strategjia për zhvilimin e tik bnЈ - zels.org.mk · pdf file3.1.5. korniza ligjore ......

Republika e Maqedonisë

STRATEGJIA PËR

ZHVILIMIN E TIK

BNЈVL 2011 - 2015

dhjetor, 2010

Parathënie

TKI paraqet element të domosdoshëm në njësitë e

vetëqeverisjes lokale për të mundësuar porosi kualitative

të shërbimeve deri te qytetarët tanë. Me përdorimin e tij

mundësohet përkrahja për shërbimet që të jenë më të

arritshme, fleksibile dhe në kohë të duhur të paraqitura.

Zhvillimi i TIK në nivel komunal është i bazuar në

partneritet / bashkëpunim ndërmjet BNJVL-së,

komunave, sektorit qytetar dhe privat, Qeverisë dhe

palëve tjera të interesuara.

Vizioni i BNJVL-së është që të mundëson dhe t’i

motivon anëtarët e vet të ofrojnë shërbime më kualitative

nëpërmjet përdorimit të teknologjive më të reja komunikative informative.

Me këtë strategji dhe prioritete qartë të theksuara dhe bazë për iniciativat e ardhshme do

të rriten kapacitetet e BNJVL-së për të mundësuar anëtarëve të vet njëkohësisht edhe

ofrim efikas të shërbimeve elektronike me çka anulohet hendeku digjital midis komunave

të zhvilluara dhe atyre më pak të zhvilluara. Qëllimi me këtë strategji të BNJVL-së është

që t’i ngrit njësitë e vetëqeverisjes lokale në e-komuna moderne të cilat do t’a arrijnë

shkallën e zhvillimit të komunave të avancuara europiane.

Procesi i ndërtimit të e-komunave është kompleks, dhe kjo strategji paraqet vëllim të

aktventimeve të përpunuara, iniciativave, përpjekjeve dhe projekte qëllimi i së cilit është

për t’a përshpejtuar procesin.

Gjatë hartimit të kësaj strategjie u kyqën edhe rrjete konsultative për IT pranë BNJVL-së,

komisioni për e-komuna pranë BNJVL-së, inistitucione qeveritare dhe ekspertë të

jashtëm.

Më paraqet privilegj dhe kënaqësi që t’a implementojmë këtë strategji që i shënon

drejtimet e zhvillimit në TIK për vitet e ardhshme.

Me respekt,

Dushica Perishiq,

Drejtor ekzekutiv i BNJVL-së

Përmbajtje

Parathënie ............................................................................................................................ 2 1. Rëndësia e teknologjisë informative dhe të komunikimit ............................................... 4 2. Procesi i përgatitjes së strategjisë ................................................................................... 5 3. Gjendja aktuale ............................................................................................................... 5

3.1 Gjendja aktuale në Republikën e Maqedonisë .......................................................... 6 3.1.1 Indeksi për zhvillimin TIK në raport me Unionin Ndërkombëtar të

Telekomunikacionit (UNT)ITU ................................................................................. 6

3.1.2 TIK shporta e çmimit sipas UNT-në .................................................................. 6

3.1.3 Shfrytëzuesit e internetit gjatë kohës ................................................................. 9 3.1.4. Strategjitë kombëtare për TIK-un ................................................................... 10 3.1.5. Korniza ligjore ................................................................................................ 11

3.2 Gjendja aktuale në BNjVL (Bashkësia e njësive vetëqeverisëse lokale) ............... 12 3.3 Gjendja aktuale nëpër komuna ................................................................................ 12

3.3.1 Gatishmëria harduer-ike dhe softuer-ike ......................................................... 13 3.3.2 Gatishmëria për zbatimin e kornizave ligjore .................................................. 16 3.3.3 Kapacitetet dhe njohuritë e komunave ............................................................. 16

4. Nevoja për miratimin e strategjisë së TIK-ut ................................................................ 18

5. Parimet e TIK-ut ........................................................................................................... 19 6. Objektivat strategjike .................................................................................................... 20 7. Masat strategjike ........................................................................................................... 23

7.1 Projekte ................................................................................................................... 23 7.2 Aktivitete................................................................................................................. 31

7.3 Angazhime .............................................................................................................. 37

1. Rëndësia e teknologjisë informative dhe të komunikimit Nuk ka dyshim që teknologjitë informative dhe të komunikimit e ndryshuan mënyrën e jetës:

mënyrën në të cilën punojmë, mënyrën në të cilën e udhëheqim biznesin,mënyrën në të cilën

komunikojmë, si e shfrytëzojmë kohën tonë të lirë, si i fitojmë informacionet tona. Teknologjitë e

reja na prezantuan një gamë të mundësive dhe të zgjidhjeve. Ato na mundësojnë qasje 24-orëshe

në shërbimet, shtatë ditë në javë nga shtëpitë tona na mundësojnë bashkëveprim, dhe e shkurtojnë

për disa orë ose ditë në disa qaste kohën e duhur për kryerjen e shërbimeve, me një fjalë e kanë

lehtësuar jetën tonë.

Jemi dëshmitarë të zhvillimit të shpejtë të teknologjive informatike dhe të komunikimit në botë.

Maqedonia ka mundësi të madhe ti bashkëngjitet këtij zhvillimi me hapa të shpejtë dhe me

strategji dhe qëllim qartë të definuar.

Zhvillimi i teknologjive informatike dhe të komunikimit do të kontribuojë për rritjen e kualitetit

të jetës së qytetarëve. Zhvillimi dhe investimi i vazhdueshëm në TIK do ta stimulojnë zhvillimin

e bizneseve të qëndrueshëm dhe zvogëlimin e shpenzimeve për udhëheqjen e biznesit, dhe kjo

sigurisht që do ti ndihmon Maqedonisë ta gjejë vetën në zhvillimin ekonomik global. TIK-u

përpiqet që ti lidh informacionet për t’iu shërbyer më mirë qytetarëve. Ai luan rol kryesor në

procesin e të mësuarit, punëtorëve ju jep mjetet e duhura për ofrimin efektiv të shërbimeve dhe i

mbështet proceset demokratike në shoqëri. TIK-u paraqet një ndër nxitësit ë të fortë të zhvillimit

ekonomik. Vlerësohet se 40% e rritjes së produktivitetit në BE i detyrohet TIK-ut.1

Shfrytëzimi i teknologjive informatike dhe të komunikimit e rrisin efikasitetin dhe efektivitetin e

punës. Përdorimi i pakove të reja të softuerit së bashku me harduer të fuqishëm dhe me pajisjet e

duhura të rrjetit e zvogëlon koston e përgjithshme të shërbimeve, qasjen e tyre e bën më të lehtë

dhe më të shpejtë. Njëherit rritet pasqyra edhe kontrolli i vetë proceseve të punës.

Investimi në teknologjinë informatike dhe të komunikimit nuk duhet të shikohet si shpenzim i

mjeteve financiare si në investim i cili nga ana e vet do ti kthen mjetet e investuara pas një

periudhe kohore të caktuar.

Në R.e Maqedonisë ekzistojnë lloje të ndryshme të njësive të vetëqeverisjes lokale. Nga njëra anë

kemi Njësitë e vetëqeverisjes lokale të cilat ndodhen në mjediset rurale dhe në aspekt të zhvillimit

të TIK-ut janë me shkallë të ulët të zhvillimit. Shumë komuna nuk kanë sektor të TIK-ut,

infrastrukturë të duhur të TIKU-ut, harduer dhe softuer me çka nga njëra anë rritet hendeku

(dallimi) digjital në mes të komunave të zhvilluara dhe komunave më vogla. Me zhvillimin e

shpejtë të TIK-ut në pushtetin qendror dhe në komunat të cilat ndodhen në mjediset urbane, me

zhvillimin e koncepteve Qeveria – e, ekziston rrezik i madh që ky hendek edhe më shumë të rritet

i cili do të shkaktonte izolimin dhe margjinalizimin e komunave rurale dhe të atyre më të vogla.

Për këtë arsye prioriteti i Bashkësisë së Njësive të Vetëqeverisjes Lokale në të gjitha komunat e

sidomos në komunat të cilat gjenden në zonat rurale është që në të ardhmen ti stimulon që ti

pranojnë dhe ti zbatojnë përfitimet të cilat i ofron TIK-u. Të fillojnë që ti zhvillojnë burimet,

infrastrukturat dhe njohuritë e tyre, për të qenë në rrjedhë me kohën e re dhe me teknologjinë

bashkëkohore.

Në këtë kontekst vijon edhe vizioni i mundshëm i bashkangjitur për autoritetet lokale dhe rajonale

evropiane: “ autoritetet lokale dhe rajonale duhet ti shfrytëzojnë në mënyrë aktive teknologjitë

informative dhe të komunikimit për përforcimin e dialogut të qytetarëve, ofrimin e shërbimeve të

cilësisë së lartë dhe organizim të administratës efektive”2

1 http://admin5.geniebuilder.com/udata/ccre/docs/cemr_manual_egovernment_en.pdf

2 “Manual on Implementing Strategies for Local and Regional eGovernment”, Council of European

Municipalities and Regions (CEMR)

http://admin5.geniebuilder.com/udata/ccre/docs/cemr_manual_egovernment_en.pdf

2. Procesi i përgatitjes së strategjisë

Procesi i përgatitjes së strategjisë u zhvillua në disa faza.

Fillimisht u mbajtën disa mbledhje me udhëheqësit e dhe me të punonjësit e TIK-ut në BNjVL.

Qëllimi i këtyre mbledhjeve ishte që tu njoftuar për objektivat strategjike të BNjVL-së, strategjitë

e saja zhvillimore, si dhe për të bërë analiza interne për gjendjen e saj ekzistuese TIK.

Për përcaktimin e gjendjes aktuale, nevojave të komunave dhe të aktiviteteve të ardhshme u

përgatit pyetësor i cili u shpërnda nëpër komuna. Një ndër segmentet e pyetësorit ishte prezantimi

i zgjidhjeve aktuale softuer-ike dhe të standardeve të cilat përdoren për të përgatitur këtë

dokument për standardizimin e zgjidhjeve softuer-ike dhe të bazave të të dhënave në NjVL dhe

përcaktimin e mundësive për përdorimin e standardeve të hapura që do të jetë pjesë e kësaj

strategjie.

Pas një analize të përgatitur të pyetësorit vijoi takimi me Rrjetin e IT-së në të cilën marrin pjesë

punonjës të IT-së në komuna. Diskutimi bëhej me qëllim që të përcaktohen nevojat e NjVL-së, u

prezantuan rezultatet fillestare të analizës, projektet e planifikuara në të ardhmen si dhe projektet

që janë zbatuar me sukses. U shqyrtuan mundësitë me të cilat BNjVL-ja do të mund të ndihmon

në zhvillimin e tyre, si dhe u prezantuan nevojat dhe pritjet e strategjisë. Ky takim u tregua të jetë

i rëndësishëm sepse u vendosën drejtimet drejt ë cilëve duhet lëvizur strategjia e BNjVL-së.

Në procesin e përgatitjes BNjVL-ja u takua me Ministrinë për shoqëri informative dhe e vërtetoi

bashkëpunimin e mirë në këtë fushë. Qëllimet e takimit ishin prezantimi i projekteve aktuale dhe

të ardhshme të Ministrisë, që të përcaktohen mundësitë për bashkëpunim, si dhe të evitohen

mbivendosjet në funksionet dhe shërbimet të cilat do të ofrohen nga BNjVL-ja.

Paralelisht u zhvilluan takime dhe me kompani prodhuese të zgjidhjeve softuer-ike me qëllim që

të përcaktohen standardet dhe metodologjitë të cilat i përdorin për përgatitjen e zgjidhjeve

softuer-ike.

Ndërkohë vazhdimisht u zhvilluan takime me BNjVL-në në të cilat u diskutua një numër i madh i

projekteve të mundshme, aktiviteteve dhe zotimeve (përpjekjeve). U shqyrtuan përfitimet dhe

qëndrueshmëria financiare e të njëjtave. Pasi që u vendosën disa drejtime dhe korniza të caktuara,

si dhe një gamë e projekteve, aktiviteteve dhe përpjekjeve të parazgjedhur, u mbajt takim me

komisionin për Komuna – e në të cilin u prezantua analiza e pyetësorit si dhe sugjerimet dhe

propozimet e Rrjetit të IT-së

Në takim u diskutua dhe u shqyrtuan projektet dhe aktivitetet e propozuara, problemet dhe sfidat

aktuale të komunave në fushën e TIK-ut, u dhanë vërejtje konstruktive dhe propozime

3. Gjendja aktuale Në lidhje me gjendjen aktuale fillimisht do të njoftohemi me gjendje aktuale TIK në Republikën e

Maqedonisë, më pas me atë në BNjVL, sistemet dhe arkitekturën të cilën e posedon si dhe

kronologjinë e zhvillimit të brendshëm të TIK-ut. Pastaj do të njoftohemi me gjendjen aktuale

nëpër komuna. Këto tre aspekte janë të rëndësishëm me qëllim të njohjes më të mirë të gjendjes

në të dy segmentet drejt së cilëve është drejtuar kjo strategji, BNjVL-ja si bartës i projekteve dhe

aktiviteteve nga njëra anë për zhvillim të brendshëm të TIK-ut ndërsa nga ana tjetër për

zhvillimin e TIK-ut në nivel lokal në komuna.

3.1 Gjendja aktuale në Republikën e Maqedonisë

3.1.1 Indeksi për zhvillimin TIK në raport me Unionin Ndërkombëtar të Telekomunikacionit (UNT)ITU3) TIK-u në Maqedoni po zhvillohet me një shpejtësi të madhe. Si vërtetim për këtë është edhe

raporti i fundit i UNT-së(ITU) “Measuring the Information Society”4(Matja e shoqërisë

informative), në të cilin Maqedonia zë vendin e 51-të me indeks ë zhvillimit të TIK-ut (IDI) 4,32

për vitin 2008 që është progres i madh që nga viti 2007 kur zuri vendin e 63-të me indeks 3,40.

Indeksi për zhvillimin e TIK-UT(IDI- Indeksi i Zhvillimit të TIK-ut) paraqet indeks qëllimi i të

cilit është matja e

Nivelit të evolucionit gjatë kohës së zhvillimit të TIK-ut në shtetet dhe relativisht

në shtetet tjera.

Progresi në zhvillimin e TIK-ut në vendet e zhvilluara dhe në vendet në zhvillim

Ndarja digjitale (digital divide)

Potenciali për zhvillimin e TIK-ut

Sipas lartësisë së indeksit për zhvillimin e TIK-ut, vendet e në botë janë të ndara në katër grupe:

High – me vlerë të indeksit mbi 5,67

Upper – me vlerë të indeksit në mes 3,64 dhe 5,64

Medium - me vlerë të indeksit në mes 2.16 dhe 3,54

Low - me vlerë të indeksit në mes 0.79 dhe 2.04

Maqedonia radhitet në grupin e dytë të shteteve së bashku me 33 shtete në mes të cilëve edhe

Rusia, Polonia, Bullgaria, Lituania, Hungaria, Çekia, Sllovakia etj.

3.1.2 TIK shporta e çmimit sipas UNT-në

Shporta e çmimit e cila llogaritet nga Unioni Ndërkombëtar për Telekomunikacion përbëhet nga

vlera e mesme e çmimit të telefonisë fikse, telefonisë celulare, dhe të internetit fiks në një shtet..

Kështu Republika e Maqedonisë në raportin e UNT-së “Matja e shoqërisë informative” për

shportën e çmimit të TIK-ut zë gjendet në vendin 85 në botë, me ulje evidente të çmimit të vlerës

4,24 për vitin 2008 në 3,97 për vitin 2009.

Nga komponentët të cilët janë përfshirë në shportën e çmimit vërehet rritja e çmimit të telefonisë

fikse në vitin 2009 në raport me vitin 2009. Gjithashtu interesante është edhe radhitja individuale

e secilit nga këto tre komponentë, ashtu që sipas çmimit të telefonisë fikse gjendemi në vendin

117, sipas çmimit të telefonisë celulare gjendemi në vendin e 113 dhe sipas çmimit të internetit në

vendin e 64. Mund të konkludojmë se për dallim nga dy komponentët e parë shfrytëzojmë

internet me shtrirje të gjerë me çmime relativisht të ulta.

Nga informacionet e dhëna është i qartë zhvillimi i vazhdueshëm i TIK-ut në Maqedoni. Në këtë

sektor edhe më tutje duhet të investohet dhe të ndërtohen kushte për zhvillim më të madh.

3 International Telecommunication Union http://www.itu.int/en/pages/default.aspx

4 “Measuring the Information Society” http://www.itu.int/ITU-

D/ict/publications/idi/2010/Material/MIS_2010_without%20annex%204-e.pdf

http://www.itu.int/en/pages/default.aspx

http://www.itu.int/ITU-D/ict/publications/idi/2010/Material/MIS_2010_without%20annex%204-e.pdf

http://www.itu.int/ITU-D/ict/publications/idi/2010/Material/MIS_2010_without%20annex%204-e.pdf

Burimi:Investo në Maqedoni ( Invest in Macedonia – ICT Sector in Macedonia )

5

Sipas të dhënave nga enti shtetëror për statistikë në kuartalin (tremujorin) e parë të vitit 2010

46,1% e amvisërive(ekonomive familjare) kanë pasur qasje në internet në shtëpi, përderisa 53.6%

nga amvisëritë kanë shfrytëzuar kompjuter. Ajo paraqet rritje në raport me vlerat për vitin 2009

prej 4,3% në pjesën e përdorimit të internetit dhe zvogëlim prej 0,5% në pjesën e përdorimit të

kompjuterit. Lidhje të internetit kanë pasur 81% të amvisërive me qasje në internet. Nga numri i

përgjithshëm i banorëve të moshës 15 deri në 74 vjeçare kompjuter kanë përdorur 56,4%

përderisa internet kanë shfrytëzuar 51,9%. (lidhje në internet me rrjet të gjerë)

5 http://www.investinmacedonia.org/UserFiles/File/ICT%20sector%20in%20Macedonia.pdf

http://www.investinmacedonia.org/UserFiles/File/ICT%20sector%20in%20Macedonia.pdf

Домаќинства кои користат компјутер и интернет

53,6

46,1

54,1

41,8

0

10

20

30

40

50

60

Компјутер Интернет

2010

2009

Tabela 1, Amvisëritë të cilat përdorin kompjuter dhe internet në vitin 2010 krahasuar me vitin 2009 në R.e

Maqedonisë6

Qasje në internet

7 në vitin 2009 kanë pasur 99,4% të entiteteve në sektorin publik (nga pushteti

qendror dhe lokal). Rrjeti kompjuteristik lokal LAN, i bazuar në lidhje me tel, kanë pasur 91,4%,

përderisa pa tel LAN kanë pasur25,9% të subjekteve të vetëqeverisjes lokale. Intranet, rrjet i

brendshëm kompjuteristik i bazuar në protokollin e internetit, kanë pasur 45,7%, ndërsa ekstranet,

gjegjësisht qasje të lejuar nga përdoruesit e jashtëm deri te disa pjesë të intranetit, kanë pasur

19,8% nga subjektet e vetëqeverisjes lokale.

Sistem për mbushje elektronike të dokumenteve kanë pasur 54,3% përderisa sistem për udhëheqje

elektronike të dokumenteve kanë pasur 49,4%. Nga pushteti i vetëqeverisjes lokale 76,5% e kanë

shfrytëzuar internetin për shpërndarjen (dërgimin) e formularëve ndërsa 80,2% për marrjen e

formularëve. Për operim të plotë elektronik d.m.th. për dërgim, pranim dhe pagesë elektronike e

kanë shfrytëzuar 28,4% përderisa për bashkëveprim me qytetarët 71,6%.

Për tu befasuar është fakti që mundësinë për shkarkimin dhe shtypjen e formularëve nga faqet e

internetit kanë pasur vetëm pak më shumë se gjysma e subjekteve, më saktësisht 56,3%, ndërsa.

mundësi për pagesë elektronike vetëm1,4%.

Nga të entitetet e anketuar 38,3% kanë pasur strategji për zhvillim të TIK-ut.

Në pjesën e shfrytëzimit të shërbimeve të Qeverisë – elektronike tek subjektet afariste me 10 ose

më shumë të punësuar në vitin 2009, më së shpeshti janë shfrytëzuar për pranimin e

informacioneve dhe formularëve..

6 Enti shtetëror i statistikës, njoftim nga 20.10.2010

http://www.stat.gov.mk/pdf/2009/8.1.9.23.pdf 7Enti shtetëror i statistikës, njoftim nga 31.12.2009

http://www.stat.gov.mk/pdf/2009/8.1.9.29.pdf

Amvisëritë të cilat përdorin kompjuter dhe internet

Kompjuter Internet



Користење на е-Влада услуги

11,9

14,2

24,8

58,5

60,9

0 10 20 30 40 50 60 70

Тендери

Целосно електронизирани административни

процедури

Доставување пополнети формулари

Добивање формулари

Добивање информации

Tabela 2, Shfrytëzimi i shërbimeve të Qeverisë – elektronike te subjektet afariste me 10 ose më shumë të

punësuar në vitin 20098

3.1.3 Shfrytëzuesit e internetit gjatë kohës

Statistikat e para zyrtare për penetrimin e internetit në Maqedoni datojnë që nga viti 2000 kur në

tërë territorin e shtetit kishte vetëm 30 000 shfrytëzues ose vetëm 1,5% nga popullsia e

përgjithshme. Në vitin 2002 numri i shfrytëzuesve të internetit është rritur trefish deri në 100 000

shfrytëzues ose 5% nga popullsia e përgjithshme. Në vitin 2006 tanimë kemi 392 671 shfrytëzues

të internetit të regjistruar të cilët përbëjnë 19,1% të popullsisë, që të dhënat e fundit të Unionit

ndërkombëtar për telekomunikacion të tregojnë se në gjysmën e parë të vitit 2010 ka pasur 1 057

400 shfrytëzues ose 51% të popullsisë së përgjithshme.

Në lidhje me penetrimin e internetit në rajon mund të thuhet se penetrimi në R.e Maqedonisë

është në nivel të kënaqshëm me 51%. Mesatarja në Evropë është 58,4%, përderisa në penetrim

më të vogël ka Kosova me vetëm 20,8% pas së cilës pason Bosnja dhe Hercegovina me 31,2%.

Nga fqinjët tanë Serbia dhe Sllovenia kanë përqindje më të lartë të penetrimit, ndërsa ne jemi më

të mirë se shtetet e tjera të Ballkanit si dhe më të mirë se shtetet siç janë Qiproja, Portugalia,

Rumania, Rusia, Turqia etj.

8 Enti shtetëror i statistikës, njoftim nga 24.09.2010


Shfrytëzimi i shërbimeve të Qeverisë – e

Pranimi i informacioneve

Prani i formularëve

Shpërndarja e formularëve të plotësuar

Procedurat administrative plotësisht të

elektronizuara

Tenderët


Популација на интернет корисници

58.4

43.5

31.2

47.550

46.2

20.8

51

44.1

55.9

64.8

0

10

20

30

40

50

60

70

Европа Албанија БиХ Бугарија Хрватска Грција Косово Македонија Црнагора Србија Словенија

%

Tabela 3, Pasqyra e penetrimit të internetit në shtetet ballkanike

9

3.1.4. Strategjitë kombëtare për TIK-un

Strategjia kombëtare nga fusha e TIK-ut i përfaqëson orientimet themelore strategjike për

zhvillimin e teknologjisë informative dhe të komunikimit si në nivel qendror ashtu dhe në atë

lokal..

Deri më tani në Maqedoni janë përpunuar 4 strategji kombëtare në fushën e TIK-ut, Strategjia

kombëtare për zhvillimin e shoqërisë informative (SKShI) – në vitin 2005, Strategjia kombëtare

për zhvillimin e komunikimeve elektronike me teknologji të informacionit (SKKETI) – në vitin

2008, Strategjia kombëtare për zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të internetit – në vitin 2009,

strategjia për Qeverinë – e 2010 – 2012 e përpunuar në vitin 2010.

Në të gjithë këto strategji vëmendje të veçantë i kushtohet zhvillimit të TIK-ut në Njësitë e

vetëqeverisjes lokale, përmes aktiviteteve dhe projekteve të ndryshme.

Strategjia kombëtare për zhvillimin e shoqërisë informative (SKShI)10

e cila përfaqësonte e dhe

strategjinë e parë kombëtare për zhvillimin e TIK-ut përmbante drejtime strategjike për zhvillimin

e shoqërisë informative në tërë shtetin me theks të vendosur në vetë Njësitë e vetëqeverisjes

lokale.

Në seksionin qytetarët – e ishte paraparë aktivitet i veçantë “pjesëmarrje e qytetarëve-e” me

prioritet 1, nëpërmjet të cilit ishte paraparë mbështetje e bashkësive lokale në përpunimin e

politikës së qëndrueshme lokale për TIK.

Strategjia kombëtare për zhvillimin e komunikimeve elektronike me teknologji informative

(SKKETI)11

paraqet strategjinë e dytë në fushën e TIK-ut në Maqedoni. Strategjia përmban një

pjesë të veçantë “Roli i vetëqeverisjes lokale në sigurimin e partneriteteve në mes të sektorit

9 Burimi: Internet World Stats http://www.internetworldstats.com/stats4.htm#europe

10 Ministria për shoqëri informative

http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Strategija_i_Akcionen_Plan.pdf 11

Ministria për shoqëri informative

http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Nacionalna_strategija_za_razvoj_na_elektronski_komunikacii_so_i

nformaticki_tehnologii.pdf

Popullsia e shfrytëzuesve të internetit

Evropa Shqipëria B dhe H Bullgaria Kroacia Greqia Kosova Maqedonia Mali i zi Serbia Sllovenia

http://www.internetworldstats.com/stats4.htm#europe

http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Strategija_i_Akcionen_Plan.pdf

http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Nacionalna_strategija_za_razvoj_na_elektronski_komunikacii_so_informaticki_tehnologii.pdf

http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Nacionalna_strategija_za_razvoj_na_elektronski_komunikacii_so_informaticki_tehnologii.pdf

publik dhe atij privat dhe zhvillimi i infrastrukturës në zonat rurale” e cila ka të bëjë me Njësitë e

vetëqeverisjes lokale.

Strategjia kombëtare për zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të internetit e miratuar në vitin 2009

është strategjia e tretë në fushën e TIK-ut në Maqedoni. Fokusimi qendror i tij është vendosur në

zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të internetit. Strategjia vendos theks të veçantë mbi

zhvillimin e internetit në zonat rurale dhe të largëta si dhe në zonat e pazhvilluara.

Strategjia për Qeverinë – e 2010-2012 paraqet strategjinë e katërt nga fusha e TIK-ut në

Maqedoni. Strategjia ofron plan të qartë dhe konciz për futjen e konceptit të Qeverisë – e në R.M.

Edhe pse përfitimin nga një numër i madh të projekteve, shërbimeve dhe iniciativave të

paraqitura në strategji në mënyrë indirekte do ta ndjejnë edhe NjVL.

BNjVL edhe në të ardhmen do të vazhdon ti përfaqësojë njësitë e vetëqeverisjes lokale në

Strategjitë kombëtare nga fusha e TIK-ut dhe to të zotohet për kyçje më të gjerë të njësive të

vetëqeverisjes lokale në të njëjtat.

3.1.5. Korniza ligjore

Njësitet e vetëqeverisjes lokale duhet ti respektojnë dhe të punojnë sipas ligjeve të Republikës së

Maqedonisë. Për fushën e teknologjive informative dhe të komunikimit ekziston një gamë e

ligjeve të cilat kanë pika të përbashkëta. Në vazhdim janë përmendur ligjet të cilat kanë të bëjnë

me të dhënat në formë elektronike, nënshkrimi elektronik, klasifikimet e informacioneve, qasjes

së lirë ndaj informacioneve.

Ligji mbi komunikimet elektronike (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.

13/05, 14/07, 55/07, 98/08 dhe 83/10)

Ligji mbi monitorimin e komunikimeve (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë”

nr. 121/06, 110/08 dhe 4/09)

Ligji mbi tregtinë elektronike (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 133/07)

Ligji mbi të dhënat në formë elektronike dhe nënshkrimi elektronik (“Gazeta zyrtare e

Republikës së Maqedonisë” nr. 34/01, 6/02 dhe 98/08)

Ligji mbi menaxhimin (udhëheqjen) elektronike (“Gazeta zyrtare e Republikës së

Maqedonisë” nr. 105/09)

Ligjit mbi mbrojtjen e të dhënave personale (“Gazeta zyrtare e Republikës së

Maqedonisë” nr. 7/05 dhe 103/08)

Ligji mbi klasifikimin e informacioneve (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë”

nr. 9/04 dhe 113/07)

Ligji mbi qasjen e lirë ndaj informacioneve me karakter publik (“Gazeta zyrtare e

Republikës së Maqedonisë” nr. 13/06, 86/08 dhe 6/10)

Rregullorja për masa teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes

së përpunimit të të dhënave personale (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë”

nr. 38/09)

Ligji mbi materialin e arkivuar (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 36/90,

36/95 dhe 86/08)

Urdhëresa (dekreti) për punë kancelarie dhe arkivore (“Gazeta zyrtare e Republikës së

Maqedonisë” nr. 58/96)

Për zbatimin efektiv të rregullave ligjore autoritetet lokale kanë nevojë për plotësimin analog

edhe të mjeteve financiare për zbatimin e tyre. Prioritetet e BNjVL-së janë lobimi për sigurimin e

kushteve për zbatimin e rregullave ligjore.

3.2 Gjendja aktuale në BNjVL (Bashkësia e njësive vetëqeverisëse lokale)

Në lidhje me harduer-in, të gjithë punonjësit kanë kompjuterët desk top të tyre të lidhur në rrjetin

LAN, në të cilin ka 2 serverë të cilët përdoren si serverë aplikativ nga të cilët njëri përdoret si

primar ndërsa tjetri si dytësor (sekondar).

Sistemi i postës elektronike rregullisht shfrytëzohet për komunikim të brendshëm dhe dhënia e

detyrave është pritur nga jashtë njësoj si dhe aplikacioni i faqes së internetit e cila është krijuar në

vitin 2009. Aktualisht ka 1punonjës të TIK-ut por në të ardhmen planifikohet rritje e numrit të

punonjësve të TIK-ut në BNjVL. Ka video monitorues sikur dhe sistem elektronik për

regjistrimin e kohës së punës.

Gjatë vitit 2008 janë organizuar dy seminare në lidhje me TIK-un, central digjital telefonik i cili

në vitin 2010 është modernizuar me zgjidhje softuer-ike me të cilën në mënyrë drastike janë

zvogëluar shpenzimet e faturave të telefonit.

Në vitin 2009 janë vizituar 15 komunë, në të cilat është bërë analizë e TIK-ut dhe përmbushja e

dispozitave të rregullores së Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale në komunat me

udhëzime dhe aktivitete të propozuara për zhvillimin e TIK-ut si dhe harmonizimin me dispozitat

e rregullores së Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale. Po të njëjtin vit është botuar

“Doracak për përgatitjen e strategjive lokale në fushën e teknologjisë informative dhe të

komunikimit” si ndihmë e drejtpërdrejtë komunave gjatë përgatitjes së strategjive të tyre për

zhvillimin e TIK-ut. Në të njëjtën periudhë është dhënë ndihmë në përgatitjen e strategjive për

zhvillimin e TIK-ut në 6 komuna.

Në dhjetor të vitit 2009 u formua Rrjeti për TIK të vetëqeverisjes lokale, qëllimi kryesor i të cilit

është zhvillimi i TIK-ut në vetëqeverisjen lokale (pushtetin lokal). Ndër të tjerat rrjeti, shqyrton

mendime, jep komente, dërgon propozime deri te komisioni për Komunat – e. Në përbërjen e

vet ka 30 anëtarë të cilët janë të punësuar në administratën komunale. Paralelisht me formimin e

Rrjetit për TIK është sjellë vendim për krijimin e qendrës trajnuese që do të përdoret për trajnime

të administratës komunale.

Gjithashtu është mbajtur takimi i parë në përbërjen e re të komisionit për Komunat – e, i cili ka 7

anëtarë plus kryetarin, të cilët njëherit janë edhe kryetarë të komunave. Funksioni i këtij

komisioni është që ti shqyrton propozimet e dërguara nga rrjeti për TIK, për të diskutuar dhe

shqyrtuar problemet në lidhje me TIK-un në vetëqeverisjen lokale, të propozon zgjidhje dhe nxit

iniciativa.

Në vitin 2010 janë blerë edhe 9 nënshkrime elektronike të cilët kryesisht përdoren për

prokurorime publike, ndërsa ka filluar edhe projekti i 15 komunave për përgatitjen e strategjive të

veta për zhvillimin e TIK-ut. Aktualisht po përgatitet një dokument me të cilin do të jepen

propozime për standarde të hapura për zhvillimin softuer-ik dhe të bazës së të dhënave. Krahas

të tjerave BNjVL-ja zhvillon konsultime me donatorë dhe asiston në përgatitjen dhe dhurimin

(donacionin) e të zgjidhjeve softuer-ike dhe të harduer-it për komunat.

Kjo është strategjia e parë e TIK-ut në BNjVL por TIK-u gjithnjë ka qenë i përfshirë në planet

vjetore të aksionit.

3.3 Gjendja aktuale nëpër komuna

Në vitin 2009 u zbatua analiza e gjendjes aktuale të TIK-ut te NjVL-të në të cilat ishin përfshirë

45 komuna. Rezultatet i kësaj analize janë paraqitur në tabelën vijuese. Patjetër të theksohet se në

këto rezultate ekziston mundësia për devijime të vogla nga gjendja momentale.

Për nevojat e kësaj strategjie, u përgatit pyetësor voluminoz me qëllim të përcaktimit të gjendjes

aktuale të TIK-ut në NjVL. Këtij pyetësori iu përgjigjën 22 komuna.

Nga përgjigjet e pyetësorëve mund të konkludohen disa gjëra më të rëndësishme. Akoma ka mjaft

komuna të cilat nuk kanë TIK punonjës, ndërsa shumë pak nga komunat kanë formuar reparte të

veçanta ose sektorë për TIK. Shumica e komunave të cilat nuk kanë TIK punonjës kanë lidhur

marrëveshje me kompani lokal ose me ekspertë të TIK-ut të cilët kujdesen për mirëmbajtjen dhe

për modernizim të mjeteve dhe sistemeve. Është interesant që të gjitha komunat të cilat ju kanë

përgjigjur pyetësorit janë të lidhur në rrjet, ndërsa pjesa më e madhe e tyre kanë serverët të tyre.

. Urbane gjithsej rurale

76

62

9789 86 83

62

78

45

89

67

80

65

44

79

13

73

45

67

47

27

0

20

40

60

80

100

120

% на

компјутери

според број на

вработени

Општини со

електронска

архива

Општини со

своја веб-

локација

Редовно

ажурирање на

еб-локацијата

(најмалку

еднаш

неделно)

Поврзаност на

компјутерите

во општината

со интернет

Учество на

граѓаните во

работата на

општината со

предлози

преку интернет

Услуги за

граѓаните и

фирмите преку

интернет

Урбани Вкупно Рурални

Tabela 4 – Gjendja e TIK-ut në NjVL në vitin 2009

12

3.3.1 Gatishmëria harduer-ike dhe softuer-ike

Nga analiza e pyetësorëve konkluzioni i përgjithshëm në lidhje me harduer-in dhe pajisjet që i

posedojnë komunat është se edhe pse gjithnjë ekziston nevoja për modernizim të arqitekturës

harduer-ike aktuale dhe për zgjidhje të rrjetit, në këtë pjesë komunat janë të pajisura në mënyrë

adekuate gjegjësisht kanë burime me të cilat mund ti kënaqin nevojat aktuale. Ajo që këtu duhet

pasur parasysh është zhvillimi i shpejtë i TIK-ut, rritja e penetrimit të internetit në shtet si dhe

pritja e rritur e qytetarëve për të fituar qasje në shërbimet elektronike të sofistikuara. Duke pasur

parasysh që objektivat strategjike të shtetit janë të kalojmë në Shoqërinë – e përmes pranimit të

parimeve të Qeverisë – elektronike dhe të demokracisë – elektronike pra në nivel lokal duhet

të jenë të përkthyera të njëjtat parime përmes pranimit të parimeve të komunës- elektronike,

rritjes së demokracisë – elektronike dhe pjesëmarrjes – elektronike përmes ofrimit të

shërbimeve elektronike të reja dhe të sofistikuara. Për ti arritur këto qëllime dhe ideale investimi

dhe përmirësimi i harduer-it dhe i pajisjes së rrjetit dhe i gjithë infrastrukturës së TIK-ut nuk

duhet të zvogëlohen, në fakt vetëm duke mundësuar kushte të nevojshme do të mund zhvillohen

në mënyrë adekuate shërbimet elektronike kualitative.

12

Analiza e gjendjes së TIK-ut në NjVL e bërë në vitin 2009 në mbi 45 komuna

% e

kompjuterëve

në raport me

numrin e të

punësuarve

Komunat

me arkivë elektronike

Komuna me

faqe të tyre të

internetit

Azhurnim i

rregullt i

faqes së

internetit (së

paku 1 herë

në javë)

Lidhja e

kompjuterë

ve të

komunave

në internet

Pjesëmarrja e

qytetarëve në

punën e

komunës me

propozime

përmes internetit

Shërbime për

qytetarët dhe

kompanitë

përmes

internetit

Потреба за зајакнување на ИКТ инфраструктура и хардвер

12

0

70

18

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Не ми е познато Не постои потреба Постои потреба Постои голема

потреба

%

Tabela 5, Nevoja për përforcimin e infrastrukturës së TIK-ut dhe harduer-it nëpër komuna

13

Në tabelën e radhës qartë mund të shihet nevoja për formimin e reparteve/sektorëve të veçantë të

TIK-ut dhe bashkë me to edhe nevoja për rritjen e numrit të punonjësve të TIK-ut nëpër komuna.

61

22

94100

0

20

40

60

80

100

120

ИKТ вработени Одделение/сектор за

ИKТ

Сервери LAN

%

Tabela 6, Gjendja aktuale në komuna në lidhje me resurset njerëzore dhe me pajisjet prezhna

14

Numri më i madh i komunave kanë serverë, dhe numër i madh i tyre janë të lidhur d.m.th. në

mjedise të sferës. Gjithashtu evidente është rritja e vetëdijes tek komunat për përdorimin softuer-

ëve të licencuar. Akoma ekzistojnë komuna të cilat kanë probleme me licencat, dhe numri më i

madh i tye problemin me licencat për sistemin operativ e zgjidhin me blerjen e kompjuterëve të ri

të cilët vijnë me sistem operativ të licencuar. Disa komuna të caktuara këtë problem e zgjidhin

me kalimin në softuer të lirë. Problemi kyç për migrimin e tillë është që pjesa më e madhe e

softuerit të cilin e shfrytëzojnë komunat në punën e përditshme, i cili më së shpeshti ka qenë i

ndarë nëpërmjet donacioneve, mund të punohet vetëm me sistemet operative të Microsoft-it,

ashtu që shumë komuna tanimë janë në dilemë nëse duhet të blejnë licenca të shtrenjta të

Microsoft-it ose të kalojnë në softuer të lirë që do të thotë zgjidhje e lirë në raport me sistemet

13

Rezultatet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010 14

Rezultatet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Nevojat për përforcimin e harduer-it dhe infrastrukturës së TIK-ut

E pa njohur Nuk ekziston

nevoja

Ekziston

nevoja

Ekziston

nevojë e madhe

Punonjësit

e TIK-ut Repart/ sektor i

TIK-ut serverët LAN-i

operative dhe softuerëve por të shtrenjtë në raport me nevojën për zhvillimin e aplikacioneve

softuerike të cilat do të bazoheshin në standarde të hapura dhe që do të ishin të pavarur nga

sistemi operativ. Problemi në përdorimin e softuerit të lirë është rezistenca ndaj ndryshimeve e

numrit më të madh të punonjësve.

100

78

67

56

0

20

40

60

80

100

120

Користите е-пошта

(барем еднаш

неделно)

Веб локација Редовно ажурирање

на податоците на веб

локациите

Учество на граѓаните

во работата на

општините со

предлози преку

интернет

%

Tabela 7, Gjendja aktuale në komunat në lidhje me lajmërimet dhe komunikimet me qytetarët

15

Zgjidhjet softuerike të cilat i posedojnë numri më i madh i komunave:

LTAS (Local Tax Administration System) – softuer për menaxhimin e tatimit në

pronë, trashëgimi, dhuratë dhe tatimet komunale i përgatitur nga kompania Euronetkom

nga Shkupi. Të dhënat ruhen në bazën e të dhënave MS SQL Server.

EduFM – softuer i punës financiare, evidencës kadrovike dhe regjistrimit të mjeteve

themelore, i përgatitur nga kompania Edusoft nga Shkupi. Të dhënat ruhen në bazën e të

dhënave MS SQL Server.

GIS (ArcMap и ArcView) – softuer për zbatimin e sistemit gjeografik informativ.

Softueri është blerë nga donator i jashtëm i kompanisë GISDATA nga Shkupi dhe është i

dhuruar në komunat si softuer për digjitalizimin e planeve urbanistike. Të dhënat ruhen

në bazën e të dhënave MS SQL Server.

SIOG – aplikacion i faqes së internetit për lëshimin e dokumenteve në lidhje urbanizmin.

Aplikacioni e ndjek rrugën e dokumenteve dhe jep informacione për ngushticat

(bllokimet) eventuale në punën e komunës. Aplikacioni është përgatitur nga personi fizik

i angazhuar nga USAID-i. Të dhënat ruhen në bazën e të dhënave në MS SQL Server.

Aplikacioni për arkivë elektronike – i përgatitur nga Biznes-sistemi i Maqesonisë. Nga

Shkupi. Aplikacioni është përgatitur me со Lotus Notes dhe të dhënat ruhen në bazë që

është karakteristike për atë platformë.

Alfresco – sistem për menaxhimin e dokumenteve, i përgatitur nga Neocom nga Shkupi.

Zgjidhje e bazuar në faqe të internetit, për punën e të cilës është i nevojshëm TomCat

web-server dhe MySQL server për bazën e të dhënave. Në numrin më të madh të

komunave nuk përdoret, ndërsa atje ku përdoret është instaluar vetëm në disa kompjuterë.

Aplikacioni për përgatitjen e buxhetit – Softuer me bazë të të dhënave MS Access, e

përgatitur nga SINS

15

Rezultatet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Shfrytëzoni

e-mail (së paku

një herë në javë

Faqe të

internetit

Azhurnim të

rregullt të të

dhënave të faqes

së internetit

Pjesëmarrja e

qytetarëve në punën e komunave me

propozime

nëpërmjet internetit

3.3.2 Gatishmëria për zbatimin e kornizave ligjore

përveç gatishmërisë harduerike dhe softuerike, si dhe pajisjes dhe gatishmërisë me

personel adekuar nuk duhet të lihet pas dore gatishmëria e komuna ve në zbatimin e

rregullativës ligjore. Në këtë strategji me rëndësi të veçantë do të jetë shqyrtimi dhe

zbatimi i parimeve të ndryshme ligjore të cilat janë të lidhura me TIK-un.

Ligji për mbrojtjen e të dhënave personale është një ndër ligjet më të eksponuara nga kjo fushë

përmbushja i të cilit është shumë i rëndësishëm sepse me të rregullohet mbrojtja e të dhënave

personale të çdo qytetari. Veçanërisht për komunat është e rëndësishme përmbushja e masve

teknike dhe organizative të përshkruara me rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave

personale (gazeta zyrtare- 38/09)16

. Tek komunat janë vërejtur devijime në zbatimin e plotë të

këtij ligji.

Në lidhje me sigurinë e sistemeve informatike të komunave si dhe përgatitja për ruajtje me akte

nënligjore të ligjit për menaxhimin elektronik dhe lidhja e ardhme e sistemin për veprim të

brendshëm, analiza e pyetësorëve tregoi se 22% të parëndësishme të komunave kanë miratuar

akte – politika për siguri me të cilat rregullohet siguria e sistemeve informative të komunës, por

prap kënaq fakti se 64% të komunave planifikojnë të sjellin dhe të miratojnë akte të tilla –

politika për siguri.

Акти (безбедностни политики) со кои се уредува

безбедноста на информациските системи на

општината

22

6461

7

17

29

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Имаат усвоено Планираат да усвојат

%

Да

Не

нема одговор

Tabela 8, Gjendja aktuale dhe planet e ardhshëm të komunave në lidhje me sjelljen dhe miratimin e akteve

– politika për siguri17

3.3.3 Kapacitetet dhe njohuritë e komunave

Nëpërmjet rregullores së shpërndarë deri te komunat për përgatitjen e këtij dokumenti ishin

përfshirë disa fusha siç janë: njohuritë e punonjësve të TIK-ut, aftësitë menaxhues, aftësitë për

udhëheqjen e projekteve, administrimin e servisit të IT-së dhe siguria kompjuteristike, me qëllim

të determinimit të nevojave aktuale dhe të ardhshme për përforcimin e kapaciteteve, njohurive,

shkathtësive dhe aftësive të punonjësve në komuna..

Është e dukshme që në të gjitha segmentet e përfshira në analizë është paraqitur nevoja për

përforcim dhe përmirësim të mëtejshëm.

16

http://80.77.144.32/2009/6DBB6BAE105C0546BA6E8AC4B75FC946.pdf 17

Rezutletet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Aktet (politikat për siguri) me të cilat rregullohet siguria

e sistemeve informatike të komunës.

Kanë miratuar Planifikojnë të miratojnë

po

jo

Ska

përgjigje

http://80.77.144.32/2009/6DBB6BAE105C0546BA6E8AC4B75FC946.pdf

Потреба за зајакнување на способностите, вештините и

знаењата на ИКТ вработените

17

0

65

18

0

10

20

30

40

50

60

70


потреба

%

Tabela 9, Nevoja për përforcimin e kapaciteteve të punonjësve të TIK-ut

18

Në lidhje me përforcimin e kapaciteteve të sigurisë informacionit janë vërejtur rezultate.

Потреба за зајакнување на знаења и способности за

дизајнирање, имплементирање и менаџирање на

информациска безбедност

12

0

65

23

0

10

20

30

40

50

60

70


потреба

%

Tabela 10, Nevoja për përforcimin e kapaciteteve të domosdoshme për implementimin dhe menaxhimin e

sigurisë së informacionit.19

Me orientimin e madh të komunave në mundësimin e shërbimeve të shpejta, me kohë dhe me

qasje të lehtë për qytetarët duke pranuar konceptin e ofrimit të shërbimeve elektronike, është e

domosdoshme që fillimisht të punësuarit në vetë komunën mirë të njoftohen me konceptin dhe

qëllimet e shërbimeve elektronike, mënyrën e shpërndarjes së tyre si dhe zhvillimin dhe

menaxhimin e tyre. Nga analiza është vërejtur se 70% e komunave mendojnë se ekziston nevoja

për përforcimin e njohurive të konceptit dhe qëllimeve të shërbimeve elektronike, ndërsa për 18%

ekziston nevojë e madhe lidhur me atë segment.

Si vazhdim i fakteve të lartpërmendura, së fundi gjithnjë e më shumë po zhvillohet fusha e

administrimit të servisit IT, të cilës të gjitha segmentet dhe entitetet të cilat ofrojnë shërbime, e

sidomos shërbime elektronike i kushtojnë vëmendje të madhe. Nëpërmjet implementimit të

proceseve dhe aktiviteteve nga metodologjitë si ITIL (IT Infrastructure Library) dhe nëpërmjet

18

Rezutletet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010 19


Nevoja për përforcimin e aftësive, shkathtësive, dhe njohurive

të punonjësve të TIK-ut

Nuk e di Nuk ka nevojë ka nevojë Ka shumë nevojë

Nevoja për përforcimin e njohurive dhe aftësive për dizajnim, implementim, dhe

menaxhim të sigurisë së informacionit

Nuk e di Nuk ka nevojë Ka nevojë Ka shumë nevojë

futjes së standardit ISO 20000 sigurohen se kanë vendosur procedura dhe procese adekuate.

Procedurat dhe proceset e vendosura kanë të bëjnë me menaxhimin e suksesshëm e të gjithë ciklit

jetësor të një shërbimi, nga momenti i paraqitjes së idesë, duke krijuar strategji për të njëjtën,

dizajnit, përgatitjes teknike dhe lëshimit të saj në qarkullim, nëpërmjet menaxhimit dhe

përmirësimit të saj deri në pikën e fundit të pensionimit.

Në lidhje me këtë çështje 59% të komunave të anketuara janë përgjigjur se kanë nevojë për

përforcimin e njohurive dhe aftësive për menaxhimin e shërbimeve të IT-së (administrimi i

servisit të IT-së) përderisa 23% janë përgjigjur se pëa atë ka shumë nevojë.

Потреба за зајакнување на знаења и способности за

менаџирање на ИТ услуги (ИТ сервисен менаџмент)

12

6

59

23

0

10

20

30

40

50

60

70


потреба

%

Tabela 11, Nevoja për përforcimin e aftësive për administrimin e servisit të IT-së.

20

4. Nevoja për miratimin e strategjisë së TIK-ut Strategjia përpiqet që ti vendos bazat dhe principet sipas të cilave duhet të zhvillohet TIK-u në

BNjVL si mbështetje e bashkësive lokale. Sektoir civil si dhe ai i biznesit duhet të mbeten në

fokus si klientë kryesor të shërbimeve elektronike.

Strategjia e mirë e TIK-ut jep orientime të qarta për zhvillimin e TIK-ut nëpërmjet të cilit

sigurohet se teknologjia do ti mbështesë proceset e biznesit dhe do të krijojë kornizë përmes së

cilës në mënyrë efektive do të mund të evoluojnë biznes propozimet e projekteve të reja. Ajo

duhet të ndihmon në procesin e marrjes së vendimeve rreth përdorimit të infrastrukturës adekuate

të TIK-ut dhe të standardeve teknike adekuate dhe njëherit të bëhen përpjekje për identifikimin

dhe zvogëlimin e rreziqeve.

Strategjia përpiqet ti adresojë edhe sfidat e kohës së re:

NjVL-të kanë nevojë tiu mundësojnë qasje qytetarëve në shërbime në kohë dhe mënyrë të

përshtatshme për ta, pa i kushtuar vëmendje të madhe se çka është e përshtatshme për

provajderët (siguruesit) e shërbimeve.

Pritjet e qytetarëve dhe të bizneseve janë të mëdha si në sjelljen e shërbimit ashtu në

bashkëveprimin

Kriza ekonomike globale në 2008/2009 ka pasojë të saja në strukturën e tregut dhe në

modelet investuese, gjë që çon deri në presion më të madh për efikasitet dhe kursim të

mjeteve

20


Nevoja për përforcimin e njohurive dhe aftësive për

menaxhimin e IT shërbimeve (administrimi i servisit të IT-së)

Nuk e di Nuk ka nevojë Ka nevojë Ka shumë nevojë

5. Parimet e TIK-ut BNjVL-ja si mjet i komunave i bazon parimet e saja të TIK-ut në përputhshmëri me nevojat dhe

prioritetet e komunave dhe të cilat pjesërisht dalin nga fushat dhe qëllimet e i2010 DIGITAL

LOCAL AGENDA 21

. BNjVL-ja si mjet i komunave përpiqet që nëpërmjet strategjisë së saj për

zhvillim të TIK-ut që tiu ndihmon në realizimin e parimeve të propozuara të TIK-ut.

TIK-u në shërbim të qytetarëve

Mundësimi informacioneve dhe shërbimeve cilësore, 24 orë në ditë, 7 ditë në jav deri te të gjitha

segmentet e shoqërisë, nëpërmjet zgjidhjes së metodave të ndryshme të qasjes. Zhvillimi i

lidhjeve të forta dhe i besimit me qytetarët dhe dizajnimi i vazhdueshëm për përmirësimin e

cilësisë së shërbimeve.

Më të lira

Duke panuar proceset e standardizuara dhe përdorimint të standardeve të hapura të TIK-ut do të

mundësohet që shërbimet dhe informacionet elektronike të jenë më të lira dhe më cilësore.

Nëpërmjet partneriteteve publike-private, përdorimit të softuerit me kod të hapur, kur është e

mundshme edhe ripërdorim të kodit dhe të modulit të programit, sistemet e tëra të TIK-ut janë më

të lira dhe më fleksibile. Me sigurimin efikasitetit energjetik energjia elektrike kursehet dhe

njëherit krijohet mjedis i shëndoshë (të shëndetshëm) jetësor..

Ndërverprimtaria dhe standardizimi

Llojet e ndryshme të sistemeve (vegla, softuer, harduer, baza e të dhënave) duhet të mund të

komunikojnë në mes veti pa marrë parasysh nga platforma dhe prodhuesi i tyre. Për atë qëllim

duhet të përdoren standarde të hapura. Fokusimi i ndërverpimtarisë si nënndihmës në procesin e

qasjes, Различните типови на системи (алатки, софтвер, хардвер, бази на податоци итн)

треба да можат меѓусебно да комуницираат независно од нивната платформа и

производител. За таа цел потребно е корстење на отворени стандарди. Фокусирање на

интероперабилноста како подпомагач во процесот на пристап, shpërndarjes dhe ndarjes së

informacioneve. Mundësimi i transmetimit pa pengesa të të dhënave në mes sistemeve të

ndryshme në mënyrë drastike mund ta rrit efikasitetin e menaxhimit me lëndë nga sektori publik

dhe të siguron cilësi më të mirë të të dhënave.22

Përfshirja-Е

Zgjidhjet e mundësuara me ndihmën e TIK-ut duhet të jenë të arritshme për të gjitha segmentet

shoqërore dhe për të gjithë individët, pa asnjë diskriminim. Në veçanti duhet të punohet drejt

afrimit të TIK-ut më afër personave të moshuar dhe personave me aftësi të kufizuara dhe

funksionalitet të dëmtuar. Ndarja digjitale e cila ekziston dhe ka lidhje me mundësinë e një grupi

që pa probleme ti përdor përfitimet nga teknologjitë e reja përkundër një grupi tjetër i cila ka

vështirësi, duhet të zvogëlohet me tendencë çrrënjosjeje. Gjithashtu duhet të mundësohet edhe

mbështetje e mënyrave tradicionale për qasje në informacione dhe shërbime për qytetarët të cilët

nuk duan ose nuk kanë mundësi që ti përdorin teknologjitë informative dhe të komunikimit.

Demokracia-Е

21

DIGITAL LOCAL AGENDA MANIFESTO http://www.ccre.org/docs/eisco_declaration_en.pdf 22

Sec. 5.3 Interoperability and open standards (ndërverprimi dhe standardet e hapura) - “Manual on

Implementing Strategies for Local and Regional eGovernment”(doracak për implementimin e strategjive

për pushtetin local dhe rajonal) ”, Council of European Municipalities and Regions (CEMR) (Këshilli I

Komunave dhe Rajoneve Evropjane)p

Me ndihmën e teknologjisë së TIK-ut duhet të mundësohet transparencë e plotë në punën e

komunave. Duhet të mundësohen kanale nëpërmjet të cilëve qytetarët do të mund të jenë të kyçur

në punën e komunave, do të mund të japin vërejtjet dhe komentet e tyre dhe të kenë ndikim në

procesin e marrjes së vendimeve. Duhet të zhvillohen mjete për debat publik efektiv dhe

participim në procesin demokratik të vendimmarrjes. Objektivi strategjik është zhvillimi dhe

zgjerimi i demokracisë-e nëpërmjet participimit më të madh dhe bashkëveprimit me qytetarët.

TIK-u i cili është tërësisht i fokusuar në nevojat e komunës

Informacionet dhe sistemet informative gjithnjë duhet të jenë në dispozicion, të jenë lehtë të

arritshëm dhe plotësisht të përshtatshëm për nevojat e komunës si për punën e saj të brendshme

ashtu edhe për procesin e mundësimit të shërbimeve për qytetarët. TIK-u duhet që obligimet e

përditshme ti bën më të lehta dhe më të rehatshme, por edhe të kryhet më shumë punë për kohë

më të shkurtër në mënyrë më të lehtë.

Besueshmëri dhe siguri

Siguria e informacioneve dhe mjeteve informative duhet të jetë në nivelin më të lartë. Të

punësuarit si subjekte të cilët e bëjnë përpunimin e të dhënave dhe të informacioneve is qytetarët

si shfrytëzues përfundimtar i tyre duhet të jenë të sigurtë se informacionet e marra (të fituara) dhe

shërbimet janë të besueshme, nuk janë ndryshuar dhe njëkohësisht duhet ruajtur intimitetin e

subjekteve. Duhet të merren masa të veçanta për mbrojtjen e të dhënave personale. Duhet që të

ndërtohet besimi tek qytetarët dhe bizneset se dokumentet dhe shërbimet elektronike janë të

sigurta njësoj sikur ato tradicionale.

6. Objektivat strategjike BNjVL-ja është asociacion i pavarur kombëtar i të gjitha njësive të vetëqeverisjes lokale. Ajo

është e përqendruar në zhvillimin e tyre të balancuar, në zbatimin e procesit të decentralizimit

nëpërmjet definimit të politikave të përbashkëta, përcaktimin e prioriteteve, zbatimin cilësor të

kompetencave dhe përforcim të barabartë të kapaciteteve të njësive të vetëqeverisjes lokale.

Zhvillimi i TIK-ut në nivel komunal është bazuar në partneritet/bashkëpunim midis BNjVL-së,

komunave, sektorit qytetar dhe privat, Qeverisë dhe palëve të tjera të interesuara.

Në planin strategjik të BNjVL-së ЗЕЛС 2011-201523

midis tjerash janë definuar edhe objektivat

strategjike vijuese:

Objektivi strategjik 4: vendosja e sistemit për trajnimin e përgaqësuesve të NjVL-së

Objektivi strategjik 7: sigurimi i qëndrueshmërisë financiare të BNjVL-së

Objektivi strategjik 8: kapacitetet e përforcuara të shërbimit profesional të BNjVL-së

Me qëllim të realizimit të këtyre objektivave strategjike si dhe të zhvillimit të tërësishëm të TIK-

ut në nivel lokal BNjVL-ja filloi projekte për përgatitjen e strategjisë zhvillimore të TIKU-ut,

standardizimin e zhvillimit të zgjidhjeve softuerike dhe të bazave të të dhënave duke përdorur

standarde të hapura, si dhe realizimin e një sistemi për zhvillim të përbashkët, menaxhim dhe

mundësim të shërbimit-e të cilat çdo komunë në mënyrë të pavarur do ti administrojë, ofrojë,

dhe promovojë para qytetarëve.

Për mundësimin e tërë kësaj janë definuar objektivat strategjike në vijim me orientimet e tyre

strategjike, për të cilat janë paraparë projekte, aktivitete dhe përpjekje për arritjen e tyre.

23

Plani strategjik i BNjVL-së 2011-2015 http://www.zels.org.mk/Upload/Content/Documents/Za%20ZELS/МК/Strateski%20plan%20ZELS%2020

11-2015%20v2.pdf

Sigurimi i infrastrukturës së TIK-ut Varësia dhe funksionimi normal i institucionit për teknologjitë informatike dhe të komunikimit

vazhdon të rritet deri në pikën kur pa infrastrukturë adekuate të TIK-ut nuk mund të funksionon

në mënyrë normale as edhe në periudha të shkurtëra kohore. Nën infrastrukturë e TIK-ut

nënkuptohet hardueri dhe softueri i tërësishëm kompjuteristik dhe i komunikimit të cilët përdoren

për menaxhimin dhe administrimin e rrjeteve të të dhënave dhe të zërave, intranetëve dhe

ekstranetëve, kompjuterëve personal, serverëve etj. Mundësimi i shërbimeve elektronike si

produkt përfundimtar te qytetarët nga ana e tij kërkon infrastrukturë të sigurtë dhe prometuese të

TIK-ut e cila administrohet, mirëmbahet dhe azhurnohet, dhe është dizajnuar që ti kënaq nevojat

aktuale dhe të ardhshme me nivel adekuat të fleksibilitetit.

Orientimet strategjike:

Infrastrukturë e sigurtë, efikase, dhe premtuese e TIK-ut

Ndërtim dhe përmirësim të infrastrukturës së TIK-ut

Menaxhimi i shpejtë dhe i kontrolluar me probleme dhe incidente

Infrastrukturë e TIK-ut lehtë e përmirësueshme (e shkallëzuar), e pavarur nga një

prodhues ose distributor.

Futja e shërbimeve еlektronike Prioriteti i BNjVL-së është ti ul shpenzimet e NjVL-së nëpërmjet zhvillimit të përbashkët,

administrimit dhe sigurimit të shërbimeve elektronike të cilat çdo komunë do ti administrojë,

ofrojë dhe do ti promovojë në mënyrë të pavarur para qytetarëve. Tipari kryesor i krijimit të

shërbimeve të reja dhe më të sofistikuara është sigurimi i qasjes në shërbime nëpërmjet internetit,

duke përdorur teknologji të cilat i lidhin kërkesat e përdoruesve të front-office me back-office

sistemet për procesimin e shërbimeve. Shërbimet duhet të jenë të vendosura dhe të zhvilluara për

ti përmbushur nevojat e sektorit civil dhe të biznesit.


Ngritja e nivelit të sofistikimit të shërbimeve

Efikasitet i rritur në ekzekutimin e shërbimeve administrative për qytetarët

Shërbime-e efikase sipas çmimit

Qasje e lehtësuar në realizimin e të drjetave civile

Qase e siguruar dhe e lehtësuar në TIK

Shërbimet-e të arritshme 24/7

Shkallë e rritur e përdorimit të shërbimeve elektronike

Zhvillimi i shërbimeve-m

Shkurtimi i kohë së duhur për dhënien e dokumenteve dhe të shërbimeve

Themelimi i menaxhimit të informacioneve Informacionet paraqesin mjet kryesor në punën e institucionit. Menaxhimi efektiv i

informacioneve është esenciale në procesin e bërjes dhe ofrimit të shërbimeve. Themelimi dhe

zbatimi i TIK-ut krahas menaxhimit të shpejtë dhe efikas me informacionet është i rëndësishëm

nga pikëvështrim i zvogëlimit të shpenzimeve si për dhënien e shërbimeve të caktuara ashtu edhe

për punën e përditshme. Kapaciteti i një organizate për ta shfrytëzuar diturinë dhe aftësinë e saj

definohet nëpërmjet aftësisë për qasje dhe ndarje të informacioneve në mënyrë të sigurtë dhe

fleksibile, pavarësisht formatit të tyre, vendit ose mekanizmti të ofrimit.


Zvogëlimi i shpenzimeve dhe kosto të përgjithshme më të lira të TIK-ut

Përdorimi i standardeve të hapura dhe siguria që sistemet e reja që dotë zhvillohen do të

jenë ndërvepruese me mundësi për shkëmbim reciprok të të dhënave

Mbrojtja e mjedisit jetësor

Resurset njerëzore

Duke rritur kapacitetet e resurseve njerëzore mundësohet krijimi i ekipeve fleksibile më të vogla

të specializuara në fusha të caktuara të cilët do të mund ta përdornin infrastrukturën e TIK-ut dhe

sistemet për ofrimin më të shpejtë, më të lirë dhe më të sigurtë të shërbimeve për qytetarët, punë

të brendshme më efikase me fleksibilitet më të madh ndaj ndryshimeve. Do të rriteshin

kapacitetet për planifikim strategjik, do të rritej efikasiteti si dhe vetëqëndrueshmëria.


Thellimi i profesionalitetit dhe kapacitete të përforcuara të administratës

Siguria Pjesa esenciale në procesin e ofrimit të shërbimeve për qytetarët është ekzistimi i sistemit të

sigurtë dhe të besueshëm në të cilin përpunohet dhe ruhen të dhëna të besueshme dhe personale.

Për arsye të funksionimit pa pengesa të sisteme e dhe bashkëveprimit me qytetarët dhe me

entitetet tjerë të jashtëm nga njëra anë dhe rreziku i lartë nga ndërhyrjet e jashtme dhe të

brendshme, softuer të keq dhe mashtrime, duhet ti kushtohet vëmendje të madhe dizajnit dhe

menaxhimit me sigurinë e informacioneve me qëllim të krijimit të mjedisit të sigurtë dhe të

besueshëm për funksionimin e proceseve të punës. Përkatësisht, duhet të gjindet një ekuilibër në

mes mjedisit operativ stabil dhe të sigurtë dhe fleksibilitetit d.m.th. që ka mundësi tiu përgjigjet

kërkesave të ndryshueshme të biznesit.


Sigurimi i sigurisë dhe integritetit në përdorimin e shërbimeve elektronike

Sigurimi i rritur në sistemet e TIK-ut dhe në qarkullimin e informacioneve.

Sigurimi në shfrytëzimin e TIK-ut

Menaxhim në kohë dhe adekuat me incidente dhe kërcënime

Përputhshmëria me kornizën ligjore Një ndër angazhimet dhe obligimet kryesore është përputhshmëria me kornizën ligjore d.m.th.

ligjet e që kanë të bëjnë me punën e TIK-ut. Në këtë kontekst, si dy ligje kryesore të cilët duhet të

përputhen, janë përputhshmëria me aktet e nënligjeve d.m.th. rregullore për masat teknike dhe

organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale

(gazeta zyrtare 38/09) si dhe aktet e nënligjeve të ligjit për administrimin elektronik me qëllim që

në të ardhmen të kyçen në mjedis të vetëm d.m.th projekti për lidhej të ndërsjellë dhe shrytëzim të

regjistrave dhe bazave të të dhënave në mes të organeve dhe institucioneve shtetërore-

Ndërveprimi.


Miratimi i akteve me të cilët rregullohen masat teknike dhe organizative për sigurimin e

fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara në rregulloren

e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale

Përputhshmëria me aktet e nënligjeve të ligjit për administrimin elektronik

7. Masat strategjike Masat strategjike ndahen në katër kategori: projekte, shërbimeve elektronike aktivitete dhe

angazhime.

Qëllimi kryesor është themelimi i infrastrukturës dhe mjedisit të përshtatshëm i cili do të jetë bazë

për zbatimin e shërbimeve elektronike. Aktivitetet paraqesin procese të definuara kohore të cilët

zbatohen me qëllim të gjenerimit të daljeve adekuate të cilat në mënyrë indirekte do të ndikojnë

në krijimin e parakushteve për realizimin efektiv të projekteve dhe të shërbimeve elektronike si

qëllim i fundit i tyre. Angazhimet përfaqësojnë qëllime afatgjate që duhet të realizohen dhe që do

të ndihmojnë në zhvillimin e TIK-ut.

Rezultati përfundimtar sipas të cilit do të matet suksesi i kësaj strategjie dhe njëjtë me të edhe

zhvillimi i TIK-ut është realizimi i projekteve të planifikuar, aktiviteteve dhe i shërbimeve

elektronike. Suksesi i shërbimeve elektronike varet drejtpërdrejt nga realizimi i projekteve dhe

aktiviteteve. Shërbimet elektronike të cilat planifikohen të realizohen në periudhën prej vitit 2011

deri në vitin 2014 janë treguar në kreun e shërbimeve elektronike. Zgjidhja e shërbimeve të cilat

do të realizohen është bërë sipas kërkesave të nevojshme dhe planeve të njësive të vetëqeverisjes

lokale dhe shfrytëzuesfe përfundimtar-qytetarëve.

7.1 Projekte

Projekti 1 Siguria e informacionit

Përshkrimi i projektit Krijimi i sistemiti të sigurisë nëpërmjet të cilit do të arrihet

infrastrukturë e sigurtë, efikase dhe premtuese e TIK-ut dhe mjedis

për përpunimin dhe ruajtjen e informacioneve, menaxhim të shpejtë

dhe të kontrolluar me incidente dhe kërcënime si dhe mbrojtje të

informacioneve dhe mjeteve informative duke krijuar mekanizma

parandalues dhe kontrollime. Sistemi nëpërmjet të cilit do të

mundësohet besueshmëri, integritet dhe qasje të informacioneve.

Sistemi për menaxhimin me sigurinë e informacioneve në vete

përfshin përcaktimin dhe ngritjen e masave dhe kontrollave të

ndryshme, miratimin e akteve dhe rregulloreve, vendosjen e veglave

dhe aplikacioneve softuerike, përcaktimin e rregullave dhe

politikave, vlerësimin e rreziqeve, ngritjen e kontrollave të sigurisë,

trajnimet dhe ngritjen e vetëdijes për sigurinë dhe kërcënimet për

sigurinë, revizione dhe raporte të rregullta.

BNjVL

Drejtimet strategjike Sigurimi i sigurisë dhe integritetit në shfrytëzimin e

shërbimeve elektronike

Siguria e rritur në sistemet e TIK-ut dhe në rrjdhjen e

informacioneve

Menaxhimi adekuat dhe në kohë me incidente dhe

kërcënime

Siguria në shfrytëzimin e TIK-ut

Infrastrukturë e sigurtë, efikase dhe premtuese e TIK-ut

Rezultatet e pritura Mekanizma dhe procedura të qartë për menaxhimin me

incidente dhe kërcënime

Mbrojtja e mjedisit të IT-së nga sulmet e bazuara në internet

si dhe nga sulmet që rrjdhin nga rrjeti i internetit të BNjVL

Detektimi dhe mbrojtja nga programet e këqija dhe nga

spam-et

Sigurimi i qasjes së sigurtë të të dhënave, burimeve dhe

aplikacioneve nga larg (nga distanca)

Siguri e rritur dhe zvogëlim i rrezikut nga kërcënime

potenciale ,

Zvogëlimi i incidenteve të sigurisë

Qasje e rritur e sistemeve

Mbrojtja e informacioneve dhe mjeteve informative

Zvogëlimi i efekteve negative të shkaktuara nga ndodhja e

ngjarjeve që e kërcënojnë sigurinë e informacioneve dhe

mjeteve informative

Qasje efektive e sigurtë nga larg në shërbimet e publikuara

në web-serverin , deri te të dhëna, resurse dhe aplikacione

Inspektim adekuat i përmbajtjes së pakove

Përcaktimi i politikave të sigurisë dhe rregullave të grimcuar

Mundësia e monitorimit, kyçje dhe raportim

VPN lidhjet dhe ngritja e VPN serverëve me IPSec modul të

tunelizuar (тунелирачки мод) të PPTP serverëve

Kufizimi i faqeve të internetit që mund të vizitohen

Skanimi i trafikut të internetit në kohë reale(nëpërmjet

protokolleve HTTP/FTP)

Mbrojtjet e integruar dhe detektim i të gjitha llojeve të

programeve të këqinj

Filtrimi i trafikut

Infrastruktura e siguruar për lëshimin e certifikatave

digjitale

Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike

Zbulimi i dobësive dhe lëshimeve të sigurisë në sistem

2011-2012

Korniza financiare Xxxxxxx den

Komponentët

Komponenti 1

Përgatitja e politikës së sigurisë

Afati (korniza)

kohore

Janar – Маrs 2011

Korniza

financiare

xxxxx den.

Komponenti 2 Përgatitja e udhëzimit për zbatimin e politikës

për siguri, procedurave dhe akteve plotësuese

Afati (korniza)

kohore

Prill – Qershor 2011

Korniza

financiare

xxxxxx den.

Komponenti 3 ISA server

Afati (korniza)

kohore

Korrik – Dhjetor 2011

Korniza

financiare

xxxxx den.

Komponenti 4 Antivirus zgjidhje e qëndrore

Afati (korniza)

kohore

Janar – Qershor 2012

Korniza

financiare

xxxxx den

Komponenti 5 Sistemi për detektimin dhe parandalimin e

ndërhyrjeve në rrjet (IDS/IPS)

Afati (korniza)

kohore

Mars – Shtator 2012

Korniza

financiare

xxxxxx den

Komponenti 6 Sistemi për lëshimin e certifikatave digjitale

(PKI)

Afati (korniza)

kohore

Tetor 2012 – Shkurt 2013 – periodikisht një

herë në vit

Korniza

financiare

xxxxxx den

Компонента 7 Inspektimi (kontrollimi) i sigurisë së sistemit

informativ dhe kryeja e testimeve penetruese

Afati (korniza)

kohore

2012-2013

Korniza

financiare

xxxxxx den

Rreziqet Njohja e pamjaftueshme e sigurisë së informacionit dhe

personel joadekuat i TIK-ut

Rezistenca ndaj ndryshimit të punës së deritanishme

Ndërprerja e mbështetjes nga administrimi i lartë

Financa të pamjaftueshme

Anti-virus definime jo në kohë/ të vjetëruara

Mosangazhimi IT ekspertëve / konsultantëve adekuat

Mosegzistenca e licencë për Windows Server 2003

Përcaktimi i dobët i rregullave për zbulim dhe parandalim

Prishja e sigurisë së sistemit informativ

Mosrespektimi i politikave të sigurisë të vendosura

paraprakisht

Humbja e të dhënave

Pamundësia e qasjes së sitemit

Treguesit e suksesit Certirfikimi në ISO 27001

Përmbushja e parimeve të rregullores së Drejtorisë për

mbrojtjen e të dhënave personale

Përputhshmëria me aktet nënligjore për sigurinë e ligjit për

menaxhim elektronik

Reduktimi i numrit të sulmeve dhe incidenteve

Numri i lidhjeve VPN të realizuara

Numri i sulmeve të zbuluara dhe të ndaluara dhe i

programeve të këqinj

Numri i certifikatave digjitale të lëshuara

Dobësitë e zbuluara të sistemit

Vlerësimi i përgjithshëm për sigurinë e sistemit

Faktorët kyç të realizimit

Burime financiare Buxheti i BNjVL-së, buxhetet e komunave

Resurset njerëzore Punonjësit e TIK-ut në BNjVL, ekspertë të jashtëm, ОBIS-ОZLP

(ОБИС-ОЗЛП)

Parakushtet Aktet e miratuar paraprakisht me të cilët rregullohen masat

teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe

mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara në

rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale

Sigurimi i ekspertëve të cilët kanë njohuri të mira të të gjitha

aspekteve nga fusha e sigurisë së informacionit

Sigurimi i mjeteve financiare

Sigurimi i trajnimeve adekuate nga fusha e sigurisë së

informacionit për punonjësit e TIK-ut në BNjVL.

Emërimi i personit përgjegjës për sigurinë e informacionit dhe

mbrojtjet e të dhënave personale

Personel adekuat i TIK-ut

Projekt 2 SMS Serveri

Përshkrimi i projektit Vendosja e SMS serverit si pjesë e sistemit informativ tëBNjVL-së

me qëllim të ngritjes së nivelit të sofistikimit të shërbimeve si dhe

zvogëlimit të kohës së duhur për dhënien e dokumenteve dhe

shërbimeve duke mundësuar bashkëveprim dhe duke mundësuar

njoftim të qytetarëve nëpërmjet SMS porosive për rrjedhën dhe

gjendjen e kërkesave të tyre si dhe të kohës së marrjes së kërkesave

të përpunuara. Si për shërbimet, ashtu edhe për shërbimet

elektronike për qytetarët.

Komponenti 1 – Instalimi dhe konfigurimi i SMS serverit dhe lidhja

e tij me bazën e të dhënave (data-base).

Lidhje e kontratave me operatorët celular, huazimi i numrave

telefonik dhe vendosja e lidhjes direkt me SMSC( SMS qendrat)

nëpërmjet të cilave do të realizohet dërgimi i porosive.

Lidhja me web-serverin me shërbime me qëllim të krijimit dhe

dërgimit të SMS porosive automatike deri te qytetarët, të cilët i

shfrytëzojnë shërbimet e web-serverit me shërbime të BNjVL-së.

Raportimi për regjistrimin e suksesshëm të sistemit, për paraqitjen e

suksesshëm të kërkesës, për rredhën e kryerjes së shërbimit, kryerjes

së suksesshme etj.

Komponenti 2 – Sigurimi i kontaktimit për komunat nëpërmjet së

cilës do ti dërgojnë porositë deri te serveri i cili më pas i dërgon te

qytetarët. Sigurimi i njoftimit të qytetarëve për shërbimet të cilat i

kanë kërkuar në sportel, rrjedhën e përpunimit, përfundimin e

shërbimit, koha e marrjes së dokumenteve, njoftime për problemet

komunale dhe të infrastrukturës, tatim i pa paguar etj.

Implementues BNjVL

Drejtimet strategjike Ngritja e nivelit të sofistikimit të shërbimeve

Rritje e efikasitetit në ekzekutimin e shërbimeve

administrative për qytetarët

Qasje e lehtësuar në realizimin e të drejtave civile

Zhvillimi i shërbimeve-m

Zvogëlimi i kohës së duhur për dhënien e dokumenteve dhe

shërbimeve

Rezultatet e pritura Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike dhe

bashkëveprim me qytetarë

Sigurimi i infrastrukturës për zhvillimin e shërbimeve-m

Administratë komunale më efikase

Korniza kohore 2011 - 2012

Korniza financiare xxxxx den

Komponentët

komponenti 1 Sigurimi i njoftimeve për shërbimet elektronike

Afati (korniza)

kohor

2011

Korniza

financiare Mjete të parashikuara nga buxheti i

BNJVL-së komponenti 2 Sigurimi i njoftimeve për shërbime

Afati (korniza)

kohor

2012

Korniza

financiare Mjete të parashikuara nga buxheti i

BNJVL-së

Rreziqet Interesim jo i mjaftueshëm për shfrytëzim nga ana e

komunave

Arritja e marrëveshjeve me operatorët celular

Mungesë e mjeteve financiare për mirëmbajtje dhe

përmirësim të zgjidhjes

Mungesë e ekipit për mbështetje lokale dhe mirëmbajtje

zgjidhjes softuerike

Treguesit e suksesit Numri i komunave të cilat e shfrytëzojnë

Numri i SMS porosive të dërguara

Faktorët kyç për realizim

Burime financiare Buxheti i BNjVL-së, buxheti i komunave

Resurse njerëzore Punonjësit e TIK-ut në BNjVL, ekspertët e jashtme

Parakushte Aktet e miratuara paraprakisht me të cilat rregullohen masat


mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara me



web serveri me shërbime

kontrata me operatorët celularë

Projekti 3 Sistemi për mbështetje dhe funksionim efektiv i web serverit me

shërbime

Përshkrimi i projektit Krijimi i një sistemi për funksionim efektiv të web serverit me

shërbime me qëllim të menaxhimi adekuat të shërbimeve nëpërmjet

mundësisë për shtimin e të rejave, ndryshimin e atyre ekzistuese,

rritjen e qasjes së shërbimeve, menaxhim i shpejtë dhe efikas me

incidente dhe probleme, përgjigje të kërkesave dhe pyetjeve, mënyrë

të kontrolluar të kryerjes së ndryshimeve etj. Kjo do të mundësohet

nëpërmjet qendrave të thirrjes, web-portaleve, kanaleve të ndryshëm

për komunikim me klientët, definimin e procesit dhe procedurave të

shfrytëzuara gjatë kryerjes së ndryshimeve, vendosjen e

mekanizmave dhe mjeteve për mirëmbajtjen e qasjes së shërbimeve

në nivelin dakorduar. Krijimi dhe menaxhimi i proceseve për

administrimin e ndryshimeve dhe administrimin me qasjen si dhe me

krijimin e portfolios dhe katalogut të shërbimeve sipas

metodologjisë ITIL. Krijimi i njësisë së veçantë administrative për

panel të shërbimeve.

Компонента 1 – Paneli i shërbimeve do të përfaqëson pikë të

vetme për kontak për shfrytëzuesit e shërbimeve. Ai ka të bëjë dhe

ju përgjigjet kërkesave të ndryshme në lidhje me shërbimet siç janë:

kërkesë për qasje në shërbim, kërkesë për ndryshimin e shërbimit,

kërkesë për ndërprerjen e shërbimit, kërkesë për shërbim të ri,

paraqitje të ndonjë incidenti, paraqitje të ndonjë problemi etj. Paneli

i shërbimeve në kuadër të punës së tij do të shfrytëzon vegla

softuerike për regjistrim dhe menaxhim të ngjarjeve.

Komponenti 2 – Sistemi në bazë të gabimeve të njohura do ti

përmbajë problemet dhe incidentet të cilat në të kaluarën kanë

ndodhur si dhe raportet për trajtimin e tyre d.m.th mënyrat për

zgjidhjen e tyre. Funksionalisht do të jetë i lidhur në mënyrë direkte

me proceset që kanë të bëjnë me incidente dhe probleme dhe

logjikisht do të gjendet nën panelin e shërbimeve.

Komponenti 3 – Përcaktimi dhe zbatimi i një procesi të bazuar në

procesin change Management nga ITIL nëpërmjet të cilit do të

zvogëlohet koha e duhur për kryerjen e ndryshimeve ndërsa do të

minimizohet edhe pengesa e funksionimit normal të sistemeve të IT.

Procesi mundëson vendosjen e ndryshimeve në mënyrë të

kontrolluar nëpërmjet: evoluimit, prioriteteve, planifikimit, testimit,

zbatimit dokumentimit paraprak të ndryshimeve të bëra. Do të

krijohet një bord këshillëdhënës për ndryshime (CAB) i cili vendos

për llojin e ndryshimeve si dhe për afatin kohor për ekzekutimin e

tyre. Do të bëhet shqyrtim post-implementues për përcaktimin e

suksesit të ndryshimit të caktuar.

Komponenti 4 – përcaktimi dhe zbatimi i një procesi të bazuar në

procesin e Availability Management nga ITIL. Eliminimi dhe

zvogëlimi i pikave të vetme të dështimit (SPOFs – Single point of

failures) dhe sigurimi i komponentëve dhe mekanizmave alternative

me të cilat do të sigurohet pengesë minimale në funksionimin

normal të shërbimeve nëse ndodh rënie e ndonjë komponenti apo

sistemi të IT-së. Komponenti në vete do ti përfshin aktivitetet

vijuese: monitorim të vazhdueshëm, matjen e përeformimeve

Përgatitjen e analizave dhe të raporteve për qasjen në shërbimet dhe

sistemet/komponentët mbi të cilët ata ekzekutohen, përcaktimi i

periudhave të mos-qasjes (pa arritshmërisë) dhe të kërkesave më të

mëdha të shërbimeve, identifikimin të funksioneve vitale të biznesit

etj. Për nevoja e këtij komponenti do të përdoren mjete softuerike

për monitorim, detektim dhe kyçje.

Komponenti 5 – Krijimi i portfolios dhe katalogut të shërbimeve

nëpërmjet të cilëve do të prezantohen lidhjet, marrëdhëniet dhe

varësitë midis shërbimeve të ndryshme si dhe lidhshmëria dhe

varësia e tyre me sistemet e sfondit të IT-së dhe të infrastrukturës së

TIK-ut. Do të përcaktohet vlera e biznesit të secilit shërbim,

informacioneve sistemike të strukturuara, informacione për varësi,

kompatibilitet dhe ndikim si dhe informacione financiare. Do të

përfshihen shërbimet të cilat aktualisht ofrohen, shërbimet të cilat

planifikohen dhe shërbimet e pensionuara.

Implementues BNjVL

Drejtimet strategjike Menaxhimi i shpejtë dhe i kontrolluar me probleme dhe

incidente

Qasje e lehtësuar në realizimin e të drejtave civile

Rritja e efikasitetit në ekzekutimin e shërbimeve

administrative për qytetarët

Ndërtimi dhe përmirësimi i infrastrukturës së TIK-ut

Shërbimet elektronike në dispozicion 24/7

Menaxhimi i shpejtë dhe i kontrolluar me probleme dhe

incidente

Rezultatet e pritura Sigurimi i infrastrukturës për menaxhim dhe mirëmbajtje të

web-serverit me shërbime

Personalizimi i shërbimeve

Sigurimi i mekanizmave për menaxhim të shpejtë dhe të

kontrolluar me incidente dhe probleme

Sigurimi i mekanizmave për ekzekutim të shpejtë dhe të

kontrolluar të ndryshimeve si në arkitekturë ashtu edhe në

funksionalitetin e sistemeve për mbështetje dhe për

mundësimin e shërbimeve elektronike.

Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike

Cilësi e rritur e shërbimeve elektronike

Mekanizmat e mundësuar për menaxhim me thirrje dhe

kërkesa

Mekanizmat e mundësuar për kyçjen e incidenteve,

problemeve dhe kërkesave të shërbimit

Mekanizmat e mundësuar për krijim dhe dërgim të

njoftimeve për shfrytëzuesit e progresit dhe statutit të

kërkesave dhe raporteve të tyre.

Zvogëlimi i kohës së duhur për diagnozë, reagim, dhe

menaxhim me incidente dhe probleme,

Rritje e vazhdueshme e kapaciteteve të njohurive të

institucionit

Zvogëlimi i shpenzimeve direkte në procesin e ekzekutimit

të ndryshimeve dhe me to edhe në mënyrë indirekt edhe

çmimin e përgjithshme për mundësimin e një shërbimi

Mekanizma për përshtatje të vazhdueshme të shërbimeve

drejt evoluimit dhe ndryshimeve në mjedisin e punës.

Mekanizmat e vendosura për matje dhe monitorim të

shërbimeve

Miratimi adekuat i vendimeve rreth ndryshimit dhe

riformulimit të shërbimeve tanimë ekzistuese si dhe

shërbimeve të lidhura me sjelljen e vendimeve të reja dhe

zgjidhjeve

Përcaktimin më adekuat dhe menaxhimin e rrezikut në lidhje

me shërbimet e reja dhe ato ekzistuese

Arritja e kthimit optimal të investimeve

Korniza kohore 2011-2013

Korniza financiare

Komponentët

Komponenti 1 Paneli i shërbimeve

Afati kohor

Korniza financiare

komponenti 2 Sistem-baza e gabimeve të njohura (Known

error database)

Afati kohor

Korniza financiare

Komponenti 3 Menaxhimi me procesin e ndryshimin

Afati kohor

Korniza financiare

Komponenti 4 Menaxhimi i procesit të qasjes

Afati kohor

Korniza financiare

Komponenti 5 Portfolio e shërbimeve dhe katalogu i

shërbimeve

Afati kohor

Korniza financiare

Rreziqet Rezistencë ndaj ndryshimit të punës së deritanishme

Ndërprerja e mbështetjes nga udhëheqësit e lartë

Financa të pamjaftueshme

Obligimet dhe përgjegjësitë përcaktuara në mënyrë

joadekuate të punonjësve në njësinë administrative të panelit

të shërbimeve

Procedura të brendshme joadekuate

Mungesë e kapaciteteve të mjaftueshme njerëzore

Formulim joadekuat i bazës së gabimeve të njohura dhe

plotësimi joadekuat me informacione

Njohuri të pamjaftueshme të ITIL

Bordi këshillëdhënës jofunksional për ndryshime (CAB)

Treguesit e suksesit Përshtatshmëri me ISO 20000

Përshtatshmëri me ITIL

Numri i thirrjeve dhe kërkesave të përgjigjura

Numri i ndryshimeve të kryera me sukses

MTRS (Mean Time to Restore Service)

MTBF (Mean Time Between Failures)

MTBSI (Mean Time Between Service Incidents)

Numri i shërbimeve në portfolion dhe katalogun e

shërbimeve


Burime financiare Buxheti i BNjVL-së

Resurset njerëzore Punonjësit e TIK-ut në BNjVL, ekspertë të jashtëm

Parakushte Aktet e miratuara paraprakisht me të cilët rregullohen masat


mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara në


Sigurimi i ekspertëve të cilët kanë njohuri të mira të të gjitha

aspekteve nga fusha e IT – menaxhimit të shërbimit


Sigurimi i trajnimeve adekuate nga fusha e IT- menaxhimit të

shërbimit (ITIL/ISO 20000) punonjësit e TIK-ut në BNjVL

Web-serveri me shërbime

Projekt 1 – sigurimi i informativ

Regjistri (dokumentacioni) i softuerit dhe harduerit të

përgjithshëm, konfigurime si de varësi e ndërsjellë e

komponentëve, ndryshimeve dhe përmirësimeve gjatë kohës

projekt 4 Web-serveri me shërbime

Përshkrim i projektit Ueb server për përkrahje të E-shërbimeve

Implementuesit BNJVL dhe NJVL

Drejtimet strategjike

Rezultatet e pritura Shfrytëzim i zmadhuar i shërbimeve dykahëshe dhe të

personalizuara të qyetarëve dhe NJVL-ve.


Korniza financiare Mjetet e parashikuara konform buxhetit të BNJVL-së

Komponentë

Komponenti 1 Zhvillimi i projektit për ueb server me shërbime

Komponenti 2 Të përcaktohet konform nevojave të NJVL-ve




Rreziqet

Treguesit e suksesit


Burime financiare Mjetet e parashikuara konform buxhetit të BNJVL-së

Resurse njerëzore Konform sistematizimit të BNJVL-së, do të parashikohet personel i

trajnuar në mënyrë adekuate për menaxhim me këtë projekt.

Parakushte Faktorët kyçë për realizim

7.2 Aktivitete

Aktivitet 1 Promovim dhe zhvillim i IT rrjetit

Përshkrim i aktivitetit Promovim, zhvillim dhe afirmim i rrjetit IT të BNJVL-së, rritje e

anëtarësimit dhe angazhim si ekspertë të anëtarëve të IT rrjetit.

Mundësim i trajnimeve për anëtarët e IT rrjetit përmes qendrës së

trajnimeve të BNJVL-së për njohje të problemeve informative-

siguruese, kërcënime dhe sulme, përballje me incidente, ITIL, ISO

27000, CISCO, Microsoft etj.

Implementues BNJVL përmes trajnim qendrës së vet

Drejtime strategjike Thellim i profesionalizmit dhe kapacitete të përforcuara të

administratës

Rezultate të pritura Rritje e anëtarësimit të IT rrjetit

Rritje e profesionalizmit, shkathtësive, kapaciteteve dhe

njohurive të anëtarëve të IT rrjetit

IT administratë e përmirësuar

Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe Interesim i pamjaftueshëm për mbajtje të trajnimeve

Kalim i kuadrove të trajnuara në sektorin privat

Interesim i dobët nga komunat për financim të trajnimeve

Trajnues joadekuat dhe joprofesionistë

Mosbashkëpunim nga ana e komunave për mungesë të të

punësuarve nga pozicionet punuese për shkak të vizitës së

trajnimeve

Tregues të suksesit Numër i trajnimeve të kryera

Numër i vizitorëve

Faktorë kyçë për realizim

Burime financiare Buxhet i BNJVL-së, buxhete të komunave

Resurse njerëzore IKT ekspertë – trajnues

Parakushte Mjete financiare

Aktiviteti 2 Sendërtim profesional i administratës komunale

Përshkrim i aktivitetit Me qëllim të rritjes së kapaciteteve të administratës komunale, rritjes

së profesionalizmit të saj, efikasitetit dhe efektivitetit parashikohet

organizim i trajnimeve përmes qendrës së trajnimeve të BNJVL-së

për shfrytëzim të fondeve IPA, PMI/PRINCE2, GIS, Linux, Open

Office, trajnime për mbrojtje të të dhënave personale etj.

Në mënyrë plotësuese sipas nevojës do të përpunohen edhe doracakë

edhe guida për zona specifike, për të cilat është vërtetuar ekzistim i

njohjes jo të mjaftueshme dhe të profesionalizmit.

Implementues BNJVL përmes qendrës së trajnimit të vet


administratës

Rezultate të pritura Rritje e profesionalizmit, shkathtësive, kapaciteteve dhe

njohurive të administratës komunale

Efikasitet dhe efektivitet i rritur në punën e komunave

Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe Interesim i pamjaftueshëm për mbajtje të trajnimeve

Kalim i kuadrove të trajnuara në sektorin privat

Interesim i dobët nga komunat për financim të trajnimeve

Trajnues joadekuat dhe joprofesionistë

Mosbashkëpunim nga ana e komunave për mungesë të të

punësuarve nga pozicionet e punës për shkak të vizitës së

trajnimeve

Tregues të suksesit Numër i trajnimeve të kryera

Numër i vizitorëve


Burime njerëzore Buxhet i BNJVL-së, buxhete të komunave

Resurse njerëzore IKT ekspertë – trajnues


Aktiviteti 3 Përpunim i templejtit për marrëveshje për nivel të shërbimit të

porositur (SLA)

Përshkrim i aktivitetit Përpunim i templejt marrëveshjes për nivel të shërbimit të porositur

(SLA) i cili do të angazhohet gjatë angazhimit mes dy palëve, nga të

cilat njëra është dhënëse, ndërsa tjetra pranuese e shërbimit, gjatë

përpunimit të zgjidhjeve softuerike, furnizim të sistemeve,

marrëveshje për mirëmbajtje ose gjatë autsorsing të një pjese të

kushteve, ku qartë do të definoheshin kushtet, metrikat prioritetet,

përgjegjësitë dhe garancitë.

Në këtë model të marrëveshjes janë përfshirë dispozita të cilat më

hollësisht kanë të bëjnë me shërbimin dhe me nivelin e shërbimit të

porositur dhe vendosen nivele të përbashkëta të kontraktuara të

shërbimeve, metodave të kontrollit dhe obligime ligjore të palëve të

involvuara.

Do të realizohen edhe trajnime për shfrytëzim të marrëveshjeve për

nivel të shërbimit të porositur për të punësuarit në komuna.

Implementues BNJVL


administratës

Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim më i lirë i përgjithshëm i

IKT

E-shërbime efikase të çmimeve

Rezultate të pritura Mekanizëm për definim formal të nivelit të shërbimeve

(qasje, performansë, siguri etj)

Marrje e performarnsave të kontraktuara

Rritje e cilësisë në kryerjen e shërbimeve

TCO më të vogël (Total cost of ownership)

Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe Njohje jo e mjaftueshme të koncepteve të SLA

Shfrytëzim i dobët i marrëveshjeve SLА

Tregues të suksesit Numër i SLA marrëveshjeve të lidhura


Burime financiare Buxhet i BNJVL-së

Resurse njerëzore IKT ekspertë – trajnues, IKT të punësuar në BNJVL, IKT të

punësuar në komunat


Aktiviteti 4 Ndihmë në harmonizimin me akte nënligjore të DZLP

Përshkrim i aktivitetit Ndihmë gjatë harmonizimit të akteve dhe masave interne me akte

nënligjore të DMDHP përmes përgatitjes së akteve templejt, të cilat

me këtë rast do të ishin të kostomizuara për nevojat e çdo komune

në veçanti, ndihmë dhe këshillim gjatë përpunimit të akteve të

domosdoshme interne, organizim i seminareve për

përpunim/kostomizim të akteve të domosdoshme interne, hartim i

analizave me rekomandime për harmonizim me dispozitat e

rregullores së DMDHP, trajnime për personat përgjegjës për

mbrojtje të të dhënave personale të komunave.

Implementues BNJVL

Drejtime strategjike Miratim i akteve me të cilat rregullohen masat teknike dhe

organizuese për sigurim të fshehtësisë dhe mbrojtjes së

përpunimit të të dhënave personale të caktuara në rregulloren

e DMDHP-së

Rezultate të pritura Harmonizim me dispozitat të caktuara në rregulloren e

DMDHP-së

Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe IT ekspertë joadekuatë në zonë

Harmonizim i dobët i akteve interne në komunat me aktet

templejt të miratuara

Tregues të suksesit Numër i komunave që i zbatojnë masat teknike dhe

organizuese për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjen

përpunimit të të dhënave personale






Aktiviteti 5 Mbështetje në kyçjen drejt sistemit për interoperabilitet

Përshkrim i aktivitetit Ndihmë gjatë harmonizimit të akteve dhe masave interne me akte

nënligjore të ligjit për memaxhim elektrik me qëllim të përmbushjes

së kritereve të nevojshme, të cilat duhet të plotësohen për certifikim

të suksesshëm të sistemeve informuese dhe kyçje e rrethinës së

vetme punuese gjegjësisht sistemit për interoperabilitet

Procesi do të inkuadrojë organizim të trajnimeve për siguri

informuese (ISO 27000) dhe për vlerësim të rrezikut, përpunim i

doracakut për menaxhim me sigurinë informuese, përpunim i

templejteve për politikë për siguri dhe doracak për zbatimin e

politikës për siguri, të cilat pastaj secila komuna do t’i përshtatë

sipas nevojave të veta interne, ndihmë gjatë harmonizimit me

dispozitat tjera të akteve nënligjor, të domosdoshme për kyçje,

pranim dhe dërgim të të dhënave përmes rrethinës së vetme për

shkëmbim të dokumenteve dhe të dhënave në rrugë elektronike.

Hartimi i analizave të dokumenteve dhe shërbimeve, të cilat i japin

komunat si dhe dokumente të nevojshme për dhënien e tyre. Ndihmë

gjatë hartimit të ueb serviseve konform drejtimeve të miratuara nga

MIO, ndihmë për hartim të biznes proces analizës, ndihmë në

hartimin e analizës IT nga aspekti i përgatitjes , duke përfshirë

kthesë të veçantë drejt bazave të të dhënave, ndihmë për aspektet

juridike në lidhje me aktet nënligjore, të cilat i rregullojnë shërbimet

e caktuara administrative, të cilat do t’i ofrojnë (dhe ndryshimi tyre

eventual), ndihmë gjatë krijimit të ndryshimeve organizuese dhe

reformave për shfrytëzim të papenguar të sistemit, trajnimeve për

njohje me rrethinën e re punuese dhe mënyrën e ndryshme të

kryerjes së biznes proceseve.

Implementues BNJVL

Drejtime strategjike Harmonizim me aktet nënligjoret nga ligji për menaxhim

elektronik

Rezultate të pritura Harmonizim i sigurisë sipas ISO 27000 familjes së

standardeve

Përgatitje e çdo komune për inkuadrim në projektin për

interoperabilitet


Kornizë financiare

Rreziqe Mospasje IKT kapacitete të mjaftueshme në komunat

Mungesë e mjeteve financiare për zhvillim të infrastrukturës

informuese-komunikuese

Tregues të suksesit Numër i komunave të cilat do të jenë të inkuadruara në

projektin për interoperabilitet





Paraskushte Mjete financiare

Zhvillim i infrastrukturës informuese-komunikuese në

komunat

Ekzistim i regjistrave të azhurnuara elektronikë dhe bazave

të të dhënave

Akte paraprakisht të miratuara, me të cilat rregullohen masat

teknike dhe organizuese për sigurimin e fshehtësisë dhe

mbrojtje të përpunimit të të dhënave personale të caktuara

në rregulloren e DMDHP

Aktiviteti 6 Integrim i bazave së të dhënave të komunave

Përshkrim i aktivitetit Integrimi i bazave së të dhënave të komunave, me çka do të

mundësohej ekzistimi i një baze konzistente, në të cilën me

vendosjen e numrit amë, do të merreshin informacionet e plota për

subjektin. Integrimi i bazave së të dhënave me çka do të fitohej një

bazë e cila do të komunikojë me të gjitha zgjidhjet softuerike. Baza e

këtillë duhet të jetë e ashtuquajtur, bazë e hapur, gjegjësisht të ketë

mundësi për komunikim me softuerë të ndryshëm.

Ky aktivitet në vetvete tërheq edhe integrim të aplikimeve dhe

sistemeve të komunave si dhe mbindërtime ose modifikime të disa

zgjidhjeve softuerike.

Si fazë e dytë e këtij aktiviteti do të kryhej integrimi i bazave të të

dhënave të ndërmarrjeve publike me bazat tashmë të integruara të të

dhënave.

Implementues BNJVL, komuna

Drejtime strategjike Zvogëlim i kohës së nevojshme për dhënie të dokumenteve

dhe shërbimeve

Shfrytëzim i standardeve të hapura dhe sigurim se sistemet e

reja, të cilat do të zhvillohen do të jenë interoperabile me

mundësi për shkëmbim të ndërsjellë të të dhënave

IKT Infrastrukturë e lehtë sendërtuese, e pavarur nga një

prodhues ose furnizues

Rezultate të pritura Konzistencë e të dhënave

Inkuadrim më i thjeshtë në sistemin për interoperabilitet

Qasje më e lehtë deri te të dhënat

Rritje e transparencës në punën e ndërmarrjeve publike


Kornizë kohore

Kornizë financiare

FAZA

FAZA 1 Integrim i bazave komunale të të dhënave

Korniza

kohore

Korniza

financiare

FAZA 2 Integrim i bazave të të dhënave të ndërmarrjeve

publike në komunë dhe ndërlidhja e tyre me bazën e

integruar të të dhënave të komunës

Korniza

kohore

Korniza

financiare

Rreziqe Nevojë për ndryshim në zgjidhjet softuerike

Rezistencës e ndërmarrjeve publike për integrim të bazave të

tyre të të dhënave

Tregues i suksesit Numër i bazave të integruara

Numër i ndërmarrjeve publike, bazat e të cilave kanë qenë të

integruara


Burime financiare Buxhet i komunave, buxhet i ndërmarrjeve publike

Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, IKT të punësuar në komuna, IKT të

punësuar në ndërmarrje publike

Parakushte Analiza adekuate të kryera

Gjetje e metodologjisë efikase të çmimeve Akte paraprakisht

të miratuara me të cilat rregullohen masat teknike dhe

organizuese për sigurim të fshehtësisë dhe mbrojtje të

përpunimit të të dhënave personale të caktuara në

rregulloren e DMDHP

Ekzistim i regjistrave të azhurnuar elektronikë dhe bazave të

të dhënave

Mjete financiare

Aktiviteti 7 Promovim i shërbimeve elektronike

Përshkrim i aktivitetit Promovim intern i shërbimeve elektronike, të cilat i ofron ueb serveri

për e-shërbime të BNJVL-së para kryetarëve të komunave

Prezantim i qasjes dhe mënyrës së shfrytëzimit të tyre, si dhe

shërbimet e ardhshme, të cilat planifikohen të mundësohen

Implementues BNJVL,

Drejtime strategjike Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike

Rezultate të pritura Shfrytëzim i shërbimeve nga më shumë komuna

Kornizë kohore

Kornizë financiare Mjete të parashikuara nga buxheti i BNJVL-së

Rreziqe

Tregues i suksesit Numër i shërbimeve të shfrytëzuara

Numër i komunave që i shfrytëzojnë shërbimet


Burime financiare

Resurse njerëzore

Parakushte Ueb server me shërbime

Sistem për mbështetje dhe funksionim i papenguar i ueb

serverit me shërbime

SMS server

7.3 Angazhime

ANGAZHIMI 1 Angazhim për shfrytëzim të softuerit legal

Përshkrim i aktivitetit Licencim i softuerit vijues dhe/ose sendërtim/kalim në open source

vendimeve alternative

Do të hartohet analizë për pagueshmërinë e migracionit në open

source vendime si dhe propozim vendime për migracion të open

source aplikime/ gjësende dhe sisteme/serverë operativë, përpunim i

udhëzimeve për migracion etj.

Varësisht nga rezultatet e analizës paraprake do të hartohet edhe

analizë e numrit dhe llojit të licencave të nevojshme, negociata me

vendorët softuerikë rreth marrjes së paket licencave me çmim më të

ulët.

Implementues BNJVL,

Drejtime strategjike IKT infrastrukturë e sendërtuar lehtë, e pavarur nga një

prodhues ose furnizues

Zvogëlim i shpenzimeve dhe me çmim më të ulët të

përgjithshëm të IKT

Shfrytëzim i standardeve të hapura dhe sigurim se sistemet e

reja, të cilat do të zhvillohen do të jenë interoperabilë me

mundësi për shkëmbim të ndërsjellë të të dhënave

Rezultate të pritura Zvogëlim i piraterisë dhe rritje e softuerit legal

Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe Varësi nga një prodhues

Pamundësi për migracion cili softuer me kod të hapu

Rezistencë drejt ndërrimeve të të punësuarve

Tregues i suksesit Numër i zëvendësimeve të softuerit ilegal me legal


Burime financiare Buxheti i komunave

Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, Rrjet i IT, konsulentë të jashtëm – IT

ekspertë, Softuer i lirë Maqedoni

Paraskushte Interesim i komunave

ANGAZHIMI 2 Bibliotekë e sigurt softuerike (DML)

Përshkrim i aktivitetit Vendosje e bibliotekës së sigurt për ruatjte dhe deponim të softuerit i

cili paraprakisht është i kontrolluar dhe i marrë me të gjitha drejtat

autoriale. Do të definohen qartë rregullat e qasjes deri te kjo

bibliotekë, mënyrat e bekapit dhe mbrojtja e të dhënave.Biblioteka

do të shfrytëzohet sipas nevojës, ndërsa të dhënat në të kur janë në

qetësi do të jenë të enkriptuara me AES 128 enkripsione të

rëndësishme.

Gjithë softueri do të strukturohet në një vend, me versione të

ndryshme, sikur softueri i vjetër ashtu edhe ai i riu, do të ketë

udhëzime të qarta për shfrytëzim. Do të mundësohet lidhje edhe deri

te komunat të paralajmërohen në këtë sistem dhe të marrin softuer.

Implementues BNJVL,

Drejtime strategjike Siguri në shfrytëzimin e IKT

Qasje e mundësuar dhe lehtësuar deri te IKT

Rezultate të pritura Qasje e lehtësuar deri te pakot softuerike, versione të reja,

mbindërtime, paçe etj.

Mundësim i qasjes së sigurt të largët deri te dhënat, resurset

dhe aplikacionet

Korniza kohore

Korniza finaciare Mjete të parashikuara nga buxheti i BNJVL-së

Rreziqe

Tregues të suksesit Numër i pakove/moduleve softuerike

Numër i pakove/moduleve softuerike të shkarkuara



Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, OBIS-OZLP

Parakushte Projekt– Siguri informuese

ANGAZHIMI 3 Virtuelizim i serverëve /sistemeve operative

Përshkrim i aktivitetit Për nevojat e qendrës trajnuese të BNJVL-së, ndërsa për shkak të

zvogëlimit të shpenzimeve do të shfrytëzohet virtuelizimi i serverëve

dhe sistemeve operative. Ky koncept do të shfrytëzohet edhe në

sistemin informues të BNJVL-së, kur për të do të ketë

mundësi/nevojë.

Implementues BNJVL,

Drejtime strategjike Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim i përgjithshëm më i lirë i

IKT-së

Rezultate të pritura Numër më i vogël i licencave për softuer

Numër më i vogël i serverëve fizikë

Kornizë kohore


Rreziqe Licenca softuerike tashmë të furnizuara për çdo desktop

dhe server

Tregues të suksesit Numër i serverëve virtuozë/sisteme operative



Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL,

Parakushte Njohje e koncepteve të virtualizimit

ANGAZHIMI 4 Shfrytëzim i green computing

Përshkrim i aktivitetit Përdorim i promovimit të konceptit për Green IT me të cilin do të

gjenerohej IKT i qëndrueshëm dhe më efikas për çmim më të ulët me

qëllim të zvogëlimit të shpenzimit të energjisë dhe të zvogëlohet

emisioni i dioksidit, ndërsa edhe të zvogëlohet konsumimi i letrës.

Kjo do të arrihet me furnizim zë kompjuterëve efikas energjetikë,

zvogëlim të numrit të printerëve dhe zëvendësim të tyre me pajisje

multifunksionale, printim më efikas – dyfaqëshe dhe shumëfaqëshe,

rritje e shfrytëzimit të mesëm të kapacitetit të një serveri për arritje të

minimum 50% shuarje të kompjuterëve jokritikë dhe pajisjes

kompjuterike brenda natës gjatë fundjavave dhe gjatë festave,

shfrytëzim i virtuelizimit, ngritje të fushatës për rritje të vetëdijes së

popullatës nga shfrytëzimi i pajisjes Green IT. Përgatitje e

procedurave për shkatërrim të sigurt të kompjuterëve dhje pajisjes

kompjuterike si dhe medieve për deponim me qëllim të zvogëlimit të

ndikimit negativ në mjedisin e jetesës.

Implementues BNJVL

Orientime strategjike Mbrojtje e mjedisit jetësor

Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim i përgjithshëm më i lirë i

IKT

Rezultate të pritura Zvogëlim i shfrytëzimit të letrës

Shpenzim i zvogëluar i energjisë elektrike

Kornizë kohore


Rreziqe Moszbatim i rekomandimeve

Tregues të suksesit Përqindje e zvogëlimit të shpenzimit të energjisë

elektrike



Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL,

Parakushte

ANGAZHIMI 5 Analizë e proceseve të biznesit

Përshkrim i aktivitetit BNJVL do të propozojë metoda dhe zgjidhje ideore të cilat janë

ekonomikisht të pagueshme për analizë të proceseve të biznesit në

komunat me çka do të bëhet hartim i të gjitha proceseve (hyrje/dalje

e dokumenteve, rruga e përpunimit të dokumenteve, ndarje e

detyrave punuese dhe ngjashëm), që i kanë komunat, me qëllim të

detektimit të proceseve të përbashkëta, të cilat do të shërbeheshin në

zhvillim të ardhshëm të e-shërbimeve. Do të iniciohen takime me më

shumë komuna, me përfaqësues të kompanive softuerike, donatorë,

ministri dhe organe të tjera, në të cilat do të diskutohen mënyrat,

mundësitë dhe përfitimet e një analize të këtillë.

Nëse ekziston interes do të fillohet proces, në të cilin do të definohen

hapa të ardhshëm të propozuar me plan aksionar. Njëherit BNJVL do

t’i inkurajojë komunat në IKT strategjitë e veta lokale të parashohin

hartim të proceseve.

Implementues BNJVL, NJVL

Drejtime strategjike Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim i përgjithshëm më i lirë i

IKT

E-shërbime efikase të çmimeve

Rezultate të pritura Rritje e numrit të komunave me hartim të përgatitur të

proceseve

Bashkëpunim rajonal dhe zhvillim i zgjidhjeve të

përbashkëta softuerike


Zvogëlim i ruajtjes dhe përdorimi i dokumenteve prej letre

Kornizë kohore


Rreziqe Interesim i pamjaftueshëm nga ana e komunave

Tregues të suksesit Metodologji e propozuar dhe zgjidhje ideore për analizë të proceseve

Organizim i mbledhjeve me komuna, donatorë, ikt ekspertë dhe

kompani softuerike



Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, IKT të punësuar në komuna, konsulentë

të jashtëm– IKT ekspertë, kompani softuerike

Parakushte Interesim dhe mbështetje nga komunat

Sigurim i mjeteve financiare

Literatura e shfrytëzuar ( përkthimi në gjuhën shqipe i shkruar në

bold) “ICT for Local Government Standards, principles and best practices”(TIK për standardet e

pushtetit lokal, principet dhe praktikat më të mira), 2009, Network of Associations od Local

Authorities from South-East Europe (NALAS)- rrjeti i asociacioneve nga autoritetet lokale

nga Evropa Juglindore,

Towards a European Model of the Digital Local Agenda, September 2008, drejt një modeli

Evropjan të agjendës digjitale lokale, shtator 2008

http://www.i-gov.org/images/articles/8566/European_model_DLA_final-JFRA.pdf

“Manual on Implementing Strategies for Local and Regional eGovernment”, Council of European

Municipalities and Regions (CEMR), May 2010 – doracak mbi implementimin e strategjive

për qeverisje lokale dhe rajonale, këshilli i komunave dhe rajoneve Evropjane (KKRE) Maj

2010 http://admin5.geniebuilder.com/udata/ccre/docs/cemr_manual_egovernment_en.pdf

“Measuring the Information Society”, 2010, ITU- matjen e shoqërisë informative-----

http://www.itu.int/newsroom/press_releases/2010/pdf/PR08_ExecSum.pdf

Government ICT Strategy - Smarter, cheaper, greener, January 2010, TIK strategjia e

qeverisjes- më zgjuar, më lirë, më gjelbër, Janar 2010

http://www.cabinetoffice.gov.uk/media/317444/ict_strategy4.pdf

Најбоље ИКТ праксе градова и општина у Србији- TIK praksat më të mira të qyteteve dhe

komunave në Serbi

http://www.mega.ui-serbia.org/kbase/upload/guidebooks/Najbolje_IKT_Prakse.pdf

The ICT Strategy for England’s Northwest, September 2005, - TIK strategjia për Anglinë

Veriperëndimore, shtator 2005

http://www.nwda.co.uk/pdf/ICTstrategy.pdf

“ Greening Government ICT - Efficient, Sustainable, Responsible”, UK Cabinet Office, -

“Duke gjelbëruar Qevrinë TIK –Efikase,e qëndrueshme, kompetente (me përgjegjësi)”. ,

Zyra e kabinetit UK

http://www.cabinetoffice.gov.uk/media/66177/greening_government_ict.pdf

“ Green ICT Strategy Efficient, Sustainable, Responsible”, The Royal Borough of Kensington

and Chelsea, 2008 – “TIK strategjia e gjelbër efikase, e qëndrueshme, kompetente”,

The ICT Strategy for Tendring District Council 2006-2011- TIK strategjia për këshillin e

qarktu Tendring

http://www.tendringdc.gov.uk/NR/rdonlyres/46AFC08B-7DB0-4638-97DA-

41428100EA7B/0/ICTStrategy20062011.pdf

ICT STRATEGY, West Devon Borough Council, January 2008, - TIK strategjia Këshilli i

West Devon Borogh, Janar 2008

http://www.westdevon.gov.uk/upload/public/attachments/800/ict%20strategy.pdf

London Borough of Bexley ICT Strategy 2010 – 2013 – TIK strategjia e London Borough të

Bexley

http://www.bexley.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=6972&p=0

http://www.i-gov.org/images/articles/8566/European_model_DLA_final-JFRA.pdf

http://admin5.geniebuilder.com/udata/ccre/docs/cemr_manual_egovernment_en.pdf

http://www.itu.int/newsroom/press_releases/2010/pdf/PR08_ExecSum.pdf

http://www.cabinetoffice.gov.uk/media/317444/ict_strategy4.pdf

http://www.nwda.co.uk/pdf/ICTstrategy.pdf

http://www.cabinetoffice.gov.uk/media/66177/greening_government_ict.pdf

http://www.tendringdc.gov.uk/NR/rdonlyres/46AFC08B-7DB0-4638-97DA-41428100EA7B/0/ICTStrategy20062011.pdf

http://www.tendringdc.gov.uk/NR/rdonlyres/46AFC08B-7DB0-4638-97DA-41428100EA7B/0/ICTStrategy20062011.pdf

http://www.westdevon.gov.uk/upload/public/attachments/800/ict%20strategy.pdf

http://www.bexley.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=6972&p=0

Waveney District Council ICT Strategy 2009-2013 “Enabling business transformation”

TIK strategjia e këshillit të qarkut Waveney 2009-2013 – “Mundësimi i transformimit të

biznesit”

http://www.waveney.gov.uk/NR/rdonlyres/4BC6EE45-827C-4A40-A3C0-

FADE6C650E33/0/ICTStrategy20092013.pdf

lkirk Council ICT Strategy, 2007

http://www.falkirk.gov.uk/services/corporate_neighbourhood/ict/ict_strategy_2007.pdf

Falkirk Council Information Security Policy Statement – Falkirk - këshilli i sigurisë

informative deklaratë e politikës

http://www.falkirk.gov.uk/services/corporate_neighbourhood/ict/information_security_policy.pdf

Leeds City Council ICT Strategy 2005-2008 – TIK strategjia e këshillit të qytetit Leeds 2005 -

2008 http://www.leeds.gov.uk/files/2006/week33/inter__04a5e53d-b980-4e0e-90a9-

83c1aea131ef_6d52b804-ae22-4443-b536-aa3538ed2849.pdf

http://www.waveney.gov.uk/NR/rdonlyres/4BC6EE45-827C-4A40-A3C0-FADE6C650E33/0/ICTStrategy20092013.pdf

http://www.waveney.gov.uk/NR/rdonlyres/4BC6EE45-827C-4A40-A3C0-FADE6C650E33/0/ICTStrategy20092013.pdf

http://www.falkirk.gov.uk/services/corporate_neighbourhood/ict/ict_strategy_2007.pdf

http://www.falkirk.gov.uk/services/corporate_neighbourhood/ict/information_security_policy.pdf

http://www.leeds.gov.uk/files/2006/week33/inter__04a5e53d-b980-4e0e-90a9-83c1aea131ef_6d52b804-ae22-4443-b536-aa3538ed2849.pdf

http://www.leeds.gov.uk/files/2006/week33/inter__04a5e53d-b980-4e0e-90a9-83c1aea131ef_6d52b804-ae22-4443-b536-aa3538ed2849.pdf