatı yüksekliği 4 – birim yük ağırlığı 5 – hareket mesafesi 6 – birim yük hacmi 7 – hareket hızı 8 – oturma yüzeyi

tekerlekli

makaralı

kuşaklı

sz : sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı

75

EK-6. SÜREKLİ TAŞIYICILARIN SEÇİMİNE YÖNELİK ENDÜSTRİYEL

UYGULAMALAR

Bu bölümde, yurtiçi ve yurtdışında sürekli taşıyıcı sistemleri imalatını

gerçekleştiren firmalardaki uzmanlardan, şahsen görüşme ya da e-posta aracılığıyla

iletişim kurma neticesinde alınan görüşler açıklanmıştır. Bu görüşlerden, hazırlanan

karar destek sisteminin altyapısını oluşturan sürekli taşıyıcı seçim kriterlerinin

belirlenmesinde ve genel seçim ile özel seçim algoritmalarının meydana

getirilmesinde önemli ölçüde yararlanılmıştır.

Konu ile ilgili olarak görüşülen uzmanlardan biri, Beylikdüzü / İstanbul’da faaliyet

gösteren KONTECH Mühendislik, Makina ve Konveyör Sistemleri San. Tic. Ltd.

Şirketi’nin Genel Müdürü - Makine Mühendisi Okan Bıyık olmuştur. Kendisine,

imal ettikleri sürekli taşıyıcıların ayırt edici özellikleri ve müşterilerinin sürekli

taşıyıcı seçiminde gözönünde bulundurdukları kriterler hakkında danışılmıştır. Sn.

Bıyık, taşıma mesafesi, seçilecek sürekli taşıyıcının gövde malzemesi, planlanan

taşıma hızı düzeyi, taşınacak yükün kütlesi, taşıma doğrultusu, eğimli çalışma

sözkonusu ise eğim açısı, çalışma ortamı, taşıma işlemi sürecinde ara proseslerden

geçilip geçilmeyeceği, taşınacak yükün sıcaklığı, taşınacak yükün niteliği, taşınacak

yükün boyutları, yükleme durumu (statik / dinamik), taşıyıcı organ malzemesi gibi

kriterlerin seçimde önemli olduğunu belirtmiştir.

Bu bağlamda bir örnek çalışma, Amerika Birleşik Devletleri’nin Wisconsin

eyletinde sürekli taşıyıcı türleri imal eden DORNER isimli firmanın uzmanlarından

temin edilmiştir. Bu örnek çalışma kapsamında, DORNER firmasının uzmanlarının,

bandlı sürekli taşıyıcı satınalmak için gelen bir müşteriye sordukları sorular ve

müşteriden alınan yanıtlar şu şekildedir:

• Taşınacak yükün genişliği kaç inch’tir? (14”)

• İstenen bandlı sürekli taşıyıcının bir modülünün uzunluğu kaç feet olabilir?

(6 ft)

• Maksimum taşıma hızı kaç feet/dakika olmalıdır? (250 ft/dak)

76

• Taşınacak yükün kütlesi kaç libre’dir? (150 lb)

• Taşıma doğrultusunu belirtiniz. (önce eğimli, sonra yatay doğrultuda

taşıma)

• Tahrik sisteminin lokasyonunu belirtiniz. (sondan tahrik)

Sorulan sorulara parantez içerisindeki yanıtlar verildiğinde, DORNER firmasının

uzmanları LPZ model kod’lu tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcıyı

önermektedirler.

DORNER firmasının uzmanlarının, yerçekimi ile taşıyan sürekli taşıyıcı satışında

bir müşteriye sordukları sorular ve müşteriden alınan yanıtlar ise şöyledir :


• Sözkonusu taşıyıcının bir modülünün uzunluğu kaç feet olabilir? (12 ft)

• Taşınacak yükün kütlesi kaç libre’dir? (80 lb)

Bu sorulara parantez içindeki yanıtlar verildiğinde, DORNER firmasının uzmanları

2200 model no.’lu yerçekimi ile taşıyan sürekli taşıyıcıyı önermektedirler.

Hadımköy / İstanbul’da sürekli taşıyıcı imal eden MİMSAN Konveyör Ltd.

Şirketi’nin yetkilisi Kenan Mete, portföylerindeki müşterilerin sürekli taşıyıcı

seçiminde, taşınacak yükün niteliği, seçilecek sürekli taşıyıcının boyutlarının

tahminen hangi ölçülerde olmasının planlandığı, planlanan taşıma hızı düzeyi,

taşınacak yükün kütlesi, gıda sektörü sözkonusu ise hijyenik taşıma için gereken

taşıyıcı yüzey malzemesi, çalışma ortamı, taşıma doğrultusu ve eğer eğimli taşıma

sözkonusu ise eğim açısı gibi kriterleri gözönünde bulundurduklarını ifade etmiştir.

Bu konu ile ilgili olarak bir başka örnek, Offenbach / Almanya’da faaliyet gösteren

ve sürekli taşıyıcı türleri imal eden DMW-FREDENHAGEN firmasından

sağlanmıştır. Buna göre, firma uzmanları, kendilerinden dolaşan sürekli taşıyıcı

talebinde bulunan bir müşterilerine şu soruları sormuşlardır :

• A.E.M. (Automated Electrified Monorail) sistemini mi, yoksa Power & Free

sistemini mi tercih etmektesiniz? (A.E.M.)

77

• Taşıma doğrultusunu ve eğimli taşıma sözkonusu ise eğim açısını belirtiniz.

(150)

• Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? (500 kg)

• Sistemde kaç inch’lik trolley kullanmayı planlıyorsunuz? (4”)

• Taşıma hızının kaç m/dak olmasını planlıyorsunuz? (45 m/dak)

• Taşınacak yükün boyu kaç cm’dir? (100 cm)

Yukarıdaki sorulara parantez içindeki yanıtlar verildiğinde, DMW-

FREDENHAGEN firmasının uzmanları EOM-5-015 model kod’lu dolaşan sürekli

taşıyıcıyı önermektedirler.

Krauthausen / Almanya’da bulunan GEPPERT isimli imalatçı firmanın uzmanları

ise, uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı satınalmak için kendilerine gelen bir müşteriye

aşağıdaki soruları sormuşlardır. (Müşterinin verdiği yanıtlar parantez içerisinde

gösterilmiştir.)


(yataydan 600 eğimli hatta taşıma)


• Taşıyıcı yüzeyin 1 m’sine düşen yük kaç kg olacaktır? (20 kg/m)

• Taşınacak yükün genişliği kaç mm’dir? (500 mm)

Verilen yanıtlar neticesinde, GEPPERT firmasının uzmanları müşteriye GAL-60-Z

model kod’lu uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcıyı önermişlerdir.

Bir diğer uzman görüşü de, üretimini Yakacık / İstanbul’da sürdüren SETA

Mühendislik - Makine İmalat San. A.Ş. firmasının yetkilisi Engin Gençağ’dan

alınmıştır. Sn. Gençağ, sürekli taşıyıcı sistemlerinin seçiminde rol oynayan pek çok

değişkenin sözkonusu olduğunu, sürekli taşıyıcı türlerinin büyük oranda çeşitlilik

gösterdiğini, ancak ana kriterler olarak; taşınacak yükün niteliği, taşınacak yükün

kütlesi, taşınacak yükün genişliği, planlanan taşıma hızı düzeyi, taşıma doğrultusu

ve eğimli taşıma sözkonusu ise eğim açısı, taşıma işleminin zemin üzerinde mi,

tavan hacminde mi yapılmasının planlandığı, çalışma ortamının koşulları, taşıma

78

rotası, taşıma yüksekliği, taşıyıcı organın dayanımı gibi faktörlerin oldukça önemli

olduğunu beyan etmiştir.

Bu konu ile ilgili olarak bir başka örnek, Amerika Birleşik Devletleri’nin North

Carolina eyaletinde sürekli taşıyıcı imal eden EASI firmasından alınmıştır. Bu

örnek çalışmaya göre EASI firmasının uzmanları, kendilerine tel bandlı sürekli

taşıyıcı satınalmak için gelen bir müşteriye şu soruları sormuşlardır :


(yatay hatta taşıma)

• Taşıyıcı yüzeyin 1 feet’ine düşen yük kütlesi kaç libre civarındadır? (75 lb)


• Taşıma hızının kaç ft/dak olmasını planlıyorsunuz? (60 ft/dak)

Sorulan sorulara parantez içindeki yanıtlar verildiğinde, EASI firmasının uzmanları

RW 196 model kod’lu tel bandlı sürekli taşıyıcıyı önermişlerdir.

Sürekli taşıyıcıların seçim sürecine yönelik bir diğer örnek çalışma, Hambühren /

Almanya’da sürekli taşıyıcı imal eden NERAK firmasından temin edilmiştir. Buna

göre, firma uzmanları, kendilerinden salıncaklı elevatör talebinde bulunan bir

müşterilerine şu soruları sormuşlardır :

• Sistemde aynı anda taşınacak toplam yükün kütlesi kaç kg’dır? (2000 kg)

• Sistemin her bir platformunun kapasitesi en az kaç kg olmalıdır? (90 kg)

• Yükün taşınacağı yükseklik kaç m’dir? (10 m)

• Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? (150 cm)

• Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? (120 cm)


Bu sorulara parantez içerisindeki yanıtlar verildiğinde, NERAK firması

uzmanlarının önerisi; S 631/55/100 model kod’lu salıncaklı elevatör olmuştur.

Topkapı / İstanbul’da faaliyet gösteren ÇAĞRI – ALHAN Endüstri A.Ş. isimli

firmanın Makine Mühendisi Ferhat Öztaşkın, sürekli taşıyıcı seçiminde çok fazla

sayıda kriterin sözkonusu olduğunu, bu kriterler arasında; taşınacak yükün

79

genişliği, planlanan sürekli taşıyıcı yüksekliği, planlanan gövde malzemesi, taşıma

doğrultusu ve eğim açısı, amaçlanan taşıma hızı, taşınacak yükün niteliği, taşınacak

yükün kütlesi, çalışma ortamı gibi etkenlerin sayılabileceğini ifade etmiştir.

Diğer bir uzman görüşü ise, Sant’Antonino / İsviçre’de sürekli taşıyıcı imal eden

INTERROLL firmasında görev yapan Sandra Görner’den alınmıştır. Sn. Görner,

INTERROLL firmasının uzmanlarının, kendilerinden tahrikli makaralı sürekli

taşıyıcı talebinde bulunan bir müşteriye şu soruları sorduklarını belirtmiştir :


(50)

• Taşıma yüzeyinin 1 m’sine düşen yükün kütlesi kaç kg olacaktır? (300

kg/m)

• Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? (120 cm)

• Taşıma hızının kaç m/dak olması planlanmaktadır? (18 m/dak)

Bu sorulara parantez içindeki yanıtlar verildiğinde, INTERROLL firmasının

uzmanları 5350 model no.’lu tahrikli makaralı sürekli taşıyıcıyı önermişlerdir.

Konu ile ilgili olarak görüşlerine başvurulan uzmanlardan biri de; Yenibosna /

İstanbul’da bulunan ÖLÇSAN Makina San. A.Ş. firmasının yetkilisi Alinur

Sondal’dır. Sn. Sondal da, sürekli taşıyıcı seçimi sürecindeki kriterlerin

çokluğundan ve tür bazında standart bir sürekli taşıyıcı formatı oluşturabilmenin

zorluğundan sözetmiştir. Çünkü aynı türdeki sürekli taşıyıcılar bile, önemsiz gibi

görünen bir kriterden dolayı farklı konstrüksiyonlara sahip olabilmektedir. Sn.

Sondal, kendilerinden sürekli taşıyıcı talep eden müşterilerine; taşınacak yükün

niteliği, taşınacak yükün oturma yüzeyinin düzgün olup olmadığı, taşınacak yükün

boyutları, taşınacak yükün kütlesi, amaçlanan taşıma hızı, taşıma doğrultusu, eğim

açısı gibi verileri sorduklarını belirtmiştir.

Bu bölümde açıklanan uzman görüşlerinden, firmaların örnek uygulamalarından ve

literatür taraması sonucu elde edilen teorik bilgilerden yararlanarak,

KONSPRO’nun altyapısını meydana getiren sürekli taşıyıcı seçim kriterleri

80

belirlenmiş ve sürekli taşıyıcı türlerinin seçimine yönelik soruları kapsayan ‘genel

seçim akış diyagramı’ ile, seçilen sürekli taşıyıcı türünün ticari modellerinin

seçimine yönelik soruları kapsayan ‘özel seçim akış diyagramları’ oluşturulmuştur.

81

EK-7. KONSPRO’NUN GENEL SEÇİM AŞAMASININ AKIŞ DİYAGRAMI

A ROTASI

B ROTASI

C ROTASI PAKETLENMEMİŞ

PAKETLENMİŞ Mİ, PAKETLENMEMİŞ

Mİ?

PAKETLENMİŞ YÜK TİPİNİ BELİRTİNİZ

PARÇA YÜK

BİRİM YÜK

82

kontrollü

1

D

U

Y

manuel

2 çok eğimli 6

hayır

evet

7

hayır

evet D

8

evet

hayır

U

9

evet

evet

evet

hayır

evet

hayır

hayır

hayır

12

11

10

U

D

U

D

D

hayır

evet D

8

evet

hayır

U

9

evet

evet

evet

hayır

evet

hayır

hayır

hayır

12

11

10

U

D

U

D

3

4

5

7 hayır

6

orta

uzun

hafif/orta

ağır

evet

hayır

evet

ÇÖZÜM YOK

SZ

Ç

TK-Ç-TE-TM

U

yatay ve/veya az eğimli

dik SE

kısa

1 - Sürekli taşıma işleminin otomatik kontrollü mü, operatör yardımıyla mı olmasını planlıyorsunuz? 2 - Taşıma doğrultusunu belirtiniz. 3 - Taşıma mesafesini belirtiniz. 4 - Yük ağırlığını belirtiniz. 5 - Taşınacak yük kırılgan bir nitelik taşıyor mu? 6 - İzlenecek rota, düşey doğrultuda sık ve dar radyüsler içeriyor mu? 7 - İzlenecek rota, yatay doğrultuda eğrisel bir karakteristiğe sahip mi? 8 - İşlem sürecinde, taşıma ve boşaltmanın aynı anda yapılması planlanıyor mu? 9 - Seçilecek sürekli taşıyıcının otomasyona uyumlu olması bir önkoşul mu? 10 - Seçilecek sürekli taşıyıcının sessiz çalışması bir önkoşul mu? 11 - Seçilecek sürekli taşıyıcının esneklik uyumu bir önkoşul mu? 12 - Mevcut zemin alanı, sürekli taşıma işlemi için yeterli mi?

TK : TEKSTİL / KAUÇUK BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI Ç : ÇELİK BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI TE : TEL BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI U : UZUVLU BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI SE : SALINCAKLI ELEVATÖR D : DOLAŞAN SÜREKLİ TAŞIYICI SZ : SÜRÜKLEYEN ZİNCİRLİ SÜREKLİ TAŞIYICI Y : YERÇEKİMİ İLE TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICI TM : TAHRİKLİ MAKARALI SÜREKLİ TAŞIYICI TI : TİTREŞİMLİ IZGARA

A ROTASI

EK-7. (DEVAM) KONSPRO’NUN GENEL SEÇİM AŞAMASININ AKIŞ DİYAGRAMI

83

kontrollü

1

D

U

Y

manuel

2 çok eğimli 6

hayır

evet

7

hayır

evet D

8

evet

hayır

U

9

evet

evet

evet

hayır

evet

hayır

hayır

hayır

12

11

10

U

D

U

D

3

4

5

orta

uzun

hafif/orta

evet

hayır

ÇÖZÜM YOK

SZ

Ç

U


dik

kısa

ÇÖZÜM YOK

13

düzgün

düzgün değil TK-Ç-TE

TM

D

hayır

evet D

8

evet

hayır

U

9

evet

evet

evet

hayır

evet

hayır

hayır

hayır

12

11

10

U

D

U

D

7 hayır

6 ağır

evet

1 - Sürekli taşıma işleminin otomatik kontrollü mü, operatör yardımıyla mı olmasını planlıyorsunuz? 2 - Taşıma doğrultusunu belirtiniz. 3 - Taşıma mesafesini belirtiniz. 4 - Yük ağırlığını belirtiniz. 5 - Taşınacak yük kırılgan bir nitelik taşıyor mu? 6 - İzlenecek rota, düşey doğrultuda sık ve dar radyüsler içeriyor mu? 7 - İzlenecek rota, yatay doğrultuda eğrisel bir karakteristiğe sahip mi? 8 - İşlem sürecinde, taşıma ve boşaltmanın aynı anda yapılması planlanıyor mu? 9 - Seçilecek sürekli taşıyıcının otomasyona uyumlu olması bir önkoşul mu? 10 - Seçilecek sürekli taşıyıcının sessiz çalışması bir önkoşul mu? 11 - Seçilecek sürekli taşıyıcının esneklik uyumu bir önkoşul mu? 12 - Mevcut zemin alanı, sürekli taşıma işlemi için yeterli mi? 13 - Taşınacak yükün oturma yüzeyinin yapısını belirtiniz.

TK : TEKSTİL / KAUÇUK BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI Ç : ÇELİK BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI TE : TEL BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI U : UZUVLU BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI SE : SALINCAKLI ELEVATÖR D : DOLAŞAN SÜREKLİ TAŞIYICI SZ : SÜRÜKLEYEN ZİNCİRLİ SÜREKLİ TAŞIYICI Y : YERÇEKİMİ İLE TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICI TM : TAHRİKLİ MAKARALI SÜREKLİ TAŞIYICI TI : TİTREŞİMLİ IZGARA


B ROTASI

84

TK-Ç-TE

TE

TI


1

U

U

Y

2

evet

6

hayır

evet

7

hayır

evet D

8

evet

hayır

U

9

evet

evet

evet

sıcak

normal

hayır

hayır

hayır

18

11

10 D

U

D

4 uzun

hafif/orta

TM

dik ÇÖZÜM YOK

13

düzgün

düzgün değil

Ç-TE

Ç-TE

TE

hayır

evet

Ç

8

evet U

9

evet

evet

evet

hayır

normal

hayır

hayır

hayır

19

18

7

Ç

D

U

D

6 ağır

evet

14

kontrollü manuel

çok eğimli

12

hayır

sıcak

D

U

18

normal

hayır

evet

sıcak

hayır

evet

hayır

evet

hayır

10

11

D

U

12

16

15

17

20

5

evet

hayır

evet

hayır

evet

hayır

evet

hayır

U

Ç

evet hayır


3 orta SZ

kısa ÇÖZÜM YOK

Ç

21

hayır

evet

D

U

C ROTASI TK : TEKSTİL / KAUÇUK BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI Ç : ÇELİK BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI TE : TEL BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI U : UZUVLU BANDLI SÜREKLİ TAŞIYICI SE : SALINCAKLI ELEVATÖR D : DOLAŞAN SÜREKLİ TAŞIYICI SZ : SÜRÜKLEYEN ZİNCİRLİ SÜREKLİ TAŞIYICI Y : YERÇEKİMİ İLE TAŞIYAN SÜREKLİ TAŞIYICI TM : TAHRİKLİ MAKARALI SÜREKLİ TAŞIYICI TI : TİTREŞİMLİ IZGARA

1 - Sürekli taşıma işleminin otomatik kontrollü mü, operatör yardımıyla mı olmasını planlıyorsunuz? 2 - Taşıma doğrultusunu belirtiniz. 3 - Taşıma mesafesini belirtiniz. 4 - Yük ağırlığını belirtiniz. 5 - Taşınacak yük kırılgan bir nitelik taşıyor mu? 6 - İzlenecek rota, düşey doğrultuda sık ve dar radyüsler içeriyor mu? 7 - İzlenecek rota, yatay doğrultuda eğrisel bir karakteristiğe sahip mi? 8 - İşlem sürecinde, taşıma ve boşaltmanın aynı anda yapılması planlanıyor mu? 9 - Seçilecek sürekli taşıyıcının otomasyona uyumlu olması bir önkoşul mu? 10 - Seçilecek sürekli taşıyıcının sessiz çalışması bir önkoşul mu? 11 - Seçilecek sürekli taşıyıcının esneklik uyumu bir önkoşul mu? 12 - Mevcut zemin alanı, sürekli taşıma işlemi için yeterli mi? 13 - Taşınacak yükün oturma yüzeyinin yapısını belirtiniz. 14 - Seçilecek sürekli taşıyıcı, bir döküm mamul fabrikasında, taşıma ve mamulü curuftan arındırma işlemlerinin aynı anda gerçekleştirilebilmesi amacıyla mı kullanılacak?

15 - Taşınacak yük, keskin kenarlı, kaba ve aşındırıcı nitelikte mi? 16 - Taşıyıcı yüzey ile yük arasındaki etkileşim önemli mi? Yüke tad ve koku yönünden tesir etmemek ve hijyen, önkoşullar arasında mı? 17 - Sürekli taşıyıcı bandının iş tezgahı olarak kullanılabilmesi bir önkoşul mu? 18 - Taşınacak yükün sıcaklık düzeyini belirtiniz. 19 - Keskin kenarlı ve aşındırıcı yüklere karşı önlem olarak, band mukavemetinin yüksek olması bir önkoşul mu? 20 - Sürekli taşıyıcı bandının kolayca temizlenebilmesi özellikle isteniyor mu? 21 - Taşıma sürecinde; ısıl işlem, kurutma, soğutma, yıkama, kumlama, boyama, eleme v.s. ara proseslerden geçilecek mi?

85

EK-8. KONSPRO’NUN ÖZEL SEÇİM AŞAMASININ AKIŞ DİYAGRAMI

2 7 1 6 4 5 3

evet

hayır

taşınabilir

sabit

1 – Seçilecek tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz? 2 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 3 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 4 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 5 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 6 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 7 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?

Uygun tekstil/kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı seçilir.

86

2 7 1 6 4 3

evet

hayır

taşınabilir

sabit hayır

evet

karbon çelik

paslanmaz çelik

5 8

Uygun çelik bandlı sürekli taşıyıcı seçilir.

EK-8. (DEVAM) KONSPRO’NUN ÖZEL SEÇİM AŞAMASININ AKIŞ DİYAGRAMI

1 – Seçilecek çelik bandlı sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz? 2 – Taşıma işlemi, gıda maddeleri üretimi yapan bir fabrikada mı yapılacaktır? 3 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 4 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 5 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 6 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 7 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 8 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?

87

2 7 1 6 4 5 3

evet

hayır

taşınabilir

sabit

1 – Seçilecek tel bandlı sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz? 2 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 3 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 4 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 5 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 6 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 7 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?


Uygun tel

bandlı sürekli taşıyıcı seçilir.

88

2 1 6 4 5 3

1 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 2 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 3 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 4 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 5 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 6 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?

Uygun uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı seçilir.


89

2 1 4 5 3

1 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 2 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 3 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 4 – Yük kaç m yüksekliğe taşınacaktır? 5 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?

Uygun salıncaklı elevatör seçilir.


90

2 1 6 4 5 3

sabit

değişken

A.E.M.

Power&Free

1 – Taşıma debisinin sabit olması mı, değişken olması mı planlanıyor? 2 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 3 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 4 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 5 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 6 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 7 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?


7

Uygun dolaşan sürekli taşıyıcı seçilir.

91

2 1 6 4 5 3

1 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 2 – Taşıyıcı arabaların batarya kapasitesinin en az kaç saat olmasını istiyorsunuz? 3 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 4 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 5 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 6 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 7 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?

7

Uygun sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı seçilir.


92

1 – Taşınacak yükün oturma yüzeyi uniform bir nitelik mi taşıyor? 2 - Seçilecek yerçekimi kuvveti ile çalışan sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz? 3 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 4 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 5 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir?

Uygun yerçekimli

sürekli taşıyıcı seçilir.


1 2 4 5

evet

hayır

makaralı

tekerlekli hayır

evet taşınabilir

sabit

3

93

2 1 6 4 5 3

1 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 2 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 3 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 4 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 5 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 6 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir?

Uygun tahrikli makaralı

sürekli taşıyıcı seçilir.


94

2 1 6 4 5 3

1 – Taşıma işlemi kaç derece eğimli hatta gerçekleştirilecektir? (Yatay taşıma için “0” giriniz.) 2 – Taşınacak yükün kütlesi kaç kg’dır? 3 – Taşınacak yükün uzunluğu kaç cm’dir? 4 – Taşınacak yükün genişliği kaç cm’dir? 5 – Yük kaç m uzaklığa taşınacaktır? 6 – Taşıma işlemi süresince, her bir yükün hedefe kaç dakikada ulaşması gerekmektedir? 7 – Enerji tüketiminin düşük olması özellikle isteniyor mu?

evet

hayır

dengelenmemiş kütle

7

titreşim motoru

Uygun titreşimli ızgara seçilir.


95

EK – 9. PROGRAM KODLAMASININ ÖNEMLİ BÖLÜMLERİ

Ana Form ve Yük Tipi Formuna İlişkin Kodların Bir Bölümü

Public Class mainform

Inherits System.Windows.Forms.Form

#Region " Windows Form Designer generated code "

Private Sub Button2_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs)

Handles Button2.Click

Me.Hide()

Dim frm1 As New Form1

frm1.Show()

End Sub



Me.Hide()

Dim frmkon As New kon

frmkon.Show()

End Sub



End

End Sub

End Class

Public Class Form1



Public Shared akıs As String



Me.Hide()

96

If rbbirim.Checked = True Then

akıs = "a"

ElseIf rbparcap.Checked = True Then

akıs = "b"

ElseIf rbparcanp.Checked = True Then

akıs = "c"

End If

Dim frma As New akıs

frma.Show()

End Sub



Me.Hide()

Dim frmmain As New mainform

frmmain.Show()

End Sub

End Class

Genel Seçim Aşamasına İlişkin Kodların Bir Bölümü

Public Class akıs



Public Shared konveyorturu As String

Public Shared TK As String = "tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı"

Public Shared CE As String = "çelik bandlı sürekli taşıyıcı"

Public Shared TE As String = "tel bandlı sürekli taşıyıcı"

Public Shared UB As String = "uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı"

Public Shared SE As String = "salıncaklı elevatör"

Public Shared D As String = "dolaşan sürekli taşıyıcı"

Public Shared SZ As String = "sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı"

Public Shared YI As String = "yerçekimi ile sürekli taşıyıcı"

Public Shared TM As String = "tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı"

Public Shared TI As String = "titreşimli ızgara"

97

Private Sub rbkon_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbkon.CheckedChanged

If rbkon.Checked = True Then

If Form1.akıs = "a" Or Form1.akıs = "b" Then

GroupBox2.Enabled = True

ElseIf Form1.akıs = "c" Then


End If

End If

End Sub

Private Sub rbyat_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbyat.CheckedChanged

If rbyat.Checked = True Then


GroupBox6.Enabled = False

End If

End Sub

Private Sub rbcok_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbcok.CheckedChanged

If rbcok.Checked = True Then



End If

End Sub

Private Sub rbuzu_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbuzu.CheckedChanged

If rbuzu.Checked = True Then


End If

End Sub

Private Sub rbhaf_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbhaf.CheckedChanged

If rbhaf.Checked = True Then


98





End If

End If

End Sub

Private Sub rbagi_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbagi.CheckedChanged

If rbagi.Checked = True Then



End If

End Sub

Private Sub rbh6_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbh6.CheckedChanged

If rbh6.Checked = True Then


End If

End Sub





End If

End Sub





End If

End Sub

99





End If

End Sub





End If

End Sub








End If

End If

End Sub

Private Sub rbman_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbman.CheckedChanged

If rbman.Checked = True Then

konveyorturu = YI


End If

End Sub

Private Sub rbdik_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbdik.CheckedChanged

If Form1.akıs = "a" And rbdik.Checked = True Then

konveyorturu = SE

100

Else



konveyorturu = "Çözüm yok"

End If

End Sub

Private Sub rbe5_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbe5.CheckedChanged

If rbe5.Checked = True Then

konveyorturu = CE


End If

End Sub




konveyorturu = UB







End If

End Sub




konveyorturu = D






End If

101

End Sub




konveyorturu = UB





End If

End Sub




konveyorturu = D




End If

End Sub




konveyorturu = UB



End If

End Sub




konveyorturu = D


End If

End Sub

102

Private Sub rbkıs_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbkıs.CheckedChanged

If rbkıs.Checked = True Then

konveyorturu = "Çözüm yok"


End If

End Sub

Private Sub rbort_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbort.CheckedChanged

If rbort.Checked = True Then

konveyorturu = SZ


End If

End Sub




If Form1.akıs = "a" Then

konveyorturu = TK & CE & TE & TM

ElseIf Form1.akıs = "b" Then




End If

End If

End Sub





End If

End Sub

Private Sub rbnor_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbnor.CheckedChanged

103

If rbnor.Checked = True And rbcok.Checked = True Then


ElseIf rbnor.Checked = True And rbhaf.Checked = True Then


ElseIf rbnor.Checked = True And rbagi.Checked = True Then


End If

End Sub

Private Sub rbnduz_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbnduz.CheckedChanged

If rbnduz.Checked = True Then

If Form1.akıs = "b" Then

konveyorturu = TK & CE & TE



End If

End If

End Sub





End If

End Sub





End If

End Sub





104

End If

End Sub





End If

End Sub





End If

End Sub



Me.Hide()

Me.Dispose()

Dim frm1 As New Form1

frm1.Show()

End Sub



konveyorturu = UB

End Sub



konveyorturu = D

End Sub

Private Sub rbduz_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbduz.CheckedChanged

konveyorturu = TM

105

End Sub



konveyorturu = TI

End Sub



konveyorturu = CE & TE

End Sub



konveyorturu = CE & TE

End Sub



konveyorturu = CE

End Sub

Private Sub rbsic_CheckedChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As

System.EventArgs) Handles rbsic.CheckedChanged

If rbsic.Checked = True And rbcok.Checked = True Then

konveyorturu = UB

ElseIf rbsic.Checked = True And rbhaf.Checked = True Then

konveyorturu = TE

ElseIf rbsic.Checked = True And rbagi.Checked = True Then

konveyorturu = UB

End If

End Sub



konveyorturu = CE

End Sub

106



konveyorturu = CE

End Sub



konveyorturu = TE

End Sub



konveyorturu = TK & CE & TE

End Sub



Public Class secform



Private Sub secform_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs)

Handles MyBase.Load

Select Case akıs.konveyorturu

Case "tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("TK.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "tekstil / kauçuk

bandlı sürekli taşıyıcı"

Case "çelik bandlı sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("CE.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "çelik bandlı

sürekli taşıyıcı"

Case "tel bandlı sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("TE.jpg")

107

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "tel bandlı sürekli

taşıyıcı"

Case "uzuvlu bandlı sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("UB.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "uzuvlu bandlı


Case "salıncaklı elevatör"

Picture.Image = Image.FromFile("SE.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "salıncaklı

elevatör"

Case "dolaşan sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("D.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "dolaşan sürekli

taşıyıcı"

Case "sürükleyen zincirli sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("SZ.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "sürükleyen zincirli


Case "yerçekimi ile sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("YE.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "yerçekimi ile


Case "tahrikli makaralı sürekli taşıyıcı"

Picture.Image = Image.FromFile("TM.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "tahrikli makaralı


Case "titreşimli ızgara"

Picture.Image = Image.FromFile("TI.jpg")

Label1.Text = "ÖNERİLEN SÜREKLİ TAŞIYICI TÜRÜ : " & " " & "titreşimli ızgara"

End Select

End Sub



Me.Hide()

Dim frmo As New OzelSecim

frmo.Show()

End Sub

108

End Class

Dim frmsec As New secform

Dim frm1 As New multisec2



Dim frmkon As New kon

Me.Hide()

If konveyorturu = TK & CE & TE Then

frm2.Show()

ElseIf konveyorturu = CE & TE Then

frm1.Show()

ElseIf konveyorturu = TK & CE & TE & TM Then

frm3.Show()

ElseIf konveyorturu = "Çözüm yok" Then

frmkon.Show()

Else

frmsec.Show()

End If

End Sub



Me.Hide()

Me.Dispose()

Dim frmakıs As New akıs

frmakıs.Show()

End Sub

End Class

Özel Seçim Aşamasına İlişkin Kodların Bir Bölümü

Public Class OzelSecim


109


Public Shared sbveyatb, gveyang, debi, uniform, mcins As String

Public Shared strSQL As String

Dim hiz As Integer

Private Sub OzelSecim_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs)

Handles MyBase.Load




GroupBox1.Text = "1 – Seçilecek tekstil / kauçuk bandlı sürekli taşıyıcı modelini

fabrikanın başka birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz?"






GroupBox1.Text = "1 – Seçilecek çelik bandlı sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka

birimlerine de nakledip kullanmayı planlıyor musunuz?"







GroupBox1.Text = "1 – Seçilecek tel bandlı sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka











110

GroupBox6.Text = "6 – Kaç m yüksekliğe taşınacaktır?"














GroupBox1.Text = "1 – Seçilecek yerçekimi ile sürekli taşıyıcı modelini fabrikanın başka












End Select

End Sub



Me.Hide()

Me.Dispose()

Dim frmakıs As New akıs

frmakıs.Show()

akıs.konveyorturu = "Çözüm yok"

111

End Sub



Try




sbveyatb = "TAŞINABİLİR"

ElseIf rbh1.Checked = True Then

sbveyatb = "SABİT"

End If

hiz = Convert.ToInt32(txtyol.Text / txtdk.Text)

Dim yukk As Integer = Convert.ToInt32(txtkg.Text)

Dim gen As Integer = Convert.ToInt32(txtw.Text)

Dim egim As Integer = Convert.ToInt32(txtegim.Text)

strSQL = "SELECT * FROM TK WHERE TİPİ ='" & sbveyatb & "' AND

CALISABILECEGIEGIM >= " & Str$(egim) & " AND YÜKKAPASİTESİ >= " & Str$(yukk) & "

AND GENİŞLİK >= " & Str$(gen) & " AND HIZ >= " & Str$(hiz)





sbveyatb = "SABİT"

End If


gveyang = "PASLANMAZ ÇELİK"


gveyang = "KARBON ÇELİK"

End If


112




strSQL = "SELECT * FROM CE WHERE TİPİ ='" & sbveyatb & "' AND

BANDMALZEMESİ ='" & gveyang & "' AND CALISABILECEGIEGIM >= " & Str$(egim) & "

AND YÜKKAPASİTESİ >= " & Str$(yukk) & " AND GENİŞLİK >= " & Str$(gen) & " AND HIZ

>= " & Str$(hiz)





sbveyatb = "SABİT"

End If





strSQL = "SELECT * FROM TE WHERE TİPİ ='" & sbveyatb & "' AND








strSQL = "SELECT * FROM UZ WHERE CALISABILECEGIEGIM >= " &

Str$(egim) & " AND YÜKKAPASİTESİ >= " & Str$(yukk) & " AND GENİŞLİK >= " & Str$(gen)

& " AND HIZ >= " & Str$(hiz)



113



Dim boy As Integer = Convert.ToInt32(txtl.Text)

Dim ty As Integer = Convert.ToInt32(txtyol.Text)

strSQL = "SELECT * FROM SE WHERE TAŞIMAYÜKSEKLİĞİ >= " & Str$(ty) & "

AND PLATFORMBOYU >= " & Str$(boy) & " AND YÜKKAPASİTESİ >= " & Str$(yukk) & "

AND PLATFORMGENİŞLİGİ >= " & Str$(gen) & " AND HIZ >= " & Str$(hiz)


If rb9sb.Checked = True Then

debi = "AEM"

ElseIf rb9de.Checked = True Then

debi = "POWER&FREE"

End If





strSQL = "SELECT * FROM D WHERE TÜR ='" & debi & "' AND


AND HIZ >= " & Str$(hiz)





Dim boy As Integer = Convert.ToInt32(txtl.Text)

Dim omur As Integer = Convert.ToInt32(txtbat.Text)


strSQL = "SELECT * FROM SZ WHERE CALISABILECEGIEGIM >= " &

Str$(egim) & " AND BATARYAKAPASİTESİ >=" & Str$(omur) & " AND

TAŞIYABİLECEĞİYÜKUZUNLUĞU >= " & Str$(boy) & " AND YÜKKAPASİTESİ >= " &

Str$(yukk) & " AND TAŞIYABİLECEĞİYÜKGENİŞLİĞİ >= " & Str$(gen) & " AND HIZ >= " &

Str$(hiz)

114





sbveyatb = "SABİT"

End If


uniform = "TEKERLEKLİ"


uniform = "MAKARALI"

End If



strSQL = "SELECT * FROM Y WHERE TİPİ ='" & sbveyatb & "' AND YAPISI ='" &

uniform & "' AND YÜKKAPASİTESİ >= " & Str$(yukk) & " AND GENİŞLİK >= " & Str$(gen)






strSQL = "SELECT * FROM TM WHERE CALISABILECEGIEGIM >= " &

Str$(egim) & " AND YÜKKAPASİTESİ >= " & Str$(yukk) & " AND GENİŞLİK >= " & Str$(gen)

& " AND HIZ >= " & Str$(hiz)



mcins = "TİTREŞİM MOTORU"


mcins = "DENGELENMEMİŞ KÜTLE"

End If




115


strSQL = "SELECT * FROM TI WHERE TAHRİKSİSTEMİ ='" & mcins & "' AND



End Select

Dim frmdata As New data

frmdata.Show()

Catch ex As Exception

MsgBox(ex.Message, MsgBoxStyle.Critical)

MsgBox("Gerekli tüm verileri giriniz.", MsgBoxStyle.Information)

End Try

End Sub

End Class

Veritabanı Yönetimine İlişkin Kodların Bir Bölümü

Imports System.Data.OleDb

Public Class data



Private Sub data_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles

MyBase.Load

Try

Dim dbConnection As New OleDbConnection("Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Data

Source=dat.mdb")

Dim sql As String = OzelSecim.strSQL

Dim dbada As New OleDbDataAdapter(sql, dbConnection)

Dim datset As New DataSet

dbConnection.Open()

dbada.Fill(datset, "Önerilenler")

DataGrid1.DataSource = datset.Tables(0)

116

DataGrid1.Show()

DataGrid1.Refresh()

Catch ex As Exception

MsgBox(ex.Message.ToString, )

End Try

End Sub

End Class

117

EK-10. KONSPRO’NUN VERİTABANINDAKİ SÜREKLİ TAŞIYICI MODELLERİNDEN BAZILARI

Tekstil / Kauçuk Bandlı Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL TİPİ ÇALIŞABİLECEĞİ

EĞİM AÇISI (0) YÜK KAPASİTESİ (kg/m) GENİŞLİK (cm) HIZ (m/dak)

AUTOMOTION SB-14 TAŞINABİLİR 20 1 36 18

AUTOMOTION SB-36 SABİT 10 1 91 97

AUTOMOTION SB-42 SABİT 10 1 107 97

HYTROL SBI-10 TAŞINABİLİR 30 1 25 20

HYTROL SBI-34 SABİT 30 1 86 20

HYTROL SBI-36 SABİT 30 1 91 20

OMNI BHSE-12 TAŞINABİLİR 30 1 30 18

OMNI XHDRB-72 SABİT 0 12,8 183 9

EASI SB 400-6 SABİT 0 1,11 15 18

EASI SI 650-24 SABİT 35 1,48 61 18

MONK M1950-CD/100 TAŞINABİLİR 25 2 10 26

MONK M1950-CD/300 TAŞINABİLİR 25 2 30 26

GILMORE-KRAMER TA/6 SABİT 0 1,11 15 20

GILMORE-KRAMER BCLP124 TAŞINABİLİR 30 1,48 30 31

CASTERS OF OKLAHOMA HHDSB12 SABİT 30 0,8 41 18

CASTERS OF OKLAHOMA HHDSB24 SABİT 30 0,8 71 18

118

Çelik Bandlı Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL TİPİ BAND MALZEMESİ ÇALIŞABİLECEĞİ

EĞİM AÇISI (0)

YÜK KAPASİTESİ

(kg/m) GENİŞLİK (cm)

HIZ

(m/dak)

DORNER 4100-90 TAŞINABİLİR PASLANMAZ ÇELİK 15 0,36 9 78

DORNER 4100-250 SABİT PASLANMAZ ÇELİK 15 0,36 25 78



MONK M1932-SS-

80 TAŞINABİLİR PASLANMAZ ÇELİK 0 0,8 8 26

MONK M1932-SS-

280 SABİT PASLANMAZ ÇELİK 10 0,8 28 26

MONK M1932-SS-

300 SABİT PASLANMAZ ÇELİK 10 0,8 30 26

GEPPERT GES80-100 TAŞINABİLİR PASLANMAZ ÇELİK 10 0,5 10 6

GEPPERT GF-80-M-

1300 SABİT KARBON ÇELİK 20 0,7 130 49

GEPPERT GF-80-M-

1400 SABİT KARBON ÇELİK 20 0,7 140 49

HYTROL RBI-10 SABİT PASLANMAZ ÇELİK 30 3,32 25 20



OMNI XHDSB-30 SABİT KARBON ÇELİK 5 12,8 76 9



119

Tel Bandlı Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL TİPİ ÇALIŞABİLECEĞİ EĞİM

AÇISI (0) YÜK KAPASİTESİ (kg/m) GENİŞLİK (cm)

HIZ

(m/dak)

OMNI MDFW-12 SABİT 10 4,43 30 18

OMNI HDFW-36 SABİT 0 9,15 91 9





EASI RW 196-12 TAŞINABİLİR 15 1,11 30 18




EASI SB 1200-72 SABİT 0 12,8 183 9

BILT-RITE MH-400-12 TAŞINABİLİR 20 2 30 15

BILT-RITE MH-400-30 TAŞINABİLİR 20 2 76 15

BILT-RITE MH-400-32 SABİT 20 2 81 15



120

Uzuvlu Bandlı Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL ÇALIŞABİLECEĞİ EĞİM

AÇISI (0) YÜK KAPASİTESİ (kg/m) GENİŞLİK (cm) HIZ (m/dak)

MF&C SYSTEMS 10-10 45 1 25 15

MF&C SYSTEMS 20-10 45 1 36 15

EASI SL 600 70 5,9 75 6

GEPPERT GAL-60-Z-200 60 0,2 20 5

GEPPERT GAL-60-Z-350 60 0,2 35 21

GEPPERT GAL-60-Z-400 60 0,2 40 37

GEPPERT GAL-60-Z-450 60 0,2 45 37

GEPPERT GAL-60-Z-500 60 0,2 50 37

GILMORE-KRAMER PC/4 30 4,43 10 20

GILMORE-KRAMER C/18 45 7,22 46 20



BEUMER I/II-28-400 15 5 40 18

BEUMER I/II-45-2000 45 4 200 18

HYTROL PC-12 50 1 30 10

HYTROL PC-22 50 1 56 10

121

Salıncaklı Elevatör Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL YÜK KAPASİTESİ (kg) PLATFORM BOYU (cm) PLATFORM GENİŞLİĞİ (cm) TAŞIMA YÜKSEKLİĞİ (m) HIZ (m/dak)

NERAK S 631/55/100 500 200 200 20 15

MF&C SYSTEMS CVC-62 90 126 152 10 18

MF&C SYSTEMS CVC-86 270 198 213 10 18

MF&C SYSTEMS CVC-101 450 235 244 24 18

MF&C SYSTEMS CVC-123 900 267 244 24 18

MF&C SYSTEMS CVC-164 1350 274 244 10 18

TKF 460 90 95 99 24 37

TKF 480 270 173 137 24 37

TKF 4100 450 187 160 24 37

TKF 4120 1125 194 168 24 37

TKF 4160 1800 202 168 24 37

GOUGH ECON 2030 45 122 91 10 16

GOUGH ECON 3040 67 152 122 10 12

GOUGH ECON 4060 90 213 152 10 8

122

Dolaşan Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL TÜR ÇALIŞABİLECEĞİ EĞİM

AÇISI (0) YÜK KAPASİTESİ (kg/m) HIZ (m/dak)

DMW-FREDENHAGEN EOM-1 POWER&FREE 45 5 18


DMW-FREDENHAGEN E0M-4-090 AEM 75 0,6 20

DMW-FREDENHAGEN EOM-5-090 AEM 75 1,1 45

TKF OHC-1-06 AEM 45 5 45

TKF OHC-1-48 AEM 45 7,5 45

TKF OHC-1-03 AEM 45 11 45

TKF OHC-1-36 AEM 45 10,5 45

WEBSTER PFC-10-06 POWER&FREE 45 35 15



WEBSTER PFC-50-030 POWER&FREE 45 13,5 15


TKF OHC-1-615 AEM 45 0,5 45


PACLINE C-250 AEM 75 2,96 18

123

Sürükleyen Zincirli Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL ÇALIŞABİLECEĞİ

EĞİM AÇISI (0)

BATARYA KAPASİTESİ

(h)

YÜK KAPASİTESİ

(kg)

TAŞIYABİLECEĞİ YÜK

UZUNLUĞU (cm)

TAŞIYABİLECEĞİ YÜK GENİŞLİĞİ

(cm)

HIZ

(m/dak)

WEBB 100 5 90 450 100 50 37

WEBB 100HD 5 90 900 100 50 37

WEBB 200 0 180 1800 110 80 37

WEBB TCAR 0 405 1800 150 75 73

SI SYSTEMS CARTRAC-250 10 90 112 75 50 91










124

Yerçekimi ile Taşıyan Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL YAPISI TİPİ YÜK KAPASİTESİ (kg/m) GENİŞLİK (cm)

FSI 3SW-12-16 TEKERLEKLİ SABİT 1,53 30




AUTOMOTION RG-15 MAKARALI TAŞINABİLİR 1,47 38



INTERROLL 5111-200 MAKARALI SABİT 1 20

INTERROLL MNS-1000 MAKARALI SABİT 0,75 100

INTERROLL HNS MAKARALI SABİT 1,5 150

HYTROL FX 200-18 TEKERLEKLİ SABİT 0,29 46

HYTROL FX 200-24 TEKERLEKLİ SABİT 0,29 61

HYTROL SSR-18 MAKARALI TAŞINABİLİR 0,39 46

BILT-RITE L12S MAKARALI SABİT 1,11 30

BILT-RITE 24G24-25 TEKERLEKLİ SABİT 1,77 61

BILT-RITE 24G28-25 TEKERLEKLİ SABİT 0,66 61

125

Tahrikli Makaralı Sürekli Taşıyıcı Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL ÇALIŞABİLECEĞİ EĞİM

AÇISI (0) YÜK KAPASİTESİ (kg/m) GENİŞLİK (cm) HIZ (m/dak)

MONK XU 1500 0 15 120 10

MONK XU 1000 0 15 120 10

AUTOMOTION SA-15 20 1 38 18

AUTOMOTION SA-33 20 1 84 97

OMNI BDRE-T-14 5 4,58 36 18

OMNI HDBD-850 0 12,8 85 9

EASI LR 138-10 15 1,48 25 18

EASI CD 350-51 0 29,52 129 9

METZGAR 470-12 5 7,42 30 20

METZGAR 480-63 8 14,1 160 20

INTERROLL 5404-200 10 0,3 20 18

INTERROLL 5350-1200 8 3 120 18

FSI 190-ACC-13 8 2,21 33 20

FSI 190-ACC-39 8 2,21 99 20

CASTERS OF OKLAHOMA H350-SRH-1230-10 5 14,94 76 9

HYTROL 190-NSP-30 5 2,95 76 20

126

Titreşimli Izgara Modellerinden Bazıları

MARKA MODEL ÇALIŞABİLECEĞİ

EĞİM AÇISI (0) YÜK KAPASİTESİ (kg/m) GENİŞLİK (cm)

HIZ

(m/dak) TAHRİK SİSTEMİ

RHEWUM RMA 45 5 0,6 150 12 DENGELENMEMİŞ KÜTLE




BMD RVF-600 5 4 60 12 TİTREŞİM MOTORU







BMD REF-700 0 4 70 20 DENGELENMEMİŞ KÜTLE



BMD REA-2500 5 200 250 20 DENGELENMEMİŞ KÜTLE

BMD REA-3000 5 200 300 16 DENGELENMEMİŞ KÜTLE

127

ÖZGEÇMİŞ

1976 – Eskişehir doğumlu olan Kemal DOMBAYCI, ilk, orta ve lise öğrenimlerini

Çifteler ve Eskişehir’de tamamlamıştır. 1999 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü’nden lisans derecesi alan

Kemal DOMBAYCI halen, Türkiye Petrolleri A.O. – Doğalgaz Depolama ve

Üretim Başmühendisliği’nde görev yapmaktadır.

taşıyıcı seçimi

Documents