tarsus atıksu arıtma tesisi tasarım projesi

T. C.CUMHURYET NVERSTESMHENDSLK FAKLTES

EVRE MHENDSL BLM

TARSUS LES ARITMA TESSTASARIM PROJES

Muhammet EKER

MHENDSLK PROJES

Haziran 2013SVAS

I

NDEKLER

NDEKLER .......................................................................................................................... I EKLLER DZN ............................................................................................................... III ZELGELER DZN ......................................................................................................... IV EKLER DZN ....................................................................................................................... V 1. BELDENN TANITILMASI ............................................................................................... 1

1.1. Corafi konum ................................................................................................................ 1 1.2. Tarihesi ......................................................................................................................... 1 1.3. klim ve bitki rts ....................................................................................................... 3 1.4. Topografyas ................................................................................................................... 4 1.5. Akarsular ve su kaynaklar ............................................................................................. 4 1.6. Tarm ve endstri ............................................................................................................ 5 1.7. Turizm ............................................................................................................................ 6

1.8. Ulam imkanlar ............................................................................................................ 6 2. NFUS HESAPLARI .......................................................................................................... 8

2.1. Giri ................................................................................................................................ 8 2.2. Nfus hesaplar ............................................................................................................... 8

2.2.1. ller bankas yntemi ile nfus hesab .................................................................... 8 2.2.2. Aritmetik art yntemi ile nfus hesab ............................................................... 10 2.2.3. Geometrik art yntemi ile nfus hesab ............................................................. 11 2.2.4. Lineer regresyon yntemi ile nfus hesab ........................................................... 12 2.2.5. stel regrasyon yntemi ile nfus hesab ............................................................. 13

2.3. nerilen proje nfusu ................................................................................................... 14 3. DEB HESAPLARI ............................................................................................................ 16

3.1. Sanayi debileri .............................................................................................................. 16

3.1.1. zel sarfiyat veren kurulular ............................................................................... 16 3.1.2. Hayvan su ihtiyac (zel) ...................................................................................... 17 3.1.3. Sanayi ihtiyac ....................................................................................................... 17

3.2. Q szma debisi .............................................................................................................. 17 3.3. Atksu artma tesisine giren tasarm debilerinin hesaplanmas .................................... 17

3.3.1. Proje debileri ......................................................................................................... 19

3.3.2. Maksimum debiler ................................................................................................ 20

3.3.3. Ortalama debiler ................................................................................................... 20

3.3.4. Minimum debiler .................................................................................................. 20

4. KRLLK YKLER ....................................................................................................... 22 4.1. Evsel organik yk ......................................................................................................... 22 4.2. Endstriyel kirlilik yk ............................................................................................... 22 4.3. Kirlilik ykne esas olan edeer nfuslar ................................................................... 22 4.4. Endstriyel kirlilik yk deerleri ................................................................................ 23 4.5. Toplam kirlilik ykleri .................................................................................................. 23

5. ARITMA TESSNN BOYUTLANDIRILMASI .......................................................... 25 5.1. Terfi merkezi ................................................................................................................ 25

5.2. Izgaralar ........................................................................................................................ 28

5.2.1. Izgara yaklam kanalnn projelendirilmesi ......................................................... 29 5.2.2. Izgara kanal ve zgarann boyutlandrlmas ........................................................ 30 5.2.3. By-pass kanalnn boyutlandrlmas .................................................................... 34

5.3. Havalandrmal kum tutucu .......................................................................................... 34 5.3.1. Havalandrmal kum tutucu boyutlandrlmas ..................................................... 34 5.3.2. Gerekli hava miktar ............................................................................................. 39

II

5.3.3. Tutulacak kum miktar .......................................................................................... 40 5.3.4. Kum toplama ukuru ............................................................................................ 40

5.4. Ventri kanal ............................................................................................................... 42 5.4.1. Ventri kanal boyutlandrlmas .......................................................................... 42 5.4.2. Yaplan hesaplarn mansab artlar bakmndan kontrol ..................................... 46 5.4.3. Ventri yaklam kanal ........................................................................................ 47 5.4.4. Ventri k kanal (Qmax iin) ............................................................................. 48 5.4.5. Ventri k kanal (Qmin iin) ............................................................................. 48

5.5. n keltim havuzu ...................................................................................................... 48 5.5.1. n keltim havuzunun boyutlandrlmas ........................................................... 49 5.5.2. Ksa devre ve akm stabilizesinin belirlenmesi ..................................................... 51 5.5.3. k savaklarnn tasarm .................................................................................... 52 5.5.4. amur toplama haznesinin boyutlandrlmas ...................................................... 54 5.5.5. n keltim havuzu k yaps ........................................................................... 56

5.6. Biyolojik artma nitelerinin tasarm........................................................................... 57 5.6.1. Aktif amur sisteminin tasarm (1. Alternatif) .................................................... 57

5.6.1.1. k kanal ................................................................................................... 70 5.6.2. Yksek hzl damlatmal filtre tasarm (2. Alternatif) ......................................... 71

5.6.2.1. Datc yapsnn boyutlandrlmas ............................................................. 74 5.6.2.2. Yksek hzl damlatmal filtre enerji gereksinimi hesaplar ......................... 76

5.6.3. Aktif amur sonras son keltim havuzu tasarm ............................................... 77 5.6.3.1. Son keltim havuzu ..................................................................................... 78 5.6.3.2. k savaklarnn tasarm ........................................................................... 80 5.6.3.3. amur miktarnn hesab ............................................................................... 82

5.6.4. Damlatmal filtresi sonras son keltim havuzu tasarm ................................... 85 5.6.4.1. k savaklarnn tasarm ............................................................................ 87 5.6.4.2. amur miktarnn hesab ............................................................................... 89

5.7. Klorlama havuzunun boyutlandrlmas ....................................................................... 92 5.7.1. Klor temas odasnn boyutlandrlmas ................................................................. 92

5.8. amur artm ................................................................................................................ 94 5.8.1. Alternatiften meydana gelen amurun artm ...................................................... 94

5.8.1.1. amur younlatrcnn boyutlandrlmas................................................... 95 5.8.1.2. Anaerobik amur rtme tank .................................................................... 96 5.8.1.3. I. Kademe sonras filtre pres tesisleri ............................................................ 99

5.8.2. II. Alternatiften meydana gelen amurun artm .................................................. 101 5.8.2.1. amur younlatrcnn boyutlandrlmas................................................. 101 5.8.2.2. Anaerobik amur rtme tank .................................................................. 103 5.8.2.3. II. Kademe sonras filtre pres tesisleri......................................................... 105

6. SONU VE NERLER ................................................................................................. 107 7. KAYNAKLAR .................................................................................................................. 112

III

EKLLER DZN

ekil 2.1. Yllara gre art yzdeleri ....................................................................................... 9 ekil 2.2. Hesaplanan yntemlere gre karlatrmal proje nfus erileri ............................ 15 ekil 5.1. Terfi merkezi ............................................................................................................ 26 ekil 5.2. Kum toplama ukuru en kesiti ................................................................................. 41 ekil 5.3. Ventri kanal (Parshall Sava) .............................................................................. 44 ekil 5.4. keltim havuzu k sava .................................................................................. 53 ekil 5.5. n keltim havuzu amur toplama haznesi ........................................................... 55 ekil 5.6. Tam karml geri devirli aktif amur sistemi emas ............................................. 57 ekil 5.7. Aktif amur nitesi iin son keltim havuzu kesiti ................................................ 85 ekil 5.8. Damlatmal filtre nitesi iin son keltim havuzu kesiti ....................................... 92 ekil 5.9. Klorlama havuzu plan ve kesiti ............................................................................... 94 ekil 5.10. Yksek hzl amur rtme prosesi ...................................................................... 97 ekil 6.1. Proje kapsamnda Tarsus ilesi atksu artma tesisi yerleim plan ....................... 108 ekil 6.2. Pompa istasyonu ve kaba zgara plan ................................................................... 109 ekil 6.3. nce zgara ve kum tutucu plan ............................................................................. 109 ekil 6.4. n keltim havuzu plan ...................................................................................... 109 ekil 6.5. Datm yaps plan ............................................................................................... 109 ekil 6.6. Havalandrma havuzu plan ................................................................................... 110 ekil 6.7. Son keltim havuzu plan ..................................................................................... 110 ekil 6.8. amur younlatrc plan ..................................................................................... 110 ekil 6.9. amur rtme tank plan .................................................................................... 111

IV

ZELGELER DZN

izelge 2.1. Tarsus ilesi nfus saym sonular ....................................................................... 8 izelge 2.2. En kk kareler ynteminin hesabnda kullanlan parametre ............................ 12 izelge 2.3. stel regrasyon ynteminin hesabnda kullanlan parametre deerleri ............... 13 izelge 2.4. Proje kapsamnda hesaplanan nfus deerleri .................................................... 14 izelge 3.1. zel sarfiyat veren yerler ..................................................................................... 16 izelge 3.2. Trkiye geneli iin q deerleri ............................................................................. 18 izelge 3.3. Tasarm srasnda kullanlan debiler .................................................................... 19 izelge 3.4. Yerleim birimleri iin su intikal sresi ............................................................... 19 izelge 3.5. Artma tesisinde kullanlan debiler ...................................................................... 21 izelge 4.1. Toplam kirlilik ykleri ......................................................................................... 24 izelge 4.2. Atksu kirlilik konsantrasyonlar ......................................................................... 24 izelge 5.1. Motor gcne gre motor emniyet katsays deiimi ......................................... 26 izelge 5.2. Helezoik pompa tasarm sonular ....................................................................... 28 izelge 5.3. Havalandrmal kum tutucularda proje kriterleri ................................................. 35 izelge 5.4. Havalandrmal kum tutucu tasarm sonular ..................................................... 42 izelge 5.5. Parshall savana ait eitli boyutlar .................................................................... 43 izelge 5.6. Debilere gre ventri kanalnda oluacak su derinlikleri .................................... 46 izelge 5.7. n keltim havuzlar iin boyutlandrma kriterleri .......................................... 49 izelge 5.8. eitli birim die karlk savaklardaki su ykseklii ......................................... 52 izelge 5.9. n keltim havuzu tasarm sonular ................................................................. 56 izelge 5.10. Havalandrma havuzu tasarm sonular ............................................................ 70 izelge 5.11. Yksek hzl damlatmal filtre tasarm sonular ............................................... 77 izelge 5.12. Son keltim havuzlar iin tipik dizayn parametreleri ..................................... 78 izelge 5.13. Aktif amur sonras son keltim havuzu tasarm sonular ............................. 82 izelge 5.14. Damlatmal filtre sonras son keltim havuzu tasarm sonular ..................... 89

V

EKLER DZN

Ek I. Manning Forml in K X Deerleri .................................................................... 113

1

1. BELDENN TANITILMASI

1.1. Corafi Konum

Akdeniz Blgesinde, Mersin line bal, ilin en byk ilesi olan Tarsus, douda

Pozant ve Karaisal (Adana), batda Mersin, Ulukla (Nide), Ereli (Konya) ileleri,

gneyde Akdeniz ile evrilidir.

Tarsus lesi, lke gneyinde, Akdeniz Blgesinde, Mersin iline bal bir ile

merkezidir. Mersin ili, Akdeniz Blgesinin, ukurova blmnn batsnda yer alr. 3256

ve 3511 dou boylamlar ile 3726 ve 361' kuzey enlemleri arasnda bulunan il, dou

Akdeniz Havzasnn byk bir blmn kaplar. Doudan Adana, kuzey doudan Nide,

kuzey ve kuzeybatdan Konya, batdan Antalya ile evrelenmi durumdadr.

Mersin ili 15.485 km2 yzlm ile Trkiye topraklarnn %2 sini kaplarken Tarsus

ilesi ise 2004 km2 yzlmne sahiptir. 2009 yl nfusu 1.640.888 kii olan ilin merkez

ile dahil; Akdeniz, Anamur, Aydnck, Bozyaz, amlyayla, Erdemli, Glnar, Mezitli, Mut,

Silifke, Tarsus, Toroslar ve Yeniehir olmak zere 13 ilesi, 55 Belediyesi ve 510 ky

bulunmaktadr. le bal lelerden Bozyaz ve Aydnck 1987 ylnda, amlyayla 1990

ylnda, Bykehir snrlarnda yer alan Akdeniz, Mezitli, Toroslar ve Yeniehir ise 2008

ylnda le olmulardr.

Tarsus merkez ileden sonra ilde nfusa en kalabalk ile durumundadr. Nfus

younluu olarak km2'ye il genelinde 80 kii derken, bu merkez ilede 309 kii, Tarsus'ta

144 kiiyi bulmaktadr.

Tarsus; ilin dousunda konumlanrken, batsnda merkez ile kuzeybatsnda

amlyayla ilesi, dousunda Adana ili, kuzeyinde Nide ili ile evrilidir.

1.2. Tarihesi

Tarsusta 1934 yllarnda Gzl Kule Hynde yaplan kazlar bu yrede ilk

yerlemenin Neolitik dnemle balad ve Orta Tun aa dein kesintisiz srdn ortaya

koymutur.

Kent nceleri Toros adyla anlm, sonradan bu ad Latincede Tarsus olmu ve

zamanmza kadar da gelmitir. Tarsus'u ilk kez kimin kurduu konusunda eitli sylenceler

vardr. Bunlarn en yaygn olan, kentin Asur Hkmdar Sardanapal'n kurduudur. Yreye

M.. VII. yy da geldikleri sanlan Yunanllarn burada bir yer yerlemeyle karlatklar,

tarihte kesin olarak bilinir.

Bir sre Asur egemenlii altnda kalan yre daha sonra prenslerin, skenderin eline

gemi. skender'den sonra Tarsus, tm Kilikya ile birlikte Selkinder'in payna dm.

2

M.. 246'da Msr ynetimine getiyse de bir sre sonra geri alnm. M.. 66da Kilikya bir

Roma vilayeti olunca, Tarsus'ta bunun merkezi durumuna getirilmi. Tarsus'a tarihi bir nem

kazandran Cydunus (Tarsus ay) o dnemlerde kentin iinden gemekteymi. Kleopatra ve

Romal komutan Marcus Antonius, Tarsus'a bu rmak yoluyla gelmiler.

Tarsus Hristiyanln kurucularndan Aziz Paulus'un doduu kent olarak da nem

tar. Ayrca nl corafyac Strabon M.. I. yy da Tarsus'ta dil bilginleri filozof ve

yazarlarn yaadn yazlmtr. Tarsus'un tarihi, Mslmanln ortaya kndan ksa sre

sonra, hareketli bir aamaya girmi ve Miladi 639 / Hicri 17 Ylnda Mslmanlar tarafndan

fethedilmesi ile Tarsus, Bizansllardan Mslmanlarn eline gemi. Tarsus Mslmanlarn

Fethetmesi ile beraber ok sayda el deitirmi. Hicri 761 / Miladi 1360 Ylna kadar bu el

deitirmeler devam etmi. Abbasi ve Emeviler dnemlerinde zellikle Halife Memun

dneminde Tarsus kentinde ilmi almalara ok nem kazandrlm.

965'te Bizansllara geen Tarsus, bu dnemde Antakya Prensliine balanm. 1083

ylnda Anadolu Seluklu Devletinin kurucusu Sleyman Kutalm tarafndan fethedilmi.

1133'te Ermeni Prenslerinden Leon'un eline geti. 1137'de Bizans mparatoru Yoannes

Komneos, Tarsus'u geri aldysa da, 1172 - 1173'te yre yeniden Ermeni egemenliine girmi.

Tarsus, 13. yy dan sonra Memlkler'in ve zaman zamanda Ramazanoullar ile

Dulkadirolular beyliklerinin ynetimine gemi. Hicri 761 / Miladi 1360 yl Temmuz

Austos aylarnda Memlkler, Ramazanoullar ve Dulkadiroullar beyliklerinin yardm ve

tevikiyle Halep (veya am) valisi Seyfeddin Bay Demir-el Harizmi'nin komutanlnda bir

daha Ermenilere braklmayacak ekilde Tarsus tekrar alnm. 1516 da ise, Yavuz Sultan

Selim'le Osmanl topraklarna katlm.

Tarsus 1571de Kbrs Eyaletine bal bir sancak merkezi olduysa da, bir sre sonra

Adana eyaleti snrlarna alnm. 1832de Osmanl glerini yenen Msrl brahim Paa,

Adana ve evresini ele geirmi. 1839da yeniden Osmanl topraklarna katlan Tarsus,

1867de Halep vilayeti Adana sancann 1877de ise Adana vilayeti Adana sancann bir

kazas olmu.

emsettin Sami Tarsus'a likin unlar Yazmaktadr: Adana vilayetine bal Mersin

Livasnn bir kazasdr. (1900 yllarndaki kayda gre) Kentin, 31 camisi, 19 medresesi 2

tekkesi, eitli dinsel topluluklara bal 5 kilisesi, (2007 de ise 1 kilise vardr) 1 bedesteni, 10

han, 2 hamam 24 okulu, 7 deirmeni ve 6 pamuk fabrikas vardr. Tarsus, Namrun (imdiki

adyla amlyayla) ve Glek nahiyeleriyle 180 kyden oluur. Tm nfusu 41606'dir (2007

Genel Saymna gre 229.921 nfusa sahiptir).

3

Ali Cevad ise Tarsus'u yle Anlatr: Kazann Kusdemir, Kusun, Canip ehir,

Namrun, Ula, Glek ve Tekeler asl 7 nahiyesi ve 161 ky vardr. Kazann tm nfusu

40410dur. Mersin 1888'de Adana'ya bal bir sancak olunca Tarsus'ta bunun tek kazas

olarak ynetsel durumunu korudu. I. Dnya Sava sonrasnda Fransz igaline urayan

Tarsus buna bal bir ile merkez durumuna geldi. Tarsus Mslmanlar iinde mukaddes bir

ehirdir.

Tarsus'ta birok kutsal abideler bulunmaktadr. Danyal Peygamber'in Kabri Tarsus'ta

Makam Cami'sindedir. Miladi 633, hicri 218 ylnda Halife Memun Bizansllarla Savamak

iin Tarsus'a geldiinde, bugn eker Pnar diye bilinen yerde yemi olduu yemekten

zehirlenerek vefat edince Ulu Caminin dou ksmnda bulunan Babas Halife Harun Reit'in

sadk hizmetkr olan Hakan'n evine defni yaplm. Bugn Halife Memun'un Kabri, it ve

Lokman a.s makamlar Ulu Camide bulunmaktadr. Billi Habei'nin de makam vardr.

Ayrca adna bir de kk mescit yaptrlmtr. Kk Minare Cami Avlusunda ise Tarsusta

18 yl kadlk yapan Kasm bin Selam'n, A. Kadir Geylani'nin Torunu ve Tolunoullar

Devleti hkmdar Ahmet b. Tolun'un Kabri bulunmaktadr.

Tarsus' un gemiine ait bilgilerin ilmi bir ekilde derlenip ortaya karlmas

Arkeolog ve Tarihilere den bir grev olmaktadr.

1.3. klim ve Bitki rts

Mersin il alan itibariyle iklim, yrelere gre farkllk gstermektedir. lin ky

kesimlerinde (Tarsus dahil) Akdeniz iklimi, i kesimlerde ise karasal ilkim hakimdir.

Tarsusun iklimi tipik Akdeniz klimi olup yazlar scak ve nemli, klar lk ve

yaldr. Ky Hizmetleri Aratrma Enstits Mdrl meteoroloji istasyonu verilerine

gre blgeye den 46 yllk ya ortalamas 616.7 mmdir.

Ortalama yllk ya miktarnn yaklak %78i Kasm Mart aylar arasnda, %22si

Nisan Ekim aylar arasnda meydana gelmektedir.

Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl (DM), Adana ve Mersin iin saptanan

standart zamanlardaki maksimum iddetli yaa ait tekerrr analiz hesaplarnda Tarsus iin

Mersin deerlerinin kullanlmas uygun bulunmutur.

le topraklarnda Akdeniz iklimine zg anavatan Gney Afrika olan kaktsgillerin

meyvelisi olan dikenli incir yetimektedir. Yavan otu, susam, karanfil, papatya, haliek,

pelin, karadiken, sr kuyruu, stleen, a iei, keven, zerlik otu, nane, brtlen,

srgan, hatmi, meyan otu, ven otu, kuburnu, madmak, ebe gmeci, hardal ve kekik

kendiliinden yetien belli bal bitkilerdir.

4

1.4. Topografyas

l alann kaplayan Bat ve Orta Toros Dalarnn temel zellii, yksek ve srekli

sralar oluturmasdr. Bu dalarn arasnda geni plato dzlkleri vardr. Akdeniz ky kua

ve Gksu rma evresi dnda geni saylabilecek ova yoktur. lin bu kesiminde vadiler

nemli yer tutmaktadr. Akarsular, derin vadilere gmlm durumdadr. Akdeniz iklim

zellikleri, gneyden kuzeye doru uzanan bu vadilerden Toros Dalarnn ilerine dek

sokulur. Vadilerin yamalarnda verimli tarm topraklar bulunan taraalar yer alr. Bu vadi ve

ovalar balca unlardr: Gksu Vadisi, Anamur Vadisi, Tarsus Vadisi, Silifke Ovas, Anamur

Ovas, Tarsus ve Berdan Ovalardr.

Gneyden Akdeniz ile kuatlm bulunan Mersin il alan, Bat ve Orta Toros Dalar

zerinde bulunmaktadr. l snrlar iine giren Toros Dalar, Anadolu'nun Konya dzl

ile Akdeniz arasnda, yksek atl bir kuak halinde, Bat - Dou ynnde uzanr. li

kuzeyden evreleyen Toros Dalar; gen dalar olup, volkanik granit, gnays ve

mikaistlerden olumutur. Douya gidildike, denizden yava yava uzaklaan da srasyla

deniz arasnda geni dzlkler oluur. Bu geni dzlklerde merkez ile Mersin ile Tarsus yer

alr.

Bolkar Dann Akdenize bakan yzlerinde vadilerle paralanm plato dzlkleri

uzanr. Kydan 30 - 60 Km. uzaklkta bulunan bu platolar zerinde (700-1.500 metre);

Merkez lede Gzne, Fndkpnar, Soucak, Mihrican, Ayvagedii, Arslanky, Bekiralan

ve Kzlba; Tarsusta Namrun (amlyayla) ve Sebil; Erdemli de Sorgun, Kkfndk ve

Gzeloluk gibi yaylalk alanlar bulunmaktadr.

1.5. Akarsular ve Su Kaynaklar

lenin adn alan Tarsus ay, Bolkar Dalarnn gney eteklerinde yer alan Namrun

Yaylasnn 30 km kuzeydousundan kaynaklanr. Kadnck Deresi, Cehennemdere

Deresinden oluan 150 km uzunluktaki Tarsus ay, Tarsusta denize dklr. Souk olmas

nedeniyle Berdan ad verilmitir. Tarsus ay Antik ada, Tarsusun iinden getiinden

nehir azndan Tarsus Limanna kadar gemiler girer, karm. Bugn, Tarsus ayndan

Berdan Baraj kurularak ime suyu ve sulama suyu temininin yannda elektrik retimi

yaplmaktadr. Berdan baraj ayn zamanda Tarsus Kenti ve Berdan ovasn taknlardan

korumaktadr.

Tarsusta bulunan potansiyel su kaynaklar;

1984 ylnda sulama, ime suyu, takn kontrol amacyla kullanma alan, enerji

retimini (HES) 1996 ylnda balayan Berdan Baraj; sulama sahas 24.940 hektar, debisi

5

41,22 m3/sn, imesuyu kapasitesi 95 hm2/yl, takn hacmi 93hm2 ve maksimum su hacmi 192

hm2dir. Berdan Nehri zerinde bulunan Berdan Baraj, 18.270 hektar sahay sulamaktadr.

Tarsus ilesi snrlarnda bulunan iki adet glet de sulama amal kullanlmaktadr.

Karaevli (Alibeyli) Gleti 800 hektar sahay sulamakta, avulu Gleti ise 208 hektarlk

sahay sulamaktadr.

1.6. Tarm ve Endstri

Mersin ilinde, Tarsustan Anamur'a kadar btn ky ovalar, tarm alannda nemli

yer tutar. Tarma en uygun yerler Tarsus, Mersin, Erdemli, Aydnck ve Anamur ovalardr.

lenin ekonomisinde, tarm, hayvanclk ve sanayi endstrisi rol oynar. lde tarma

elverili araziler, 406.000 Hektar olup; l yzeyinin yaklak % 25ini oluturmaktadr. Bunun

263.690 hektar (% 65i) kuru tarm ve nadas alan, 142.310 hektar ise (% 35i) sulu tarm

alandr. Tarsus ilesi; 104.982 ha tarm alan, 60.541 ha orman alan, 530 ha mera alan ve

119.656 ha tarm d arazi alanna sahiptir.

Tarsus ilesinde kuru tarm alannda, gerek ekim alan gerekse retim miktar

bakmndan buday n srada gelirken, msr, arpa, susam, pamuk, nohut, ayiei retimi

gibi hububat, bakliyat, yalk tohumlar ve mamulleri retimi de yaplmaktadr. lede sulu

tarm alanlarnda yaygn olarak narenciye, kivi, eftali, elma, kavun, karpuz, kiraz, yeil biber

yetitirilmektedir. Ayrca ak tarla ve rt alt sebzecilii tarmsal ekonomi iinde ok byk

bir paya sahip olup Zeytin ve zm yetitiricilii bata gelir.

lede hayvanclkta kkba hayvanclk n srada yer alrken, bykba

hayvanclk, tavukuluk ve arclkta yaplmaktadr. Ayrca ilde et, st ve st rnleri imalat

da yaplmaktadr.

Endstri

Mersinde 1957 ylnda Trkiyenin tek zel petrol rafinerisi olan ATAn (Anadolu

Tasfiyehaneleri A., u an sadece dolum tesisi olarak faaliyetini srdrmekte) ve ukurova

Termik Santralinin (1996 ylndan beri faaliyet gstermemektedir) kurulmasyla balayan

sanayileme sreci son yllarda serbest blge ve organize sanayi blgesinin faaliyeti ile

birlikte daha bir hz kazanmtr. lk yllarda petrol rafinerisi evresinde younlaan sanayi

kurulular bugn Tarsus lesini de ierisine alan bir dalm ve byme sergilenmektedir.

lde faaliyette olan 2 organize sanayi blgesinden biri olan Mersin Tarsus Organize

Sanayi Blgesi orta ve byk lekli sanayi kurulularndan olumaktadr. Mersin Tarsus

Organize Sanayi Blgesi, Tarsusa 12 km, Mersine 24 km, limana 22 km uzaklkta 380

6

halk bir alana kurulmutur. Organize Sanayi Blgesinde retime geen firmalarn sektrel

dalm; arlkl olarak metal eya, makine ve tehizat sanayi, kimya petrol, kmr,

kauuk ve plastik sanayi ile gda, iki ve ttn sanayiden olumaktadr.

1.7. Turizm

Gemii ok eskiye dayanan kentin eski eserleri ile birlikte tarihsel bir zellie de

sahiptir. eitli dinlere ait birok kutsal abidelerin bulunduu kentte tarihsel nitelie sahip

ok sayda sanat yaps gnmze kadar korunmutur. Bu tarihi yap turizm asndan byk

ilgi oda haline gelmitir.

Turizmde nemli bir yer tutan, tarihi ve kltrel deerler bakmndan da yremiz ok

zengindir. Mersin yresinde, nemli tarihi merkezler olan Tarsus Gzlkle ve Mersin

Yumuktepe'de yaplan kazlar, Mersinin tarihte nemli bir merkez olduunu ortaya

karmtr. Nitekim Gzlkule slam uygarlklarndan Neolitik Dneme kadar 33 katmandan

olumaktadr. Ayn ekilde Mersin Demirta Mahallesinde bulunan Yumuktepe'de

gerekletirilen kazlarda da ayn bulgulara rastlanmtr. Mersin yresinde, daha sonra, Hitit

Devrinin izleri grlr. Mersin ve Tarsus'un Yukar Mezopotamya'dan Orta ve Bat

Anadoluya ynelik gei yolu zerinde olmas, bu yreyi nemli klmtr.

Glek Kasabasndan 5 km. asfalt, 8 km. stabilize toplam 13 kmlik yol ile

Karboazna ulalmaktadr. K Sporlarnn her eidinin yaplabilmesine msait olan

Karboaz, Uluslararas Kayak Federasyonunun (FIS) Alp Disiplini kayak yarmalarnda

istemi olduu pistin uzunluu, k ve var arasndaki kot fark ile dier faktrlerin

tamamna sahip bulunmakta

1.8. Ulam mkanlar

Tarsus ilesi il merkezine 27 km mesafededir. lenin komu illere mesafeleri; Adana

42 km, Nide 174 km, Karaman 256 km, Konya 321 km, Aksaray 232 km, Antalya 526

kmdir. leye karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu ile ulamak mmkndr.

Karayolu ile Tarsus Adana zerinden Dou Anadolu, Gneydou Anadolu Blgesi

ve Ortadouya; Tarsus Aksaray zerinden Ankara ve stanbula; ilenin batsndan,

Antalya, Karaman, Konya ve Ege Blgesine balanmaktadr. leye 27 km batda bulunan

TEM Otoyolu ile ileyi ukurova kentlerine, Anadolu ve Gneydou Anadolu Blgesine

balamaktadr.

7

Demiryolu ulamnda ileye bal ve ilenin dousunda 13 km mesafedeki Yenice

stasyonu zerinden yurtii ve yurtd demiryolu ana balanmaktadr. Yeniceden ayrlan

bir hat, ile zerinden Mersin istasyonu ve limana balanmaktadr.

leye 27 km uzaklktaki Mersin liman ve 121 km mesafedeki Taucu limanndan

Kuzey Kbrsn d dnya ile olan denizyolu ulam salanmaktadr.

Tarsus ilesine havayolu ile ulam, ilenin dousunda 32 km uzaklktaki Adana

akirpaa Havaalan ile salanmaktadr. Tarsusa 18 km mesafedeki Salkl Ky yaknna

yaplmas planlanan yeni bir havaalan almalar devam etmektedir.

8

2. NFUS HESAPLARI

2.1. Giri

Artma tesisinin tasarm iin birleik kanalizasyon sistemi ile toplanarak artma

tesisine ulaacak atk sularn miktar ve kalitesinin belirlenmesi gerekir. Atk su kaynaklar

olarak; evlerden kanalizasyona karan atk sular, sanayi kurulularndan gelen atk sular

eitli ticarethane ve sosyal tesislerden gelen atk sular, yer alt suyundan kanalizasyona szan

sular ve yamur sular saylabilir. Bu atk sular genel olarak evsel ve endstriyel atk su

olarak nitelendirebiliriz.

2.2. Nfus Hesaplar

Tarsusa ait 19602012 yllar arasnda yaplm olan merkez nfus saym sonular

izelge 2.1de verilmitir.

izelge 2.1. Tarsus ilesi nfus saym sonular

Saym Yl Nfus

1960 51184

1965 57737

1970 74510

1975 101690

1980 127067

1985 146502

1990 187508

1997 192413

2000 216382

2009 233436

2011 241876

2012 245671

2.2.1. ller Bankas Yntemi ile Nfus Hesab

ller bankas yntemiyle nfus projeksiyonu aadaki ekilde hesaplanmtr.

1 100Sa

YP

Y

P : oalma katsays a : ki nfus arasnda geen sre (yl)

Ys : Beldenin yeni nfus saym deeri Y : Beldenin eski nfus saym deeri

9

P oalma kat says 3ten byk kmas halinde P=3, 1den kk kmas halinde

P=1, 13 deeri arasnda kmas halinde ise bulunan oalma katsays deeri alnr. Bulunan

P muhtelif deerler birbirine yakn bir seyir takip ediyorsa ortalama deer alnr.

51960 1965

577371 100 2,44

51184P

51965 1970

745101 100 5,23

57737P

51970 1975

1016901 100 6,42

74510P

51975 1980

1270671 100 4,56

101690P

51980 1985

1465021 100 2,89

127067P

51985 1990

1875081 100 5,06

146502P

71990 1997

1924131 100 0,37

187508P

31997 2000

2163821 100 3,99

192413P

92000 2009

2334361 100 0,85

216382P

22009 2011

2418761 100 1,79

233436P

12011 2012

2456711 100 1,57

241876P

2,44 5,23 6,42 4,56 2,89 5,06 0,37 3,99 0,85 1,79 1,573,20

11 11ORT

PP

3ORTP

ekil 2.1. Yllara gre art yzdeleri (P)

0

1

2

3

4

5

6

7

196

0-1

965

196

5-1

970

197

0-1

975

197

5-1

980

198

0-1

985

198

5-1

990

199

0-1

997

199

7-2

000

200

0-2

009

2009-2

011

201

1-2

012

P P (ort)

10

Proje, inaatn bitiminden 40 sene sonraki ihtiyac karlamak zere 2 aamal olarak

dzenlenecektir. lk aamas ina sresi sonras iin ilk 20 yl, ikinci aamas ise sonraki 20

yl kapsayacaktr. Ancak projenin fiilen ele alnmasndan, tesisin iletmeye giriine kadar

geecek sre 4 yl olarak bu sreye eklenir. Proje inaatna 2014 ylnda balanacak ve ina

sresi sonunda 2018 ylnda iletmeye alacaktr. lk kademe iin 2038, ikinci Kademe iin

2058 yllarna ait nfus hesaplanacak ve proje bu nfus hesaplar gz nne alnarak

tasarlanacaktr.

1100

Tg Ts

M S

PY Y

MY :Bulunmas istenen nfus deeri

SY :Son nfus deeri

P :Art yzdesi (oalma Katsays)

Ts :Son nfus saym yl

Tg :Tahmin edilen nfus yl

2018 2012

2018 2018

3245671 1 293344

100Y Y

kii

2038 2012

2038 2038

3245671 1 529812

100Y Y

kii

2058 2012

2058 2058

3245671 1 956899

100Y Y

kii

2.2.2 Aritmetik Art Yntemi ile Nfus Hesab

( )s iM s M ss i

y yy y t t

t t

s iA

s i

y yK

t t

( )

ORTM s A M sy y K t t

My

: Tahmin edilen yln nfus deeri

sy : Yaplan son nfus saym deeri

Mt : Tahmin edilen yln nfus saym tarihi

st : Son nfus saym tarihi

st : Son nfus saym tarihi

AK : Nfusun zamanla art

- 11 -

lk Nfusun zamanla art ortalamas yntemiyle hesaplanmas;

1

57737 511841310,6

1965 1960AK

2

74510 577373354,6

1970 1965AK

3

101690 745105436

1975 1970AK

4

127067 1016905075,4

1980 1975AK

5

146502 1270673887

1985 1980AK

6

187508 1465028201,2

1990 1985AK

7

192413 187508700,7

1997 1990AK

8

216382 1924137989,7

2000 1997AK

9

233436 2163821894,9

2009 2000AK

10

241876 2334364220

2011 2009AK

11

245671 2418763795

2012 2011AK

45865.14170

11 11ORTA

A

KK

2018 245671 4170 (2018 2012) 270691y x kii

2038 245671 4170 (2038 2012) 354091y x kii

2058 245671 4170 (2058 2012) 437491y x kii

( )s iM s M ss i

y yy y t t

t t

formlyle hesaplanmas;

2018

245671 51184245671 (2018 2012) 268112

2012 1960y

kii

2038

245671 51184245671 (2038 2012) 342915

2012 1960y

kii

2058

245671 51184245671 (2058 2012) 417717

2012 1960y

kii

2.2.3. Geometrik Art Yntemi ile Nfus Hesab

(log log ) ( )log log S M M S

S

Y Y t tY Y

t t

MY : Tahmin edilen yln nfus deeri

SY : En son nfus saym deeri

Y

: lk nfus saymna gre nfus deeri

Mt : Tahmin edilen yln nfus saym tarihi

t

: lk nfus saym tarihi

St : Son nfus saym tarihi

12

2018 2018

(log 245671 log51184) (2018 1960)log log 245671 1413110

2012 1960Y Y

kii

2038 2038

(log 245671 log51184) (2038 1960)log log 245671 2677990

2012 1960Y Y

kii

2058 2058

(log 245671 log51184) (2058 1960)log log 245671 4722707

2012 1960Y Y

kii

2.2.4. Lineer Regresyon Yntemi ile Nfus Hesab

Lineer regresyon yntemi formlnde kullanlacak gerekli hesaplamalar tablo halinde

izelge 2.2de hesaplanmtr.

izelge 2.2. En kk kareler ynteminin hesabnda kullanlan parametre

Yllar Nfus (Y) Yl Fark (X=t-tO) X.Y X2

Y2

1960 51184 0 0 0 2619801856

1965 57737 5 288685 25 3333561169

1970 74510 10 745100 100 5551740100

1975 101690 15 1525350 225 10340856100

1980 127067 20 2541340 400 16146022489

1985 146502 25 3662550 625 21462836004

1990 187508 30 5625240 900 35159250064

1997 192413 37 7119281 1369 37022762569

2000 216382 40 8655280 1600 46821169924

2009 233436 49 11438364 2401 54492366096

2011 241876 51 12335676 2601 58503999376

2012 245671 52 12774892 2704 60354240241

Toplam 1875976 334 66711758 12950 351808605988

2

2 2 2

1875976 12950 334 66711758 45894

( ) 12 12950 334

Y X X XYa a

n X X

2 2 2

12 66711758 334 1875976 3968

( ) 12 12950 334

n XY X Yb b

n X X

2

2

2 2 2 2( ) ( )

n XY X YR

n X X n Y Y

2

2

2 2

12 66711758 334 18759760,969

12 12950 334 12 351808605988 1875976R

0,984 1R hesaplamalar uygundur.

13

Y a bX

2018 45894 3968 58 276038Y x kii

2038 45894 3968 78 355398Y x kii

2058 45894 3968 98 434758Y x kii

2.2.5. stel Regrasyon Yntemi ile Nfus Hesab

2

22

ln lnY X X X YA

n X X

22

ln lnn Y X X YB

n X X

LnY A BX lnA a ise a bulunur. BXY a e

stel regrasyon ynteminde kullanlacak olan gerekli veriler hesaplanarak izelge

2.3te tablo halinde verilmitir.

izelge 2.3. stel regrasyon ynteminin hesabnda kullanlan parametre deerleri

Yllar Nfus (Y) lnY X X2 X*lnY

1960 51184 10.843182 0 0 0

1965 57737 10.963653 5 25 54.818265

1970 74510 11.218689 10 100 112.18689

1975 101690 11.529684 15 225 172.94526

1980 127067 11.752470 20 400 235.0494

1985 146502 11.894794 25 625 297.36985

1990 187508 12.141577 30 900 364.24731

1997 192413 12.167399 37 1369 450.193763

2000 216382 12.284801 40 1600 491.39204

2009 233436 12.360663 49 2401 605.672487

2011 241876 12.396180 51 2601 632.20518

2012 245671 12.411749 52 2704 645.410948

Toplam 1875976 141.964841 334 12950 4061.491393

2

141,964841 12950 334 4061,491393 10,99139

12 12950 334A A

ln 59360,8A a a

2

12 4061,491393 334 141,9648410,03014

12 12950 334B

14

BXY a e

58 0.03014

2018 59360.8 340956Y e kii

78 0.03014

2038 59360.8 623005Y e kii

98 0.03014

2058 59360.8 1138372Y e kii

2.3. nerilen Proje Nfusu

Tarsus ilesinin 1960tan gnmze kadar olan nfus verileri yardmyla yaplan

hesaplamalar izelge 2.4te verilmitir.

Yaplan proje almasnda Tarsus lesi Atksu Artma Tesisi iin nerilen proje

nfusunun hesaplanmasnda ller Bankas Yntemi uygun bulunmutur. ller bankas

ynteminde nfus artnn ortalama %3 olduu bulunmutur. Toplam proje nfusu

hesaplanrken doygun nfus kavramnn da proje nfusuna eklenmesi gereklidir. Ancak

yeterli bilgi bulunmadndan toplam proje nfusuna doygun nfus deerleri eklenmemitir.

izelge 2.4. Proje kapsamnda hesaplanan nfus deerleri

2018 2038 2058

ller Bankas 293344 529812 956899

Aritmetik Art (I) 270691 354091 437491

Aritmetik Art (II) 268112 342915 417717

Geometrik Art 1413110 2677990 4722707

Lineer Regresyon 276038 355398 434758

stel Regrasyon 340956 623005 1138372

15

ekil 2.2. Hesaplanan yntemlere gre karlatrmal proje nfus erileri

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

97

20

00

20

09

20

11

20

12

20

18

20

38

20

58

ller Bankas Aritmetik Art - 1 Aritmetik Art - 2

Geometrik Art Lineer Regresyon stel Regrasyon

16

3. DEB HESAPLARI

3.1. Sanayi Debileri

3.1.1. zel Sarfiyat Veren Kurulular

Tarsus ilesinde zel sarfiyat veren tesisler izelge 3.1de belirlenmi olup, debileri

proje u debisi olarak dikkate alnacaktr.

izelge 3.1. zel sarfiyat veren yerler

Yer Debi(L/sn)

Hastane 7.33

Okul 11.26

Resmi daire 12.15

Oteller 5.42

Mezbaha 1.24

Fabrika 1.16

Petrol ve Oto Ykama 0.72

Toplam 39.28

Burada, her yl nfus artndan kaynaklanan et tketimi art da gz nne alnrsa,

mezbahada kesilen hayvan says da nfusla doru orantl olarak artacandan mezbaha

debisi de artacaktr. Dier kurulularn sarfiyatlarnn sabit kald kabul edilmitir. Buna

gre;

2012 ylnda 245671 kii iin; 2012

1,24mezbahaQ L/sn

2018 ylnda 293344 kii iin; 2038

2933441,24 1,48

245671mezhabaQ

L/sn

2038 ylnda 529812 kii iin; 2038

5298121,24 2,67

245671MezbahaQ

L/sn

2058 ylnda 956899 kii iin; 2058

9568991,24 4.83

245671MezbahaQ

L/sn alnabilir.

zel sarfiyat veren sanayi kurululardan gelen toplam u debi;

2018 yl iin; 2018

39,52EndstriQ L/sn

2038 yl iin; 2038

40,71EndstriQ L/sn

2058 yl iin; 2058

42,87EndstriQ L/sn

17

3.1.2. Hayvan Su htiyac (zel)

Tarsus ilesinde 35170 byk ba (BB), 75000 kk ba (KB) hayvan olduu kabul

edilerek, byk ba hayvan iin 50 L/BB.gn, kkba iin 15 L/KB.gn alnarak

hesaplamalarda kullanlacaktr.

Bykba hayvan iin; 35170 50 /

20.3586400 /

L BBgn

sn gn

L/sn

Kkba hayvan iin; 75000 15 /

13.0286400 /

L KBgn

sn gn

L/sn

20.35 13.02 33.37ZEL

Q L/sn

3.1.3. Sanayi htiyac

Tarsus ile snrlarndaki sanayiler Organize Sanayi Blgesinde bulunmakta ve bu

sanayilerin debi ihtiyac Mersin ili tarafndan salanmaktadr.

3.2. Q Szma Debisi

Toplam proje sahasnda kent kanalizasyon sisteminin yeralt su seviyesine yakn veya

yeralt su seviyesi altnda olduu blgelerde kanalizasyona szmalar olmaktadr. Sz konusu

blgeler ounluu kolektr gzergahnda olup toplam 76 hektardr. Yer alt suyu szma

miktar olarak 0.15 L/sn.ha katsays ile arplarak yer alt szmas hesaplanacaktr.

76SIZMAQ ha 0,15 L/sn.ha 11.4 L/sn

3.3. Atksu Artma Tesisine Giren Tasarm Debilerinin Hesaplanmas

I. ve II. Kademe yllar iin kii bana gnlk 220 L/N.gn ve 300 L/N.gn su

tketimi bulunmutur. Bu miktarn %80inin atksuya dnecei kabul edilmitir. Ayrca

yamur suyu szma debisinin %100nn artma tesisine gelecei kabul edilmitir.

A) Evsel Nitelikli Debi

/0,80

/86400

EVSEL L sn

q NQ L sn

q : Kii bana kullanlan su miktar (L/N.gn)

N : Projede kullanlacak olan nfus deerleri (kii)

Nfusa gre kii bana kullanlan su miktar izelge 3.2den belirlenecektir.

18

izelge 3.2. Trkiye geneli iin q deerleri

Belde Nfusu q, Su kullanm (L/N.gn)

3000 veya daha az 60

30015000 60-70

500110000 70-80

1000130000 80-100

3000150000 100-120

50001100000 120-170

100001200000 170-200

200001300000 200-225

300000>N dare ile birlikte karar verilir.

2018 yl iin 220q L/N.gn

2038 yl iin 250q L/N.gn

2058 yl iin 300q L/N.gn olarak karar verilmitir.

2018 yl iin; 220 293344 0,80

597,5586400

EVSELQ

L/sn

2038 yl iin; 250 529812 0,80

1226,4286400

EVSELQ

L/sn

2058 yl iin; 300 956899 0,80

2658,0586400

EVSELQ

L/sn

B) Szma Debisi

11,4SIZMAQ L/sn olarak bulunmutu.

C) Sanayi Debileri:

SANAY ENDSTR ZELQ Q Q

2018 yl iin; 39,52 33,37 72,89SANAY

Q L/sn

2038 yl iin; 40,71 33,37 74,08SANAY

Q L/sn

2058 yl iin; 42,87 33,37 76,24SANAY

Q L/sn

D) Yamur Suyu Szma Debisi

Yamur suyu debisi hesaplanrken toplam evsel atksu debisinin %8inin alnmasna

karar verilmitir.

19

0,08EVSELYAMURQ Q

2018 yl iin; 597,55 0,08 47,8YAMUR

Q L/sn

2038 yl iin; 1226,42 0,08 98,11YAMUR

Q L/sn

2058 yl iin; 2658,05 0,08 212,64YAMUR

Q L/sn

2018, 2038 ve 2058 yllar iin atksu artma tesisine giren tasarmda kullanlacak

debiler hesaplanarak izelge 3.3te verilmitir.

izelge 3.3. Tasarm srasnda kullanlan debiler

2018 2038 2058

Evsel Atksu (L/sn) 597,55 1226,42 2658,05

Yamur Suyu Szma Debisi (L/sn) 47,8 98,11 212,64

Yer Alt Suyu Szma Debisi (L/sn) 11,4 11,4 11,4

Endstriyel Debiler (L/sn) 39,52 40,71 42,87

Sanayi Debilesi (L/sn) 72,98 74,08 76,24

Toplam (L/sn) 769,25 1450,72 3001,2

3.3.1. Proje Debileri

Proje debisi hesabnda nfuslar dikkate alnarak evsel debinin intikal sresi, izelge

3.4te ilgili nfus deer aralna gre 2018, 2038 ve 2058 yllar iin 16 saat olarak

belirlenmitir. Sanayi debisi iin 8 saatlik intikal sresi kabul edilmitir.

izelge 3.4. Yerleim birimleri iin su intikal sresi

Nfus n(saat)

1000e kadar 10

100110000 12

10001100000 14

1000011000000 16

1000000 < N 20

24 24 24

8 24PROJE EVSEL SIZMASANAY

Q Q Q Qn

2018 yl iin; 2018

24 24 24597,55 72,98 11,4 1126,67

16 8 24PROJEQ L/sn

20

2038 yl iin; 2038

24 24 241226,42 74,08 11,4 2073,27

16 8 24PROJEQ L/sn

2058 yl iin; 2058

24 24 242658,05 76,24 11,4 4227,20

16 8 24PROJEQ L/sn

3.3.2. Maksimum Debiler

Maksimum debi hesaplarnda proje debisindeki debilere ilaveten evsel debinin %8i

kadar yamur suyu debisinin sisteme girecei kabul edilerek evsel debiler iin 12 saatlik

intikal sresi kabul edilecektir.

24 24 24

12 8 24MAX EVSEL SIZMASANAY YAMUR

Q Q Q Q Q

2018 yl iin; 2018

24 24 24597,55 72,98 11,4 47,8 1473,24

12 8 24MAXQ L/sn

2038 yl iin; 2038

24 24 241226,42 74,08 11,4 98,11 2784,59

12 8 24MAXQ L/sn

2058 yl iin; 2058

24 24 242658,05 76,24 11,4 212,64 5768,86

12 8 24MAXQ L/sn

3.3.3. Ortalama Debiler

24

8ORT EVSEL SIZMASANAY

Q Q Q Q

2018 yl iin; 2018

24597,55 72,98 11,4 827,89

8ORTQ L/sn

2038 yl iin; 2038

241226,42 74,08 11,4 1460,06

8ORTQ L/sn

2058 yl iin; 2058

242658,05 76,24 11,4 2898,17

8ORTQ L/sn

3.3.4. Minimum Debiler

24

37EVSEL SIZMAMN

Q Q Q

2018 yl iin; 2018

24597,55 11,4 399

37MN

Q L/sn

2038 yl iin; 2038

241226,42 11,4 806,92

37MN

Q L/sn

21

2058 yl iin; 2058

242658,05 11,4 1735,54

37MN

Q L/sn

Artma tesisinin iletmeye alnmasndan itibaren II. kademe olan 2058 ylna kadar

tesiste kullanlmas muhtemel debiler hesaplanarak izelge 3.5de verilmitir.

izelge 3.5. Artma tesisinde kullanlan debiler

2018 2038 2058

Debiler L/sn m3/sa m

3/sn L/sn m

3/sa m

3/sn L/sn m

3/sa m

3/sn

Proje 1126,67 4056,01 1,13 2073,27 7463,77 2,07 4227,20 15217,92 4,23

Max. 1473,24 5303,66 1,47 2784,59 10024,52 2,78 5768,86 20767,9 5,77

Ort. 827,89 2980,4 0,83 1460,06 5256,22 1,46 2898,17 10433,41 2,9

Min 399 1436,4 0,40 806,92 2904,91 0,81 1735,54 6247,94 1,73

22

4. KRLLK YKLER

4.1. Evsel Organik Yk

Kii bana atksu ierisindeki kirlilik yk BOI ve AKM iin srasyla 54 g.BO 5

/kii.gn ve 72 g.AKM/kii.gn olarak alnmas kabul edilmitir. Tesise gelen kirlilik ykleri

bu kriterlere gre hesaplanacaktr.

2018 yl iin:

BOI5 yk 293344 kii 54 g.BOI5/kii.gn310 kg/g 15840,58 kg.BOI5/gn

AKM yk 293344 kii 72 g.AKM/kii.gn 310 kg/g 21120,77 kg.AKM/gn

2038 yl iin:



2058 yl iin:



4.2. Endstriyel Kirlilik Yk

Toplam endstriyel debi;

TOPLAM END SANAY ZELQ Q Q Q

2018 yl iin; 39,52 72,98 33,37 145,87TOPLAMQ L/sn



4.3. Kirlilik Ykne Esas Olan Edeer Nfuslar

2018 yl iin; 72,98N L/sn 86400 sn/gn 1/ (220 L/N.gn) 28661 kii



23

Toplam Endstriyel Nfuslar;

2018 yl iin; . 28661T ENDN kii



Ortalama Atk Ykleri ve Konsantrasyonlar

Toplam Edeer Nfus;

.TOPLAM T ENDN Nfus N

2018 yl iin; 2018 293344 28661 322005N kii

2038 yl iin; 2038 529812 25602 555414N kii

2058 yl iin; 2058 956899 21957 978856N kii

4.4. Endstriyel Kirlilik Yk Deerleri

2018 yl iin:



2038 yl iin:



2058 yl iin:



4.5. Toplam Kirlilik Ykleri

Atk su artma tesisinde oluacak olan evsel, zel ve endstriyel atk sular ile

getirilecek toplam organik ykler; proje hedef yllarna gre aadaki ekilde hesaplanmtr.

2018 yl iin:



24

2038 yl iin:



2058 yl iin:



Yllara gre tasarm ykleri ve atksu konsantrasyonlar izelge 4.1 ve izelge 4.2de

verilmitir. Bu kabullere gre kirlilik ykleri ortalama debilere blnerek konsantrasyonlar

bulunmutur.

( / ) ( / )

( / )

ToplamOrganikYk kg gnC mg L

OrtalamaDebi L sn

lem yaplrken gerekli birim evirmeleri yaplmaldr.

izelge 4.1. Toplam kirlilik ykleri

2018 2038 2058

Evsel Organik Yk (kg.BOI 5 /gn) 15840.58 28609.85 51672.55

Endstriyel Organik Yk (kg.BOI 5 /gn) 1547.69 1382.51 1185.68

Toplam Organik Yk (kg.BOI 5 /gn) 17388.27 29992.36 52858.22

Evsel Organik Yk (kg.AKM/gn) 21120.77 38146.46 68896.73

Endstriyel Organik Yk (kg.AKM/gn) 2063.59 1843.34 1580.90

Toplam Organik Yk (kg.AKM/gn) 23184.36 39989.81 70477.63

izelge 4.2. Atksu kirlilik konsantrasyonlar

2018 2038 2058

mg/L kg/gn mg/L kg/gn mg/L kg/gn

BOI5 243 17388.27 238 29992.36 211 52858.22

AKM 324 23184.36 317 39989.81 282 70477.63

25

5. ARITMA TESSNN BOYUTLANDIRILMASI

5.1. Terfi Merkezi

Mekanik artma niteleri; zgaralar, kum tutucu ve n keltim havuzundan

olumaktadr. Topografyann msait olmad durumlarda, kanalizasyon kollektr ile gelen

atk sularn artma birimlerine verilmeden nce terfi merkezinde belirli bir ykseklie kadar

ykseltilmesi gerekir. Sz konusu bu ykseklik miktar ise Artma Tesisi Hidrolii ana

bal altnda artma tesisindeki tm birimlerde meydana gelebilecek yk kayplarnn

hesaplanmasyla belirlenmektedir. Hesaplanan bu toplam ykseklik, mevcut artlara gre

artma tesisi bana tek bir terfi olarak veya tesis banda ve yaklak olarak ortalarnda olmak

zere iki ayr noktada da yaplabilmektedir.

Artlmam ham su ve artlm kullanlm sularn ykseltilmesinde eitli pompalar

kullanlmaktadr. zellikle artlmam sularn terfisinde helezonik (burgulu) pompalar

kullanlmaktadr. Bu pompalara salyangoz pompa da denilmektedir. Bu tr pompalar zellikle

kk terfi yksekliine byk debileri iletmek iin kullanlr. Bu pompalar gerekirse seri ya

da paralel olarak altrlabilir. Atksu artma tesisi girii en nemli kullanm alanlarndandr.

Bu pompalarn dier pompalara gre stnlkleri, pompalarn nne zgara koymaya

gerek yoktur, yaplar salamdr, anmalar az ve mrleri uzundur. Pompa odas ina

maliyeti dktr. Byk emme haznesi ve derinlii gerektirmezler. Bakm ve iletmeleri

kolaydr.

Bu pompalarn sakncalar ise, pompann jeodezik terfi ykseklii 68 m kadardr.

Daha fazla ykseklik iin kademeli ina edilmeleri gerekir. st su seviyesindeki

dalgalanmalara kar sistem hassastr.

Terfi amacyla kullanlacak pompalar seiminde, pompa says ve pompa kapasitesi

atk suyun minimum ve maksimum debileri dikkate alnarak belirlenmitir. Bu hesaplamalar

I. ve II. kademe iin ayr ayr yaplmtr.

Yaplan hesaplamalarda atk suyun zgara ncesinde 5 m ykseklie terfi ettirilmesi

kabul edilmitir. Pompa kapasitesi belirlenirken, minimum debinin %15 fazlas hesaplanarak,

bu deer minimum debiye eklenerek pompa seimi yaplacaktr.

26

ekil 5.1. Terfi merkezi

L :Pompa burgu boyu(m)

Ht :Terfi ykseklii (m)

Pompa Gc; 102

TP

P

Q HN C

n

Burada;

Q : Pompa kapasitesi (L/sn)

C : Motor emniyet katsays (NP deerine baldr)

nP : Motor verimi

Pompa gc hesaplamasnda kullanlan motor emniyet katsaysnn pompa gcne

karlk gelen deeri izelge 5.1de verilmitir.

izelge 5.1. Motor gcne gre motor emniyet katsays deiimi

C NP (kW)

1.5 NP 7.5

1.25 7.5< NP 20

1.15 20< NP 50

1.10 NP>50

27

2038 yl iin; 3max 2,78 /Q m sn

3

min 0,81 /Q m sn

5TH m 38 0,6Pn

58,12

sin sin38

THL L m

3 3 3

min 0,81 0,81 0,15 0,932 / 10 / 932 /Q m sn L m L sn kapasiteli pompa

seilmitir.

Gerekli pompa says 3

3

2,78 /2,98 3

0,932 /

m sn

m sn adet pompa

Pompa gc ; 932 5

1 76,14 102 0,6

PN kW

Bu motor gc tabloda NP>50 aralnda olduundan C=1.10 deeri formlde yerine

konulursa pompa gc;

932 51,1 83,76

102 0,6PN kW

Toplam pompa gc;

3 83,76 251.28 PN kW olarak bulunur.

Bir gnlk enerji tketimi 251,28 24 / 6030,72 . /saat gn kW sa gn

2058 yl iin; 3max 5,77 /Q m sn

3

min 1,73 /Q m sn

5TH m 38 0,6Pn 8,12L m

3 3 3

min 1,73 1,73 0,15 1,99 / 10 / 1990 /Q m sn L m L sn kapasiteli pompa

seilmitir.

Gerekli pompa says 3

3

5,77 /2,9 3

1,99 /

m sn

m sn adet pompa

Pompa gc ; 1990 5

1 162,58 102 0,6

PN kW

Bu motor gc tabloda NP>50 aralnda olduundan C=1.10 deeri formlde yerine

konulursa pompa gc;

1990 51,1 178,84

102 0,6PN kW

Toplam pompa gc;

3 178,84 536,52 PN kW olarak bulunur.

28

Bir gnlk enerji tketimi 536,52 24 / 12876,48 . /kW saat gn kW sa gn

Artma tesisi atksu giriinde bulunan terfi merkezinde kullanlacak olan helezoik

pompa tasarm maksimum debilere gre hesaplanarak izelge 5.2de gerekli pompa bilgileri

verilmitir.

izelge 5.2. Helezoik pompa tasarm sonular

Tasarm Parametreleri 2038 2058

Max Debi (m3/sn) 2.78 5.77

Pompa Kapasitesi (L/sn) 932 1990

Toplam Pompa Says 3 3

Pompa Eimi () 38 38

Pompa Burgu Boyu (L, m) 8.12 8.12

Toplam Terfi Ykseklii (m) 5 5

Motor Gc (kW) 83.76 178.84

Toplam Enerji htiyac (kW.saat./gn) 6030.72 12876.48

Yedek Pompa Says 1 1

5.2. Izgaralar

Atk sular birok ekilde kirletici madde iermektedir. Atk sularda mevcut kaba

maddeler ve kumlar borularda, pompalarda ve artma ekipmanlarnda tkanmalara, hasara ve

anmalara neden olmaktadr. Su ierisinde bulunan yzc kat maddenin pompa ve dier

mekanik aksama zarar vermemesi iin bu maddeleri sudan ayrmak, bylece artma nitelerini

korumak ve dier nitelere gelen kirlilik ykn hafifletmek amacyla zgaralar

yaplmaktadr.

Kullanm amalarna ve yerlerine gre zgaralar, sabit ve hareketli zgaralar eklinde

snflandrmak mmkndr. Ayrca zgaralar, ubuk aralklarna gre ve temizleme

yntemlerine gre de snflandrlabilirler.

Izgaralarda iki nemli nokta vardr:

a) ki tr zgara kullanm yaygndr. 10000 edeer nfustan kk debilerde ince

zgara, daha byk debilerde ise kaba zgara kullanlr.

b) Izgara ubuklarnn eik yerletirilmesiyle, zgara yzeyi arttrlm olur. Bu

eim; elle temizlenen zgaralarda 30-45, mekanik olarak temizlenen zgaralarda

60-70 arasndadr.

29

Kaba zgaralar yatay ve dey zgara ubuklarndan meydana gelir. Izgara ubuk

aralklar ayn olup iri maddeleri tutarlar. nce zgaralar ise delikli plakalar, elik hasrlar veya

aklklar gayet kk zgara ubuklarndan meydana gelirler Kaba zgaralarda ubuklar aras

mesafe genellikle 2550 mm veya daha byk olabilir. nce zgaralarda ise bu mesafe 1525

mm arasndadr.

Kaba zgaralar elle veya mekanik olarak temizlenebilirler. nce zgaralar ise sadece

mekanik temizlemeli olarak kullanlrlar. Sk sk altrlan mekanik temizlemeli

zgaralardaki atk su seviyesinde meydana gelebilecek kabarma minimum seviyede

tutulabilmektedir. Mekanik olarak temizlenen ubuk zgaralarn kullanlmas iilik

giderlerini azaltmakta, daha iyi ak koullarnda atk malzemelerinin tutulmasn salamakta

ve daha az soruna neden olmaktadr. Izgaralarn projelendirilmesinde dikkate alnmas

gereken en nemli hususlardan biri de zgarann nndeki suyun hz ve dier zgarann

arkasnda meydana gelen su seviyesi farkdr. Izgara kanal kum ve benzer ar metallerin

kmesini ve birikmesini engelleyecek ekilde dizayn edilmelidir.

5.2.1. Izgara Yaklam Kanalnn Projelendirilmesi

Genellikle dikdrtgen kesitli bir kanal olarak projelendirilir. Atksu bu kanal

vastasyla zgara kanalna iletilir. Ak kanallarn boyutlandrlmasnda Manning forml

kullanlr.

2/3 1/2Q R JV

A n

Burada;

V : Kanaldaki su hz (m/sn) A : Kanal kesit alan (m2)

Q : Atksu debisi (m3/sn) J : Kanal taban eimi

n : Manning forml przllk katsays (0.013)

Manning formlnde zme gitmek iin deneme yanlma metodunu kullanmak

gerekir. Bu ilemin uzunluu nedeni ile bir takm boyutsuz sabitler kullanarak eitlik tekrar

formle edilmi ve tablolar gelitirilmitir. Bu durumda;

8/3 1/2

Q nK

B J

B : Kanal genilii 0.75 m kabul edilmitir.

30

Formlnden K deeri bulunur. K deerine karlk gelen x deeri Ek Ideki

Manning Tablosundan okunur ve buradan kanaldaki su derinlii ile ak hz hesaplanr.

0,002J 0,013n 0,75B m kabul edildi

2038 yl iin: 3min 0,81 /Q m sn

2058 yl iin: 3max 5,77 /Q m sn

min 8/3 1/2

0,81 0,013 0,507

0,75 0,002Q iin K

K ya karlk gelen x deeri Manning tablosundan 1.044 okundu.

0,78 h

x h mB

max 8/3 1/2

5,77 0,013 3,612

0,75 0,002Q iin K

K ya karlk gelen x deeri Manning tablosundan 6.05 okundu.

4,54 h

x h mB

Hz Limitlerinin Kontrol:

minmin

0,811,38 / 0,45

0,75 0,78

QV m sn

B h

olduundan uygundur.

maxmax

5,771,69 / 3

0,75 4,54

QV m sn

B h

olduundan uygundur.

5.2.2. Izgara Kanal ve Izgarann Boyutlandrlmas

Seilen veriler:

Izgara ubuklar 10x50 mm Lama demirinden yaplacaktr.

ubuk aralklar b = 25 mm = 0.025 m

Izgarann yatayla yapt a: 70

ubuklar aras hz 1.0 m/sn kabul edilerek hesaplamalar yaplacaktr.

ubuk kalnl s = 0.01 m

31

a) Izgara ubuklar Arasnda Toplam Serbest Aklk:

maxS

Qb

h V

bs : Qmax iin gerekli olan zgara ubuklar aras toplam serbest aklk (m)

h : Kanaldaki su ykseklii (m)

V : ubuklar aras hz (m/sn)

5,771,27

4,54 1Sb m

b) Gerekli ubuk Says (n):

n 1Sb b

1,27 0,025 n 1 49,8 50 n adet

c) Aklk Says:

1,27 50,8 51 adet

0,025

Sb

b

d) Izgarann Memba Tarafndaki Kanal Genilii:

B n s n 1 b

B 50 0,01 50 1 0,025 1,78 m

e) Izgara nndeki Maksimum Ve Minimum Hzn Kontrol:

minmin

0,810,58 / 0,45

1,78 0,78

QV m sn

B h

olduundan uygundur.

maxmax

5,770,71 / 1

1,78 4,54

QV m sn

B h

olduundan uygundur.

f) ubuklar Aras Hz:

max 5,77 1,00 / 1,5 /1,27 4,54

IZGARA

S

QV m sn m sn

b h

olduundan uygundur.

32

g) Izgara ubuk Uzunluu:

Kanal derinlii 2 m olarak seilmitir.

22,13

sin 70L m

h) Izgara nitesinde Oluan Hidrolik Yk Kaybnn Hesaplanmas

Izgaralarda gz nnde bulundurulmas gereken en nemli parametrelerden biri de

yk kayplardr. Izgaralar belirli bir deerden fazla yk kaybna sebep olmamaldr. Aksi

takdirde memba tarafnda sular kabarr ve kullanlm su ierisindeki maddeler kanal tkar.

Mekanik temizlemeli zgaralarda, zgarann sebep olduu kabarma belli bir deeri geince

temizleme mekanizmas otomatik olarak devreye girer. Bu mekanizma zgarann nnde ve

arkasndaki su seviyeleri farkna gre altrlr. Temizleme mekanizmasnn yeniden

altrlmas belli bir seviye farknn olmasna, yani zgarann tkanmasna baldr.

Projelendirme yaplrken, zgara nnde ve arkasndaki su seviyeleri farknn 0.30.4myi

amamasna dikkat edilmelidir. Aadaki ampirik eitlik Kirshmer tarafndan gelitirilmi

olup, henz temizlenmi olan zgaradaki yk kaybn vermektedir.

4/3

4/3 2

2

sin

sin2

2

V

V

sh h

s Vbh

b gVh

g

h : Seviye veya yk kayb (m)

: ubuk ekil faktr (zgara ubuklarnn en kesit alanna bal ekil faktr)

s : ubuk kalnl (m)

b : ubuk aral (m)

hv : Izgarann nndeki hz ykseklii (m)

: Izgarann yatayla yapt a

V : Izgara nndeki max su hz (m/sn)

g : Yerekimi ivmesi (9.81 m/sn2)

Bu eitlik zgarann temiz olduu durumlarda uygulanr.

4/3 20,01 0,712,42 sin 70 0,0172

0,025 2 9,81h

m

33

Kaba zgaralarda hidrolik yk kayplar yaklam hznn ve ubuklar aras hzn

fonksiyonudur. Izgara belirli bir miktar tkandnda meydana gelen yk kayb, hz ykseklii

cinsinden hesaplanabilir.

2 2

2 11

0,7 2L

V Vh

g

hL : Yk kayplar(m)

V2 : Izgara ubuklar aras hz (m/sn)

V1 : Izgara yaklam hz (m/sn) (zgara kanalndaki hz)

0.7 : Trblans kayplarn karlamak amacyla ampirik bir dearj katsaysdr

g : Yer ekim ivmesi (m/sn2)

2 21 1,05 0,710,044

0,7 2 9,81Lh

m

0,0172 0,0440,0306 3,06

2 2

LORT

h hh m

cm

Yk kayb ortalama bir deer olarak 3.10 cm alndnda zgara ubuklarndan sonra

kanaln tabannda 3.10 cm lik bir d verilmelidir.

i) Izgarada Tutulacak Madde Miktarnn Hesaplanmas

Seilen zgara tipinde 25 mm ubuk aralnda 3 L/N.yl olarak verilen tutulacak

madde miktar I. ve II. kademe iin aada hesaplanmtr.

3365 / 1000 /

N Xz

gn yl L m

2038 Yl iin: N=529812 kii 3

529812 3 / .4,35

365 / 1000 /

kii L kii ylz

gn yl L m

m

3/gn

2058 Yl iin: N=956899 kii 3

956899 3 / .7,86

365 / 1000 /

kii L kii ylz

gn yl L m

m

3/gn

34

5.2.3. By-pass Kanalnn Boyutlandrlmas

Tamir ve zgarann tkanmas gibi durumlarda ve yamurlu havalarda gelen feyezan

sularnn zgaraya ar yk getirmesini nlemek amacyla bir by-pass kanal yaplmaldr.

By-pass kanalnn projelendirilmesinde feyezan debisi gz nne alnmaldr. Teorik

olarak feyezan debisi proje debisinin 2 kat olarak alnmaktadr.

Kanal genilii 3 m olarak alnsn;

0,002J 0,013n 4,23PROJEQ m3/sn

2FEYEZAN PROJEQ Q

4,23 2 8,46FEYEZANQ m3/sn

8/3 1/2 8/3 1/2

8,46 0,0130,1314

3 0,002

FEYEZANQ nKB J

K deerine karlk gelen x deeri Ek Ideki Manning tablosundan; 0.37

0,37 3 1,11h

x hB

m

5.3. Havalandrmal Kum Tutucu

5.3.1. Havalandrmal Kum Tutucu Boyutlandrlmas

Havalandrmal kum tutuculardaki suyun serbest ak hz, kum tutucunun knda

tekil edilecek venturi kanal (parshall sava) ile kontrol edilir. Havalandrmal kum tutucuda

younluu 2.65 ton/m3 olan, 0.1 mm ve zeri tane apna sahip, 0.007 m/sn kme hzndaki

kuvars kumlarn tutulmas amalanmtr. Havalandrmal kum tutucu tasarmnda gz nne

alnacak kriterler izelge 5.3te verilmitir.

Bu nitelerde atksu tank tabannn 0.6 0.9 m yukarsnda tankn bir kenar boyunca

yerletirilmi hava fleyicilerden verilen basnl havann suda yaratt spiral hareketle kanal

boyunca ilerler. Buradaki ama tankn tabannda 0.3 m/sn hz salanmasdr. Bylece kumun

tabannda veya dier pompalarla alnan kum bir depolama blgesine boaltlr.

Havalandrmal kum tutucularn bilinen dier yntemlere gre stnlkleri unlardr:

Atksuya oksijen katlm salanr, bu arada bir miktar AKM ve BO giderimi

salanr.

Kum tutucuda yk kayb asgari dzeydedir.

Deiken debiler iin kum tutucudan ayn verimi almak mmkndr.

Ya uzaklatrmas amacyla kpklerin toplanmasnda da kullanlr.

35

izelge 5.3. Havalandrmal kum tutucularda proje kriterleri

Veriler Deime Aral Tipik Deerler

Pik debide bekleme sresi (dk) 25 3

Derinlik (m) 25 3

Uzunluk (m) 25

Genilik (m) 7.520

Genilik/Derinlik 1:15:1 1.5:1

Uzunluk/Genilik 3:15:1 4:1

Hava miktar (m3/dk.m) 0.1860.465

Kum miktar (L/m3 Atksu) 0.003740.2 0.015

V/N/yl 512

2038 Yl in Havalandrmal Kum Tutucu Boyutlandrlmas:

Maksimum Debi in:

max 2,78Q m3/sn

Bekleme sresi, t : 3 dk

Derinlik, h : 3 m

Genilik (B) / Derinlik (h) oran, B/h : 1.5:1

Uzunluk (L) / Genilik (B) oran, L/B : 4:1 olarak seildiinde;

Buradan h=3 m alnrsa; B=4.5 m, L=18 m bulunur.

Maksimum debideki havuz adedi: max

Vt

Q

n

t : Teorik bekleme sresi (sn)

V : Hacim (m3)

n : Kum tutucu says (adet)

3 4,5 183 60 2,06 3

2,78n

n

adet kum tutucu.

Qmax debisinde 3 adet kum tutucu tekil edilmitir. Kum tutucudaki gerek alkonma

sresi;

max

3 4,5 18262,23 4,37

2,78

3

Vt t sn

Q

n

dk olarak bulunur.

36

max 2,78

33600 3600 41,1918 4,5

Q

nYHYL B

m3/saat.m

2

Yatay Ak Hz

max 2,78

3 0,0693 4,5

Q

n

h B

m/sn

Proje Debisi in:

2,07PROJEQ m3/sn

2,07

33600 3600 30,6718 4,5

PROJEQ

nYHYL B

m3/saat.m2

4,5 18

2,07

3PROJE

V ht t

Q

n

den uygun YHY salayan t ve h deerleri bulunur.

t=4 dk iin; 4,5 18

4 60 2,042,07

3

hh

m

Yatay Ak Hz

2,07

3 0,0752,04 4,5

PROJEQ

n

h B

m/sn

Ortalama Debi in:

1,46ORTQ m3/sn

1,46

33600 3600 21,6318 4,5

ORTQ

nYHYL B

m3/saat.m2

4,5 18

1,46

3ORT

V ht t

Q

n


t=5.5 dk iin; 4,5 18

5,5 60 1,981,46

3

hh

m

Yatay Ak Hz

1,46

3 0,0551,98 4,5

ORTQ

n

h B

m/sn

37

Minimum Debi in:

min 0,81Q m3/sn

min 0,81

33600 3600 1218 4,5

Q

nYHYL B

m3/saat.m2

min

4,5 18

0,81

3

V ht t

Q

n


t=6 dk iin; 4,5 18

6 60 1,20,81

3

hh

m

Yatay Ak Hz

min 0,81

3 0,051,2 4,5

Q

n

h B

m/sn

II. kademe olan 2058 yl iin havalandrmal kum tutucu boyutlandrmas:

Maksimum Debi in:

min 5,77Q m3/sn

Bekleme sresi (t: 3 dk)

Maksimum debideki havuz adedi: max

Vt

Q

n

t : Teorik bekleme sresi (t: 3 dk) (sn)

V : Hacim (m3)

n : Kum tutucu says (adet)

3 4,5 183 60 4,2 5

5,77n

n

adet kum tutucu.

maxQ debisinde 5 adet kum tutucu tekil edilmitir. Kum tutucudaki gerek alkonma

sresi;

max

3 4,5 18210,57 3,5

5,77

5

Vt t sn

Q

n

dk olarak bulunur.

max 5,77

53600 3600 51,2918 4,5

Q

nYHYL B

m3/saat.m2

38

Yatay Ak Hz

max 5,77

5 0,0853 4,5

Q

n

h B

m/sn

Proje Debisi in:

3600

PROJEQ

nYHYL B

den optimizasyon yoluyla uygun YHY deeri bulunur. Hem

derinliin snrlar iinde kalmas hem de YHY optimizasyonu asndan proje debisine gre

boyutlandrmada 5 adet kum tutucu ngrlmtr.

4,23PROJEQ m3/sn

4,23

53600 3600 37.618 4,5

PROJEQ

nYHYL B

m3/saat.m2

4,5 18

4,23

5PROJE

V ht t

Q

n


t=4 dk iin; 4,5 18

4 60 2,514,23

6

hh

m

Yatay Ak Hz

4,23

5 0,0752,51 4,5

PROJEQ

n

h B

m/sn

Ortalama Debi in:

2,9ORTQ m3/sn

2,9

53600 3600 25,7818 4,5

ORTQ

nYHYL B

m3/saat.m2

4,5 18

2,9

5ORT

V ht t

Q

n


t=5.5 dk iin; 4,5 18

5,5 60 2,362,9

5

hh

m

39

Yatay Ak Hz

2,9

5 0,0552,36 4,5

ORTQ

n

h B

m/sn

Minimum Debi in:

min 1,73Q m3/sn

min 1,73

53600 3600 15,3818 4,5

Q

nYHYL B

m3/saat.m2

min

4,5 18

1,73

5

V ht t

Q

n


t=6 dk iin; 4,5 18

6 60 1,541,73

5

hh

m

Yatay Ak Hz

min 1,73

5 0,051,54 4,5

Q

n

h B

m/sn

Kum tutucu giri ve k blgelerinde trblansn verimi olumsuz ynde

etkilenmesini nlemek amacyla, kum tutucu uzunluunun %15 orannda artrlmas uygun

grlmtr. Buna gre kum tutucu uzunluu 18 1,15 20,7L m olarak bulunmutur.

5.3.2. Gerekli Hava Miktar

izelge 5.3te verilen havalandrmal kum tutucu proje kriterlerine gre, hava sarfiyat

0.3 m 3 /dk.m seilmitir. Hava miktar (uzunluk temel alnarak);

HAVAQ L Hava miktar her bir kum tutucu blmesi iin;

20,7 0,3 60 / 372,6HAVAQ dk saat m3/saat bulunmutur.

2038 yl iin tm debilerde 3 adet kum tutucu tasarlanmtr:

maxQ iin 33 372,6 / 1117,8HAVAQ adet m saat m

3/saat

PROJEQ iin 33 372,6 / 1117,8HAVAQ adet m saat m

3/saat

ORTQ iin 33 372,6 / 1117,8HAVAQ adet m saat m

3/saat

minQ iin 33 372,6 / 1117,8HAVAQ adet m saat m

3/saat

40

2058 yl iin tm debilerde 5 adet kum tutucu tasarlanmtr:

maxQ iin 35 372,6 / 1863HAVAQ adet m saat m

3/saat

PROJEQ iin 35 372,6 / 1863HAVAQ adet m saat m

3/saat

ORTQ iin 35 372,6 / 1863HAVAQ adet m saat m

3/saat

minQ iin 35 372,6 / 1863HAVAQ adet m saat m

3/saat

5.3.3. Tutulacak Kum Miktar

0,07KUMq m3/1000 m

3 atk su alnmtr.

2038 yl iin:

maxQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 2,78 / 86400 / 16,81m m m sn sn gn m3/gn

projeQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 2,07 / 86400 / 12,52m m m sn sn gn m3/gn

ORTQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 1,46 / 86400 / 8,83m m m sn sn gn m3/gn

minQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 0,81 / 86400 / 4,9m m m sn sn gn m3/gn

2058 yl iin:

maxQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 5,77 / 86400 / 34,9m m m sn sn gn m3/gn

projeQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 4,23 / 86400 / 25,58m m m sn sn gn m3/gn

ORTQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 2,9 / 86400 / 17,54m m m sn sn gn m3/gn

minQ iin kum hacmi3 3 30,07 /1000 1,73 / 86400 / 10,46m m m sn sn gn m3/gn

5.3.4. Kum Toplama ukuru

Havalandrmal kum tutucularn says 5 adet olup, kum tutucularn hemen bana kum

biriktirme ukurlar 1 gnlk maksimum kumu depolayabilecek (VT = 34.9 m3) hacminde

projelendirilmitir. Kum toplama ukuru en kesitle yamuk yaplacaktr.

Her bir kum toplama ukuru hacmi 34,9

6,985

m3 olacaktr.

Kum tutucu genilii B : 4.5 m

Kum tutucu taban genilii b : 0.9 m

41

Kum tutucu uzunluu L : 20.7 m

Maksimum kum hacmi 2058 6,98T m

3/gn

2058

4,5 0,96,98 20,7 0,125

2 2T T T T

B bL h h h

0,125 12,5Th m cm

Kum toplama mekanizmasnda olabilecek bir arza durumunda kum toplama

ukurunun yetersiz kalmasn engellemek amacyla hT = 13 cm alnarak kum toplama

haznesi ina edilecektir. Proje hedef yllarna ve debilerine gre yaplan havalandrmal kum

tutucu tasarm hesaplamalar izelge 5.4te verilmitir.

Kum toplama ukuru hacmi;

2058

4,5 0,920,7 0,13 7,27

2T

m

3/gn

ekil 5.2. Kum toplama ukuru en kesiti

42

izelge 5.4. Havalandrmal kum tutucu tasarm sonular

2038 yl 2058 yl

Max Proje Ort Min Max Proje Ort Min

Debi (m3/sn) 2.78 2.07 1.46 0.81 5.77 4.23 2.9 1.73

Devredeki kum tutucu says 3 3 3 3 5 5 5 5

Su derinlii (m) 3 2.04 1.98 1.2 3 2.51 2.36 1.54

Bekleme sresi (dk) 4.37 5 5.5 6 3.5 4 5.5 6

Yatay ak hz (m/sn) 0.069 0.075 0.055 0.05 0.085 0.075 0.055 0.05

YHY (m3/saat.m

2) 41.19 30.67 21.63 12 51.29 37.6 25.78 15.38

Verilen hava miktar (m3/saat) 1117.8 1117.8 1117.8 1117.8 1863 1863 1863 1863

Tutulan Kum miktar (m3/gn) 16.81 12.52 8.83 4.9 34.9 25.58 17.54 10.46

5.4. Ventri Kanal

5.4.1. Ventri Kanal Boyutlandrlmas

Ventri kanal atksu artma tesislerinde hem debi lm, hem de havalandrmal

kum tutucudaki hz kontrol etmek (sabit bir deerde tutmak) iin tekil edilmitir. Kum

tutucularn istenilen kat maddeleri tutmas ve organik maddelerin kelmeden kum tutucuyu

terk etmesini temin etmek amacyla kum tutucularda, V yatay hz sabit tutulmaldr. Bunun

iin kum tutucu en kesiti, btn uzunluu boyunca niform yaplmaldr. Bu maksatla, akm

kontrol tertibat yaplmaldr.

Venturi kanalndan geen debiler [Qmax =(Qmax / Kum Tutucu Says)] ve [Qmin = (Qmin

/ Kum Tutucu Says)]dr. Her kum tutucu iin bir ventri kanal gerekmektedir. Kum tutucu

says daha nceden 2038 yl iin 3 adet, 2058 yl iin 5 olarak belirlendiinden, ventri

kanal says da 5 adet olacaktr.

Ventri kanal says 2038 yl iin 3 olduundan, her bir kanaldan geecek olan debi;

max 2,78 0,933 3

Q m

3/sn

2,070,69

3 3

projeQ m3/sn

1,460,49

3 3

ORTQ m3/sn min0,81

0,273 3

Q m3/sn

Ventri kanal says 2058 yl iin 5 olduundan, her bir kanaldan geecek olan debi;

max 5,77 1,155 5

Q m

3/sn

4,230,85

5 5

projeQ m3/sn

43

2,90,58

5 5

ORTQ m3/sn min

1,730,35

5 5

Q m

3/sn

Ventri kanal yaklam kanalnn uzunluu;

1/3

max1,5Q

Bn

formlne gre tespit edilir. Forml boyut bakmndan homojendir.

Burada n ventri kanal saysn temsil eder. Debi m3/sn alnrsa B m olarak bulunur.

Havalandrmal kum tutucularda istenilen su yksekliklerinin hesaplanmasnda ventri

yaklam kanal uzunluu deeri olan B iin bir b boaz genilii seilir. B ve D hari btn

boyutlar izelge 5.5ten b hizasnda okunur. D deeri ise B deeri iin verilene eit alnr.

izelge 5.5. Parshall savana ait eitli boyutlar

b (m) A (m) Ax(2/3) (m) B (m) C (m) D (m) E (m) F (m) G (m) K (cm) N (cm)

0.076 0.476 0.311 0.458 0.178 0.259 0.610 0.153 0.305 2.54 5.7

0.152 0.620 0.413 0.610 0.397 0.397 0.610 0.305 0.610 7.61 11.4

0.228 0.880 0.587 0.864 0.381 0.575 0.762 0.305 0.457 7.61 11.4

0.305 1.37 0.914 1.343 0.61 0.845 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

0.457 1.449 0.965 1.42 0.762 1.026 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

0.61 1.525 1.016 1.496 0.915 1.207 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

0.914 1.675 1.118 1.645 1.22 1.573 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

1.22 1.83 1.12 1.795 1.525 1.938 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

1.83 2.13 1.42 2.093 2.135 2.668 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

2.44 2.44 1.625 2.387 2.74 3.394 0.914 0.61 0.915 7.61 22.9

Ventri kanal yaklam kanalnn uzunluu;

1/3 1/3

max 5,771,5 1,5 1,5735

QB B B

n

m

D = B = 1.573 m iin izelge 5.5ten;

B = 1.645 m b=0.914 m N=0.229 m C=1.22 m

K = 0.0761 m olarak seilmitir.

44

ekil 5.3. Ventri kanal (Parshall Sava)

2038 yl iin 3 adet ventri kanal, 2058 yl iin 5 adet ventri kanal iletmede

olacandan her bir kanaldan geecek olan debi;

2038 yl iin; max2,78

0,933 3

Q m

3/sn min

0,810,27

3 3

Q m

3/sn

2038 yl iin; max5,77

1,545 5

Q m

3/sn min

1,730,35

5 5

Q m

3/sn

Ventri kanalndan geen debi;

3/22,27 AQ b H ifadesi ile hesaplanmaktadr.

Burada HA, ventri kanalnn en derin yerinden (2/3)A kadar uzaklktaki su derinliine

eittir. Daralan ksmn uzunluu A ise krestin (2/3)A kadar nnde su seviyesi llr.

Daralan ksm ile boaz arasndaki kesite krest denir. Ventri kanal z kadar derin ise;

1,1A

d zH

d : Kanaldaki su derinlii (m)

z : ventri kanal taban derinliinin arttrlma deeri (m)

HA : Ventri kanalnn en derin yerinden (2/3)A uzaklktaki su derinlii (m)

Kum tutucudan sonra ventri kanalnn tabannn z kadar derinletirilmesinin amac,

su hznn maksimum ve minimum debilerde birbirine eitlemek ve bu iki debi arasndaki

deiken hz yaklak olacak ekilde sabit tutmaktr.

z deeri;

45

2/3

min

min

2/3

max max

1,12,27

1,12,27

Qz

Q b

Q Qz

b

eitliinden bulunur.

eitli debiler iin su derinlii ise;

2/3

1,12,27

Qd z

b

eitlii ile bulunur.

2038 yl iin;

z derinlii;

2/3

2/3

0,271,1

0,27 2,27 0,9140,13

0,93 0,931,1

2,27 0,914

z

z

z

m bulunur.

Debilere gre ventri kanal su derinlikleri;

Qmax iin;

2/3

0,931,1 0,13 0,51

2,27 0,914d d

m bulunur.

Qproje iin;

2/3

0,691,1 0,13 0,4

2,27 0,914d d

m bulunur.

Qort iin;

2/3

0,491,1 0,13 0,29

2,27 0,914d d

m bulunur.

Qmin iin;

2/3

0,271,1 0,13 0,15

2,27 0,914d d

m bulunur.

2058 yl iin;

z derinlii;

2/3

2/3

0,351,1

0,35 2,27 0,9140,17

1,15 1,151,1

2,27 0,914

z

z

z

m bulunur.

Debilere gre ventri kanal su derinlikleri;

Qmax iin;

2/3

1,151,1 0,17 0,57

2,27 0,914d d

m bulunur.

Qproje iin;

2/3

0,851,1 0,17 0,44

2,27 0,914d d

m bulunur.

46

Qort iin;

2/3

0,581,1 0,17 0,3

2,27 0,914d d

m bulunur.

Qmin iin;

2/3

0,351,1 0,17 0,17

2,27 0,914d d

m bulunur.

Proje debilerine gre ventri kanal tasarmnda kullanlacak su derinlikleri ve ventri

kanal verileri izelge 5.6da verilmitir.

izelge 5.6. Debilere gre ventri kanalnda oluacak su derinlikleri

2038 2058

max proje ort min max proje ort min

Debi (m3/sn) 0.93 0.69 0.49 0.27 1.15 0.85 0.58 0.35

Devredeki ventri kanal says 3 3 3 3 5 5 5 5

Su derinlii (m) 0.51 0.4 0.29 0.15 0.57 0.44 0.3 0.17

Kum tutucu slak kesit alan (m2) 2.3 1.8 1.31 0.68 2.57 1.98 1.35 0.77

Hz (m/sn) 0.404 0.383 0.374 0.379 0.447 0.429 0.43 0.455

Kum tutucu slak kesit alan hesab;

A b d

b : Kum tutucu Genilii (4.5 m) d : Su derinlii (m)

Hz hesab;

QV

A

Q : Debi (m3/sn) A : Kesit alan (m2)

5.4.2. Yaplan Hesaplarn Mansab artlar Bakmndan Kontrol

Serbest akmn meydana gelebildii en bym debi;

2/3

max 2,27 10Q b N ifadesi ile hesaplanr.

b : Boaz genilii (m)

N : bye karlk gelen N deeri (m) (N=0.229 m)

Eer debi bu deerden bykse akm batm olacaktr.

2/3

max 2,27 0,914 10 0,229 3,6Q m3/sn bulunur. 3.6 m

3/sn > 1.15 m

3/sn

(Qmax) olduundan akm batm durumda deildir ve boyutlar uygundur.

Akmn batm durumda olmamas iin; idc K dc ve idc M de olmaldr.

Burada dc, kritik derinlik, dci, ventri kanal sonundaki su derinliidir.

47

1/3 1/32 2

2 2

1,150,544

0,914 9,81

qdc

b g

m

1/3 1/3

2 2/ 1,15 /1,22

0,4499,81

iq C

dcg

m

0,0761K m 0,544 0,0761 0,6201 m

0,6201m 0,449 m olduundan boyutlar uygundur.

5.4.3. Ventri Yaklam Kanal

Havalandrmal kum tutuculardan gelen su, 5 adet ventri kanalna verileceinden, her

birine den debi, max5,77

1,155 5

Q m

3/sn olur.

Yaklam kanal genilii, havalandrmal kum tutucu geniliine eit olup 4.5 m

alnmtr. Ventri kanal giriinde, bu kanaln genilii parshall savana ait boyutlar izelge

5.5ten D = 1.573 m olarak alnmtr.

Ventri kanalnda 0,57 0,17

0,671,1 1,1

A

d zH

m olarak bulunur.

5.4.4. Ventri k Kanal (Qmax iin)

k kanal, her bir ventri kanalndan kan ve toplama kanalna ulaan atk sular

tayan kanala verilen isimdir. Bu kanaln genilii 0.6 m olarak seilmitir.

Manning forml kullanlarak 2058 yl Qmax iin su derinlii bulunabilir.

2/3 1/21

Q R J b hn

n : Przllk katsays (0,013 alnd)

R : Hidrolik yarap (m)

J : Kanal taban eimi (% 0,2 alnd)

b : Kanal genilii (m)

h : Kanal su derinlii (m)

2/3

1/21 0,61,15 0,002 0,6 1,410,013 2 0,6

hh h

h

m olarak bulunur.

48

h = de alnrsa;

0,449 1,41 0,961idc M de M M m olur.

Ventri kndaki ak kanala 0.961 m d verilmelidir. Ayn hesaplar Qmin iin de

yaplr.

5.4.5. Ventri k Kanal (Qmin iin)

Ventri kanal says 5 olduundan min1,73

0,355 5

Q m

3/sn bulunur. Akmn batm

durumda olmamas iin; idc K dc idc M de olmaldr. Burada dc, kritik derinlik,

dci, ventri kanal sonundaki su derinliidir.

1/3 1/32 2

2 2

0,350,246

0,914 9,81

qdc

b g

m

1/3 1/3

2 2/ 0,35 /1,22

0,2039,81

iq C

dcg

m

0,0761K m 0,203 0,0761 0,279 m

0,279 0,203 m m olduundan boyutlar uygundur.

Manning forml kullanlarak 2058 yl Qmin iin su derinlii bulunabilir.

2/3 1/21

Q R J b hn

2/3

1/21 0,60,35 0,002 0,6 0,510,013 2 0,6

hh h

h

m olarak bulunur.

h = de alnrsa;

0,203 0,51 0,307idc M de M M m olur.

0,203 0,307 0,51 0,51 0,51 olduundan boyutlar uygundur.

5.5. n keltim Havuzu

n keltim havuzlar, biyolojik artmadan nce; atk su ierisindeki kelebilen

maddelerin ktrlmesi, ikinci artma kademesinin daha kk boyutlarda olmas, gerekli

verimin salanmas ve iletme sorunlarnn azaltlmas amacyla ina edilirler. n keltim

havuzlarn, kelebilen tm birincil partikllerin tutulmak istendii byk hacimli ve uzun

sreli kum tutuculara benzetebiliriz. Bu zelliklerden dolay n keltim havuzlarnn yatay

akl, dar ve uzun dikdrtgen biiminde boyutlandrlmas daha uygundur. Bu almada

49

izelge 5.7de verilen kriterler gz nnde bulundurularak dikdrtgen, yatay akl havuz

seilmitir.

izelge 5.7. n keltim havuzlar iin boyutlandrma kriterleri (Metcalf&Eddy, 1991)

Boyutlandrlan niteler Boyutlandrma aral Tipik boyutlandrma deeri

Bekleme sresi (saat) 1,5-2,5 2,0

Yzeysel hidrolik (m3/saat.m2) 0,5-1,5 1,0

Savak yk (m3/saat.m) 5-21 11

Dikdrtgen yapl n keltim tanklar

Derinlik (m) 3-5 3,7

Uzunluk (m) 15-90 25-40

Genilik (m) 3-24 5-10

amur syrc hz (m/dk) 0,6-1,2 1,0

Taban eimi 1:100-1:200 1:100

Dairesel yapl n keltim tanklar

Derinlik (m) 3-5 3,7

ap (m) 3-61 12-46

amur syrc hz (devir/dk) 0,02-0,05 0,03

Taban eimi 1:15-1:6 1:12,5

5.5.1. n keltim Havuzunun Boyutlandrlmas

2038 yl iin;

max 2,78Q m3/sn

(1

50

Gerek YHY: 2,78 3600

1,6590 4,5 15

Gerek

T

QYHY

A

m

3/saat.m

2

Havuz Hacmi: 15 90 4,5 6075V B L h m3

Bekleme Sresi: 6075

1,82/ (2,78 3600) / 3

Vt

Q n

saat

Yatay Ak Hz: 2,78 / 3

0,0144,5 15

Qv

A

m/sn=14 mm/sn

2058 yl iin;

max 5,77Q m3/sn

Genilik B : 15 m

Su derinlii h : 4,5 m

Uzunluk L : 90 m

(1

51

5.5.2. Ksa Devre ve Akm Stabilizesinin Belirlenmesi

2038 yl iin:

510Fr ve Re 2000 koullar salanmaya allacaktr.

Re 2000V R

v

(laminer akm koulu)

2510

VFr

g R

(nehir rejimi koulu)

V : Suyun yatay ak hz

R : Hidrolik yarap

v : Suyun kinematik viskozitesi (15C iin 61,139 10v m2/sn)

g : Yerekimi ivmesi

2,78 / 30,014

4,5 15

Qv

A

m/sn

15 4,52,81

2 15 2 4,5

B hR

B h

m

6

0.014 2.73Re 33556 2000

1.139 10

olduundan Trblansl akm mevcut.

26(0.014) 7,11 10

9.81 2.81Fr

m

2/sn < 10

-5 olduundan kararsz akm koullar mevcut

deil, boyutlar uygun deil.

tarsus atıksu arıtma tesisi tasarım projesi

Documents