tarih sinif i hindistan tarihi

7/21/2019 Tarih Sinif I Hindistan Tarihi

1/1281

T.C.

STANBUL

NVERSTE

S AIKVE

UZAKTA

NE

T

MFAK

LTES

2010

Prof. Dr. Muall UYDU YCEL

HNDSTAN TARH

TARH


2/1282

1. Blm e-Ders Kitap Blm


3/1283

ZET

lk hafta Hindistan hakknda genel bilgiler verildikten sonra, Hindistann zik ve beer corafyas, nemliblgeleri, ehirleri tarih boyunca kapsad snrlar anlatlacaktr. Ayrca Hindistann ekonomisine de ksacadeinilecektir.

BRNC BLM

HNDSTAN HAKKINDA GENEL BLGLER

1-GENEL BLGLER:

Hindistan, Uman Denizi ile Bengal Krfezi arasnda, kuzeyde Himalaya sradalarndan gneydeHind Okyanusuna doru giderek daralan bir gen biiminde uzanan topraklar ierisinde yer almaktadr.Byk ksmnn devs boyutlarda bir yarmada olmasndan dolay corafya literatrnde alt-kta olarakadlandrlmtr. Hindistan bu kadar geni topraklar zerinde yirmi iki eyaletle federe devlet birlii (unionterritory) statsnde kurulmu, dokuz blgenin birlemesinden meydana gelen federal yapl bir cumhuriyetzelliini tamaktadr. Hinde ad Bhrat Varsa iken; Birlemi Milletler tarafndan kullanlan resm adRepublic of India olup ksaca Union of India, Indian Union adyla da anlmaktadr; bakenti 1934ten beri

Yeni Delhidir.Birlii oluturan her eyaletin ayr bir hkmeti ve parlamentosu vardr; hkmetin banda

parlamentonun tayin eii bir vali bulunmaktadr. Eyaletler adalet, eitim, salk ve i gvenlikle ilgili konularile birlikte ayrca 1947 anayasasnda belirtilmi dier baz alanlarda zerktirler ve yasama yetkisine sahiptirler.Ancak savunma, d siyset ve ekonomik planlama gibi konular merkez hkmetle birlikte belirlenmektedir.Eyaletlerin bazlar orta byklkte bir lke kadar geni ve kalabalk iken (Mesela Andra Prade, Bat Bengaive Maharatra); baz eyaletler ise kktr.

Kara snrlarnn uzunluu 15.000 kilometreyi geen Hindistan, kuzeybatda Pakistan, kuzeyde in,Tibet, Nepal, Btan ve douda Benglade ile komudur; gneyde Palk Boaz ve Mannar Krfezi ile SriLankadan ayrlr. Ad geen boaz ve krfez arasnda deta srama talar gibi dizilmi dem KprsAdalarnn yan sra gneybat kylar aklarndaki Lakkadiv (Lakshadvveep) Adalar ve dou kylarndan1200-1500 km uzaklkta bulunan Bengai Krfezindeki Andaman ve Nikobar Adalar da lke snrlar ierisindeyer almaktadr.

Hem ok hareketli, hem de ok nemli hava, deniz ve kara yollar zerinde yer alan Hindistan, aynzamanda dnyann topraklar en geni yedinci ve en kalabalk ikince (inden sonra) lkesidir.

Hindistan yar ktasnn topraklarnn, baharat ve ipek yolu zerinde bulunmas ve kymetli ta, keresteve madenlere sahip olmas Avrupal tccar ve kif denizcilerin ilgisine mazhar olmu ve bu ilgi Hindistanesrarl, zengin ve aaal masallar lkesi haline getirmitir. ok uzun ve karmak tarihi boyunca siyas

bakmdan Bbrller ve ngiliz hkimiyeti dnemleri hari genellikle paralanm bir manzara gsteren

bu geni topraklar, bugn Hindistan, Pakistan, Benglade, Myanmar ve Sri Lanka arasnda paylalmdurumdadr. Bu blmede tabii kaynaklar bakmndan en zengin ve sanayi bakmndan en gelimi blgelerile nfusun byk ksm (% 66) Hindistan Cumhuriyetinin payna dmtr.

2-FZK VE BEER CORAFYA:

Hindistan jeolojik bakmdan en yal yer kabuu paralarndan, en gen kvrml yaplara, jeomorfolojikbakmdan da farkl yapsal karakterler sergileyen hemen hemen btn yer ekillerine sahiptir. Bununlabirlikte lke yap ve yzey ekilleri bakmndan byk ana birime ayrlmaktadr. Bunlarn birincisi, ilkzamanlar lkenin gney kesiminde yeryznn en yal paralarndan olan Gondvana ktasnn bir ksm

iken; bu toprak 130 milyon yl kadar nce ondan krlarak ayrlan ve kuzeydouya doru ilerleyerek en


4/1284

sonunda bugnk mevkiine ulaan kabaca gen biimli Dekken Yarmadasdr. Kristalin istler ile diermetamork kayalardan oluan, kuzeybat kesiminde bu eski kayalar rtm mezozoyikyal kaln bir bazaltrtsyle kapl olan Dekken genelde bir plato zellii gstermektedir. zerindeki pek ok yer 500-1000 mykseltisinde bulunan bu platonun kenarlar da basamaklar halinde douda Dou Gat Dalar ile yer yer

bataklk deltalarla kapl Koromandel kylarna, batda ise daha yksek Bat Gat Dalar ile en yksek doruuolan Anai Mudi Mala Bar kylarndan aaya doru iner. Uman Denizine ulaan Narmada ve Tapti Nehirleridnda arazinin genel meylini tkip ederek ou batdan douya doru Bengal Krfezine ynelen Go-davarive Krina gibi akarsu vadileriyle yarlm bulunan Dekken platosunun yzeydeki en geni alan, devryal

blgeleri karakterize eden yer ekilleri ve toprak trleri ile kaplanmtr.

kincisini, lkenin kuzeyinde boyu 2500 kilometreyi aan bir yay halinde uzanan Himalayalar oluturur.zerinde 8000 metreden yksek on drt kadar doruun bulunduu bu sradalarn Hindistan snrlar iindekien yksek yeri Nepal-Sikkim snrna rastlayan Kangchen-junga Doruu (8585 m)dur. Paralel sralardanmeydana gelen ve batda Karakurum Dalarnn bir kesimini de iine alarak 50-300 km. genilie ulaan budalk alan, ikinci zamann Trias devrinden bu yana geen yaklak 200 milyon yllk sre iinde, kuzeye doruilerleyen Dekken ile Asya arasndaki bir izgi boyunca giderek daralan karmak ktlenin skp kvrlmasylaortaya kmtr. Himalayalar buzullar, karlar ve bol yalar ile lkenin can damar durumundaki bykakarsularn kaynak ve beslenme alan olarak Hindistann hayatnda ok byk rol oynamaktadr.

ncsn, Himalayalar ile Dekken platosu arasnda yer alan ve birbirinden Pencap eii ad verilendaha yksek bir kesimle ayrlan ndus ve Ganj Ovalar meydana getirir. Ykseltisi hibir yerde 300 metreyiamayan bu alviyal dzlklerin Dekken platosundan Aravalli Dalar ile ayrlan gneybat kesimi Tharl ile kapldr. Buna karlk ayn dzlklerin kuzeybatdan gneydouya doru Ganj Nehri ve kollar

boyunca ok haf bir meyille alalan ve genilii 300 kilometreyi aan dou kesimi Hindistann en verimli,en kalabalk ve en byk ehirlerinin yer ald blgesini oluturur. Ovann Bengal Krfezi kylar, burada

birleen Brahmaputra ve Ganj Nehirlerinin birok aznn kollara ayrlarak denize ulatklar, bataklklarla kaplbyk bir deltasdr; bu deltann yarya yakn ksm da Bengladee aiir. ndus gibi Ganj da Himalayalardandoarak eriyen kar ve buzul sular ve muson yamurlar ile beslenir. Ganj Nehrinin ortalama saniyede 15.000m3 olan debisi kabarma zamannda 75.000 m3e karken, Kurak mevsimlerde 8000 m3e inmektedir. Bunakarlk buzul ve kar sular ile daha ok beslenen Brahmaputra sularn ekildii zamanlarda bile Ganjdan

yaklak iki kat daha fazla su geirmektedir. Ganj ve Brahmaputra baz yllarda ok byk taknlara yolaarak, zellikle btn deltay su ile kaplarlar.

Hindistanda iklim elemanlarn, bunlarn rejimini ve dolaysyla iklim tiplerini belirlemede balcarol bir yandan lkenin coraf konumu ile byk boyutlar, dier yandan da ykselti, bak ve denizdenuzaklk gibi etkenlerle gelen muson rzgrlar oynar. lkenin yaklak olarak 25 paralelinin gneyinde kalanksm scak iklimler kuana girer. Bu kesimde yer alan blgelerde en souk ayn ortalamas bile 18 dereceninzerindedir. Ya miktar, ya rejimi ve ayrca scakln yl iindeki seyrini belirleyen en nemli faktrmuson rzgrlardr. Esasnda lke btnyle rnevsimsellikle yn deitiren ve adn bu zelliinden alan burzgr sisteminin etkisindedir. Bundan dolay genel olarak en yal mevsim rzgrlarn Hind Okyanusundankaraya doru estii yaz iken, en kurak mevsim de rzgrlarn karadan denize doru estii kta yaanmaktadr.

Buna bal olarak Thar lnde 100 milimetrenin altnda olan yllk ya tutar Himalayalarn yamalarnda11.000 milimetreyi gemektedir. Yal mevsiminin sresi de konuma ve dier artlara bal olarak on bir ay(gneybatda Kerala) ile bir-iki ay arasnda deimektedir. En yksek ortalama aylk scaklk genellikle yazmusonlarnn henz balamad dneme (Mays) rastlamaktadr. klim unsurlarndaki farkllamalara balolarak lkede baz blgesel iklim tipleri ortaya kmaktadr. Bunlarn balcalar:

1) lkenin gney ve gneybat ky blgelerinde hkm sren her mevsimi

yal tropikal iklimi;

2) Dekkenin byk ksmnda grlen yaz yal scak muson iklimi;

3)

Ganj Ovasnn orta kesimlerindeki yaz yal lman muson iklimi;


5/1285

4) Aravalli Dalar ve ndus Nehri arasndaki yar kurak step iklimi;

5) Thar blgesindeki l iklimidir.

Dalk alanlarda ykseltiye bal olarak iklim tipleri daha da eitlenmektedir. Mesel Kemir veHimalaya Vadilerinde k souk ve karl, yazlar ise olduka scak lman bir iklimle karlalr.

Bitki rts ok zengin olan lkenin snrlar iinde tesbit edilebilmi tr says 20.000 civarndadr.Balca bitki formasyonlarnn zyonomik ve zyolojik zellikleri esas itibariyle blgesel iklim farklarn

yanstr. Hemen hemen btn yl boyunca ya alan gney ve gneybat ky kesimlerinde daima yeil olanyamur ormanlar gelimitir. Bu kesimin dalk alanlarnda tik ve sandal gibi kerestesi ok kymetli aalar

barndran ormanlar yer alr. Dekkenin orta yal (500-800 mm.) i kesimlerinde en yaygn bitki rtskuru ormanlar, savan tipi yksek ot topluluklar ve bambulardr. Biraz daha yal blgelerde tropikal vesubtropikal muson ormanlar ile karlalr. Dou kylarnn bataklk kesimleriyle Ganj deltasnda mangroveformasyonlar geni yer kaplar. Himalaya yamalarnda ise eteklerde balayan sk ormanlarda yksekleredoru kldka orman alt gllerinin yaygn olarak grld yayvan yaprakl orman daha ykseklerde deine yaprakl orman katlar yer alr. Buna karlk Pencap kuru ormanlar ile Thar lne komu alanlar isesteplerle kapldr.

Hindistann bir dier zellii de ar kalabalk ve ayn zamanda hzla artan bir nfusa sahip olmasdr.

1900de 238 milyon olan lke nfusu, 1960ta 360 milyonu, 1981de 685 milyonu am, 1991 nfus saymndaise 844 milyonu bulmutur. Doum kontrol uygulanmasna ramen 1950li yllarda binde 30 dolaynda olannfus art oran 1980den sonra ancak binde 21 dolayna indirilebilmitir. Hzl nfus artnn balca sebebi,lm orannn giderek azalmasna karlk doum orannn hl yksek seviyede kalmasdr. Bu art hz ilelke nfusu 2011de 1 milyar 210 milyona ularken, XXI. yzyl ortalarndan itibaren ise 1,6 milyar aacatahmin edilmektedir. Hind nfusunun hemen tamamna yakn lke snrlar iinde yaamaktadr. Yabanclkelerdeki Hindlilerin toplam says ancak 15 milyon dolayndadr ve bunlarn byk ksm Nepal, Malezyave Moritus Adasna yerlemi durumdadrlar. Hindistanda ortalama nfus younluu 1991 ylndakitespitlere gre kilometrekarede 256 kii iken gnmzde 300 kadardr. Bu oran blgelere gre byk ldedeiiklik gstermekte ve belirleyici rol ya miktar ve sulamaya bal olarak genelde tarm imknlaroynamaktadr. Bundan dolay yal Dou Bengaf ile Keralada daha kesif nfus younluu yaanrken,

fazla ya almayan fakat gelimi sulama tesislerine sahip bulunan Pencapta, Dekkenin i ksmndaki dahaaz yal Andra Pradete, Racastanda orta younlukta nfus bulunmaktadr. Buna karlk kuzeydoudakitarm arazisinin snrl olduu dalk Arundal Pradete ise ok azdr. Nfusu yarm milyonu aan ehir sayselliden fazla olmasna ramen halkn % 70ten ou krsal yerlekelerde, % 28 kadar da byk ksm gecekondumahallelerinden oluan ehirlerde yaamaktadr. Hindistanda nfus saym 10 ylda bir yaplmaktadr ve2011 ylnda yaplan son nfus saymna gre en byk ehri: Bombay 20 milyon, Delhi 17 milyon veKalkta 15,5 milyondur.

Hindistan, yirmi sekiz eyalet ve yedi tane birlik blgesinden olumaktadr. Pudueri ve Delhi kendiseilen hkmetlerine sahiptirler. Dier be birlik blgesinin kendilerine atanm memurlar bulunmaktadrve bunlar dorudan Cumhurbakannn idresi altnda almaktadrlar. 1956da uygulanmaya balayan ve

halen de defam eden States Reorganisation Actine gre eyaletler, dillere gre olumaktadr. Eyaletler vebirlik blgeleri 610 tane ileye de blnmektedir.


6/1286

Hindistandaki Eyalet ve Blgeler

Eyaletler: 1) Andra Prade, 2) Arunachal Prade, 3)Assam, 4) Bihar, 5) Chahhisgarh, 6) Goa, 7) Gucerat, 8)Haryana, 9) Himaal Prade, 10) Cammu Kemir, 11) Cammu Kemir, 12) Karnataka, 13) Kerala, 14) MadyaPrade, 15) Maharatra, 16) Manipur, 17) Megalaya, 18) Mizoram, 19) Nagaland, 20) Orissa, 21) Pencap, 22)Racastan, 23) Sikkim, 24) Tamil Nadu, 25) Tripura, 26) Uar Pradei, 27) Uarakand, 28) Bat Bengal.

Birlik blgeleri: 1) Andaman ve Nikobar Adalar, 2) andigar, 3) Dadra ve Nagar Haveli, 4) Daman ve Diu,5) Lakadvip, 6) Delhi Blgesi, 7) Pudueri.

Uzun tarihi boyunca deiik rklardan eitli insanlarn istilsna uram ve istilclar iin deta birkmaz sokak tekil etmi olan Hindistann etnik yaps ok karktr. lkenin en eski halklarndan biri koyurenkli Dravidler ve Avustraloidlerdir (Veddalar). Daha sonra bu topraklara M. . II. Binyln ortalarndaHind-r kkenli beyazlar, M.. VI. yzylda Persler, M.. IV. Yzylda Yunanllarla Makedonlar, ardndanAk-Hunlar, Moollar, Trkler ve Afganlar gelmitir. Deiik rk, dil ve dinden insanlarn gelii ve tamamnnveya bir ksmnn mevcut halkla kararak buraya yerlemesi Hindistanda dil ve kltr bakmndan byk bireitlilie yol amtr. lkede konuulan dillerin says 1600 kadardr; fakat bunlar Dravid, Hind-r, Austro-Asyatik ve Tibeto-Birman olmak zere drt byk dil ilesi halinde gruplandrlr. Hindistan Birliininresm dili anayasaya gre Hindedir (Hind, Hindustn); ancak zellikle gney eyaletlerden gelen iddetlimuhalefet zerine 1967de karlan bir kanunla bu dilin kullanlmas mecburi olmaktan karlmtr. lkedeyksek retim ngilizce yaplmaktadr. Federe devletlerde kullanlan resm dillerin says on be kadardr;

Mslman nfusun ounluu ise Urdu dilini kullanmaktadr.En byk din grubunu Hindular ile Mslmanlar, geri kalann ise Sihler, Hristiyanlar, Budistler ve

Jainistler meydana getirirler. Saylar 1971 ylnda 61 milyon kadarken 2011de 161 milyonluk byk bir toplulukhaline gelen Mslmanlarn yaad balca federe devletler Utar Prade, Bat Bengal, Bihr, Maharatra,Kerala, Asam, Andra Prade, Karnata, Camm-Kemir, Gucert, Tamil Nadu, Medya Prade, Racastandr;ancak Mslman Hindlilere lkenin baka taraftarnda da rastlanmaktadr. Baz ehirlerde nfusun bykksm Mslmanlardan olutuu gibi bunlar lkenin en byk ehirlerinden bazlarnda da nemli bir aznlktekil etmektedirler.

2.a-Hindistan Ekonomisi:
http://tr.wikipedia.org/wiki/Andaman_ve_Nikobar_Adalar%C4%B1http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%87andigar&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Dadra_ve_Nagar_Havelihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Daman_ve_Diuhttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lak%C5%9Fadvip&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Delhi_B%C3%B6lgesi&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Pudu%C3%A7erihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Pudu%C3%A7erihttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Delhi_B%C3%B6lgesi&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lak%C5%9Fadvip&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Daman_ve_Diuhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Dadra_ve_Nagar_Havelihttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%87andigar&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Andaman_ve_Nikobar_Adalar%C4%B1


7/1287

Hindistan, blgeleri arasnda ekonomik gelime dzeyi bakmndan byk farklar gstermektedir. Biryanda kk bir aznlk olaanst bir refah iinde yaarken, buna karlk byk ounluun sefalet iindeyaad bir hayat sz konusudur. Bununla birlikte baz endstri dallarnn ok gelimi olduu, haa nkleerenerji ve uzay aratrmalar gibi ok ileri teknoloji gerektiren baz alanlarda baarl almalarn yapldda grlmektedir. Ancak bu geni topraklarn takn ve kuraklk penesinden henz kurtarlamad da birgerektir. Bu yzden dir ki Hindistan, kendin yeterince besleyemeyen, ancak baz tarm rnleri retimininok byk miktarlara ulat ve grkemli sanat yaplar ile bezenmi kentlerin halkn byk ounluunu

barndran gecekondularla evrili olduu bir elikiler lkesi olarak tanmlanabilir. Mill gelirin kii bana 350dolar amamas sebebiyle az gelimi lkeler grubunda yer alan Hindistann tarm yaplan ve yaplabileceknitelikte olan geni topraklar, kerestesi deerli aalar bakmndan zengin geni ormanlar, baz dallardaolduka ileri gitmi endstrisi ve nemli saylabilecek baz yer alt kaynaklar ile gelimi ve mreeh lkelerarasnda yer almas beklenir. phesiz imknlarla gerekler arasndaki bu byk elikinin birok sebebivardr; bunlarn banda da otuz yl gibi ksa bir srede ikiye katlanan ar kalabalk bir nfus gelir. Saatte3000 kiinin nfusa katld bu lkede her yl 5 milyon insan i talebinde bulunur, fakat bunlarn ancak % 10kadar amacna ulaabilir. Resm kaytlara gre isizlerin says birok lkenin nfusundan daha fazladr.

Hindistan arlkl olarak bir tarm lkesidir. 350 milyon kiiyi aan faal nfusun yaklak % 6Otarm kesiminde alr ve mill gelirdeki en byk pay da % 30 ile bu kesimden elde edilir. Tarma elverilitopraklar 165.000.000 hektar bulur ve bunun % 27 kadarnda sulu tarm yaplr. Zaman zaman meydana

gelen kuraklklar, ar yalarn sebep olduu seller, kutsal saylan hayvanlara kar gsterileri msamahasebebiyle ineklerin, maymunlarn, ekirgelerin ve farelerin zellikle tahl rnne verdikleri byk zararlar,ok ykanm topraklarn besin maddeleri bakmndan fakirlii, toprak tuzlanmasna yol aan kt sulamalarve iletmelerin kkl tarmn karlat balca sorunlar arasnda en nde gelenleridir. Balca toprakrnleri ay, eker kam, pirin, buday, msr, pamuk, kahve, ttn, yer fst, susam ve dier biroktoprak rn ile baharar.

Hindistan byk rakamlara ulaan hayvan varl ile de dikkat ekmektedir. 200 milyonu aan srsays ile dnyada birincidir. Yine byk saylarda manda koyun (53 milyon), kei (107 milyon), domuz (10milyon) ve deve (1,4 milyon) beslenir. Balklk da olduka gelimitir; yllk av miktar 3 milyon tonu geer.67.5 milyon hektar geniliinde bir alan kaplayan ormanlar lkenin dier bir zenginlik kaynadr; fakat

sandal, tik, abanoz, gl aac gibi kerestesi ok kymetli aalar salayan asl ormanlarn byk bir ksmtahrip edilmitir.

lkenin en byk enerji kayna maden kmrdr. Millletirilmi durumdaki kmr yataklarnntoplam rezervi 83 milyar ton dolaynda tahmin edilmektedir (dnyada yedinci). 200 milyon ton civarnda olanyllk retimin bir ksmn Japonya gibi devletlere ihra etmektedir. Linyit retimi azdr. zellikle Asam veBombay evrelerinde yer alan petrol yataklarnn toplam rezervinin 1 milyar tonu getii tahmin edilmektedir.Yllk retim 60-70 milyon ton civarndadr, fakat tketimi karlamak iin ayrca petrol ithal edilmektedir.Elektrik enerjisi retimi lke ihtiyacn karlamaya yetmemektedir. Kylerin ancak ok aznda elektrik vardr.

Hindistan baz nemli maden yataklarna da sahiptir. Bunlarn balcalar inko, kurun, demir, kaya

tuzu, bakr, boksit, mika, manganez, krom, elmas ve eitli deerli talardr. zellikle Maharatra. Bat Bengal,Tamil Nadu, Gucert, Utar Prade, Bihr, Andra Prade ve Medya Pradete gelimi olan endstri alannfusun % 1ni kapsar ve mill gelirin % 5ini salar. En nde gelen endstri kollar dokuma, eker, imento,demir elik, makine, otomotiv, elektrikli cihazlar, kimya ve petrokimyadr. Demiryollarnn uzunluu 70.000,karayollarnn uzunluu 2,2 milyon kilometreyi bulur. lke 10 milyon tonilatoluk bir deniz ticaret losuna veolduka gelimi bir ticar havayollar losuna sahiptir.

Balca ihra mallan inci, elmas ile kymetli talar, makine ve motorlu tatlar, giyim eyas, pamuklukumalar, pamuk iplii, ay, deri ve deriden yaplm maddeler ile deerli keresteler, demir cevheri ve bazkimyasal maddelerdir. hracatn byk ksm nem srasyla Amerika Birleik Devletleri, Rusya, Japonya,Almanya, ngiltere, Belika, Hong Kong ve Fransaya yneliktir. thala ise en n sray eitli makineler,maden yalar, demir ve elik alr. thalt yaplan balca lkeler yine nem srasyla Amerika BirleikDevletleri, Japonya, Almanya, ngiltere, Belika, Suudi Arabistan ve Rusyadr.


8/1288

lkenin gelir kaynaklarndan biri de turizmdir. Ylda yaklak 6-7 milyon kadar turist Hindistan ziyaretetmektedir. Bunlarn % 80den ounu ngilizler, geri kalann da dier lkelerin vatandalar, zellikle deAmerikallar, Almanlar, Franszlar ve Japonlar oluturur. En fazla ziyaret edilen yerlerin banda, nl Bbrleserlerinin yer ald lkenin kuzeyindeki Agra ve Delhi gibi ehirler ile Orta ve Gney Hindistandaki bazyreler gelmektedir.

SONU

Bu hafta Hindistan hakknda genel bilgiler verilmitir. Fiziki ve Beeri corafyas grsel materyallerle aklakavuturulmu, yllar ierisinde kapsad snrlar anlatlmtr. Ayrca Hindistann belli bal ekonomikkaynaklar hakknda bilgiler verilmitir.

KONUYA LKN SORU RNEKLER

1)Aadaki ehirlerden hangisi Hindistann 1934 ylndan bu yana bakentidir?

a) Dekken

b) Yeni Delhi

c) Bombay

d) Kalkt

e) Ahmedabad

2) Aadakilerden hangisi Hindistan eyaletlerinin zerk olduu konular arasnda yer almaz?

a) Eitim

b) Salk

c) gvenlik

d) Ekonomik planlama

e) Adalet

YANITLAR:1-b, 2-d

KAYNAKLAR

AKN, . F., Bbr, DA,C. IV, s. 395-400.

______, Bbrnme, DA, C. IV, s. 404-408.

AHMAD, A., Studies in Islamic Culture in the Indian Environment, Oxford 1964.

BBR, Z. M., Vekyi (Bbrn Htrat),Dou Trkesinden ev. R.R. Arat, C. I-II, TTK. Yay., 22, Ankara,1987.

BALJON, J. M. S., The Reforms and Religious Ideas of Sir Sayyid Ahmad Khan, Leiden, 1949.

BALLHATCHT, K., Christianity, Cambridge Encyclopedia of lndia, New York, 1989.

BAYUR, Y. H., Hindistan Tarihi, I-III, Ankara, 1987.

BIYIKTAY, H., Timurlular Zamannda Hindistan Trk mparatorluu,TTK. Yay., 33, Ankara, 1991.

BRGG, M. S.,Mslim Architecture in India, Oxford, 1951.


9/1289

BUSSAFA, M., Indian Miniatures, London, 1966.

CHANGR, The Tzuk-i Jahngiri or Memoirs of Jahngir(trc. A. Rogers-H. Beveridge). New Delhi, 1978.

DULAT, H. M., Tarih-i Reid,ev: O. Karatay, Selenge Yay., stanbul, 2006.

ELOT, H. M.- DOVVSON, J., History of lndia as Told by Its Own Historians, I-VIII, London, 1866-77.

FARUK, Z.,Avrangzib and His Times, Bombay, 1935.

GROUSSET, R., Bozkr mparatorluu, (Aila, Cengiz Han, Timur),ev: M. R. Uzmen, tken Yay., 55, stanbul,2006.

HUNTER, W. W., The Indian Musalmans, London, 1871.

BN HURDADBH, el-Mesalik vel-memlik

KAKAEND,An Arab Account of indian in the 14h Century, Trc. O. Spies, Aligarh, 1941.

KAFESOLU, -YILDIZ, H. -MERL, E., Mslman-Trk Devletleri Tarihi (Osmanllar Hari), SAR Yay,stanbul, 1999.

KONUKU, E., Bbrller, DA, C. IV, s. 400-404.

__________, Bbrller; Hindistandaki Temrller, Trkler, C. VIII, Ankara, 2002, s. 744-760.

__________, Hindistandaki Trk Devletleri,Doutan Gnmze Byk slm Tarihi,C. IX, Ed. K. Seyithanolu,stanbul, 1989.

MUGHUL, M. Y., Kanuni Devri: Osmanllarn Hind Okyanusu Politikas ue Osmanl-Hind MslmanlarMnsebetleri: 1517-1538, stanbul, 1974.

NATH, R., The Immortal Tac Mahal, Bombay, 1972.

NZAM, K. A., Studies in Medieval India History and Culture, Allahabad, 1966.

PARRNDER, G., World Religions, New York, 1983.PGGO, S., Prehistoric India, London, 1961.

ROSS, E. D., Hindu-Muhammadan Feasts, Calcua, 1914.

Sharaf al-Zamn Thir Marvazi on China, the Turks and India(trc. ve nr. V. Minorsky), London, 1942.

SRVASTANA, M. P., Society and Culture in Medieval Indiana 106-1707, Allahabad, 1975.

The Cambridge Encyclopedia of India(ed. F. Robinson], Cambridge, 1989.

The Handbook of lndia, New Delhi, 1958.

The History of Cartography(ed. B Harley-D Wood-ward), Chicago-London, 199.

THOMAS, T. W.,Mutual Inuence of Muhammadans and Hindus in India, Cambridge, 1892.

YCEL. B., Bbr Divn,Atatrk Kltr Merkezi Yay., Ankara, 1995.


10/12810



11/12811

ZET

kinci hafta, kaynaklarda Hindistan corafyas ile Hindistan adna deinilecek, slm corafyaclarnngznden eski Hindistan corafyas anlatlacak, Tarih boyunca oluan din yap ve kast sistemi zerindedurulacak ve Eskia Hindistan Tarihi anlatlacaktr.

3.TARH KAYNAKLARDA ESK HNDSTAN CORAFYASI

3.a-Kaynaklarda Hindistan Ad:

Farsa Hind lkesi anlamna gelen Hindistan (Hindsitn) ismi Eskiada Kuzey Hindistandaoturan rlerin yerletii alan ifade etmitir. Eski Farsada Hindu kelimesi, rlerin kenarnda oturduu

byk nehrin Sanskritedeki nehir, rmak anlamn tayan ad Sindhdan gelmektedir. Greke ve Latinceile eitli Bat dillerinde grlen Sindon kelimesi de Hindkuma, dou meneli kuma anlamndadr. Persmparatorluunun ndus Nehrine kys olan en doudaki topraklarna da Hindu Satraph denilmitir.lk Arap corafyaclar, muhtemelen Perslere uyarak Hindistan Hind ve Sind adlaryla ikiye ayrmlard.Bugn Hindistana bu lkenin dillerinde eskiden Sanskritede de olduu gibi Bhrat Varsadenilmektedir.

3.b. slm Corafyaclarnn Gzyle Kadim Hindistan Corafyas:

Hrizm, drs ve Hamdullah el-Mstevfgibi Mslman corafyac ve haritaclar Hindistan Batlamyussistemine gre yedi iklimden birinci ile ncnn arasna, Mesd ve Brn gibi tarihilerde eski ransistemine gre ikinci kivere yerletirirler. Birok Arap corafyac ve seyyahnn blge snrlarn MaharacKrallnn hkm srd Sumatray iine alacak ekilde Gneydou Asyaya kadar genileiklerigrlr. Bunun sebebi, Hind kltrnn yayld veya etkisinin grld yerlerin tamamn Hindistansaymalardr. Mesel Ahbr-n ve1-Hind adl kitapta Hindistan inin iki kat olarak tasvir edilmitir.

Buna karlk dnyann corafyasn X. asrda izen Huddl-lemadl eserin ad henz tespit edilemeyenmelli Hindistann dousunda in ve Tibet, gneyinde Byk Deniz (Hind Okyanusu), batsnda MihrnNehri (ndus), kuzeyinde de eknan lkesinin bulunduunu ve Tibete mcavir olduunu belirtmitir.Eseregre Sindin snrlarn douda Mihrn Nehri, gneyde Byk Deniz, batda Kirman topraklar ve kuzeydeHorasana bitiik l tekil etmektedir.

Hindistann coraf konumu hakknda geni kapsaml bilgi veren ilk mellif Brndir. Ona gre bulke kuzey ktas (Asya)nn Byk Denize snr olan blmdr ve tarafndan (kuzey, bat, dou)inden Avrupaya kadar uzanan yksek dalarla evrili bir ovadr; dalarn gney yamalarndan kanrmaklar Hind ovalarna doru akar. Ayrca Brn Hindistann eski zamanlarda deniz olduunu kabul ederve bunu rmak boylarndaki talarn ald ekillerden gzlemleyerek kardn syler. Talar dalara yakn

blgelerde iri ve yuvarlak olduu halde dalk blgeden uzaklatka giderek klmekte ve nihayet nehirazlarnda kuma dnmektedir.Brn, Kathiavar (Gucert) halknn mevsimleri yamurlu mevsim, k veyaz eklinde e ayrdn kaydeder ki bu ayrm Hindistanda bugn dahi yaygn olarak yaplmaktadr. Kemirve Dob blgesi iklimlerini ayrntl biimde anlatan Brn buralarda yamurlarn pek youn olduundansz eder. Hindistan yamurlar Arap seyyahlarnn zellikle dikkatini ekmitir. Bunlar Hind topran davlmeye deer bulmulardr. Mesd portakal ve greyfurtun Bat Asyada dikildiinde tadn ve turuncurengini kaybeiini, tavus kuunun da yine Bat Asyaya gtrldnde yavrularnn kldn ve aslgzelliklerinin yok olduunu sylemektedir.

Hindistandaki birok da Mslman corafyaclar tarafndan sz konusu edilmitir. drs, Himalayalararsenik ve slfr dalar diye adlandrr. Onun neden byle bir isim verdiini anlamak mmkndr; nkeserini Hindistan grmeden Sicilyada yazmtr ve bilgileri Batlamyusa dayanmaktadr. Nitekim birtakmdalarn adlarn da Grek telazuna yakn kulland grlmektedir; mesel Vindiya sradalarna ndirandemesi gibi.Brnye gre ise Himavanta (Himalayalar) Hindistann kuzey snrn oluturur ve ortasnda

da karl Kemir srada uzanr.Brn, muhtemelen bir seyyaha dayanarak Tibet yaknlarndaki bir dadan


12/12812

bakldnda gzlemlenebilen ilgin bir olguyu anlatr ve Bhotear ile bu dan en yksek zirvesi arasndakimesafenin 20 fersah kadar olduunu, bu noktadan Hindistann sis altnda kara bir dzlk eklinde, Tibetile inin ise kzl grndn syler. Bu zirveden Tibet ile ine iniin 1 fersahtan az olduunu kaydeder.

Huddl-lemin melli Orta Hindistan sradalarn, Hindistann bat sahilinden balayp douyaynelen ve dtaki Himalayalarla Karakorum, Pamir ve Amuderyann kuzeyinden geen srada, itekiHimalayalarn Kemirin kuzeyinde Hinduku Dalaryla birleen ksmn oluturan iki ana kol eklindetarif eder. Bu mellier Hindistann birok nehrini de ayrntlaryla tantmlardr; ancak ayrntlar geneldendus ve ona dklen kk rmaklarla ilgilidir. Ganj ve Yamuna Nehirlerini de biliyorlard. zellikle Ganj,Hindlarn kendilerini kurban eikleri mukaddes nehir olarak tannyordu.

Hindistan, Basra Krfezinden ine uzanan deniz yolu zerinde bulunmaktadr. Bu yzden Arapgemileri dzenli olarak Hind limanlarna uramlardr. IX-X. yzyl kaynaklarnda zikredilen en nemlilimanlar arasnda ou bat sahillerinde olmak zere Deybl, Kenbye (Cambay), Berc / Bers (Broach), Tana(Thana), Saymr (Chaul), Maharatra, Kullam Mulay (Quilon) ve Kerala bata gelmektedifr. Bazan gemilerMaskat (Muskat)tan dorudan Kullam Mulaya gelir, daha sonra rzgrn yardmyla bir ayda Arap denizinigeerlerdi. Gneydou sahilinde bulunan Bulln (muhtemelen bugnk Negapatam: Nagapainam) de nemli

bir limand; gemiler burada demir atar ve iki- ay kendilerini ine veya Bengal Krfezinin kuzeyine gtrecekrzgrlar beklerlerdi. Koro-mandel kys gei noktas olarak bilinirdi. slm mellieri, Arap Denizi ileBengal Krfezindeki Andaman ve Nikobar gibi adalar da eitli zellikleriyle anlatrlar ve bunlardan Maldiv

Adalarnda hkm sren bir kralienin lkesinde para birimi olarak bir tr deniz kabuunun kullanldnsylerler.

bn Hurddbihten bn Batttaya kadar birok Arap corafyacs ve seyyah Hindistana ait eitli ehirve kasabalardan bahsetmilerdir. Bunlarn en nemlileri yle sralanabilir: Mansre, Nrn, Multan (Multan),Lehvr (Lahore), Addhistn, Ratrakutasn baehri Kannevc-Kinnevc (Kanauj), Nehrevle (Patan). Mehur

bir Hind mabedinn bulunduu Sment (Somnath), nemli bir rasathanenin bulunduu zeyn (Ujjain),Hindu haccnn nemli ehri Benres(Varanasi) ve Dihl (Delhi). Baz mellier yollar hakknda da bilgivermiler ve zerinde bunlar gsterdikleri haritalar izmilerdir. stahr, bn Havkal ve Makdis Sindi tasvirederler. Belh corafya ekolne mensp olan stahr ve bn Havkalde yollar gsteren haritalar izmilerdir.Brn de Hindistan yol sistemini ortaya koyan gzel bir harita vermitir.

Bu dneme ait Arapa kaynaklar, zellikle tadklar ticar deeri gz nnde tutarak Hindistandayetien bitki ve hayvanlardan geni lde bahsetmilerdir. Bunlar arasnda d aac ve eitli buhur bitkileri,karabiber, karanl, zencel ve kakule gibi baharat trleri, abanoz ve tik aac gibi ahab kullanlan kymetliaalar, gergedan, l, misk kedisi ve misk geyii gibi boynuzundan, diinden ve dier zelliklerindenfaydalanlan hayvanlar byk yer tutmulardr.

4. ESK DN YAPI VE KAST SSTEM:

4.a. Hindistann Din Yaps:

Araplar, slmiyetin ortaya kndan itibaren sath de olsa Hindlilerin itima ve din hayatlar hakkndabilgi sahibi olmulardr. Ancak bu husustaki ilk sistematik alma, 800 yllarnda Abbas Veziri Yahya b. Hlidel-Bermeknin gnderdii bir kii tarafndan yaplmtr. Kimlii bilinmeyen bu grevli Hind inanlar ve dinuygulamalarna dair toplad bilgileri bir rapor haline getirmi ve daha sonra bu rapordan birok Arap veFars melli istifade etmitir. O sralarda, 1000 yldan uzun bir sredir Hind hayat ve dncesine hkimolan Budizm bir d srecine girmiti ve Hindistan, lozof Shankarcharya (. 7881)nn dncelerininetkisiyle bir reform hareketi yayordu. Yahya b. Hlidin elisi muhtemelen smil idi ve Hind inanlar ile dinuygulamalarn kendi bak asndan deerlendirmiti. Onun hazrlad rapora gre Hindistanda doksandokuz eit inan sistemi vard ve bunlar krk drt grupta toplanyordu. Ayrca halk bir yaratcya inananlar,yaratcnn varln kabul edip peygamber gnderdiine inanmayanlar, yaratcya da peygamberlere de

inanmayanlar, her eyi inkr edip ancak ceza ve mkfatn hak olduuna inananlar -ki bunlar Budist zahidiolan amanlard- eklinde drde ayrmak mmkndr. Bir ksm da ceza ve mkfatn mutlu veya mutsuz


13/12813

bir yeniden doutan ibaret olduuna, cennet ve cehennemin ebed olmayp insanlarn amelleriyle orantlbiimde buralarda kalacaklarna inanmlardr.

Brahmanlar yaratcya inanrlar ve ayn zamanda Vasudeva (Bastiv)y Tanrnn elisi olarak kabulederler. Mahadevann takipileri olan Kapalika da (Kabaliya) bu kategoriye girer ki bunlar iva (b) adl

bir melein kendilerinin peygamberi olduunu kabul ederler. Mahadeva, mensplarna ibling (ivlinga)olarak adlandrlan, erkein tenasl uzvuna benzer bir cisim yapmalarn ve dnyada insan neslinin devamnsalad iin ona tapmalarn emretmitir. Mahakal adl puta tapan Mahakaliya, suya tapan Jalabhaktiya

ve atee tapan Agnihotra (Aknhutriya) gibi din gruplar da bu kategoride yer alan topluluklar arasndadr.Buna karlk ikinci kategoriyi yaratcya, mkfat ve cezaya inand halde peygamberlii inkr eden gruplaroluturmaktadr.

Brnnin Hind inanlar hakknda yukardaki bilgilerden daha geni bir tahlil sunduu grlmektedir.Aydnlarn ve avam tabakasnn inanlarn birbirinden ayran Brn yle demektedir: Hindular Tanrnntek olduuna inanmaktadrlar. Onun balangc ve sonu yoktur, istediini yapar, her eye kadirdir, her eyi

bilir, her eye hayat veren Odur, evreni yneten ve koruyan da Odur. Brn Hind aydnlarnn TanryaIsvara (ifar) adn verdiklerini, fakat soyut tanr kavram avama sunulmak istendiinde onlarn bunuanlayamayacan dndklerini syler.

4.b. Hindistann Kast Sistemi:

Yahya b. Hlid el-Bermeknin gnderdii memurun hazrlad raporda ele alnan Hind sosyal hayatnaait bir zellik de kast (snf) sistemidir. Portekizce kelime anlam rk demektir. Kast, Hindu cemaati ierisindeinsanlar oymak, devlet ve saire gibi balardan ayr olarak birbirine balar. Raporda yedi kast saylmaktadr:Shakthariya (muhtemelen Chakravartis veya Skyaputras, Budistler); Brahmanlar Kshatriya Vaisiya dra.Bu be ana kast dnda ayrca Dmbas (Dm) ve Candlas (endl) adl iki kast daha zikredilir ki bunlar kastd (outcasts) kategorisine menspturlar. Brn kendi zamanndaki kastlar daha iyi bir ekilde anlatmtr.Onun kaydeiine gre Hindular bu kastlar Berene (Varna, renkler) ve nesep asndan Ctek (doumlar)diye adlandrrlar. Brn drt ana kast tanktan sonra, nemli bir fonksiyona sahip olduklar halde herhangi

bir snf iinde saylmayan ve Enteze (Antyaja) diye adlandrlan meslek erbab grubundan bahseder. Bunlaramarc, ayakkabc, hokkabaz, denizci ve balk gibi meslek mensplardr. Daha sonra algc Dmbalar(Dm)dan, Candlalar (endl)dan ve Badhataular (Bedhetev, kylerin temizliiyle uraan pler)dan

bahseder. Bu son grup gnmzdeki Haricanlara tekabl etmektedir.

Genelde Araplar Hindlilere hikmet sahibi ve esrarl insanlar olarak bakarlar ve onlar felsefe, ilim, sanatve byde ileri gitmi kiiler olarak kabul ederler. Brn Hindlileri Greklerle kyaslar. Araplar iin HindistanAsyann her tarafna yaylm olan dinlerin beiidir. Pek ok mellif Hindlilerin gelenek ve greneklerizerine ilgin gzlemler yapm, onlarn yeme ime ve giyinme alkanlklar, su ilemeleri, adalet yntemleri,ile mnsebetleri vb. hakknda eserler kaleme almlardr. Umumi olarak kast sisteminin genel zellikleriaadaki gibidir:

1. Her kastn bir ad vardr ve kasta mensp olan kiiler kendi adlaryla birlikte kastlarnnadn zikrederler. Kastn yeleri arasnda her bakmdan dayanma vardr. Byk ve kalabalk kastlar

birok ubeye ayrlmlardr. Kastlar ve ubeleri arasnda ykseklik ve asalet bakmndan ok dikkatedilen bir mertebe zinciri vardr.

2. Evlenme ilerinde kii kendi kast iinde ama Gotras dnda evlenmek zorundadr.Gotra ayn cedden indikleri sanlan zmreye verilen isimdir. Baba Gotras iinde evlenmekkesin olarak yasaklanmtr. Kastn en nemli balar evlenme yoluyla kurulanlardr. Bu yoldaki

balar daha ziyade alnan ilk kadn iin kesin saylr (Hindular istedikleri sayda kadn alabilirlerdi).Kast d evlilik yoluyla dnyaya gelen ocuklar ok aa bir mertebede saylrlar. zellikle yksekkastlara mensp olan ocuklar kk yata nianlandrlr. Kzlar ise evlenme ana gelmeden

evlendirilirdi. Bu uygulamadaki ama kzlarn akllar erecek yaa gelip kast dndan bir evlilik


14/12814

yapmalarn nlemekti. Dul kalan bir kadnn tekrar evlenmesi hemen hemen her kastta yasaktr.Yksek kastlarda dul kalan kadnn kendi rzasyla diri diri yaklmas ok makbul grlr ve bunungereklemesi iin madd ve manev bask uygulanrd. Baz Trk ve bugnk ngiliz idresi bunuyasaklamtr. Yksek kastlarda boanmak yasaktr.

3. Yemek balar nem bakmndan evlilik balarndan sonra gelir. Genel olarak bir Hindukendisinden aa kasan birisiyle yemek yiyemez; keza onlarn piirdikleri yemei de yiyemez. Bazaa kastlar vardr ki glgelerinin bir yemein stne gelmesi yemein yksek kastlar tarafndan

pislik olarak grlmesine sebebiyet verir. Btn Hindular inekleri mukaddes grr ve etleriniyiyemez. Brahmanlar kurban olarak kesilmeyen hibir hayvann etini yiyemezler.

4. Aalk saylan iler (lamclk, sprntclk gibi) sadece aa kastlar tarafndan yaplr.

5. Kast usllerine saygszlk ve itaatsizliin en byk cezas kasan atlmaktr. Atlan kiininkasta yeniden dnebilmesi hayli zordur. Bunun gereklemesi iin u ilerin byk bir blmnnveya tamamnn yaplmas gerekir; Kasttan af dilemek, kendin alaltmak, uzakta bir mabedi ziyaretetmek ve Gencede ykanmak, ba ve dilini kzgn demirle dalamak, inein be mahsulndenyaplm bir halitay (st, ya, kaymak ve iki pislik) yemek.

6. Her kastn kendine zel merasimleri vardr. Bunlardan en nemlisi ba veya ip takma

merasimidir. 7 ile 9 yalar arasndaki erkek ocuklarna birka gn sren enliklerde boyunlarna ipaslr ve bu ipi lnceye kadar tarlar. Bu merasimden sonra tam Hindu saylrlar. Kast gelenek vegrenekleri din zde sayld iin ok kere bunlar Brahmann istiaresiyle veya bakanl altndayaplr.

KNC BLM

TARH

1. ESKA HNDSTAN TARH

Hindistan alt ktasnda yaplan arkeolojik aratrmalar Ge Yontma Ta devrinden sonra ilk yerleik hayatamilan nce VII. binyl balarnda ndus havzasndaki Mehrgarhta geildiini gstermektedir. Erken CillTa devrine ait olan kerpi ev ve tahl ambar temellerinin bulunduu kltr katlarnda VI. binyldan itibarende seramie rastlanr. Bu uygarlk ilerledike 5000-500 yllar arasna tarihlenen Erken ndus Uygarln, oda en parlak dnemini 2300-1700 yllarnda yaayan ndus veya Harappa adyla bilinen yksek uygarldourmutur. En nemli kaz alanlar Harappa. Mohenjo-Daro ve Kalibangan olan bu uygarlk, bugn dahihayranlk uyandran bir ehircilik anlayna sahipti. Henz zlememi bir yaznn da icat edildii ndusuygarl milttan nce 1500 yllarnda Asyann ilerinden gelen Hind-Avrupal rler tarafndan ykld.Halen Gney Hindistann eitli kesimlerinde ve Seylan Adasnn kuzeyinde yaayan Dravidlerin rlerinnnden kaan ndus Uygarl insanlar olduklar sanlmaktadr.

Aslnda gebe ve ranllarla akraba olan riler yktklar ndus Uygarln hemen her unsuruylakendi bnyelerinde asimile etmiler ve geldikleri bu yeni topraklarda yerleik dzene geerek adna GanjUygarl denilen medeniyeti kurmulardr. Milan nce 1500-1000 yllar arasnda yaayan Ganj UygarlHindistan din inan ve sosyal geleneklerinin de olumaya balad dnemdir. Sanskrite yazlm Hindukutsal metinleri Vedalar ve kast sistemi bu zaman diliminde ortaya kmtr. Ganj Uygarlnn sonuna dorusosyal hayaa belirginleen sistemler kk krallklarn olumasna zemin hazrlam ve kutsal metinlerdeadlar zikredilen Gandhara, Kurupanala, Matsya, Kai, Avanti, Kasala, Malla, Magadha, Avaka ve Cedi gibidevletler kurulmutur. Zaman ierisinde yaanan mcadelelerde galip gelen Magadha Krall milan nce VI.yzylda Ganj vadisinin kontroln eline geirmitir. Bu arada Hindistann kuzeybat kesimlerini de milan


15/12815

nce 518de Pers mparatoru I. Dr ele geirmi ve bu topraklar Byk skender tarafndan zaptedilinceyekadar Perslerin hkimiyetinde kalmtr. Milan nce 327de skender ndusu geerek Hydaspes (Jhelum)Nehrine kadar ulam; fakat askerlerinin geri dnme arzular karsnda daha ileri gidememitir. Bu seferinardndan burada kurulan koloniler Bat Asya ile ticaret ve haberlemeyi salayarak nemli siyas sonularelde ederlerken; ileride slm kltrn de etkileyecek olan Dou Helenizmini balatmlardr. skenderinekilmesinden sonra, onun Pers mparatorluunu ykmasyla kuzeyde ortaya kan otorite boluundanyararlanan andragupta adl bir prens milan nce 321de Maurya Kralln kurmu ve Magadha Krallnykarak ksa zamanda Kuzey ve Orta Hindistann denetimini eline geirmitir. nc hkmdar Aoka ise(M.. 73-37) bu krall bir imparatorluk haline getirmi ve Dekkenin gneyi hari btn alt ktay idresialtna almtr. Ancak mparator Aokann lmyle dalmaya balayan devlet, M.. 185te tamamenortadan kalmtr.

Maurya mparatorluunun yklmasyla ortaya yeniden ok sayda kk devletler km ve bu durummilan sonra IV. yzyla kadar devam etmitir. Bu devletlerin en nemlileri:

1. Ganj vadisi ve Orta Hindistanda Sungalar (M. . 185-73);

2. Kuzey Dekkende Satavahanalar (M.. 185- M.S. 5). Kuzey Hindistanda Hind-Grek kkenlikrallklar (M.. II-I. yzyllar);

3. Bat Hindistanda Sakalar (M.. I- M.S I. yzyllar);4. lkede Budizmin kuvvetlenmesine nclk eden Kuanlar (78-48)dr.

Kuzey Hindistann tekrar gl bir devletin hkimiyeti altnda birlemesi Gupta hanedan ilegereklemitir. 330-540 yllar arasnda hkm sren Gupta mparatorluu zamannda eski Hindmedeniyeti en yksek seviyesine ulam; Brahmanizm de bu devletle daha nceki gcne kavumutur.VI. yzyln balarndan itibaren lke kuzeyden gelen Akhunlar (Eftalit)n saldrlarna marz kalm veGupta mparatorluu i isyanlarn da etkisiyle 540ta yklmtr. Arkasndan bu topraklarda birok bamszdevlet domu ve Hindistan bir kez daha siyas birliini kaybetmitir. lkede siyas birlii daha sonralar VII.yzylda Thanesvar Kral Harsa (606-647) salamtr. Hemen hemen Orta ve Kuzey Hindistann tamamnhkimiyetine alarak bir imparatorluk kuran Harsa, nceleri Hinduizmin, sonralar da Budizmin etkisindekalmtr. Haradan sonra alt kta yine birok blgesel kralla ayrlmtr. Kuzey Hindistan, Orissa, Dekken,Tamil Nadu ve Kerala blgelerinde kurulan baz krallklar birka yzyl varlklarn srdrmlerdir.Bunlardan zellikle Gney Hindistanda VI. yzylda ortaya kan Pallava ve alukya Krallklar uzun sregl birer devlet olarak hkmranlklarn korumulardr.

SONU

Bu hafta Hindistann slm corafyaclar gznden nasl grnd, Hindistan adnn nerden geldii, dinyap ve kast sisteminin nasl olduu ile eskia Hindistan tarihi anlatlmtr.


1)Aadakilerden hangisi Hindistandaki be ana kast arasnda yer almaz?a) Shakthariya

b) Brahmanlar

c) udra

d) Dmbas

e) Kshatriya

2) Hindistan Asya ktasnn Byk Denize snr olan blmdr ve tarafndan (bat-dou-kuzey)

inden Avrupaya kadar uzanan yksek dalarla evrili bir ovadr. Dalarn gney yamalarndan kanrmaklar Hind ovalarna doru akar.


16/12816

Yukardaki bilgilerin sahibi olan ve Hindistan corafyas hakknda ilk defa bu kadar ayrntl bilgiveren slm corafyacs aadakilerden hangisidir?

a) Birun

b) Mesud

c) dris

d) Harizme) Hamdullah el-Mstevf

YANITLAR:1-d, 2-a

KAYNAKLAR

AKN, . F., Bbr, DA,C. IV, s. 395-400.

______, Bbrnme, DA, C. IV, s. 404-408.

AHMAD, A., Studies in Islamic Culture in the Indian Environment, Oxford 1964.BBR, Z. M., Vekyi (Bbrn Htrat),Dou Trkesinden ev. R.R. Arat, C. I-II, TTK. Yay., 22, Ankara,1987.














KAKAEND,An Arab Account of indian in the 14h Century, Trc. O. Spies, Aligarh, 1941.

KAFESOLU, -YILDIZ, H. -MERL, E., Mslman-Trk Devletleri Tarihi (Osmanllar Hari), SAR Yay,stanbul, 1999.



__________, Hindistandaki Trk Devletleri,Doutan Gnmze Byk slm Tarihi,C. IX, Ed. K. Seyithanolu,


17/12817

stanbul, 1989.

MUGHUL, M. Y., Kanuni Devri: Osmanllarn Hind Okyanusu Politikas ue Osmanl-Hind MslmanlarMnsebetleri: 1517-1538, stanbul, 1974.

NATH, R., The Immortal Tac Mahal, Bombay, 1972.


PARRNDER, G., World Religions, New York, 1983.PGGO, S., Prehistoric India, London, 1961.






The History of Cartography(ed. B Harley-D Wood-ward), Chicago-London, 199.THOMAS, T. W.,Mutual Inuence of Muhammadans and Hindus in India, Cambridge, 1892.



18/12818



19/12819

ZET

nc hafta Hindistandaki Trk Hkimiyeti konusuna giri yaplacak, Akhunlar hakknda bilgiverilecek ve Hindistana slmiyetin geli sreci ile Gazneliler veGaznelilerin ilim ve kltr hayatlaranlatlacaktr.

1. HNDSTANDA TRK HAKMYET

2.a.AKHUNLAR:

Ak Hunlar (Bizans kaynaklarnda Eftalit, in kaynaklarnda Ak Hiung-nu, Hind kaynaklarnda iseSveta-Hnaolarak geer), drdnc yzyln balarnda Issk Gl evresinde Avarlara bal yaarlarken buyzyln ikinciyarsnda Maverannehire ve Toharistana yaylm bir Trk devletidir.

Batya doru ilerlemelerine devam ederek inin kuzeybatsndaki Gobi lnden Hazar Denizikenarna kadar yaylan bir devlet kurmulardr. Ak Hunlarn gneye inen bir kolu da Kabil evresinde bulunanKuanlar yenerek Hindistana doru ilerlemi ve Hindistanda bulunan Gubta mparatorluunun 40 ylndaparalanmasndan sonra 530 ylnda nds Vadisini ve Ganj Vadisini almlardr. Fakat Hindistandaki AkHunlar beinci yzyln yarsndan sonra tarih sahnesinden ekilerek yerli halk arasnda kaybolmulardr.Bat Ak Hunlar ise, bir taraftan Orta Asyada hkimiyeti temin eden Gktrklerin; bir taraftan da randahkm sren Ssnlerin arasnda kalmlar, iki taraftan saldran kuvvetli dmanlar ile baa kamayarak567 ylnda Gktrkler tarafndan tarih sahnesinden silinmilerdir.

Ak Hun Devleti, Hiung-nularn blnmesinden sonra batya kayanlar tarafndan kurulan bir devleir.ada devletleri olan Ssn, in ve Bizansn kaynaklarnda bu devleen bahsedilmektedir. Yaplanaratrmalar sonucu bu devletin kurucularnn Hun birliinin bozulmasndan sonra Afganistan blgesinegelen Uar ve Hun kabileleri olduu tespit edilmitir. Fars ve Bizans kaynaklarnda Eftalitler olarak geen budevletin ynetici ilesinin Eftal sllesi olduu kans yaygnsa da Heftal adnda bir kaann sllesiolduunu syleyenler de vardr. Fakat Ak Hunlarn Orta Asya bozkrlarndan geldikleri kesindir. inlilerinise bu devlete Hua dedikleri bilinmektedir.

Bunlar blgedeki ynetim boluundan yararlanarak bugnk Afganistan ve Tacikistan evresinde

devletlerini kurmulardr. lk dnemlerde Ssnler ile iyi geinmiler, Kuzey Hindistan, Pakistan veKemire doru yaylmlardr. Bu arada Ssnlerin i politikalarna da yardmc olmulardr. Ssnleregre, Ak Hunlar, beinci yzyln balarnda Ceyhun Irman geerek komular Ssnlerin snrlarnadayanmlardr. Sava hkmdarlar Hakann ynetiminde Rey nlerine kadar ilerlemilerse de SsnHkmdar V. Behram bu aknlar durdurmay baarmtr. Asyada, Hun idresinden sonra iktidara gelenSienpilerin yerine kurulan Avar Kaanlndaki, Uar ve Hun adlarndaki iki kabile, 350lerde, bilinmeyen

bir sebeple bu hakanlktan ayrlarak, bugnk Gney Kazakistan bozkrlarna gelmi ve buradaki eski Hunhalkn tile doru iikten (Avrupa Hunlar) sonra gneye ynelerek, Afganistann Toharistan blgesineinmilerdir.

Hkimiyetini, batda Hirkania (Gurgan, Hazar Denizinin gneyi)ya kadar genileten bu devlet,

beinci asr ortalarndan itibaren Heftal adnda yeni bir hkmdar ilesine sahip olmu (bu ad ilk defa 457degrlmtr) ve ykld 567 ylna kadar hem slle, hem kavim olarak, teki adlar ve Ak Hun ad ilebirlikte bu ad da tamtr. Yaplan tespitlere gre, devlee rol oynayan kabilelerden bazlar unlardr:

Kadis-hun (Herat civarnda. Pers kaynaklarnda Hvon, Prokopiosda Eftalit diye zikredilen bu kabile,sonra rann batsna gmtr ( bundan Kadisiya).

Zavul (Zabul; bundan Zabulistan)

ol (Gurgan: Curcaniye, havalisinde)

Kernikhion (Karmir-hyon)

Askil ya da Eskil.


20/12820

Bunlardan bazlarnn yerli olduu ileri srlmektedir.

Akhunlar, hkmdara idre etme hakknn Tanr tarafndan verildiine inanrlard. lkede ikili idrevard. Gne doudan doduu iin dou taraf kutsal saylrd ve idrede dou taraf stnd. Bat tarafndaise ileride lkeyi ynetecek olan veliaht otururdu ve merkezdeki kaana bal olarak o taraf ynetirdi.

Ak Hun Devletinin en byk iki kabilesi yukarda da sylediimiz gibi Uar ve Hun kabileleri idi.Ynetime daha ok bu kabileler hkim oluyordu. Ak Hun Devleti kuruluunu saladktan sonra ran zerine

basklarn arrm ve 358 ylnda Ssnler ile bir anlama yapmtr. Ssnlerin bana Bahram Gorgelince Ak Hunlar tekrar saldrya gemiler ve onlar ok ar bir ekilde yenilgiye uratmlardr. 430daAk Hunlarn bana Aksuvar gemi ve rann i ilerine karmtr. Aksuvar himayesine ald Firuzu rantahtna karm, bunun karlnda Firuz da, Tirmiz ve Vasgirt blgelerini Ak Hunlara vermitir. Ancak dahasonralar aralar alm ve sonunda Firuz, Ak Hunlara sava ilan etmitir. Aksuvar ile Firuzun ordular karkarya gelmi ve yaplan savata Aksuvar, Turan taktiini uygulayarak Firuzu pusuya drp yenmitir.Firuz, Aksuvarn nnde diz kerek, zr dilemi ve bylece ordusunu kurtarmtr. Ama ok gemedenkendisini gl hissedince yeniden Ak Hunlara sava ilan etmitir. Bu savata da Ssnler, Aksuvarnkazdrd ukurlara derek mahvolmulardr ki mahvolanlar arasnda Firuz da yer almtr. Bundan sonraiki devlet arasnda yeni bir anlama yaplmtr.

480 yllarnda randa patlak veren Mazdek syannn bastrlmasnda Ak Hunlar etkin rol oynamlardr.Baz Ssn imparatorlar Ak Hunlara snmlardr. 30 bin kiilik Hun ordusuyla Mazdek syan bastrlmtr.

Hunlarn yeni istikametleri bu zaferden sonra Hindistan olmu ve bu lkeye seferler dzenlemilerdir.Ancak bu srada yeni kurulan Gktrk Devletini hesaba katmamlardr. Gktrkler ise, Ak Hunlarn builerleyiinden rahatsz olmular ve onlar sktrmlardr. Gktrklerin glenmesi ve stemi Yabgunun

batya ynelmesiyle Ak Hunlar ile Gktrkler kar karya gelmilerdir. Glenen Ssnler de eskimekleri Ak Hunlarn zayndan istifade etmek iin Gktrkler ile antlama yaparak Ak Hun Devletininyklmasna katk salamlardr. Ak Hunlar ile Gktrkler arasndaki siyas ilikilerin neden ktletiinedair fazla bilgi olmamasna karlk baz kaynaklara gre Ak Hun yabgusunun kz Gktrk Kaan Kolonunolu ile evlendirilmek zere eyizi ile birlikte yola karlm ancak yolda kervana bir rivayete gre Ssnlertarafndan; bir rivayete gre de inliler tarafndan saldr dzenlenmi ve gelin aday ldrlp eyizi

yamalanmtr. Bu olaydan her iki taraf da birbirlerini sorumlu tutmu ve bylece dmanlk balamtr.ki devlet arasndaki mcadele yaplan bir savala neticelenmi ve bunun sonunda da Ak Hun Devletininparalanmas gereklemitir.

2.b. HNDSTANA SLMYETN LK GEL:

slmiyet Hindistan alt ktasna 710-711 yllarnda Muhammed b. Kasm es-Sekaf kumandasndakiArap kuvvetleri tarafndan Sind blgesinin fethiyle girmi ve ndus vadisindeki Multana kadar ulamtr.Bu bakmdan X. yzyln sonlarna doru balayan Gazneli aknlar Hindistandaki slm fetihleri asndanyeni bir dnemin balangc olmutur. Gazneli Mahmud buraya on yedi sefer dzenleyerek pek ok ehri ele

geirmitir. Ancak Lahor dnda fethedilen blgelerde kalc bir yerleim dnlmemi, bununla beraberslmiyetin yaylmas iin zemin hazrlanmtr. Xl. yzyl boyunca sadece Lahora Orta Asya ve randan oksayda ilim adam ve mutasavvf gelerek yerlemitir. Gazneliler Pencapta slm dinne gl bir dayanaknoktas salam ve bylece daha sonraki fetihleri kolaylatrmlardr.

2.c. GAZNELLER:

a. Siyas Tarih:

Adn baehir Gazneden alan hanedana Mahmd- Gaznevnin Yemnd-devle lakbna nisbetle

Yemnler, babasna nisbetle SebkTeginler(t-i Sebk Tegin. l-i Nsrddin) de denilir.


21/12821

IX-X. yzyllarda Smn Devletinin en parlak devrinde Mvernnehir yoluyla slm dnyasna girenTrklerin byk bir ksm, Abbas halifelerinin ve eyaletlerdeki Arap ve ranl valilerin hizmetinde askerveya muhafz olarak hizmet grmekteydiler. Bu srada Bveyhler ve Smnler mahall kuvvetlerin yanndaordularnda Trk askerlerini kullanmaya balamlardr. Nitekim 912 ylndan sonra Smn Devletinde Trkvali ve kumandanlarna rastlanmaktadr. Merkez hkmetin otoritesi zayaynca bu Trk kumandanlardevlet ynetimini ele geirerek yar bamsz bir ekilde hkm srmlerdir.

Smn Devletinin Horasan ordular kumandan olan Alp Tegin, 961 Vezir Eb Ali el-Betam ile

birleerek kendi adayn Smn tahtna karmak istemi, fakat baarszla uramtr. Alp Tegin bununzerine beraberindeki ok az bir kuvvetle birlikte Dou Afganistandaki Gazne ehrine ekilmeye mecburkalm ve mahall bir hanedan olan Levikleri uzaklatrarak buray ele geirmitir. Bylece de GazneliDevletinin temelleri atlmtr. Gazneli Devleti sadece Alp Teginin beraberinde getirdii Trk askerlerinedayanmam; bu blgeye uzun yllar nce gelen Trkler de bu devletin ierisinde yer almlardr.

Levik hanedan Gazneyi kolay kolay elden brakmayacan Alp Teginin yerine geen olu Ebshak brahim zamannda (963-966) bu ehri ele geirerek gstermitir. Ancak Eb shak, Smn emrininyardmn salayarak Gazneye tekrar hkim olmutur. Bylece Smnler de blge zerinde hi olmazsaismen de olsa hkimiyet kurmulardr. Eb shak brahimin olu olmadndan lmnden sonra devletin

bana Trk kumandanlar gemitir. Bunlarn ilki Bilge Tegindir. Bilge Tegin, Gerdz Kalesini kua srada

lm (974-75), yerine Bri Tegin (Pr Tegin) gemitir. Ancak Bri Tegin de Gaznede fazla hkm srmemi;kabiliyetsizlii sebebiyle Trkler tarafndan grevinden uzaklatrlarak yerine Alp Teginin en gvendiikiilerden biri olan Sebk Tegin getirilmitir (977).

Krgzistan snrlar iinde bulunan Issk Gl sahillerindeki Barshn blgesinde dnyaya gelen SebkTeginin Karluk Trklerine bal boylarn birinden olmas kuvvetle muhtemeldir. Sebk Teginin baagemesiyle Gazneli Devleti hkmdarln babadan oula getii bir hanedan eklini almtr. GrnteSmnlerin bir valisi olarak hareket etmesine ramen bamsz Gazneli Devletinin gerek kurucusu SebkTegin olmutur. ok gemeden Trklerin gc Gazneden Dou Afganistandaki Zblistan blgesine kadaryaylmtr. Sebk Tegin, Zblistan asillerinden birinin kz ile evlenerek yre halkn kendi lehine evirmeyealm; ayrca rakip Trk gulm gruplarnn bulunduu Bst ehrine bir sefer dzenleyerek buray ele

geirmeyi (977) baarmtr. Kuzeydou Belcistandaki Kusdar blgesini de Gazneli topraklarna katm vebylece hkimiyetini Tohristan ve Zemindvere kadar geniletmitir. Daha sonra Hindistana ynelmitir.

X. yzylda Lmgn ve Kabile kadar Aa Kabil (Kbl) vadisi gl Vayhand Hindhhkmdarlarnn hkimiyeti altndayd. Bu hkmdarlar slmiyetin Kuzey Hindistanda yaylmasna engeltekil ediyorlard. Neticede etin savalardan sonra Hindh racas malp edilmi ve Sebk Tegin, KabilNehri boyunca Pevere kadar ilerlemeye ve orada slmiyetin tohumlarn atmaya muvaak olmutur (986-87).

Sebk Teginin bundan sonra Smnlerin i siysetinde nemli rol oynamaya balad grlmektedir.Smn Emri II. Nuh, Trk kumandanlarndan Eb Ali Simcr ve Faik el-Hssann iifakna kar SebkTegini yardma armtr. Sebk Tegin ve olu Mahmud Horasana giderek bu isyanclar malp etmilerdir

(995). Bunun zerine Smn emri onlara unvanlar ile birlikte Mahmuda Horasan ordular kumandanlnvermitir. Sebk Teginin 997 ylnda lm zerine yerine veliahd kk olu smail tahta kmtr. Ancakgl bir ahsiyete sahip olan byk olu Mahmud bu karar dinlemeyip mcadeleye girimi ve smailimalp ederek Gazneli tahtn ele geirmitir (998). Mahmud daha sonra Smn Devletinin i ilerinemdahale etmitir. Ayrca Smnler tarafndan tannmayan Badat Abbas Halifesi Kadir-Billh adna hutbeokutmutur. Halife ona Yemnd-devle ve emnl-mille lakbn vermitir.

999 ylnda Karahanllar Smnleri ortadan kaldrmlardr. Her ne kadar Eb brahim smailel-Muntasr Smn hanedann diriltmeye alm ise de Gaznelilerin ve Karahanllarn bu devletintopraklarn paylatrmalar sonucu emelini gerekletiremeden lmtr. Mahmud, Horasanda iktidarnsalamlatrdktan sonra Smn Devletinin snr blgeleri olan Sstan, Czcn, Cagniyn, Huel ve Hrizmi

kendi kontrol altna almtr. Mahmud daha sonra o dneme kadar putperest bir blge olan Guru kontrol


22/12822

altna almaya almtr. Buraya birincisi 1011de ikincisi 1020de olmak zere iki sefer dzenlemi ve bazmahall reisleri zorla itaat altna almtr. slm dinnin esaslarn retmek iin blgeye hocalar tayin etmitir.Fakat Gur blgesi Gazneliler tarafndan tam olarak itaat altna alnamam ve slmn bu blgede yaylmas ar

bir seyir takip etmitir. Mahmud, Smn Devleti topraklarnn byk bir ksm zerinde hkimiyetini kabulettirdikten sonra Hindistan almaya ve burada slm dinni yaymaya teebbs etmitir. Bakent GazneninKuzey Hindistan ovalarna hkim yksek bir yaylann tepesinde bulunmas bu seferlerin gereklemesinde

byk kolaylklar salamtr. Mahmud, baz arkiyatlarn iddia eii gibi zengin kaynaklar ele geirmekiin deil slm yaymak iin Hindistana on yedi sefer dzenlemitir. Bunlarn en nemlisi, 1025-1026dekiSomnat (Sment) seferidir. Bu sefer sonunda kazand zaferin yanklan btn slm lemine yaylmve Sultan Mahmudun Snn slm dnyasnn kahraman olarak tannmasn salamtr. Abbas Halifesitarafndan kendisine sultan ve ilesine yeni eref lakplar verilmitir. Sultan Mahmud zaman zamanKarahanl Devleti ile de savam ve onlara stnln kabul eirmitir. Ayrca bat ynnde devletinigenileten Mahmud, Iraktaki Bveyhleri malp ederek Irak- acemi kendi imparatorluk snrlar iinekatmay baarmtr.

Sultan Mahmudun 1030da vefatndan sonra Gazneli Devletinde tekrar taht mcadelesi balamtr.Sonuta Mesud kardei Muhammedi malp ederek Gazneli tahtna gemi ve Muhammed gzlerine milekilerek hapsedilmitir. Mesud yetenekli ve cesur bir asker olmasna ramen devlet idresinde babas kadar

baarl olamamtr. Mesud, babasnn Hindistandaki baarsn korumak ve kalc hale getirmek istediyse de

Karahanl ve Seluklu tehlikesi karsnda buraya babas kadar ok sayda sefer dzenleyememitir. 1033teyapt bir seferle Sarsve Kalesini ele geirmitir. Seluklular 1035-1036 ilkbaharnda Gazneli hkimiyetinde

bulunan Horasana g ederek Merv, Serahs ve Ferve arasndaki topraklara yerlemilerdir. Sultan MesudunSeluklulara kar gnderdii Hcib Beg Tod kumandasndaki ordu Hisr- Tkta ar bir yenilgiyeuramtr (1035). Sultan Mesud Seluklular Horasandan atmak iin ok uram, ancak 1037 ve 1038dear Beyin mhirane siysetiyle ordusunun iki defa daha bozguna uratlmasn engelleyememitir. Bumalubiyet Gaznelilerin Horasandaki hkimiyetlerine son vermitir. Mesud, Hindistana yapt seferlerde

baar kazanmasna ramen Seluklular karsnda byk bir baar elde edememitir. Nihayet Turul Bey ileDandenakanda karlam ve gn sren savatan sonra ar bir yenilgiye uramtr 1040. Bunun zerineMesud ilesini ve hazinelerini toplayarak Hindistana doru ekilmitir. Ancak bir ayaklanma sonucu tahan

uzaklatrlarak kardei Muhammed ikinci defa tahta karlm ve kendisi ldrlmtr (1041).Mesudun olu Mevdd, amcas Muhammed ve taraftarlarn malp ederek ayn yl Gazneli

Devletinin bana gemitir. Ancak Mevddun da devleti kurtaracak meziyetlere sahip olmad ksa birsre sonra anlalmtr. Sadece Hindliler ve Seluklular ile mcadele edip Seluklu istilsn bir sre iindurdurabilmitir. Komu devletlerle bir iifak yaparak Seluklular zerine yrd bir sradaki lm(1048) Mevdud iktidarnn sonu olmutur.

Mevdddan sonra ksa srelerle olu II. Mesud ve 1. Mesudun olu Ali, daha sonra da Mahmudunolu Abdrred sultan olmutur (1049). Bundan sonra Turul adl bir Trk kumandan, Abdrred de dhilolmak zere on bir ehzadeyi ldrerek Gazneli Devletinin bana gemitir (1052). Ancak onun da hkimiyetiok ksa srm ve o da yine bir Trk kumandan tarafndan ldrlmtr. Daha sonra Gazneliler tahtna

I. Mesudun olu Ferruhzd geirilmitir. Ferruhzd Seluklulara kar baaryla mcadele etmi ve 1059ylnda lmtr. Ferruhzddan sonra tahta geen kardei brahimin baarl en nemli olay, uzun yllardevam eden Seluklu-Gazneli mcadelesini bir barla sona erdirmesidir (1059). Sultan brahim, babasnn vededesinin zamanndaki Gazneli Devletinin gcn yeniden salamaya alm ve bu bar srasnda Seluklusultanlar ile eit artlarda mzakereye girimitir. ki devlet arasndaki bar yaklak elli yl yrrlkte kalmve evlilik mnsebetleriyle daha da salamlatrlmtr. Sultan brahim Hindistanda da baz kaleler zaptetmi ve Gur blgesini hkimiyeti altna almtr. Sikkeleri zerinde lk defa sultan unvan grlen brahimkrk yl hkm srdkten sonra 1099da vefat etmitir.

Sultan brahimin yerine oullarndan III. Mesud gemitir. Bu hkmdar zamannda devlet dahaok Hindistan seferleriyle megul olmutur. III. Mesudun 1115 ylnda lmnden sonra olu rzd bir

yl kadar hkm srm, daha sonra III. Mesudun teki oullar arasnda taht mcadeleleri balamtr.


23/128


24/12824

seferine Mvern-nehirden 20.000 gazi katlmt. Gazneli ordusunda nemli bir unsuru da Hindistandanhara olarak alnan sava lleri tekil ediyordu. Filler savata dman saarn bozmak ve yarmak, okularaat imkn vermek, kumandanlara orduyu sevk ve idre etmek iin yksek bir yer salamak, ar silh vemancnk gibi kuatma makinelerini ekmek iin kullanlyordu. Ordudaki l says 1700 civarnda idi.

Gazneli ordusunun saysna gelince, Sultan Mahmudun 1023te baharda teftii srasnda ordununmevcudu 54.000 civarnda idi. Bu say, sava zamannda gnlller ve eyalet kuvvetleriyle byk ldeartmaktayd. Mesel Mahmud 1015-16da Hrizm seferi iin Belhe ilerledii zaman ordusunun 100.000 kiiden

olutuu kaydedilmektedir.

c. lim ve Kltr Hayat:

Gazneliler devri siyas bakmdan olduu gibi kltr bakmndan da parlak gemitir. Sultan Mahmudve olu Mesud geleneksel slm kltryle yetimilerdir. Her iki sultan da kendi saraylarnda devrin en

byk simalarn toplamaya almlar, airlere ve ulemya hrmet ve sevgi gstermilerdir. Ayrca komulkelerden airleri kendi lkelerine armlardr. Resm dilin Farsa olduu Sultan Mahmudun saraynda400 airin bulunduu yolundaki rivayet mbalaal kabul edilse bile iir ve edebiyata verilen nemi gstermesi

bakmndan dikkat ekicidir. Bu airlerin banda, devaml olarak efendisini ve dier saray mensplarn

vmekle megul olanMelik-uar Un-Surgeliyordu. Sebk Tegin ve Mahmud dneminin byk edip vemnilerinden biri de Eb1-Feth el-Bstidi. Daha sonra Sultan brahim ve haleeri devrinde de Gaznelilersaraynn ran edebiyatnn gelimesine yardmc olduu grlmektedir. Bu airler arasnda Trk asllFerruh-iSstnveMinihr-i Damg-n, Esced, Gazirve hnme melli mehur Firdevs, Eb1-Ferec-i Rn, Sen,Osman Muhtri, Mesd- Sad- Sel-mnve Eref-i Gaznev (Seyyid Hasan)saylabilir. Bizzat Sultan brahim deher yl bir Kuran istinsah eder ve onu dier hediyelerle birlikte Mekkeye gnderirdi. Sultan Mesudun da iyi

bir haat olduu bilinmektedir.

Tarih yazcl bakmndan da Gazneliler dnemi parlak gemitir. Sebk Tegin ve Mahmud devrineait Kitbl-Yemn adl bir eser kaleme alan Utb, eseri Zeynl-ahbr Sultan Abdrre-de sunan Gerdz,Trih-i Beyhakmellifi Muhammed b. Hseyin el-Beyhak Gazneliler devrinin nde gelen tarihileridirler.

Trkler hakknda Tall-etrk al siril-ecnd adl bir risale yazm olan bn Hassl de bir sre Gaznelilerinhizmetinde almtr.

Sultan Mahmud Hrizme hkim olunca, Ortaan en byk limlerinden biri olan Brnile hocalarEb Nasr bn Irak, Abdssamed b. Abdssamed el-Hakmve Grgente ilm mnsebet kurduu lozof hekimEb1-Hayr bnl-Hammr da Gazneye gtrmtr. Sultanla beraber Hind seferlerine katlan BrnninHindistandaki temaslar, dier inan ve detler hakkndaki snrsz merak Tahkikti mli1-Hindadyla byk

bir eser yazmasna vesile olmutur. Bu kitap, Hindlarn inan ve detlerini tarafsz olarak inceleyen ilkslm eser olma zelliini tamaktadr. Bu eserde Hindistann corafyas, ilm ve din hayat hakknda geni

bilgi bulunmaktadr.

Gazneli hkmdarlar mimari faaliyetleriyle de dikkat ekmilerdir. Sultan Mahmud ve Mesud byk

inaa faaliyetlerinde bulundularsa da onlarn eserlerinden ok az gnmze kadar gelebilmitir. Mahmudarlar, kprler, su kemerleri yaptrmtr. Bunlardan Gaznenin kuzeyindeki Bend-i Mahmdbugne kadarvarln korumu ve kullanla gelmitir. Sultan Mahmud ayrca Gaznede birok cami ina eirmitir. Gaznelisultanlarnn byk ehirlerde kendilerine saraylar ve baheler yaptrdklar bilinmektedir. Byk bir mimarikabiliyete sahip olan Sultan Mesud, Gaznedeki sarayn plann bizzat izmi ve inaasna nezaret eii busaray drt ylda tamamlanmtr. Bundan baka Gaznede bir de kpr yaptrmtr. Fransz arkeologlartarafndan son yllarda yaplan aratrmalarla Bseki Leker-i Bzrda ortaya karlan byk saray, Gaznelisaraylarnn btn zenginlik ve ihtiamn ortaya koymaktadr. Ayrca Sebk Tegin ve Mahmudun trbeleri

bugne kadar gelmitir. Sultan brahim ve III. Mesuda ait olduu sylenen trbe ve mezar talar zamanmzakadar mevcudiyetini bozmadan gelmiler ise de bunlarn mimari ve sanat bakmndan fazla bir deerleri

olmad sylenmektedir. Ancak Gaznelilerin Ts valisi Arslan Czibin trbesi gelimi mimari zellikleresahiptir.


25/12825

Gaznelilerden gnmze intikal eden sikkeler bu devletin para basmyla ilgili faaliyetleri konusundada bilgi vermektedir. Mahmd- Gaznev zamannda Lahorda zerinde Arapa ve Sanskrite yazlar bulunantengeler baslmtr. Sultanlar ayrca Abbas halifeleri tarznda dinar ve dirhemler de bastrmlardr.

Gaznelilerin Trk ve slm tarihindeki en nemli rolleri Kuzey Hindistann ftuhatna yol aarakslm dinne Pencapta gl bir dayanak noktas salamalar ve daha sonraki Hindistan fetihlerine zeminhazrlam olmalardr. Gazneliler, Hind dnyas kltryle de dorudan doruya temas kurmular ve yllarsonra Pakistan Devletinin kurulmasnda birinci derecede etken olmulardr. Sultan Mahmud ve Mesud

hafzalarda halk kahramanlar olarak yerlemilerdir. Mahmud daha sonraki ran edebiyatnda adalet ve insaftimsali mehur bir hkmdar olarak yer almtr.

SONU

Bu hafta Hindistanda Trk hkimiyeti, Akhunlar, Hindistana slmiyetin geli ve yayl sreleri ile Gaznelilerve Gaznelilerin ilim ve kltr hayatlar zerinde durulmutur.


1) Akhunlar ile ilgili bilgilerden hangisi yanltr?

a) Akhunlar, Hiung-nularn blnmesinden sonra batya gidenler tarafndan kurulan bir devleir.

b) Fars ve Bizans kaynaklarnda ismi Eftalitler olarak gemektedir.

c) inliler bu devleti Hua adyla anmaktadrlar.

d) Akhunlar devleti bugnk Afganistan-Tacikistan evresinde kurulmutur.

e) Akhunlar Devletine Ssnler tarafndan 567 ylnda son verilmitir.

2) Gaznelilerle alakl bilgilerden hangisi yanltr?

a) Sultan mutlak hkimiyet sahibidir ve Allahn yeryzndeki glgesi saylmtr.

b) Hanedanlk adn baehir olan Gazneden almtr.

c) Trk asll airler bu dnemde ran etkisinde kalmlar zgn eserler verememilerdir.

d) Firdevsi, Ebl-Ferec-i Runi, Gazari dnemin nl ahsiyetleridir.

e) Gazneli devleti 1186 ylnda son bulmutur.

YANITLAR:1-e, 2-c

KAYNAKLAR

AKN, . F., Bbr, DA,C. IV, s. 395-400.

______, Bbrnme, DA, C. IV, s. 404-408.

AHMAD, A., Studies in Islamic Culture in the Indian Environment, Oxford 1964.

BBR, Z. M., Vekyi (Bbrn Htrat),Dou Trkesinden ev. R.R. Arat, C. I-II, TTK. Yay., 22, Ankara,1987.




26/12826












KAKAEND,An Arab Account of indian in the 14h Century, Trc. O. Spies, Aligarh, 1941.KAFESOLU, -YILDIZ, H. -MERL, E., Mslman-Trk Devletleri Tarihi (Osmanllar Hari), SAR Yay,stanbul, 1999.



__________, Hindistandaki Trk Devletleri,Doutan Gnmze Byk slm Tarihi,C. IX, Ed. K. Seyithanolu,stanbul, 1989.

MUGHUL, M. Y., Kanuni Devri: Osmanllarn Hind Okyanusu Politikas ue Osmanl-Hind Mslmanlar

Mnsebetleri: 1517-1538, stanbul, 1974.NATH, R., The Immortal Tac Mahal, Bombay, 1972.


PARRNDER, G., World Religions, New York, 1983.

PGGO, S., Prehistoric India, London, 1961.






The History of Cartography(ed. B Harley-D Wood-ward), Chicago-London, 199.

THOMAS, T. W.,Mutual Inuence of Muhammadans and Hindus in India, Cambridge, 1892.



27/12827



28/12828

ZET

Drdnc haftada Delhi Trk Sultanl, slmiyetin Hindistann dier blgelerine yaylmas, TimurunByk Hindistan Seferi ve ekildikten Sonraki Dnem ile Seyyit Hanedanl konular anlatlacaktr.

3. DELH TRK SULTANLII:

Gur SultanMuizzddin Muhammed b. Smtarafndan XII. yzyln son eyreinde kurulmutur. Ancakbamsz bir sultanlk haline gelii, Trk kumandan Kutbddin Aybegin Muizzddini 1206da ldrp tahtagemesinden sonra olmutur. Sultanln gerek anlamda kurucusu ise Kutbddin Aybegin damad ve haleemseddin ltutm (letmi (1210-1236)tr. ltutm, Kutbddin Aybegin lmnden sonra taht iddiasnda

bulunan Tceddin Yldz ve Nsrddin Kabceyi ortadan kaldrarak tahta oturmu ve Bihr, Ranthambhor,Mandor, Lahor, Multan, Bengal, Bilsan (Bhilsa) ve Uccaini zaptederek yerini salamlatrmtr. AyrcaCelleddin Hrizmahn yardm isteini geri evirerek Mool tehdidin de nlemitir. ltutmn 1229daAbbas Halifesi Mstansr-Billhtan menur ve hilat almas onun bamsz bir sultan olarak meruiyetinikuvvetlendirmitir. Daha sonra lkenin uzak topraklarnn merkeze balln glendirmek iin iktsistemini uygulamaya balam ve dzenli bir ordu kurarak adna para bastrmtr.

ltutmn 1236da lmnden sonra sultanlk otuz yl kadar sren siyas kargaa ve karklk dnemiyaamtr. Arka arkaya be Delhi sultan ldrlm veya tahttan indirilmitir. Sultanlk 1266da GiyseddinBalabann tahta gemesiyle istikrara kavumutur. Gyseddin Balabann akll ynetimi ve isyanclara karsert tutumu ksa zamanda dzenin salanmasn salamtr. Balabandan sonra torunu Keykubad tahtagemitir (1287). Ancak Keykubad ynetimde dedesi kadar baarl olamam, salnn da iyice bozulmassultanlkta ilerin yeniden ktye gitmesine vesile olmutur. Nihayet 1290da Emr Celleddin Frz ah Halac

bir darbe ile taht ele geirmi ve Keykubad ldrtmtr. Bylece Delhi Sultanlnda Halac hanedandnemi balamtr.

slm kaynaklarndaki bilgilerin aksine Halacler de Trk asll bir hanedandr. Onlarn idrede Afganunsurunu n plana karmalarnn sebebi, kendi ynetimlerini glendirmek iin Afgan beylerinin destek ve

ballklarn kazanmakt. Halacler dneminde de Delhi Sultanlnda karklklar devam etmitir. CelleddinFirz ah ok gemeden yeeni ve damad olan Aleddin Muhammed tarafndan ldrlmtr. Bylece1296da tahta sahip olan Aleddin, be yl sren baarl bir asker harekan sonra Gucert, Ranthambhor,Cithor, Mnd, Sivana ve Jaloru topraklarna katmay baarmtr. Ayn ekilde Gney Hindistanda Devagiri(Deogiri), Telangana, Dvarsamudra ve Madura gibi vilyetler Delhi Sultannn stnln kabul ederekvergiye balanmlardr. Sultan Aleddin kendi saltanat dneminde olduka baarl olmutur. Vergi sisteminidzenlemi, lke ekonomisini istikrara kavuturmu ve Mool tehdidin tamamyla nlemitir.

Aleddinin 1316da lmnden sonra ksa sren bir kargaa dnemi yaanmtr. nde gelenkumandanlardanMelik Kfuriktidara sahip olarak Aleddinin byk oullarn hapsetmi ve henz bir ocukolan ehbeddini tahta oturtmutur. Ancak ok gemeden Melik Kfur, Aleddinin nc olu MbarekHalacye bal saray muhafzlar tarafndan ldrlm ve Mbarek Halac sultan iln edilmitir (1316-

1320). Mbarek babasnn sert idre tarzn deitirmi; tekrar istikrar salam ve bu arada Halfetullahunvann almtr (bu unvan alan ve kullanan tek Delhi sultandr). Fakat Mbarek de bir mddet sonra yine

bir saray darbesiyle ldrlmtr. Onu ldrtenler arasnda bulunan eski Hindu mhtedi Hsrev Han,Nsrddin Hsrev ah unvanyla tahta gemitir. Ancak eski sultana kar tutumu ve Hindu asll olmashuzursuzluklara sebep olmutur. Trk kumandanMelik Gazi Tuluk,Hsreve kar bir isyan balatm ve onuldrterek Gyseddin Tulukunvanyla kendisini sultan iln etmitir (1320-1325). Bylece Delhi SultanlndaTuluklular dnemi balamtr.

Gyseddin Tuluk, bir yandan vergileri azaltrken te yandan Hindu toprak sahiplerinin imtiyazlarnarrarak onlarn balln glendirmitir. Bu arada Bengalde Telangana, Jajnagar ve Leknevti zaptederektopraklarna katmtr. Fakat 1325te Bengalden dnerken esrarl bir ekilde lmtr. Baz tarihilerin,

yerine geen olu Muhammed Tulukun bunda parma olduunu sylemelerine ramen son aratrmalar


29/12829

bu iddiay dorulamamaktadr. Muhammed Tulukun (1325-1351) uzun saltanat olduka youn gemitir.Muhammed ncelikle merkez bir idar yap oluturarak en uzak eyaletleri bile dorudan kontrol etmek istemi,fakat bu husus birok idar gle yol amtr. Muhtemelen bu yzden bir mddet sonra Devagiri (dahasonra Devletbd)yi ikinci idar merkez yapm ve Delhiden idreciler gndermitir (1327). Fakat btn butedbirler sonu vermemitir. Delhi Sultanlnn Gney Hindistandaki otoritesi giike zayaynca Madura,Vlcayanagar ve Behmeni gibi krallklar bamszlklarn iln etmilerdir. Muhammed Tulukun Horasanave kuzeyde Karachile yapt seferlerle baz iktisad tedbirleri de beklenen sonucu vermemitir. Bununla

birlikte Muhammed Tuluk aydn, msamahakr ve ilme deer veren bir sultand. Sradan Mslmanlara veHindu grevlilere destek vererek kabiliyetli olanlar nemli grevlere getirmitir. Hindlara deer veriyor,limleriyle sohbetlerde bulunuyor, haa onlarn festivallerine bile katlyordu. Ayn durum Hindistandakidier dinler iin de sz konusuydu. Muhammed Tuluk, bn Teymiyyenin talebelerinden olan AbdlazizErdeblyi de saraynda arlamtr.

Muhammed Tulukun hale Frz ah Tuluk(1351-1388)un saltanat boyunca Delhi Sultanlndaistikrar ve insan deerlere nem veren bir idre anlay hkim olmutur. Sululara ikence yasaklanm,ulemya baz imtiyazlar tannmtr. Ayrca yeterli rn alamayan iftilerin vergileri azaltlm ve buarada slm olmayan yirmi sekiz eit vergi kaldrlmtr. Evlenecek fakir genler iin bir hayrat-hne ilecretsiz hizmet veren bir shhathne kurulmutur. Ayn ekilde isizlere i bulmak iin bir tekilt faaliyetegeirilmitir. ada olan kaynaklar Frzu barsever bir sultan olarak zikretmekle birlikte onun Bengale,

Jajnagara, Nagarkofa ve Taaya seferler dzenlediini ve Etavahtaki isyan sert bir ekilde bastrdn dabildirmilerdir.

Frz ahn lmnden sonra sultanlkta yine bir taht kavgas ve kargaalk dnemi balamtr.1398de Timurun Delhiyi talan etmesi bu kargaay iyice arrmtr. Bu arada Jaunpr (1394), Mlv (1401)ve Gucert (1407) valileri bamszlklarn iln etmilerdir. Tahtn ksa aralklarla el deitirdii bu karklarierisinde son Tuluk Sultan Nsrddin Mahmudun lmnden (1413) sonra Delhi, Multan Valisi SeyyidHzr Hantarafndan zaptedilmi ve bylece Delhi Sultanlnda Seyyidler hanedan dnemi balamtr.

Seyyid Hzr Han (1414-1421) Sultan Muhammed Tuluk tarafndan Multan valiliine tayin edilmiti.Timurun Hindistan seferi srasnda ona destek verince Timur kendisine dokunmamtr. Ancak Seyyidler

zamannda da ortalk bir trl sknete kavumamtr. Arka arkaya gelen drt Seyyid sultan Seyyid HzrHan,Mbarek ah,Muhammed ahve Aleddin ah, civardaki valilerle ve kabilelerle srekli otorite sava iindebulunmulardr. Bu yzden de genelde Seyyid sllesinin Delhi Sultanl tarihinde nemli bir yeri olmadgr arlk kazanmaktadr. Bu dnemde Delhi giike artan bir tehditle kar karya kalm, bunun zerineAleddin 1447de Delhiden ayrlp Bednu baehir yapmaya karar vererek oraya yerlemitir. Delhidede veziri Hamd Han brakmtr. Ancak Hamd Han, Sirhind Valisi Behll-i Ldiyi davet ederek Delhiyiigal etmesini istemitir. Behll-i Ld, Delhiyi zaptedince Sultan Aleddin tahan resmen ekilmi, byleceLdler hanedan devri balamtr (1451).

Behll-i Ld (1451-1489), Frz ah Tuluk zamannda Hindistana g eden Afgan asll bir ileyemensptur. Tuluklulara olan hizmetlerinden dolay nce Sirhind valiliine tayin edilmi, daha sonra Lahor

ve Dipalpr onun ynetimine braklmtr. Bu arada kendisine hn- hnn unvan da verilmitir. Behll-iLd, saltanat srasnda Afganlarn genel karakteri olan mutlakiyeti bir ynetim ekli uygulamam; dahaok katlmc bir tarz gelitirerek Afganl kabilelerin desteini kazanmtr. Bu sayede Orta ve Dou Hindistan

blgelerindeki isyankr kabilelere hkimiyetini kabul eirmitir. Dzenledii seferler neticesinde 1482deJaunpru zapteikten sonra Mevar ve Gvalioru da kendisine balamtr. Bylece Delhi Sultanlnnstnl tekrar btn Hindistanda kabul edilmi ve sultanlk eski itibarn kazanmtr.

Behlln olu skender-i Ld (1489-1517) babasnn yolundan giderek sultanln snrlarngeniletmitir. Yeni hkimiyet salanan Jaunpr, Bayana Tirhut, Dholpr, Gvalior, Narvar ve Chanderi gibi

blgelerin daha iyi ynetilebilmesi iin sultanln merkezi Delhiden Agraya tanmtr (1506). adakaynaklar, mutaassp bir Mslman olan skenderin gayri mslimlere kar msamahakr olmadndansz ederler. skenderden sonra tahta geen brhm-i Ld ise (1517-1526) maiyeti altnda bulunan beylerekar sert davranlar ile onlarn tepkisini ekmitir. Kardelerine ve baz kumandanlarna yapt kt


30/12830

muameleler neticesinde brahime kar bir isyan balamtr. Pencap Valisi Devlet Han ile brahimin amcaslem Han o srada Kabilde oturan Bbrden yardm talep ederek kendilerini brhm-i Ldiden kurtarmasnistemilerdir. Bunun zerine Bbr, Delhiye yrm ve nl Panipat Savanda brhm-i Ldyi malpederek ldrtmtr (21 Nisan 1526). Bylece Hindistanda Delhi Sultanl dnemi sona ermi ve Bbr TrkDevletinin hkimiyeti balamtr.

Delhi Sultanl Hindistann sosyal, ekonomik ve siyas hayatnda byk deiikliklere sebep olmutur.Her eyden nce Hindistandaki ok sayda devletik zamanla ortadan kalkmtr.

Delhi Sultanl dnemi Hindistandaki slm mimarisi asndan da nemlidir. Bu devrin en mhimeserleri Delhide bulunmaktadr. Delhi sultanlarnn adyla anlan Tulukbd, Frzbdgibi Delhi ehirleride bunu gstermektedir. Eski Delhide Hindistandaki Trk-slm hkimiyetinin muhteem ant, 1119daKutbddin Aybeg tarafndan inas balatlp 1130da ltutm zamannda tamamlanan Kutub Minrdr.

4. TMURUN HNDSTAN SEFER LE HNDSTANDAN EKLDKTEN SONRAKDNEM:

1397 ylnda Timurun torunu Pir Muhammedin, Multan almas zerine 1398de Timur, Hindistansultanlarnn puta tapma ilerini ortadan kaldrmam olmalarn bahane ederek Hindistana girmitir.Delhiyi alm ve byk yama faaliyetlerinde bulunmutur. Ayrca Hindular yle bir ezmitir ki o devirdeMslmanlarn egemenliini tehlikeye drmeleri imknn ortadan kaldrmtr.

Timur 1399da Trkistana dnerken Tuluk Devletinin beylerinden olup kendi hizmetine gemiolan Hzr Han Multanda vali olarak brakmtr. Timur dndkten sonra Delhi blgesinde baka bir beylikortaya km ve bu Hzr Hanla mcadeleye balamtr.

Timurdan sonra Hindistandaki durumu ksaca u ekilde zetleyebiliriz:

Bu srada douda da Cenvpurda bamsz bir devlet kurulmutur. 1393de son Tuluk Sultan Nasir-d Din Mahmudtahta ktnda Hoca Cihanadyla nlenen Melik Server adndaki beyi, Gencenin dousundaolduka kalabalk bir ekilde ayaklanm olan Hindulara kar giden ordunun bana Sultan-ark unvaniylegeirilmi ve bu isyan bastrmak gayesi ile 1394de yola kmtr. Cevnpura yerletikten sonra resmen olmasada bamsz bir hkmdar gibi davranmaya balamtr. Ancak 1399da Timurun Hindistandan ekildiisrada lm ve yerine evlatl Melik Karanl, Mbarekah adn alarak gemitir. Mbarekah, resmen

bamszln ilan etmi ve hutbeyi kendi adna okutmutur.

Gcarat valisi Zafer Han da yine Tuluk ehzadelerinin kavgalar srasnda 1396da gerek anlamdabamsz hareket etmeye balamtr. 1397de olu Tatat Hanla birlikte Delhiyi almak ve orada yeniden glbir devlet kurmak dncesiyle Delhi zerine yrmeye hazrlanm, ama Timurun geleceini duyuncaGceratta bamsz kalmakla yetinmenin daha iyi olacana karar vermitir.

Gceratn batsnda ve Malvann gneyinde bulunan kk Hande lkesi (Han lkesi) de

bamszn 1382de kazanmtr. Bu devletin kurucusu Melik Ahmed, Halife mer soyundan geldiiiddiasnda bulunduu iin Handeteki bu devlete Faruki Devletide denmitir.

Malvada vali olarak grev yapan Gur sllesinden Dilaver Han, Timurun Hindistan seferi srasndabamsz kalm ve 1406da lnce olu Alp Han resmen bamszln ilan ederek Hueng ah adn almtr.

Aa Sintte ise Muhammed Tuluk zamanndan beri kh yar bamsz, kh Delhiye bal kalm vekendilerini nl efsane kahramanyla ilgili gstermek iin Cem adn tayan bakanlar ortaya kmtr.Timur aknndan sonra Tuluk adnda biri Aa Sintte bamsz hkmdar olarak karmza kmaktadr.

Timurun seferinden sonra Bengal, Kemir ve Dekkendeki devletlerin durumlarnda nemli birdeiiklik olmamtr.

Btn bu devletlerden ksaca bahsetmeden nce Hindistann gl ve kurucu unsuru olan Trklerin


31/12831

durumunu ksaca gzden geirmeye alalm:

XIV. yzyln ikinci yarsnda Timurun Moollar Trkistandan srmesi ve oradaki Trkleri bykbir devletin bana geirmesi, Hindistana gitmekte olan Trk gnn durmasna veya ok azaltmasna yolamtr. Bu da Hindistan Trkln gsz brakmtr. Bylece Pencabn kuzeyindeki dalk blgelerdeyaayan ve byk lde Trk olan baka bir milletin, Afgan milletinin Hindistann en nemli ksmlarnaegemen olmasnn yolu almtr. XV. yzyln banda Afganlar arasnda en ok sz geenler Ludilerdir ki

bunlar da bilindii zere Afganlam eski Hala Trklerindendirler.

Ludilerden Devlet Han Ludison Tuluk Sultan Mahmudun beyleri arasnda en gls olmu ve buhkmdar bir kukla gibi kullanmtr. Bu srada baz beyler ile nce Timurun ondan sonra da olu ahruhunMultanda valisi olan Hzr Hana kar mcadeleye girimitir. 1413de Sultan Mahmut lnce, Devlet Hannkendini sultan ilan eirmesi bir ie yaramam ve Hzr Han, Delhiyi kuatp alarak oraya yerlemitir (1414).Bu durum sadece Afgan saltanatnn kurulmasn 37 yl gecikmitir.

5. SEYYT HANEDANLII (1414-1451):

Yukarda da bahseiimiz gibi Multanda Byk Timurun valisi olarak kalan ve komu beylerle savaanHzr Han 1414de Delhiye yerlemi ve lnceye kadar kendin Timurun olu ahruhun Hindistan valisisaymtr. Bu srada Rayat-i-Ala yani En yksek bayraklar unvann almtr. Bununla birlikte Hindistandatamamen bamsz hareket etmitir. Hzr Han ldkten sonra olu Mbarek kendisine ah dedirtmi veTrkistanla ilgisini keserek Delhi tahtna yeni bir hanedan karmtr. Bu hanedana Seyyid Hanedanldenmitir; ancak bunlarn Seyyidlii, Seyyid-s-Saadet denilen Buharal nl eyh Celal-l-Hak ve-er ved-Dinin Hzr Hann babas Sleymana bir yaktrmasndan ibareir. Sleyman, Multan valisi Malik Merdannyetitirdii bir ocuk olup sz geen eyh onu bu valinin evinde grm ve Seyyidlii ona yaktrmtr. FiruzTulukun koyduu bir yerin valisinin hep ayn soydan seme gelenei dolaysyla Multanda, Merdandansonra onun olu, ondan sonra sras ile evlatl Sleyman ve onun olu Hzr vali olmulardr. 1395-96 ylndaDibalpur valisi Sareng Han, Hzr Hanla savamve Multan ondan almtr; dolaysyla 1397de TimuruntorunuPir Muhammed Multan aldsrada oras Sareng Hann elinde bulunuyordu ve Hzr Han, Biyanada

bir snt gibi oturuyordu.Timur, Delhiye girince Hzr Han yanna gitmi ve hizmetine girmitir. Timur Hindistandan

ekilirken ona: Delhiyi ve btn alnm olanlar sana baladm der ve daha sonra Lahorda iken Multanve Dibalpuru da Hzr Hana brakr. Bu bilgi Seyyid Hanedannn tarihesi olan Tarih-i Mbarek ahininyazar Yahya Sihrindi tarafndan bildirilmitir. Buna gre Hzr Han kendin, Multan ve Dibalpurun valisigrrken, Timurun gemi olduu yerler iin de oralarn genel vekili saymtr.

Hzr Han dnemi esas itibar ile son Tuluk devrinden pek farkl deildir. Bu dnemde devlet vehkmdar daha gl iken, beyler saraylarda hkimiyet kuramamlardr. Dzendeki karklk devam etmive vergi toplamak iin biteviye seferler gerekmitir. Zaman zaman vali veya beyden dahi vergi alnamamtr.Bu durumda onlarn kurganlar (kaleleri) kuatlm veya onlara ait yerler yama eirilerek vergi alnmtr.

Hzr Hann olu silik, gsz bir devlet adam ve komutan portresi izmitir. Yukarda grdmzgibi Mbarek ah unvann alm ve Grkanllarla (Timur oullar) her trl ilgiyi kesmitir. Saltanat yllargenelde ayaklanmalar iinde gemitir. 1434de nfuzunu krmak istedii veziri Server-l-Mlk tarafndanldrtlm ve yerine kardeinin olu Muhammed ve ondan sonra da 1444de onun olu lem ah tahtakmtr. Hepsinin saltanatlar kargaa, ayaklanma, i ve d savalar iinde gemi ve devlet giike dahagsz bir hale dmtr. Devlet ileri gnden gne Pencabn byk bir ksmna egemen olan Behll HanLudi adnda bir Afgan beyinin eline gemitir. 1451de lem ah, Behlln basksna dayanamayarak taht ona

brakarak Badaunda kk bir toprak sahibi gibi yaamaya balamtr. Bylece -Birinci Delhi Trk Sultanlsona ermi ve onun yerine Birinci Delhi Afgan Sultanl kurulmutur.


32/12832

6. HNDSTANDA SLMYETN DER BLGELERE YAYILMASINDA ETKL OLAN DEVLETVE HANEDANLAR:

XII. Yzyln ikinci yarsnda Gurlularn Gazneye hkim olmalarndan sonra slmiyet Hindistanndier blgelerinde de yaylmaya balamtr. Hrezmahlarn basksyla karlaan Gurlu Sultan Gyseddin

Muhammed b. Smve arkasndan ilk olarak Gaznenin idresini verdii kardeiMuizzddin Muhammed b. SmHindistana ynelmilerdir. Muizzddin Muhammed 1186da Lahoru zaptederek Hindistandaki Gaznelihkimiyetine son vermi; 1193te de Racptlar yenerek Aligarh ve Ecmre kadar olan blgeyi ele geirmitir.

Daha sonra kumandanlarndan Kutbddin Aybeg birka yl ierisinde Kuhram, Smne, Bedn, Kannevc,Gevliyr ve Klincr gibi yerleri alrken, onun adna hareket eden htiyrddin Muhammed BahtiyarHalac de Bihr ve Bengaldeki baz blgeleri fethetmitir. Bu ekilde Leknevt Halaclerinin temeli atlmtr(1202). XIII. Yzyln balarnda Hindistan valiliine tayin edilen Kutbddin Aybeg, 1206da Gurlu SultanMuizzddinin vefat zerine Lahorda bamszln iln ederek Delhi Sultanln kurmutur (1206); GurluSultan Gyseddin Mahmd da bu durumu onaylam ve ona Sultan unvann vermitir. Ancak DelhiSultanlnn gerek anlamda kurucusu Kutbddin Aybegin damad ve hale emseddin ltutm (1211-1236)tr. Kutbddin Aybegin lmnden sonra taha hak iddia eden vrislerini saf d brakp sultanla hkimolan ltutm, Pencaptan Bihra ve Kemirden Orta Hind yaylasna kadar uzanan topraklar ele geirerekhkimiyetini glendirmitir. Daha sonra 1229da Abbas Halifesi Mstansr-Billhtan menur ve hilat alarakmeruiyetini tasdik eirmitir.

ltutmn 1236da vefatyla siyas bir kargaa balam ve bu durum 1266da Gyseddin BalabanHann tahta gemesine kadar srmtr. Daha sonra kumandanlardan Celleddin Frz ah Halac, DelhiMemlk Sultan Muizzddin Keykubad ldrp iktidar ele geirmi ve bylece Delhi Halacleri dnemini

balatmtr (1290); ancak Celleddin Frz ah da 1296da yeeni Aleddin tarafndan ldrlmtr. Bylecetahta kan Aleddin, be yl kadar sren bir asker hareketle Gney Hindistann baz blgelerini sultanlnsnrlar ierisine katmtr. Aleddinin 1316da lmnden sonra ksa sren bir kargaa dneminin ardndanKutbddin Mbarek Halac sultan iln edilmitir. Onun da bir saray darbesiyle ldrlmesinden sonra (1320)

ba gsteren karklklar srasnda kumandanlardan Gyseddin Tuluk duruma hkim olmu ve DelhiSultanlnda Tuluklular dnemi balamtr. Hindistann Leknevt, Delhi ve Mlv blgelerinde hkmsren Halacler buralarda kltr, sanat ve edebiyat alannda nemli izler brakmlardr. Tuluklu sultanlar

snrlar geniletmeye muvaak olmularsa da ok genilemi bulunan topraklardaki hkimiyetleri giikezayamaya balamtr. kan isyanlar neticesinde Vicayanagar ve Mandra Racalklar ile Behmen Sultanlkurulmutur. Drdnc hkmdar Frz ah Tuluktan sonra taht kavgalar ve kargaa dnemi balamtr.Bu srada Mlv, Gucert ve Cavnpr valileri bamszlklarn iln ederken Delhi de Timurun istilsnauramtr (1398). Tuluklularn yklmasndan sonra Multan Valisi Seyyid Hzr Han Delhiyi ele geirerekSeyyidler hanedan dnemini (1414-1451) balatmtr. Ancak bu dnemde de istikrarszlk srm ve 1451de

buray alan Sirhind Valisi Behll-i Ld (I451-1489) Ldler hanedann kurmutur. Ldler dnemindeuygulanan kat politikalar sonucunda Delhi Sultanl eski gcne tekrar kavumu; zellikle skender-i Ldzamannda (1489-1517) yeni fetihler gerekletirilmitir. brhm-i Ld dnemi ise (1517-1526) genellikle iekimelere sahne olmutur. 1526da Bbrn brhm-i Ldiyi malp etmesiyle Delhi Sultanl sona ermive Bbrl Devletinin temelleri atlmtr.

Delhi Sultanl Hindistan tarihini ok etkilemi ve nemli sosyal, ekonomik, siyas deiikliklere yolamtr. lkedeki pek ok mahall devletik ortadan kaldrlarak merkez idre gelenei gelitirilmi, bataDelhi olmak zere ehirler mimari eserleriyle sslenmi, bu a

tarih sinif i hindistan tarihi

Documents