Tarih Sahnesinde Ba Verenler

Editr Ziya TTNC

Derleyen: Turgut ETNG

W!iIKi|efoi l|ai|inla*

TARH DZS : 15Bask Tarihi: Ekim 1975

Dizki - Bask: Latin Matbaaclk Sanayii

Genel Datm: Milliyeti Yaynlar

Beyazt, Mithatpaa Cad. adrc han, Kat 2 No : 112 STANBUL

... HALL, DEVLET BZE NASB OLURSA, BU YAPTIKLARINI YANINA KOMAM!...

andarl Halil Paa o sabah ok huzursuzdu. Btn gece kbus, geirmi, dnde grnmiyen dmanlarla mcadele etmiti. Sabahtan beri de bir bunalm geirmekteydi. Geri yldz fal, rya tabiri, sihir, by gibi eylere inanamazd ama, iinden bir his ona, kt bir haberle karlaacan fsldyordu sanki...

O srada kapnn yavaa vurulduunu duydu. Ellerini rpnca, alan kapdan ieri giren odalklardan biri :

Saraydan bir haberci gelmi, sizi grmek ister!... dedi.

Yoksa! her an heyecan iinde bekledii kt haber, nihayet kapsna gelmi miydi?

Koyun gelsin!... diye cevap verdi.LM HABERCSandarlolu, kara haberi ald anda bandan

aa kaynar sular dkldn sand. Zihni alt st oldu, gzleri yaard, boazna kadar gelen hkrklarn glkle zapt edebdi!. Aptala dnm, ne yapacam armt. Birara gzleri, siyah mermerden dklm bir heykel gibi karsnda dimdik duran kzlar aasna takld :

Yalan sylyorsun, bre melun. Byle bir ey olamaz! diyerek zerine atlmak istedi fakat haberin

doruluu kukusu iinde idi. Bu vaziyette daha fazla durmas hata olacakt. Derhal kendini toplyarak aay bileinden yakalad ve onu da peisra srk- liyerek konandan dar frlad, saraya kotu.

Kendisini bir odaya aldlar. Orta yere serilmi olan yatan zerindeki ipek al titreyen ellerle biraz at... Evet oydu!... demek kendisine yolan sylememilerdi... kinci Murat mosmor kesilmi, enesi sarkm, gzleri bir daha almamak zere kapanm yatyordu. amdarl buz gibi olmu eli avularnn arasna ald. imdi scak gzyalar lnn ta kesilmi eline dyor artk tutamad hkrklar odann duvarlarnda yanklanyordu, lnn elini yavaa yerine uzatt, al rtt, geri geri ekilerek odadan kt. Bitiik odaya geerek burada yazd mektubu, Manisada bulunan veliahda gtrmesi iin adamlarndan birine verdi. lm haberinin saray duvarlarndan darya szmasn nleyecek ve tedbirleri aldktan sonra, derin derin dnmeye balad.

Kayp ok bykt. Mlete otuz yl Padiahlk yapm olan II. Murat; hakka, adalete, verilmi szlere sayg gsteren, merhametli, efkatli ve metin bir adamd. Timurlenk ordular, amcalarnn on, yl sren taht kavgalar, yurdun barnda byk yaralar amt. O Saltanat boyunca bu yaralar sarmak, devletin sarslan prestijini kuvvetlendirmek, mparotor- luunu hudutlarn geniletmek iin durmadan almt. Her yapaca ite vezirlerine, kumandanlarna, bilginlerine danr; kendi fikir ve davranlarna kar kanlara bile fkelenmezdi. Boylelike herkesin sevgisini kazanmt Bu sebeplerden tr, eer lm halk arasnda duyulacak olursa memlekette umumi bir vaveyla kopacak, hzn ve matem havas esecekti!...

UFUKTA BELREN TEHLKEKendi znts ise, baka hi bir kimsenin du-

yamyaca kadar bykt. nk o, bir defa faslasz yirmidrt yl birlikte alt, sadrazamln yapt padiahn kaybetmiti. Varna, Kosava savalarnda zafer sevincini birlikte yaamlar, Trkn anl bayran stanbul nlerinde, Selnikde, Maca rovalarmda birlikte dalgalandrmlard OJndan hi bir zaman, hi bir ekilde azar iitmemi, daima karlkl sevgi ve sayg iinde yaamlard.

Sonra; Muradm lmyle ufukta devlet iin korkun bir tehlikenin belirdiini grr gibi oluyordu: 1425 ylnda padiah, Rumeli beylerbeyi Melek paay azlederek yerine, devirmelerden Hrvat shak paay tayin etmiti Halbuki o tarihe kadar devirmele re sancak beyliinden stn rtbe ve memuriyet verilmezdi. Rumeli beyleri shak paay kabul etmemiler, Rumeliye Trk bir vali istemierdi. ki yl sonra Edirnede yine bu yzden yeni, ve daha iddetli bir huzursuzluk ba gstermiti. Henz tam manas ile vatandala kabul edilmemi olan baz devirmeler: Biz Msman olduk, Islm dini rk ve milliyet ayrd etmiyor, herkesi eit tutuyor, u halde bizim de yksek makamlara ve memuriyetlere gemek hakkmzdr!.. iddiasnda bulunuyorlard. Trk devlet adamlar ise trl trl unsurlara mensup olan adamlarn eklen Mslman olmalarnn kfi gelmi- yeceini, Milletin mal saylmak iin, asl milliyetlerini, eski gelenek ve inanlarn kafalarndan atmalar icap ettiini ve bu temin edilmedike Devletin bnyesine sokulmalarnn, asker ve dar makamlara gemelerinin ok zararl ve tehlikeli olacan biliyorlar, gryorlard. Bir aralk bu ekimeler o ka

_ 6

dar artmt ki; Trklerle devirmelerden olan kap kullan, sipahilerle Yenieriler arasmda vurumalar ba gstermiti. Hele H. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) birinci defa tahta getiinde Rum (Zaonoz) Mehmet, Bonak brahim Paa ve benzerleri etrafm almlar, iyice akln elmilerdi. Onlar bu ekilde memleketlerinin Trkler tarafndan zapt edilmi olmasnn intikmn almak, yani kaleyi iinden ykmak imknn ele geirmek istiyorlard. Bereket versin ki Murat onun ve arkadalarnn bu dncelerini, korkularn hakl bulmu, tahtna dnerek henz on iki yanda bulunan II. Mehmeti Manisaya ve deirmelerin lideri olan Zanosu da Balkesire gndermiti. Bu sayede Varnada Hallar, Edimede de Devirmeler bozguna uratlmlard.

Fakat imdi sz dinliyen Murat lmt. Yedi senedir sinmi olan kapkular meydan bo bulacaklar ve istedikleri gibi at oynatacaklard. Kimbir bu hallerin sonu nereye varacakt?

Bir de yeni Padiah kendisine ksknd. nk onu iki defa tahtndan uzaklatrm, daha dorusu tahtan indirilmesine kendisi sebep olmutu. Sultan Mehmet birinci kez on iki yanda tecrbesiz bir ocuktu. Saltanat makamnn otoritesi de II. Murat ile birlikte ekilip gitmiti. Bu yzden devlet adamlar arasmda birbirini ekememezlik, benim, senin kavgalar balam; bundan faydalanan Karaman ve Candaroullan da ayaklanmlard nihayet Macar kra l (Ladislas ile ve Kardinal ezarini) kumandasnda kuvvetli bir hal ordusu da mparotorlua saldrmt .Devlet byk ve korkun tehlikelerle kar karya kalmt. Halbuki II. Mehmet btn bu tehlikeleri nliyecek kudrette deildi. Bu durumu herkesten nce fark eden Halil Paa, Manisada inzivaya e

kilmi olan II. Murata bir mektup yazarak yle demiti :

Memleket dman tecavz ve istilsna uramtr. Eer saltanat sizde ise Mlknz kurtarmaya ve korumaya komanz ihtar ediyorum, yok eer saltanat bu tarafta ise padiah ordu bulunmanz emrediyor. Bu emre uymanz gerektiini sylyorum!...

Murad Manisada bu mektubu alnca derhal Edirneye gelmi, tekrar tahtna gemiti. Fakat Varnada hal ordusu yok edilerek byk bir zafer kazanldktan sonra, II. Murat Padiahlktan vazgeerek gene Manisa yolunu tuttu. O gider gitmez dnme vezirlerin fesatlar ve entrikalar ile bu seferde Yenieriler ayaklandlar. Edirneyi yamaladlar, birok yerde yangnlar kardlar ve Buuk tepeye ekildiler. Trk Vezirlerle sipihailer bunlara kar bir durum almca, neredeyse korkun ve kanl bir ihtill kopacakt. Vaziyet bu hali al nca H e;1 Paa n. Murada bir haber gndererek onun hemen Edirneye gelip nc defa tahta kmasn temin etti. II. Mehmet tekrar Manisaya ekilirken Sadrazama:

Hali devlet bize nasip olursa, bu yaptklarn yanna komam! demiti.

Geri andarlolu bu hareketleri ile memleketi dtan ve iten gelen tehlikelere kar kontmu, hem de miletin arzusuna isteine ayak uydurmutu. Millet henz ykselme gelime devresinde bulunan devletin bir ocuk eline braklmasn ho grmemiti. Nitekim bir air :

Be kii, ne turfa i ettin, iin altn iken gmettin,

Getirip on iki yal danay geirip, yerine kmettin...

8

Beyiti ile umum fikirlere tercman olmutu. Fakat yeni padiahn bu mazeretleri kabul edecei pheli idi. Bununla beraber Halil Paa ahsna ynelen tehlikeden pok o kadar endie etmiyordu. Alnnn yazs ne ise o olacakt. Onu asl korkutan, ruhunu kemiren, devletin yabanc unsurlar eline gemesinden doacak kt sonulard. O devletin kurulmas, bymesi urunda, byk dedesi, dedesi, babas ve kendisi yz yldr ne emekler sarfetmiler ne zntler ekmiler, ne kadar almteri dkmler. Btn bu dnceler zihninde dolarken, yakmlarda bir camiden ykselen ezan sesiyle kendine geldi. Kendi kendine :

Grelim huda neyle, neylerse gzel eyler!... diyerek kalkt, konana dnd.

FATH STANBUL YOLUNDAII. Mehmet, Halil Paann, babasnn lmn

bildiren mektubunu alnca bir arap atna atlam ve:Beni seven arkamdan gelsin!... diyerek Ma

nisadan stanbula doru yola kmt. Yedi yldr Balkesirde srgnde bulunan, enitesi Rum Zao- nosu da yanma alarak, iki gnde Geliboluya ulat. ki gn orada kald, Aslnda bu kal yorgunluktan, dinlenme ihtiyacmdan ileri gelme deildi. Etrafa kulak vermek istiyordu. nk sadrazam Hali Paa- nin Edirnede bulunan ve Kastomonu beyi sfendi- yar beyin kz olan vey annesinden doan kardei Ahmedi tahta karmas ve kendisini bir tuzaa drmesi ihtimali vard. Bunu yapar m, yapard! Nasl ki kendisini iki defa tahttan indirmi, Manisada srgn gibi yaamasna sebep olmutu. u halde elinde byle bir ii baarabilecek kudret ve nfuz varkan elbet bunu da yapard.

_ 9 _

ANDAKLIOGLU ACABA BIK OSMANOLU OLABLR MIYDI?

andarl ailesinin halk ynlar arasndaki hreti ve nfuzu Osmanoullarnm aa deildi. Halilin byk dedesi Mevlna Kara Hali, Osmanl devletinin kurucusu Osman beyle birlikte alm, o ldkten sonra Orhann otuzbe yllk saltanatnda kadlk (Adliye nazrl) yapmt. Yenieri ocan, daimi ordular, ilk askeri, idari ve adli kanunlar meydana getiren oydu. Koyduu kanunlara nizamlara iddetle uymas intizam ve itaati o derece muhafaza etmiti ki; padiahtan sonra en byk vezir n- vanna tek olarak lyk grlmt.

Kara Halili takinben olu ve torunu da krk bir sene sadrazamlk yapmlard. te Hali de yirmi drt yldr bu vazifeyi aralksz yerine getirmekteydi. Sadrazamlk yz yldan fazla bir mddet iin bu ailenin elinde kalm adeta miras gibi babada noula gemiti. imdiye kadar kazanlm btn zaferlerde de onlarm ok byk hisseleri vard. Ve millet bunu biliyor, Osmanoulann sayd lde andarl- lar da sayyor, seviyordu, iki aile dnr de olmulard. Birinci Murad Kara Halilin kz Servinaz, Emir Sleyman da Ali Paann kz Harman Hatunla evlenmiler, H. Muradm bir kz da brahim Paann olu Mahdut elebiye nikh edilmiti!...

ite Hali Paann bu durumlardan faydalanarak kendisini yok edip henz alt aylk bulunan kardei Ahmedi tahta karmaa teebbs etmesi ve bir mddet sonra onu da ortadan kaldrarak kendi padiahln iln etmesi imknsz deildi. Tarihte buna benzer vakalar pek oktu. Hele bunlardan bir tanesi hi akimdan kmyor, korkulu ryalar grmesi

10

ne sebep oluyordu. Enitesi Zaonosun anlattna gre :

Bir vakitler Fransada saltanat sren Merova krallarndan birine Papen adl bir derebeyi saray nazn yani bavekil (SADRAZAM) olmutu. Onun yerine geen olu arl Martelin Abdurrahman kumandasnda Ispanyadan gelen Mslman istil ordusunu 1782 de Putyede yenmesi ailenin kudret ve hretini arttrmt. arldan sonra yerini oullan devir ald. Bavekillik tpk andarl ailesinde olduu gibi bu ailenin elinde kalm, yz sene babadan oula gemiti. Hi bir hkmdarl bulunmyan kralar ise kukla durumuna dmlerdi. Nihayet bu aileden gelen drdnc bavekil ksa Papen, Papa m . Greguvara ba vurarak nfuz ve iktidan elinde tutanm m, yoksa' banda ta bulunan fakat, elinde hi bir kudret bulunmyan bir kimsenin mi kral tannmas gerekeceini sordu. Arzusuna uygun bir cevap alnca son Merova Kralm ortadan kaldrd ve kendisi ta giyerek yeni bir hanedan kurdu. ki aile arasndaki benzerlik tamd. Hali de andarl ailesinden gelen drdnc sadrazamd. Onun da evvel alt aylk Ahmedi tahta kartp, sonra bir din ulusuna ba vurarak Papen gibi istedii ekilde bir fetva almas zor bir ey deildi.

Arada sadece bir benzerlik olan tarihi olaydan faydalanacak andarlya kar onun da kendisine rnek alaca ok gzel bir vaka vard... Bu parmak oullan hdisesi idi :

Horasan Trklerinden Eba Mslimin babuluk etmi olduu byk bir isyan Emevilerin hilfetini ykm, Abbas oullar saltanatn kurmutu. Horasanl bir Trk olan Parmak oul Halit bu ite zeks ve cesareti Eba Mslme byk yardmlarda bu

11

lunmutu. Abbas oullarndan birinci Halife Seffah, bu hizmetlerinin karl olarak Halidi kendisine vezir tayin etmiti. Halidin ardndan olu Yahya da vezir oldu. O da ihtiyarlaynca yerini Fzla brakt. Nihayet Halife Harunrreit Abbasi tahtma getiinde Vezirliini de Fazlnm kardei Cafer yapyordu. Cafer o sralarda yirmi be yanda bir gen olmakla beraber derin bir bilgiye ve yksek bir zekya sahipti. Harunrreit de kendisini ok seviyor btn meclislerde yanmdan ayrmyordu.

Parmak oullarnn eref ve itibarlar, nfuz kudretleri, servetleri ksa bir zaman iinde Halifeninkin- den stn olmutu. Bu yzden Harun korkuya dt. O tarihten elli yl nce Fransada Merova krallarnn bana gelenleri dnd, kendi ailesinin de ayn akbete uramas ihtimali karsnda titremee korkulu ryalar grmee balad. Bu dnceler iinde, kzkardei Abbase ile sevitiklerini ve gizlice bulutuklarn bahane ederek Caferi ldrtt. Babas ihtiyar Yahya ile kardei Fazl da evvel hapse att, sonra gizlice onlar da ortadan kaldrd, mallarn msadere etti. andarlar gibi, dirayetleri, sonsuz gayretleri fedakrlkar ile devletin kurulmasn, kuvvetlenmesini, gelimesini salyan Parmak oullarnn adlarnn anlmasn yasak etti.

te! H. Mehmet de, Harunrreitin bu kanl ve zalim hareketini taklid etmee karar vermiti. Babasnn lmn haber alr almaz, atma atlyarak Manisa ve Gelibolu arasndaki mesafeyi iki gnde almas ve orada duraklamas bu dncelerden ileri geliyordu. Fakat, Edirneden ve dier taraflardan gelen haberler onun endielerini doru gsterecek yolda deildi. andarlolu Edirnede karlama hazrlklar ile meguld. Kendisinin Geliboluya geldiini du

12

yan civar ky ve kasaba halk da yeni Padiah selmlamak maksadyla, geecei yollara dklmt. u halde tehlike yoktu ve korkmadan Edirneye gidebilirdi.

SADRAZAM HALL PAANIN SONU1451 senesi ubatnn 15 inde Edime Saraynda

biat treni yaplyordu. Yeni padiah tahtma otur- mu iki yanma da Kzlaraas ahinle, Devirmelerden brahim Paay almt. Sadrazam Halil Paa derhal azledieceini zannetiinden daha gerilerde duruyordu. Padiah da bunu fark etmiti. Yambamda duran ahin aaya dnerek :

Lalam Hali neden uzakta durur, git syle ona makamna mahsus yere gesin!... Emrini verdi. Paa padiaha yaklaarak elini pt yerine geti. Vazifesinde brakld anlalyordu.

II. Mehmet ok zeki ve geni bir bilgiye sahip olmasna ramen, henz pek gen idi. Devlet ilerinde tecrbesi yoktu. Ayrca ordu zerinde de kuvvetli bir nfuza sahip deildi. Bundan dolay bunca ylk Sadrazamn tecrbelerinden, malmatndan faydalanmak zorundayd. Sonra, Halin azli belki halkn ordunun honutsuzluuna, isyan kmasna sebep olabilirdi. Beklemek, uygun bir vakit kollamak daha iyi olacakt. Hem nce kendisine rakip olarak ileri srlecek kardeini ilk i olarak ortadan kaldrmak gerekiyordu. Bu vazife ile grevlendirilen Evrenosolu Ali Bey, henz memede bulunan ehzade anasnn kollar arasndan alarak bodu.

Hakikatte Sadrazam, mevkiinde kalmt fakat, Saltanat makamnn manivels padiahn enitesi Zaonusun elindeydi, ikinci Mehmet ona danmadan hi bir i yapmyor, hi bir teklifi kabul etmiyor

13

du. Dorudan doruya kan iradeler de hep Zaa- nosun kafasnn mahsul idi. Artk devirmeler iktidar ele geirmiler Trkleri idare makenizmasn- dan uzaklatrmlard.

s t a n b u l z n d a n l a b in d a b r p a aBtn bunlar olup biterken, Hali Paa stanbul

surlarn deveeek ar toplar dktrmek, muhasara hazrlklarn tamamlamakla megul oluyordu.

Nihayet, 1453 ylnn 29 cu Sal gn kahraman Trk ordusu, stanbul duvarlarn aarak ehre girdi. Ayasofya zerinde anl Trk bayra dalgalanyordu. II. Mehmet il kve en byk zaferini kazanm Fatih nvanm almt. Bu zaferle :

stanbulu feth edecek emir ne iyi emir, asker ne byk askerdir buyuran Hazreti Muhammedin iltifatna da mazhar olduu iin ordu ve milet zerinde sonsuz bir nfuz elde etmi oluyordu.

te! imdi Fatihin dokuz yldr kalbinde saklad intikm duygularn tatmin etmek uykularn karan kbuslarndan kurtulmak zaman gelmiti. Etrafndaki devirmelerde onu bu yola sokmak iin ellerinden gelen gayreti esirgemiyorlard.

lk olarak Milletin Sadrazama ve ailesine kar besledii sayg ve sevgi hislerini krletmek maksadyla Bizans mparatorundan rvet ald, padiah stanbulun zaptndan vazgeirmee alt ayialar ortaya atld. Halbuki bu dedikodular hi bir delile, vesikaya dayanmyan, aslsz iftiralard. Bununla beraber Halil Paa zaferden iki gn sonra Yedikule zindanlarna atld. Ne acdr ki mehur Yedikule zindanlarnn ilk mahkmu bir Trk hem de en byklerinden bir Trk oluyordu.

14

Halil Pagann hapsedilmesinden sonra, onsekiz- gik beklendi. Batan baa zafer sevinleri, genlikleri iinde alkalanmakta olan memleketten, ordudan bir ses kmad grlnce idmama ferman kt...

KANLI GZ YALARIO sabah, her zamankinden daha erken uyanm

t. Halil Paa. Gece H. Muratn ld gnk gibi korkun kbuslar grmt!... Kendi kendine:

Bu sefer gelecek kt haber olsa olsa benim lmmdr herhalde!... diye dnd srada hcresinin nnde ayak sesleri duyarak irkildi.

Hayrdr nallah diyerek gzlerini merakla kapdan tarafa evirdi ieri girenleri grnce hafif bir titreme geirdi, ba nne dt. Bu ziyaretiler padiahn celldlaryd.

Hal Paann iki yanma geen celldlar onun Kelime-i ehadet getirmesini bile beklemeden kementlerini savurdular. Az sonra azndan ve burnundan gelen kanlara gz yalannn birbirine kart ak sakall yzde artk hi bir hayat belirtisi kalmamt!...

.Halil Paadan nce hi bir sadrazam idam deil, azil bile edilmemiti. Bin yllk Dou Roma mparatorluunu tarihe gmen, Anadoluda siyasi birlii kuran, Trk ordularna ba buluk etmek gibi ereflerin en byne erimig olan Byk Fatih, bu zalimane hareketi ile kendinden sonra geleceklere kt bir rnek olmutu. Artk sadrazamlk makamnda, memlekete cidd bir ba ve sevgisi olmyan Devirmeler birbirlerini kovalyp gidecekti...

15

AH ASLANIM! H BULMAZ OLUR MUYUM.. STANBUL KAZAN, BEN KEPE OLDUM!. ARATIRMADIIM YER KALMADI! BAKIN U HALME SULTANIM! ZEKATLIK KEYE BEN. ZEDlM!... FAKAT OK KR CENABI HAKKA, YLE BR HOCA BULDUM KI, DEMEYN GTSN!...

O gn, Topkap saraynn Valide dairesi derin bir sessizlik iersinde idi. Uzun ve lo koridorlarda, gen cariyeler ve Harem aalar ses karmamak iin parmaklarnn ularna basarak, adet dans edercesine dolayorlard. Arada bir, kar karya geldiklerinde balaryla Valide Sultann odasn iaret ederek :

Acep, Sultanmz ngazaplar geti mi?... diye birbirlerinin kulaklarna fsldyorlard.

Valide Ksem Sultan, sabahtan beri byk bir yeis iindeydi. nk, biricik evld Sultan brahim, sabahleyin odasma uram ve hastalndan ikyet etmiti. Bu hastalk gzle grnr, ele tutulur bir ey deildi; sadece padiahn iklerinde derman b- rakmyan yorgunluktan ibaretti. Fakat, Sultann g- rnmiyen bir hastalktan.bahsetmesi, Valide Sultan merak ve phe iinde brakmt:

Acaba! biricik evldna kadnlardan biri, sihir ve by m yapmt? IV. Muradm, zulmnden hayatn glkle kurtarabildii tek olu, brahim esasen ehzadeliinin tam on be senesini sarayn, bask tavanl, kaps demir parmaklk bir odasmda her an korku ve heyecanla geirmiti. nk; Padiah IV. Muradm bir saniyelik phe ve hiddetiyle boynuna ya yal bir kemendin taklvermesi, yahut

19

da kalbine bir hanerin sokuluvermesi iten bile deildi. Bu lo koridorlarda nice ehzadeler rpma rpma can vermiti.

Her dakika Azrailin nefesini ensesinde duymak, ehzade brahimin vcudunu ve ruhunu iyice ypratm ve onu yar deli hale getirmiti. Nitekim, IV. Mu- rad aclar iinde can verdii zaman, ne onun ldne, ne de kendisinin padiah olduuna bir trl inanmamt. Fakat, ok zeki ve tecrbeli bir saray kadn olan annesi Ksem Sultan, derhal duruma el atarak, glke kurtarabildii biricik yavrusunun hayattan bol bol faydalanmasm salamas istemi ve bunun iinde saray zevk ve sefahat yuvas durumuna getirmiti.

Valide Sultann k dnd ey de Osmanl hanedannn neslini devam ettirmekti. u anda Padiah olan evldndan baka Hsmanoullannda erkek yoktu. Eer ona bir hal olacak olursa, bu sllenin arkas kesilecekti. Onun iin gen Padiahtan, bir dl almak gerekiyordc. Fakat senelerce ektii korku ve heyecan, henz yirmi be yamda olan Padiahn vcudunda ok byk etkiler yaratmt. Sarayn inilere ssl odalarn, koridorlarn dolduran, salma salma dolaan, her milletten rengarenk yzlerce ca- riyenin hi biri hayatndan usanm kudreti kaybo- mu Padiah memnun etmiyordu.

Nihayet bir gece, harem dairesinde kzlar aasnn odas nnde bir davul sesi iitilmiti. O zaman Topkap saraynn en kuytu keleri bile, sevin lklar ve kahkaha sesleri ile doluvermiti. nk, Padiahn gzdelerinden; Turhan isminde bir cariye, bir erkek ocuk dnyaya getirmiti.

Kzlar aas Smbl aa, boynuna takt davulu tokmaklya tokmaklya Harem dairesi nnde dola

20

rken, Valide Sultan secdeye kapanm, ar deli evldnn neslinden gelen ocuktan byk bir mit bes- liyerek, Tanrya dua ediyordu.

Davul seslerinin Ayasofya ve Sultanahmet camiinde teravih namaz klmakta olanar tarafndan duyulmas ile, haber ok ksa bir zaman iinde btn stanbula yayld. Her taraftan toplar atlmaa balam, bir anda ehir batan baa kandiller ve fenerlerle donanmt. Meydanlarda yaklan mealelerin kzl aleveri, davul ve zurnalarn seslerine kararak, stanbul semalarna ykseliyrdu.

Mehmet ad verilen ehzadenin annesi Turhana da Sultan nvan kondurulmu, bylece Valide Sultan adm alan eski cariye o dakikadan itibaren Sarayda byk bir nfuz ve ehemmiyet kazanmt.

Turhan Sultanm ehzade Mehmedi dourmas, saray rekabet sahas haline getirmiti. Haremi dolduran yzlerce cariye, ayn ikbal ve saadete ulaabilmek iin birbirleriyle yana girmilerdi. Hatt gzde ve hasekilerin bazlar, geceleri bir bahaneyle kaplardan, pencerelerden yol buarak, drdnc avluya ve gimirlie gemekte; buralarda ellerine geirdikleri saray baltaclar ve bostanclardan birer ehzade veya sultan dilemekteydiler.

Gen Padiahn kudretsizliine ramen, Sarayda birdenbire ehzade ve Sultanlarn says artvermi, geni rekabet sahasnda yeni yeni simalar belirmiti. Bunlarn arasmda Muazzez Sultan, Dulaup Sultan, Hatice Sultan Telli Haseki, ekerpare, Saba, ekerbul, Hobyar kadmlar bilhassa en fazla rabet grenleriydi.

Birinci brahim, artk iekten iee konan ve hepsinden de ayn ayn zevk toplyan ar haline gel

21

miti. Fakat, bu gece ziyaretleri onun zaten ypranm olan zayf vcudunu daha da hrpalyor, her geen gn, o nefis saray kadnlarna kar itah biraz daha azalyordu.

YEN BR HASEK GELYOR!Sarayda cannn ok skd bir gnde, Sultan

brahim Saltanat kadrgasyla skdar yakasma gemi ve amlcaya doru atla bir gezinti yapmak istemiti. Temiz hava ve gne, bu hastalkl, elimsiz vcutta derhal tesirini gsterm; damarlarndaki durgun kan birden harekete gelmiti. O zaman Sultan akima bir ey gelmiesine atn durdurarak, cmleleri birbirine kartracak kadar sratli ve bouk bir sesle:

Bre! bana bakn! iman bir kadn isterim, iman. Kam kp kadar gsleri testi kadar olacak, u koca ehirde ei emsali bulunmyacak. Tez etrafa daln. Her kim ki, bulup getirirse helinden be kese mjdesi var!... demiti.

Bir yandan padiahn emri, bir yandan da be kese altn mkafat sz herkesi harekete geirmi ve maiyetindekiler atlarn topuklyarak etrafa da- lvermiler. Silhdar ve uhadar aalaryla yalnz kalan brahim abucak karya geerek Saraya gelmi ve odasna ekilerek, gelecek iman kadnn hayaline dalmt.

Akam stne doru, birka iman kadm getirildiyse de, Sultan brahim bunlardan hi birini be- enmiyerek:

iman isterim... iman daha iman... ok iman... diye gelenleri kovmutu. Nihayet kapclardan birisi her tarafndan etler taan son derece iri

22

yan bir Ermeni kadm ile gelmiti. skdarda Bl- blderesinde bir balkdan dul kalan bu gen Ermeni kadn, brahimin huzuruna karlr karlmaz padiah dudaklarmda memnuniyetini ifade eden bir glmsemeyle derhal yerinden frlam, evire evire kadnn her taraf m yoklyarak:

Kadn!... Sen benim makbulmsn, adn i- vekr koydum, ge u sedre otur!... diye mrldan- mt.

Glkle yryen ivekr, ar bir kaya paras gibi sedire yerletirildii zaman, tatl bir rya grdn zannetmiti. Zira, onun padiahtan grd bu iltifat, deil akimdan geirmek ryalarnda bile gremiyecei bir eydi. ivekr ertesi gn sarayda gzde iln edmi ve kendisine yedinci Haseki nvan verilmiti. Artk, brahim btn gecelerini yeni Hasekisinin odasnda geiriyordu. Fakat, ksa bir zaman sonra, Padiahta sinir buhranlan, sara nbetleri ba gstermesi zerine bu ziyaretlere ara verilmiti. Gnden gne benzi solan, yanaklannda bir damla kan kalmyan brahim shhatinden ok ihtirasn dnmekteydi. Nitekim, o sabah Validesini grmee geldiinde, artk ivekrdan da bir lezzet hissetmediini sylemi ve zevksiz geen hayatmdan ac ac ikyet etmiti.

Olunun bu ikyeti, Ksem Sultana da fazlasyla tesir etmiti. nk bu Devlet ve Saltanat onundu. Ucu buca olmyan bu koskoca lkede milyonlarca insan, sadece onun refah ve saadeti iin alyordu, yleyse zevk ve Saltanat srmek herkesten fazla olunun hakkyd. Bunlar dnerek sebebini ariyan Valide Sultann aklna bir ey taklp kalmt.

23

Acep bir cazu erri olmasn? Sakn brahim bir sihir ve by ile balanmasn? diye ii iini yiyordu.

ite bu endie ile birlikte, byy ve sihiri bozacak nefesi kuvvetli bir Hocay arayp bulmas iin gnderdii, sarayn en becerikli kadm Hobyar hasekinin hal dnmemi olmas, Valide Sultan bsbtn ileden karm, o gn akam stne doru hrnlatka hrmlamt. Bu yzden hi kimse oda kapsn amaa cesaret edemiyor, her gn cariyelerin ve Harem aalarnm doldurduu koridorlarda kimseler grnmyor, herkes birbirleriyle fslt ile konuuyordu.

Valide Sultan; kapsnn hafife vurulduunu iittiinde gel demeye frsat bulamadan, kap alarak bir kadn koa koa gelerek ayaklarna kapand. Bu gndr sabrszlka bekledii Hodyar kadnd!...

Ksem Sultan birdenbire yaklarn ekti. Ban pencereden tarafa evirerek, fke ve nazn birbirine karan tavr iinde:

Ho imdi Hobyar!... Bizler byle Saray kelerinde evld derdinden inlerken, sizler de ehirde ho- a demler geirmee bakn. Alahdan rva mdr bu?.. ddi.

Hobyar avularnn iine ald, Ksem Sultanm ayaklarn durmakszn perken, bir yandan da cevap yetitiriyordu.

Aslanm! Derim bari Hdadan, u tatl canm mbarek ayaklarnzn dibinde alsn. zninizle ehire gittimse; buyurduunuz gibi zevk sefa iin gitmedim. gnden beri tedbili kyafet edip ehirde kap kap gezerim. evketl efendimize hayrls e ifa verecek, keskin nefesli ve dennmi bir hoca bulmaa gayret ederim!...

24

- Bulabildin mi bari? Ah aslanm! Hi bulmaz olur muyum. s

tanbul kazan, ben kepe oldum. Aratrmadm yer kalmad. Bakm u halime Sultanm! Zektl kkeiye benzedim. Fakat ok kr Cenab Hakka yle bir hoca buldum ki, demeyin gitsin!... Hobyar kadnn bu szleri, Valide Sultann sabahtan beri sren fkesini birden beirivermiti. Yumuak bir sesle;

Hele otur da anlat; Hobyar... Demek ki ehirde bizim bilmediimiz nefes ehli de bulunuyormu, yle mi?...

Ah Sultanm! Bu zat erif yle herkese bilinen hocalardan deil, Bu devletl gndzleri saim, geceleri kaim, Hak bir sabahlara kadar dua ile megul olan mbarek bir zat imi... Aslanm! Size yalan bana gerek, Kef kerametini bizzat grdm ve iman ettim!...

Hobyarm bu son szleri, bandan beri onu dikkatle dinliyen Ksem Sultan yerinden sratmaa yet miti.

Allah, Allah!... Beli Aslanm! Bama bir dolama sarp, ar

kama bir boha takp bir ehir acuzesi gibi huzuruna girdim. O mbarek zat, ykk bir Medrese odasnda, < nki bir psteki zerinde oturuyor. Gzlerini yumup uslan gibi celllleniyordu. Gidip elini pp, diz k- knee, bana ne dedi biliyor musunuz?...

Valide Sultan byk bir sabrszlkla: Ne dedi Hobyar? Kadn sen kendin iin deil; Velinimetin iin

derman ararsn, gam ekme muradn nasl ettin... Efendine derman verdim demez mi?...

_ 25

Szn burasnda Valide Sultan daha fazla daya- namyarak, ayaa frlam ve Hobyarm ellerini kavramt. Hobyar kadn hal byk bir ciddiyetle anlatmasna devam etmekte idi:

Aslanm! Bugn dnya, yarn Ahret. Eer hilfm varsa u tatl canmn hayrn grmeyim. Bu mbarek zattan, bu szleri iitir iitmez kendimden geip oraca yldm kaldm. Bir de kendime geldim ki; sanki Cenneti Alda Kevser arab imi gibi, btn vcudumda bir ferahlk hissetmekteyim.

Ksem Sultan birdenbire szn kesmese, Hobyar kadu daha anlatmasna devam edecekti. Fakat Valide aniden:

Baka Hobyar! Tez kapcbama haber sal, bu mbarek zatm yerini tarif eyle derhal gitsinler, artmadan incitmeden alp buraya getirsinler diyerek aralarndaki konumaya son vermiti.

Aslnda Valide Sultann, zaman zaman yerinden sryacak kadar byk bir dikkatle dinledii bu szler, tamamen Hoobyar kadnn uydurmalarndan ibaretti. Zira nefesi kuvvetli bir hoca bulmak bahanesiyle, Ksem Sultandan izin alarak saraydan kn nce ayrlan Hobyar, bu gnn hepsini de oradan oraya dolaarak, nne gelen herkesle dp kalkarak geirmi son gn birden Valide Sultann kendisine verdii vazifeyi hatrlyarak tela dmt. Nihayet, saa sola bavurarak Sleymaniye Medresesinde byle sihir ve byyle uraan bir hocann bulunduunu duyarak, derhal saraya dnm ve kafasnda tasarlad olayan ssleyip psliyerek, sanki kendi bandan gemi gibi Valide Sultana anlatm ve bunda da byk bir muvaffakiyet kazanmt.

26

MEDRESENN YZ KARASI!.Valide Sultan ile Hobyar kadnn arasnda bu ko

numalar cereyan ettii srada; Sleymaniyedeki medresenin karanlk bir odasnda, st ba pislikten gemiyen ve nefesi! alk kokan bir adam biraz sonra bana devlet kuunun konacandan habersiz fke iinde dolayordu. Bu Safranbolulu Hseyin adnda bir talebe idi. Banda koskocaman bir sar Vard ama; eyh olan babasndan rendii duadan bakasn bilmezdi. Safranboludan stanbula gelmi ve Sleymaniye Medresesine girmiti. O zamanlar ok mehur olan Sleymaniye Medresesinde eyh olan Mderris Mehmet elebiye kaplanm, onun ilminden feyiz almak istemiti. Fakat, bu daniment dierleri gibi deildi. Ksa zamanda etrafnda hret yapm, babasndan rendii bir ka duaya, Medrese rendiklerini de ekliyerek by yapmaa, nefes etmee balamt.

Nefes ve by, bu iki kelime o zamann stanbul unda en ok ilgi gren, her derde deva olan il olarak kabul ediliyordu. Bu sayede Sleymaniye Medresesindeki gen hocann hreti abucak etrafa yaylm, kulaktan kulaa fsldanr olmutu. Artk fimansz bir hastala m tutuldun, yoksa sevdiin kimse sana yz m vermiyor? Hseyin hoca iin bunlar laletmek ocuk oyunca gibi bireydi. Onun cinler ve perilerle olan yakn dostluunu! duymayan kalmamt. Hatt bu yzden ona bir de lkap takmlard: CNC HOCA...

Talebesinin byclk hreti Mehmet elebinin kulana kadar gelmi ve nihayet eyh efendi Safrabolulu Hseyin hocann dikkatini ekmek zorunda kalm ve ona :

27

Vazge bu iten ayptr. Ulamal da rezil etme!... demiti, ama o gene bildiini okumaa devam ediyordu. Zira onun bilimle alkas yoktu. Kadn, kz, ocuk kim gelirse parasn alyor, derhal okuyor, flyor muska yazyor szn ksas ald paray hak ettiini ispata alyordu.

O sralarda; eyh Mehmet elebinin zmir Kadlna tayini km bunu duyan Hseyin hoca da, onunla birlikte gidebilmek iin eyhe mracaat etti ise de, Mehmet elebi tarafndan istei azarlanarak geri evrilmiti. Fakat Hseyin hoca ylmyor, al- yp szlyor ve eyh efendiden ayrlmayacan sy- liyerek, onu sevenleri arayp buluyor kendisini de zmire gtrmesi iin iltimas istiyordu. Lkin Mehmet elebi Nuh diyor, Peygamber demiyor, her teklifini geri eviriyordu.

te o gn de, onun iin ok fkeliydi Son bir mitle gnderdii ricacy Mehmet elebi:

A birader, bari sen bana byle bir teklifte bulunma. Bu Hseyin dediin herifin, ne mekkar bir adam olduunu bilirsin. Ulema kisvesi dahi ona haramdr. Zira Avret ve olana efsun okuyan bir sehba- n nabekrdr, onu yerime vekil etmee gelince; bizim gibi ulema snfndan bir mderrisin postuna, yle bir Cinci herif zinhar oturamaz!... diye red etmiti.

Bu haber kendisine iletildiinde, fkesinden iyice kuduran Cinci Hoca kendisine bu kadar hakaret eden eyh Mehmet elebiden intikm almaya karar vererek :

Ho imdi hoca!... Madem ki bize sehbar na- bekr dersin. Bari biz de elimizdeki tespihe kuvvet

28

verelim. Hdamzla senin ayaklarn kstekleyip uradan uraya gndermiyelim!... demiti.

Cinci hoca bu maksatla kalkm kapy kapatm, duvarda asl olan be yzlk tebihini alm ve ocan bandaki pstekiye diz kerek, mrldana m- nldana tebih ekmee balamt.

Hoca be yzlk tespihini elinde evirdike sersemliyor, sersemledike mrltlar perian kelimeer eklinde ykseliyordu. imdi bu harap ve her taraf pislikten gemiyen odann duvarlarnda u szler yanklyordu:

Yoo Ebzzevayih!... Bilhuddamika!... Elke- bari bibabil!... Aleafis!... Kl Hdamike!... Yaa Eblhddamin...

Hocann salyalar akan azndan kan bu szler, duvarlara arparak kubbedeki akislerle bsbtn anlalmaz hale geliyordu.

ClNC HOCA SABAYA GTRLYORYanm saat boyunca, bam sallya sallya aralk

sz ayn kelimeeri syliyen Cinci Hoca artk iyice ser- semlemiti. Bu srada ise Medresenin ii birbirine girmiti. Kapcba, srma eyer vurulmu gayet kymetli bir arap at ile gelmi, Medresenin kapsna dayanmt. ilk karsna kan adama:

Safranboluu Hoca Hseyin efendinin dairesi neresidir!... diye sorunca, o devirde hi bir zaman hayrl bir i iin gelmiyen kapcbay karsnda gren adam, her taraf titriyerek, parmann ucu e hocann dairesini gstermiti. Kapcba adamlaryla beraber hocanm dairesine yneldiinde de arkadalarnn yanma koarak:

Bizim hoca salama nalar havaya dikti. Ka- pcbuy odasn aryor imdi alp gtrecek Veyh-

29

lislm kapma teslim edecek, avrete, sbyana efsun okuduu iin lmne karar verilecek!... Nolucak, Allah.m yetini erre alet etmenin sonu budur. Acaba nerede aslacak varp seyrine baksak!, diye ortal iyice kartrmt.

Medresenin btn mollalar softalar, daniment- leri, mezleri bir keye toplanmlar, Cinci hocann nasl srklenerek gtrleceini beklemee balamlard.

Kapcba Cinci Hocann kapsna geldiinde tam kapy aaca anda ierden gelen sesleri duyarak durmutu. Odadan garip bir ahenkle:

Yaaa Hddamike... Elkebiri... Bibabil... Yaaa Hddamike... Kllhum Hddamike szleri iitiliyordu. Kapcbamn vcuduna hafif bir rperme gelmiti. Bam evirerek yanmda bulunan kapclara:

Hey gidi mbarek zat!... itiyor musunuz? nasl da sular gibi alyor! demiti.

eri girdiklerinde Cinci hoca o kadar kendinden gemiti ki; girenlerin ayak seslerini iitmemiti bile. Fakat, kapclardan birinin tutamad bir ksrk odada yanklymca ban evirmi ve sra halinde bekliyen kapclar grr grmez, btn vcudu titremi, bandan aa kaynar sular dklmt. O anda dudaklarnn arasndan:

- Hay Alahn zlimi!... Hay eyh Mehmet elebi!... Nihayet bizi ele verdin ha... nalah yarn Ru- zu Maherde on parmam yakanda olsun!... szleri dklerek kendini kaybetmiti.

Onun bu halini gren kapcba derhal hocann yere dmeden yakalam ve:

Hey devletl!... Kusurumuzu af eyle, sizleri secdeden rahatsz ettik, safay maneviyenizi ihll

30

eyledik. Amma ne are ki emir byk yerden Lutfu kerem buyurun. Saray Hmayunda mbarek kudu- munuza intizar ederler!... diyerek ayaklarna kapanmt.

ok zeki bir adam olan Cinci hoca, kapclar birden karsnda grnce baylr gibi olmusa da, tam olarak kendinde ngememiti. Dolaysyla iittikleri karsmda, hafife dorularak sankki hi bir ey olmam gibi byk bir ciddiyetle ve sesini tatlatra- rak:

Geri iimizi yanda brakmak caiz olmaz, bely zerimize sratmz. Amma lkin madem ki emri byk yerden buyurursunuz gidelim!... demiti.

Bunun zerine, kapcba o srada hocann ayaklarna yzn srmek iin rpman adamlarn ite- liyerek; hocann koltuuna girmi ve krlacak bir sra gibi hocay ayaa kaldrarak hrmetle kapdan dar karmt.

Hocanm, Kapclar arasmda sille tokat karlmasn bekliyen, softalar, mollalar ve mezler birbirlerinin yzlerine baka kalmlar hele hocanm darda beklemekte ooloaon ossl arap atma bindirilmesi; aknlkann bsbtn arttrmt.

Hoca atm stne kurulunca, evresini derhal kapclar evirmiti. Kapcba bile hocaya hrmeten ata binmeyip, sa zengiyi tutarak yryordu. Kfi- lo sokaklardan, caddelerden geerken, ahali duruyor gz ucu ile hocay szdkten sonra yerlere kadar selm veriyorlar birbirlerine:

Mutlak eski Kazaskerlerden biri olmal. Her- lulde yine devlete konmak iin Saray Hmayuna gtrlyor olmal!... diyorlard.

Hu hengameyle saraya giren kafile, Akaalar kapmna geldiinde daha hoca attan inmede norada

31

beklemekte olan kzlar aas, hemen hocann yanma giderek attan inmesine yardm etmi, iki elini pp duasn alnca:

Ho geldiniz, safa getirdiniz efendi hazretleri Valide Sultan doruca Haremi Hmayuna teriflerinizi rica ettiler, buyurunuz!... diyerek hocanm koluna girmiti.

Kzlar aasnn kolunda, ar ar Hareme doru ilerlemekte olan Cinci hoca sanki bir hayal leminde yaamakta idi. Eer koluna girmi olan kzlar aas olmasa :

Ya Rab!... u lhi hzinenin iinde canm al!... deyip srt st yere uzam verecekti.

Valide Sultan, Trabzon ii ipekli bir ala brnm olarak hocay ayakta karlamt. Kzlar aas onu sedire oturttuktan sonra, eilerek yeniden elini pm ve :

Himmet buyurun Sultanm!... demiti. Kendisinden gemi halde bulunan hoca glkle:

Himmetimiz cmlemizin zerinde hazr ve nazr bulunsun!... diyebilmi, arkasndan ba dndrc bir hizmet balamt. Balan allarla rtl hizmetkrlar amber uruplan, demi hindiler, mineli altn tabaklar iinde badem ezmeleri takdim ediyorlard. Herkes hocaya hizmet iin, birbiriyle yar ederken Valide Sultan ban kzlar aasndan tarafa evirerek:

Yr bak, Aslanmz niin gecikirler!... Emrini vermiti. Fakat, tam o esnada, tella ieri giren hazinadarlardan biri Valide Sultann kulama eilerek:

Aman Sultann Sahibi Devlet efendimiz ive- kr kadnn odasnda, yine bir ho hal olmular!...

32

Ne ferman buyurulur... demesi zerine, Ksem Sultan mbarek! bir zatm yannda olduunu unutarak:

Dilerim bari Hdadan; o lea misali Ermeni kfirini saraya kim getirdi ise, yarn ruzu Maherde Cehennem atelerinde cayr cayr yansm. O fil csseli kahpe, evldm harap etti. Varm kolarma girin, yavrucuumu buraya getirin!... diye bard. Birka hazinadarla, kzlar aasnn emirlerini yerine getirme kiin gitmesinden sonra, Ksem Sultan Hocaya dnerek:

Medet sizden Sultanm!... Evldma u aygr sfatl kardan bir soukluk buyurun. Gayrisini istemem!... dedi.

Valide Sultan gayet vakur dinliyen hoca, etrafnda cereyan eden olaylar kafasnda muhakeme ederek:

Ey Hseyin hoca! gzlerini drt a, byle bir frsat her kula nasip olmaz, eer aklane hareket edip de, attn ta gediine yerletirebilirsen u dari dnyada zrtlne tvbe edebirsin. Yok! eer bir beceriksizlik eder de, ileri yzne gzne bulatrrsan yandnn resmidir. O zaman lmlerden lm been!... diye kendi kendine mrldand srada birden dehlizlerde ac ac bir feryat duyuldu. itilen bu feryat insan sesinden ziyade kapana tutulmu vahi bir canavarn bouk seslerini andrmakta idi. Herkesin korkudan sindii anda, sedef ve fildii kapl kapdan ieriye srklene srklene garip bir vcut girmiti. Ayaklarn inat bir ocuk gibi yan yan basan, kollar diz kapaklarndan aaya kadar sarkan, patlak gzl bu insan vcudu gerile gerile yryor, Salyalar akan arplm azmdan kan bouk sesiyle syledii kelimelerin hi biri anlalam-

33

yordu. Olunun geldiini gren Valide Sultan ayaa fr]) yar ak:

Gel Aslanm, gel ehbazm!... Kzlar zinhar skmayn evkatl evldm... Maallah... Tebarekal- lah... ahin yavrum ne de ho salmyormu. Buyur yavrum saadetle otur. Alahm izniyle imdik bir eyin kalmaz!... diye olunu ikbal ederken, anszn top gibi patlyan bir ses, pencerelerde avizelerde billri akisler meydana getirmiti:

Savulun bre! Brakn devletlyu!...Btn gzler Cinci hocaya evrilmiti. Oturduu

yerden kalkarak ahlanan hoca! imdi aslan kesilmiti. Ortada tek bana kala kalm olan arpk v- cud, umac grm ocuk haline gelmiti. Frsat ka- rmyan Cinci Hoca iri ve tesirli gzlerini padiahn gzlerine dikerek:

Devletl Sultanm buyur ge otur!... demiti.

Sultan brahim hayatmda hi byle adam grmemi, hi byle ruhuna kadar hkmeden bir ses iit- memiti. Hocann grliyen sesi; ahzedelik zamannda kendisini tir tiril titreten, byk kardei Sultan Murad hatrlatt iin, benliinin her zerresine ili- yen bu his brahime bir itaat duygusu vermi, dizlerinin ba zlmesine glkle birka adm atarak sedirin kesine geebilmiti.

Bunu bekliyen hoca, derhal brahimin nnde diz kerek, senelerden beri zayf ruhlu insanlar ze rinde denedii tecrbelerine dayanarak gzlrini Sultann gzlrine dikmiti. Artk byk bir sessizlik iinde odada sadece onun sesi duyuluyordu:

Bismillhi afi... Bismillhi kfi... Bismillhi vafi... Bismlhi dafi... Uhru uhru... Yaa Ebilme-

34

talil... ifaikm hahnem... Devaikm hasseten... Altm, yetmi, km, gitmi!... gibi szlerle birlikte Cinci hocanm alktan kokan nefesinin bir anda brahimin yzne arpmas Itrahilere, Misk Amberlere alm olan Padiah birdenbire sersemletmi, fakat sinirleri zerinde bir tepki yaratarak onu rahatlatmt. Annesinin :

Elhamdlillh! Aslanm biraz ferahlad, demesinden cesaret alan Sultan brahim de :

Oku hoca, oku biraz daha oku!... demiti. Cinci Hoca her kelimeden sonra Padiahn yzne nefes ettike, brahim kendisinde bir ferahlk hissediyor, yznde glmsemeler hasl oluyordu!.

Padiahn bu halini gren Cinci Hoca zevkten baylacak hale gelmi,, elindeki tebihi de bir kenara atarak, nefesine devam edermiesine kendisinden baka hi kimsenin iitemiyecei bir sesle:

Aman Yarabblmin!... ii yzdk yzdk kuyruuna getirdik, sen beni buralarda rezil etme Yarabbi, diye mrldanmasna devam etmiti.

SLEYMANYE MEDRESES EYH veSARAYIN VAZGELMEZ ADAMICinci Hocanm efsunu herkesten evvel kendisine

tesir etmiti. Dne kadar alktan nefesi kokan bir adam olduu halde, bir ka gn iinde Pediahm makbul olmu ve Muallimi Sultani nvanm almt. Fakat btn bunlar sebebsiz deildi. Zira Padiah bu birka gn zarfnda sinir buhranlarndan kurtulmu, o yorgun be kuvvetsiz vcuduna birdenbire byk bir dinlik ve kuvvet gelmiti.

Sultan brahimde grlen bu deiiklik derhal Hocanm keskin nefesine yorulmutu. Geri gn,

35

gece Padiah, Valide Sultandan ald izin zerine istedii gibi tedavi etmiti ama, kuland usul sihir ve by olmayp, en tabii vastalardan esrarengiz ekilde istifade etmesi idi.

Her eyden evvel nefes etmek bahanesiyle Padiah kadnlardan uzaklatrm, beraberce bir odaya ekilmilerdi. Cinci Hoca, odann zeminine beyaz patiskalar serdirmi, bunun zerine misk ile safran ezerek meydana getirdii karmla daireler izmiti. Padiah bu dairelerden biri iine oturtuyor, kendisi de karsndaki dairenin iine yerleiyor, uzun uzun tebihler ekerek dualar okuyor, ard cinlerden, Sultann derdine are istiyor ve sonra sanki onlardan bir karlk almasna:

Yat Sultanm!... Ecinni Padiah ferman buyurdu. Hele seni bir ualaym, ifa olsa gerek!... diye Padiah srt st atnyor, btn vcuduna masajlar yaparak sinirlerini yattryordu. Bunlarn yannda asabna ve ehevi hislerine kuvvet verecek vastalar da ihmal etmiyordu. Vaktiyle, stte kaynatlan incirin cinsi kudrete iyi geldiini duymu olan Cinci Hoca, imdi bu ilc kullanma yerini ngel diini anlyarak getirttii nefis kuru incirlerle, halis koyun stlerine uzun uzun nefes ettikten sonra, bunlar eli ile piirerek Padiaha yediriyordu!...

Bu gn sonunda kendisini fevkalde zinde hisseden Padiah, nihayet drdnc gn dayanamam ve:

> Bre hoca! Syle u Ecinni Padiahna, ya beni koun ieri Hareme varaym, yahut da burada seninle yknn!... diyerek, pehlivan kadar kuvvetli olduunu belirtmek istemiti. Hocann yalvarmalar sonucunda Ecinni Padiah Yeryz Padiahna

36

destur vermi ve ancak ondan sonra Sultan brahim, Cinci Hocann kendisine takt muskay boynunda sallya sallya Hareme gidebilmiti.

Artk Harem dairesinin odalarndan Sultan brahimin en ve akrak kahkahalar duyuluyor, btn sarayn neesi arttka artyordu. Bunun sonucu olarak bata Valide Sultan, herkes Cinci Hocaya derin bir minnet ve kran besliyordu. Hele brahimin neesi sonsuzdu,, nk gen yamda yoksun kald kudretine, Hocanm sayesinde yeniden kavumutu.

Sultan brahim kendisine dnya saadetini baheden Cinci Hocaya; derhal Sleymaniye Mderrisliini ihsan etmiti. Hocanm elde ettikleri sadece mderrislikle bitmiyordu. Sultan kendisine Binbirdirek te dayal deli bir kkle birlikte, oka para da vermiti.

Cinci Hocanm sarayda gsterdii baarlar ksa bir zaman iersinde stanbulun drt kesine yaylmt. Artk her derdi olan Hocaya kouyordu. Fakat, onun dzenbazlklarna inanlarla beraber, hretinde nmemnun olmyanlar da gn getike artmaktayd. Bilhassa onun kulak arkas ettii ulema snf, ilm, kendi hile ve dzenlerine alet ederek birden bire stanbul evresinde ykselen, dnk Medrese softasna her gn bir para daha klleniyorlar, iki de bir Sadrazam Kara Mustafa Paaya bavurarak :

Sultanm! Bu ne haldir.. Bu cahil yobaz, memlekette ilmin ve ulemann kymetini drd. Bu hal devam ederse lem fesada varr. lm erif musallat olan bu aygr hrifi, slm beldesinden def etmek iin bize Padiah nezdinde himmet eyle,!... diyorlard.

37

Onlann isteklerini kramyan Karua Mustafa Paa; bir ka kere Padiaha bu hallerden bahsetmek istedi ise de, sevgili hocasna toz kondurmayan Sultan brahim tarafndan azarlanarak, huzurdan ayrlmak zorunda kald!

SADRAZAM KABA MUSTAFA PAANIN SONU

Cinci Hocann Saraya gelmesiyle balananlardan biri de, Macar asl Yusuf Paa idi. Saraya bostanc olarak giren Yusuf Paa, ksa zamanda zeks ile dikkati ekmi ve aradan ok gemeden ikinci Vezirlie ykselmiti. Fakat, haris bir adam olan Sadrazam Kara Mustafa Paa bir gn gelip de, bu adamn yerini alaca kukusuna kaplarak onu ok kskan- mt. Bu yzden biri hkmetin, dieri de sarayn iki sekin ahsiyeti, birbirlerine dman olmulard. ka rayrl aralarnda gizli bir arpmaya sebep oluyor, fakat her seferinde de galibiyet Sadrazam da kalyoordu.

ite, Cinci Hocann aniden parlamas, Yusuf Paann hzr gibi imdadna yetimi ve derhal onunla birlik yapmt. nk her ikisi de Arnavut Sadrazamdan ekinmekteydiler. u halde srt srta verecek olurlarsa, bu azametli Vezirin ayana bir elme takarak yere yuvarlamalar iten bile deildi. Artk Sadrazam Kara Mustafa Paann lm ferman yazlm, i uygulamaya kalmt.

Sivas Valisi Masuh Paazade Hseyin Paann, askeri ile birlikte stanbula gelmesini, gelmesini, kendisinin yerine sadrazam yaplacana yoran, Kara Mustafa Paann bu yzden de Hseyin Paay l- drtp, daha sonra padiahtan lm fermann almasn frsat bilen iki kafadar, hemen harekete ge

38

tiler. Hele galibiyetinden dolay iyice maran Sadrazamn davranlar ekmeklerine ya sryordu. Zira Kara Mustafa Paa, Hseyin Paa gibi en ok ekindii rakibinden kurtulduktan sonra kendi bana buyruk kesilmi; Padiaha ve Valide Sultana kafa tutmaa balamt. Sultan brahimin gnderdii btn fermanlar:

Usulden deildir, olamaz!... cevabyla geri gnderiyor, onun bu davran padiah fena halde sinirlendiriyordu. Ayrca saray kadnlarnn ikyetlerine de nem vermemesi, Valide Sultann da dmanln kazanmasna yol ayordu.

Btn bunlar yetimiyormu gibi, o Harem dairesinden dar kmak istemiyen Padiah bsbtn sindirmek ve Devletin idaresini eline almak maksadyla arasra Yenieri klalarna:

Yoldalar helva yapsnlar!... diye uval uval has unlar, kelle kelle ekerler gnderdii ve ocak aalarna da gizlice altn dolu keseler yolad stanbulda kulaktan kulaa gziyor, herkes birbirine:

Vezir, Yenierileri ayaklandrarak, Topkap Saraym basacakm!... diye sylentilere yol ayordu !...

Nihayet bir gn Sultan brahim de bu szleri iitmi, akl bandan gitmiti. Padiah derhal Cinci Hocay artm, duyduklarn yana ykla anlatarak:

Bu kfir Arnavutun bize kast var. Acep muradna na olur mu? Hele bir yldz falna bak!... diye emretmiti. te, uzun zamandan beri bekledikleri frsat ayaklarna gelmiti. Akimdan bunlar geiren Hoca, birdenbire kkriyerek:

Bre Sultanm! sen ne sylersin? Onun gibi Hem hi korkma; ben Saray Hmayunu her gece on

. 39

iki yz bin tanesi senin trnana kurban olsun!, kere yzbin Ecinni askeri ile muhafaza ederim!.. Ne mmkn buraya yaklasn!. Amma sen buyurmadan evvel ben hem senin, hem de Vezirin falna baktm. Senin yldzn daim yksektir. Lkin Vezirin yldz senden gizli katlettii Hseyin Paann yldz ile ayn hizaya gelmitir!... demesi zerine Sultan brahim irkilerek :

Hseyin Paann katlini ben ferman ettim!... Cinci Hoca szn burasnda, iki elini kaldrp itiraz etmi:

Haa Sultanm, kendine vebal etme!. Vezir Hseyin Paay senden habersiz katledip sonra, senden ferman almtr!... diyerek ta gediine koymutu.

Bu szler brahimi ileden kartm: Ho imdi, ben de bu ylann ban ezerim!..

demiti.Bu, Cinci Hoca ile Yusuf Paann verdikleri lm

fermannn Padiah tarafndan resmen onaylanmas demekti. Nitekim bir ka hafta sonra, celld Kara Alinin kemendi goazma getiinde, Saltanat hlyalar iinde yaayan Kara Mustafa Paa; Cinci Hocay ve Padiah kk grmenin cezasn hayatyla dyordu...

SULTAN BRAHMN TARHE GEEN BEII1!

Mustafa Paann ldrlmesini takip eden kesin zafer, Cinci Hocann mevkiini bir kat ykseltmiti. Sultan brahimin hastalkl ruhunda olduu gibi, Valide Sultann kalbinde de hocaya kar kuvvetli minnettarlk duyduundan meydana gelmiti.

Sarayda yeniden lemler balamt. Geceleri, Havuzlu Talk denilen asma bahede fenerler, mealeler yaklyor sabahlara kadar alg almyor, kekler oynatlyordu. Padiahn bu elencelerde en ok sevdii eylerden biri de masal dinlemekti!. nk masal pek sever, ok zamanlar eski Enderun aalarna masal anlattrr ve bunlar byk bir zevkle dinlerdi.

Sultan. brahimin tarihe mal olan deliliklerinden biri de byle bir masal sonucunda meydana geldi.

O gn sarayda yine byk bir elence vard. tii fazlaca arabn yznden iyice sarho olan brahim, nereden akima gelmise gelmi, gecenin hayli ilerlemi saatinde Masal sterim!. diye tuturmutu. Enderun aalar herzanaki masallarla Padiah avutmak istemilerse de o:

Sizinkileri istemem! Tez haber saln Emine kadn gelsin!... diye barmaktayd. Padiahn srarla istedii Eypl Voyvoda kz Emine, zamann en gzel masalclarmdand. Konuma baladnda herkes sanki azndan bal akyormuasma susar ve onu dinlerdi.

Gece yars yatandan kaldrlarak saraya getirtilen Emine kadn huzura girip, etek ptkten sonra, ortada kendisi iin hazrlanm olan mindere oturdu. imdi btn gzler onun zerindeydi.

Masalc :Masalc : Bir varm bir yokmu!... Pire berber iken,

deve tell iken, ben annemin beiini salar iken... diye balyarak girdii masaln, sonlarna geldiinde, bata Padiah olmak zere herkes derin bir heyecanla onu dinlemekteydi. Nihayet masal hi bir hekimin ve

41

bycnn iyiletiremedii kraln iki samur postundan yaplm krk giyer giymez iyilemesiyle son bulduu srada, masal byk bir zevk ve tatla din- liyen Sultan brahim, azndan akan salyalar eliyle silip, tahtn yanbamda beklemekte olan kzlar aasna doru dnerek:

Behey arap!.. Ne durursun git vezire haber sal, yarndan tezi yok Samur isterim!... demiti. te Sultan brahimin tarihe nam salan krk hastal byle balamt.

Olay ancak ertesi gn duyan Hoca da derhal huzura karak:

Devletl Hnkrn, Samurda gerekten bir cevher olup bunun kitapta bile yeri vardr. Amma Samur denilen bu mahlk, Ecinni tayfasna mensuptur, Onun iin mbarek cisminize temas edecek samur postlarn muane edip, bunlarn kfir Ecinnilerine mensup olanlarn tefrik etmek ve nefesten ge- irmk gerekir!...

Samurun ayrca faydal bir il olduunu Cinci Hocann da tasdik etmesi, Sultan brahimin fazlasyla houna gitmiti. Artk Padiahn gzn hi bir ey grmyordu. Sabahtan akama kadar Cinsi Hocayla kar karya oturuyor, ardan toplanp getirilen Samur krklerini ayrmakla megul oluyordu!...

Padiahn merak, Hocaya da yeni ve krl bir i karmt. Samur krklerine, Sultan elini srmeden alyor; dizlerine yaydktan sonra, kadife gibi tyler zerinde elini gezdirerek ksa bir dua okuyor ve:

Al ha Sultanm! Bu Mslmandr, kulanl- mas cizdirve efsun edilmitir!.. diye Padiaha uzatyor, bzen el gezdirdii krkler bir tarafa koyarak:

42

Devletlm bu kfir Ecinniye mensuptur, kulanlmas ciz deildir. Ancak bir dvet yapp, Ecinni Padiahndan izin almak lzmdr!.. diyor ve oklukla en iyilerinden olan bu krkleri alp konama gtryordu!...

Padiahn Samur krk merak, lgnlk derecesine varmt. Saltanat arabasmdan, hamamna kadar her yer Samurla kapland halde o gene de yetinmiyor, daha istiyordu!... Piyasadaki btn krkleri toplayan Padiah, arkasmn kesildiini grnce sinirlenmi, bunun zerine saray aalar ve Sedaret kavaslar yeniden harekete geerek, bu sefr d dkknlar ve evleri basp, kap kap samur krk aramaa balamlard. Mesele yalnz basp aramakla kalmyor; bulamadklar zaman:

Kimin malm kimden saklyorsun? Devlet ve memleket, cmle varmz youmuz saadetli Padiahndr. imdi yat! diye yere yatrlan mal sahipleri zerinde falakalar, denekler, tokatlar alyordu!..

Herkes o derece Samur derdine dalmt ki bo olan Sedaret makamna, sarayda Civan Kap- cba diye bilinen am valisi Mehmet Paann getirilmesine bir deiiklik yaratmamt.

PADAH KRK AVINDASouk bir k gn, btn stanbul ahalisi saray

kapsndan itibaren, ehir surlarnn Topkapya kadar uzanan byk caddesine dklmlerdi. Padiah Edirneye gidiyordu!

Caddenin iki tarafna toplanm olan halk arasnda kulaktan kulaa bir fslt ykseliyor, hi kimse Padiahn bu vakitsiz ziyaretine bir anlam veremiyordu. Aslnda bu seyahatin tek bir gayesi vard:

43

Samur!... Bir iki gn evvel brahim, Hasoda- bas e konuurken, sz samur zerine gemi ye sarayn b uemektar hademesi Padiaha:

Sultanm!... Bu samur denilen mahlk, umumiyetle su kenarnda bulunurmu ve iki tarafndan rmak geen Edirne ehrinde bol miktarda varm, stelik bunun av da o kzevkli geer, hayli cmb edilirmi!... demiti. brahimin akima samur szn ngirmesi yetmi de artmt bile. Derhal:

Ya yledir de biz niye burada yatp dururuz. Varalm Edirneye gidelim. Tez hazrlk yaplsn!... emrini vermiti.

STANBULDA SYAN HAZIRLIIEdirnede, Kyk sarayna yerleen Sultan bra

him, gndzleri Sarayii bahelerine iniyor ve zamann Tunca ile Meri nehirlerinde, su samuru aratmakla geiriyordu. Bu maksatla ehir halkndan ay- clk yapabilecek durumda olanar toplanm, bir sr insan nehir kylarna getirilmiti. Bunlar belerine kadar soyunuyorlar, fakat Sazan ve Turna balklarndan baka bir ey yakalyamyorlard. Hele souktan ikyeti olan Padiahn, kor tutmuyor diye, Edime odunlarn beenmeyerek, stanbuldan odun getirtmee kalkmas bunlarn stne tuz biber ekmiti:..

Sultan brahimin bu yolculuu, Edime ve evresi halkna, bir felket kasrgas halinde gelmiti. Alktan, souktan ve yorgunluktan muztarip olan halk, sanki bir salgn hastala tutulmucasma krlmaktayd. Bu dayanlmaz eziyet Edime ahalisini kasp kavururken, stanbulda da bir takm olaylar ce

_ 44

reyan etmekteydi. Yenieriler Padiahn mahiyeinde Edirneye gidemediklerinden ve bu vsil ile usulden olan bahii alamadklar iin ok fkelenmiklerdi. Klalarda, sokaklarda:

Bu ne itir, bir gidi olsun da kul tayfasndan kimse bulunmasn; anlalan kul ile hnkr arama girerler!... diye syleniyorlard. Bununla da kalmayp, bir gece sabah namazndan sonra, cmi kaplarna ve kalabalk sokak balarna Padih aleyhine yazlm bz ktlar aslnca, bunu duyan Sultan brahim apar topar Edirneden dnmek zorunlu- unda kalm ve Samur avc da bylece son bulmutu!.

stanbula dnm olan Padiah, kendine yeni bir elence bulmutu. Akamlan hava karardktan sonra kardei IV. Murad taklid edercesine klk deitirerek sokaklan, kahveleri dolayor, iki ve ttn ienleri orackta ldrtyor, kan kokusu duymad gnler de rahat edemiyordu!.

O sralarda meydana gelen bir olay dikkatlerin baka bir yerde toplanmasma sebep oldu. Saraydan ayrlarak, Hacca gitmekte olan kzlar aas Smbl aann binmi olduu geminin, Girid yaknlarnda yama edilerek batrlmas, Sarayda ve stanbul halk zerinde byk bir heyecan ve fke yaratmt. Saray aalar :

Ne demek olsun? Kzlar aal gibi eref ve haysiyetine deer biilemiyecek bir makam yrtm olan, Saltanat emektan, Ulemadan bir zat, kfir gadrine urasnda, bu hal hzm olsun. Buna tahamml gerekmez. ll da bu kfirlerin hakkndan gelinmeli ehit aamzn ruhu ad olunmal!... gibi szlerle ortal bsbtn kartryorlard! Sonu

45

olarak i Hocann himmetine dayanmt. Bir gn Hoca, saray aalarma bu szlerini Padiaha anlatm:

Sultanm!... Ecinni Padiahna dantm. Eer Girid engine ferman buyurursanz, bin kere yzbin askerle imdada gelecek. Hem bu Girid memleketi kfirleri kat- ve mlke sahip olup, bunlardan devlet hzinesi de istifade eyliyecektir. Durma Sultanm, zafer bizimdir!... diye Padiahta sava hevesi uyandrmak istemiti.

Mal ve Mlk, bunlar duyan brahim iin gayr durmak mmkn deildi. Hemen Kaptan- Derya silhdar Yusuf Paay ararak:

Tiz donanmay al. Giride git. Fethet!... emrini verdi.

CNC HOCA GZDEN DYORNe acdr ki, Sultan brahim kat kaftan giy

direrek uurlad Kaptan- Derya Yusuf Paay, ayn Padiah iki ay sonra, Girid fatihi olarak dndnde Padiahna an ve ereften baka bir ey getirmedii iin, katline ferman buyurmutu. Sonradan zaval Yusuf Paann bodurulmu n kendisine gsterildiinde; upuzun yatan bu hareketsiz vcudun zerine eilerek bir ka saniye bakm ve gz yalan iinde :

Vah vah, krmz elma gibi yanaklar varm!. Yazk oldu ki kydm! Hay seni boan eler knlayd. Dilerim seni bu hale koyanlar iflh olmasnlar!... diyebilmi ve ldrlmesinde parma var diye, Sadrazam Mehmet Paay azletmit.

Sultan brahimin Girid fatihi, Yusuf Paay bodurmas, sarayda ilk kez Padiahn aleyhinde bir

46

havann esmesine sebep oldu. Silhdar Yusuf Paann lm, onu saraya geldii gnden beri byk bir akla seven, Valide Sultan oluna kar kacak derecede zm, hatt bu yzden, brahim bir gn elindeki elmas sapl, abanoz syla annesinin stne yrm ve onu dvmek istemiti!...

Padiah ve Valide Sultan arasndaki atma, sarayn havasna da arlk getirmi, gnlerce, gece- lerce sren iki ve saz lemleri birden duruvermiti.

Padiah en nemsiz eylere derhal fkeleniyor, hemen her fkesini de uzun sinir krizleri takip ediyordu. Bir defasnda, yine byle bir sinir buhran srasnda yeni sadrazam Salih Paay, izinsiz nne kt diye celtlara teslim edivermiti.

Gnlerden beri, Padiaha sinir ve efsun yapmaktan bitap dm olan Cinci Hocanm nefesi, iyice lgnlam durumdaki brahime hi tesir etmemekte idi. Gerek Padiahta, gerekse saray halknda, hatt bizzat Hocanm kendisinde u kan hasl olmutu ki; bir Medrese yobazn, devletin Bahriye Nazrlna kadar ykselten kuvvet artk ifls etmiti. Bu vaziyet Cinci Hoca iin lm! demekti. Ne yapp yapp durumunu dzeltmesi gerekiyordu. Kafasmda bunlar tasarlyarak konana kapanan Hoca, iki gn sonra huzura karak:

te Devletlm! Bu senin canna can katacak, kuvvetini yerine getirecektir!... diye kendi eliyle hazrlad macunu takdim etmiti. Hocann hazrlad macunu son zerresine kadar yiyip bitirerek, Hareme koan brahimi seyreden Cinci Hoca, etekleri zil alarak eski itibarn yeniden kazandn zannediyordu. Fakat, bu sevinci de uzun srmedi. Padiahn. Hareme gitmesinden bir saat sonra:

47

Tez yetiin, Aslanmz Teli Hasekinin odasnda ylm kalm!, diye bir haber gelmesi zerine, Hocada ne yapacan ard!.

Cinci Hocann saraya gelmesiyle, mevkilerinden olan hekimlerden glkle bulunabilen bir ka tanesi, Padiahn baucuna geldiklerinde, Sultan brahim yar l haldeydi. Uzun uramalardan sonradr ki hastala bir tehis konulabdi. Padiahn bu hale gelmesine sebep olan ey Cinci Hocanm hazrlam olduu kuvvet macunuydu. Hoca, macunu hazrlarken iine bgisizliinden, deil bir insan, bir fili bile ldrecek miktarda sinameki koymu; bu macunu sonuna kadar yiyip bitiren Padiah da iddetli bir ishale yataklara serilmiti. Kendisine bu durum anlatlnca, cann ok seven brahim de :

Syleyin Hocaya, bir dahi ben armadan sarayma uramasn!... demiti.

Bylece felketler zincirinin ilk halkas, Hocann saraydan kovulmasyla balamt!. Her geen gn, bu zincire bir halka eklenecek ve en sonunda Cinci Hocann ldrlmesile tamamlanm olacakt.

Nitekim, Cinci Hocann gzden dtn fark eden halkm feryatlar artk Saraya kadar ulamaa balamt. Her tarafta Hocanm errini anlatan dedikodular dolayor, bilenler bilmiyenlere anlatyordu.

Bu herifin elinden lllah, nedir mmeti Muhammedin ektii? Rvet ile lem harebe vard; yediimiz zehir, giydiimiz kefen!... gibi szlerin Padiahn kulana gitmesi zerine, artk Hocanm ne tebihinden, ne efsunundan, ne de macunundan hi bir fayda grmiye nSultan brahim:

Azlettim! diyerek Hocay, Devlet sorumluluunun tmnden uzak etmiti. yl gibi ksa

48

bir sre iinde, en yksek mevkilere ulam bulunan Hoca, Padiahn bu bir kelimelik emriyle, bir anda kendini yerde bulmutu!...

PADAHIN YUTTUU TKRKCinci Hoca Saraydan gitmiti ama; gitmeden n

ce Padiaha son oyununu da oynam ve onu yataklara sermiti. Hazrlad macundan hsl olan tepki brahimin btn his ve kudretini yok etmiti. Bu hal karsnda ihtiraslarm yenemiyen Sultan bsbtn zapt edilemez hale gelmiti. Hekimler onu bu sinir krizlerinden kurtarmak iin ehir dahilinde ufak gezintilere kmasn tavsiye etmilerdi. Bu arada Saray kadnlar da bo durmuyorlar, nefesi kuvvetli bir hoca bularak, Cinci Hocanm Sarayda brakt boluu doldurmak istiyorlard. O srada Valide Sultana, Davutpaadaki asrlk narn kovuunda her eyden elini eteini ekmi olarak yayan bir hocay salk vermilerdi. Hemen Saraya terif buyursun diye haber gnderildi ise de hoca, bir trl bu ary kabul etmiyor, hasekilerin ve kapclarn srarlarna ramen inatla direniyordu. Sonu olarak, Padiahn bir tahtrevanla oraya gitmesine karar verildi.

Sultan brahim, nar aacnn dibinde tahtrevandan indiinde, hoca aacm kovuunda eski bir pstekinin zerinde yan gelmi uyumaktayd!. Onu glkle uyandrabilmiler :

. Be Devletl! Kalk yer yz Padiah geldi!... demelerine ramen adam yerinden kmldamam ve derinden gelen bir sesle:

Biz dahi Batn Padiahyz. Ho geldi safa geldi!... diye karlk vermiti. (O devirde byle bir takm deler ve eyhler kendilerine Batn Padiah

49

nvan verirler ve manev saltanat sahibi olduklarm iddia ederlerdi.)

Her dedii emir saylan, bir sz ile istedii insann hayatna son veren brahim, imdi yatt yerden bile kprdamaa lzum grmiyen ve srtndaki lime lime elbiselerle nar kovuunda kendi kendine saltanat sren, Batn Padiahnn nnde eilmi ve elini perek:

Sultanm hilmmet!... diye istekte bulunmutu,

Batn Padiah bir mddet bo baklarla Sultan szdkten sonra, glmsemi ve iki deli Padiah aralarnda konumaa balamlard.

Hoca : Bilirm!.. adn brahimdir. Beni Sultanm, sizlere ne malm deildi?.. Benim ceddimin de ad brahimdir. Ama ol

ulu Peygamberdir. Amenna!... Sen bizden himmet istersin! Ltfuna, keremine kalm sultanm!... Hadi verdik gitti! Amma ii muhkem tut!..

Her sabah krk bir ihlas oku... Bol bol Amber ye, bandan bir nikh geerse hakknda hayrl olur! mdi beri gel! A azn.. Haaak.. Tuuu!... Hadi var git saf ana bak!...

Sultan brahim kendisinden daha deli olan Btin Padiahmn okkal tkrn, kemali afiyetle yuttuktan sonra, hocaya:

Sultanm buyur, sarayma gidelim!... dediyse de, Batn Padiah:

Bize dnya Saraylar gerekmez, sen bizim Ahretteki saraymza buyur!... diyerek, Padiahn teklifini red etmiti.

50

SADRAZAM AHMET PAASultan brahim, Salih Paay da ldrttkten

sonra, Sadrazaml Sedaret kaymakam Ahmet Paaya vermiti... Ahmet Paa, stanbulda ehir olan ve Mizakiri, kale (Huyu kt) olarak tannan bir adamd. Kendi zellii bakmndan, Padiahn zayf taraflarn abucak kefetmiti. Onun iindir ki; ie Padiahn eilimi olan eyleri yerine getirerek balam, ilk olarak da Sadrazamla karlk, bir kran hediyesi olmak zere Sultan brahime, elli tane en iyi cins Samur ve bir okka halis ak amber takdim etmiti!.

imdi, Sultan brahim bir yandan, Sadrazam bir yandan lemlerine lgncasna devam etmekteyder. Gn gemesin ki Sadrazamn bir rezaleti veya Padiahn bir deliliinin dedikosu yaplmasn. Sefahat ve rezaletin bu dereceye karlmas, stanbul hakim ve Yenijerileri fkelendiriyor, hele hi kimsenin sevmedii, Ahmet Paann, Padiahn btn lgnlklarna bizzat let olmas, kzgnlklarn bir daha arttryordu.

Bu arada Sadrazam, Devlet ilerini bir kenara brakm, sadece Padiahn yeniden uyanm olan Samur ve Amber merakn tatmin etmekle urayordu. Bu maksatla ba vurulan areler, artk sabr ve tahamml tarmaa balamt. Sadrazam ve adamlarnn halka yaptklar eza ve cef zulm halini almt.

stanbulda, ahlk ve vicdann, akl ve mantn alamyaca bu facialar cereyan ederken, Giritte harp olanca iddetiyle devam ediyor, anakkale Boazn dman gemileri kapatt iin, her trl yardmdan mahrum kalan Girit kahramanlarnn:

51

mdat!... feryatlar Akdenizde snp giderken, Rumelinde Avusturyallar; Tunay geerek Kilis sancan igal ediyorlard.

Senelerde nberi, Saray ve Hkmet ileri ve entrikalar arasnda binbir tecrbe kazanm olan Valide Sultan bile, byk bir tel iindeydi. Bu gidiin sonunun felket olacan anlyarak, gizlice Ahmet Paaya :

Devlet elden gidiyor, bu akbet seni ve beni sa komaz, hemen brahimin hali aresini grp, ehzade Mehmedin Cls aresini buluruz!... diye diye haber gnderdiyse de, Ahmet Paa, Ksem Sultann bu teklifine:

Dilerse beni kati eylesin, ben bu ie cret ey- liyemem!... karln vermesi, Validyi fazlasyla kzdrm :

Ho... imdi Ahmet! Bu gafletin cezasn elbet ekeceksin, briben de aalara ba vuraym!... demiti. Ahmet Paa, Valide Sultam dinlememenin cezasn, hayatyla diyerek ekecekti!.

VALDE SULTANIN KEHANET IKIYOR!Temmuz aynn scak bir gnnde, Sadrazam Ah

met Paanm kk oluna yaptrd snnet dn btn neesiyle devam ederken, yine o gece cmle kapsndan kan oca kaalar, sessiz ve ar admlarla Orta Camie doru yryorlard. Vakit gece yansn bulduundan camiin her taraf ak sakal ve heybetli grnl yenieri erkan ile dolmutu. lerinden en yals sz aarak; memleketin i ve d durumunu gzler nne serdikten sonra:

Bu hale gelmemize sebep olan Vezir Ahmet Paadr! An oradan kaldrp, bir mstakim adam

52

Vezir edelim, ne buyurur sunuz aalar?... diye toplanty am, ksa sren mzakereler sonucunda ; aalar ileri yoluna koymadka dalmamaya karar vermiler ayn zamanda, eyhlislm ve lemalara da haber gndererek, onlar da kendileri ile birlik olmaya armlard. Bir ka saat gemeden devrin en korkun bu iki kuvveti birlemiti bile...

eyhlislm, mihraba geip oturur oturmaz : avuba aa! Var Vezire syle, mhr e

rifi alp buraya gelsin!.... emrini vermiti. avuba- , Sadrazamm kkne vardnda kimseyi bulamad, zira Ahmet Paa, Ordu Camideki toplanty haber alralmaz, yanma ktibini ve sadk klesini de alarak gizlice saklanacak bir yer aramak zere kknden ayrlmt.

Saatler getii halde Sadrazam Ahmet Paanm bulunmadn gren aalar, yeniden mzakereler yaparak:

Vezir Ahmet Paa mfsit ve Vaciblkat olmakla, derhal kati edilip yerine Sofu Mehmet Paanm getirilmesini kararlatrdlar.

Orta camideki hdisenin zerinden iki gn gemeden, at yk altn ile sokaklarda dolaan Ahmet Paa, snacak bir yer bulamadndan, Sofu Mehmet Paanm adamlar tarafndan yakalanm ve Mehmet Paa hile -ile altnlarn elinde nalp, onu Cellt Kara Aliye teslim etmiti!.. Bir saat sonra Ahmet Paanm mosmor olmu cesedi, Atmeydan- ndaki narn nnde boylu boyunca uzanyordu!...

DRt GMLEN PADAHSultan brahim, yava yava kendisini saran fe

lketin byklnden habersiz, Sarayn surlar ii

53

ni dolduran bostanclara, bahvalnara, baltaclara ve Saray aalarna gveniyordu. Bu gven onu :

Varn syleyin!... Tiz dalsnar, yoksa cmlesini krarm!... diyecek kadar cesaretlendiriyordu. imdiye dek, biricik Aslann en kk tehlike akmlarndan bile koruyan Valide Sultan ise, byk bir sknetle olaylarn gelimesini bekliyordu.

Temmuzun sekizinci gn, parlak bir yaz gnei stanbul gklerinde ykselirken, caddeler ve sokaklar merakl halk ile dolmutu. Divanyolundan, Be- yazta kadar olan mesafe, ine atlsa yere dmiye- cek derecede kalabalkt. Bu insan selinin arasndan, Azametli bir kafile, tekbir sesleri ile ar ar at meydann geip, Sultanahmet camiine giriyordu. Kafilenin en nnde ak sakall ulema e kavuklar yana devrilmi ocakaalan gze arpmaktayd!.

leye doru bakaldr heyecan iyice artmt. Camiin ii, d ve Atmeydan adam almyor, kz- n Temmuz gneinin altnda klar, palaar ve mzraklar pnl pr, parlamakta idi...

ieride, Camiin Mihrab nnde eyhlislm, Kazaskerler ve eski ocakaalarmdan meydana gelmi bir Meclis toplantsna devam etmekteydi. Bir sre aralarnda konutuktan sonra, Mekke Mollalndan ayrlma, Bosnal Haan Efendiyi; Padiahla grmek amacyla Saraya gndermee kararlatrdlar.

Fakat, Haan Efendi Saraya gittiinde, Sultan brahim onu Revan kknde kabul ederek:

te Vezirimi ldrdler, dahi ne isterler!.. diyerek szlerini bile dinlemeden huzurundan kovdu!..

Bir trl uza grmiyen Sultan Ibrahim epeyce bekledii halde bakaldranlardan bir ses kma

54

dn grnce, biraz sonra ki olacaklardan habersiz, Badat Kkne ekilmiti. Oysaki Padiah, onlarn, kendi kuvvet ve kudretinden korktuklarn sanarak, Badat Kknn Boaza alan penceresi nnde serinlemee alt srada; Sultanahmet Camiinden hareket eden byk bir kafile Saray kaplarna gelmiti. Bu sefer en nde, ellerinde fitillri yanan tfekleriyle Yenierler yrmktydilr. Topluluk Sarayn birinci kaps olan Bab Hmayuna ulatnda; kapar ardna kadar avrmi ve kfile byk bir grltyle baheye dolumutu. Sesleri duyan brahim birden yerinden frlyarak:

Bre! bu ne? Saraydaki kullarm sileri krmaa m giderler?... seirtin bakn!... diye barmt. Fakat, Badat kknn nnde bekliyenler yerlerinden kmldamamlard bile! te, o zaman Sultan brahim vaziyeti anlam ve Badat Kknden, Revan Kkne geerek kara kara dnmee balamt. imdilik hayat emniyetteydi, zira Revan Kk, Hrkai Saadet dairesinin iinde bulunduundan, asiler burada ona kar bir suikastte bulunamazlard.

Kafilenin toplanm olduu ikinci avlu bir maher yerini andryordu. Her tarafta renk renk sarklar, keeli Yenieri klahlar gze arpmaktayd...

Herkesten ayr olarak; eyhlislm, kazaskerler, Yenieriaas, Defterdar, ocakaalarmdan Bek- ta aa, Hoca Maslihiddin Kara Murad aa gibi hareketin nderleri olan kiiler Babssade denilen nc kap nnde beklemekteydilr. ri haber gnderilmi, Valide Sultan ve ehzade Mehmet dar arlmt.

Uzun bir bekliyiten sonra, orada bekliyenler kapnn iki kanadnn birden almasyla birer adm ge

ri ekilmilerdi. nk, kapnn i tarafndaki hasr dkeli sofada, Valide Sultann Silueti belirmiti.

Hepsinin adna sz alan, Koca Muslihiddin aann:

Cls olmadka bu cemiyet dalmaz!... cmlesiyle biten szlerini, sonuna dek byk bir sabrla dinliyen Valide Sultan onlara:

Baka aalar!... Olum ne Murad ettiyse siz msaade gsterdiniz; bunca yaramaz ie kar gelmediniz. Eer ittifak ile nasihat etmi olsaydnz belki bir ok hdiseye mni olabirdiniz. Amma gayr olan olmu, imdi varn daln, kendusu tahtta kalsn. Bundan artk; iler uemann mevereti ile grlsn!... diye dncesini syliyince aknlktan birbirlerinin yzne baka kaldlar, Zira, ayn Valide Sultan kenderine :

. Camiide Cls ooolagelmemitir, madem ki cls istiyorlar buraya buyursunlar!... demiti. Fakat Ksem Sultan tanyanlar, onun bu szleri ne amala sylediini biliyorlard. nk, Validenin emeli ii tartmaya dkerek, etrafndakilere her ihtimale kar, olunu savunduunu gstermekti, istediine erimi saylrd. Bu bakmdan bir sre sessiz oturduktan sonra, elinden gelen her eyi yapm fakat baaramam insanlarn aresizlii iinde ayaa kalkarak :

Varaym, ehzadenin sancam sardnp, karaym!... diyerek Harem dairesine gitmiti.

Birazdan, henz yedi yanda bulunan ehzade Mehmete biat edilmi, kendisinin ok iyi muhafaza altnda bulundurulmas iin, Bostancbaya emirler vermitir. imdi sra sabk Padiah brahime haber vermee kalmt ve bu muhakkak yaplmaly-

56

d. nk, bu hais ve kanl hkmdarn, bir anda saray alt st edivermesi ok bekleme bilirdi.

nde, silhtar ve uhadar aalar olduu halde, Sadrazam Sofu Mehmet Paa, eyhlislm ve ulema ileri gelenleri ile Ak aalar kapsndan ieri girenleri gren brahim, yerinden frlayarak, sanki olanlar sezniesine yzlerine dik dik bakmaa balamt.

Hepsinin en yals olduundan burada da sz alan, koca Muslihiddin aa yerlere kadar eilip, selm verdikten sonra :

Sultanm!... Ne are Muradullah bye imi, umumun ve ulemann reyleri ile saltanattan ksmetiniz, kesildi, varp saadetle iger buyurun!... dediinde. brahim bir sre bu szleri anlamam gibi aann yzne bakm ve adndan deliliini gste- rircesine :

Bre hinler! Bre Pezevenkler!... Bu nasl itir, ben her birinize ayn ayr ihsan etmedim mi? mdi size uymadm iin mi beni kaldrmak isters- ns?... Ya ben Padiah deil miyim?... Beni hal edip de uncack olanc m yerime vgeirmek istersz? Onun Padihal nice ciz ciur?. diye barmaa baamt. brahim artk iyice delirmiti, azndan kpkler salyor, szleri anlalmyordu. Ancak, ikide bir elinde bulunan asay Sadrazam Sofu Mehmet Paadan yana kaldrarak:

Ah koca kodo! bilrm bu fitne hep senin iindir!. Sureta o olanc tahta oturtup, hakikatte kendin Padiahlk yapmak istersn!... diye haykrmakta idi.

brahim, btn barp armalaryla, sp saymalaryla karsmdakilerin sabrn tketmiti. Ni-

57

hayet daha fazla dayanamyan Silhtar ve uhadar kolalrma girmi gtrecekleri srada, eski Padiah kafasn eyhlislm Abdrrahim Efendiden tarafa evirerek :

Bre ben seni mft etmedim mi? imdi nasl bana kastedersin?... demesi zerine, Abdrrahim Efendi de lfm altnda kalmyarak :

. Hayr., beni, sen mft etmedin! Alah taal bize bu mevkiyi lyk grd!... diye cevap vermesi, brahimi bsbtn delirtmiti. Kollarn havaya kaldrarak :

lhi ya Rabbi! Ben bunlar sana saldm, sen bu zlimlerin hakkndan gel! . . . >> diye etraf nlatyordu.

Barmaktan artk sesi kslmt. Kolanna giren aalarn zorlamasyla, her trl kar koymann faydasz olduunu ahlam ve ellerini alnnda gezdirerek :

Ho imdi... bamn yazs bu imi! Kadere raz olmak gerek!... diyerek kendini onlara brakmt.

Kk kfile, Hrkai Saadet dairesinin yanndan geerek, Hareme girmi ve Veliaht odasnn stnde, onun iin hazrlanm olan iki odadan meydana gelmi daireye ynelmiti. Bu dairenin kapsnn nnde kaln demirden yaplm bir parmaklk vard. Kapnn yan babndaki mangalda, byk bir kepe iinde kurun kaynamaktayd.

Kapnn nne gelindiinde, aalar brahimi hzla ieri iterek, kapy ekmilerdi. lk anda ne olacan anlamyarak, akn akn sama soluna baknan brahim, kapya konan kilide erimi kurun aktldna grnce :

58

Hay zlimer!... Beni lmeden mezara koydunuz!... diye hngr, hngr alamaa balamt.

brahimin kt kaderi bununla da bitmiyordu. Ertesi gn:

Mahpus Padiah boooanom!... ayialarnn ehirde dolamaya balamasyla, Sadrazam bir gn gelip de bu aslsz sylentilerin gerek olmasndan korkmu ve derhal ustalar gndererek, brahimin gnhsz iki gen kz ile birlikte kader birlii ettii odann nne, ortasnda bir delik bulunan, bir duvarrdrtmt!...

Artk brahim geceleri hi uyumuyor, sabahlara kadar feryat ederek Enderun halknn zlmesine, yemeden imeden kesilmesin sbp oluyordu. Bu haldn en fazla zlenlerin banda, asilerle i birlii yapt iin, kendini sulu kabul eden Valide Sul- tand. Sk sk onun bulunduu daireye dnerek:

Tanrm! brahim kulunun bu belya mptel olmas mukaddermi... Bari azap ektirme! Ona Ahret seferi myesser edip u dnya mihnetlerinden hals eyle!... diye dua ediyordu.

BRAHM LE CELLAD K A R A A L KARI

K ARIYAbrahimin bu ekilde tutuklanmas, stanbulda

dedikodulara yol amt. Halk, hatt Yenieriler : Bu ne demektir?... Padiahlarn hal edil

mesi ok grlegelmitir, amma hal edilen Padiahn diri diri mezara gmld hangi Tevarihde grlm eydir? Buna zulm denir!... diye, ileri geri sylenmeye balamlard.

Sadrazam, yeni bir ayaklanmann tel iinde, hemen eyhlislm, ulema ve dier aalar toplya- rak :

59

Buna ne tedbir gerek!... demiti. Aslnda amac eyhlislm korkutarak brahimin katline fetva almakt. Zaten can kaygusuna den Abdrrahim Efendi de bunu bekliyordu; hi naz etmeden :

Paidahm katli ie fitne ve fesadn izalesine! diye fetvay verdi.

Az sonra koynunda fetva, yannda Celld Kara Ali ve yama olduu halde Sadrazam Sofu Mehmet Paa, eski Sultann bulunduu odanm duvarnn nne gelmiti, ieriden hl feryatlar gemekte idi! Fakat duvar yklrken, brahim yeniden Cls mitleriyle sesini kesivermiti. Sonunda da ortaya kan kapnn kildi de krlmt. Sadrazam brahimi gstererek, Celld Kara Aliye :

- Bre... Fetvay erifenin hkmn yerine getir!... dedi. Celld Kara Alinin korkun suratm birden karsndan gren brahim, odann kesine ekilerek, eskisinden daha iddetle:

Amaaan... Elmaaaan, bunca yl benim nimetimi yiyenlerden, bana hi bir imdat edecek yok mu? Bu zlimler beni gz gre gre kati ediyorlar... Amaaan!... diye feryat etmee balamt.

Yrekler acs manzara, ylardr lm fermanlarn hi ekinmeden hatt zevkle yerine getiren Kara Aliyi bile duygulandrmt. Fakat onun kamak iin geriye doru seirttiini gren Sadrazam yolunu keserek elindeki syla bana vurarak :

Bre kfir! Ya ba, ya an!... deyince, aresiz kalan Kara Ali:

Ya Ala,h!... diye ileri atlarak, sol eli ile brahimi yakasndan tutarak kendine ekmi ve sa elindeki yal kemendi boynuna geirivermigti. Esasen, ka gndr barp feryat etmekten yorgun dm olan brahim o anda kendinden gemiti. Bunu

60

frsat bilen Celld Kara Alinin, yamana : ek bre hamal! lm asan olsun!... diyen

titrek sesi odann duvarlarnda yanklanmt. Son bir kere kemende asldkarmda, patlak gzleri iyice yuvalarndan urayan brahimin azndan, sadece bouk bir hrltyla kark hafif bir inilti kmt...

SIRA CNC HOCADASaraydan kovulduktan sonra da, ktlkerini

srdren Cinci Hoca uzun zamandan beri kendisi ile ilgilenilmedii iin, unutulduunu sanyordu. Ama Sadrazam onu unutmamt. Nitekim brahimin ldrlmesinin zerinden iki gn gemeden, Cinci Hocann yakm akrabas Mahmud Efendiyi Saraya artarak :

Efendi! Var Hocaya bizden selm eyle! Hzinenin hal malmdur. Cls bahii vermek gere- tir. Eer kenduleri iki yz kee ake gnderirler ise, haklarnda bir eziyet zuhur etmeyip, kazaskerlikten karlm efendiler gibi ilem greceklerdir!... demiti. Byk bir kaflet iersinde bulunan Hoca, kendini de ulema sayarak, Sadrazamn bu teklifine iddetle kar koyarak :

Canm tende kaldka, bir ake dahi verme- zem!... demesi zerine Mehmet Paa, Hoca ile bizzat konumaa karar vermi ve alp getirmesi iin avubama emir vermiti.

Cinci Hocann, Paa kapsna getirilecei duyulur duyulmaz, sokaklar halk ie dolmutu. Hoca kuvvetli bir kouma mfrezesi arasmda gtrlrken herkes yzne tkryor, kfrler yayordu. Buna ramen Hoca, pikin davranyor, bunlara kesinlike aldrmyarak, Sarayda yryne devam ediyordu.

61

Hoca, maksad btn servetini eline geirmek olan Sadrazamn huzuruna getirildiinde, Mehmet Paa onun iltifat gstermi, lf dolambal yollardan para bahsine getirerek :

Efendi! gel Cls bahii iin iki yz kese imdat eyle!... .demesi ile Hoca ban pencereden tarafa evirerek :

Sultanm! Btn param eli keseyi gemez, bakisin hep kitaba verdim!... diye cevap verince. Sadrazam hi armad, zaten kendisi de Hocanm byle karlk vereceini bildiinde ngerekli tedbiri almt. Ellerini rparak, darda beklemekte olan Celld Kara Aliyi huzura ard.

eri giren Kara Ali sessizce odann ocana yaklam, boynunda asl olan torbadan iki bakr tas kartarak atein stne koyduktan sonra, ocan nndeki ta zerine bir takm kerpetenler, ince baklar ve dier ikence letlerini dizrek, Hocaya doru dnm ve :

Syle efendi, syle! Btn bu tedarikler Sultann iindir!... demiti. Aslnda, Hoca daha Celld kapdan girerken kararm deitirmiti. Bir de bu hazrlkan grnce hemen yola gelmi ve paralarn yerlerini birer birer sylemee balamt. Merdiven altarnda gml, duvarlar iinde, zerleri harla sval gmler dolusu altm karlm ve Cls bahii olarak askere datlmt!...

Sadrazam Mehmet Paa artk Hocada alnacak bir ey kalmadna kanaat getirince, onu Msra gndererek stanbuldan uzaklatrmaa karar vermiti. Kumkapdan bir kaykla yola karlan Cinci Hoca, Bandrmaya vardnda hastaln bahane ederek daha ileri gitmemi, ayn zamanda Tatar ha-

62

na haber gndermi, ve kendisine efaat ederek yanna almasn rica etmiti. Cinci Hocann, bu durumu zerinden bir ay gememiti ki, stanbulda sipahiler birden bire ayaklandlar. Ortaya attklar bir ok istekler arasnda :

Cinci Hocanm bunca mal alnd. Bu paralar nereye sarf edildi? Hesabn isteriz!... szlerinin de ykselmesi, Saray evresinde bu isyann el altmdan,I loca tarafndan hazrland phelerini uyandrm ve ldrlmesine karar alnmt.

Souk bir k gn idi. Romatizmalarndan ikyeti olan Cinci Hoca, Bursada banyodan km, bacaklarn ovarak bir tellk bekledii srada, birden bire karsnda yabanc olduu her halinden belli biri belirmiti.

Limnili Hseyin aa adndaki bu adamn stanbuldan geldiini sylemesi ile Sipahilerin isyann bilen Hocanm gzleri parlyvermi ve Sadrazam Sofu Mehmet Paanm ldrldn zannederek :

Bre aa! Tez syle, mjde ile mi geldin? diye sormutu. Hseyin aann korkun sessizliini takiben, koynundan kard ferman Hocaya uzatarak :

Ne are Mevlna, kazaya rza gerek!.. demesiyle her eyi anlam ve dizlerinin ba zlerek olduu yere kvermiti. Nihayet kelimlri glkle yan yana getirerek Hseyin aaya :

Aptest tazeliyeyim, iki rekt namaz klaym da, tvbe ve istifar edeyim!... diyebildi.

Aptest tazelemi, secdeye gemiti. Fakat namaz bir trl bitmek bilmiyordu. Kendi kendine :

ki rekt namaz bu kadar uzun srerse, o bitmez tkenmez gnhlarnn tvbe ve istifar kim

63

bilir ne kadar srer!.. diye snen Hseyin aa en sonunda hocaya :

Ksa kes adam, ksa kes!... demeye mecbur kald.

Cinci Hoca ar ar evvel sa tarafna selm verdi. Fakat, birden Azraili karsnda grecekmi gibi; ban bir trl sola eviremiyordu. Birden boynuna dolanan bir ipin itiklemesiyle, bamdaki kavuk havaland. zerine abanan arln tesiriyle Seccadeye yld kald. Azndan ka nkanl kpkler etrafa salyordu. Bir ka dakika debelendikten sonra, ba yana dt...

64