starton grupi i punËs pËr rrugËn europiane tË …rrugaearberit.com/arkiva/2011/shtator...

cyan magenta yellow black 1

GAZETË E PAVARUR. NR. 9 (65). SHTATOR 2011. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO.

Bukurinëluginës iashton Rrugae Arbërit

www.rrugaearberit.com

Market KENLaprakë, Tiranë

Tel: +355 4 22 50 480Cel. 068 20 36 394

AKTUALITET

MinatorëtndërpresingrevënKRONIKË E ZGJERUAR - FAQE 2-3

BOTIME

Faktori shqiptardhe siguriarajonaleNga: Prof. Dr. Lisen BASHKURTI - FAQE 20

PORTRET

Njeriu, gjeniudhe pavdekësia

Nga: XHAFER MARTINI - FAQE 22

Kujtime për mjekun Basri Neziri

VENDLINDJA

VIÇISHTI

Nga: SAKIP CAMI - FAQE 7

Historia e fshatit që ka mëshumë dëshmorë se sa shtëpi

STARTON GRUPI I PUNËS PËR RRUGËN EUROPIANE TË ARBËRIT

Reportazh nga Shaqir Skarra

“Punimet kanë nisur tek ish ofiçina e artilerisë dhe zgjaten deri tek Shkalla e Tujan-it, distancë kjo në kilometër është 5. 4 km e cila ndërtohet me buxhetin e shtetit menjë fond prej 2. 332. 963. 024 lek. Në pamje të parë duket distancë e shkurtër kjo,por është e gjitha trase e re dhe ka shumë volume pune për të kryer. Do të ndërto-hen 4 ura të cilat në fakt janë në përfundim vetëm presin trarët të hidhen sipër, dotë përdoret 1100 ton hekur. Kemi për të ndërtuar një tunel me gjatësi 70 metralinear. Me të gjithë këtë volum pune ne kemi një afat për ta përfunduar këtë lot,por nga puna që kemi bërë deri tani shpreh bindjen se ne do ta përfundojmë paraafatit”

FAQE 5

Në ç’truall lindi ky libër

Nga: ing. SHKËLQIM LUSHA - FAQE 12

Lura ka nevojë përinfrastrukturë rrugore

KRIJIMTARI

Në vend të përcjelljes tëromanit “Gurkështjella”

Naim Berisha, të mërkurën më 5 tetor2011, në orën 18:00, në Sallën eAkademisë së Shkencave do të prezantojëkrijimtarinë e tij më të re artistike:romanin “Gurkështjella”, vëllimin mepoezi e poema “Vjershë e ndaluar” sidhe një album me këngë “Për ty këndoj”

Faqe 13

2 - Shtator 201165nr.

DREJTOR:Rakip Suli

KËSHILLI BOTUES:Musa RiçkuShaqir SkarraBujar Karoshi

Kontribuan për këtë numër:

Xhafer MARTINIKristo ZHARKALLIULisien BASHKURTINaim BERISHARexhep TORTEShpëtim HYKAMentor HOXHAMevlud BUCIDionis XHAFATefta NUREDINIFaik XHANISelman MËZIUShkëlqim LUSHASaimir SHATKUHaki PËRNEZHASakip CAMIAqif KARAJ

Adresa e gazetës:Rr. “Zenel Baboçi”,Pall. “Ferar”, TiranëTel. +355 4 22 33 283E-mail: [email protected]

Opinionet dhe komentete botuara nuk shprehindomosdoshmërishtqëndrimin e redaksisë

çështjePosta eGazetë e pavarur.Nr. 9 (65). 1 - 30 Shtator 2011

Redaksia e gazetës falënderonlexuesit dhe bashkëpunëtoret e sajpër mesazhet dhe shkrimet e sjellapër botim.

Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilëtduan që shkrimet e tyre të botohenpatjetër në numrin e radhës, tëkonfirmojnë më parë sjelljen ematerialit në numrat e telefonit tëredaksisë ose emailin e gazetës.Shkrimet priten në redaksi deri mëdatë 20 të muajit.Gjithashtu, ju kujtojmëbashkëpunëtorëve se shkrimetderi në dy faqe daktilografikekanë përparësi botimi.JU LUTEMI, QË SHKRIMET QËVIJNË PËRMES EMAILIT, TË KENËPATJETËR ZANOREN “Ë”.Gazeta publikohet falas në internetme datë 7 të muajit pasardhës.

Ju falënderojmë që jenipjesë e gazetës!

Kompania ka pranuar të rrisë pagat e minatorëve në masën 20%, të përmirësojë kushtet e punës, të bëjë transpar-encën e investimeve në minerë, të paguaje 22 ditët e grevës si dhe do tu jepë pagën e 13-të. Gjithashtu, minatorëtkanë rënë dakord që të mbetet në detyre drejtori i minierës, një nga kërkesat që prej disa ditësh kishte penguararritjen e marrëveshjes mes palëve.

I jepet fund grevës së urisë pas 3muaj protesta. Kompania ka rënëdakord të plotësojë çdo kusht tëminatorëve, përveç atij të largimit tëdrejtorit të minierës.

KRONIKA E GREVËS SË MINATORËVE GJATË MUAJ SHTATOR

E ENJTE, 1 SHTATOR:- Minatorët kanë nisur protestën e tyre të vazhdueshme

para zyrave të ACR-së. Ata shprehen se pa u plotësuarkërkesat që kanë kërkuar, puna do të pezullohet.

- Këshilli Sindikalist ka zhvilluar një mbledhje që kazgjatur rreth dy orë. Debatet kanë qenë të ashpra dhe vazh-don kërcënimi nga ana e minatorëve se në rast të mos-plotësimit të tyre do të bllokohet rruga nacionale Bulqizë –Klos.

- Kol Nikolli, kreu i Konfederatës së Minatorëve, e kaquajtur një fyerje ftesën e znj. Depich, e cila ka ftuar mina-torët për një drekë falas me rastin e muajit të Ramazanit. “Minatorët ishin në festë dhe nuk ishte aspak serioze përnjë zonjë të një vendi të BE-së të abuzojë me qëllim kthyer-jen e minatorëve në punë”.

E PREMTE, 2 SHTATOR:- Dje ACR ka kërkuar që minatorët të kthehen në vendet

e tyre të punës si dhe kanë akuzuar Kol Nikollin për orga-nizim të kësaj greve. Në deklaratën e ACR-së të bërëpublike për mediat thuhet: “ Kompania ACR fton të gjithëminatorët të nënshkruajnë kontratën e re të punës, brendasë cilës përfshihet edhe paga e 13-të, shtim prej 20% tëpagës dhe garanci për përmirësimin e kushteve të punës.”

- Ka reaguar menjëherë Presidenti i Konfederatave tëIndustrisë, Taf Koleci, i cili është shprehur: “ Kjo dek-laratëështë refren i deklaratave edhe të mëparshme. Ështëtërësisht e habitshme nënshkrimi i kontratave të punës in-dividuale mes punëtorëve dhe kompanisë, e cila nuk kry-het ndonjëherë në raste grevash dhe protestash”.

- Minatorët kërkojnënga Kuvendi ngritjen e një Komi-sioni Hetimorpër të hetuar koncensionet në minierë. Këshil-li ka vendosur vazhdimësinë e grevës derisa të mblidhetKuvendi, e nëse ky i fundit nuk arrin të plotësojë interesatetyre, atëherë rruga e vetme ngelet greva e urisë.

E HËNË, 5 SHTATOR:- Konfederata e minatorëve i kërkon Kuvendit të hedhë

në rend të ditës grevën e minatorëve. “Nëse nuk arrihet gjënë Parlament, atëherë ne do nisëm një grevë tjetër urie.” –u shpreh Kreu i Konfederatës së Minatorëve, Kol Nikolli.

- Sipas Nikollit, e gjithë kjo që po zhvillohet në Bul-qizëështë si shkak i neglizhencës së firmës ACR.

E MARTË, 6 SHTATOR:- Minatorët kanë pritur para zyrave të ACR-së, ku po

zhvillohej një mbledhje të të zgjedhurve nga sindikata. Atakanë pritur deri në darkë për një vendim nga ana e Parla-mentit. Për minatorët, dera e Parlamentit është vendi ngaku duhet të plotësohen të drejtat e tyre.

- Gramoz Ruçi, kreu Parlamentar i PS-së, gjatë seancëssë mbajtur dje, u shpreh se do mbahet një seancë pikërishtmbi çështjen e Bulqizës.

E MËRKURË, 7 SHTATOR:- Ka dështuar sërish takimi mes ACR-së dhe minatorëve

sindikalist. Kompania ka premtuar përmbushjen e disakërkesave, si: investime në minierë, rritje page 20%, pagëe 13-të, por nuk është pranuar largimi i drejtorit të mini-erës, Medat Zogu.

- Sapo ka mbaruar kjo mbledhje, minatorët kanë parala-jmëruar protesta masive.

E SHTUNË, 10 SHTATOR:- “Nëse situata mbetet e tillë, pezull, atëherë protestat

tona do përshkallëzohen” – janë shprehur kryesindikal-istët. Ata shtojnë se të hënën do përpilohet edhe lista eminatorëve që do hyjnë në grevë urie.

- Minatorët kanë vendosur të padisin firmën ACR, nërast të thyerjes së ligjit për grevat. Disa javë më parë ishtekompania ajo që paditi minatorët për shkak të hyrjes sëpaligjshme në minierë.

E MËRKURË, 14 SHTATOR:- Këshilli Sindikalist ka lëshuar alarmin për

gjendjen ekonomike të minatorëve, të cilët ka 75ditë që nuk punojnë e si rrjedhojë nuk marrinpara. Gjithashtu, ky këshill ka lëshuar një alarmku u kërkon të gjithë biznesmenëve të ndihmojnëminatorët. Për këtë gjëështë hapur dhe një numërllogarie, ku çdokush që ka dëshirë mund të ndih-mojë minatorët.

E ENJTE, 15 SHTATOR:- Përderisa ende nuk ka asnjë lloj marrëveshje,

minatorët pritet që të hënën të rifillojnë protestat etyre. Gjatë një mbledhje, Këshilli Sindikalist dheKomisioni i Grevës kanë rënë dakord që të rifillo-het greva e urisë, pasi nuk po gjendet asnjë mar-rëveshje me ACR-në.

- Punonjës të policisë qëndrojnë përpara firmësACR dhe në hyrje të pusit nr.1, me qëllim mosle-jimin e minatorëve për të zhvilluar greva në këtoambjente.

E SHTUNË, 17 SHTATOR:- “Do jenë 10 minatorë të tjerë, të cilët do nisin

grevën ditën e hënë”. Kështu është shprehur kry-etari i Këshillit Sindikalist të Minatorëve, DilaverPërkoxha. Ai shtoi se 10 nga 700 minatorët dohyjnë në grevë urie dhe se të gjithë minatorët janëdakord mbi këtë gjë. Greva nuk do të zhvillohetnë ambjentet e brendshme të galerisë, por parazyrave të ACR-së ose në vendin ku grumbullohetkromi.

- Nuk është përcaktuar saktësisht se ku do zh-villohet greva e urisë dhe kjo ka dy arsye: Së pari,nuk është marrë një vendim përfundimtar mbikëtë gjë dhe së dyti, ekziston frika nga policia, ecila pengon çdo veprim të minatorëve.

- Ende nuk ka asnjë marrëveshje dypalëshedhe pika ku ka ngërç më të madh është ajo elargimit ose jo të drejtorit të minierës, Medat Zogu.

E HËNË, 19 SHTATOR:- Ka rinisur greva e urisë e paralajmëruar që të

premten. Greva mbahet në një vend afër ko-mpanisë, ndërsa vazhdon të jetë i bllokuar pusinr.1, aty ku u zhvillua edhe greva e parë e urisë.

- Sot në mëngjes u regjistrua një përplasje mespolicisë dhe minatorëve, shkak i së cilës u bërrethimi me gurë i portave të kompanisë nga anae minatorëve. Minatorët kërkojnë që t’u paguhenditët e protestave.

- Deputetët socialistë do kërkojnë në Kuvendngritjen e një Komisioni Hetimor për minierën eBulqizës. Pjesë e këtij hetimi që do bëhet nga anae partisë më të madhe opozitare në vend do jenëqë nga z. Ruli e deri te administratorët e ko-mpanisë.

- Partia Socialiste ka ngritur akuza ndaj qever-

isë, ku ministri Genc Ruli është vënë në epiqendërtë akuzave për korrupsion.

E martë, 20 shtator:- PS-ja kërkon publikisht nga Prokuroria nd-

jekjen penale të ministrit Ruli. Edi Rama, mbi këtëgjë, u shpreh se i bëjmë thirrje Prokurorisë sëRepublikës t marrë të pandehur ish-ministrin eEkonomisë Genc Ruli për shpërdorim në detyrëdhe për shkatërrim të pasurisë kombëtare.

- Që nga data 4 korrik, datë kur ka filluar edhegreva e parë e urisë, palët janë ulur shpesh nëbisedime, kanqë qenë afër marrëveshjeve, mirë-po asnjëherë me rezultat. Vetë presidentja e ko-mpanisë ACR, Znj. Depich premton zgjidhjen etë 11-të nga 12-të kërkesave të minatorëve. Pika evetme që nuk ka patur konsensus dypalësh kaështë ajo për largimin e drejtorit të minierës, Me-dat Zogu.

E MËRKURË, 21 SHTATOR:- Sot u mbushën tre ditë nga greva e dytë e

urisë. Si për çdo ditë, në ora 7:00 minatorët etjerëprotestojnë para zyrave të ACR-së.

- Komisioni i grevës, gjatë ditës së djeshme kakërkuar ngritjen e një stafi shëndetësor në shër-bim të grevistëve. Kryetari i grevës, Luan Nika ushpreh: “ ACR-ja nuk ka plotësuar tre kërkesa to-nat, hapja e minierës në thellësi, rritje page prej20% jo bruto por neto, përmirësim i kushteveoptimale për punë.

- Kol Nikolli, kreu i Konfederatës së Minatorëve,ka thënë se të enjten, më datë 22 shtator ne do tëdorëzojmë pranë Gjykatës së Shkallës së ParëDibër një padi ndaj ACR-së, për mosrealizimeinvestimesh në minierë, ashtu siç ka rënë dakordkjo kompani me qeverinë shqiptare. “Problemithelbësor që kërkon zgjidhje nga minatorët kaqenë dhe mbetet ai i hapjes së pusit, gjë e cila dotë zgjaste jetëgjatësinë e minierës. Kjo gjë nuk ështërealizuar nga ACR, që ka bërë të mundur humbjetë mëdha në ekonominë e shtetit shqiptar” – thaNikolli.

E ENJTE, 22 SHTATOR:- Sot mbushet dita e katërt e grevës së urisë, ku

10 minatorë janë ngujuar në grevë urie. Kanë fil-luar problemet e para të minatorëve në shëndet,por që ata vahdojnë të këmbëngulin në të drejtate tyre.

- Administrata e kompanisë ACR, ndryshe ngaçka bërë dy ditë më parë, ka vijuar punënë nor-malisht.

- Një grup nga opozita, deputeti i Partisë So-cialiste Saimir Tahiri, Petro Koçi dhe kryetari iPartisë Rruga e Lirisë, Kurt Kola kanë vizituar mi-natorët e Bulqizës rreth orës 12.30 minuta tëmesditës. Grupi socialist u ka bërë thirrje mina-torëve të kërkojnë të drejtat e tyre dhe të qën-

Ne foto: Minatorët duke protestuar para zyrave të administratës

Shtator 2011 - 365nr.

e ditësInxhinieri Jorgo Kola: Studimet e kryera vite më parë dëshmojnë se miniera e kromit në Bulqizë ka

edhe 20 nivele të tjera, por unë mendoj mendon se ajo në të vërtetë ka edhe 40 nivele, çka do të thotëtë paktën edhe 3 deri në 4 milionë tonë krom, i cili për nga cilësia është i parë në Europë.

Minatorët ndërpresin grevën

drojnë të bashkuar. “ Për këtë situatë të krijuar nëminierën e Bulqizës kam akuzuar ish-ministrin eMETE-s, Genc Rulin. Opozita e bashkuar ështëme ju, ndaj mos u përkulni ndaj të drejtave tuaja”– është shprehur në fjalën e tij Tahiri. Mbi çësh-tjen e minierës ka folur edhe Petro Koçi, kryetar iPSV 91, i cili ka vënë theksin në karakterinekonomik dhe jo politik të kësaj greve. “ Grevajuaj është krejtësisht ekonomike e sociale e jopolitike, pasi ju iu thahen xhepat dhe të tjerëtmbushin xhepat nga puna juaj” – ka folur Koçi.Kurt Kola i bëri thirrje shtetit të mbrojë shtetasit etij, pasi sipas këtij të fundit kompania ACR ka sh-kelur të drejtat e tyre.

- Disa përfaqësues të komisionit të grevës udhë-tuan për në Tiranë për t’u takuar me pronaren eACR-së, Znj. Routrauht Skatch Depich. Mar-rëveshje nuk është arritur dhe pika ku kanë hasurkundërshti minatorët ka qenë ajo për largimin edrejtorit të minierës. “ Në këto kushte, ne jemi tëvendosur të vazhdojmë protestën tonë derisa tëplotësohet çdo pikë e kërkesave tona” – ka thënëDilaver Përkoxha, kryetar i Sindikatës së Mina-torëve.

- Përkeqësohet gjendja shëndetësore e mian-torëve që kanë hyrë në grevë urie. Ata kanë shfaqurprobleme shëndetësore nga më të ndryshmet, si:dhimbje koke të forta, tensioni i ulët, këputje etj.Ndërsa 10 minatorë janë në grevë urie, të gjithëminatorët e tjerë qëndrojnë me ta, në mënyrë qëgreva mos të ndërpritet nga ana e policisë.

E PREMTE, 23 SHTATOR:- Ka mbushur 5 ditë sot greva e minatorëve të

Bulqizës. Kryesindikalistët dje nuk janë parë mënë protesta me minatorët para ACR-së. Kjo përarsye se ata janë nisur për në Gjykatën e Dibrës,pasi janë paditur nga ana e ACR-së, RIHSMI-t dhenga Avokatura e Shtetit për dëmtim të shëndetit tëminatorëve dhe pronës nga greva qëështë zhvil-luar brenda në galeri.

- Përballja e parë gjyqësore mes Sindikatës dhekompanisë do të zhvillohet me datë12 tetor. Se-anca e parë nuk është zhvilluar si shkak i mung-esës së palës që ka paditur. Ndërkohë dy kërkesaqë mbeten për t’u plotësuar, pa të cilat ende nukpo arrihet një akord, është ajo e largimit të drej-torit të minierës Medat Zogu dhe së dyti pagesa errogës për këtë periudhë greve.

- As Taf Koleci, as Kol Nikolli nuk kanë dhënëasnjë deklarim për padi ndaj firmës ACR nëGjykatën Dibër. Kol Nikolli kishte paralajmëruarse do të padiste kompaninë në gjykatë, por ai djenuk ka qenë as në Bulqizë as në Peshkopi. Mu-

ngesa e tij është justifikuar me arsyen e proble-meve personale.

E SHTUNË, 24 SHTATOR:- Greva, që po zhvillohet në një ambient pranë

kompanisë ACR, sot ka hyrë në ditën e saj të gjas-htë. TË enjten, njëri nga grevistët e ngujuar kapësuar gjendje të fikëti, për shkak të mosngrënies.Megjithë gjendjen e rëndë shëndetësore, mina-torët shprehen se nuk u është dhënë asnjë llojndihme nga ana e mjekëve, të cilët nuk kanëdhënë asnjë lloj ndihme shëndetësore.

- Është bërë rutinë tashmë mbledhje e mina-torëve së bashku në ora 7:00 pranë kompanisëACR dhe ikja e tyre nga ora 15:00. Minatorët kanëlëshuar alarmin për të e largimit të policëve ngamasa e një minerali, e cila mund të shitet dhe mekëto para minatorët mund të sigurojnë diçka përkëto ditë që nuk kanë marrë pagat.

E DIEL, 25 SHTATOR:- Gjendja e minatorëve grevistëështë rënduar

tashmë. Mjekët kanë kërkuar që dy prej mina-torëve të ndërpresin grevën, por minatorët nukdorëzohen në qëndrimin e tyre. Drejtori i spitalitBulqizë, Fatos Hoxha ka kërkuar daljen nga gre-va të Sali Alliut, pasi ka shfaqur bronkopneunomidhe virozë gripale.

- Dje, qindra minatorë kanë protestuar ashpërjashtë zyrave të kompanisë. Ata kanë kërcënuarbllokimin e rrugës kombëtare Tiranë – Peshkopinë fillim të javës së ardhshme.

- Drejtues të grevës I kanë bërë thirrje Ministrisësë Brendshme që të largojnë policinë nga miniera.“ Miniera është e jona, ajo mbrohet dhe ruhet ngane, pasi jemi ne ata që punojmë aty dhe sigurojmëjetesën me të.” - janë shprehur protestuesit.

E HËNË, 26 SHTATOR:- Përkeqësohet akoma më tej gjendja e mina-

torëve, që sot kanë hyrë në ditën e tetë të grevëssë urisë. Katër nga 10 minatorë kanë shfaqur prob-leme serioze për shendetin, por nuk kanë pranu-ar kurim në spitalin e qytetit të Bulqizës. Greva pozhvillohet në një lokal të marrë me qera nga anae minatorëve sindikalist. Ata thonë se sot nuk dot’I dërgojnë fëmijët në shkollë dhe se do bllokojnërrugën nacionale.

- Greva, siç dihet ka filluar që nga 4 korrikudhe akoma nuk ka një akord mes palëve. ACR kapranuar rritje pagash prej 20%, përmirësim tëkushteve të punës, por ka refuzuar dhe kryerjen einvestimeve, por ka kundërshtuar heqjen e drej-torit të minierës, Medat Zogu.

DEKLARATAKOMPANIA ACR:Do të rrisim pagat e punëtorëve me 20%, do përmirësojmë kushtet e punës, dhe do tësigurojmë transparencë të plotë për investimet në minierë. Për të ndihmuar minatorët do tëpaguajmë 22 ditë të lejes së zakonshme dhe do të japim pagën e 13. Minatorët e Bulqizës dotë rikthehen në punë ditën e hënë më datë 3 tetor.

ISH-ZËVENDËSMINISTRI I ENERGJETIKËS PAJTIM BELLO:“Me marrjen edhe të atyre rezervave qe u zhvaten, përmes punimeve të tjera jashtë

projektit koncesionar, rrezikon te mbyllet miniera dhe te mos hapet me thellesia. Me hapjene ketij pusi, quhej e hapur miniera e Bulqizes per rreth 5.5 milione tone krom qe llog-ariteshin, pra duhet te kishim sot edhe 30 vite jetegjatesi. Që nga viti 2001 miniera nuk uthellua asnjë metër për shkak se DARFO dhe më vonë ACR nuk kryen investimet. Por sërishtë dy kompanitë kanë shfrytëzuar një pjesë të rezervave në thellësi, përmes metodave tëjashtëligjshme. Përmes këtyre metodave ato kanë nxjerrë një pjesë të kromit nga thellësitë,por kanë bërë të paleverdisshme thellimin e minieres për të shfrytëzuar rezervat e tjera”(Top Channel)

INXHINIERI JORGO KOLA:Kromi që ndodhet në nivelin 16 do të zgjasë punën e 700 minatorëve edhe një vit,

ndërkaq ACR, duhet të kishte nisur punën për hapjen e nivelit të 17, 18, 19 dhe 20, kohë mëparë. Në vitin 2012 apo 2013 nuk do ketë vend ku do ngul kazmën për të marrë materiale.Studimet e kryera vite më parë dëshmojnë se miniera e kromit në Bulqizë ka edhe 20 niveletë tjera, por unë mendoj mendon se ajo në të vërtetë ka edhe 40 nivele, çka do të thotë tëpaktën edhe 3 deri në 4 milionë tonë krom, i cili për nga cilësia është i parë në Europë.Firmat private mund ta vazhdojnë edhe 50 vjet të tjera dhe nga kjo pikëpamje miniera ështëshumë e pasur. Është e hapur deri në -540 metra deri në nivelin e detit dhe mund tëshfrytëzohet deri në 40 nivele.(Top Channel)

E MARTË, 27 SHTATOR:- Ndër minatorët është hapur një dritë opti-

mizmi, pasi pritet që ditën e mërkurë të ketë njëtakim të minatorëve me presidenten e kompanisë.Gjendja ndërkohë paraqitet tepër e rënduar, kjoedhe për shkak të ambjentit të pafavorshëm përzhvillimin e një greve urie normale.

- Dy grevistë, Sali Aliu dhe Xhemal Meta kanëprobleme të rënda shëndetësore. Pjesa tjetër eminatorëve protestojnë jashtë ambienteve të ACR-së. Minatorët kanë kërkuar nga ana e policisë qëtë ruaj ruajnë ambjentin ku zhvillohet greva, sidhe të japin leje në organizimin e një tubimi,qëdo fillojë nga Bulqiza për të bllokuar aksin nacio-nal Tiranë – Peshkopi.

- Një ndër kryesindikalistët, Tafë Koleci thotëse greva ka marrë përmasa kolosale, pasi kurrënuk është zhvilluar një grevë kaq e gjatë në kohë.Dilaver Përkoxha, kreu i Sindikatës së Minatorëvethotë se punëtorët do fillojnë të qëndrojnë stoikpërballë të drejtave të tyre.

- Të mërkurën pritet që nëBulqizë të shkojëPresidentja e kompanisë “DecometalAustria”, znj.Depich, e cila njëkohësisht është edhe pronare ekompanisë ACR. Kjo rrit shpresat për një mar-rëveshje të shumëpritur prej muajsh tashmë.

E MËRKURË, 28 SHTATOR:- Është rënduar së tepërmi gjendja e njërit prej

grevistëve, Sali Alliut, 46 vjeç, i cili është detyruartë ndërpresë grevën. Ai është dërguar drejt spitalittë Burrelit, pasi spitali i Bulqizës nuk ka mjekë tëspecializuar. Ndërkohë, 9-të minatorë vazhdojnëbetejën e tyre me urinë.

- Ka shënuar ora 10:00 dhe minatorët kanënisur tubimin. Ata kanë zbritur në qytet dhe kanëvërshuar drejt rrugës kombëtare Tiranë – Pesh-kopi. Minatorëve u janë bashkangjitur edhe fëm-ijët dhe gratë e tyre. Dilaver përkoxha shpjegoiedhe njëherë pengun e minatorëve: “ Nësenuk realizohen investime nga niveli i 16-të derinë të 21-tin, atëherë jetëgjatësia e minierës nukdo të jetë më tepër sesa 16 muaj”. Kryesindikal-isti Taf Koleci tha se të gjitha qeveritë, që nga viti2001 kur është marrë në koncension miniera ekanë shkatërruar atë. Tubimet kanë vijuar paqë-sisht nga ora 10:00 deri në orën 12:00.

- Drejtori i minierës, Medat Zogu i ka bërë thir-

rje minatorëve të rikthehen në punë. “Greva ësh-të e paligjshme dhe kryhet për interesa të dy kryes-indikalistëve, Taf Koleci dhe Kol Nikolli. Mua mëvjen keq për situatën e krijuar dhe iu bëj thirrjeminatorëve të rikthehen në punë” – ka qenë dek-larata e drejtorit të minierës së Bulqizës, MedatZogu.

E ENJTE, 29 SHTATOR:- Greva e urisë së minatorëve të Bulqizës ka

hyrë sot në ditën e njëmbëdhjetë.Grevistët KujtimBushi, 45 vjeç, dhe Xhemal Meta, 50 vjeç, kanërezultuar dje me një gjendje të rënduar shëndetë-sore. “Do të qëndroj deri në fund brenda grevës,deri sa të arrihet nënshkrimi i marrëveshjes mekompaninë, edhe pse mjekët kërkojnë që unë tëlargohem, për shkak të gjendjes shëndetësore”, -ka thënë Xhemal Meta.

- Dje, gjatë protestës ishte i pranishëm edhekreu i Konfederatës së Sindikatave, Kolë Nikolli, icili në fjalën e tij ka kërkuar që prefekti i Dibrës,Genci Sharku, të mos vazhdojë të jetë indiferentndaj protestave të minatorëve që po vazhdojnëprej gati tre muajsh, por të angazhohet seriozishtnë zgjidhjen e problemit të krijuar në minierën eBulqizës.

E PREMTE, 30 SHTATOR:- Minatorët e Bulqizës, të ngujuar prej mëse 11

ditësh kanë lënë grevën ditën e sotme. Kjo pasiështë nënshkruar pakti zyrtar me kompaninëACR. Minatorët do i rikthehen punës ditën e hënëtë javës së ardhshme në orën 09:00. Ky lajm ësh-të konfirmuar nga Tafë Koleci, nënkryetari iSindikatës së Minatorëve të Shqipërisë.

- Mësohet se kompania ka pranuar të rrisë pa-gat e minatorëve në masën 20%, të përmirësojëkushtet e punës, të bëjë transparencën e investi-meve në minerë, të paguaje 22 ditët e grevës sidhe do tu jepë pagën e 13-të. Gjithashtu, mina-torët kanë rënë dakord që të mbetet në detyre drej-tori i minierës, një nga kërkesat që prej disa ditëshkishte penguar arritjen e marrëveshjes mes palëve.

- Kështu mbyllet edhe protesta e minatorëve enisur që prej 3 muajsh, e cila fatmirësisht u mbyllme kaq. Tashmë minatorët do i rikthehen punëssë përdithshme.

Përgatiti: Dionis XHAFA

Greva brenda galerisë


aktualitetGrupi i punës, do të veprojë në mënyrë permanete duke marrë kontakte me institucione shtetërore, rrjetesociale, diasporën Shqiptare, specialist dhe profesionist me qëllim që në fund të punës së saj, të dali me njëraport përfundimtare në lidhje me antikapet dhe problematikat teknike që shqetësojnë ndërtimin e kësaj Rruge.

Starton grupii punës përRrugëneuropianetë Arbërit

SHOQATA “BASHKËSIA DIBRANE”:

Të dekorohetAbdurahman DibraMe motivacionin “për kontribut të rëndësishëm nëngritjen e arsimit shqiptar”

Në mjediset e Shoqatës Bashkësia Dibrane, u zhvillua mbledh-

ja e radhës së kryesisë së SHBD.Duke nisur diskutimin e tij kryetari iSHBD, dr. Faruk Borova, foli në fillimmbi programin e aktiviteteve të Sho-qatës të cilat ishin realizuar për pe-riudhën shtator 2010-qershor 2011.

Gjithashtu si një pikë e veçantë ediskutimit ishte dhe çështja e deko-rimit të Z. Abdurahman Dibra (ishMinistër në disa kabinete të qever-ive të Mbretërisë Shqiptare) me mo-tivacionin për kontribut të rëndësishëmë ngritjen e arsimit shqiptar, kuShoqata Bashkësia Dibrane ka dor-rëzuar pranë Ministrisë së Arsimitdhe Shkencës, dokumentacionin për-katës për dekorim. Prof. dr. ArianKadiu, anëtar i kryesisë së SHBD, thanë këtë mbledhje se kjo figure zë njërol shumë të rëndësishëm në figurate jetës politike dhe publike të ven-dit tonë, dhe ku në të ardhmen sho-qata Bashkësia Dibrane, duhet tirezervoj një aktivitet të posaçëm këtijpersonaliteti-theksoi Z. Kadiu nëfjalën e tij.

Një ndër diskutimet më të rënë-sishme të mbledhjes së kryesisë sëSHBD ku ju rezervua dhe njëvëmëndje e veçantë, ishte dhe ecu-ria dhe zbatueshmëria e projektit tëndërtimit të Rrugës së Arbërit. Përtë njohur se deri ku ka mbërritur kjorrugë, faza e ndërtimt të saj e cilaështë me interes të veçantë për tëgjithë Shqiptarët por dhe për komu-nitetin shqiptar në trevat dhe di-asporë, ishte i ftuar projektuesi dhezbatuesi i kësaj vepre, dr. FarukKaba.

Ndër të tjera Z. Kaba, informoikryesinë e SHBD, se zbatueshmëria

e Rrugës së Arbërit, deri tani ka ha-sur problem shumë serioze dhe memjaftë kosto menaxheriale si dhetekniko-inxhinjerike, nga ato që pre-tendojnë të realizojnë ndërtimi e saj.Në një pyetje që ju bë projetuesit Z.Kaba, “se kur pritet përfundimi zyr-tar i saj”, ai theksoi se: Deri tani rrit-met e ndërtimit po ndjekin një trendjo shumë të kënaqshëm, duke qënëse ende nuk janë zhvilluar disa fazatenderimi. Kurse N/kryetarja eSHBD Znj. Mira Pirdeni, tha se kjosituate qënka shumë shqetësuese dhepropozoi krijimin e një lobingugjithëpërfshirës me ekspert, studiues,e specialist, ku të parandalojnë këtëproblematikë.

Duke marrë në konsiderate tërs-inë e antikapeve të shfaqur, si dhemosrespektimi e standarteve të der-itanishme të ndërtimit të Rrugës sëArbërit, kryesia e SHBD propozoikrijim e një komiteti apo grupi punetë posaçëm me inxhinjer, akademik,studiues, me qëllim që të japin ndi-hmesën e tyre që kjo rrugë teper erëndësishme të përfundoi sipas pari-meve, standarteve të rregulloreve dhenormativave europiane të rrugëve, mearsyetimin që kjo rrugë të mos për-fundoi e dhunuar mos më keq.

Për këtë arsye në ditët në vijim,ky komitet do të formësohet, dhe dotë marrë mendimin e anëtarëve të tij(specialistëve), duke nxjerr në pahdisa vërejtjte, si dhe problematika tëshfaqura deri tani, në zbatimin e pro-jetit të ndërtimit të Rrugës së Arbërit.Gjithashtu ky grup pune, do ti bëjprezente këto shqetësime dhe përkomunitetin dibranë të SHBD eveçanërisht për publikun. /S.Shatku

KRIJOHET KOMITETIT IPOSAÇËM AD-HOC PËRRRUGËN E ARBËRIT

Në kuadrin e Shoqatës BashkësiaDibrane për mbrojtjen, nxitjen, zh-villimin, si dhe përfundimin sa meparë, qofte edhe me procedura të për-shpejtuara dhe sipas afateve dheparametrave tekniko-inxhinjerike të“Rrugës së Arbërit”, një ndër prior-itetet më të rëndësishme të SHBD-SH, por edhe si një rrugë e cila lidhmë tej kombin Shqiptar me njëri-tjetrin. Kjo Bashkësi merr inisitivënpër ngritjen e një Komitetit tëposaçëm ad-hoc për Rrugën e Ar-bërit. Për të realizuar këtë inisiativë,është menduar krijimi i një grupipune, për këto qëllime:

1. Të lobojë me të gjitha kapac-itetet e tij teknik, profesional, intele-ktual dhe mediatik, që Rruga e Ar-bërit është një rrugë e cila sjell zh-villim ( ekonomik, social, kulturor,turistik etj.) për të gjithë pjesën eShqipërisë dhe veçanërisht asaj veri-lindore por dhe rajonit, ku kjo rrugëkalon.

2. Të shfrytëzojë mundësitë përtë bërë të mundur që kjo arterie erëndësishme kombëtare të përundojënë afatet e caktuara kohore, pra nëvitin 2013, e të mos ketë shtyrje palimit të ndëtimit të saj.

3. Kjo rrugë do të mundësojë ndërtë tjera një lidhje shpirtërore por dhenjë bashkëpunim më të ngushtë nëtë gjitha fushat e jetës me populls-inë shqiptare në Republikën e Maqe-donisë.

QËLLIME TE POSAÇME:

1. Zbatimin e standarteve sa mete larta bashkohore Europiane per ketekoridor te rendesishem: projektues,ndertimore, te sigurise, te shpejte-sive te levizjes, te infrastruktures sho-qeruese (sinjalistike, vepra arti, cile-si asfalti dhe punimesh etj).

2. Perzgjedhje e firmave nderti-more nga me cilesoret dhe munde-sisht tenderimi per kompani te hua-ja dhe me eksperience. Moslejimi indertimit te veprave te vecanta(tunele, ura) nga kompani te panjo-hura dhe pa eksperience ne keto llojveprash. Moslejimi i kompanive

ndertimore vendase, ne uljen eparametrave te rruges duke ndryshuarvepra te rendesishme te saj.

3. Arritja e eficenses dhe efektiv-itetit maksimal ne ndertimin e Rrugessë Arbërit, sipas paramentrave dherregulloreve tekniko-inxhinjerike tëmiratuar nga BE-ja.

ORGANIZIMI

Ky KOMITET do të veprojë i or-ganizuar në njësi të veçanta në tëcilën do të marrin pjesë figura tëndryshme të jetës akademike, artis-tike, profesionale dhe të diasporës,të cilët e konsiderojnë si shumë tëdomosdoshme përfundimin me suk-ses dhe në kohë të kësaj rruge qëforcon më shumë shpirtërisht kombinshqiptar, përtej kufijve.

-Komiteti vepron me mbledhjedhe takime pune periodike, dhe mepjesëmarrje nga bota akademike, stu-dues të ndërtimit të rrugëve ku do tëpërfshihen: Konferenca, ëorkshope,takime-shtypi etj.

- çfarë synohet nga puna e këtijKomiteti/Grupi pune:

- Të dale me disa rekomandimedhe të apelojë mangësitë e shfaquraderi tani në implementimin dhe zba-timin e projektit të ndërtimit të saj.

-Të këshillojë autoritetet sh-tetërore se kush janë antikapet e de-ritanishme të hasura për Rrugën eArbërit.

- Te perfshije ne grupin e punesintelektuale shqiptare nga shoqatatsimotra ne Republiken e Maqedon-ise (veçanërisht në Dibër), te cilet tekerkojne dhe te nxisin perfshirjen epjeses se Rrugës së Arbërit ne terri-torin fqinje, ne prioritetet e qeveriseMaqedonase. Ata te nxisin pershpe-jtimin e planifikimit dhe te realiz-imit te kesaj vepre ne pjesën e terri-torit të maqedonisë.

-Të konkludojë qëndrimet e grupittë punës, duke u konsultuar dhe meautoritet shtetërere të Republikës sëShqipërisë dhe me ato të Republikësse Maqedonise, si me grupet e inter-est, të cilël ndjekin me shqetësimecurinë e ndërtimit të saj.

-Dalja me një deklaratë për shtyptë grupit të punës (vizive/të shkru-ar), duke parashturar të gjitha për-fundimet e harritura nga komiteti.

SAIMIR SHATKU

Ditën e premte dt. 29 Korrik20011, u mblodh grupi i punës

për monitorimin e standartete dhekritereve të ndërtimit të Rrugën eArbërit. Ky komitet i përbër nga inx-hinjer profesionist, akademik, studi-ues dhe artist, pati si qëllim që tëshfaqi në vazhdimësi një kujdes mëtë lart përsa i takon përbushjes sëdetyrimeve dhe afateve kohore të për-fundimit të rrugës së Arbërit, kaq tëdomosdoshme dhe të mirpritur ngakominiteti dibran. Rruga e Arbërit,përfasëson jo vetëm një vepër trans-portuese njerëzish dhe udhëtarësh,por ruan në memorjen e secilitqytetar dibran, vuajtje, torrtura dhenjë botë shpirtërore të ndarëpërgjysëm mes shekujsh. Këtë e dësh-mon mësëmiri kufiri ndarës mes dydibrave, ku shpresojmë se “RrugaEuropiane e Arbërit” që pritet të ndër-tohet së shpejti, ta shkrijë këtë barri-erë ndarës.

Për këtë qëllim në një takim tëhapur publik dhe me praninë e me-dias, u promovua komiteti i rrugëssë Arbërit si dhe struktura drejtuesee tij.

Me votim unanim komiteti zg-jodh struktura drejtuese të grupit tëpunës të përbërë nga një kryetar dhedy nënkryetar, si më poshtë:

Znj. Yllka ÇAUSHOLLI, Kryetari Komitetit për Rrugën e Arbërit

Z. Ibrahim KOLARI, N/Kryetar iKomitetit ( përfaqsues i DiasporësShqiptare në SHBA)

Z. Tofik JEGENI, N/Kryetar iKomitetit (përfasues i Inxhinjerëveteknik për Rr.Arbërit)

Grupi i punës, do të veprojë nëmënyrë permanete duke marrë kon-takte me institucione shtetërore, rr-jete sociale, diasporën Shqiptare,specialist dhe profesionist me qëllimqë në fund të punës së saj, të dalime një raport përfundimtare nëlidhje me antikapet dhe problema-tikat teknike që shqetësojnëndërtimin e kësaj Rruge. Komiteti dotë marri takime dhe me drejtuesit eBashkive nga ku kalon kjo rrugë, meqëllim paraqitjen dhe prezantimin eproblematikës, dhe ndërrmarrjen prejtyre të masave konkrete, për zbatimine saj.


reportazh

Nga: SHAQIR SKARRA

Isha ngjitur disa herë në majën eMurrizës, e cila pret nga dita në

ditë të shpohet tej e tej me tunel përtë bashkuar Dibrën me Tiranën. Ishangjitur edhe nga fshati Fshat sipërKlosit por edhe nga Zallbastari. E sotkëtë mëngjes të freskët shtatori nukdo të ngjiteshim në këtë maje të lartëe të bukur ku duket si në pëllëmbëtë dorës Tirana. Bashkë me dy miqtëe mi, Osman Miha dhe Shaqir Jas-hari, do të kalonim disa orë luginëssë bukur të Tujanit, luginë kjo që jovetëm vendasit, por ka mahniturshpesh dhe turistët e huaj dhe që prejdisa muajsh e ka humbur qetësinë edikurshme. Mëngjesi na gjeti aty kufillon dhe ajo që quhet “Rruga e Ar-bërit”. Një tabelë orienton këdo qëshkel për herë të parë në këtë zonëpor dhe vetë traseja që sapo ka fillu-ar të gjarpërojë kësaj lugine nuk kavështirësi të madhe për t’u orientu-ar. Ura e Brarit nuk ka ndryshuarfare, ashtu është si shekuj më parëkur është ndërtuar, me një hark tëvetëm që bashkon dy brigjet e lumittë Tiranës. Ajo nuk “trembet” as ngazhurmat e mëdha të eskavatorëve dhemakinerisë së rëndë që punojnë lug-inës së Tujanit, as nga lëvizjet eshumta të puntorëve dhe udhëtarëvetë ndryshëm, as nga plasjet e ek-splozivit që shemb masive të mëdhashkëmbi. Ajo kështu qëndron sigjithmonë duke u treguar njerëzve përhershmërinë që ka e cila bind këdoedhe nga myshqet që kanë mbuluargurët e saj. Dhe kështu ende qën-dron në këmbë edhe pse nuk ka pë-suar kurrë ma parë ndonjë ristruk-turim që dhe e ka patur të domos-doshëm. As rruga ekzistuese që gjar-përon luginës së Tujanit për në Zall-bastar e Zalldajt nuk do t’ia dijë farepër këto zhurma jo të zakonshmekësaj ane. E vetmja që është “trem-bur” dhe ka pësuar ndryshime tëmëdha është ish ofiçina e artilerisëdikur objekt i rëndësisë së veçantë.Sot në hyrje të saj orienton këdo njëtabelë ku lexon qartë: “Rruga e Ar-bërit. Dhe traseja e rrugës më të reqë shpejt do të bashkojë Dibrën meTiranën këndej kalon mes për mesndërtesave të vjetra të ish ofiçinës sëartilerisë dhe zgjatet poshtë rrugësekzistuese të Zallbastarit. Megjithëse

Bukurinë luginës ia shton Rruga e Arbëritbrenda saj kishte ende ushtar meuniformë, këto ndërtesa tashmë dhetë amortizuara e kishin humbur funk-sionin e dikurshëm si zonë ushtar-ake. Traseja zgjatet në krahun e ma-jtë të lumit deri në afërsi të Shkallëssë Tujanit. Makinën e lamë dikuposhtë e u nisëm të tre më këmbënë trasenë e re të sapo hapur që zg-jatej paralel me lumin e Tiranës.

-Qenka bërë një punë vërtet emirë, një punë goxha e madhe thotëOsmani dhe në një kohë rekord.Vetëm tre muaj ka që kanë filluarpunimet në këtë lot dhe ja ndërtimii trasesë po thuaj qenka mbaruar. Dotë jetë pikërisht kjo rrugë që po ha-pet që do ta zbukurojë edhe mëshumë luginën e Tujanit. E vërtetanë fakt kështu ishte. Edhe një sy ipavëmëndshëm shikonte se tashmëlugina e njohur e Tujanit kishte pë-suar shumë ndryshime. Një trase egjatë rruge që gjarpërontë anës lu-mit, skarpata të larta që eskavatorëte mëdhenj gërmonin vazhdimishtdhe e shkëmb, vepra arti si mure,tombino e këmba ure të ngritura qëprisnin vetëm trarët sipër.

“Ju lumshin duart bir!”Sapo kalojmë urën e Brarit diku

poshtë rrugës ekzistuese një kantierndërtimi, një kantier jo do si do pormjaft i madh me ndërtesa dhe maki-neri të ndryshme. Firma që ndërtonkëtë lot “Gener 2” SHPK e ka marrëseriozisht ndërtimin në kohë e mecilësi të këtij loti se thua gjithë mak-inerinë e rëndë që disponon e ka çv-endosur në luginën e Tujanit. Me in-xhinierin e ndërtimit si dhe drejtorine këtij sektori zotin Ramadan Bunçie kishim lënë më parë për ta takuarpor në fakt ai ndodhej në objekt.

-Ecni pak ma sipër se e takoniinxhinierin pa vajtur tek Shkalla eTujanit na thotë Pjetër Lasku, njëteknik ndërtimi i cili seç po lidhejme një radio me vetë inxhinierin. Unisëm më këmbë, fundja ishte bukurtë shkelje nëpër këtë trase të sapohapur që gjarpëronte buzë lumit.

-Hera e parë që shkel këndej –thotë Osmani, por desha të di gjur-mën e rrugës këmbësore që kanë sh-kelur vite ma parë dibranët tanë .

-Ja, sipër atij masivi mali, vësh-tro me kujdes dhe ende duket gjur-ma, u fut në bisedë Shaqiri. Dhe

vërtet dukej gjurma sado që rrezet ediellit edhe na pengonin pak të vësh-tronim me kujdes shpatin matanëlumit. Një furgon me pasagjer ndal-oi tek këmbët tona. Një plak që udhë-tonte me këtë furgon zbriti poshtedhe u drejtua tek një manovrator icili po gërmonte në një skarpatë tëlartë e pastaj mbushte makinat emëdha që prisnin poshtë.

-Po vij që ng Zallbastari me këtëfurgon pasagjerësh. Ju pashë se çfarëpune keni bërë e ndaj zbrita veç t’jupërgëzoi me gjithë shpirt. Me këtërugë që po bëni e zbukuruat dhe këtëluginë, i dhatë jetë e gjallëri. Nukkam ç’të them më shumë veçse t’juuroi shqiptarçe Ju lumshin duart!Furgoni u nis përsëri për udhë e nevazhduam trasenë e r të sapo hapur.Me inxhinier Ramadanin nuk epatëm të vështirë të takoheshim. Siçduket atë e kishte njoftuar Pjetri maparë për praninë tonë dhe kështu napriste në afërsi të Shkallës së Tujanitpikërisht aty ko do të hapej dhe njëtunel me gjatësi 70 metra. InxhinierDani siç i thoshin të gjithë njeri tepëri thjeshtë dhe mjaft i komunikuarpasi u la detyrat manovratorëve tëcilët po punonin në një gërmim skar-pate u drejtua nga ne.

-Më falni se u vonova pak, e dijase do vinit por ja puna ka dhe tëpapriturat e saj. Tashmë jam në dis-pozicion tuaj. Kështu u nisëm të trenë këmbë drejt kantierit por përsëriduke vështruar gjithçka që ndodhtegjatë kësaj traseje. Inxhinieri ishte ipërqëndruar që tek puntorët, tekmanovratorët, tek mjetet që kishinfilluar të lëviznin nëpër trasenë e ree deri tek sigurimi teknik në rrugë.Edhe kantieri i zhurmshëm ishte ash-tu sikur dhe traseja. Edhe këtu puno-hej me të njëjtin ritëm. Përveç per-sonelit inxhiniero-teknik kishte këtuposhtë dhe mjaft hekur kthyes, kar-pantier, manovrator me betoniere tëmëdha.

-Kjo pjesë rruge që po punojnëquhet lot -1, nisi bisedën Ramadanisapo u futëm në zyrë dhe po na tre-gonte mbi hartën që kishte të varurnë mur. Punimet kanë nisur tek ishofiçina e artilerisë dhe zgjaten deritek Shkalla e Tujanit, distancë kjonë kilometër është 5. 4 km e cilandërtohet me buxhetin e shtetit menjë fond prej 2. 332. 963. 024 lek.Në pamje të parë duket distancë e

shkurtër kjo, vazhdon Dani , por mosharrojmë se është e gjitha trase e redhe ka shumë volume pune për tëkryer:

-Do të gërmohen 470. 000 metrakub shkëmb i fortë, gëmime embushje të tjera 70. 000 metra kub,transporte e çvendosje material 520.000 metra kub, shtresa 50. 000 me-tra katrorë, vepra arti betone 25. 000metra kub. Do të ndërtohen 4 ura tëcilat në fakt janë në përfundim vetëmpresin trarët të hidhen sipër, do tëpërdoret 1100 ton hekur. Kemi përtë ndërtuar një tunel me gjatësi 70metra linear. Me të gjithë këtë vol-um pune ne kemi një afat për ta për-funduar këtë lot , dhe afatin e kemi24 muaj nga dita e fillimit, por ngapuna që kemi bërë deri tani shprehbindjen se ne do ta përfundojmë paraafatit. Me datën 20/05/2011 kemifilluar punën në këtë lot. Sot kanëkaluar nga qershori e deri tani nështator afro dy muaj e pak. Me volu-min e punës që kemi kryer, me gad-ishmërinë e të gjithëve që tek per-soneli inxhiniero teknik deri tek pun-torët dhe manovratorët jam i bindurse do jemi në Shkallën e Tujanitshumë më përpara objektivit. Deritani kemi përfunduar gërmimet nëmasën 25%, kurse të gjitha veprat eartit në masën 45%. Por kur flasimpër këtoshifra të larta qëkemi kryernëkëtëperiudhë të shkurtër kohe nuk-mund të lëmëpa përmendur punëne madhe që kanë bërë që tek person-eli inxhiniero-teknik e deri tekmanovratorët e puntorët shembullorsi inxhinier Ukshin Sokoli e ErvisPrifti, manovratorët Adriatik Hoxha,Myslim Çullhaj, Xhelal Masha, pun-torët Flori Tola, Bujar Sula, SafetAllaraj, Gafur Gjura, Demir Borishie Ndriçim Reçi. Ju kërkoj ndjesë tëtjerëve që nuk munda ti përmend tëgjithë, shprehet gjithë modesti inx-hinier Dani por kjo punë vërtet emadhe nuk është bërë por sejcili ngane ka vlerat, djersën dhe mundin etij e ndaj jemi optimist se do ta re-alizojmë objektivin tonë shumë kohëpara afatit. U larguam vone nga kan-tieri dhe premtuam se do të kthe-heshim përsëri, do të vinim kur tune-li i vogël prej 70 metrash të kishtembaruar e bashkë me të dhe kjo dis-tancë e rrugës së Arbërit prej 5. 4kilometrash, e lot-2 do fillonte shpejtdrejt hyrjes së tunelit Murrize .

Në vend të një reportazhitjetër

Sapo kaluam urën e Brarit dhemakina filloi të rrëshqas me shpe-jtësi ishte pikërisht Osmani që naftoi për një kafe pas këtij udhëtimiqë bëmë në rrugën më të re.

-Ishim mësuar në qendër të Ti-ranës ku kryqëzoheshin rrugët e Kava-jës, Durrësit, Elbasanit e Dibrës, nisbisedën Osmani , por vetëm rruga eDibrës nuk arrinte deri në fund. Fundii saj ishte diku afër ish ndëmarjesRruga Ura. Sot ja pikërisht këtu kudo të filloj së shpejti dhe unaza emadhe e Tiranës nis rrugëtimin e sajtë pandalshëm ma edhe rruga e Di-brës apo që quhet tashmë shpeshRruga e Arbërit. Kjo rrugë është qëkalon nëpër këtë zonë me një gjatësiprej 70 kilometrash jo vetëm shkur-ton në mënyrë të ndjeshme distan-cat e transportit që lidh Tiranën dheportin e madh të Durrësit me Dibrën,Peshkopinë, Matin, Shkupin, porkalon edhe pranë 37 monumentevetë kulturës që gjenden në luginën eMatit. Pikërisht thjesht për tu njo-hur ma mirë me këto resurse “Agjen-sia për mbështetjen e shoqërisëcivile” ka organizuar para pak ditëshnjë udhëtim me gazetarë që kanëpërshkruar gjithë këtë rrugë dhe lug-inën e Matit. Duke filluar nga Blla-ta, kufiri shtetëror me Maqedoninë,përgjatë brigjeve të lumit Drin dheMat, mund të shijohen bukuritë enatyrës, ushqimet e zonës, pse jo dheplazhin në zallin e lumit, ku dikurlaheshin vetëm ambasadorët e huaj.Ndërsa ndër monumentet kulturoreqë mund të vizitohen përgjatë gjithëgjatësisë së kësaj rruge janë: kalajailire në Xibër, kalaja e Petralbës(Gurii Bardhë), kulla e Pjetër Budit në Gurtë Bardhë, shtëpia muze në Klos-Katund dhe hani i Allushit në Plantë Bardhë. Këto vetëm për zonën eMatit ku kalon traseja e kësaj rruge.Megjithatë kjo le të mbetet për njëreportazh tjetër, atëherë pikërisht kurky objekt i rëndësishëm jo vetëm përDibrën por dhe më gjërë do të bëhetsi e vetmja arterie e vendit ku dheturistët e huaj kanë të drejtë të shke-lin e të vizitojnë këto monumentekulture që ndodhen në këtë zonë aqtë njohur por që infrastruktura rrugoreka patur munguar.

“Do të ndërtohen 4 ura tëcilat në fakt janë në për-fundim vetëm presin trarëttë hidhen sipër, do tëpërdoret 1100 ton hekur.Kemi për të ndërtuar njëtunel me gjatësi 70 metralinear. Me të gjithë këtëvolum pune ne kemi njëafat për ta përfunduar këtëlot, por nga puna që kemibërë deri tani shprehbindjen se ne do ta përfun-dojmë para afatit”

Inxhinieri RAMADANBUNÇI: “Punimet kanënisur tek ish ofiçina eartilerisë dhe zgjaten deritek Shkalla e Tujanit,distancë kjo në kilometërështë 5. 4 km e cila ndërto-het me buxhetin e shtetitme një fond prej 2. 332.963. 024 lek. Në pamje tëparë duket distancë eshkurtër kjo, por është egjitha trase e re dhe kashumë volume pune për tëkryer”


studim(Vijon nga numri i kaluar)

Nga: HAKI PËRNEZHA

Shtrirja e konaçeve nëfshatrat tjerë

Rreth viteve 1800, në çdo fshat tëÇidhnës kishim nga një bujar feudalvendas i cili ishte diferencuarekonomikisht edhe falë përfitimit nëvjeljen e disa taksave.Këta bujarë-feu-dalë të vegjël, u vendosën si më posh-të: Spata në Çidhën të Poshtëme; Alianë Mustafe; Noka në Çidhën të Epër;Kaloshi në të dy Sinët; dhe Lusha nëArras.Në vitet e para të shek XIX nëKrahinën e Çidhnës edhe për shkak tëardhjes së një numri të madh fisesh,ishte rritur shumë numri i banorëve(frymëve). Në fakt bujarët e vegjël tëÇidhnës ishin të interesuar për shtimine numrit të banorëve në fshatit-konakutpasi në fund të fundit ata do të vilninmë shumë taksa. Përkundër dëshirëspër të pranuar njerëz nga “perëndimi”sasia e tokës në përdorim ishte gjith-një e më e vogël dhe ajo çdo vit e mëpak plotësonin nevojat e tyre. Kjo bëriqë atëherë krerët e konaçeve të hidh-nin vështrimin drejt tokave të lira nëanën lindore të Drinit si në Laçes;Blliçe; Fushë Alie; Kandërr; Kuke Kas-triot etj. Pikërisht në këtë kohë filloiedhe lëvizja e fiseve “drejt fushës”.

Kaloshët e Sinës u vendosën nëKandërr bashkë me fiset Hasi, Kadriuetj; Spata u vendos në Blliçe të Epër,ndërsa fiset që e shoqëronin u ulën:Margjoni në Laçes dhe Manërkolli(Marknikolli) në Rrenx; Lusha dhe fisete konakut të vet doli në Laçes por edhenë Fushë (Lazrejt) dhe Blliçe (Derti);Noka meqënëse ishte fis i madh u ndamë dysh, njëri zjarr qëndroi në Çidhënte Epër (sot G. Noka) zjarri tjetër uvendos në Blliçe ndërsa grupi i fisevetë këtij konaku Leshet u vendosënpothuaj në të gjithë krahinën e Çidh-nës (në Kandërr, në Kastriot, në Fushë,në Zall Leshe dhe Kodër Leshe),Marçet që bëjnë pjesë po në këtëkonak, u vendosën në Fushë, Laçes,dhe Skepi u vendos në Zall Leshe dheBlliçe.Fiset e konakut të Alie zënë gatigjysmën e hapsirës së Mustafe pasigjysmën tjetër e zënë fiset e konakuttë Lushës (Lazrejt). Me një vështrimtë shpejtë, mund të konstatohet sefiset e Lazreje dhe ato të Mustafe janësëbashku që nga Livadhi i Ardhësvenë Prat. Tek Hurdhat e Kroit të Vjetërndodhen edhe “Hurdhat e Lazrit”,ndërsa më poshtë në prat kemi “Arae Alisë” dhe “Ara e Carës”; pastaj nëMustafe: nga Laku i Kroit të Vit përnga Veriu janë ulë fiset që bëjnëkonakun e Alisë dhe nga Jugu ato qëbëjnë konakun e Lushës (Lazrejt). Enjëjta ndarje është ruajtur edhe paslëvizjes për në Fushë Alie. Pjesën ver-iore e zunë fiset e konakut të Aliedhe pjesën jugore Lazrejt (konaku iLushës). Pra këto lëvizje të fiseve ngaÇidhna “malore” drejt asaj “fushore”edhe pse të shtrira në kohë, të kri-jojnë idenë e një lëvizje të organi-zuar (të kontrolluar). Patjetër sëpleqësitë e konaçeve dhe krerët e fs-hatrave kanë arritur më parë në mar-rëveshje, në mënyrë që të ruhej“struktura e konakut”. Për një mar-rëveshje në lëvizjen drejt fushës nabën të mendojmë edhe fakti që nëFushë Alie banorët që kanë rënë tëparët janë dy nga grupi i Mustafe (BibëAlia dhe Skep Përnezha) dhe dy ngaLazrejt (Bibë Martin e Nikollë Cara).Më vonë kanë zbritur dhe janë ven-

dosur në Fushë edhe Marçet e Leshete konakut të Nokës, Totet, Sulet dherrethasit të konakut të Alisë. Zbritja eshumë fiseve nga zona malore drejtzonës fushore nuk u bë në mënyrëkaotike por me një rregull perfekt. Dhekëtë rregull e kishin vendosur feudalët,krerë të konaçeve. Themi se kjo lëvizjee “kontrolluar” e fiseve në drejtim tëfushës u bë në vitet 1750-1800 pasi ireferohemi vitit të vdekjes së Bibë Al-isë i cili edhe pse kish zbritur me sh-tëpi në F.Alie u varros në varret eMustafe nën emrin e islamizuarHabib. (Kleriku i nderuar i Blliçes, Ra-madan Hoxha, rastësisht ka zbuluarepitafin e varrit të Bibë Alisë në varrezate fshatit Mustafe Aty shënohet data evdekjes e cila ishte 1225 (kalendarihënor ose hixhri) e cila e kthyer nekalendarin gregorian i takon vitit 1800.Duke hamendësuar se ai jetoi 60 vjet,mendojme se lindi në vitin 1740. Si-pas këtij informacioni Bibë Alia ka jet-uar në vitet 1740-1800 kohë e cilapërkon me fushatën osmane për is-lamizimin e popullsisë).

Duke pasur parasyshë lëvizjet esipërshënuara le të bëjmë një pasqyrëtë “shtrirjes” së konaçeve të krahinëssë Çidhnës sot.

1. Konaku i Nokës:ka fise përfaqë-sues në këto fshatra: Grykë Nokë;Fushë Alie; Blliçe, Kastriot, Kandërrdhe në Brest të Poshtëm. Vendosja efiseve: përveç fiseve të G.Nokës(Noka, Kariçi, Laçi, Muça, Pula, Hisa,Kolleshi; në Kodër Leshe janë Leshet;në Zall Leshe Panet e Raxhet; nëFushë Alie ka Toskun, Kucën, Leshin;në Blliçe është vetë Noka por dhe Sku-ra, e Pula; në Kandërr Leshi dhe nëKastriot Pana e Leshi

2. Konaku i Lushës: Përveç Lush-ës, në Arras janë edhe këto fise:Zhuka,Rasku, Dani, Tavani, Krrashi dhe Ba-jraktari. Në Mustafe janë këto fise:Kukeli, Kurti, Sava, Martini; Duka dhenë Fushë janë të njëjtët fise me ato tëMustafe duke shtuar Carën i cili nukka në Mustafe tjerët janë si ato shënu-am më lart: Sava, Martini, Kukeli,Kurti më vonë edhe Zhuta. Si nëMustafe edhe në Fushë ky grup fiseshthirren Lazrej. Në Blliçe, përfaqësuesi këtij konaku është fisi i Dertit. Njëgrup tjetër që ndodhet në këtë konakjanë edhe Xhoçtë. Fiset e këtij grupi-mi janë: Coli (në Mustafe), Repa,Pali, Begu në Rrethas dhe Xhoka(Xhokulleshi) në Sule

3. Konaku i Kaloshit Fiset që për-bëjnë këtë konak sot janë të vendosursi më poshtë: Në Sinë të Epër, ndod-hen këto fise: Loka, Pashnjari, Drizi,Doka, Shquti si dhe në Sinë te Pusijanë: Bardhe, Koltraka, Kadrie, e

Kovaç. Në Sinë të Poshtme ndodhenkëto fise, në Zhgjerth:Zoku, Lika,Matrisi; në Rrafshe ndodhen Kaloshi,Prifti, Tafet, Gjegjet; ndërsa nëKandërr ndodhen pjesa tjetër e Kalosh-ve dhe Haset e Kadriet.Edhe në Blliçendodhet fisi i Kaloshit.

4. Konaku i Spatës: Ne Çidhen tëPoshtëme ndodhen: Tola, Cerri, Bashadhe Kuta; Mahet: Kola dhe Koka; sidhe Dujsit: Përgjegji, Sala, Daci, Canisi dhe Mena. Në Laçes: ndodhenBitri, Margjoni, Përgjegji, Basha,Kuta. Në Blliçe ndodhen: Spata, Tola,Ferra, Nezha, Bodi, Kuta, Manërkolli(në Rrenx), ndërsa në Fushë ndodhenTola dhe Herçeku.

5. Konaku i Alisë: Fiste që për-bëjnë këtë konak janë të vendosur simë poshtë: Në Mustafe ndodhen:Buci, Gjoni, Përnezha pastaj grupi-mi Prexhoj ku hyjnë 4 zjarret: Xhika,Brahishehu, Daci (ndryshe quhen Përx-hilet) dhe Karoshi. Tjetër grup në konaktë Alisë janë Sulet përfaqësues i të cil-it është Toca. Në Fushë Alie ndodhen:grupi i parë i përbërë nga Alia, Përn-ezha, Buci, Manjani dhe Xhurxhi (vëllai mbështetur); pastaj grupi i dytë i fisvei përbërë nga Tota, Lala Xhaka dhe Hatanë Brest; grupi tjetër Sulet ku përfshi-hen: Rrahmçunet, Xhoksulet, Kacanetdhe grupi tjetër i 4 zjarreve perfaqë-sues të të cilit janë Karoshi, Xhika dheBrahishehu. Daci nuk ka pjesëtarë nëFushë Alie. Në Blliçe konaku i Alisëpërfaqësohet nga i vetmi fis që ështëTota; në Rrenx të konakut Alie janëBushi dhe Doçi.

Nga një vështrim i kujdesshëmmund të vihet re se i vetmi fshat nëÇidhën i cili ka përfaqësues nga tëpesë konaçet e krahinës është Blliçja.Pikërisht për këtë fakt në gojën e pop-ullit thuhet “Blliçja e pesë konaçeve”.Ndër pesë konaçet e krahinës ai iSpatës është i shtrirë duke pasë “për-faqësues” nga Lura në Korab. Ky konakka fise të “tij” që nga Çidhna e Posh-tëme në Laçes, në Fushë, në Blliçe ederi në Rrenx, fshatra që ndodhen nënjë “fashë” ose në vijë të drejtë dheduke llogaritur edhe sipërfaqet nëkullotat malore që ky konak ka nëPllajë dhe në Gramë, mund të themise është konaku me shtrirje më tëmadhe në Krahinë. Për këtë arsye kykonak ndryshe thirret edhe “shporja eÇidhnës”. Për këtë konak përdoretedhe idioma “m’Cerrin e m’beterrin”që ka kuptimin ndajfoljes së sasisë“të gjithë” d.m.th gjithë konaku. Këtupërmendet fisi Cerri i cili ndodhet nëpikën ekstreme të “shpores” sëkonakut, në perëndim, dhe në anëntjetër të shpores ndodhet “beterri”.Kështu është stigmatizuar fisi i

Manërkollit në Rrenz.Përveç fiseve që u përmendën apo

u rreshtuan sipas konaçeve, nëÇidhën, në kohë të mëvonshme kanëardhë edhe shumë fise të tjerë të cilëtkryesisht janë vendosur në fshatrat nëtë djathtë të Drinit.Pranimi dhe për-shtatja e këtyre fiseve në gjirin e kra-hinës ka të bëjë me forcën dhe influ-encën e sistemit të organizimit nëÇidhën në bazë të konaçeve. Shumëshpejtë këta të “ardhur” krijonin kum-bari me fiset e afërta dhe me punë esjellje zinin vend të nderuar në sho-qëri e bëheshin pjesë formale ekonaçeve.”Adoptimi i njerëzve tëhuaj si anëtarë të “fisit” (“me ba vllanë katund”), qoftë si kolektiv, qoftë siindividë me anë të vëllazërisë rituale(vëllamëri, kumbari), tregon mbi-jetesën e institucioneve fisnore të su-perstrukturës në mendësinë enjerëzve.”(20) Fise të ardhur e tëshndërruar në vëllazëri me fiset çidh-nake janë të shumtë, ne mund të për-mendim fisin Dauti, Shini, Përseku,Dani, Pajçi, Vlesha, Çakrri, Xhari,Budi, Maleçka, Keça, Kaloçi, Manovi,Xhaka (në Brest), Reka, Mazhi.Xhoçie ndonjë tjetër. Rreshtimi i këtyre fisevenëpër konaçet e Çidhnës nuk është iprerë. Ata, varësisht nga fiset me tëcilët janë afruar e kanë marrëdhëniekumbarie, përmendin emrin e konakutmë të cilin ndjehen më të “afërt”.Kështu Dauti ndjehet më afër mekonakun e Nokës, Shini me konakune Alisë, Përseku, Pajçi, Vlesha, Xhari,Budi, Kaloçi, Manovi etj ndjehen nëkonakun e Kaloshit; Mazhi e Maleç-ka në konakun e Spatës. Shehelerët eRrenxit nuk janë të “parcelizuar” nëkonaçe, pasi ata e quajnë veten njerëznë shërbim të çdo fshati.

Organizimi në një konak.Pleqtë

Konaçet në Çidhën (fillimisht tëformuar nga një për fshat, më vonëu shtrinë edhe në fshatra të tjerë)kishin një organizim të përsosur e tënjëllojtë mes veti edhe pse ishin krejttë pavarur nga njëri tjetri në usht-rimin e së drejtës vetëqeverisëse. Tëpesë konaçet njiheshin e respekto-heshin si “pesë vëllezër”, dhe kurrënuk është vërejtur ndarje a diferen-cim për shkak të përkatësisë së ndry-shme të konakut.Nuk njihet asnjërast ku përkatësia e konakut, të jetëbërë pengesë në marrëveshje të ndry-shme. Ndarja në konaçe e fiseve kishkarakter krejtësisht formal e figura-tiv. Ajo, përkatësi, shërbente vetëmnë rastet e organizimeve luftarake sip.sh. Nëse agait të konakut i kërko-

hej të sillte në luftë p.sh. 200 push-kë, ai do t’i nxirrte ato vetëm ngafiset e konakut të tij. Nga ana tjetër,përkatësia në një konak të caktuar ujepte banorëve të atij konaku tëdrejtë në shfrytëzimin e pronave tëpërbashkëta siç ishte mali, bjeshka,meraja etj. Por, kjo ndarje në konaçenuk sillte pengesë e as përfitim përsa i përket pleqërimeve. Çdo njeriishte i lirë t’ia besonte zgjidhjen eproblemit cilitdo plaku, pavarsishtkonakut ku bënmte pjesë. Kjo“përzgjedhje”, në mënyrë të veçantëpër problemet e koklavitura, lidhejnë radhë të parë me përvojën e çdoplaku, me zotësinë e tij në zgjidhjene situatave konfliktuale. Shumë kohëmë parë çdo fshat drejtohej ngapleqtë ndërsa krerët ushtarak (të cilëtmë vonë u quajtën agallaë), merrninrëndësi e viheshin në krye të popul-lit vetëm në raste lufte. Ndryshimi ipeshës a kalimi i qendrës së rëndesësnga pleqtë te agallarët, ndoshta, er-dhi për shkak të situatës gjithnjë luft-arake nëpër të cilën ka kaluar gjithëDibra. Me forcimin e këtij roli çdokonak funksiononte si një shtet nëminiaturë.Çdo konak kishte Qever-inë, Parlamentin dhe gjykatën e vetë.Le të bëjmë këto krahasime: Agaiapo i pari i konakut, ishte si kryetarii qeverisë dhe përbënte “egzekutivin”në konak. Ai kishte detyra të përcak-tuara siç mund të përmendim: orga-nizimi i popullit për luftë; marrjapjesë në kuvendet ku lidhej besa;mbështeste pleqtë apo horën e fs-hatit në egzekutimin e vendimeve tëpleqësisë së konakut etj. Parlamentii konakut apo “legjislativi” ishinmbledhjet e popullit të cilat, sipasrëndësisë së problemit, mund të zh-villohej me përfaqësues nga fiset osezjarret.Në këto kuvende merreshinvendime të rëndësishme për konakuntë cilët kishin të bënin me rregullate administrimit të merave, ven-doseshin karare për vaditjen, cakto-heshin renat e ujit, vendosej për pra-nimin ose jo të ndonjë banori a fisitë ri, vendosej për praninimin ose jotë ndonjë nipi në hisen e shkretë tëdajës së tij etj, etj. Gjykatën ekonakut e përbënin plaku i konakut,stërpleqtë e çekiçtë.Plaku i konakutishte personi më me integritet në fis.Ai mbante vulën (mihirin) e cila nukdilte jashtë fisit. Brenda fisit tëplakut vulën e merte kush “ishte përtë” sepse thuhej se “zgjuarsia ështëme të dhanme”. Pra fisi nga i cili dotë dilte plaku ka qënë gjithnjë i për-caktuar ndërsa personi që do mban-te vulën ndryshonte në kohë.Çdokonak kishte plakun e vet dhe nëÇidhën meqënëse kishim pesëkonaçe, numëroheshin dhe pesëpleqë.”Pleqtë, shkruan Xhafer Mar-tini, u përkisnin atyre shtëpive qëndër shekuj nuk kishin bërë asnjëveprim në kundërshtim me moralin”(28). Plakun e çdo konaku mund takonsiderojmë si “kryetar i gjykatës”së atij konakut. Përveç “kryetarit tëgjykatës” çdo konak kishte edhe“trupën” gjyqësore e cila përbëhej nga“anëtarët e gjykatës” apo “ndihmësgjyqtarët” ose stërpleqtë si dhe“këshilltarët e gjykatës” oseçekiçtë.Pra në secilin konak të kra-hinës përveç plakut siç e quajtëm“kryetar i gjykatës” kishim edheanëtarët e tjerë të gjykatës, “ndihmësgjyqtarët” të cilët ishin stërpleqtë dhe“këshilltarët” që ishin çekiçtë.

(Vijon numrin e ardhshëm)

ÇIDHNA,vështrim etnokulturor


vendlindja

Nga: SAKIP CAMI

Viçishti, sipas ndarjes së re administrative,bën pjesë në Komunën e Gjoricës, në rre-

thin e Bulqizës, Qarku i Dibrës. Në ndarjen emëparëshme administrative ky fshat ka bërë pjesënë Lokalitetin e Shupenzës i cili për nga rëndë-sia ka qenë njësi administrative rrethi në vitet epara të pas çlirimit.

Para çlirimit ka bërë pjesë në krahinën eHomeshit, Nënprefekturën e Zerqanit dhe Prefek-turën e Dibrës.

Komuna e Gjoricës ka sot aktualisht pesë fs-hatra, me 5834 banorë dhe 1369 shtëpi,(regjistrim i vitit 1992) konkretisht Gjoricën eSipërme, Gjoricën e Poshtme, Çerenecin,Lubaleshin dhe Viçishtin.

Viçishti kufizohet në lindje me fshatin Tër-baç, me të cilin e ndan edhe përroi me të njëjtinemër, në veri lindje me lumin e Drinit të Zi dheme viset shqiptare të Maqedonisë, konkretishtme fshatin Bofmollë, në veri me Kodrat e Gjoricëssë Sipërme, me Çerenecin ne veripërëndim, meLubaleshin në përëndim, me Radoveshin në jug.Eshtë fshati i fundit që kufizohet me krahinën eGollobordës, por nuk ka tradita folklorike tëpërbashkëta me këtë zonë. Traditat dhe miqësitëi ka me Dibrën e Madhe dhe me Grykën e Vogël.I lidhur pazgjidhmërisht me këtë fshat është edhefshati ose lagjeja e Sepetoves, e cila është e ban-uar nga banorë të fisit Cami dhe ka qënë lagje eViçishtit.

Sipas defterit turk të vitit 1467 Viçishti kapatur 4 shtëpi, Golovishti 5 shtëpi dhe Izvira 3shtëpi. Sepetova ka qenë lagje e Viçishtit dhe kapatur 3 shtëpi

Sipas rregjistrit të vitit 1926, Viçishti ka pa-tur 222 banorë dhe afërsisht 40-50 shtëpi. Nëvitin 1976 Viçishti që përmbledh edhe Golov-ishtin e Izvirën kishte 90 shtëpi.

Fshati Viçisht ka një prejardhje të herëshme,në një kohë me Gjoricën, dhe Sepetovën.

Nga studimi etimologjik, fjala “Viçisht” ose“Veçisht”, siç i thërrasin shumë banorë të Di-brës, vjen nga fjala “veç”, sepse ky fshat është iveçuar dhe përbëhet nga katër lagje të veçuara,veç e veç. Me kalimin e kohës fjala “Veçisht”është shndërruar në “Viçisht”.

Pas largimit të dyndjeve sllave fshati ështëbanuar nga fshatarë myslimanë të fiseve Cami,Lika, Izvira etj.

Historia e këtij fshati është më e hershme, qënga pushtimet e vjetra bullgare që donin të sllavi-zonin tokat e kësaj treve dhe të shkombëtarizo-nin popullsinë e zonës. Mendohet të jetë enjëkohshme me fshatrat e tjerë të luginës së Drin-it.

Dhe jo rastësisht kanë mbetur emrat e tokave,pyjeve e përrenjve si p.sh. “Kisha e kaurrve”,“Livadhi i Ristos”, “Përroi i Petros”, “Arra eBllazhos”, “Përroi i Mitros” etj.

Tani kanë mbetur vetëm emrat e tyre dhe kock-at tek kisha, pasi ky fshat me tradita i shporri meluftë invaduesit sllavë e bullgarë.

Lumi i Drinit të Zi buron nga Liqeni i Ohritdhe pas daljes nga Liqeni i Dibrës së Madhe lagtokat e Viçishtit të Poshtëm e të Golovishtit.Pas vitit 1913 ka shërbyer si kufi shtetëror.

Dibra e Madhe, qyteti i preferuar për tregëti epazar ka mbetur pa drejtësisht nga ndarja e vitit1913 në Ish Republikën Jugosllave të Maqedo-nisë duke mbajtur me vehte dhe dhjetra miqë-sira, krushqi, miq, nipër e mbesa, dajallarë e

VIÇISHTIVIÇISHTI

Historia e fshatit Viçisht tëDibrës, që ka më shumë dësh-morë se sa shtëpi me banorë tëmartirizuar në luftën kundërpushtuesve turq, serbë, bullgarë,austro-hungarezë, italianë egjermanë, për liri e pavarësikombëtare

xhaxhallarë e bashkë me to edhe dhimbjen endarjes në vite.

Viçishti ka qenë i lidhur që në kohët e her-shme me Dibrën e Madhe me rrugë automo-bilistike nëpërmjet Urës së Spiles pranëMireshit, e cila është ndërtuar që në shekul-lin XV.

Pas ndërprerjes së tregëtisë me Dibrën eMadhe lidhjet kaluan me Shupenzën, Pesh-kopinë dhe direkt me Tiranën nëpërmjet rrugëssë Arbërit e maleve të Tërnovës e të Mar-taneshit.

Dy rrugë automobilistike, ajo pranë kufiritshtetëror dhe ajo e Ramnagorës (Librazhdit) efusin në mes duke ja bërë më të lehtë komu-nikimin, shto këtu edhe rrugët bashkuese tëViçishtit qendër dhe Golovishtit.

Viçishti tani ka rreth njëqind shtëpi.Fiset më kryesore të tij janë Cami, Lika,

Suma, (Manjani), Xheka, Markja, Tola, Izviradhe një shtëpi Dema e ardhur nga Homezhidhe e zbritur përsëri në Homezh.

Viçishti ka katër lagje, Viçishtin qendër,Viçishtin e Poshtëm, (buzë Drinit të Zi), Golo-vishtin dhe Izvirën.

BETEJA KUNDËR HAJREDIN PASHËS NËFUSHËN E GJORICËS (Korrik 1844)

Fshatarët e Viçishtit dhe të fshatrave të tjeramorën pjesë në betejën kundër Hajredin Pa-shës në Fushën e Gjoricës, ose në Fushën eThatë siç njihet nga populli, vendi ku u zhvil-lua kjo luftë.

Ajo u udhëhoq nga figura të njohura si ShehMustafa Zerqani, Cen Leka, Mahmut Cami,Rizvan Alla, Mane Cami, Salë Markja, FaslliMalja, Shaqir Daci, Abdi Sturçja, Shaqir Je-geni etj.

FSHATI I TËRË PRANGOSET DHEBURGOSET NË BURGUN FASHIST

Më 15 janar 1940 u ngrit një Grup Luftar-ak të rinjsh me në krye akademistin AhmetCami dhe të përbërë nga Fasli Feta Cami, SeferRamiz Cami, Ejup Shahin Cami, Uke DullëCami, Dullë Shaban Cami, Mahmut DalipCami, Spiro Velko, Mexhit Lezi, Hidër Rrah-man Cami, Musa Rrahman Cami etj. Në këtëgrup erdhi edhe Haxhi Lleshi dhe tre nipat eCamit, vëllezërit Lutfi, Imer e Hamdi PëllumbLleshi. Me 11 prill 1941 burgosen në njëditë : Ahmet Cami, Uke Cami, DullëCami, Adem Cami, Islam Cami, Izet Cami,Sulë Cami, Destan Cami, Rremë Cami, Sha-hin Cami, Tufik Cami, Dilaver Cami, Ibra-him Buziu, Selim Mjeshtri, Bexhet Cami, AqifCami, Hidër Cami, Liman Cami, Taf Cami.Rifat Cami, Hasan Cami.

FORMIMI I BATALIONIT PARTIZAN TËDIBRËS, 26 KORRIK 1943

Mbledhja paraprake për rënien dakord përformimin e batalionit partizan të Dibrës, përvendin e organizimit dhe për komandantin ubë tek shtëpia e Uruç Karasanit në Radovesh.Aty u vendos që vendi të ishte Gjorica e

Spërme dhe komandant Haxhi Lleshi.Krerët e Parisë së Dibrës dhe fashistëtr u

përpoqën të na ndalonin, duke u bërë pre-sione popullit të Gjoricës, por toka ku do tëbëhej organizimi i batalionit ishte pronë eZenel Camit dhe e pasuesve të tij, ishte kullae Mahmut Camit, dhe për rrjedhojë askushnuk mund ta ndalonte. Influenca e AhmetCamit, që jo rastësisht mbante edhe emrin ebabait të Zenel Camit ishte e madhe. Këtunjë ndihmë konkrete dha edhe imami iGjoricës, Sheh Latifi i cili kishte të falura katërhektarë tokë nga Cami.

Në përbërje të batalionit ishin Çeta e Sll-ovës, Çeta e Grykës së Vogël, Çeta e grykëssë Madhe dhe Çeta e Gollobordës.

BUJQ DHE BLEGTORË TËMREKULLUESHËM

Pas çlirimit të vendit shumica e fshatarëvepërfituan tokë nga reforma agrare. Pati edhefshatarë të mesëm që nuk u cënuan nga refor-ma. Pas reformës ky fshat u muar me bujqësidhe me blegtori. Në vitin 1957 u formua ko-operativa bujqësore e Viçishtit me kryetarDilaver Likën. Më vonë kryetar kooperativeka qenë Mane Cami. Në vitin 1959 u bëbashkimi me kooperativën e Gjoricës. Koop-erativa vazhdoi deri në vitin 1990.

Është një fshat i bukur dhe i begatë që kapyje e kullota, ujëra të bollshme të pijëshmee për vaditje, toka prodhuese. Kultivohen tëgjitha pemët si molla, rrushi, dardha, kum-bulla, arra, gështenja, thana etj si dhe të gjithaperimet si domatja, kastraveci, speci, qepa,patatja etj. Bima bujqësore që kultivohet mëshumë nga drithërat është misri, por rritet edhegruri, thekra etj.

Rakia e thanës është jo vetëm pije e prefer-uar tradicionale por edhe një pije mjekësorekuruese.

Shtëpitë e ndërtuara përballë diellit, kop-shtet gjithashtu, u japin mundësinë që tëshfrytëzojnë në maksimum energjinë dielloree të bëjnë dy prodhime në vit megjithëse ështëvend i ftohtë.

Ky fshat është i njohur për kultivimin ebimave të qepëvë, speceve e të lakrave duke iprodhuar me sera e duke i nxjerrë në pro-dhim që në muajt e pranverës.

Më pas mbjellin bimë të tjera e marrinprodhime të plota.

Po kështu mbjellin bimë hamullore e misërforagjer, përveç mbjelljes e prodhimit tradi-cional.

Shfrytëzimi i tokës së pakët, i ujit, dhedielit është karakteristikë e banorëve të këtijfshati që njihet si fshat i begatë dhe shumëprodhues.

Është i rrethuar me pyjet e veta që janëdëmtuar por që me kalimon në pyje të ko-munitetit dhe me ndarjen sipas pronesise sedikurshme do të ringrihen edhe më të mëdhae më të mira. Lisat e gjatë e të shpeshte mb-ulojnë vendin me gjelbërim e freski. Bashkëme pyjet dhe midis tyre janë burimet ujore

që njihen me emrat e izvorëve të Viçishtit, tëGolovishtit e të Izvirës që kanë ujë të ftohtë etë bollshëm që përdoret edhe si ujë i pijshëmdhe për nevoja të tjera. Në këto pyje e lëndi-na rriten me qindra kokë bagëti dele e dhi sidhe dhjetra lopë e viça që u sigurojnë këtyrebanorëve qumësht, lesh e mish gjatë gjithëvitit, bile edhe për të shitur.

ARËSIMDASHËS DERI NË SAKRIFICËShkolla e parë është ndërtuar në vitin 1940

dhe ka filluar si kurs analfabetizmi me më-sues birin e këtij fshati nxënësin e ShkollësNormale të Elbasanit, Fasli Cami. Zyrtarishthapja e shkollës daton vitin 1944.

Nxënësit e Viçishtit ndiqnin mësimet neshkollën e Gjoricës e cila ka patur shkollë tësistemit 5 vjeçar me mësues Haxhi Skënderinose Haxhi Ademin siç njihet nga populli, njëmësues i rreptë, por shumë i mirë. Një pjesëtjetër ndiqte mësimet në Internatin e Kastri-otit dhe në shkollën e Zerqanit. Për një kohëtë gjatë ka punuar si mësuese e shkollës fil-lore Femije Cami.

Nga shkollë fillore në shkollë 8 vjeçare ukalua në vitin 1968 me mësues e drejtor EminCamin. Pas Eminit e mori drejtimin e shoqjae Eminit, Lirie Cami.

Drejtorë të tjerë në vitet e mëpastajme kanëqenë Nazif Sulku, Rustem Murrja, Avni Mera,Fisnik Manjani dhe Femi Lika.

Me ndikimin e drejtpërdrejtë të Tefta Cam-it, bijës së këtij fshati, (Ministre e Arësimitdhe Kulturës në vitet 1976-1986), u ndërtuashkolla e re e fshatit, dykatëshe dhe u shën-drrua nga shkollë 8 vjeçare në shkollë të mes-me. Pas vitit 1990 për mungesë të numrit tënxënësve dhe të arësimtarëve të kualifikuar ukthye përsëri në shkollë 8 vjeçare. Shkollamban emrin e mësuesit të parë, birit të këtijfshati, dëshmorit Fasli Cami. Shkolla tjetër efshatit Gjoricë mban emrin e Komandantit tëÇetës së Gollobordës Ahmet Camit. Me ndë-rhyrjen dhe përkujdesjen direkte të Tefta Cam-it, ministre e arësimit në vitet 1976-1987, undërtuan disa shkolla të reja në rrethin e Di-brës dhe veçanërisht në zonën tonë si nëViçisht, Gjoricë, Zerqan etj

Në shkollën e Viçishtit kanë shërbyershumë mësues nga ky fshat si Fisnik Manjanimësues dhe drejtor, Destan Cami, Fehmi Lika,mësues dhe drejtor, Rustem e Zurie Murrja,Avni Mera, Bashkim Lila, Mehmet Leci, FadilCami, Latif Dema, Hashim Suti, ShemsiCeka, Ajet Suma, Mereme Cami, DonikaCami si edhe dhjetra mësues nga fshatra tëtjera e rrethe të tjera.

Një nga nxënësit e kësaj shkolle ka qenëedhe gazetari, deputeti, politikani, ministriLuan Mersin Rama.

* * *Ky ishte një vështrim i shkurtër për këtë

fshat të vogël, që ka më shumë dëshmorë sesa shtëpi, që ka nxjerrë figura kombëtare dhekuadro që kanë drejtuar vendin.


cyan magenta yellow black

opinion

Nuk më hiqet nga mëndja kur isha nxënës shkolle në kohën emonizmit, kur drejtorët e shkollave bëheshin aqë servilë dhe

injorantë, gjenin bashkëmendimtarë mësimdhënës e profesorë, fu-teshin nëpër zyrat e arsimtarëve dhe nëpër klasët e nxënësve, dukembajtur në dorë gota me ujë për tua prishur agjërimin besimtarëve nëmuajin e shenjtë të Ramazanit. Sa komikë e budallenj dukeshin këtaprishës të agjërimit kur vepronin dhe sidomos kur mburreshin si karka-leca për atë mëkat dhe punë të mbrapshtë që bënin. Ata me këtësjellje të tyre nuk arrinin asfarë suksesi, sepse ata që agjëroninvazhdonin të agjërojë edhe më me devotshmëri, se morali i atyre qëagjëronin ishte shumë më i lartë se marrëzia e agjërimprishësve.

Nga ana tjetër kur shkova për studime në Beograd, ku ishte edhebastion i komunizmit, habitesha kur kalimthi shikoja që në festatfetare orthodokse shkonin në kisha udhëheqës të lartë komunistë eshtetërorë.

Tani kur hapërojmë e jetojmë në pluralizëm dhe demokraci, mje-tet elektronike e të shkruara të informimit njoftojnë për mungesën enjë xhamie të madhe në Tiranë dhe në Prishtinë, ku besimtrarët janëtë detyruar që faljen e namazit të Bajramit ta kryejnë edhe në rrugë.Përkundër kësaj në qendër të Tiranës vite më parë është ngritur njëkishë e madhe orthodokse, kurse në Prishtinë janë ndërtuar një kishëorthodokse dhe një katedrale katolike përbri Universitetit të Prish-tinës.

Ndërkaq në Maqedoni nuk lejohet ndërtimi i Burmali Xhamisë nëvendin ku ka ekzistuar, por nga ana tjetër është ndërtuar Kryqi imadh orthodiks në malin Vodno të Shkupit dhe në ndërtim e sipërështë kisha kontestuese dhe irrituese në Kalanë e Shkupit, të dyja meparatë edhe të taksapaguesve myslimanë. Duhet pëmendur edhe fak-tin se para disa viteve gjatë rikonstruimit të Urës së Gurit u hoqqëllimisht mihrabi në urë dhe u ndryshua pamja origjinale e saj.

Tirana zyrtare ende nuk e ka caktuar lokacionin e përshtatshëm përndërtimin e një xhamie të madhe tiranase për plotësimin e nevojavetë besimtarëve myslimanë. E njejta gjë po ndodh edhe në Prishtinë,ku fundjavën që shkoi mijëra besimtarë myslimanë organizuan njëprotestë ku kërkonin caktimin e një lokacioni të përshtashëm përndërtimin e një xhamie, dhe shprehnin zemërimin e tyre edhe kundërvendimit të Parlamentit të Kosovës kundër mësimit fetar nëpër shkol-la dhe kundër mbajtjes së shamisë nëpër shkolla.

Sipas të dhënave statistikore në Shqipëri dhe në Kosovë pjesa dër-muese e popullatës i takon religjionit islam. Është e pakuptueshme qëpërpos këtij numri të madh të myslimanëve të bëhen pengesa të kësajnatyre. Problemi tjetër është edhe në moskthimin e pasurisë së vakëfevemyslimane në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni.

Këto probleme as nuk duhet të fshihen e as të zvogëlohen, porduhen të zgjidhen shpejtë dhe drejtë, sepse pengimi i zhvillimit dheedulimit fetar sjell dëme për tërë shoqërinë.

Edukimin që e jep feja e mirfilltë islame nuk mund ta japë asnjëparti politike dhe asnjë klasë udhëheëse.

Jemi dëshmitarë të krizës së madhe morale e të korrupsionit enormnë Shqipëri, Kosovë e Maqedoni, për çka shprehin shqetësimin e tyreedhe institucionet përkatëse ndërkombëtare. Zbatimi i fesë islameforcon moralin dhe lufton korrupsionin.

Ku’ani është libri më i përkryer dhe i pazëvendësueshëm nëedukimin individual, familjar e shoqëror. Ai që ecën rrugës kuranoreështë i vyer për veten, familjen e shoqërinë.

Jeta e ka provuar dhe e provon çdo ditë, se në rast fatkeqësie aposëmundje, nuk ka vlerë as paraja, as pasuria e as shoqëria. Shpëtimtareështë vetëm përkrahja e Perëndisë, natyrisht nëse e kemi merituar.

Rexhep TORTE

Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “[email protected]”. Tel. 00355 4 22 33 283.OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË

Bujaria shqiptare dhemeskinllëku maqedonas

Nga:RexhepTORTE

Me shekuj shqiptarët kanë qenëpërkrah maqedonasve me bu-

jari e trimëri, saherë që maqedona-sit kanë qenë në rrezik. Nuk mundtë gjejmë asnjë shembull që sh-qiptarët t’u kenë bërë hile maqedo-nasve.

Përkundrejt kësaj kemi shembujtë shumtë të sjelljeve armiqësore tëmaqedonasve ndaj shqiptarëve. Mosshkojmë më larg, në Kryengritjen eIlindenit me çka aqë shumë mbur-ren maqedonasit, shqiptarët luftuanpërkrah maqedonasve, por kjo sakri-ficë e shqiptarëve fshehet dhe aspaknuk përmendet në përvjetorët qëshënohen në Meçkin Kamen të Kru-shevës. Pas vitit 1912 kur Shqipëriau shpall e pavarur, kur gllabëroheshintrojet shqiptare, maqedonasit u vunënë krah të serbëve e bullgarëvekundër shqiptarëve.

Gjatë LNÇ- së 1941/45, shqiptarëtluftuan sëbashku me maqedonasitkundër nazifashizmit, por pas luftësshqiptarët u persekutuan, u burgosëne u vranë, kur maqedonasit u vunënë shërbim të plotë të UDB-sëjugosllave kundër shqiptarëve.

Me ardhjen e pluralizmit dhedemokracisë në Maqedoni, vazhdoiavazi i vjetër i maqedonasve ndaj sh-qiptarëve. Kjo dëshmohet me ngjar-jet tragjike të Gostivarit për FlamurinShqiptar, me ngjarjet tragjike tëTetovës me rastin e hapjes së Uni-versitetit të Tetovës, pastaj me ng-jarjet e Radolishtit, Bit Pazarit, Ta-nushës, Sopotit dhe shumë ngjarjevetjera, kur të rinjtë maqedonasit hel-monin e kërkonin edhe dhoma gazipër shqiptarët.

Të gjitha këto sollën edhe luftëne UÇK-së me të vetmin qëllim qëshqiptarët t’i fitojnë të drejtat e tyrelegjitime për të qenë të barabartë memaqedonasit. Për këtë u nënshkruajtedhe Marrëveshja e Ohrit në vitin2001, si vullnet i mirë për tu ndalurgjakderdhja e me garanci të faktoritndërkombëtar. Këtij viti u shënua 10- Vjetori i kësaj marrëveshje, e cilapër fat të keq ende nuk është reali-zuar plotësisht. I tërë faji përzvarritjen dhe mosrealizimin e kësajmarrëveshje sërish qëndron te maqe-donasit, të cilët në vazhdimësi nxjer-rin nëpërkëmbëza dhe pengojnë re-alizimin e kësaj marrëveshje. Kjomarrëveshje është dashur të realizo-hej me kohë, por edhe të ishte pasu-ruar me vlera edhe më të mira përshqiptarët.

Shënimi i 20 – Vjetorit të Pavarë-

sisë së Maqedonisë më 8 shtator2011, nuk la shpirt shqiptari pa ezemëruar dhe irrituar. Kjo sepsemaqedonasit këtë manifestim e bënëpa shqiptarët, edhe pse para botësvazhdimisht deklarojnë se janë përbarazi e demokraci. Maqedonasit nukqenë të denjë të ftojnë asnjë këngëtare ansambël shqiptar në hepeningune organizuar në shënimin e këtijnjëzet vjetori, edhe pse në këtë shtetnë trojet e veta etnike jetojnë mëshumë se 30 përqind shqiptarë. Tëtillë janë maqedonasit. Këtë me sig-uri e vërrejtën edhe ambasadorët dheorganizmat ndërkombëtarë që ve-projnë në Shkup.

Të ndalemi pak te shënimi i 20 -Vjetorit të Pavarësisë së Maqedonisë.

Fjala e urtë popullore shqiptarepër diçka që nuk përputhet me rre-thanat dhe realitetin, thotë se, “Nuki ngjan peri gëzofit”, ndërsa për tënjejtën gjë kroatët, thonë, “Këmba elikasit në këpucën vijeneze”, duke editur se këmba e madhe e dalmatin-asit nuk mund të hyn në këpucënelegante të Vjenës. Këtyre dy thënievetë urta popullore u ngjante edheMaqedonia në këtë përvjetor.

Organizimi aqë masovik i auto-busëve dhe mikrobusëve për udhëtimfalas, nga tërë Maqedonia për nëShkup, për të marë pjesë në sëlem-nitetin qëndror, përbën gënjeshtrënmë të madhe shtetërore, sepse paratëpër këtë gjoja udhëtim falas, shtetiia ka marë popullit me kohë, ose dot’ia merr fill pas kësaj nëpërmjet tak-save e tatimeve të ndryshme. Fundjane nuk dëgjuam asnjëherë që GjorgjeIvanov, kryetar shteti, Trajko Veljan-ovski, kryeparlamentar apo NikollaGruevski, kryeministër, të deklarojnëpublikisht se për këtë manifestimkanë dhënë para nga xhepi i tyre imajmë.

Një pjesë e popullit udhëtoi ngaperiferia në Shkup, për të pa nga kur-reshtja se çka është ndërtuar me pro-jektin “Shkupi 2014”, ose të nxiturnga emisarët partiakë të VMRO-DP-MNE.

E ç’anë të shohin 400 mijë të pap-unët në Maqedoni, veç ndërtesavegrandioze të ministrive të ndryshme,disa rrugëve të zgjeruara dhe trotu-areve të pllakëzuara, monumentevegjigante historike maqedonase dheskulpturave të luanëve ardhacakë,sepse në nënqiellin tonë rriten vetëmarrusha, ujq e dhelpra, por jo edheluanë. Këtu del sheshazi edhe sim-bolika mashtruese e këtij shteti. His-toria e Shkupit është e lidhur ngush-të me shqiptarët, ndaj është dashurqë të ngriten në të njejtën kohë edhemonumentet e shumë person-aliteteve të shquara historike sh-qiptare. Edhe për këtë fajin e kanëvetëm maqedonasit.

Një fjalë tjetër e urtë popullorethotë se, “Dyqani e blen shtëpinë,ndërsa shtëpia dyqanin jo”. Kjo filo-zofi e urtë e popullit, tregon se dyqanipërbën punën. Duke punuar e fituar

krijohet kapitali që pastaj mundësontë blesh edhe shtëpinë.

Sa i lumtur do të ishte populli nëMaqedoni, sikur shteti miliona euroqë po i shpenzon për projektin “Sh-kupi 2014”, t’i kishte shpenzuar përndërtimin e ndërmarrjeve të vogla etë mesme nëpër tërë Maqedoninë,ku do të punësoheshin qindra mijëratë papunë, me ç’ka do të rritej duk-shëm mirëqenia popullit, se sa këtomonumente e ndërtesa të ftohta qënuk mund ta kënaqin asnjërin mebarkun bosh.Të zbatosh Projektin “Shkupi 2014” në këtë krizëekonomike globale, kur kanë rënë nëgjunjë të bankrotit shumë shtete tëfuqishme, s’është gjë tjetër veçse njëaventurë donkishoteske. Kjo ështëMaqedonia me perin që nuk i ngjangëzofit.

Njollë e zezë e këtij manifestimiishte edhe përlotja e zemërimi i 17nxënsve shqiptarë të klasës së paretë Nerezit në shkollën fillore “Brat-stvo” në Komunën Karposh të Shk-upit, për shkak të moshapjes edhe tënjë klase në gjuhën shqipe. Lajm qëme ditë qarkulloi në mediumet nëMaqedoni. Nën presionin që inspe-ktorët e arsimit ushtruan mbiprindërit e nxënësve se do t’i dënojnëme nga 1000 euro, këta voglushëshqiptarë tashmë udhëtojnë çdo ditëme mikrobus në shkollën që ështëshumë më larg se ajo që e kishin tepragu i shtëpisë. Arsyetimet që udhanë në respekt të rajonizimit ter-ritorial, janë të pakuptueshme për njëmendje të shëndoshë politike. Ç’fajkanë shqiptarët që në trojet e tyre,pa dëshirën e tyre kanë mbetur nëMaqedoni. Ç’faj kanë shqiptarët përkatër ndarjet territoriale që janë bërënë Maqedoni. Edhe për këtë, fajiqëndron te maqedonasit dhe sjelljete tyre retrograde ndaj shqiptarëve.

Sa e dobishme do të ishte për tëgjithë sikur të ishin krijuar kushte eraporte që 20 - vjetorin e Pavarësisësë Maqedonisë ta shënonin bashkar-isht edhe shqiptarët edhe maqedon-asit. Edhe për këtë sërish fajin e kanëmaqedonasit dhe politika e tyre mis-kine nacionaliste maqedonase. Edhekësaj radhe u dëshmua se shqiptarëtkishin plotësisht të drejtë ta nisinluftën e 2001- shit.

Mosrealizimi i Marrëveshjes sëOhrit nga maqedonasit, përbënmollë sherri edhe për partitë opozi-tare shqiptare, ku secila pretendonse do të kishte bërë më shumë. Edhekjo mollë sherri e ka gjenezën tepolitika maqedonase përçarëse anti-shqiptare, sepse është më se e qartëse politika maqedonase është ajo qëe pengon realizimin e plotë të Mar-rëveshjes së Ohrit.

Tani mbetet shpresa te faktorindërkombëtar, i cili duhet të heq dorënga lazdrimet që ia bën Maqedonisë,e t’i tundën njëherë e mirë maqedo-nasit, sepse çdo ditë e më shumë podëshmohet bujaria shqiptare dhemeskinllëku maqedonas.

Larg shantazhetnga feja islame

123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234

merr kopjen tëndeeshte koha per tu pajtuar...

telefono: (o4) 22 33 283

“RRUGA E ARBERIT”



shënime

Nga: KRISTO ZHARKALLIU

Shumë njerëz që banojnë në njëqytet të madh me muze të pasura

dhe me qendra të famshme arke-ologjike, shumë rrallë i vizitojnë këto.Duke qenë afër tyre besojnë se kurrënuk mbaron koha për t’i vizituar , kësh-tu, me sot e me nesër nuk i vizitojnëkurrë. Kam takuar njerëz që janë lindure rritur në Athinë të cilët nuk kanë sh-kelur asnjëherë në Akropol ose nëndonjë muze të qytetit, duke menduarse është e natyrshme që dikur të sh-kojnë, por duke e shtyrë nga dita nëditë nuk shkojnë asnjëherë.

Kjo hyrje do të duket pakëz e çudit-shme për një njeri ka vizituar muzetë evendet e lashtësisë jo vetëm të Greqisëpor edhe të vendeve të tjera si Austria,Franca, Egjipti dhe, domosdo, Sh-qipëria etj. Por fjala këtu ka nuk të bëjëme vizitat në muze.

Këtu bëjmë fjalë për një krijues mik.Prej më se pesëmbëdhjete vjet kampasur pranë-herë herë kam thënëmikun e vetëm shqiptar- një intelektualtë cilit i kam lexuar me dhjetëra shkrimetë mia, ashtu si kam lexuar dhe unëshkrime të tija- por asnjëherë nuk men-dova të shkruaj diçka për të duke e sh-tyrë me sot e me nesër, duke harruar sekoha kalon dhe ai tashmë i ka mbush-ur të shtatëdhjetat, madje këtë përvje-tor e festoi disa muaj më parë dukebotuar librin e fundit dhe të pestë (deritani se ai ka akoma kohë të shkruajëdhe pesë të tjerë!) të ciklit të tij me titul-lin kuptimplotë:”NJERËZ QË I DUA...”

Fjala është për gazetarin e njohurAbdurahim Ashikun.

Abdurahim Ashikun (ose më mirëDuron si e kemi zakon t’i flasim) e njo-ha një ditë të vitit 1996 në një kafene tëOmonjës, kur shqiptarët ishin menji-mend të çorientuar, të trembur dhe tëzhgënjyer nga jeta dhe rrethanat e rejaqë përjetonin, sidomos në Greqinëaspak mikpritëse për ta. Në atë lokalpopullor ishin mbledhur shumë intele-ktualë dhe gazetarë shqiptarë që sapokishin mbërritur në Greqi pothuajse tëdëbuar nga Atdheu i tyre. Ai m’u afruamenjëherë- nuk më kujtohet kush naprezantoi- dhe më tha se ishte tepër ibrengosur se nuk kishte ku të shkru-ante më përderisa akoma nuk kishteqarkulluar në Athinë ndonjë gazetëshqiptare. “Po të kisha ndonjë makinëshkrimi do të shkruaja mbresat e mia tëpërditshme, më tha, por ku me e gjetnjë makinë të tillë?” Ndërkohë më thase ishte nga Dibra dhe unë i thashë semiqtë e mi të deriatëhershëm kishinqenë nga Veriu, shi nga Kosova. Nukdua të theksoj këtu se si u zgjidh çësh-tja e makinës së shkrimit, ai vetë e kashkrojtur disa herë, por është fakt i padis-kutueshëm se shkrimet e tij të para, qëmë vonë do të botoheshin në gazetat eAthinës dhe më tej në librin e parë, ushkrojtën pikërisht me atë makinë qëkishte ardhur nga Kanadaja dhe ishtedhuratë e një dibranit tjetër! Që atëherëshkrimet e tija nuk munguan asnjëherënga faqet e shtypit shqiptar të mërgimit,ku ai përshkruante në mënyrë të përso-sur jetën, telashet dhe hallet emërgimtarëve. Krahas shkrimeve, nërastet e shumta ai nuk merrte kurrfarëshpërblimi për shkrimet që bënte, atij iduhej të punonte për të nxjerrë bukëne gojës duke pasur përherë ndihmën eçmuar të Natashës e cila, megjithësekishte qenë arsimtare e dalluar në ven-

Njeriun që e ... Dua

Në foto:Kristo Zharkalliu dhe

Abdurrahim Ashiku

din e saj, shpejt mësoi të punonte pa ulodhur në gjithfarësoj punësh që gjente.Këtu nuk mund të harrojmë djalin e tijtë vogël Indritin cili, kur sapo kishinardhur ndonëse katërmbëdhjetë vjeçar,për mjaft kohë ishte njeriu i vetëm qëpunonte dhe mbante ...familjen mebukë! (Indriti më vonë do të shkonte nëshkollë, do të bëhej specialist në për-dorjen e riparimin e kompjuterëve dhetani, si ka mbaruar Universitetin eAthinës, është punësuar në një shoqëridhe grekët (padronët) e “duan” kaqshumë sa nuk e lënë as pushime të sh-kojë! Gjithashtu edhe Erblina, e bija,me këmbënguljen dhe punën e saj tëpalodhur u bë një intelektuale e denjëpër prindërit e saj, Natashën dhe Du-ron)

Por le të flasim për Duron tonë dhepër librat e tij që kemi në dorë...

Librin e parë ai e botoi në vitin2007, duke përmbledhur aty disa ngaartikujt e tij më të mirë që kishte botuarnë shtypin shqiptar. Ndoshta duke qenëi shpërndarë në shtypin e përditshëmose të përjavshëm, këto shkrime mevlerë të padiskutueshme për jetën e em-igrantëve në Greqi, do të ishin lexuardhe tashmë do të ishin harruar. Medaljen e librit në qarkullim bibliotekat eshqiptarëve u pasuruan me një “his-tori” për jetën dhe vuajtjet e shqiptarëvenë Greqi. Duroja, ndonëse flet medashuri dhe respekt për bashkatd-hetarët e tij, nuk tregon kurrsesi mllef,zemëratë ose urrejtje ndaj grekëve qëshumë herë silleshin me prepotencë,duke mos fshehur ndjenjat e tyre rac-iste antishqiptare. Ai ka mundur gjith-andej të gjejë të mirën, ngaherë ekzis-ton e mira mjafton të mundësh ta gjesh,të zbulojë atë që në shekuj i ka afruarshqiptarët dhe grekët, të cilët kanë bash-këjetuar tre mijë vjeçar pranë e pranëose bashkërisht. Dhe jo vetëm kaq: aizbuloi dhe arvanitasit tanë që janë ngu-litur në tokat helene shekuj më parëdhe ruajnë “gluhën e mëmës” akoma.Nuk ishte rastësi që ai u bë mik, madjei mori disa intervista me hulumtuesin enjohur të jetës dhe gjuhës shqipe nëGreqi, të paharruarin Aristidh Kola.Ashtu si ka mundur të zbulojë virtytet elarta shqiptare, pa u përpjekur ndërko-hë të fshehë të metat dhe dobësitë njerë-zore. Sigurisht shkrimet e tija ishininkurajuese duke paraqitur ngaherë tëveçantën, të mirën dhe kjo ishte pat-jetër e nevojshme për shqiptarët e sfili-tur të asaj kohe. Ai na thoshte se nukekzistonte vetëm mjerim, uri, frikë dhengricë, jo, më tej kishte diell dhe shqip-tari, si ngaherë ishte i zoti ta zbulonte tëmirën, ngrohtësinë, dashurinë human-izmin. Duke folur pra për ata shqiptarëqë ishin dalluar, duke folur për dielline Specës ose të Hidrës na tregonte segjithsesi e mira ekziston mjafton të keshdëshirë të mirë, këmbëngulje dhe punëqë ta gjesh. Dhe shqiptarëve nuk umungonin këto. Megjithëse u gjendënnë një ambient pothuajse “armiqësor”(grekët u trembën, humbën toruan ngavërshimi i dhjetramijërave shqiptarëveleckamanë të uritur në vendin e tyredhe, ndonëse në fillim donin të trego-nin se ishin gati të ndihmonin, pastaj ehumbën durimin, humbën besimin dhenisën të tregojnë qëndrimin e tyrearmiqësor që në fakt u kultivua ngadisa qarqe shoviniste nacionaliste dhenga masmediat private.) Por Durojanuk ka rënë në kurth të nacionalizmittë egër, ai e ka ruajtur gjakftohtësinë

dhe në shkrimet e tija nuk gjen as-gjëkund “britma” mallkuese ndaj ven-dit “mikpritës” ku shqiptari po bëhejsinonim i kusarit, fanatikut dhekriminelit.

Tashmë, pas kaq vjetësh, duket qartëse gjakftohtësia argumentuese e Ash-ikut ishte e drejtë kësisoj libri i tij i parë,ndonëse na përshkruan gjallërisht jetëne shqiptarëve në këtë vend të bekuar,askurrë nuk gjejmë anatema, nuk gje-jmë ankime, ose antigreqizma.

Nuk vonoi dhe ai botoi librin e dytëme titullin “Rilindësit e kohës sonë” tit-ull të cilin, sipas tij ja dha Dritëro Agol-li. Me të drejtë se këtu merret me ar-simimin e shqiptarëve në gjuhën e tyrenë Greqi. Ishte koha kur bëhej zhurmëe madhe për shkollën shqipe në Greqitë cilën shteti grek nuk e lejonte. SiDuroja ashtu dhe Natasha si ish ar-simtare, brengoseshin dhe përpiqeshinshumë që të hapeshin shkollat shqipeku fëmijët e emigrantëve shqiptarë dotë mësonin gjuhën e mëmës. Për këtëçështje është shkruar shumë por, mjer-isht edhe deri sot është bërë shumë pakose aspak. Sigurisht atëherë gëzo-heshim e entuziazmoheshim për çdonismë, për çdo përpjekje dhe shumëherë i zmadhonim gjërat me qëllim qëtë merrnin shembull dhe të tjerët. Mjer-isht emigrantët shqiptarë në këtë drejtimnuk patën as ndihmën më të vogël ngashteti shqiptar. Tirana ishte e kënaqurqë përditë hynin në arkat e shtetit memiliona euro nga djersa e emigrantëve,por askurrë nuk e çau kokën për ar-simimin e fëmijëve të më se një milionshqiptarëve të emigruar. Në librin e dytëtë Ashikut ka një dëshirë dhe optimizëmpak të tepruar për të ardhmen e arsimitshqiptar në Greqi që mbeti ngaherëshpresë e kotë.

Sidoqoftë libri është një dëshmitjetër e punës dhe të sakrificave të Ash-ikut për të dhënë kontributin e tij nëthemelimin e zhvillimin e arsimit sh-qiptar në Greqi..

Libri i tij i tretë tregon edhe njëherëpasionin dhe brengën e tij të madhepër shkollën shqipe për emigrantët nëGreqi, prandaj i kushtohet pothuajseplotësisht shkollës private që ka hapurnë Athinë Lorenc Koka. Ndoshta ngadëshira dhe entuziazmi i tij përmbarëvajtjen e arsimimit shqip në Gre-qi ka bërë të kapërcejë pak cakun dukee shndërruar librin në një reklamë paktë tepruar ndaj pronarit të shkollës. Porkjo nuk e ndryshon thelbin e proble-mit. Si të mos e teprojë pakëz kur kaqvjet lufton me penën e tij për shkollënshqipe dhe ja tani e gjen përpara tëgatshme, moderne dhe tepër prem-tuese? Besoj se ky “teprim” u bë për tënxitur dhe shqiptarë të tjerë të ndiqninshembullin e Kokës, madje të zgjontepakëz dhe “mandarinët” e Tiranës qëbënin dhe bëjnë gjumë të qetë arsimor.Mjerisht as shqiptarët e Greqisë as Min-istria e Tiranës u zgjuan dhe i vetmiqeri ndriçues i gjuhës shqipe në Athinëmbetet ai i librit të Abdurahim Ashikutnë sheshin ... “famëkeq” të Athinës...Viktoria.

Pas kësaj, me librin e tij të katërtndryshon krejt drejtim

Titulli kuptimplotë “Po Dibrës! JoSkavicës!” tregon ndjenjat e tij lokal-iste ndaj vendlindjes, por këtë nuk ebën me britma ose ankime të kota ndajujëmbledhësit të Skavicës, por me ar-gumente bindëse duke u përpjekur tëna mbushë mendjen se një vepër e

tillë në kushtet e vendit dhe sidomos tëDibrës, do t’i sjellë vendit me shumëdem se sa dobi. Brenga e tij e madheështë se do të përmbyten me dhjetërafshatra të bukura malore nga ku do tëshkulen nga vatrat e tyre shekullore memijëra banorë që të ndërtohet një ve-për tjetër energjetike, kur dihet se tëgjitha këto vepra që i japin dritë Sh-qipërisë, janë ndërtuar në Veri, shi nëDibër ku akoma nuk është ndërtuar rru-ga e Arbrit! Ai nuk thotë mjaft më meDibrën, thjesht me argumente shken-core (pyetja se ç’kanë përfituar banorëtnë këto zona nga hidrocentralet që ijapin dritë gjithë Shqipërisë, mbetet epapërgjigjur...)- aty ka mendimet eshumë specialistëve dhe shkencëtarëvetë energjetikës- tregon se sa e dëmshmedo të jetë një vepër e tillë jo vetëm përDibrën brenda kufijve të Shqipërisë poredhe për popullsinë shqiptare të Dibrëssë Madhe. Unë nuk mund të shprehmendimin tim për këtë çështje se nuk enjoh aspak, madje nuk jam dhe...dibran...dhe më e keqja...(?) jam ngajugu ku më duket e natyrshme të kemnë tavan një llambë elektrike... prandajderi diku e kam kundërshtuar qën-drimin e tij “lokalist”në bisedat tona tëshpeshta, por tani besoj se ai ka të drejtëashtu si kanë të drejtë dhe specialistët etjerë që përpiqen të na bindin në këtëfushë. Por rëndësi nuk ka të më bindinmua, por “kokat e mëdha” të Tiranësqë ëndërrojnë të pasurohen duke ek-sportuar dritë elektrike që do të përfi-tojnë me ndërtimin e hidroçerntralit tëSkavicës..

Me librin e tij të fundit ai i kthehetpërsëri gazetarisë, korrespodencës, tëcilën kaq mirë e njeh. Titulli i librit“Rrëfime të komshiut” na tregon se këtukemi biseda e tregime të emigrantëve,të cilët shprehin mendimet dhe vuajtjete tyre të papërshkrueshme në emigra-cion. Njerëz që kaluan malet medëborë, njerëz që ecën ditë të tëra pangrënë e pa fjetur, njerëz të leckosur, tëvojtur, të uritur e të etur për pak mirëqe-nie, tregojnë në faqet e librit të Ashikutse si kanë mundur të fitojnë dhe tëkapërcejnë të gjitha pengesat dherreziqet që të rifillojnë një jetë më tëmirë në një vend të huaj aspak mik-pritës. Por edhe njëherë shqiptari fitoi,ashtu si ka mundur të mbijetojë nëpërshekuj në kushte tejet të rrezikshme.Këtu Duroja tregon të tërë mjeshtërinëe tij të një gazetarit me përvojë dhe tëtalentuar. Se unë besoj që të shkruashnjë reportazh, të përshkruash një duku-ri, duhet talent dhe këtë A. Ashiku edisponon prej shumë vitesh që atëherëkur braktisi profesionin e tij të dashurtë agronomit që t’i kushtohet plotësishtgazetarisë. Besoj se ky libër është më iarrirë si nga temat ashtu dhe nga para-qitja, jo se duam të nënvleftësojmë li-brat e tjera të tij. Këtu kemi një ndry-shim themelor: tregon se si shqiptarishkallë- shkallë, hap pas hapi e ngritinivelin e tij i jetesës dhe brenda pakvjetëve u bë jo vetëm i pranishëm nëshoqërinë greke, por dhe të nevojshëmqë të mos themi të domosdoshëm.Prandaj ky libër si më i ri dhe më i

freskët, na duket më i mirë dhe nukduhet të harrojmë se ky libër u botuame rastin e 70 vjetorit të lindjes të pub-licistit tonë të palodhur. Tek e funditsot një shtatëdhjetëvjeçar është mjafti...ri!.

Por duhet të vëmë në dukje kushtetse si u shkruan dhe u botuan këto li-bra. Një lexues i thjeshtë mund t’i duketnjë gjë e lehtë të nxjerrësh në qarkullimnjë libër, sidomos kur je në emigracion.Megjithatë Ashiku ka mundur tëkapërcejë të gjitha vështirësitë, sidomosato ekonomike dhe na “detyroi” të ra-dhisim në bibliotekat tona pesë libraqë janë shkrojtur me zëmër por nga-herë me urtësi, me mëndje të kthjellët.

Aktivitetet e gazetarit të njohur kanëqenë të gjithanshme në Greqi. Ai ishtenga nismëtarët e parë për nxjerrjen enjë gazete shqipe në Athinë, duke moskursyer as mund as kohë. Mjerisht këtogazeta gjysmë të paligjshme shumëherë ranë në duar jo të “pastra” gjë qëdetyronin ngaherë Duron të tërhiqej.Por ai pati punë të suksesshme megazetat e Artan Kristos si dhe meGazetën e Athinës ku fjala e tij nukmungoi asnjëherë.

Krahas këtyre, si thamë më lart ainuk pushoi të punojë për arsimin sh-qiptar dhe vitet e fundit është nga tëparët që merr pjesë në seminarin përgjuhën shqipe që herë organizohet nëDurrës, herë në Strugë, herë në Mitrov-icë e së fundi në Prishtinë Ai nuk lod-het edhe nuk kursehet dhe nuk kamunguar kurrë nga këto seminare kupërfaqësohet arsimi shqiptar të di-asporës. Me gjithë përpjekjet e tij, nukmund të mos vë në dukje të mungesëstë një arsimi të tillë në Greqi. Kanë njëorganizatë arsimtarësh, zgjedhin kryes-inë çdo vit veçse shkolla shqipe nukhapen as do të hapen kurrë më në Gre-qi. Dhe kjo jo për fajin vetëm të grekëve.Me gjithë ankimet dhe artikujt që A.Ashiku ka shkrojtur për Ministrinë eArsimit dhe Shkencës të Shqipërisë,andej e bëjnë veshin shurdhër dheambasada shqiptare në Athinë nuk kahapësirë të mjaftueshme që të ndih-mojë në këtë drejtim.

Megjithatë Ambasada ka mundësitë nderojë njerëzit e shquar të shtypitdhe të letërsisë në Greqi dhe nuk efsheh se më vjen keq që nuk u organi-zua një mbrëmje nderi në selinë e sajpër gazetarin e shquar me rastin e përv-jetorit të 70-të të lindjes ku do të para-qitej dhe vepra e tij.

Tani ka ardhur koha që shqiptarëtpo riatdhesohen për arsye të krizësekonomike të Greqisë.

Dua të besoj se Duroja ynë do tëgjejë mënyrën të shkruajë një libër dhepër këtë dukuri kur po mbyllet njëepokë tragjike për shqiptarët. Librat etij do të jenë për brezat e ardhshëm njëmësim i mirë historik që të mospërsëriten më prapësi të tilla tragjike.

Ashtu si besoj se një shkrim si ky iimi nuk mjafton për të paraqitur veprëndhe punën e Abdurahim Ashikut. Duatë shpresoj se në të ardhmen-aq sa mëmbetet- të shkruaj diçka me të gjatë dhetë hollësishme për të.


studim

Nga: Dr.Selman MËZIU

(Vijon nga numri i kaluar)

Ndërsa po ta shohim këtë çështje duke marrë objekt studimi

krijuesit e hartave të kombësive mbishpërndarjen e popujve në gadishul-lin Ballkanik situata paraqite si mëposhtë: Anglezët Makenzie e Irbyudhëtuan në këto vende në vitin1867 dhe parqitën hartën me sh-qiptarët në shumicën e vilajetve,ndërsa e kundërta ndodhi me Gjer-manin H. Klepert Profesor në Uni-versitetin e Berlini i cili me 1867,shtrembëron realitetin kur paraqetshpërndarjen e popullsise sipas ra-cave, i ndikuar së tepërmi nga histo-riani grek P. Aravantinos, në tënjëjtat gabime rrëshqet studuesi SerbJ. Cvijiç,në vitin 1909 ku per hartëne tijë ai shkruan se:’’Në Veri jetojnëserbë të shqiptarizuar dhe shumicae jugut janë grekë të shqiptari-zuar.,,(21)

Me sa më sipër kuptohet vetëve-tiu inventarizimi i hollsishëm i pop-ullsisë ka patur vështirësitë pa kon-ceptueshme, duke i shtuar edhe sh-tysa të tjera politike e pushtuese, siçna tregon një studiues tjeter Serb Dr.Vaso Çubriloviç ‘’ Nga 1876 deri më1900, jo më pak se dyqindë mijëshqiptarë u dëbuan nga krahinat eProkuples, Vranjes, Leskocit, Nishitetj. Gjatë luftës Ballkanike, njëqindëe njëzetë mijë shqiptar janë përzanëme dhunë nga Kosova. Ndërsa mi-dis dy luftrave botërore, terqindë mijëShqiptar kane ikur në Turqi dhepesëdhjetë mijë drejt Shqipëris. Tro-jet e tyre jane populluar me 65613kolon serb. Pas luftës së dytë botërorerreth pesëqind mijë shqiptar janëlarguar drejt Turqisë, vendeve Evro-piane, Australisë dhe Shteteve tëBashkuara të Amerikës.,, ( 11)

Nuk po trajtojm qëndrimin erregjimit të Josif Broz Titos për rrethtridhjetë vjet mbi shqiptaret eJugosllavisë, ndërsa masakrat erregjimit gjakatar të diktatorit serbSllobodan Milosheviq dhe debimi iShqiptarëve në masë, sepse ato janëmë afër nesh në kohë e ne jemideshmitarë fizikë dhe real.

Kjo gjëndje përdhunie për pastrimetnik ka ndodhur edhe në kraninën eÇamërise dhe ja pak rrjeshta nga kjosituatë shkatërruese dhe njëkohesishte përgjakshme: ‘’Genocidi Grek nisimë 27 Qërshor 1944, ushtarët eZervës( gjenerali grek Japolan ZervesS.M.) Rrënonin gjithëçka që gjeninperpara ....banorët Shqiptar të Para-thimis u kapën në befasi dhe nukgjetën dot mjete mbrojtëse. Barbarëte Zervës hynë natën në qytete dhevranë 673 burra, gra e femijë, në Filat1286, në Pragë 640, ...rrafshuan mbi5800 shtëpi dhe gjashtëdhjetë e tetëfshatra, qindra të tjere u shkretuan.Nga një popullsi rreth tridhjetë epesë mijë banorësh që ishin paraluftës, mbetën dhjetra familje, tetjerë iu drejtuan Turqisë dhe Sh-qipëris.,,(16)

Duke studiuar me gjithe komple-ksitetin të dhënat që na vijnë ngaburime të ndryshme në statistikat epopullsisë gjejmë dëshmi të pamo-hueshme të kombësisë, historisë së

Kush e ka numëruar popullsinë shqiptare?sajë, kulturës, mjedisit natyror,bujqësor dhe të dhëna etnografike.Dhe ja se si e shpejgon albaneologui shquar Italian Prof. Antonio Baldaçinë lidhje me përcaktimin e kufijvetë vitit 1913: ‘’Edhe në këto pjesë tëkufirit shqiptar te vendosur tanimë,nuk mund ta përballojë as edhe njëlloji provimi( gabimin e bërë) ngapikpamja gjeografike, dhe as etnike,edhe po kështu nga pikpamja admin-istrative, ekonomike, politike e ush-tarake, në të gjitha kuptimet, përg-jatë kufirit me Jugosllavinë e njëjtagjë edhe në drejtimin me kufirit Grek.,,( 12)

Nuk paraqet shkak apo moskup-tim që të zgjatemi për ato që shkru-ajtëm më sipër prandaj kalojmë nëstudimin krahasues nga njërregjistrim në tjetrin se çfarë ndry-shimesh kanë ne mes qendrash tëndryshme të banuara :’’ Nënshkodranë vitin 1417 përfshinë shtatëdhjetëe katër fshatra; tridhjetë e tre prej tyredalin më 1485, pra , vazhdojnë egz-istencën në masën dyzete katër pikëgjashtë përqind. Përveç këtyre kishteedhe dyzetë e një fshatra që ishinbraktisur si vendbanime. Prej tyrekatërmbëdhjetë si trullishte, kursenjëzete e shtatë të tjera nuk për-menden fare në rregjistrimin evitit1485. Dokumentohen edhe fs-hatra të reja që dalin për të parënherë në defterin osman të mesipërm.( Këto janë Shënmri, Mega-len, Melgush, Kuçi... Mazreka dheIrmal)

Te tilla dukuri demografike do tëshfaqen me siguri duke bërë tënjëjtën mënyrë studimi në kohët esotme sikur të kryheshin rregjistrimet,kështu do të dilnin në pah lëvizjet emëdha të popullsisë, që kanëndodhur dhejetëvjeçarin e fundit tëshekullit të njëzetë dhe më vonë.Lëvizjet nga Veriut drejt ShqipërisQëndrore dhe Jugu po në të njejtindrejtim dhe zmadhimi i qytetve, mbitë gjitha, atyre bregdetare. Shuma-torja e këtyre studimeve do tëvërtetonte më së miri perfundimin estudiuesit Gjerman G. Shtadmyler:’’Fshatarët e fshatit shqiptar nuk ish-in të palëvisshëm, se banorët e tijnuk ishin endacak dhe as barinjbredhëtar.,, (12)

Nga këto dokumente që na zbu-lojnë prova mjaft dobiprurëse edhembi kulturat bujqësore dhe njësitëmatëse e tjera, po e bëjmë të be-sueshëm, me një shembull të fshatitPiqeras, në krahinën e Delvinës nëvitin 1485: ‘‘Grurë-Barrë, vlera 600;Elb –Barrë...; Badihavaja – taksa emartesës, gjobat për faje , shpendëtdhe të tjera sipas vendimit të më-parshëm; E dhjeta e ullirit..; E dhje-ta e frutave; E dhjetae mushtit-me-dre; E dhjeta e Lirit; Taksa e Bostan-it; E tagjisë- barrë; E dhjeta e zgjoit(bletëve S.M.); Taksa e mollës; E Bar-it; E derrave; E melit - Barrë dhe tak-sa e Mullinjëve,,(4)

Me vlera të pazëvendësueshmestudimi paraqet metodika e rregjistri-meve, të cilat janë dobisjellëse edhepër kohën e sotme, megjithëmangësitë që kishin, për shkak tëpolitikës shtypëse e grabitëse, përshembull, të Turqisë e për këtë pomarrim si argumenitim atë para e pas

vitit 1881. Në ato, para këtijë viti,rregjistroheshin vetëm meshkujt, tëndarë në: Mysliman, të Krishter,Izrailian, dhe Xingarët. Për mysli-manët shënohesh: Emri, dita e viti ilindjes, lartësia e trupit, ngjyra esyve, lloji i punës që kryente, pre-jardhja gjeografike shoqëruar medatën e transferimit, viti i kryerjes sëushtris. Nuk rregjistroheshingratë.(14)

Ndërsa pas vitit 1881 rregjistro-heshin gjithë pjestarët e familjes mekëto të dhëna: Gjinia (mashkull apofemër), datëlndja, vendbanimi,mosha, besimi fetar, profesioni, imartuar apo beqar, shëndeti, e kakryer apo jo ushtrinë.(14)

Duke kryer nje analizë të inven-tarit mbi popullsisë në vitin 1960studuesi italian Diego Kastria nxjerrnë dukje një dukuri tjetër shoqërore,numurin e pjestarëve të familjes dheja si shprehet ai: ‘’Megjithëse kun-dra vullnetit te zhvillimit urbanistik,krijohen familje të reja të cilat shkë-puten nga antikitetit i përbërjes fa-miliare patriakale bujqësore apoblegtorale, duke u transferuar nëqytete, kështu që madhësia e famil-jeve të mesme shqiptare është shtu-ar nga katër pikë nëntë pjestarrë nëvitin 1923 në pesë pikë tre më 1960,familjet e mëdha të cilat kanë gjash-të apo nëntë veta janë shtuar duke uberë më të shumta në numer, po tëkrahasohen me vitin 1955, gjejmeedhe nga ato me dhjetë njerëz.,,(15)

Ta shikojme çështjen e trajtuarderi në këto moment në nje plantjetër në atë të përcaktimit të origjinëssë zyrtareve ( Perandor, Kryeminis-tra, Ambasador, Papë etj.) të lartë tëPerandorise Romake, Bizantine,Turke, Veneziane, Papëve të Vati-kanit me prejardhje shqiptare. Vësh-tirësitë që takohen ne percaktimin evendorigjnës së tyre për mungesë tëdhënash të ndryshme. Ta gjykojmënga ky paragraf i më poshtëm.

“Zëvendës ambasador i Shkodrës(në Venedik), ne atë kohë ishte An-ton Duodo, Duoda, ose Doda i mar-tuem me Z.Marija Borci. Diq (vdiq)me 24 Nanduer 1766. Familia‘’Duoda,, gjindet edhe sot në Sh-kodër e njifet nën mbiemrin e Shan-it të Tushit.... A ka kenë kjo familjeshkodrane nji gjaku me të famshmenfamilje vendikase Duodo? Nuk edijmë me siguri, saktësojmë se edhefakti qi nji pjestar i saje ka kenë zëv-endës ambasador vendikas, mundetme formue nji soji argumenti. Duo-da mbajnë gojdhanë se nji degë etyne gjindet në Romë e nji tjetër në

Austri.,,(17)Shperndarja e Ilirëve pra dhe e

pasrdhësve të tyre Shqiptare ne kon-tinentin Europian, Aziatik, Afrikan.përgjatë rrjedhjes së shekujve ka qenëe zakonshme. Kolonitë shqiptare nëSiqili, Kalabri, Abruco, Morize, Pa-dova, Venezia, në pjesë te ndryshmetë Dalmacise, dhe më tej ja se si epërshkruan Albanologu italian nëfushën e Gjuhësisë Karlo Taliavini:Koloni shqiptarësh (toskë) me pre-jardhje nga Bullgaria kaluan ne Be-sarbi dhe më tej, rreth gjysmës sëshekullit të kaluar( XIX, S.M) nëUkrain përgjatë brigjeve të detit Azovne afërsi te Malitopolit. Të tjerë Sh-qiptar gjënden ne Krimea e përrrethOdeonës.

Në Turqinë Evropiane gjënden fs-hatra të ndryshme shqiptarësh në kra-hinat pranë detit Marmara si, Afto-ni, Marmar, Kallzaqi; në afersi tëAdrianopolit ndodhen vendbanimetsi Mandriç, Ibrik-Tepe, Sulltan- Koi,Alltun- Tas, Pazar- Dere,Zallof, Ab-allar-Karabkl.

Mjafte të shtrime jane koloniteShqipëtare ne Sirmia( Slavonia) kugjënden dy fshatra të emërtuara,Hertkovci dhe Nikinci.,,(18)

Për të plotësuar qëllimin e këtijëstudimi po cekim edhe ‘’ikjet,, pa uzënë këmbët dhe te popullsisë sh-qiptare pas viteve 1990:

Në pranverën e vitit 1991 shper-theu, i pokontrollueshmi invazion.Kështu zbarkojnë ne Pulia pesëdh-jetë mije refugjat shqiptar.....ndërsane kufijte e Greqisë arritën katërqindmijë punëtor.,, (19)

Dhe kjo hemoragji e pandalshmee popullsisë shipëtare, shumica e tëcilave janë të rinj vazhdon për rrethnjëzetë vjet, duke gjetur strehë jovetëm në vendte më te zhvilluaraekonomike të botës por edhe në atomë të varfërat në të gjitha kontinen-tet. Nuk e ndjej të nevojshme tëshprehem me shifra se ato janë tëshkruar në ballin, shpirtin e zemrëne çdo shqipëtari i kudondodhur. Sh-trohet pyetja : A do të kërkohet përstudime demografike të shqiptarëve, origjina e tyre, nga cili fshat, kra-hinë, qytet apo shtet ka mbrritur këtuapo atje në ketë vend? Sigurisht.

Paraqet rëndësi të madhe etniko-politike organizimi i të gjithe forcaveintelektuale e personaliteteve poli-tike shqiptare e më gjërë për të ndër-marri një rregjistrim të përgjithshëmtë popullsisë shqipare sa më shpejtëqë të jetë e mundur, në trungun evëtë nanë, e deri në skajet më tëlargëta të lamshit të dheut kudo që

ato kane futur rrajnët për të ndërtuarjetën e tyne.

Përfundime1- Studimi me kujdes i të dhënave

mbi popullsinë në periudha e ndry-shme historike na lejon të përcak-tojm, jetën mesatare sipas gjinive,ritmet e shtimit të popullsisë dheraportine e moshave mbi gjashtëdh-jetë dhe të rinisë. Vetëm kështu për-caktohet forca më aktive dhe e gjallee veprimtarisë prodhuese.

2- Pema e jetës( Lisi gjeneologjik)sipas familjeve apo fiseve ndërtohetvetëm duke shfrytëzuar të dhënat ebreznive sipas inventarizimit ne har-qet kohore të shekujve. Dhe kështupër familjet e mëdha zbulohen edhestemat e tyre. Pse jo edhe ndërthur-jet e krushqite në mes familjeve tëfiseve të ndryshme.

Kështu njerëzit do të njohinbreznitë, parardhësit e tyre dhe dotë thurin më me vërtetësi ngjarjet,datat, episodet më të rëndësishme,dhe kështu do të njohim ë më mirëdhe më me vërtetësi vetëveten dukeundierëm kështu më krenar e më tëfortë.

3- Duke gjurmuar në hapsirën efshatrave apo krahinave, njihemi meemërtime të sipërfaqeve bujqësore,pyjore etj( onomastika) të cilat për-puthen me mbiemrat e pronarëve nëperiudha të ndryshme. Saktësimin evërtetësinë na e dhurojne vetëmrregjistrat e banorëve të këtyre zonavendër shekuj.

4- Studiuesve të të historisënatyrale të zhvillimit të njeriut (Antropologëve, S.M) iu shërbejnë tëdhëna e ndryshme përmasore të mar-ra nga rregjistrat e numurimit të pop-ullsise ose burime të tjera të natyrësushtarake etj, të cilat në kohë të ndry-shme janë shumë të vlefshme, përpërcaktimin e rracave e dallimetmidis tyre.

5- Popullimet e krahinave të ndry-shme, formimi i fshatrave të reja apoqyteteve, përbëjnë për shkencën edemografisë dhe studiuesit e historisëelemntë të domozdoshëm për të gje-tur arsyet politike dhe ekonomikeetjer të ç’vendosjes së tyre e rigrupi-meve të reja. Dhe kjo realizohetvetëm duke kerkuar në rregjistrimete banorëve të këtyre vendeve në pe-riudha të ndryshme kohore.

6- Duke analizuar vendodhjen esecilit fis (familje me të njëjtin mbi-emër) të gjetur në krahina, qytete apoedhe në shtete të ndryshme, krahasi-mi i të dhënave duke shfrytëzuareburimet e e sipërpërmendura na ndi-mojnë të gjejmë origjinën e vërtet tëtyre, motivet e shpërnguljeve përperiudha të ndryshme historuke, dhenjëkohesisht përcaktohet origjina enjerëzve që kanë lenë gjurmë në ve-primtarine, kulturale, politike, vep-rimtarinë fetare, ekonomike, sh-tetërore brënda e jashtë vendit tonë.

7- Ndarja e popullsise sipas besi-meve fetare , raportet në mes tyre,dhe emrat e përdorur janë materialimë serioz i rregjistrave të popullsisëtë nje populli e kështu nxirren tëdhëna e perfundime historike mbindikimet fetare ne gjithë veprim-tarinë, ekonomike, demografike endikimet e njëres fe të tjetra dhe forcae tyre në propogandimin e

Sistemi eshtëror për të bërë të bindshme dukuritë historike e shoqerore të mësipërme duhen kërkuar me ngulm edurim në arshivat ku fshihen të dhenat e rregjistrimeve të popullsisë shqipetra në katraktet vullkanike të shekujve,vetëm kështu çimentohet uniteti kombëtar, vetëm keshtu gjëndn dejet e gjakut të këtijë kombi që i japin jetë elëvizje shumë qelizave të veprimtarisë njerëzore në të katër anët e globit.


censusiRegjistrimi i popullsisë nis zyrtarisht më 1 tetor, por për shkak të fundjavës,procesi do të fillojë praktikisht ditën e hënë, datë 3 tetor 2011, kur grupet e

regjistrimit do të udhëtojnë shtëpi më shtëpi.

ideologjisë fetare. Gjithashtu saktë-sohet origjina e prejardhjes së em-rave e trashgueshmëria e tyre nëfamilje e fise, ne periudha te ndry-shme kohore.

8- Ritmi i zhvillimit të një kom-bi vlerësohet nga mosha mesatare ejetës, përqindja e vdekjeve e shkak-tuar nga faktor natyral, sëmundje tënatyrave të ndryshme, epidemi tëperbotshme ose kombëtare, shtimi ipopullsisë në dhjetëvjeçare apogjysëm shekulli, si dhe numuri i tëvdekurve sipas moshave dhe lindjevenë sejcilin vit apo grupime viteshkëto të ndara sipas krahinave, qytetvee periudhave të ndryshme. Të gjithakëto përfundime të rëndesishme ar-rihen duke shfrytezuar e logjikuarmbi shifrat e rregjistruara në kohë tëndryshme.

9- Prirja e shqiptarëve për të luftu-ar ose shërbyer në ushtritë e ndry-shme, perandorake, shtetërore simaqedonase, romake, romako – bi-zantine, veneciane, turke, ose të ko-manduar nga, ushtarak Venecian,Napolitan, Hasburgas të Austrisë apotë Spanjoll-Napolitan, Barbonian tëFrancës ose të Napolit, Angliez,Rusë, Prusian etj, për njohjen e tyrepërveç shtypit të kohës, apo histori-anëve bashkohës të këtyre ngjarjeve,kërkohet shfrytësimi i rregjistrimevetë popullsisë në vend origjinën si dhetë vendeve ku kanë luftuar.

REKOMANDIME

I- Formulimi nga qeveria e tan-ishme e një ligji mbi rregjistrimin epopullsisë Shqiptare në vend dhejashtë sajë, dhe diskutimi e vendos-ja e këtijë ligji nga Parlamenti i sajsi organ ligjëvënës.

II- Krijimi i një komisioni të për-bëre nga Juristë, Historian,ekonomiste,gjeograf etj për hartimine një metodike apo udhëzuesi perkryerjene e rregjistrimeve me nive-lin bashkëkohor.

III- Hapja e një debati në shtypin,televizionin e radiot shqiptare mbikrijimin e një Instituti të studimeveDemografike, me statusin e një in-stutizioni shkencor, e te modernizuarme mjetet e sotme të informacionit.

IV- Angazhimi i Akademisë sëShkencave Shqiptare për të përkthyer,defterët apo rregjistrat e periudhavetë ndryshme Për shembull atë të vitit1881 i cili gjendet edhe ne Arkivin eShtetit Shqipetar e të tjera, që ndod-hen ne Barcelon të Spanjës, në Stam-boll dhe Ankara të Tuqisë, në Vjenëtë Austrisë , në Napoli, Romë dheVenezia të Italisë, në Beograd të Ser-bisë, ne Shkup të Maqedonisë, nëBukuresht të Rumanisë etj.

V- Në Institutin që propozojmëtë ngrihet, te formohet arshiva e do-kumentacionit nga rregjistrimet qëdo të kryhen dhe të tjerave që janëkryer përgjatë shekujve në vendin tonëdhe jashtë tijë.

VI- Të vihen në dispozicionnëpërmjet një faqeje të Internetit ngainstitucionet e mesipërme; rregjistratorigjinal dhe burimet e shkruara mbidemografinë e popullsisë shqiptarenë vend, Greqi, Maqedoni, Serbi,

Kosovë, dhe Mal të Zi si dhe mbishtegëtimet e popullsisë të vendittonë dhe vendbanimeve shqiptare tësipërpërmendara në rrokullimën eshekujve ne gjithë botën.

VII- Instituti të shërbejë edhe siqender ndërlidhje me gjithë di-asporën shqiptare të kudo ndodhurpër të ndjekur hap pas hapi shtimine popullsisë e ndryshimet e vend-banimeve dhe të dhëna të tjera indi-viduale, familiare dhe fisnore të kur-betelinjëve shqiptar.

* * *Duke studiuar me imtësi histori-

grafine Shqiptare nëpërmjet nje shu-mice të madhe dokumentash, si dheshkaqet e lëvizjeve te popullsisë sh-qiptare Alboneologu Zef Valentiniarrin në një studim të vitit 1941 neperfundimin:

‘’Shkaqe të ndryshme ndikojnëfuqishëm në çvendosjen, ndërfutjendhe përhumbjen e popullsisë, kolo-nizimi ose perzania me forcën earmeve të autoriteteve Qeveritare apoMbretërore, shtegëtimi i blegtorisësipas stinëve të vitit, kërkimet për tëgjetur terrene më të përshtatshmebanimi e bujqësore ose dhe klimemë të shëndetshme, pushtimet ehuaja, nevoja per t’i shpetuar gjakëmarrësit.,,

Sistemi eshtëror për të bërë tëbindshme dukuritë historike e sho-qerore të mësipërme duhen kërkuarme ngulm e durim në arshivat kufshihen të dhenat e rregjistrimeve tëpopullsisë shqipetra në katraktet vull-kanike të shekujve, vetëm kështu çi-mentohet uniteti kombëtar, vetëmkeshtu gjëndn dejet e gjakut të këtijëkombi që i japin jetë e lëvizje shumëqelizave të veprimtarisë njerëzore nëtë katër anët e globit.

Burimet e shfrytëzuara1-Cordigniano Fulvio ‘’L’Albania nella storia e nella vita

ossia visione panoramica di un picolo mondo prim-itivo,, ‘’Rivista d’Albania,, Anno II, Marzo. pp 19-33,Milano 1941

2-Halil Inalcik ( Ankara) Les regions de Kruja e de la Dibraautour de 1467,, ‘’Studia Albanica,, N. 2, Anno 1966.p. 89-102

3- Iliaz Kaca Kontribut për lokalizimin e disa qyteteve pe-neste sipas të dhënave burimore e Arkeologjike. ‘’Di-bra dhe Dibranët,, f. 59. Peshkopi 1981

4- Ferit Duka Shekujt osmanë në hapësirën Shqiptare(Sudime dhe dokumente) f. 224, 171. Tiranë 2010

5- Cordignano Fulvio Catasto veneto di Scutari e Regis-trum concessionum. f. 7, 8, Tolmezzo 1944

6- Giancarlo Valone Aspeti giuridici e sociali nell’eta ‘Ara-gonese: I Castrota nella terra d’Otranto. Atti del Con-vegno f. 225. Otranto 1970

7- E. Salaris L’Albania ‘’La rasegna nazionale,, vol. CIV. f.707,708. 16 Dicembre 1898.

8- Franz Seiner Numrim i parë i popullsisë në Shqypni.‘’Hylli i Dritës,, f. 560, 558. Dhjetor, 1922

9- Selami Pulaha Elementi shqiptar sipas onomistikës sëkrahinave të sanxhakut të Shkodrës ne vitet 1485-1582. ‘’Studime historike,, N. 1. f. 63 Tiranë 1972

11-Çubriloviç, V. L’expulsion des Arnauts. f. 2, 3. Kosovë1992

12- Antonio Baldaçi Note Epirotiche. ‘’Rivista d’Albania,,Anno II. Giugno 1941. f. 115-116, Milano.

13- Përparim Huta Fshati ne sanxhakun e Shkodrës nëshekujt XV-XVI. f. 22, 23, 40. Tiranë 1990

14- Google Registri di popolazione e censimenti in Alba-nia f.1 Luglio 2011

15- Diego de Castro L’Albania il vicino di casa che gliItaliani non conoscono. ‘’La stampa,, 4 Agosto 1965

16- Përkujtohet 66 vjetori i masakres se ushtrisë Grekembi popullsinë Çame. Google. Qeshor 2011

17-At Guseppe (Zef) Valentini Publiçistike, studime dhetekste. f. 751, Tiranë 2005

18- Carlo Tagliavini La stratificazzione del lessico Al-banese. f. 12, 13. Bologna 1965

19- Toti Bellone Albania giorni della rivolta. f. 13, 14.Congedo Editore, 1999

20- Giuseppe Valentini La migrazione stradioticanell’onomastica e toponomastika Albanese,, ‘’Rivistad’Abania,, Anno II, f. 228. Setembre 1941. Milano

21- Una popolzione Albanian. Google. Korrik 2011

Regjistrimi i popullsisë ka nisur zyrtarisht në të gjithëShqipërinë. Por për shkak të fundjavës, procesi do

të fillojë praktikisht ditën e hënë, kur grupet eregjistrimit do të udhëtojnë shtëpi më shtëpi.

Perfaqesuesit e Aleances Kuqezi, e cila ka kontes-tuar ne vazhdimesi kete proves deklaroi para zyrave teINSTAT, se vec te tjerash, ky proces bie ndesh edheme vendimin e fundit te Gjykates Kushtetuese.

"INSTAT dhe zyrat e tjera shtetërore, të cilat pagu-hen me taksat tona shkelin vendimin e Gjykatës Kush-tetuese. I bëjmë thirrje të gjihë qytetarëve shqiptarë,që në momentin që grupet e regjistrimit do të troka-sin në dyert e tyre, të grisin formularët. Ky veprimnuk bie në kundërshtim me ligjin dhe as me kush-tetutën e vendit, pasi vetë ligji i ka cilesuar këto dy

Në Institutin që propozojmë të ngrihet, te formohetarshiva e dokumentacionit nga rregjistrimet që do tëkryhen dhe të tjerave që janë kryer përgjatë shekujvenë vendin tonë dhe jashtë tijë.

Çfare është Censusi i Popullsisë dhe Banesave?Censusi i popullsisë dhe banesave është numërimi itë gjithë njerëzve, banesave dhe pronave brenda terri-torit të Shqipërisë në një kohë të caktuar. Ai është njëimazh statistikor që tregon, përmes të dhënave, kushjeton në Shqipëri, kushtet socio- ekonomike dhe kushtete jetesës. Censusi është një nga veprimtaritë statis-tikore më të rëndësishme e cila siguron një informa-cion te detajuar mbi numrin dhe strukturën e popull-sisë, e krahasueshme edhe në njësi shumë të voglagjeografike. Censusi nuk është i lidhur me regjistrat etaksave, pensioneve, pronësisë, shpërndarjes se en-ergjisë elektrike apo statusit të emigrantit.

Për çfarë shërben Censusi?Censusi jep një përshkrim të detajuar të gjitha aspek-teve ekonomike, sociale dhe të jetës në Shqipëri. Sanjerëz banojnë në Shqipëri sot dhe si jetojnë ata, përçfarë shërbimesh kanë nevojë ata, dhe shumë aspektetë tjera të shoqërisë. Të dhënat e Censusit do të sig-urojnë këtë informacion dhe do të ndihmojnë autorite-tet përgjegjëse të planifikojnë mbi baza reale dhe tëhartojnë politika për nevojat konkrete në fushat e shën-detësisë, edukimit, punësimit, infrastrukturës etj. Përmë tepër të dhënat e Censusit mundësojnë krahasiminmidis qyteteve dhe zonave kështu që institucionetndërkombëtare dhe shqiptare mund të ndjekin me le-htësi zhvillimet dhe të planifikojnë aktivitetet e tyremë me saktësi.

Pse i shkruani emrat e të gjithë familjes time kur tho-ni që të dhënat janë anonime?Të dhënat personale përdoren vetëm gjate fazës sënumërimit për të siguruar që një pyetësor individualështë plotësuar për çdo person, por ato nuk do të për-doren në asnjë mënyrë pas përfundimit të kësaj faze.Të dhënat do të përdorën vetëm në formë të agreguardhe jo të personalizuar.

Ku mund të gjej informacion shtesë rreth Censusit?A: Për më shumë informacion ju lutem vizitoni adresëne faqes së internetit te Censusit: www.census.al osenëse keni pyetje të tjera në lidhje me çështje të tjera tëCensusit ju lutem na dërgoni një e-mail në:[email protected] ose na telefononi: 0800 3333 ose0800 8888.

Çfarë do të ndodhë me të dhënat e mia?Ligji garanton mbrojtjen e të dhënave dhe konfidenci-alitetin e të dhënave personale. I gjithë informacioni imbledhur do të jetë konfidencial dhe do të shërbejëvetëm për të nxjerrë të dhënat zyrtare të Censusit dhestatistikat e tij. Pyetësorët do të jenë të sigurt dhe vetëmINSTAT do të mund te kryejë hedhjen dhe përpun-imin e të dhënave. Informacioni personal i Censusitmbahet konfidencial. Të dhënat e Censusit do të për-dorën vetëm si shifra të agreguara dhe do të shërbejnëvetëm për të publikuar të dhënat dhe statistikat zyrtaretë Censusit.

Pse pyesni rreth besimit fetar dhe etnik?Individët mund të tregojnë në Census etninë dhe be-simin e tyre fetar nëse ata dëshirojnë, por sigurimi ikëtij informacioni nuk është i detyrueshëm. Ky ështënjë parim në përputhje me standartet ndërkombëtare.Kombet e Bashkuara japin disa rekomandime lidhurme këtë pike. Në “Parimet dhe Rekomandimet përCensusin e Popullsisë dhe Banesave 2008” thuhet: tëdhënat etno-kulturore janë të rëndësishme për të kup-tuar diversitetin kulturor të një popullate, pozicion-imin e grupeve etnike në shoqëri si dhe për hartimindhe monitorimin e politikave antidiskriminuese.”

Fillon zyrtarisht regjistrimipyetje si fakultative", thonë përfaqësues të Aleancës.

Dite me pare, permes ministrit te Inovacionit dheTeknologjise Genc Pollo, qeveria i beri thirrje qyteta-reve qe te marrin pjese ne kete proces, i cili kryhet perhere te dyte pas 10 vitesh. "Apeloj që cdo qytetar mekrenari të bashkëpunojë me censusin, me krenari tëdeklarojë të dhënat, e veta të banesës, të familjes, sepsekështu jep kontribut për vendin", tha Pollo.

Kunder censusit eshte deklaruar edhe organizatat eminoritetiti grek ne shqiperi 'Omonia', e cila beri thir-rje per bojkotimin e procesit. Regjistrimi i popullsisembi bazen e etnise dhe fese ka shkaktuar mjaft debatdhe polemika, edhe per faktin se keto te dhena tepordhuara nga instat mund te perdoren nga qarqe tendryshme naciobaliste greke. (Tch)

PYETJE MBI CENSUSINShumë shtete e përdorin këtë informacion për të kup-tuar proceset e integrimit të emigrantëve dhe fëmijëvetë tyre. Ky informacion gjithsesi është vullnetar, kësh-tu që asnjëri nuk është i detyruar të tregojë besimet etij kundër dëshirës së tij/saj.

A duhet t’ia tregoj kartën time të identitetit numërues-it?Jo! Të dhënat personale (data e lindjes, vendlindja,gjendja civile, etnia, shtetesia, shkollimi,etj) do tëmblidhen mbi baza të deklarimit vullnetar. Megjith-atë ju mund të përdorni kartën tuaj të identitetit dheçdo dokument tjetër nëse ju ndihmon të jepni infor-macion të saktë.

A ka pasoja ligjore ose tatimore mbledhja e të dhënavetë Censusit?Jo! Të dhënat e mbledhura nuk kanë pasoja ligjore.Ato nuk mund të përdorën për ndjekje penale ose tati-more.

Për çfarë do të përdorën të dhënat e Censusit?Politikëbërësit dhe vendimmarrësit i përdorin të dhënate Censusit për të planifikuar një gamë të gjërë shër-bimesh në përputhje me nevojat e njerëzve. Institu-cionet akademike i përdorin të dhënat e Censusit përkërkime demografike, shkenca sociale, ekonomi, mje-dis, menaxhim publik, edukim dhe shumë të tjera. Tedhënat e Censusit janë gjithashtu të rëndësishme përbiznesin dhe zhvillimin ekonomik. Të dhënat embledhura të Censusit japin një profil të detajuar tëtregut të punës, nivelin e shkollimit të personave tëpunësuar,tregojnë zonat me papunësinë më të lartë,nevojat për ndërhyrje shtetërore dhe programe eduki-mi. Të dhënat e sakta ndihmojnë në zhvillimin e ekon-omisë duke siguruar të dhëna esenciale për investi-torët dhe programet e ndihmës.

A jam unë i detyruar të përgjigjëm?Po. Të gjithë njerëzit që jetojnë në Shqipëri,vendasdhe të huaj, me përjashtim të stafit diplomatik të akred-ituar në Shqipëri, të cilët janë brenda territorit të Re-publikës së Shqipërisë në kohën e Censusit, janë tëdetyruar të sigurojnë saktësisht informacionin e kërkuarpër Censusin, për veten dhe të afërmit e tyre. Pjesë-marrja në Census e të gjithë njerëzve që jetojnë nëShqipëri është një detyrim shoqëror dhe komunitar.

Si do të numërohem nëse nuk kam shtëpi?Të gjithë personat qe nuk kane një banese do të konsi-derohen të pastrehë dhe do të regjistrohen si të tillë.Vetëm pyetësori individual do të plotësohet prej tyre.

Po nëse asnjë pjesëtar i familjes time nuk është nështëpi gjate vizitës së anketuesit?Nëse asnjë pjesëtar i familjes nuk do të jetë prezent nëbanesë gjatë vizitës, numëruesi do të lerë një njoftimpër të ju informuar për datën dhe kohen e vizitës tjetërduke lënë numrin e tij/saj të telefonit kështu që famil-ja mund ta kontaktojë, dhe nëse është e nevojshme tëbien dakord për një datë tjetër.

Kush do të numërohet?Njerëzit që jetojnë në Shqipëri - përfshirë rezidentet ehuaj – të gjithë që kanë qëndruar minimumi 1 vit, oseme qëllim për të qëndruar të pakten një vit. Vetëmdiplomatet nuk do të numërohen. Nëse në apartamen-tin tuaj ndodhet si qiramarrës një shtetas i huaj, julutem lejojeni anketuesin të takohet me të. Njësitëekonomike familjare, banesat (të banuara apo jo) bane-sat kolektive të banuara do të përfshihen në numërimgjithashtu. (http://census.al)

1234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234123412341234


turizëmParku i Lurës ka një sipërfaqje prej 1.280 hektarë dhe ndodhet në pjesënlindore të malit masiv të quajtur “Kurora e Lurës”.

Nga: ing. SHKËLQIM LUSHA

Parku i Lurës ka një sipërfaqje prej 1.280hektarë dhe ndodhet në pjesën lindore të

malit masiv të quajtur “Kurora e Lurës”.Me 14 liqenet e tij akullnajrore krijohet një

ambjent piktoresk dhe tërheqës në një lartësinga 1.350-1.720 m. Midis këtyre Liqeneve mëtë mëdhenjtë janë: Liqeni i Madh 32 hektarë,liqeni i Pishave 13 hektarë, liqeni i Zi 8 hek-tarë dhe liqeni i Luleve 4 hektarë

Në dimër këto liqene janë të mbuluara ngaakulli.

Cila është në të vërtetë Lura? Mjafton tëngjitesh në Majën e Kurorës, 2121 metra elartë, ku syri të kap një hapësirë të gjerë, parake një “det” të tërë me male dhe lugina. Pam-je te llila jo cdokund mund te perseriten

Kënaqësitë për pushime nuk vijne vetemnga brigjet e deteve ato vijnë dhe nga malet,madje të ndjehesh më i andrenalinuar në tërëtrupin dhe mendjen; më i freskët, më energjik,më i frymëzuar teksa kalon nëpër gryka e hone,majë malesh, , kullota alpine e kreshta pyjesh,të peshkosh në liqenet natyrorë, t’u ngjiteshtë tatëpjetave dhe të zbresësh mes flladit dheerës aromatike që përcjellin lloj-lloj bimësishqë nga shkurrishtet deri tek arneni, bredhi apoahnajat

Ky pra është turizmi malor i Shqipërisë !..Por që t’i shijosh këto bukuri duhet infras-

truktura ku më e rëndesishmja dhe më krye-sorja për mendimin tim (shprehen si inxhini-er ) është infrastruktura rrugore ashtu siç i kanëdhe simotrat Razma, Boga, Voskopoja,Dardha, Valbona, Llogaraja etj. Është infras-tuktura rrugore ajo që sjell zhvillimin në tërë-si të të gjithë aktiviteteve të tjera jetësore (painfrastrukturë rrugore nuk ka zhvillim).

Kushtet hidrologjike të Lurës po bëjnë tëmundur ndërtimin e tre Hidrocentraleve tëvegjël në Lumin Molla e Lurës, ku me vëniennë shfrytëzin të tyre do të prodhohet energjipër zonën e Lurës e për më tej.

Lura ka pasuri të rralla nëntokësore do tëkërkohet të investohet nga biznesi vendas dhei huaj për të investuar në këto pasuri e krye-sisht në krom, bakër e gurë dokorativ dhe tëgjitha këto do të arrihen me ndërtimin e rrugësPerlat – Kurbnesh – Lurë.

E thënë në mënyrë të përmbledhur ndërti-mi i këtij aksi rrugor, ndërtimi i hidrocentar-leve të vegjël dhe shfrytësimi i pasurive të rrallambitokësore dhe nëntokësore do ti japin njezhvillim të madh kësaj zone (perlë turistike)

Lura ka nevojë për infrastrukturë rrugoreLurës

Me ndërtimin e rrugës së kombit ( Durrës –Kukës – Prishtinë) edhe Lura ky park i madhturistik i vendit tonë është afruar më shumëme Tiranën duke i dhënë një shtysë më tëmadhe zhvillimit të turizmit malor

Kështu për tu lidhur me aksin kryesor tëkësaj rruge që kalon nëpër grykën e Fanit do tëduhen investime vetëm 37 km ku 19 km ësh-të aksi rrugor Fushë Lurë – Kurbnesh dhe 18km të tjera janë Kurbnesh- Perlat .

Kurse aksi rrugor Perlat – Rrëshen është njërrugë e kryer . Me ndërtimin e këtij aksi rrugordo të bëhet e mundur që vetem për dy orë tëshkohet nga Tirana në Lurë

Mbi projektin e Rrugës Perlat i Epërm –Kurbnesh – Lurë (termat e referncës )

Drejtoria e Përgjithshme e Rrugëve i kahartuar termat e referncës për studim projek-timin e rrugës Perlat i Epërm – Kurbnesh -Lurë – Liqenjtë e Lurës

Rruga Perlat i Epërm – Kurbnesh - Lurë- Liq-enjtë e Lurës (56 km) lidh rrugën kryesore dukefilluar nga Rrësheni, krijon lidhjen me rrugëne vjetër të Burrelit në Urakë dhe vazhdon në

drejtim të Perlatit të Epërm në Lurë dhe vazh-don në drejtim të Peshkopisë.

Gjatësia totale e rrugës shkon në rreth 56km dhe fillon në fundin e projektit të seg-mentit Prosek – Perlat - Kurbnesh në vendin equajtur Ura e Ndreajt dhe përfundon në Kryqë-zim Liqenjtë e Lurës në fillimin e investimittë kryer nga pushteti lokal.

Gjërësia e trupit të rrugës ekzistuese varionnga 5-8 m.

Rruga zhvillohet në terren kodrinor dhekryesisht malor në formacione gjeologjikepërgjithësisht të përshtashme si bazamentinxhinierik. Rruga eksistuese është e tipitmakadam me kalldrëm dhe me mbulesëçakulli, gjendja teknike e rrugës është emirë. Elementet altimetrik dhe planimetrikjanë të vogla duke kufizuar ndjeshëm vësh-tirësojnë lëvizjen e trafikut. Rruga përm-ban një inventar të konsiderueshëm ve-prash arti me gjëreësi 4-7 m, ku gjendjateknike e një pjese e konsiderueshme tëtyre ka nevojë për zëvëndësim, rikonstruk-sion dhe zgjerim.

Me 14 liqenet e tij akullnajrore krijohet një ambjent piktoreskdhe tërheqës në një lartësi nga 1.350-1.720 m. Midis këtyreLiqeneve më të mëdhenjtë janë: Liqeni i Madh 32 hektarë,liqeni i Pishave 13 hektarë, liqeni i Zi 8 hektarë dhe liqeni iLuleve 4 hektarë

Lura ka pasuri të rralla nëntokësore do të kërkohet tëinvestohet nga biznesi vendas dhe i huaj për të investuarnë këto pasuri e kryesisht në krom, bakër e gurë dokorativdhe të gjitha këto do të arrihen me ndërtimin e rrugësPerlat – Kurbnesh – Lurë.

Rruga Perlat i Epërm – Kurb-nesh - Lurë- Liqenjtë e Lurës(56 km) lidh rrugën kryesoreduke filluar nga Rrësheni,krijon lidhjen me rrugën evjetër të Burrelit në Urakë dhevazhdon në drejtim të Perlatittë Epërm në Lurë dhe vazhdonnë drejtim të Peshkopisë.Fillon në fundin e projektit tësegmentit Prosek – Perlat -Kurbnesh në vendin e quajturUra e Ndreajt dhe përfundonnë Kryqëzim Liqenjtë e Lurësnë fillimin e investimit të kryernga pushteti lokal.


krijimtari

Që në moshë fëminore kam qenëi dhënë shumë pas librave me

fabula. Kisha lexuar herët Ezopin, LaFontenin, Krillovin, etj. Mjaft ngafabulat e këtyre autoreve të mëdhenj,të cilat unë i kam pasë recituar nëShtëpinë e kulturës së vendlindjessime, etj., qysh kur isha nxënës itetëvjeçares, i mbaj mend dhe sot ekësaj dite. Nëpër oda iu vija veshinmeseleve, fjalëve nën shtrojere,anekdotave që tregonin më tëmoshuarit, etj., dhe rrekesha të kap-ja nëntekstet dhe mesazhet që për-cilleshin. Kur nuk mundja t’i deshi-froja si duhet kodet dhe bisedat ale-gorike, pyesja të afërmit e mi , mëtë pjekurit, me të cilët isha i sho-qëruar, fjala vjen, babanë, mixhën,një kushëri a një mik. Aq shumë qeshdashuruar pas të folurit figurativ qënë vogli, saqë edhe pse isha i prirëjashtë mase, në të njëjtën kohë, pasmuzikës, kur erdhi dita, e braktisakëtë të fundit dhe studimet e larta ikreva për gjuhë-letërsi.

Në Dibër, thuhet rëndom, se gjë-ja më e lezetshme është kuvendimi.Ai që di të kuvendojë, hijeshon ven-din ku rri. Mirëpo ka dhe syresh, që,duke mos nuhatur semantikën osemanane (larghedhjen e fjalës shifër)jo rrallë, i ngarkojnë nëntekstet, ga-bimisht, mbi kurrizin e tyre, gjë qëkrijon, pastaj, situata të pakëndshme,qesharake, deri në perversitete.

Kur isha student m’u dha shansi,një herë, të pija një kafe diku në njëbar të Tiranës me profesorët ZihniSako dhe Qemal Haxhihasani. “Ësh-të nga Muhurri, ...” më prezantoipedagogu im i folklorit përpara pro-fesor Zihniut, që ish pensionist.“Qenke, m’u drejtua me gisht ai,(past ndjesë) nga treva e Dine Hox-hës. Treva e Muhurrit edhe para ko-hës së Dines, - theksoi profesor Zih-ni Sako, ka qenë treva më figurativee Dibrës dhe, pse jo, e gjithë Sh-qipërisë. Mua më erdhi mirë që mëlavdëroi katundin, por më shumë mëbëri përshtypje se si ai përmendi pafrikë emrin e Dine Hoxhës, (atëherëedhe pse s’jetonte, ai qe shpallurkryekulak dhe gjithë fisi i tij lufto-hej) dhe, që të jem i sinqertë, ufrikësova pak se mos po kapesha, sime thënë, gafil ...(!?) Më pastajpikasa se të dy profesorët ishin aq tëhapur dhe konfidentë me mua, safolën me hollësi për historinë eDines. Muhurrin e quajtën zemrëne Dibrës dhe njërin nga Nëntë Ma-let më në zë të saj.

I kisha kryer studimet dhe punojasi drejtues i kulturës në Shtëpinë eUshtarakëve të Peshkopisë, kur ia

Në ç’truall lindi ky libërNë vend të përcjelljes të romanit “Gurkështjella”

Naim Berisha ka kryer studimete larta në Fakultetin e Historisëdhe të Filologjisë, në degënGjuhë-Letërsi, Tiranë. Më paska punuar si mësues, muzike,gjuhë-letërsie, drejtues ekulture në terren dhe në ushtri.Në qytetin e Peshkopisë, nëqytetin e burrelit dhe në ushtri.Në qytetin e Peshkopisë, nëqytetin e Burrelit dhe më pasnë Tiranë ka punuar si gazetar.

Që nga viti 1998, ai punondhe jeton në Londër. Atje kakryer edhe disa kualifikimepasuniversitare për media,muzikë, kritikë letrare, letërsiangleze etj.

Ai, tashmë, është autor ipesëmbëdhjetë librave artis-tikë. E ka nisur krijimtarinë melibrin poetik “Ngado sytë evajzës”, më 1993, pasuar mevëllimet e tjera poetike:“Lejlekët e lumit tim”, “Hiqdorë”, “Zog i qiellit”, “Le tëvijnë vajzat”, “Njëzet lumenjrrjedhin në klasën time”,“Ç’m’i ra vrugu gjethitt’verës”. Të tjerë libra të autoritjanë: “Nata e një lypësi”(tregime), “Kafshët në kuvend”(poema me fabula), “Djallëziae kafshëve” (poema mefabula), “Vetëvrasja e shpirtit”(roman), “Bjeshkët e dashu-risë” (roman) etj.

Naim Berisha herë pas hereka marrë vlerësime për poezinëdhe prozën e tinga shumëpersonalitete të spikatura tëletrave shqipe si DritëroAgolli, Teodor Laço, FatosArapi, Nasho Jorgaqi, XhevahirSpahiu, Odhise Grillo, BedriDedja, Ramadan Musliu,Mehmet Kraja, Xhovalin Kola,Fatmir Terziu, Behar Gjoka,Hajri Mandri, Mujë Buçpapaj,Skënder Zogaj, profesor doktorMurat Z. Gecaj e të tjerë.

Nga:NAIMBERISHA

NAIM BERISHA

dhashë për t’ ma parë një libër,dorëshkrim me poezi, profesorit timtë nderuar të mbrojtjes së diplomësNasho Jorgaqi. Pas një muaji, sipasfjalës, u ritakuam. E nuhata qysh nëfillim nga çehrja se profesor Nashosnuk i kish pëlqyer dhe aq libri, sadoqë rrekej me fjale duke sheqerosurndonjë vjershë, tek-tuk, për të mosma prishur. Në fund, kur po nda-heshim, më këshillon si një prind iurtë: “Naim, në do suksesin nëpoezi, mbështetu fort në folklor, nëeposin e kreshnikëve. Ti je dhe ngaveriu. Pse ka sukses, psh, Ndoc Pa-pleka? Sepse shfrytëzon Epin e Veri-ut. Së dyti, në do që të ecësh, palënë pas dore poezinë, përkushtojumë fort mësimit të anglishtes. Sotështë e domosdoshme anglishtja!”

Pse i perifrazova profesorët e mitë paharrueshëm? Sepse fjala e tyremë ka nxitur shumë në krijimtarinëtime. Jam mbështetur, sipas këshil-lave të tyre, në mençurinë e pamatëtë popullit, në krijimtarinë e tij aqtë pasur dhe domethënëse. Kështu,pas librit të parë të suksesshem poe-tik “Ngado sytë e vajzës”, botuar te“Enciklopedikja” me 1993, shoqëru-ar me një parathënie të shkëlqyer ngaprofesor Bedri Dedja, Akademik,pasuan shpejt dy libra të tjerë, gjith-ashtu, poetikë, tek “ Toena”. Nukshkoi gjatë dhe me 29 janar 1996,shtëpia botuese më prestigjoze nëgjithë trevën autentike shqiptare,“TOENA” organizoi në qytetin ebukur të Burrelit promovimin e dylibrave të rinj: “Hiq dorë” dhe “Le-jlekët e lumit tim”. Qe një festë evërtetë. Më sinjifikative e bënë atë,prania e shkrimtareve të shquar, si:Dritëro Agolli, Teodor Laço, ish min-istër i Kulturës, Odhise Grillo, FeritLame, Hasan Çipuri, Adem Jakllarie shumë të tjerë, profesorë e doktorëtë nderuar, që kishin ardhë nga Tira-na, kishin bërë njëqind kilometrarrugë për hatrin tim dhe, njëherësh,të librave të mi. Por edhe pritja qëorganizuan shkrimtarët dhe artistëtmatjanë, si: Basir Bushkashi, BeharGjoka, Hasan Huta, Esat Ruka, Rak-ip Lasku, Hamdi Uka, Ben Bici e tëtjerë, ishte e jashtëzakonshme. Ndaj,edhe pse kanë kaluar më shumë se15 vjet, unë s’e harroj atë ditë derisatë vdes. Ajo do të mbetet nga ditëtmë të bukura të jetës sime. Ajo ditë,më bëri të ndjeja më mirë rritjen, sipasojë e drejtpërdrejtë e mbështetjesnë folklor.

Nejse. Kur po iknin, shkrimtari ishquar Odhise Grillo, pastë ndjesë,më dorëzoi librin dorëshkrim me

fabula, të cilin ia kisha dhënë kohëmë parë për t’i hedhur një sy. Kambërë më tha disa ndreqje të vogla,me të cilat nuk e di a do të pajto-hesh! “ Ç’është ajo fjalë!, - i thashë.Në verën e ’97, u transferova famil-jarisht në Tirane. Edhe me Dritëroin,Teodorin e të tjerë takohesha shpesh,kurse me Odhisenë gati përditë. Pin-im kafe, zakonisht, te “Vjeshta” ishkioska përbri pallatit të madh të kul-turës. Një ditë më pyeti për atë lib-rin me fabula që e kish redaktuar vetë.I thashë se kisha ndërruar mendje,se librin me fabula po e transformo-ja në një poemë të gjatë fabulike dheqë mund ta quaja roman. Si thua, - ithashë. Shumë mirë, - tha, - nëse kaveprim. Kur ta mbarosh, po të du-ash, ma kalo mua ta shoh, përparase ta botosh. Pas një jave librin ekisha gati dhe ia dhashë Odisesë nëdorë. Shikoje, avash-avash, se nukkam ndërmend ta botoj tani, - ithashë. - Dhe, të lutem, sa tëmundesh më shumë t’i biesh kresë!Nuk dua lavdërime. E di si më thotëim atë, - i thashë. - Ruaju nga ata qëtë lëvdojnë, jo nga ata që të kri-tikojnë! Odiseja qeshi. Dua të nji-hem me babanë tënd. Nga kjo fjalëqë më the ti për të, e gjykoj burrë tëurtë. Një natë e mora Odisenë nështëpi. Ishte një gëzim i veçantë përbabanë tim të njihej me Odhise Gril-lon, të cilit ia kishte lexuar, së paku,gjysmën e librave. Jo të gjitha! Se kulexohen më shumë se njëqind libraqë ka Odhiseja.

Mbas disa ditësh Odhiseja mëthotë se e kishte lexuar romanin, tëcilin, ende, e kisha me dy tituj“Xhungla” dhe “Istref Kulla shoë”.Të dy titujt Odhiseja nuk m’ipëlqeu. Meqenëse ngjarjet, tha, ndo-dhin në Gurkështjelle, titulloje“Gurkështjella”. Ç’mendon, e pye-ta, për shembull: “Njerëz dhe kaf-shë”. Mirë, tha, po me kuptimploteështë “Gurkështjella”. Po për “kaf-shët e kështjellës” si thua? Ai rrudhibuzët. Është romani i Xhorxh Oruel-lit “Kafshët e fermës”. Duket si njëparalelizëm...! Pastaj, ti , më tha,në roman nuk flet vetëm për kafshë,por edhe për njerëz. Ekzakt, ia bëraunë. Tek e fundit, shtoi, s’ka shumërëndësi titulli. Desha të të them, seke bërë një punë shumë frytdhënëse,ke shfrytëzuar në mënyrë krijuesefolklorin tonë. Do të jetë një romani një lloji të veçantë, i pashkruar derisot tek ne. Mund të quhet roman nëvargje “Këngët e Milosaos” së DeRadës, po yti është i një zhanri tëpërzier, sa romantik, social-

psikologjik, e mbi të gjitha, satirik.Ai fshikullon çdo lloj diktature dheçdo shfaqje totalitarizmi, akroballe-ku, autoritarizmi, inferioriteti, ligësie,sadizmi, etj. Sa mirë që të ka shkuarnë mendje. Pastaj ka dhe koherencë,ka lidhje logjike, të besueshme mi-dis ngjarjeve, rrethanave, karaktere tëkrijuara me kujdes dhe fantazi, poka dhe humor. Aty flasin dhe ve-projnë njerëzit, po flasin dhe ve-projnë dhe kafshët e shpendët. Kadhe kafshë të egra, dhe të buta, dhetë zgjuara, dhe trashamane, etj.

Mendimet e tij i ruaj të shkruaraashtu siç m’i ka dhënë 14 vjet mëparë, në një dyfletësh aritmetike, tëdorëshkruar pastër e kuptueshëm meatë kaliografinë e tij të veçantë tëbukurshkrimit, një shenjë më shumëkjo e inteligjencës së rrallë të tij. Përvlerat e librit në fjalë, për hir të sëvërtetës, më duhet të them se ai ësh-të shprehur me më superlativa se nëparathënien që shoqëron librin e dytëpoetik “Lejlekët e lumit tim”. Nëmomentin e duhur unë do ta botojdorëshkrimin kritik të tij.

Takimi i fundit me Odhise Gril-lon ka qenë me 15 shtator 1998 nëkafen e Lidhjes së Shkrimtarëve, njënatë para se të nisesha për në Angli.Përgjatë gjithë kohës, në të cilën nuku takuam më kurrë, për shkak të ikjessë papritur të tij, ne kemi pasur kor-respondencë të rregullt. Në njërën

nga letrat e shumta, të cilat unë iruaj si relikte tejet të çmuara, mëpyet se çfarë kisha në mend të bejame romanin “Gurkështjella”. Ai,(pastë ndjesë atje tek është në para-jsën qiellore) atëherë, punonte te“Toena” dhe më nxiste që t’ia nisjapër botim. Kur kam marrë vesh vde-kjen e tij, jam ndjerë plotësisht ishokuar dhe për një kohë të gjatë nuke kam marrë veten. Me humbjen etij, unë, për vete, humba një thesartë paçmuar! Ai s’ishte veç një sh-krimtar i madh,por, mbi të gjitha,ishte një ndihmëtar i madh, i pa-kursyer, i papërtueshëm, që s’kishteasnjë lloj kompleksi, një mik i tëgjithëve dhe, mbi të gjitha, një njeriaq i dijshëm, por dhe aq i thjeshtë.Një njeri i vërtetë dhe, njëherësh, njëartist i lindur, tek i cili, më mirë sete kushdo tjetër, mishërohej ajo fja-la e madhe e Zhan Pol Sartrit: “Teke thjeshta, edhe madhështia, tek njëlot, edhe një det.”

* * *Duke përcjellë këto rreshta, u rre-

ka t’i tregoj lexuesit tim të dashur, senë ç’truall frymëzimi lindi dhe morijetë ky roman në vargje. Roman, tëcilin, nëse do të gjesh kohën, durimindhe përqendrimin e duhur të vë-mendjes, për t’i shkuar deri në fund,mund t’Ju siguroj, mik i nderuar i lib-rit, se nuk do të zhgënjehesh!

Ju faleminderit!

Duke përcjellë këto rreshta, u rreka t’i tregojlexuesit tim të dashur, se në ç’truall frymëzimilindi dhe mori jetë ky roman në vargje. Roman,të cilin, nëse do të gjesh kohën, durimin dhepërqendrimin e duhur të vëmendjes, për t’ishkuar deri në fund, mund t’Ju siguroj, mik inderuar i librit, se nuk do të zhgënjehesh!

Naim Berisha, të mërkurën më 5 tetor 2011, në orën 18:00, në Sallën e Akademisë sëShkencave do të prezantojë krijimtarinë e tij më të re artistike: romanin “Gurkështjella”,

vëllimin me poezi e poema “Vjershë e ndaluar” si dhe një album me këngë “Për ty këndoj”.


intervistëShaban Dervishi rrëfen jetën: nga “suksesi” në “dështim”. Përpjekjet përrehabilitim dhe tentativa e dështuar për të takuar Enver Hoxhën.

Pyetje: Z. Shaban, me sa dimë,këto ditë ju mbushni 75-vjet nga ditae lindjes. Ju urojmë edhe shumë vitetë tjera me shëndet e lumturi! Nëkëtë përvjetor pak fjalë për jetën eShaban Dervishit?

Përgjigje: Ju faleminderit që qen-keni interesuar për mua dhe përurimin që më bëtë për 75 vjetorin elindjes.

Unë kam lindur, më 2 tetor të vitit1936, në fshatin Dardhë të Dibrës.Babai im Elezi qe një vëlla i vetëm.Punoi dhe u lodh shumë. Për disakohë punoi si çoban i të pasurve nëmalin e Gramës. Atje ra në kontaktme përfaqësuesit e Lëvizjes Nacio-nalçlirimtare dhe kontribuoj për të,me ushqime dhe veshmbathje. Pasdisa vitesh u kthye në fshat dhe patinjë ekonomi të dobët. I vetmi, ishaunë që duhej ta ndihmoja si djalë imadh i shtëpisë. Prandaj, që kurmbusha 12 vjeç punova si hyzmeqarëte disa familje tiranase. Kam qenëndër të parët e asaj kohe që mbarovanjë shkollë profesionale l vjeçare dhefitova kategorinë e katërt si kar-pantjer. Pas shumë vitesh kammbaruar shkollën e mesmeekonomike si dhe kursin tremujor tëPartisë.

Kam punuar në ndërmarrjen e Për-punim Drurit në Peshkopi dhe nëndërmarrjen Bujqësore Kamës. Atygjeta një drejtor të zot, Gafurr Ko-rçën, i cili e kishte njohur nga afërbabain tim që kur ishte partizan. Aiu interesua mrekullisht për mua dhenë saje të këtij kujdesi e të punëstime arrita të bëhem edhe drejtues iBashkimeve Profesionale të NB Ka-mës me 400 anëtarë.

Në vitin 1959 provova njëhidhërim të madh. Më sëmuret rëndëbabai. I bëmë të gjitha ndërhyrjet evizitat në Peshkopi dhe Tiranë, porgjendja e tij shëndetësore nuk upërmirësua, përkundrazi u keqësuadhe vdiq. I bëmë ceremoninë e lam-tumirës si më mirë. Pas vdekjes sëbabait unë qëndrova në vendlindje.Aty fillova punë, fillimisht si shitësdhe më vonë magazinier. Isha i qetëdhe i saktë në punën time, çka mëbëri të fitoja shumë respekt te bash-këfshatarët e mi.

Pyetje: Ju nuk keni qenë vetëm njëpunëtor i thjeshtë, por edhe kuadër.Çfarë mund të na thoni për këtë?

Përgjigje: Isha një nga të rinjtë eshkathët të fshatit. Pata punuar merininë dhe shokët e Komitetit të Rin-isë rrethit, vetë sekretari Sinan Sa-raçi më njihte e më vlerësonteshumë.

Duke parë punën e qëndrimin timnuk mungoi edhe ngritja në detyrë.Kështu për disa vite kam kryer detyrëne sekretarit dhe të kryetarit të Legali-tetit deri në shkrirjen e tyre. Në vitin1973 u emërova edhe Kryetar i Ko-operativës Bujqësore të Dardhës.Megjithëse kisha shumë vështirësi siterreni i hapur, temperaturat e ulëta,

“Krenarinë nuk iauli as diktatura”

infrastruktura mungonte etj. patadisa arritje, kryesisht në rritjen e ren-dimenteve të kulturave bujqësore eblegtorale si dhe në rritjen e vlerëssë ditës së punës. E gjeta me 1.8 lekëpër ditë pune dhe e çova deri 5 lekë,brenda vitit duke likuiduar edhe njëpjesë të kredisë ndaj shtetit. Nga vitinë vit pata rritje të vlerës së ditës sëpunës, e cila në vitin 1975 arriti në8-10 lekë për ditë pune. Kooperati-va Bujqësore e Dardhës krejtësishtmalore, qe radhitur ata vite ndër ko-operativat bujqësore më të dalluaratë rrethit Dibër. Gjithashtu, unë fi-tova një emër të mirë jo vetëm nëDardhë, por në gjithë rrethin. Mëdonin dhe më vlerësonin të gjithëkuadrot e partisë e të pushtetit të rre-thit.

Pyetje: Ju keni qenë anëtar iPPSH, por aty nga viti 1975 jeni për-jashtuar. Për ju foli Sekretari i Parë iKQ të PPSH, Enver Hoxha dhe qënga ajo kohë ju nuk u rikthyet nëparti. A mund të na thoni si ndodhidhe çfarë peripecish kaluat?

Përgjigje: Është e vërtetë se unëpër 16 vjet kam qenë anëtar i thjesh-të i PPSH. Gjatë gjithë kohës puno-va me përkushtim dhe u mundovata mbaja me nder e me dinjitet te-serën e Partisë. Nuk isha i dhënë pasluftës së klasave dhe në disa mo-mente qeshë kritikuar për zbutje tësaj. Në vitin 1971 filluan traumat eqenies anëtar partie. Atë vit për ar-sye biografike, pavarësisht se nukqëndronin ashtu siç flitej dhe unëbëra sqarimet e duhura, organizatabazë e partisë Zall-Dardhë më dhavërejte me paralajmërim për përjas-htim nga partia. U mundova të punojme ndershmëri e ndërgjegje të lartëdhe ta shlyj sa më parë këtë masëndëshkimore.

Por, çdo shpresë u shua dhe gjë-ma e madhe erdhi në vitin 1975. Atoditë prilli, në tavolinën e Sekretarittë Parë të KQ të PPSH vajti një letër.Ajo ishte përpiluar nga ustallarë tëvjetër, cmirëxhinj dhe dashakeqës tëmi. Aty ishin ngritur disa problemedhe kryesisht biografike. Enver hox-ha e merr, e lexon, bën shënimet dhebëri një përgjithësim për gjithë Re-publikën në një buletin me përdorimtë brendshëm të asaj kohe, i cili upunua në të gjitha organizatat bazëtë partisë në vendin tonë. Erdhi edhenë Dibër e në fshatin tim. Midistjerash Enver Hoxha konludonte: “Kush është ky kryetar kooperative?Skandaloze!

U bënë mbledhje pas mbledhjeshderisa më në fund u përjashtova ngapartia. E përjetova me shumë dhim-bje. Kalova një situatë shumë të rën-duar shpirtërore dhe psikologjike.

Nuk e pranova masën ndëshkimo-re dhe nuk lashë derë pa trokitur nërreth dhe në Tiranë. Muaj të tërëqëndrova në Tiranë, 16 letra e tele-grame Sekretarit të Parë të Rrethit, tëKQ të PPSH Enver Hoxhës, Hysni

Kapos, Haxhi Lleshit etj, por asn-jëherë nuk munda ta takoj personal-isht Enver Hoxhën.

Të fundit takim pata me z. Ram-iz Ali, Ibrahim Sinën e të tjerëanëtarë të Byrosë Politike. I kërkovatë më takonte me Enver Hoxhën, pasiai kishte folur direkt për mua. Mupërgjigj se ishte e pa mundur, pasiai ishte i sëmurë rëndë. Unë e dijafort mirë, se askush nuk mundej t’ia prish atij e ti thoshte se ke gabuarme Shaban Dervishin. E dija, se atae kanë gënjyer dhe se po të mësontetë vërtetën do më kthente në Parti.Sa për të tjerët e dija se nuk mund tëmë riabilitonin sërish. Dhe vërtetëashtu ndodhi. Asnjëherë dhe askushnuk mundi të më japë teserën e Par-tisë , por dhanë porosi për të mëpunësuar në detyra më të vogla. Unënuk pranova të marr detyra epërgjegjësi dhe kërkova vetëm tëpunësohesha. Fillova punë si maga-zinier në Zall-Dardhë. Për fat asnjëdëmtim, asnjë deficit, asnjë suficitgjatë gjithë kohës që punova.

Nisur nga përvoja dhe pastërtia endërgjegjja ime, kohët e fundit mëemëruan në një nga magazinat qen-drore të vendit, në Milot. Aty sh-karkohej nga treni i gjithë gruri qëimportohej dhe shpërndahej në tëgjithë vendin. Koha qe shumë e vësh-tirë. Rrëmujat kishin filluar. Tranzi-cioni qe shumë i brishtë. Veçanër-isht Miloti kishte rrëmujën më tëmadhe. Punova me kokë në strajcë.Shpesh më kërcënuan në forma tëndryshme, më provokuan me lloj-lloj mënyrash, më bënë edhe shumëoferta për të bashkëpunuar e për tëzhvilluar korrupsionin.

Nuk mundesha, të bëja dallaveree ta zizoja faqen në prag të daljes nëpension. Realisht ai vend ishte njëvend pëllumbash, siç e përdorim ngaanët tona që të bënte me para e meshtëpi. Jo i thashë vetes. Nuk njol-loset Shaban Dervishi, edhe sikur të

më japin Shqipërinë dhe gjithë pa-surinë e botës!

Qëndrova në hallin e punën time,por ky qëndrim nuk u erdhi mirë atyreqë ishin të lidhur me krimin, mepushtetarë e titullarë të korruptuar.Edhe këtu u munduan të më bëjnëgjëmën. Më bënë një mijë akuza nëhetuesi. U përballa me hetues e krye-hetues, por isha në të drejtën time,nuk u theva, nuk pranova asgjë, ar-gumentova me dokumenta gjithçkadhe i shpëtova për mrekulli burgut.Sinqerisht, i kënaqur e i fituar ngakjo betejë në fund të jetës sime, dolanë pension pleqërie. U vendosa mebanim në Tiranë dhe po mendoja përta kaluar këtë pjesë të jetës me re-hati e shije.

Pyetje: Edhe tani nuk bëni një jetëtë mbyllur. Kemi mësuar se drejtoninjë shoqatë joqeveritare çfarë mundtë na thonë për detyrën dhe shoqatënqë drejtoni?

Përgjigje: Merrem me Shoqatën“Bashkimi i Përgjithshëm i Pension-istëve të Shqipërisë”. Ajo është njënga shoqatat më të vjetra dhe mëserioze në Shqipëri. Unë aderoj nëkëtë shoqatë për më shumë se 10vjet. E kam filluar anëtarësimin kurkryetar i saj ishte Prof. Hasan Banja,vazhdova me publicistin e dëgjuarBektash Zite dhe pas vdekjes së tijmë zgjodhën si kryetar të përgjiths-hëm, pasi unë kisha qenë kryetar ikomisionit te Revizionimit dhe prejdisa vitesh sekretar i Përgjithshëm.

Përpiqem të jap maksimumin timnë rritjen e rolit dhe veprimtarisë sëshoqatës. Kemi një unitet mendimi

e veprimi. Kemi organizuar një larmiveprimtarish si dhe jemi përpjekur edo të punojmë të bashkëpunojmëngushtë me Ministrinë e Punës dhetë Shëndetësisë për hartimin dhemiratimin e statusit të pensionistit.Shoqata jonë përfshin gjysmë milio-ni pensionistë dhe 82000 vetëm nëTiranë. Kjo shoqatë është anëtare eUnionit Ballkanik me qendër nëSofje. Ajo ka strukturën e saj, sek-sionet, nëndegët e degët.

Gjejë rastin të falënderoj për punëtë mirë degën e Tiranës me kryetarEnver Hasën, të Fierit që drejtohetnga z. Ramiz Basha, të Lacit me kry-etar dhe sekretar Dilaver Hoxhën eMaliq Kolecin. Nuk mund të lë papërmendur e falënderuar kolegët emi, nënkryetarët e përgjithshëm:Halil Robin, Velesie Osmanin,Ramiz Bashën, sekretarin e përgjiths-hëm Faik Xhanin, anëtarët e krye-sisë, prof. Dr. Zihni Haskaj, NondaBuxhukun, Seit Milën, Hyda Alipa-jn, Misim Premçin, Tofik Subashin,miqtë tanë Reshat Bardhin, AlbanYllin, Miftar Fana, po edhe pub-liçistë e gazetarë, z. Fatime Kulli,Mevlud Buci, Ramazan Ilnicën,Dukagjin Hatën, Servet Tartarin,Sefer Dukën në Burrel, Qamil Xhet-anin etj që bashkëpunojnë ngushtëme ne dhe kanë bërë një punë tëlavdërueshme në pasqyrimin e punësdhe aktivitetit të shoqatës “BPPSH”.

Sinqerisht, ndihem mirë midiskëtyre njerëzve të mrekullueshëmdhe nuk do të kursej asgjë përmbrojtjen e interesave të Moshës sëTretë, deri në minutën e fundit tëjetës time.

Bisedoi: FAIK XHANI

Të fundit takim patame z. Ramiz Ali,Ibrahim Sinën e tëtjerë anëtarë të ByrosëPolitike. I kërkova tëmë takonte me EnverHoxhën, pasi ai kishtefolur direkt për mua.Mu përgjigj se ishte epa mundur, pasi aiishte i sëmurë rëndë.Unë e dija fort mirë,se askush nuk mundejt’i a prish atij e tithoshte se ke gabuarme Shaban Dervishin.

NJOFTIMGazetari dhe poeti i mirënjohur dibran, Mentor Hoxha, autor i7 librave dhe qindra artikujve në shtypin e përditshëm, gazetardhe kryeredaktor ne disa gazeta dhe revista të njohura, po për-gatit librin për zonën e Fushë-Alies dhe të Çidhnës. Cilido qëështë i interesuar për të kontribuar financiarisht dhe me materi-ale për figurat e këtyre zonave mund të kontaktojë në:<[email protected]> ose në<[email protected]>.Çdo kontribut i juaji do të shënohet në këtë libër, i cili do tëshërbejë si një urë komunikimi mes brezave.

Redaksia


recensionVepra “Gjuhësi teksti” me një gjuhë të pasur me mjete shprehëse, stil të veçantë dhe

sintaksë të arrirë është një hap përpara në fushë të linguistikës, pasi ai plotëson njohuritëmbi aktin e komunikimit, tipologjinë e teksteve e koncepte të tjera që lidhen me tekstin

“Gjuhësi Teksti”, një vepër mevlera në fushë të Linguistikës

Nga: MA TEFTA NUREDINI*

Kohët e fundit ka dalë nga shtypilibri universitar “Gjuhësi teksti”

i hartuar nga prof.as.dr. Tefë Topal-li. Autori është lector i Sintaksës nëUniversitetin e Shkodrës, Tiranës dheprej vitesh jep leksione të kësaj dis-cipline në Fakultetin e Mësuesisë tëUniversitetit të Podgoricës, si dhe kaqenë pedagog i jashtëm në Katedrëne Albanologjisë të Universitetit teBeogradit. Për hartuesin nuk është njëeksperiencë e re botimi i këtij libri,pasi ai është autor i mjaft librave,përmendim këtu, librin universitar“Gramatika nëpërmjet tekstit”, dyvëllimet voluminoze “Kërkime gju-hësore”, monografinë “Histori e gju-hës së shkruar” si bashkëautor si dhenjë sërë studimesh në buletine tëndryshme shkencore,

“Gjuhësi teksti” është i katërti ikëtij lloji në lëmë të gjuhësisë sh-qiptare. Ai vjen pas tri botimeve,përkatësisht “Gjuhësi teksti” –Klo-deta Dibra & Nonda Varfi 1999,“Gjuhësia e teksti”- Hasan Muja2004 (Kosovë) dhe “Koherenca tek-store” – Arbër Çeliku 2005 (Maqe-doni). Libri nuk është vetëm një tekstalternative – krahasuar me tri bot-imet pararendëse – por edhe një tekstme prurje bashkëkohore dhe profiletë reja në shume segmente të saj, tëpërshtatshme dhe të asimilueshëmepër studentët e degës së gjuhësisë dhegazetarisë. Këto të fundit kanëmundësi që njohuritë mbi tekstin sikategori ligjërimore t`i marrin dukei vënë edhe në nivel krahasues metrajtesat e bëra edhe me studiues tëshkollave të ndryshme: anglo-sak-sone, gjermanike dhe latine, duke undalur te emra të njohur të kësajfushe.

Pa frikë mund të themi, se mënyrainteresante e strukturimit, përmbajt-ja shkencore dhe e qartë e librit janëgërshetuar përsosmërisht me një le-ksik të zgjedhur dhe një sintaksë tëarrirë, duke e bërë atë të dobishmejo vetëm për studentët e degëve tëlartëpërmendura, por edhe për lex-uesit e zakonshëm, e veçanërisht përmësuesit e Gjuhës dhe letërsisë nëshkollat e mesme. Duke patur para-sysh programin mësimor të arsimitparauniversitar të strukturuar në bazëtë llojeve të teksteve, libri në fjalëdo të ishte një ndihmesë shumë emadhe për këto mësues, kemi para-sysh këtu jo vetëm mësuesit e rinj,por edhe një pjese të tyre, që kanëarsimim të hershëm, kur kjo disiplinë(“Gjuhësi teksti”) është studiuar nëmënyrë sipërfaqësore e përfshirë nëdisiplinat e tjera.

Hartimi i librave të tillë, është njëangazhim, e njëkohësisht edhe njëguxim shkencor, që kërkon jo vetëmnjë përgatitje shkencore dhe përkush-tim, gjë që nuk i mungon hartuesit,por edhe një përvojë jo të shkurtërmësimdhënieje në universitete, eks-periencë të cilën ai e ka ushtruar qoftënë universitetet brenda kufijve sh-qiptar, qoftë edhe në ato jashtë tyre.

Libri nis me hyrjen. Autori ia kabesuar vetvetes atë dhe shkurtimishtna njeh me vijën historike të kësajdiscipline nga studiues shqiptar (më

gjërë paraqitet në kapitullin e parë)dhe me tej me një paraqitje sinte-tike shfaq konceptet bazë të kësajdiscipline të re në lëmë të linguis-tikës, që në kapitujt në vazhdim dot‘i trajtojë në mënyrë të imtësishme.Në mbyllje të hyrjes hulumtuesi memodesti falenderon individët që ekanë ndihmuar për realizimin e kësajvepre.

I ngjajshëm me tekstet e tjerauniversitare edhe ky tekst kapitulline parë i‘a kushton objektit të disi-plinës që trajtohet, në rastin konkret,përkatësisht “Gjuhësia e tekstit” sidhe lidhjes së saj me disiplinat e tjeragjuhësore e jashtëgjuhësore. Më tepërkëtu i mëshohet përkufizimit të tek-stit të bërë nga studiues të shkollavetë ndryshme. Po ashtu theksohetedhe lidhja e veçantë e kësaj disci-pline veçanërisht me Stilistikën, qëjepet në këtë paragraph të cituar ngaautori: “Të gjitha studimet në fush-ën e stilistikës mbrojnë idenë se stiliështë rezultat i “një zgjedhje” tipiketë mjeteve që ofron gjuha për të kri-juar një tekst apo një tërësi tekstesh.”

Kapitulli i dytë trajton Aktin ekomunikimit, kjo për arsyen e thjesh-të, se studiuesi ka për qëllim t‘isqarojë lexuesit të tij konceptet bazëtë kësaj discipline të re. Duke qënëse, object i “Gjuhësisë së tekstit”është teksti dhe vetë ky i fundit ësh-të “njësi themelore e veprimtarisëkomunikative njerëzore”, atëherëpërballemi me tri gjëra: emetuesin(dhënësin), mesazhin dhe marrësin,përndryshe me komunikimin. Topallijep këndvështrimin e tij lidhur qoftëme komunikimin si kalim i qëllim-shëm i informacioneve nëpërmjetshenjave, qoftë me aktin e komuni-kimit i cili është përherë një formëshkëmbimi dhe realizohet përmesgjashtë elementeve (dhënësi, marrë-si, mesazhi, referenti, kodi, kanali).

Për secilin element të aktit komuni-kativ autori jep edhe funksionin gju-hësor përkatës. Qartësisht në këtëvepër jepen edhe llojet e komuni-kimit përkatësisht: komunikimi pafjalë, me gjeste dhe qëndrime, mepamje si dhe komunikimi i përzier.

Teksti gjuhësor i përfshirë në kre-un e tretë zë pothuaj një të tretën elibrit, gjë e cila flet qartë për rëndës-inë e kushtuar nga ana e hartuesitkësaj çështje. Ai na njeh me përkufi-zime të ndryshme për tekstin, tëdhënë këto nga studiues të huaj dheshqiptar, për të ardhur te përcaktimii tij vetjak: “Tekstet janë prodhimegjuhësore me gojë ose me shkrim,të pajisur me kuptim të plotë, bërënga një transmetues dhe të marrë nganjë marrës, në një situatë të caktuar,me qëllimin dhe efektin e komuni-kimit.”

Duke u ndalur te koncepti i tek-stit, përveç dhënies së dy veçoriveesenciale të domosdoshme nëndërtimin e një teksti gjuhësor,pikërisht mesazhit dhe përshtatjes sënjë situate të caktuar komunikative,hulumtuesi, mbështetur edhe te gju-hëtarët pararendës, na prezantonedhe shtatë kërkesat që duhet të kemiparasysh në ndërtimin e një teksti,përkatësisht: kohezioni/ koherenca/qëllimi/ pranueshmëria/ informimi/situata/ intertektualiteti, si dhe merregullat e thurjes së tij: efiçenca,efektiviteti dhe përshtatshmëria. Tëgjitha këto kërkesa dhe rregulla nukjepen përciptas (në mënyrë sipërfaqë-sore), por ato trajtohen në mënyrë tëthelluar, bie fjala, kohezioni para-qitet me te gjithë elementet e tij: rik-thimi, zëvendësimi, riformulimi eelizioni; apo koherenca na prezan-tohet me tërë nivelet e saj: tematik,logjik, semantic e stilistik. Duhet tëtheksojmë, se gjuhëtari ynë ështëmbështetur në një gamë të gjërë stu-dimesh e trajtesash të bëra nga gju-hëtarë të shkollave të ndryshme,veçojmë ato gjermane e neolatine,sa i takon kësaj fushe, por theksojmëse ai ka ditur të ruajë një raport tëdrejtë me masën teorike, krahas kar-akterit praktik të librit. Vëmë nëdukje, se të gjitha këto njohuri ilus-trohen me pasazhe të shkëputura ngaletërsia (kryesisht nga M. Camaj e I.Kadare) dhe publicistika, por edhenga stile e ligjërime të tjera. Ajo qëmund ta quajmë risi të këtij libriështë edhe ana grafike e tij, e cila kanjë efekt të padiskutueshëm te lex-uesi, për një qëndrueshmëri afatgjatetë njohurive.

Natyrisht, që hapësirën më të gjërënë këtë vepër, prof. Topalli i‘a kalënë tipologjisë së teksteve, e cila deli plotë në kapitullin e katërt. Filli-misht jepen kriteret e e klasifikimittë teksteve (tipi i komunikimit/ mar-rësi i mundshëm/ zgjedhjet gjuhë-

sore), për të cilat studiuesi ka patursi pikë referimi linguistin gjermanEgon Ëerlich, i cili dalloi pesë grupetë teksteve gjuhësore (teksti deskrip-tiv, informativ, argumentues, narra-tiv, rregullues ose siç njihet në tek-stet shkollore udhëzues,) pa përfshirëtekstin poetic, i cili shtohet prej J.Michel Adam. Ekzistenca e tekstitpoetic argomentohet prej tij me ekz-istencën e gjashtë funksioneve të gju-hës, një prej të cilëve është edhe aipoetic, që natyrshëm i rezervon njëndarje tekstuale edhe tekstit në fjalë.Është mjaft interesant fakti, që hu-lumtuesi në trajtimin që u bën gjas-htë tipeve të teksti, jo vetëm e njehlexuesin me veçoritë e secilit prejtyre, por zgjedhja dhe përshtatja eshembujve është e goditur, e pady-shim e ndihmon marrësin nëpërthithjen e asaj që i ofrohet.

Siç thamë më lart, të gjitha llojete teksteve trajtohen me të gjithëspecifikën e tyre dhe jepen shëmbëll-zimet përkatëse, por për vetë den-durinë e përdorimit dhe veçantinë endërtimit të tij në krahasim me tipate tjerë tekstorë, tekstit narrativ i ësh-të rezervuar vendi kryesor. Krahaspërkufizimit tradicional të tekstitnarrative si tekst i shkruar a gojor,nëpërmjet të cilit një narrator tregonnjë histori, studiuesi konceptin e tije sheh më gjërë, duke përfshirë në tëedhe një cikël afreskësh, një legjendë(fjala vjen si ajo e Shën Gjergjit qëmposht djallin), një kompozim muz-ikor a kereografia e një baleti. Struk-turimi që i bëhet këtij teksti, të kri-jon mundësinë e njohjes së nocion-it të sekuencave, të cilat ndërtojnëunitetin narrativ të tregimit, si dhetipave të tyre. Trajtimi i bërë nëmasën e duhur si i kohës narrativeashtu edhe i narratorit, është treguesi shkallës së lartë të formimit të T.Topallit, jo vetëm nga ana shken-core, por edhe metodike. Studentitnë veçanti dhe lexuesit në përgjithë-si i ofrohen njohuri mbi tekstin nar-rative i cili dimensionohet jo vetëmnë hapësirë, por edhe në në kohë.Operacionet e ndryshme me kohënnarrative, informacioni që mirret përklasifikimin e narratorëve, shembëll-zimet mjaft të gjetura për secilin rast,bëjnë të mundur formimin e plotëtë tyre në këtë fushë, e sidomos indihmon ato në analizën e teksteveletrare e publicistike, ku paraqitenedhe vështirësitë më të mëdha tek tëgjihtë kategoritë e lexuesve.

Vend jo pak të rëndësishëm, stu-diuesi i lë edhe tekstit poetic të përf-shirë në kapitullin e katërt, e kjo përfaktin se siç nënvizon edhe K. Di-bra-N.Varfi, tipologjia e klasifikim-it të teksteve në literaturën gjuhësoreka pasur si pikënisje klasifikimin eshkollës gjermane të përfaqësuar ngaW. Werlich, Gulisch & Raible, W.

Dressler, të cilët nuk e përfshinë tek-stin poetic. Ky i fundit, siç u për-mend më sipër, u pranua më vonë sii tillë nga J. Michel Adam, çka do tëthotë, se qe një fushë e hapur studi-mi për gjuhëtarët, gjithmonë në lëmëtë kësaj disipline. Trajtimi në mënyrëtë detajuar i këtij teksti dhe vendi qëai zë në këtë vepër, flet qartë përrëndësinë që i ka kushtuar studiuesitekstit në fjalë në lëmë të tipologjisëtekstore. Ai thekson, se mund tëflitet për poezi, jo vetëm për “Ili-adën”, “Komedinë Hyjnore”,“Këngët e Petrarkës”, por edhe për“Vuajtje e djaloshit Ëerter”, “Sinfon-inë e Bethovenit” a për një perën-dim dielli të zjarrtë.

Paraqitja e koncepteve si: aluzio-net foniko-timbrike të tekstit poetic,domethënia horizontale dhe pingule,shndërrimi i tekstit, bashkimi idomethënieve etj., në këtë kapitull,janë një ndihmesë e formimit të stu-dentëve në këtë disiplinë. Ajo çkado të theksoja, si vlerë të këtij librijanë edhe analizat e teksteve të ndry-shme poetike të bëra nga autori, tëcilat shërbejnë si udhërrëfyes për stu-dentin i cili shumë shpejt do të kalojënë stadin e mësimdhënësit e mod-ele të tilla do të jenë me të vërtetënjë ndihmesë e padiskutueshme. Nëkëtë kre autori ka trajtuar edhe teks-tin dialogjik, duke na dhënë njohuritë reja të pacikura më parë. Kështu,me tekstin në fjalë duket sikur stu-dentët formohen plotësisht me njo-huritë mbi tipologjinë e teksteve.

Kapitulli i pestë dhe i fundit, sirifocim i gjithë librit i dedikohetparatekstit i cili siç thotë vetë studi-uesi “është pragu që duhet përshkuarpër të hyrë e për të dalë në tekst”,thënë ndryshe, në të përfshihen: emrii autorit, titulli i librit, nëntitujt,citimet, parathënia, përfundimet,bibliografia etj.

Së fundmi, mund të themi se lib-ri në fjalë është një arritje në fondine librave universitar. Gjithashtu,mendojmë, se ky teksti do të plotë-sojë një nevojë praktike e teorike tëkësaj disipline. Nga ana tjetër,shpreh bindjen se libra si këto, ren-diten ndër tekstet më me vlera nëlëmë të gjuhësisë, si për informacio-nin e ri ashtu edhe për argumentetbindëse. Vepra “Gjuhësi teksti” menjë gjuhë të pasur me mjete shpre-hëse, stil të veçantë dhe sintaksë tëarrirë është një hap përpara në fushëtë linguistikës, pasi ai plotëson njo-huritë mbi aktin e komunikimit, ti-pologjinë e teksteve e koncepte tëtjera që lidhen me tekstin. E urojautorin për librin dhe dëshiroj qëvepra të tjera kaq me vlerë të nadhurojë në të ardhmen.

* Autorja është Master Shkencor nëGjuhësi. Ajo punon si mësuese e Letërsisë

në gjimnazin “Sait Najdeni”, Peshkopi.

Hartimi i librave të tillë,është një angazhim, enjëkohësisht edhe njëguxim shkencor, qëkërkon jo vetëm njëpërgatitje shkencore dhepërkushtim, gjë që nuk imungon hartuesit, poredhe një përvojë jo tëshkurtër mësimdhëniejenë universitete, eksperi-encë të cilën ai e kaushtruar qoftë në univer-sitetet brenda kufijveshqiptar, qoftë edhe në atojashtë tyre.

B A S H K Ë P U N O E D H E T I< r r u g a e a r b e r i t @ g m a i l . c o m >


histori“Sot asht’ dita kur i vdekun mbetesh i pavdekshëm”Nga: Dionis XHAFA

Dibra e Luma, fortesa që s’iu tremb Serbisë. Fokusimi në luftën ndaj “shkjaut”

të dibranëve dhe terrori serb mbikëto krahinae më gjerë në vitin e zi për mbarë shqiptarinë,1913-të. Një panoramë mbi trojet e sotmeshqiptare në Maqedoni.

Në fillim të shtatorit të vitit 1913-të, fillpas smbrapsjes së ushtrive turke nga trojet di-brane e më gjerë, në zonat veriore, e më sëtepërmi në pellgun e luginës së Drinit të Zizbriti komanda serbe. Menjëherë filloi repre-sioni i paparë serb, mbi 60 persona nga pariae Dibrës së Madhe u burgosën. Çdo dibran qëgjendej në qytetet përreth Dibrës, në Gosti-var, Kumanovë, Kërçovë, Tetovë, Ohër e Strugëu vra dhe shumë nga këta u torturuan. Në kryetë ushtrisë serbe qëndronte Nikolla Pashiç,post që i ishte caktuar nga Johan Vaslijeviç,një shovenist e tiran që gjithçka e kishte kthy-er në anarki. Pushteti serb, në zonat e Pol-logut as që egzistonte dhe “lutjet” për respek-timin e ligjeve serbe as që përfilleshin nga anae shqiptarëve1.

E, në kësi rrethanash, krerët e Dibrës umblodhën në fshatin Arras të Peshkopisë,mbledhje e bërë pa asnjë këshillim me Qever-inë e kohës. Në këtë mbledhje, përveç tjerëve,morrën pjesë dibranë të arratisur e të paarrati-sur, si: nënkolonel Ramiz Dibra, Elez Isufi,Ramiz Daci, Dine Dema, Dine Hoxha, Izet eDine Maqellara, Selim Noka, Dervish Lushaetj. Këtu u bisedua ndërrmarja e një aksionikundër Jugosllavisë. Qëllimi kryesor ishte çlir-imi së paku i Dibrës shqiptare dhe se do lufto-hej deri në pikë të fundit të gjakut për këtëqëllim. Mirëpo, lufta për mbrojtjen e Dibrësnuk kishte përkrahjen e Qeverisë së Tiranës,ashtu si lufta e Vlorës. U vendos data e Kry-engritjes, koordinimi i forcave dhe Komandanti Përgjithshëm u zgjodh Elez Isufi. Dine Hox-ha, përmes një letre dërguar komandantitjugosllav, iu drejtua për heqjen dorë nga Di-bra shqiptare, por përgjigja ishte negative.Dibranët u bënë gati për luftë. Kuvendi i zh-villuar në Arras, me parinë e Dibrës dhe 800burrave i dërgoi një letër mesazhi në formëultimatumi gjeneralit serb: “ Do lini kokën nëtrojet tona! “. Një ndër krerët e Dibrës , ndërtë tjera u tha mbanë dibranëve : “ Sot asht’dita kur i vdekur ngelesh i pavdekshëm!” 2

Serbët nga ana tjetër, me mbështetje të fu-qishme nga aleati i saj rus, një ditë pas fillim-it të sulmit të tyre, kishin planifikuar intensi-fikim të sulmeve në dy drejtime. I pari, qënga Gjakova, Qafa e Prushit, Qafa e Malit,Puka dhe për të mbërritur në Lezhë dhe i dytifillonte që nga Prizreni, Kukësi, Mirdita, Lezhae për të mbërritur në Durrës për të plotësuarëndrrën serbe për të patur shtrirje në det . Tënesërmen, më datë 9 nëntor e 10 nëntor, forcate armatosura serbe gjetën pengesën dibrane elumjane. Në kulmin e betëjës, në Lumë, kupo zhvilloheshin beteja të përgjakshme arrinElez Isufi. Ushtria serbe u dorëzua, humbi plotushtarë e municione, u thye ushtria e xhanda-ria serbe. Luftime të përgjakshme, gatikasaphanë u zhvilluan në “vijën strategjike”,sot kufiri mes rrethit Dibër dhe Maqedonisë.Humbje pati nga të dyja palët, sidomos nëpopullin e varfër dibran, ku u plaçkitën, udogjën dhe u shkrumbuan shtëpi e katandi porme rëndësi ishte thyerja dhe kthyerja mbrap-sht e ushtrisë serbe. Dibra e Vogël, siç njihetsot, u çlirua. Elez Isufi, kryekomandanti dib-ran, çliroi Peshkopinë, qytetin e Dibrës, Ohrin,Strugën, Gostivarin dhe Tetovën. Ai u bë tmerrii serbëve, aq sa kishte filluar të quhej “ arushae maleve”3.

Mirëpo Serbia nuk do t’ia falte lehtë këtëqëndresë Dibrës. Edhe pse sulmi i parë i ser-

bëve u thye, forca të reja të shumëfishta hynënë luftime. Kryengritësit u tërhoqën. Serbia ufut në kërthizë të Shqipërisë dhe arriti që përko-hësisht të siguronte edhe dalje në det. ElezIsufi nuk i lëshoi aspak armët, por qëndrontemaleve. Serbët kapën familjen e tij peng , nëmënyrë që Elez Isufi të vetëdorëzohej ose përn-dryshe familja e tij do të masakrohej. Dy oficerëarritën në shtëpinë e “ kryetrimit dibran” dhei dhanë ultimatum për t’u vetëdorëzuar. Mirë-po, Elez Isufi i dehu dy oficerët, mori famil-jen dhe u arratis nëpër male. Elez Isufi u pla-gos rëndë dhe pas dy javësh vdiq në ngjarjet eqershorit 1924, ku kundërshtoi hapur kthiminnë pushtet të Ahmet Zogut, i cili po kthehejnga Serbia për të hyrë në Shqipëri nga Dibra eMadhe. 4

Masakrat serbe në Dibër janë nga më tëtmerrshmet në histori të Ballkanit, e sidomospas kësaj rezistence, ushtria serbe ishte egër-suar së tepërmi. Konkrretisht, po citoj me qy-tetin dhe fakte rrënqethëse:

Në Dibër ( qyteti ), është dhënë urdhër përekzekutimin e 18-të udhëheqësve të qytetit.Por, vetëm 3 prej tyre janë ekzekutuar, pasikanë ndërhyrë dibranët e tjerë të qytetit. Ser-bët grabitën krejt qytetin dhe morrën mbi njëmilion lira turke. Shumë shtëpi u dogjën.Masakruan shumë të tjerë që nuk kishin lidhjeme kryengritjen. Qyteti në çastet e dorëzimitështë shkretuar komplet. Njerëzit kanë ikurnëpër male dhe brenda në qytet gjendeshin jomë shumë se 200 persona.

Në gjithë krahinën e Dibrës janë masakruarafërsisht 1.000 persona, mes të cilëve burra,gra, pleq, madje dhe fëmijë. Vrasjet më tërëndomta kanë qenë ata me bajoneta, ku shumëpersona therreshin në fyt. Pasi digjnin eplaçkisnin fshatrat, ndërsa digjeshin shtëpitë,në zjarr hidhnin përgjithësisht fëmijë nënmoshën 12 vjeç dhe gra. Shumë gra dhe burrajanë vrarë në prani të fëmijëve të tyre dhe eanasjellta.

Krimet serbe në Dibër e më gjerë i ka parëpër së afërmi edhe shkrimtari Haki Stërmilli.Ai për masakrat serbe në Dibër ( shtator-tetor

1913), shkruan: “Në qytet, tabakhaneja, qëishte thertore bagëtish, u bë thertore njerëz-ish. Qytetit i vinte erë gjak njeriu, kudombretëronte pasiguria dhe një heshtje tmerri.Përveç tabakhanes edhe në qytet brenda, ndërpostat e gjindarmërisë kishte nga një burg, kumjaftonte vetëm urdhëri i postkomandantit osedëshira e ndonjë xhindarmi që të njomeshinmirë muret e atij burgu me gjak shqiptarësh tëpafajshëm.”

Dibra e Shqipërisë nuk u morr nga shovin-istët serb, por gjaku për të u derdh lumë. Ser-bët mblodhën “leckat” nga Dibra dhe u lar-guan përgjithmonë. Mirëpo dibranët lanë njëgjysmë zemre jashtë trupit të tyre. Por, nderi,besa dhe patriotizmi dibran shkuan në vend.Sot, populli i këndon këngë nga më të ndrysh-met, si:

….’’mos na shtie ne ma ngushte,sepse ndryshe kemi pushke.kemi pushke jo besa pak,S‘shkelen malet jo pa gjak”.‘’T`na shkoje zani ne shtate kralane shtate krala ne ballkanLufte po bejne trimat per vatan’’.‘Bini djem kush do me vdek,trojet tona kush ska me na i prek’’…..6

Por gjithkush besoj do ishte kurioz të pyeste:Si paraqitet situata sot në Maqedoninë Peren-dimore? Sot popullsia shqiptare në Repub-likën e Maqedonisëështë shtuar në mënyrëprogresive. Kështu, nga 19 % e popullsisë sëpërgjithshme të Maqedonisë, në vitin 2002,kur dhe është kryer regjistrimi i fundit i popu-llsisë me përbërje etnike, shqiptarët përbënin25,2 % të popullsisë së përgjithshme. Et-nologët vlerësojnë se në Maqedoni sot ka mëtepër se 500.000 njerëz që flasin gjuhën sh-qipe. Nga ana tjetër, maqedonsit këmbëngu-lin se shqiptarët nuk përbëjnë më tepër sesa20 % të popullsisë së Republikës. Shqiptarët,siç dihet janë të përqendruar kryesisht nëMaqedoninë Perendimore, ku qytetet kryesoreme përqindje më të lartë të popullsisë etnike

shqiptare janë: Tetova (70%), Gostivari (65%),Dibra ( 65%), Struga (52%), Kërçova (55%),Shkupi (35%) dhe Kumanova (28%). 7

Shqiptarët në trojet shqiptare të Maqedo-nisë kurrë nuk u dorëzuan, gjithnjë kërkuan tëdrejtat e tyre, që nga krijimi i shtetit maqe-donmë 1991. Mëvetësimi i Maqedonisë ngaJugosllavia formoi parti politike, që në vendtë një karakteri ideologjik, vinin në pah karak-terin etnik. Si rezultat i këtij tranzicioni, pap-unësia ishte në shifra alarmante, marrëdhëni-et ndëretnike ishin tepër të keqësuara dhe ko-rrupsioni ishte në nivele të larta. Shqiptarët ihumbën të drejtat e tyre në Kushtetutën e vitit1991, pas miratimit të kësaj Kushtetute vetëmnga ana e deputetëve maqedonas, pasi de-putetët shqiptarë e braktisën në parlamentmiratimin e një kushtetute të tillë.

Vitet 2000, për shkak edhe të ashpërsisëmes dy etnive kryesore, asaj shqiptare dhemaqedonase karakterizoheshin nga papunësinë shifra rekord dhe qeveria udhëhiqej nga njëparti në thelb nacionaliste. Punësimi i sh-qiptarëve ishte në proporcion të zhdrejtë menumrin e tyre tëpërgjithshëm. Shkaku kryesori rebelimit të shqiptarëve ishin të drejtat ecunguara të shprehura në Kushtetutë, sipas sëcilës, gjuha shqipe u kufizua, pamundësia përpërdorimin e simboleve etnike dhe u kërkuapunësimi në administratë në proporcion mepopullsinë. Sipas opinionit maqedonas, sh-kaku real i një kryengritje të tillë, ka qenë kr-ijimi i një Shqipërie të Madhe. Zyrtarisht, kykonflikt u zhvillua mes UÇK ( Ushtria Çlir-imtare Kombëtare) dhe Forcave të SigurimitMaqedonase.8

Në këto rrethana që sipërpërmendëm, nëshkurt 2001, në fshatin Tanush, në Mal të Zitë Shkupit, filloi konflikti sllavo-shqiptar. Avi-onë ushtarakë fluturonin në qiejt e Lipkovësdhe Kumanovës, Shkupit e Tetovës. Përgjatëkëtij konflikti, UÇK-ja, sulmonte forcat e sig-urimit të Maqedonisë, mobilizoi për ekspedi-ta ushtarake një pjesë të mirë të popullsisë.Nga ana tjetër e medaljes, forcat e Sigurimittë ish- Republikës Jugosllave të Maqedonisëpërgatitën prita për ushtarët e UÇK-së, sulmo-nin popullsinë civile dhe sidomos ata perso-na që dyshoheshin për bashkëpunim me UÇK-në. Si pasojë, u shkaktuan viktima dhe dëmetë mëdha materiale, si: objekte kulti, fetare,kulturore e historike.

Sot e kësaj dite shqiptarët kërkojnë mengulm që historia e popullit shqiptar në Maqe-doni të shkruhet pa devijime, ashtu siç ndodhme historinë që mësohet aktualisht nëpër sh-kollat maqedonase. Kanë qenë jo të pakta “ga-bimet trashanike” dhe që kanë shkaktuar po-lemika nga më të ashprat në këtë shtet. Si për-fundim, edhe sot, afro një shekull më vonëpushtimit të egër serb, vazhdon “qëndresa”dhe haset një mospërzierje mes etnisë maqe-donase dhe asaj shqiptare. Gjurmët e kësaj“ndarje” mes dy etnive janë shkruar me gjaknë fletët e historisë. 9

Literatura:1 Lufta e shqiptarëve të Maqedonisë, prof. doc. Vebi

Xhemali.2 Dine Hoxha në krye të 13 mijë luftëtarve, Forumi

Shqiptar.3 85 vjet nga vdekja e Elez Isufit, Dalip Greca, Gazeta

“Dielli.”4 Lufta e shqiptarëve përballë ushtrisë serbe, Halil Rama,

Shaqir Skarra / Shekulli.5 Corriere delle Puglia, Bari XXVI, 354, 21 dhjetor 1913,

perkthyr nga Gezim Aliu.6 Kuvendet e Dibrës, Fatos Daci.7 Shqiptarët në Republikën e Maqedonisë.8 Lufta në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë më

2001.9 Shqiptarët në Maqedoni e duan luftën e 2001-shit në

librat e historisë, ShqipMedia, 14 gusht 2010.

“Oxhaku përballë furtunës”. S.Bocku


opinione

Nga: Rexhep TORTE

Para syve tanë po ndodh një ofansivë jo e rastësishmee meshkujve serbë nga Serbia që martohen me fem-

ra shqiptare nga Shqipëria. Kjo dukuri është e para-menduar dhe e studjuar mirë nga politika dhe qarqetnacionaliste serbe.

Gazeta “Faki” është i vetmi medium shqip që përkëtë dukuri e informoi me kohë opinionin dhe sensibi-lizoi për këtë rrezikshmëri të pranishme.

Redaksia e “Faktit” para sa vitesh dërgoi në Zonën eShkodrës ekipin e gazetarëve, i cili gati një muaj rrjeshtmbushte faqet e gazetës me reportazhet trishtuese e sen-sibilizuese të martesave të vajzave shqiptare të mbish-kodrës me serbë të Serbisë. Repotazet në “Fakti” treguanse ishte krijuar një makineri emisarësh shqiptarë, të cilëtpër një shumë parashë që merrnin nga serbët e Serbisëpropagandonin, rekrutonin dhe mashtronin vajzat sh-qiptare të martohen me serbë nga Serbia. Për fat të keqkjo dukuri nuk e shqetsoi fare Shtetin shqiptar për tëndërmarë diçka për pengimin e saj. Kjo dukuri ështëduke vazhduar edhe sot e kësaj dite nëpërmjet shfrytë-zimit të gjendjes vështirë materiale dhe mosinformim-it sa duhet të familjeve shqiptare lidhur me këtë dukuritë imponuar.

Mentaliteti shqiptar me atë serb nuk ka asgjë të për-bashkët. Këto femra shqiptare të mashtruara e të martu-ara për serbët në Serbi, shumë shpejt e kanë kuptuar semartesa e tyre në Serbi sështë gjë tjetër veçse një qypplot me mut i mbuluar sipër me një shtresë të hollëmjalti, ose siç thotë populli “deri i egër e han mollën ebutë”.

Njohesit e mirë të gjendjes së femrave në Serbi, ekanë të qartë se Serbia ka mjaft femra serbe për mesh-kujt serbë. Por një gjë është e qartë, siç ka shkruar edheshtypi serb, se femrat serbe të lindura në fshatra mi-grojnë në vazhdimësi në qytetet serbe për një jetë mëtë mirë, dhe më mirë rinë pa u martuar fare në qytet,sesa të martohen me fshatarë serbë për të punuar tokëne për të jetuar në fshat. Të gjendur në një situatë tëkëtillë, të rinjtë serbë, por edhe të moshuarit serbë qëjetojnë në fshatra, i kanë drejtuar sytë e shpresat drejtShqiërisë, ku ende shërohen plagët nga rregjimi ditato-rial gjysëm shekullor komunist. Kujdesi i pamjaf-tueshëm i Shtetit shqiptar për femrat shqiptare, ndikoiedhe në rritjen e kontrabandimit dhe mashtrimit të fem-rave shqiptare drejt metropoleve të perëndimit meqëllim prostitucioni, gjë që nuk ka qenë kur në natyrënshqiptare më parë.

Letër nga adresa <[email protected]>

Pershendetie!E morem xhornalen e mirenjohur "Rruga e Arberit". Ne fakt tranzmetimi on-

line eshte nje mbrekulli e informatikes moderne. Trajtimet jane nga me mbre-seleneset, pavaresisht se si e ka konceptuar stafi organizues çeshtien e mble-dhies se te ardhurave, pasi kopia e printuar siell te ardhura dorazi, pra direkte.

Nisur nga fakti se ne e lexojme dhe kujdesemi per kete xhornale, do tedeshironim qe ne numri e ardhshem te mund te kishte nje shkrim, ose njetrajtim ne lidhie me viziten e fundit te ish-kryetares se dhome se perfaqesuesveitalian Iren Piveti ne Vlore. E ndoqem repliken mes saj dhe nje nene shqiptare.E keqja e kesaj pune eshte se ne gjithmone jemi prirur t'i shohim gjerat bardhee zi, d.m.th t'i japim vlere vetem vehtes tone. Ne gjuhen e diplomacise, meqen-ese une kerkuesi, vete, kam punuar ne nje sektor te tille, ekziston ne konceptine ashtequajtur "diplomaci direkte".

Çfare eshte "diplomacia direkte"?Ne te gjithe e pame pozicionin e veshtire te ish-kryetares se dhomes se

perfaqesuesve te Parlametit Italian, Iren Pivet gjate vizites se saj ne Vlore ketefillim jave. Ne e pame ate te kerkonte ndiese njerezore, e perserisim njerezore.Nderkohe, ne nuk pame nje ndiese njerezore ne krahun analog, qe do te thotete pales shqiptare, qe perfaqesohej, nga nje nene e djegur. Ne fakt ne nukpame nje nene te djegur, por pame "nje nene politikane". Shprehia "ju nukduhet te shkelnit token shqiptare" te ngjan me nje deklarim skajmersisht tepolitizuar, nje atribut te tejkaluar persa i perket tragave qe perfaqeson njeindivid, duke perjashtuar ndiesine qe ka nje nene ka per femijen e saj. Gjith-kush i kupton pershtiellimet qe te siell ky moment. Por, mos valle ajo qe ishteperpara kesaj nene ishte nje vrasese, pra nje killer ndaj te ciles ishte paraqiturçasti i volitshem per shpagim!?

Ajo qe ne do te deshironim t'i kujtonim jo Iren Pivetit, por kesaj nenesshqiptare eshte kjo. Perse femija e saj guxoi te shkelte token italiane!?. Persenuk e pyet vehte ajo se sa bujare dhe mikprites u tregua populli italian kur pritijo sot, por nder shekuj bashkeatdhetaret tane. Perse nuk e pyet vehten ajo dhekushdo tjeter se sa bujare dhe mikprites jane treguar italianet kur kane priturpafundesisht shqiptare, qe u perdhunuan dhe perçunduan nga nje sistemmizerable dhe depotik siç ishte shporra dhe funderrina komuniste ne Shkyq-peri dhe ajo qe ndodh sot me funderrinat e e koherave moderne ne Libi. Perseajo nuk e mekoi te birin se te shkelesh toket e tjeterkujt pa leje eshte mekat,delikt dhe krim!?.

I nderuar mik!Ne jemi shqypetar dhe ne i kuptojme shume mire poshtersite e njerit-tjetrit.

Mori fund koha kur ne poshtersite i shisnim per virtyte. E pame se si reaguanmediat dhe shtypi shipetar kohet e fundit ne lidhie me dekorimin qe Presidentii vendit Bamir Topi, me te drejte, madje do te duhet te bente shume me shume,i beri Provinces se Pulais ne lidhie me pritien madheshtore dhe bujare qe ajoprovince dhe mbare populli italian u bene shqiptareve. E pame dhe reagimine te ashtequajtur "dallandyshe e pluralizmit"-"Koha Jone". Dhe thone, mikuim, se nuk ka poshtersi me te madhe se mosmirenjohia. Dhe keshtu jemi ne,mosmirenjohes, dhe bejme siku jemi te ndershem. E dime se kjo nuk do t'upelqente shume vetave, ne veçanti Nastradinit qe prej vitesh drejton kete venddhe Nastradineve te tjere qe vegjetojne nen te dhe atyre Nastradineve qe imbajne iso ketij, por ç'te besh miku yne, e verteta eshte e hidhur, vret, poreshte e vertete, dhe nuk ka gje me madheshtore, me sublime, me te kristalte,me perfekte dhe te adhurueshme, te dashur ashtu si vet krypeperendia yne imadherishem na meson, MIRENJOHIA, ndaj atij qe te ndihmon ne diten eveshtire. Greqia, Italia, dy atethe te dyte per shkypet e malit, per ata shqipatremosmirenjohes qe perveç egos se tyre nuk njohinasgje tjeter. e kush i hapidyert si ata ne ditet me te veshtira!? Por gjithkush mund te harroje, por histroiakurre. Ajo eshte kokeforte dhe e pakthyeshme, e pakorrigjueshme. Kjo eshteaksiome dhe kete duhet te mesojne Arnautet, ata qe nuk diten te kthejnembrapsht dhe t'i perkulen askujt. Ky eshte virtyti yne i harruar. Shkruaj, se ketojane te verteta. Seicli italina qe mberrin token e keti vendi duhet te ndiehetkrenar per ate qe poltikane te tyre bene kete shekull. Ata jane te shjkelqyer. Chise ne frega che pensano alcuni in Albania!?

Diplomacia e drejtperdrejte do te duhej qe ne nje fare mase te vepronteedhe ne siellien e Iren Pivet. Por si gjithmone, diplomacia fsheh tinzarine,prandaj dhe ajo nuk qe drejteperdrejte, me nje pergjigja facia-a-facia.

Sidoqofte, ky eshte nje reagim i yni, qytetar dhe nuk perben detyrimisht,detyrim per pasyrim ne organin tuaj, pasi per ne kjo ka pak rendesi dhe sigur-isht varet nga ndiesia e organit tuaj mediatik per kete çeshtie.

Ju lutemi pranoni shprehiet e konsideratave tona te sinqerta!

Ataku serb ndajfemrës shqiptare

Serbët nuk janë fare naivë. Ata u janë drejtuar fem-rave shqiptare, sepse ato janë të mençura, të shkolluara,të vyera dhe të edukuara, përkundër meshkujve injo-rantë serbë që jetojnë e punojnë në fshat, e që menynëkryesore e kanë rakinë dhe mishin e tymosur, sllaninënserbe.

Edhe në sistemin monist në republikat e ishJugosllvisë kishte martesa të përziera etnikisht. Por mëshumë mes serbëve dhe femrave boshjake apo sllovene,të joshura më shumë nga uniformat ushtarake apo funk-sionet e privileguara. Ndërkaq nuk mund as të men-dohej që ndonjë femër shqiptare të martohet me serbë.Kishte edhe ndonjë rast të rallë martese të meshkujveshqiptarë me femra serbe, por të disajnuara nga siguri-mi operativ serb për t’i patur në kontroll këta meshkujshqiptarë.

Lufta e fundit në Bonjë dëshmoi marrëzinë e çiftevetë përziera boshnjako - serbe.

Ekzistojnë dokumente të shkruara historike serbe segjatë sundimit otoman në Ballkan, femrat serbe edhetë kierarkisë mbretërore serbe, gjenin mundësinë që tëargëtohen fshehurazi me pashallarët turq, që u dukeshinmë të pastër dhe më të bukur.. Ekzistojnë gjithashtudokumente të shkruara se turqit që kishin okupuarZemunin, kalonin me varka në pjesën tjetër të lumit qëishte nën Autro- Hungarinë, për të takuar vajzat serbetë cilat i mashtronin dhe dërgonin nëpër haremet eStambollit.

Masakrat serbe ndaj shqiptarëve kanë kronologjinë evet historike. Lufta e gjenocidi serb ndaj shqiptarëve,dhunimi i femrave shqiptare në Kosovë në vitin 1999,dhe vazhdimi i politikës negative serbe edhe pas Pavëarë-sisë së Kosovës, flet qartë se truri serb ende nuk ështëpastruar nga sindromi antishqiptar.

Gatishmëria e politikanëve serbë për të lejuar marte-sat e serbëve nga Serbia me vajzat shqiptare nga Sh-qipëria, ka për qëllim që t’i mbushin krevatët me ferm-rat shqiptare, t’i shfrytëzojnë vetëm si inkubarorriprodhues, denigrues, ofendues e asimilues dhe asgjëtjetër.

Lidhur me këtë fenomen serb që atakon femrat sh-qiptare në Shqipëri, urgjentisht dhe detyrimisht duhettë angazhohet me seriozitetin më të madh Shteti sh-qiptar, sëbashku me sociologët, filozofët, drejtësinë epolitikën shqiptare, si edhe me asociacionet joqeveri-tare duke përfshirë edhe Lëvizjen “Kuq e Zi”, për tëdhënë spjegimet dhe informatat e duhura dhe për t’idhënë fund kësaj gjëme negative në mbrojtje të femrësshqiptare.

GËZIM ALPION:E lexova me shumë interes gazetën tuaj. Me pëlqeu shkrimi i XhaferMartinit. Hysen Lalën e kam njohur personalisht dhe kam pasur shumëmuhabet kur isha në Peshkopi gjatë stazhit, pas mbarimit të shkollës sëmesme. E takoja dhe bisedoja edhe kur kthehesha me pushime gjatëkohës që studioja në Kajro. Më pati lënë mbresa shume të mira; ishtedashamirës dhe erudit.

Punë të mbarë dhe suksese!

Shkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesitShkruajnë lexuesit

SHËNIM:Me qëllim të rritjes së bashkëpunimit me lexuesit si dhekrijimin e hapsirave botimi “pa censure”, gazeta do tëbotojë letrat dhe shkrimet e lexuesve pa iu nënshtruar

procesit të redaktimit.Na shkruani në adresën e emailit:

[email protected] për mirëkuptimin!

Reklamoni biznesin tuaj!

G A Z E T A “ R R U G A E A R B Ë R I T ”V Ë N Ë D I S P O Z I C I O N

H A P Ë S I R A T E N E V O J S H M EP Ë R R E K L A M Ë N T U A J !

Tel: (04) 22 33 283 (04) 22 33 283 (04) 22 33 283 (04) 22 33 283 (04) 22 33 283Email: [email protected]@[email protected]@[email protected]


Duke filluar nga ky numër, gazeta do të botojë herë pas here materiale nga autorëtë ndryshëm, të cilët nuk do ti nënshtrohen redaktimit apo korrektimit. Idetë, faktetdhe materialet e botuara do të jenë përgjegjësi e autorit.

Nga: AQIF KARAJ

Malet e Dibrës janë plot gryka, lugina e fushatë mëdha. Këto janë pesë porta që u lënë

shteg armiqve për t’u futur në Dibër: Dy grykat eDrinit të Zi në Veri dhe në Jug, si dhe grykat eBulqizës, Qafë Murrës e Radikës. Këto gryka, janëshumë të rrezikshme për t’u kaluar nga ushtritëarmike. Përveç epërsive natyrore, kjo zonë ka dhenjerëz me vlera të mëdha patriotike e intelektualeqë kanë treguar mençuri, trimëri e patriotizëm nëluftërat shekullore me turqit, serbët etj., si shehMustafa e sheh Sula i Zerqanit, Dalip Karaj, ShehFeza e Mehmet Duriçi i Bulqizës, të cilët udhëhiq-nin popullin në kryengritje të armatosur ndaj push-tuesve shekullorë në gjithë zonën e Dibrës e mëgjerë. Ata mbanin lidhje të ngushta dhe bashkërën-donin veprimet luftarake me gjithë krerët e Dibrëssë Epër e të Poshtme si Sali Marken (Pasha) SalDemirin e Çidhnës, Elez Murrja i Luznisë, Kazi-hanin e Selishtës, Trocin e Reçit, Kaloshin, Ndre-un, Karasanin, Lleshin, Demën etj. Në zonat eDibrës jeton një popull i cili shquhet për patri-otizëm, trimërinë e zgjuarsinë e tij, që gjeneralëtpopullorë të këtyre zonave kanë mbrojtur meheroizëm këto male e gryka të cilët kanë lënë gjur-më në historinë e tyre të viteve 1840-1912 dhemë pas. Jo vetëm kaq, ajo ka qenë Dibra e luftëraveheroike të njëpasnjëshme, të përvitshme, të për-muajshme, që nga koha e Skënderbeut. Nukmund të harrohen betejat e popullit të Dibrës egjithë Shqipërisë nën udhëheqjen e strategutSkënderbeu për 25 vjet rresht (1443-1468).Luftërat e zhvilluara në zonën e Dibrës si ajo eDrinit të Zi e udhëhequr nga Sheh Mustafa i Zer-qanit, Sal Markja e gjithë krerët e Dibrës, ajo ezhvilluar rreth Gurit të shpuar në fushën e Shehrittë dibrës, të kujtojnë luftërat e Skënderbeut, kurpas çdo fitoreje në sheshin e luftërave ndizeshinzjarre të mëdhenj dhe ushtarët të gëzuar këndo-nin e kërcenin gjithë natën. Sulltanët e Turqisëishin shumë të shqetësuar për të rivendosur ad-ministratën në Dibër. Luftërat fitimtare dhe dësh-timet e ekspeditave të mëdha turke, e lanë Dibrënpa prefekt (Mytesarif) deri në vitin 1855. Disa herëkishte dështuar dhe në vitin 1855 ajo dërgoi Hys-ni Pashën, edhe ky dështoi... Ku për këtë pashë etë tjerë ka shumë anekdota të lezeçme nga pleqtëe mençur të Dibrës.

Numri i madh i të vrarëve që Hajredin Pasha lanë Dibër, si dhe dështimi i ekspeditës së Valiut tëRumelisë, bënë bujë të madhe në Stamboll. Tur-qit me “tespi në duar”, pa shkollë e njohurigjeografike për Shqipërinë thonin: Se Hajredinpasha kishte luftuar me nëntë malet e Dibrës, kuj-tonin se këto ishin nëntë krajli (mbretëri) Sulltaninuk pyeste për kulturën, mjaftonte t’i bëje ndonjëshërbim për të të graduar “Pashë”, si ç’bëri me SalMarken, Has beg Karahasanin që do të shohimmë poshtë, apo Iljaz Qokun nga Klloboçishti, qëe fitoj këtë gradë me ryshfete. Kur u thonin se dotë vini e të luftonin në Shqipëri, ata e dinin se dotë luftojnë me nëntë krajla (mbretëri) bile ata erefuzonin, ose bëheshin të sëmurë siç bëri koza-kliu Sulejman Pasha. Luftërat e popullit shqiptarndaj Turqisë, pas vitit 1840, kishin arritur në njëshkallë më të lartë. Nuk bëhej më luftë kundëroxhaqeve ma të fuqishme, për tía dorëzuardetyrën e prefektit, oxhakut ma të dobët. Eksperi-enca u pat treguar fshatarëve, se oxhaku i dobëtbëhej i fuqishëm. Populli thoshte: “Nuk keminevojë ma për prefekt” “për oxhaqe” Dibra e kish-te gjetur rrugën e saj se si të administrohej. Ox-haqet e Dibrës pothuajse e kishin humbur Shkël-qimin e përkrahjen e tyre në zonat e tyre, sepseata bënin dhe gabime. Shumë prej tyre për inter-esa ekonomike, për troje e ç’fliqe viheshin nëshërbim të administratës turke.

Krahina e Bulqizës duke qenë Mal më vete menë krye Dalip Karaj, nuk kishte oxhaqe e bajrak-tar siç kishte Dibra e Madhe, Dibra e Poshtme,ajo kishte udhëheqës popullor, patriotë e luftëtarëqë udhëhiqnin popullin në kryengritje të armato-sur kundër pushtuesve turq të asaj kohe, si FecëCanka, Dalip Karaj, Mehmet Duriçi. KryengritësitDibranë në vitin 1835 luftuan heroikisht nëStrugë, Ohër dhe Elbasan, duke i bashkuar armëtme kryengritësit e krahinave të tjera. Në shkurt tëkëtij viti nëntë malet e Dibrës e detyruan portën elartë të pranoj kërkesat e kuvendit të Dibrës.

“... S’jemi mësuar këto armë me i dhanëJemi rritur trima dibranë,

Patriotët dhe intelektualët e Dibrës (1844-1912)S’kemi pyetur për ty me flakë,Jemi trima bulqizakë..”.

Në betejën e vitit 1844 kundër ushtrisë turketë komanduara nga Hajredin Pasha u bë një luftëe rreptë sa që me luftërat e këtyre u bashkuan dhegratë e fëmijët, ku në fushën e Gjoricës ushtriaturke la mbi 12000 vetë.

Rapsodi Hazis Ndreu u këndoi me madhështi:

Hajredin Pasha, ku e ke ushtrinëKrejt në Dibër ma kanë gri,Jo më pak se dymbëdhjetëmijëHajredin Pasha ku i ke gaborretN’fushë të Gjoricës i kanë vorret.900 varret kush i baniDibra e madhe e Zerqani.

Dibranët nuk i pranuan ligjet e Tanzimatit tëshpallura nga Abdyl Mexhiti me dekret të veçantëqë zgjati mbi 5 vjet. Me ardhjen e këtyre turqveqetësia u prish. Dibranët filluan të mblidhengrupe-grupe. Krerët e nëntë maleve mblidheshinë kuvende e merrnin vendime, sqaronin situatëne krijuan, bënin pyetje e zbulime të ndryshme;çfarë pushkësh e municionesh kanë sjellë turqit?!Ç’plane kanë? etj. Kështu ata përgatiteshin përluftë... Mbledhja tek Gurra e Mazhicës u bë ditëne dytë të qershorit. Aty u grumbulluan krerët efshatrave dhe burra patriotë të mençur dhe tëpushkës.

Nga Bulqiza, erdhi Dalip Karaj e Mehmet Duriçime çekiçët e tij, nga gryka e madhe, Ismail eBaloshi e Jashar Zeneli, Sul Shehu etj. Nga Grykae Vogël, Sal Markja, Sefer Lleshi e Rrahman Demame çekiçët e tyre. Nga Dibra e Poshtme erdhi ElezMurrja, Sali Nikolli e Hysen Manuka nga Luznia,kurt Hoxha e Abaz Pira nga Muhurri, Sal Demiri,Ali Lusha, Demir Noka nga Çidhna, Mahmut Tro-ci e Hasan Doda me çekiçët e tyre.

Tre vetë ishin të papranueshëm në këtëmbledhje se ata i kishin shërbyer turkut për inter-esat e tyre ekonomike! I pari foli Dalip Karaj i Bul-qizës i cili tha:

Ligjoni or burra! Sal Markja asht burrë i mençur,kur do asht dhe trim. Ai na ka mbledhë këtu, ashtmirë ta nigjojmë para se të marrim vendim?! Pokështu dhe për Abas Pirën e Sal Demirin. Ashtuthem dhe unë o Dalip Karaj i Bulqizës tha ElezMurrja. Kuvendi dëgjoi Sal Marken i cili në fjalëne tij shtroi “lojën” e taktikat e luftës, kundër HysniPashës. Kjo luftë tha Sal Markja të bëhet jashtëqytetit në fushë të hapur të Shehërit të Dibrës rrethGurit të shpuar. Kështu u vendos udhëheqësi dheorganizatori, ngeli Sal Markja i Grykës së Vogël.Ai u bëri thirrje krerëve të maleve, kur t’u çojmëfjalë, të jeni gati për luftë. Kam shpresë se të gjithëkëta turq do t’i zëmë rob, dhe ta marrë vesh sull-tani se kush asht Dibra! Kur ta marrë vesh Sulltanido t’i plasin damarët e qafës! Qeshën të gjithë. Aiporositi se plani i luftës të mbahet sekret deri nëminutën e fundit. Pasha ra në kurth nga zgjuarsiadhe mençuria e krerëve të Dibrës?! U caktuan trevetë për t’i uruar mirëseardhjen Hysni Pashës,Sali Markja, Sal Demiri dhe Rrahman Dema. SaliMarkja dha urdhër të hapët pazari, i cili ishte mbyllprej ditësh nga frika dhe reprezaljet që mund tëbënin turqit në qytetin e Dibrës së Madhe. IljazQoku njoftoi Pashën për ardhjen e tre vetave.Iljaz aga (Qoku) i tha Hysni Pashës se Sali PashëMarkun e ke me vete, ai e hapi pazarin. HysniPasha u gëzua shumë. Tre përfaqësuesit e Dibrësu pritën me shumë qef nga pasha. Ai doli bashkëme 300 kalorës në qytet për të parë se sa do tarespektonin ky popull. Sal Pashë Markja masi kish-te organizuar çdo gjë me kryengritësit e tij, i dolipërpara Pashës, a do ta njohë apo jo. Pasha ndalikalin dhe i briti, ku je or Sali Pasha? Kam kaq ditëqë të pres! U përshëndetën, por Sal Markja kishtevendosur që: Lufta fitohet me turqit, duke zbatuar7 hile 1 trimëri.

Filloi muhabeti dibrançe, pasha tha: Milet i keq,asnjë vizitor, do ta djeg këtë qytet! Ç’asht Dibrapara Turqisë?!

Ky popull duhet t’i bindet Turqisë. Ai duhet tëpaguajë taksat dhe të gjitëh ata që kanë mbushurmoshën e shërbimit ushtarak do t’i çojmë në Stam-boll. Ai filloi të tundë kërbaçin para hundëve tëSal Demirit e Rrahman Demës, të cilët u prekënshumë. Ata filluan t’i njëri tjetrit: Pasha paskamjekrën e gjatë, e qenka tru thatë! Derrit tani përtani duhet me i thanë dash, tha Sal Demiri, të cilitnuk ju duruan më fjalët e Hysni Pashës!!!

- Or terxhumen (përkthyesit) i thuaj atij Pashës:Ne jemi pleqtë e maleve të Dibrës. Llafet bahennë hyqimet e jo në rrugë! Ne kemi ardhë si mysafire jo si hasëm! I thuaj se nderin e vatanin nuk jakemi shitur asnjë pashe e jo këtij!!! Pratoo or Salë!U dëgjua britma e Rrahman Demës. Ai na i muernderin dh nxori koburen e ia drejtoi Hysni Pa-shës në lule të ballit. Ndërhyri Sal Markja, plumbifluturoi në hava. Kalorësit turq i arrestuan të tre(Sal Marken, Sal Demirin e Rrahman Demën). Igjithë populli u shpërndanë. Pasha u fut në kre-vat, zabitllarët shanin arnautët me lloj-lloj fjalësh,duke thënë shyqyr që na shpëtoi pasha. Asqerëvedhe Pashës u hyri frika në palcë. Sala e ManeDema bënin replika me njëri-tjetrin në burg, meduar të lidhura. Na u prish e gjithë “loja” që kurd-isëm te ura e Mazhicës me me krerët e nëntëmaleve...?! Tani bëheshin plane se si të dilnin ngaburgu! U thirr roja i burgut, i thuaj pashës se SalPashë Markja ta shpëtoi jetën, prandaj do me utakue, ka shumë gjëra për të thënë! Mendimi izabitllarëve ishte që “tre arnautët” të vraren... Dydervishët kërkonin takim me pashën (dervishEmurllahu e dervish Hyseni) që të lironin tre tëburgosur. Dërvishët dëgjoheshin nga pasha sifetarë, por edhe populli i Dibrës së Madhe i don-te shumë, ata ishin të mençur dhe patriotë. Taki-mi u bë, muhabeti filloi në rrugë fetare. Allahuasht i madh. Pa urdhër të tij, robi-robit nuk mundt’ia shkurtoj jetën. Ne na ka dërguar gjithë ky mi-let i qytetit të Dibrës së madhe, gjithë besimtarët efesë myslimane, për shyqyr që shpëtove! Allahuta shtoftë ymrin e të ruajt nga rreziqet! Pasha ipërgëzoi dervishët. Por ai nuk kishte besim, aikërkonte me forcë të krijojë administratën e tij, tësundojë dhe të nënshtrojë malet e Dibrës!

Dervish Hyseni i thotë pashës: Punët duhet t’imerrni ma ngadalë të dy palët, ju keni armë dheata kanë armë?! Ju duhet të merreni vesh me njëri-tjetrin?! Ky popull asht pak i egër, se po u zemrua,çohet në këmbë e bën hata! Ju e keni zemëruarshumë popullin që ditën e parë kur erdhët...! Jumbyllët pazaret, u sollët shumë keq me popullindhe krerët e nëntë maleve të Dibrës! Për të gjithakëto, do t’i shkruajmë sulltanit gjerë e gjat.ë podeshe me u marrë me vete! Ata dhe ne, erdhëmqë të të ndihmojmë ty dh eushtrinë tënde, e jo tëna tregosh forcën e të na fusësh në burg! KështuDibra nuk do të bintet kurrë...! Sal Markja ju shpë-toi jetën e ju e futni në burg. Kjo e të tjera doshkaktojnë një luftë të ashpër, të gjithë do të vriten,theksoi dervish Hyseni?! Pasha i frikësuar, u binddhe liroi Sal Marken e Sal Demirin. Ata kërkoninme këmbëngulje që të lirohej dhe trimi RrahmanDema... A kujton ti or Pashë, se duke mbajturkëto dy vetë në burg, do t’i rregulloni këto punë?!Edhe Hajredin pasha mbajti pengje, vrau, dogji eburgosi, por, a e ke nigjue se çfarë i ndodhi nëDibër? Sa sulltani e vari atë në Stamboll. Kështu sie ke nis ti punën, ne s’kemi si të të ndihmojmë.

Pasha nuk po hiqte dorë nga vendimet e tij,Sal Markja i tha: Atëherë na lejo, të takojmë ato nëburg dhe më vonë të lëmë takim në fushë të hapur,ku të festojmë ardhjen tuaj në Dibër?! Këto ishinplanet e maleve të Dibrës, për ta futur Pashën dheushtrinë turke në kurthe të pamenduarandon-jëherë. Kjo ishte mençuria dhe 7 hilet dhe 1 trimërie patriotëve e krerëve të Dibrës heroike. Dibraorganizoi takimin (festën) në fushë të hapur, anashGurit të shpuar. Kalorësit dibranë kishin zënëpozicionet e tyre shumë sekrete. Kalorësit turqishin vendosur në vende të ndryshme të ndarënë skuadra kurse Hysni Pashës i ishte shtruar tapetie jestikët e kuq, ku i shërbenin shumë çizmetçi.Kuzhina gatuante dreka të bollshme. Dreka u sh-trua: krerët shihnin pashën e asqerët. Ata filluantë bëjnë bejte e të thurin vargje:

“Gjeç belanë prej allahut,Se u banë për ibretKaftanin me dhjam kauEdhe mjekra me sherbet!

Allahu të ardhtë hakutNa ke ardh veç për sherrNë të zënça ngusht sokakutDo të të vras për derr!”

Pas këtyre drekave e darkave Hysni Pasha endjen veten të sigurt në Shehër të Dibrës (qytet).Ai u dërgoi krerëve të Dibrës 8 kërkesa me shkrimpër realizimin e detyrave për pushtimin e shfrytë-zimin e kësaj zone të pabindur. Krerët i kundër-

shtonin të gjitha këto kërkesa! Ato po përgatiteshinpër shpartallimin e ushtrisë turke dhe ashtu u bë:

- U firmosën marrëveshjet ashtu siç donte Pa-sha, i cili nuk po e kuptonte lojën e mençur tëkrerëve të nëntë maleve të cilët refuzonin simbledhjen e armëve, të taksave, të ushtarëve etj.,replikat ishin të forta me pashën e zabitllarët e tij.Pasha ngulte këmbë e tundte shpatën duke thënë:

- E ardhmja e Shqipërisë asht Turqia, ajo asht efortë! Shqipëria nuk mund t’i bëjë ballë shtetit turketj.

- Krerët donin të bindin pashën që populli ashti varfër, ai nuk mund t’i bëjë gjë ushtrisë turke.

- Fshatarët dibranë nuk mund të jetojnë paarmë e pa bukë, nuk mund të dalin të lypin për tëpaguar haraçe etj.

- Dalip Karaj, Sul Shehu, Sal Markja, Elez Mur-rja, Sal Demiri, shumë burra të mençur e patriotë,trima e kalorës ishin vu në gatishmëri për të çar-matosur ushtrinë turke, ose t’u marrin fishekët dhet’i nisnin për Manastir ose drrejt Kosovës!

- Topat, municionet do të ruheshin në kazer-ma e depo të Dibrës së Madhe, se do të duheshinkur të vinte ndonjë pashë tjetër.

- Të gjitha këto plane ishin të panjohura përPashën. Krerët e Dibrës e gjithë populli rrethoiushtrinë turke, e çarmatosi atë, armët e tyre ishinpa fishekë dhe e nisi drejt Prizrenit (Kosovës), dhenjë pjesë drejt Manastirit.

- Krerët e Dibrës mbajtën armatimin e topanx-hat e pashës e të oficerëve turq, si dhe kuajt, e tëgjitha materialet e tjera të luftës që kishte sjellëHysni Pasha për të ba “zap” Dibrën.

- Krerët e nëntë maleve hidhnin muhabete ebënin qyfyre me njëri-tjetrin duke përshëndeturnjëri-tjetrin për mençurinë, trimërinë e Sal Markes,Sal Demirit, Elez Murrës, Dalip Karaj, Sheh Sulës,Sheh Fezë Bulqizës, Demollarëve, Kaloshëve,Trocit, Kazihanit, Karasanit, Dodës, Dacit, Ndreutetj., burrave trima e patriotë të Dibrës.

Në sajë të mençurisë së krerëve të nëntë ma-leve të Dibrës. Dibra mbeti ashtu siç kishte qenëmë parë, autonome dhe e vetëqeverisur. Por sul-ltanët e Stambollit herë pas here dërgonin gaborretë shumtë për të nënshtruar Dibrën. Në prill tëvitit 1860 me në krye Avdi Pashën mbi 8000 forcahynë në Dibër të madhe. Feze Canga i Bulqizëssë bashku me forcat e Grykës së Madhe, të Mar-taneshit, Gollobordës, Grykës së Vogël etj., dhanëkushtrimin luftarak. Ata zunë pozicionet luftar-ake të tyre në krahun e majtë të Drinit të Zi, dukeu skaljonuar në thellësi nga ura Spile, Çerenec,Strikçan, Sofraçan, ura e qytetit në fushë-Bulqizë.Më 26 prill 1860 lufta nisi e ashpër. Gratë e fëm-ijët e fshatrave të Grykës së Vogël, grykës së mad-he, Bulqizës u larguan në male. Forcat kryesoreqë ishin në grykën e Bulqizës u tërhoqën meluftim, me qëllim që ushtria turke të futej në vendee pyje të panjohura. Shtëpitë e Grykës së Madhe,të Bulqizës, Martaneshit u kthyen në fortesa derinë luftim trup me trup. Sheh Feza i Bulqizës me300 burra u tërhoq me luftim drejt pyjeve të Mar-taneshit ku me ta u bashkuan dhe 200 forca tëkësaj zone. Qëllimi i turqve ishte të zinin të gjallëFezë Cangën, si k... i pushtimit turk dhe përhapësi fesë bektashiane.

Dymbëhjetë djemtë bulqizakë,U dogjën në tym, u dogjën në flakë,U vranë me pushkë, u therën me shpatë,Qëndro sheh, qëndro or burrë,Se nami e shpirti jot, nuk vdesin kurrë.

Betejat për Dibrën ishin të panumërta si ajo evitit 1872 më në krye Demir Pashën, ata të viteve1881-1882, 1894, 1899, 1878, 1900, 1910

“Kush e ngriti flamurin tek hni,Dalip Karaj e Male Dani,Dalip Karaj një arush maliKur thirri ai Dalip KarajFort u dridh ai mirallaj (koloneli)

Është krenari e nëntë maleve të Dibrës që luftu-an në shekuj dhe që përgatitën, shpartallimin eushtrisë turke (xhonturqit) dhe arritën të përgatis-nin pavarësinë e Shqipërisë më 28 nëntor 1912.Në prill të vitit 1912, mbi 2000 kryengritës tëudhëhequr nga Mersim Dema, Sheh Sula i Zer-qanit, Mehmet Duriçi i Bulqizës etj., kërkuan qëtë mos zgjidhej në Dibër deputeti i shpallur ngaxhon-turqit. Ndryshe thonin ata: “Drini i vjetër dotë marrë ngjyrë tjetër, me luftë do t’i fitojmë tëdrejtat kombëtare”. Të gjitha këto beteja ishinzbatimi i vendimeve të drejta të kuvendeve të Di-brës që udhëhiqeshin nga njerëz të mençur, tri-ma, patriotë e intelektualë të Dibrës martire.


botime

Me poetin dimensional, IliazBobaj, u njoha në Patra të Gre-

qisë vitin e kaluar, por për 30 viteme radhë, jam magjepsur nga krijim-taria e tij letrare, publikuar në re-vistat dhe gazetat më të mira të ko-hës në Shqipëri dhe në diasporë. Kapublikuar 10 libra të gjinive të ndry-shme, qindra cikle poetike dhe ar-tikuj, si dhe ka përkthyer në greqisht,poetin legjendar Ali Podrimja. Kafituar shumë çmime letrare në poezidhe prozë dhe është përkthyer në disagjuhë të rëndësishme të botës. Vëlli-

Është bërë traditë që në seminaretkombëtare për Mësimin Plotësues

të Gjuhës Shqipe në Diasporë” të kr-ijohet një hapësirë për krijimet emësuesve shqiptarë, krijime letrare,publicistike, dokumentare,monografike etj. Duke u dhënë njëngjyrë dhe hapësirë të këndshmeseminareve.

Nga Greqia, edhe këtë radhë, siedhe në seminaret e Strugës dheMitrovicës, erdhi Abdurahim Ash-iku, gazetar dhe publicist i njohurnë Greqi dhe në diasporë, erdhi melibrin “Rrëfimet e komshiut” – Tre-gime të jetuara. Prezantimi i librit ubë në ditën e fundit të seminarit,prezantim në të cilin mori pjesëedhe Ministri i Ministrisë së Arsim-it dhe Teknologjisë së Kosovës zotiRam Buja dhe personalitete të tjerëtë Kosovës.

Prezantimin e librit e bëri AndonAndoni, kryeredaktor i revistës “Më-suesi”, shkrimtar. Ai ndër të tjera tha:

“Libri i Abdurahimit është njëlibër që ka rrëfenja konkretisht tëprekshme, të jetuara, të ndodhura siçndodh në jetën tuaj të përditshme.Pak a shumë ato ngërthehen dhe ng-jasojnë në një paralele edhe me sh-krimtarin tonë të dëgjuar PëllumbKulla me librin e tij interesant“Rrëfime nga Amerika”.

A jo çka duket tek “Rrëfimet ekomshiut” është se gazetari dhe pub-licisti Abdurahim Ashiku është njëpublicist i gjinisë letrare gjë e cila ishkon shumë mirë shoqërisë së sot-me.

Për Abdurahimin unë nuk do flasëshumë në kuptimin e biografisë

Ka njerëz në botën e medias që shpërthejnë e bëjnë bujë me shkrimete tyre dhe më pas velen me “arritjet” dhe vegjetojnë në ndonjë parti

politike apo institucion, pasi kanë arritur qëllimet e tyre pragmatiste e tëmëpastajme.

Ka njerëz në botën e medias që punojnë pa bujë dhe zhurmë dhe meshkrimet e tyre lënë gjurmë, në fillim gjurmë të thjeshta dhe më pasgjurmë që nuk shlyhen nga kujtesa e kombit.

Këtyre të dytëve u përket publicisti Halil Rama, i cili këto ditë sapo kabotuar librin e tij të tretë me titullin sinjifikativ “Fundi i Rrugës së vert-me. Halili është nga Muhurri i Dibrës. Që në moshë të re ka shkruar nështypin e kohës, në gazetat “Zëri i Rinisë”, “Luftëtari”, “Ushtima e ma-leve” etj., duke qenë një zë i veçantë dhe disi ndryshe për kohën që ishte.

Në vitet 1993-1996, krijon dhe drejton gazetën e parë pluraliste “Bul-qiza”, gazetë, e cila luajti një rol të madh në zhvillimet demokratike tëkëtij qyteti të vuajtur minator.

Më vonë, në Tiranë, ai do të shkruajë me guxim dhe dinjitet në gazetatkombëtare “Albania”, “Rilindja demokratike”, “Republika”, “Panorama”,“Metropol”, “Standard”, etj., për t’u stacionuar denjësisht në gazetën epërditshme politike “RD”. U bënë mbi 12 vjet që punon në këtë gazetë,në opozitë dhe në pozitë, dhe kurrë nuk u ankua, kurrë nuk kërkoi privi-legj apo vend të rehatshëm për kompensim.

Ka lëvruar të gjitha gjinitë e publicistikës që nga editoriali, lajmi,kronika, reportazhi, raportimi në terren, komenti, intervista etj.

Në këtë libër të ndarë në tre cikle: (monografi, refleksione dhe ko-mente) nuk është pasqyruar as një e qindta e publicistikës së tij të shkru-ar. Në libër janë botuar dy fragmente nga dy librat monografikë, disashkrime monografike, disa komente letrare, disa komente politike dhedisa shkrime që autori i ka pasur për zemër gjatë zgjedhjes rutinë tëmaterialit kaq të madh e të vështirë për t’u zgjedhur.

Por edhe me këtë zgjedhje të thjeshtë dhe pa pretendime del në pahaftësia e autorit si publicist, si analist, si reporter, si njeri i letrave.

Veçanërisht janë vlerësuar nga shtypi, nga rrethet letrare dhe publicis-tike, monografia kushtuar mendjendriturit popullor Dine Hoxha, monogra-fia kushtuar kompozitorit Muharrem Xhediku, muzikantit që vuri bazat emuzikës së lehtë shqiptare, shkrimet monografike kushtuar Isa Ndreut,Mark Shllakut, Kristo Dakos, Fuat Shtyllës, Rasim Sinës, Kujtim Frangutetj.; kritikat letrare kushtuar romanit “Bibollasit”, fitues i çmimit “PetroMarko” të Ramiz Gjinit, analiza letrare e poezisë së Adriatike Lamit, sidhe ajo e romanit “Vetëvrasja e shpirtit” të Naim Berishës, analiza efrymës popullore dhe kritike të alegorisë dibrane, reçensionet e libraveshkencore të Dr.Jorgo Dhramit që si një ndër personalitetet më në zë tëjurisprudencës shqiptare, me botimet e tij jep një kontribut real në pasur-imin e shkencave juridike, si dhe të Prof.Dr.Bardhyl Çipi si një ngaantropologët e shquar shqiptarë, etj. Po ashtu në ciklin e dytë “Marshi içmëndur” gjejmë librin e zi të komunizmit shqiptar në të cilin, AgimMusta rrëfen krimet më monstruoze dhe po në të njejtën linjë edhe anal-izën ideoartistike të poezisë së Fadil Islam Hoxhës e cila trajton njësubjekt serioz, atë të antiskëterrës komuniste me mendime liriko-filozo-fike, me koncentrim të ngjeshur të figurës letraro-artistike, që shpesh tëpushton e të magjeps për frymëzimin e mesazhin e saj. Po ashtu H.Ramai kushton një vëmendje të posaçme librit “Historia e shtetit, shoqërisëdhe qytetërimit islam”.

Në ciklin e tretë, “Dialog nën pushtetin e dhunës” bien në sy edhekomentet politike të një reporteri që e ndjek në terren politikën dhe jovetëm në podium, komente që flasin me shifra dhe fakte dhe që kanëpërfundime të vlefshme.

Duke lexuar këtë libër publicistik, nuk mërzitesh dhe nuk shfleton apopërzgjedh më të mirat, sepse të gjitha duhen lexuar, sepse të gjitha janëcilësore.

Unë jam i bindur se edhe tregimet dhe skicat e shkruara ndër vite do tapasojnë këtë libër dhe se repertori letrar dhe publicistik i Halil Ramës dotë rritet. Kjo është rruga e suksesshme e një gazetari të palodhur.

SAKIP CAMIpoet, publicist

“Rrëfimet e komshiut”prezantohet në Prishtinë

Nga:ShpëtimHyka

sepse flasin librat e tij duke filluarnga “Njerëz që i dua”, “Rilindësit eKohës Sonë”, “Shkolla Shqiptare eAthinës-Rilindësit e Kohës Sonë-2”e deri tek “Rrëfimet e komshiut”. Nëkëto libra jeni Ju, ai ju quan Rilindësdhe ju jeni me të vërtetë Rilindës tëKohës Sonë...”

Duke e marrë fjalën, mes emo-cioneve Abdurahim Ashiku tha:

“Jam i gëzuar dhe i emocionuarqë në prezantimin e librit tim të rindodhet Ministri i Ministrisë së Ar-simit dhe Teknologjisë të Republikëssë Kosovës Ram Buja emri i të cilitnë Greqi, nga emigrantët shqiptarë,shqiptohet me respekt të veçantë.

Unë e kam më lehtë të shkruaj sesa të flas, për më tepër të flas kurështë fjala për mua dhe punën time.Kam botuar 5 libra të serisë “Njerëzqë i dua”. Të duash është gjë e mad-he. Po nuk deshe nuk shkruan dot,nuk të shkon fjala.

Heronjtë më të dashur të libravetë mi, që nga i pari tek i pesti, janëmësuesit shqiptarë në emigracion, nëGreqi dhe në të gjithë Evropën, janëmësuesit, Rilindësit e Kohës Sonë.

Libri i fundit i serisë “Njerëz që idua” –” Rrëfimet e komshiut” nëkopertinë ka një pikturë ku siç thu-het në parathënie ka ngjyrat e dashu-risë të një mësuesi në të vetmen sh-kollë shqipe në fshatin grek dhe tënxënësve të tij, fillon me një tregimpër gjuhën shqipe për tu mbyllur pome një tregim për gjuhën shqipe, metregimin “Dëshmitar në gjyqin e sh-qipes”, një ngjarje, një gjyq që tron-diti dhe u bë zë i veçantë jo vetëmnë shoqërinë greke por edhe atëbotërore...

Thirrja ime është të shkruajmë mëshumë, të botojmë më shumë, tëthemi fjalën tonë për gjuhën shqipe–shqip kudo ku jemi...”

Ministri Ramë Buja përshëndetiautorin për punën e bërë duke i ftuartë pranishmit që të shkruajnë dhebotojnë më shumë libra për gjuhënshqipe dhe shqiptarët në diasporë.

Zoti Ashiku i dhuroi MinistritBuja katër nga librat e serisë së tij“Njerëz që i dua”

Libri “Rrëfimet e komshiut” ësh-të tashmë pjesë e bibliotekave tëshumë mësuesve në mbarë Evropën.

Rrëfimet e komshiut”në kopertinë ka njëpikturë ku siç thuhetnë parathënie kangjyrat e dashurisë tënjë mësuesi në tëvetmen shkollë shqipenë fshatin grek dhe tënxënësve të tij, fillonme një tregim përgjuhën shqipe për tumbyllur po me njëtregim për gjuhënshqipe, me tregimin“Dëshmitar në gjyqine shqipes”, një ngjar-je, një gjyq që tronditidhe u bë zë i veçantëjo vetëm në shoqërinëgreke por edhe atëbotërore...

Poeti Iliaz Bobaj publikon librin e tij të dhjetë

“Zogjtë e ballkonit tim”, njëlibër i bukur për fëmijë

mi poetik i tij “Zogjtë e ballkonittim”, publikuar këto ditë, i ngjanme një trëndafilishteje me ngjyra tëshumëllojshme, ku çdo fëmijë ka seçfarë të këpusë nga ky peisazharomëndjellës dhe çudibërës. Ky ësh-të një libër për fëmijë, ndaj dhe po-eti me gjuhën e bukur të fëmijëve,por të ngjyrosur në pigmentin e fig-urshmërisë letrare dhe kompozicio-nin e pasur , u flet atyre artistikisht,në mënyrë që ata të ndjehen nëtrëndafilishten e tijnga poeti sa mëmirë dhe sa më komod. Libri kush-

ton 300 lekë. Me këtë libër dhe melibrat e tjerë të publikuar, autori kashfaqur tërë fuqinë e krijimtarisë sëtij letrare duke u përshirë bindshëmnë fondin e artë të letërsisë bashkëko-hore shqiptare. M.H

Publicistii njohur

Halil Ramaboton librin

e tretëme monografi,

reçensionee komente

Fundi i “Rrugës së vetme”, njëlibër me përfundime të vlefshme


studimFaktori shqiptar dhe siguria rajonaleNga: Prof. Dr. Lisen BASHKURTI Ambasador

Dalja e këtij libri të ri prej penëssë ambasadorit, profesorit dhe

studiuesit të diplomacisë e mar-rëdhënieve ndërkombëtare, BashkimRama është vërtete ngjarje për letratshqipe. E them këtë për shumë ar-sye. Së pari, është me shumë rëndë-si sepse në letrat shqipe kemi njëzbrazëti shumë të madhe në fushëne studimeve mbi diplomacinë emarrëdhëniet ndërkombëtare. Sëdyti, sepse pjesa dërmuese e diplo-matëve tanë, pavarësisht nga karri-era, kualiteti e talenti nuk kanë kon-tribuar sa duhet në krijimin e njëtrashëgimie teorike, qoftë edhe nëformën e kujtimeve apo të rrëfimevepersonale. Së treti, për shkaqetrashëgimie, diplomatët shqiptarë mësë shumti nuk kanë ardhur në karri-erë me bazamentin e plotë multidi-siplinor dhe kështu me kalimin eviteve janë shndërruar në tekno bu-rokratë pa kurrfarë mendimi të pa-varur shkencor, qoftë edhe empirik.Së katërti, mund të thuhet, madje,se edhe në kohët tona, kur gjithçkapo shkon drejt një diplomacie më tëhapur publike, rrallë herë sheh e lex-on gjëra të shkruara nga diplomatët.

Një gjendje e tillë e botimeve stu-dimore mbi diplomacinë e mar-rëdhëniet ndërkombëtare ështëshqetësim mjaft i madh për konsoli-dimin, zhvillimin e modernizimine diplomacisë shqiptare. Si çdo fushëe veprimtarisë njerëzore, diplomaciaështë njëherazi edhe shkencë edheprofesion. Si shkencë diplomacia stu-diohet ashtu si gjithë shkencat etjera, bazuar në dijet e përvojat ko-mbëtare e ndërkombëtare, historikee bashkëkohore, teorike bazike dhetë specializuara. Si profesion, diplo-macia ka edhe aspektet e saj speci-fik, aplikues, praktik, teknik eteknoburokratik. Një diplomacisolide, eficente dhe vizionare ngri-het mbi këto dy kolona: mbi baza-mentin teoriko shkencor dhe mbiaftësimin praktik profesional. Tekdiplomacia shqiptare e kohës, men-doj se këto dy komponentë nuk ecinparalelisht, por vijojnë njëanshmër-isht.

Pasojat e një situate të tillë sotkanë kosto shumë afatgjate përmbrojtjen e interesave tona ko-mbëtare. Duke marrë në konsideratëse Shqipëria po bëhet gjithnjë e mëshumë mëndje hapur, shoqëri ehapur, treg i hapur, njëkohësisht iintegruar dhe i ndërvarur nga dinami-kat globale bashkëkohore vendi e rolii diplomacisë rritet dhe njëkohësishtvështirësohet jashtëzakonisht shumë.Rritet sepse jemi pjesë e një botë tëhapur dhe konkurrence të drejtpër-drejtë. Vështirësohet sepse tërë ak-torët dhe faktorët ndërkombëtarë lu-ajnë me mjetë e mekanizma përherëe më të kualifikuar dhe të sofistikuarnjëkohësisht. Gjithashtu, për vetëspecifikat e demokratizimit të siste-meve politike shtetërore dhe të mbarësistemit ndërkombëtar është rriturshumë numri i operatorëve ndërko-mbëtarë, të cilët po sfidojnë në mjaft

raste diplomacinë shtetërore e for-male tradicionale. Ndaj është mo-ment për të tërhequr vëmendjen se-riozisht për konsolidimin dhe mod-ernizimin e diplomacisë shqiptarëmbi kolona shkencore e profesion-ale përherë e më të larta. Libri që nadhuron ambasadori Bashkim Ramaështë kontribut në këtë rrjedhë.

Bashkim Rama është kryesishtprofil i një diplomati me karrierë tëgjatë, të larmishme dhe në nivele tëlarta. Ai e nisi punën në Ministrinëe Punëve të Jashtme, duke u përgat-itur në gjitha fushat respektive. Por,më së shumti u kualifikua për dyhapësira gjeopolitike: për hapësirëngjeopolitike të Evropës Lindore, meqendër Rusinë e vendet sllavo folësedhe vijoi me Evropën Qendrore, krye-sisht Gjermaninë.

Karrierën jashtë shteti, BashkimRama e nisi në Gjermaninë Lindore.Në atë periudhë Bashkim Ramapunoi paralelisht edhe si diplomat,por edhe si vëzhgues e studiues ivëmendshëm i botës Gjermane. NëBerlin, ai u njoh me pikën më nev-ralgjike të Luftës së Ftohtë. Rama patifatin e përgjegjësinë të punonte atjeku u vendos Perdja e Hekurt, ku nda-heshin e ballafaqoheshin dy polet eLuftës së Ftohtë, ku plekseshin inter-esat më problematike për afro katërdekada, ku trysnia e faktorëve ndërko-mbëtar Perëndimorë si ShBA, Brit-ani, Francë ngrihej çdo ditë dhe kudepresioni i Bashkimit Sovjetikkundërmonte gjithnjë e më shumë,atje ku rrihte zemra patriotike e pop-

ullit të madh Gjerman për idealin ebashkimit kombëtar. Berlini dhebota Gjermane, ndonëse e ndarë dhepse jo edhe e deformuar ideologjik-isht nga vendi e roli i Moskës ishtenjë shkollë dhe shans i madh përdiplomatin Bashkim Rama.

Mirëpo, koha ka treguar e çdo ditëdëshmon se jo çdo diplomat eshndërron vendin ku shërben në sh-kollë për të mësuar dhe në shans përtë kontribuar. Rama është nga dip-lomatët që nuk e lejoi veten të pa-sivizohej e të burokratizohej, por utregua aktiv, vital, studiues e krijues.Kultura dhe përvoja e GjermanisëLindore, në një prej periudhave mëtë rëndësishme të historisë moderntë njerëzimit ka lënë gjurmë të kon-siderueshme në formimin shkencore profesional të Bashkim Ramës,duke u bërë ndër të paktët diplomatshqiptar me njohje të thellë të dybotëve të mëdha të Kontinentit tonë:Gjermanisë dhe Rusisë.

Duke njohur në themel këto dyhapësira, në fakt Rama depërtoi nëgjithë hapësirat e dinamikat gjeopoli-tike Kontinentale e ndërkombëtare.Është kjo arsyeja që Ai e ka shumëpër zemër gjeopolitikën dhe i kakushtuar asaj doktoraturën, shumëartikuj e studime, sikundër edhe njëpjesë të konsiderueshme të këtij lib-ri.

Gjeopolitika është një prej fush-ave më të vështira për tu studiuar dheanalizuar. Sikundër e parasheh vetëdefinicioni i togfjalëshit “gjeo” dhe“politikë” vërehet se në këtë fushë

kemi një pleksje të faktorëve mëobjektivë natyrorë me faktorët mësubjektivë njerëzor. Kjo pleksje emban gjeopolitikën midis shkencavenatyrore dhe atyre politike. Suksesi injohjes, studimit dhe analizës nëgjeopolitikë kushtëzohet, pra, ngashkalla e njohjes së faktorëve objek-tivë si natyra, toka, popullsia, eko-nomia, lëndët e para pasuritë, ujërat,pozicioni gjeo-ekonomik e tregtardhe gjeostrategjik dhe i faktorëve qëi vënë në eficencë ose jo këto fak-torë siç janë subjektet e mar-rëdhënieve ndërkombëtare, shtetet,organizatat ndërkombëtare, subjek-tet ekonomike ndërkombëtare e gjith-një e më shumë edhe faktori njerime liritë e të drejtat e tij universal.

Vështrimi i vëmendshëm i dok-trinave gjeopolitike, siç vëren me tëdrejtë Bashkim Rama në këtë libërështë ndikuar e kushtëzuar shumënga autorët sikundër edhe nga shkol-lat ose më drejtpërdrejtë nga intere-sat nga kanë dalë e të cilave i kanëshërbyer. Është thuajse e pamundurtë vesh vija ndarëse midis qëndri-meve objektive dhe subjektive nëautorët, doktrinarët dhe shkollat egjeopolitikës. Ndaj studimi i tyrelypet të bëhet në kontekste shumë tëgjëra, multidimensionale, në shtrir-je të gjatë kohore dhe të tejshkuaranë çdo aspekt në laboratorin e inter-esave tona kombëtare. Në këtë aspe-kt, mendoj se Bashkim Rama na jepnjë model mjaft të kompletuar, ciliështë tejet i dobishëm për studiuesitshqiptar të gjeopolitikës.

Sikundër e theksova më lart, Bash-kim Rama ka një formim shumë ko-mpleks për botën sllavo folëse. Pikër-isht për këtë arsye, Ai u nominua dymandate radhazi ambasador i Sh-qipërisë në Bullgari. Bullgaria, nëkëndvështrim tjetër dhe për arsye tëndryshme ishte po kaq pikë nevral-gjike për gjeopolitikën e Luftës sëFtohtë. Bullgaria ishte kufiri i ska-jshëm Lindor i Bllokut komunist, iTraktatit të Varshavës dhe i intere-save të Bashkimit Sovjetik. E kufi-zuar me Federatën Jugosllave tëpaangazhuar dhe me Turqinë e an-gazhuar në NATO, Bullgaria ishteballkoni i skajshëm i botës komu-niste dhe i modelit Sovjetik të saj.Ky vend që kishte traditat e komu-nizmit idealist te Dimitrovit dhe tëmodelit konservator Sovjetik tëZhivkovit i krijoi shanse unike am-basadorit shqiptar Bashkim Rama përtë parë nga afër dhe krejt së brendsh-mi procesin e rrokullisjes së komu-nizmit në kapërcyellin nga totalita-rizmi drejt demokracisë liberale.

Koha kur ambasadori BashkimRama shërbeu ishte unike, e pa-përsëritshme dhe shumë interesante.Për herë të dy Ai pati shans të punon-te atje ku kuzhina e diplomacisë nukpushonte nga dinamikat e mëdha tërendit botëror në tranzicion. Përvojae botës sllavo folëse, njohuritë ethella për Bullgarinë e vendet përrreth saj, periudha tranzitive e siste-mit që Rama përjetoi në Sofie ishinpadyshim një pasuri e çmuar, të cil-in ambasadori na e jep tërthorazi me

Dalja e këtij libri të ri prej penës së ambasa-dorit, profesorit dhe studiuesit të diplomacisë emarrëdhënieve ndërkombëtare, Bashkim Ramaështë vërtete ngjarje për letrat shqipe. E themkëtë për shumë arsye. Së pari, është me shumërëndësi sepse në letrat shqipe kemi një zbrazëtishumë të madhe në fushën e studimeve mbidiplomacinë e marrëdhëniet ndërkombëtare.Së dyti, sepse pjesa dërmuese e diplomatëvetanë, pavarësisht nga karriera, kualiteti e talen-ti nuk kanë kontribuar sa duhet në krijimin enjë trashëgimie teorike, qoftë edhe në formën ekujtimeve apo të rrëfimeve personale. Së treti,për shkaqe trashëgimie, diplomatët shqiptarëmë së shumti nuk kanë ardhur në karrierë mebazamentin e plotë multidisiplinor dhe kështume kalimin e viteve janë shndërruar në teknoburokratë pa kurrfarë mendimi të pavarurshkencor, qoftë edhe empirik. Së katërti, mundtë thuhet, madje, se edhe në kohët tona, kurgjithçka po shkon drejt një diplomacie më tëhapur publike, rrallë herë sheh e lexon gjëra tëshkruara nga diplomatët.


botimeMaliq Bitri, Bajram Hyseni dhe Shane Muda në vargjet e poetëve

Rekuiem për poetët dibranëqë u ndanë nga neNga: Mentor HOXHA

Në katër vitet e fundit letërsia dibrane është tronditur shumë

nga ikja para kohe e disa prej penavemë të spikatura të saj. I pari, u shuaMaliq Bitri, vjet Bajram Hyseni dhepara një muaji vdiq në Itali, ShaneMude. Që të tre këta emra ishin tëtalentuar në fushën e tyre letare dhepublicistike. Fuqia e krijimtarisë sëtyre i kaloi kufijtë e Dibrës, për tubërë pjesë e Shqipërisë dhe e fondittë artë të letërsisë shqipe, ndaj vde-kja e parakohshme e tyre u bë dhim-bja e të gjithë shqiptarëve. Ndaj atanuk kanë vdekur sepse në memo-rine e kujtesës së dibranëve dhe tëshqiptarëve rron vepra e tyre kri-juese. Njerëz të tillë nuk mund tëharrohen, sepse ndrijnë si meteor nëqiellin letrar. Vargu dhe fjala që nalanë, janë muzë dhe shërim për ne,janë rreze dielli dhe shprese përkëdo, ndaj brezat e sotëm dhe ataqë do të vijnë do ti kujtojnë përherë,pasi poetët përkujtohen dhe lartë-sohen më shumë me kalimin eviteve dhe të brezave. Ata tashmëkanë filluar të gdhenden në varg ngakolegët, sepse edhe ata në vargun etyre vunë mallin dhe dhimbjennjerëzore dhe shpirtërore të tyre dhetë kombit që i rriti. Një vit pas vde-kjes të poetit brilant, Maliq Bitri,një poezi e shkruar për të nga poetii talentuar dibran Ilir Spata, mebanim në Amerikë, më pikëlloi aqshumë sa vetëm atëherë kuptovamagjinë e madhe të shpirtit dhe tëpenës së poetëve. Sot një tjetërpoezi po aq prekëse, shkruar nga imirënjohuri, Mevlud Buci për dyshkrimtarin Bajram Hyseni dhe ShaneMuda e përforcojnë më shumë pro-fecinë dhe forcën e madhe të dhim-bjes së poetëve të gjallë, për poetëte shuar para kohe.

Ku të kamBajram Hyseni?!

Nga MEVLUD BUCI

30-të shënoi data e prillitViti dymijë e njëmbëdhjetë.Pushoi kënga e bilbilitNjë çidhnak ndërroi jetë.

Një çidhnak ndërroi jetëDëgjoi Dibra e tanë vendiPendëartë e trim me fletëLuftëtar Bajram Hyseni.

Luftëtar Bajram HyseniPër ty lotë derdhi dhe guriLotoi Drini dhe ErzeniO shqiponjë në palë flamuri.

O shqiponjë në palë flamuriGen i Sulit të Fushë-AlisëZë bilbil e azgan burrëKryetrim, bir i Arbnisë.

Kryetrim, biri i ArbërisëBurrë i besës për atdhe,

major në ballë t’ushtrisëO vigan, o Promete.

O vigan, o PrometeI urti n’tok t’KastriotitSa t’ketë jetë e dritë mbi dheTë rrojnë veprat mot pas motit.

Të rrojnë veprat mot pas motitTi je himn i mençurisëTë gjithë ne i lutemi ZotitPrehu n’parajsën e lumturisë!

Prehu n’parajsën e lumturisëSe je soi i gjeneralëveO Bajram, shend i lavdisëO vigan, sokol i maleve.

O vigan, sokol i maleve,Qan Ostushi, e qan KubeniJeta jote, shkulm i dallgëveKu të kam Bajram Hyseni?!

Ku të kam Bajram HyseniSi na ndrit si yll i dritësTë flet shpirti, të flet geniO Balzak, kreshnik i Dibrës.

O Balzak, kreshnik i DibrësO petrit i tokës arbnoreJe në këngë në faqe të DibrësSizifi rrit në llogore.

Sizifi rrit në llogoreQëndrestari i shqiptarisëLum ç’ka rrit nëna malësoreKëtë Mandelë të fisnikërisë.

Këtë Mandelë të fisnikërisëMë ta rrallë se rrallëkushiGjeneral në ballë t’ushtrisëSe harrojnë Laçes, Ostushi.

Se harrojnë Laçes, OstushiDjersë e gjak i kulloi te SpaçiVallë kësi burrash e a njeh kushiLavdi paç Bajram Kovaçi!

Lavdi paç Bajram Kovaçi,Të ndriçon shqipja te balliTe flet Burreli dhe SpaçiO çidhnak me zemër stralli.

O çidhnak me zemër stralliO fisnik i Gjergj trimnisëI ke veprat sa Korabi,Në altar i ndrit lirisë….

Tiranë, 2011

Dritë paqëtimiPoetes fisnike, Shane MUDA

Nga Mevlud Buci

Ti poeteshë e rrallë provove zinxhirëTi poeteshë e thjeshtë dibraneTi e shumëvuajtura na ike me pahirE urta, e ndritura, motra shane.

Në vargjet e tua, djersë e gjakpërlyer,

Në vargjet e tua baladë persekutimi:“Koha, thoshe, s’na fal shpinën

e kthyer”Shane Muda jonë, dritë persekutimi.

shumë detaje, saktësi dhe elegancënë faqet e librit, sidomos në aspek-tin e analizës gjeopolitike e speci-fikisht atë Rajonale, meqenëse Bull-garia e afron atë me Ballkanin.

Zhvillimet gjeopolitike në Ball-kanin e mbas rënies së Murit të Ber-linit e gjejnë ambasadorin BashkimRama sërish në një prej nyjeve kru-ziale të dinamikave politike sh-qiptare, ballkanike, madje edhendërkombëtare, në Kosovë, kuemërohet i pari ambasador i Sh-qipërisë. Ndonëse statusi i papërcak-tuar i Kosovës nuk i jepte mundësiAtij dhe gjithë përfaqësuesve të huajnë Prishtinë të akreditoheshin siambasador, por drejtues zyrash, nëfakt këto drejtues zyrash përfaqëso-nin diplomatët më të mirë të vendevedhe organizatave ndërkombëtare. Kykualitet diktohej nga problematikate mëdha që kishte në vetvete çështjae Kosovës dhe implikimit në atëçështje e gjithë faktorëve dhe ak-torëve më të rëndësishëm ndërko-mbëtar, politik, diplomatik,ekonomik, ushtarak, strategjik dhejuridik. Në njëfarë kuptimi nyja eKosovës ishte shtrirje e zgjatur e asajqë kishte nisur më rënien e Murit tëBerlinit, të shpërbërjes se BashkimitSovjetik dhe të Jugosllavisë dhe mepërpjekjet për fillimin e një rendi tëri botëror mbi vlera e parime krejtë-sisht të ndryshme nga ato të peri-udhës së Luftës së Ftohtë. Kosova,nga 1996 deri ne vitin 2008 u shndër-rua në një laborator ndërkombëtar nëkuptimin më të plotë të kësaj fjale.

Në qendër të këtij laboratori meprioritet strategjik për popullin sh-qiptar, drejtuesi i Zyrës së Shqipërisënë Prishtinë, Bashkim Rama luajtime zhdërvjelltësi të paparë, herëduke përfaqësuar Shqipërinë tek au-toritet e përkohshme të Kosovës, herëduke përfaqësuar informalisht inter-esat e Kosovës tek përfaqësuesit ehuaj, here duke intervenuar në Ti-ranë për zgjidhje brenda politikës sere e papërvojë Kosovare herë dukeintervenuar në Kosovë për qëndrimete dinamikat e politikës së jashtmedhe të diplomacisë shqiptare e sëfundi duke u përpjekur në mënyrëkonstante për një kohezion të Tiranësdhe Prishtinës në bashkëpunim mefaktorët më të rëndësishëm ndërko-mbëtar si Shtetet e Bashkuara tëAmerikës, Britanisë së Madhe,Francës, Gjermanisë, NATO s dheBashkimit Evropian. Në mënyrë kon-jukturale, por me një vetëdije dhenuhatje profesionale të lartë, Bash-kim Rama u shndërrua nga diplo-matët më aktiv dhe ndikues në Kos-ovë për periudhën 2002 deri në2006.

Unë, asokohe isha drejtor i Drej-torisë së Analizë Prognozës në Min-istrinë e Punëve të Jashtme, drejtorijashtë mase e rëndësishme që e kanëshumica e Ministrive të Punëve tëJashtme në vendet demokratike tëbotës, por që tek ne mbas transferim-it tim në krye të Drejtorisë së Orga-nizatave Ndërkombëtare, çuditërishtmediokracia e mbylli pikërishtatëherë kur duhej zhvilluar e shndër-ruar në departament kryesor të shër-bimin diplomatik shqiptar. Si drej-tor i Analizë Prognozës, isha pikëlidh-ja permanente dhe qendra analitike

e parashikuese për dinamikat poli-tike në Kosovë dhe për Kosovën nëgjithë botën. Bashkim Rama ishteshtylla mbështetëse në këtë proces.

Më kujtohen edhe sot qindra in-formacione, raporte, analiza, prog-noza, rekomandime që z. Rama mëpërcillte mua në Drejtorinë e Anal-izë Prognozës. Punonim si një tele-tajp i hapur 24 orë në ditë pa ndër-prerje. Personalisht nuk u gjeta kur-rë i zbuluar, pa informacione,raporte, analiza dhe parashikime qëmë vinin nga Prishtina prej BashkimRamës. Më vonë, kur të hapen Arki-vat e Ministrisë së Punëve të Jasht-me, studiuesit do të shohin dhe dotë arrijnë konkretisht që të kuptojnësë çfarë punë e mrekullueshme pa-triotike e profesionale është bërë dheçfarë dedikimi, disipline dhepërgjegjshmërie për detyrën ka kar-akterizuar diplomatët kryesorë sh-qiptar për zgjidhjen e çështjes sëKosovës. Në këtë grup diplomatësh,padyshim, Bashkim Rama ishte krye-sori në Kosovë, prej të cilit ne mer-rnim gjithë atë që na nevojitej ngadinamikat në terren.

Për të kuptuar sesa energji patri-otike, kulturë e profesionalitet, disi-plinë e përgjegjshmëri ka dashurpuna e diplomatëve të Shqipërisë përKosovën në aksin Tiranë-Prishtinëdëshmojnë faqet e këtij libri, kuranalizohet në mënyrë brilante krizae Kosovës e vitit 2004. Lidhur mekëtë krizë pati dy qasje të kundërtanë kancelaritë e Tiranës dhe Prish-tinës, madje edhe në shumë kan-celari me rëndësi të madhe ndërko-mbëtare.

Sipas qasjes së parë kriza e Kos-ovës e vitit 2004 rëndoi situatën nëKosovë, rriti skepticizmin për pavar-ësimin e saj, prishi imazhin ndërko-mbëtar të Kosovës, popullit e poli-tikës së saj dhe do sillte pasoja seri-oze lidhur me kohën e modalitetet eshpalljes së pavarësisë. AmbasadoriBashkim Rama dhe Drejtoria e Anal-izë Prognozës u ngarkuan që të puno-nin të pavarur analiza dhe parash-ikime për impaktet e kësaj krize. Dheçfarë ndodhi kur u panë të dy anali-zat e bëra veçmas: konkluzioni ishtese raporti i Bashkim Ramës dhe ai iDrejtorisë së Analizë Prognozës nëMinistrinë e Punëve të Jashtme tëShqipërisë përputheshin së bashku nënjë qasje të dytë, të kundërt me atëparën që përmendëm në paragrafinmë lart. Sipas kësaj qasje të dytë, nëthelb kriza e Kosovës e vitit 2004 elëvizi gjendjen e Kosovës nga stan-jacioni i gjatë, vuri në dukje ezau-rimin e Misionit të OKB, UNMIKdhe rriti besimin te faktorët lokalëKosovarë, shkundi nga pasiviteti or-ganizatat ndërkombëtare të akreditu-ara në Kosovë, riaktivizoi agjendëne Kosovës në kancelaritë vendimmarrëse ndërkombëtare dhe krijoinjë opinion në rritje ndërkombëtarse duheshin hedhur hapa relevantënë rrugën për pavarësinë e Kosovës.

Koha, shumë shpejt vërtetoi seqasja e diplomatëve shqiptarë nëPrishtinë e Tiranë kishte qenë më esaktë dhe më parashikuese. Asoko-he, së bashku me ambasadorin Bash-kim Rama, pa u njohur me materia-let e njëri tjetrit kishim arritur tëdefinonim krizën e Kosovës të vitit

2004 si “kriza që do shpejtonterrugën drejt pavarësisë”. Koha pro-voi që qasja e diplomacisë shqiptarekishte qenë më e saktë. E në këtëpërcaktim Bashkim Rama kishte ro-lin primar të të qenit diplomat nëterrenin Kosovar të krizës.

Profili i Bashkim Ramës nukmund të limitohet vetëm si diplo-mat. Mbas shumë vitesh karriere dip-lomatike, Ai i dedikoi tërë veprim-tarinë e vet fushës akademike, shken-core e universitare. Duke qenë Drej-tor Ekzekutiv i Akademisë Diploma-tike Shqiptare për shumë vite Aiudhëhoqi punën trajnuese e kuali-fikuese të stafeve diplomatike të Sh-qipërisë, Kosovës, Maqedonisë eMalit të Zi. Drejtoi punën e dyZyrave Rajonale të Akademisë Dip-lomatike Shqiptare në Maqedoni eKosovë dhe kontribuoi në trajnimine kualifikimin e me shumë se 3600kuadrove nga gjithë hapësira shqipfolëse në Ballkanin Perëndimor.

Së bashku me Bashkim Ramënprej vitit 2005 kemi punuar në Uni-versitete të ndryshme në Shqipëri,Kosovë, Maqedoni dhe Preshevë eBujanovc, duke hapur ProgrameMaster, Universitete dhe Fakultete tëShkencave Politike dhe Mar-rëdhënieve Ndërkombëtare. Në Prish-tinë, në Maqedoni në kemi qenë nëpozita Rektorale e Dekanatesh dukeprodhuar curricula, syllabuse, tekstee libra, duke ndërtuar partneritet ak-ademike ndërkombëtare dhe dukevënë baza të qëndrueshme për ar-simin universitar në Rajonin e ban-uar nga shqiptarët. Me rëndësi dheadmirim do përmendja se së bashkume Bashkim Ramën punuam pa ulodhur dhe pa u thyer nga asnjë llojpresioni për të themeluar të parinUniversitet shqiptar në Presheve eBujanovc, duke i krijuar kështu rin-isë së Luginës perspektivën e univer-sitarizmit në vendin e vet dhe në gju-hën e amtare.

Njeriu në jetë mund te këtëshumë fate. Përvoja ime dëshmon senjë nga fatet më të mëdha në jetëështë kur gjen një bashkëpunëtor tëdenjë. Puna e gjatë dhe e suksesshmeme një bashkëpunëtor të denjë të bëntë mendosh pas shumë vitesh, se kelindur së bashku me të. Kështu kandodhur me mua e Bashkim Ramën.E nisëm punën si diplomatë, punu-am së bashku në Akademinë Diplo-matike Shqiptare, themeluam e drej-tuam Fakultete e Universitete nëRajon e sërish punojmë së bashku.

Do jetë shumë e vështirë për mua,por edhe për ato që do na pasojnë tëgjejnë vija ndarëse në veprimtarinëtonë të përbashkët. Kjo, sepse vijattona janë tërësisht të përputhura nëdedikimin për diplomacinë, dijet,shkencën dhe arsimin universitar.Mbi të gjitha na bashkon ajo qënjerëzit, të njohur e të panjohur nëShqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal tëZi, Kroaci e kudo na thërrasin nëmënyrë të vetvetishme dhe në koral:“ambasadorë”. Nuk ka lumturi mëtë madhe kur titujt e gradat i ven-dosin qytetarët dhe i vërteton koha.Kjo ndodh atëherë kur prapa titujvedhe gradave bëhen vepra. Libri qëkemi në dorë nga Bashkim Ramaështë një vepër e tillë, për një am-basador të denjë shqiptar.


portretNga: XHAFER MARTINI

NDRYSHE

Protagonisti i shkrimit tim kësajradhe është një njeri i ndryshën

nga ata për të cilët kam shkruar derimë tani. Është i ndryshëm në gjithç-ka. Flas jo vetëm për ata që e nuk ekanë njohur, por edhe për ata që ekanë njohur, mbasi nuk ishte lehtëta njihje atë njeri. Ai ishte si deti qënë cektësi ka edhe ndonjë papastër-ti, kurse në thellësi është i kulluar,qelibar. Cvajgu, kur shkruan për per-sonazhet e Dikensit, thotë se “përt`u bërë hero tek Dikensi duhet tëjesh arkë virtytesh, një puritan ide-al”, kurse për të qenë hero tek Dos-tojevski duhet të jesh i madh nëradhë të parë në shpirt, në vuajtje,në brendësi dhe në thellësi, mbasi“Dostojevski është skulptori i të jas-htëzakonshmes, anatomisti më imadh i shpirtit të pezmatuar e tësëmurë që arti do ta ketë njohurndonjëherë”. Edhe kaq pak sa u thanë fushën e krahasimit, lexuesi ekupton që protagonisti im kësaj rad-he është një njeri i ngjashëm mepersonazhët e Dostojevskit.Cvajgu nëshkrimin për Dostojevskin, Dikensindhe Balzakun është mjeshtër i madh,si kudo. Ai hedh një frazë si kalimthinë tekstin e vet, një frazë monumen-tale: “Për njeriun nuk ka ankth mëtorturues sesa përpjekja për të gjeturnjë gjë para të cilës të përkulesh.”Në radhë të parë, këtu është fjala përnjeriun. Protagonisti për të cilin poshkruaj, ka kaq shumë madhështi dhefisnikëri sa para tij përkulem mezemër. Ky njeri ka pak kohë që ndër-roi jetë. Disa thonë në Amerikë, kujetonte me gruan dhe dy djemtë, disathonë në Shqipëri. Mjegullnajë.

Lajmet për vdekjen e tij kanëqarkulluar disa herë.Vinin të mjeg-ulluara, sikur i sillnin retë, erërat,shirat, forcat e natyrës. Dhe vetë aipër të cilin përhapeshin këto lajme,pa dashje të askujt, vishej me njëmjegull misteri, me një “rrobë” mi-tike, shkurt, legjendarizohej dhe tëkrijohej përshtypja se gjithnjë ndajtij do të nisej një vdekje e rreme, joe vërtetë, duke të krijuar kështu idenëe Pavdekësisë.

Vdekja në të vërtetë atij i ështëafruar shumë herë, nëse kësaj duku-rie i japim një karaker filozofik dhenuk ia ngushtojmë misionin vetëmme ndërprerjen e jetës. Këtë do tëpërpiqem ta shpjegoj, megjithëse ekam të vështirë, se, të shkruash për,të është si të pikturosh muzgun, kurngjyrat dhe dritat të ikin me shpejtë-si.

PESHKOPIA, SI MEKA

Aty nga vitet shtatëdhjetë në qytetin e Peshkopisë u duk një çift

i ri, i bukur, që ecnin dhe rrininpërherë bashkë. Burri ishte tek tëtridhjetat ose pak më shumë, gruajanuk e kishte arritur këtë moshë.Gjykojmë nga pamja e jashtme. Burriishte syzi, vetullzi, flokëashpër, që,të krehura mënjanë, i rrinin bukur.Vështrimin e kishte të zgjuar, depër-tues, por si të muzgëtuar. Vetëm kurqeshte, në fytyrën e vështrimin e tijbinte dielli. Kishte trup mesatar dhedukej mjaft serioz. Nusja ishte metipare tërheqëse, me sy të bukur, el-

egante, me zhvillim harmonik.Tëshoqin e kapte për krahu sikur dontetë tregonte me atë gjest se vetëm atëkishte dhe se do ta mbante fort. Je-tonin përkohësisht në hotel“Korabi”në pritje të riemërimit.Peshkopia është qytet i vogël dheshpejt u mor vesh se çifti të cilin epërshkruam përciptazi, ishin njëmjek okulist nga më të shquarit nëShqipëri, për të mos thënë më ishquari, dhe një mjeke pediatre, esapospecializuar. Mjeku kishte qenëpedagog në universitet, në Fakulte-tin e Mjekësisë. Adhurohej përgjithçka, veçanërisht për talentin nëfushën e vetë. Baza e suksesit të tijishte intuita e jashtëzakonshme, qëe kanë vetëm gjenitë, por ishte edhestudimi i thellë dhe me themelnëpërmjet katër gjuhëve të huaja qëi dinte si shqipen (rusisht, gjerman-isht, anglisht dhe italisht). E adhu-ronin, por nuk e donin. U kishte zënërrugën atyre që ishin të parët me gra-da dhe me pozita. E kishin inat sekrijoi një kod të ri vlerash. Duhejshmangur, por si, qysh? Nuk ishtenjë gur i vogël që të ka zënë rrugëndhe e rrokullis me këmbë. Ishte njëshkëmb i madh. Duhej kapur qysqiadhe duhej përdorur dinamiti... Pran-daj prisnin...

Mediokrit, por edhe ata me zg-juarsi mesatare, e pak mbi mesa-taren, kanë tri cilësi që gjenialët nuki kanë: ambicien, kurthin dhedurimin. Ç‘lipi zogu, e dha vera,thotë një fjalë e urtë. Mjekut të ri iuarratis një vëlla jashtë shetit. Kaqduhej. Tashti, edhe të ishte rrap shek-ullor me rrënjë të thella, do ta sh-kulnin si qepë. E dëbuan nga Tiranadhe e sollën në Peshkopi, një qytet ivogël, provincial. Nëse duhej të linteTiranën një mjek aq i shquar dhe iaftë si ai, atë duhej ta çonin, të pak-tën, më ndonjë qytet të madh dhejo në Peshkopi. Ai në Tiranë pat kr-ijuar familje, ishte martuar me njëmjeke me të cilën kishte edhe njëdjalë. Ajo nuk qe e gatshme tandiqte burrin kudo që ta shpinin. Njëdijetar ka thënë se “Pas aftësisë përtë plagosur, ajo që mund të bëjë mëmirë gruaja, është aftësia për të lidhurplagën.” Ajo kishte vetëm aftësinëpër të plagosur. Plagën doktorit të riia lidhi një mjeke e re pediatre, ajoe bashkoi fatin me të edhe në fat-keqësi. Me ty jam gati të shkoj edhenë fund të ferrit, i tha, dhe u nisënbashkë për në Peshkopi. Por edhe nëPeshkopi nuk i mbajtën. I dërguanmjekë të përgjithshëm në zonën më

të largët të rrethit, në Reç, vendi mëi varfër dhe më pak i populluar. Atajetuan vitet më të bukura të rinisësë tyre në këtë vend ku shikon njëhektar qiell. Por nuk është puna tekqielli, është puna tek profesioni.Okulisti i shquar një herë në gjashtëmuaj mund të kishte ndonjë rast meprobleme që lidheshin me profesio-nin e tij. Por edhe atëherë nuk kish-te ç‘të bënte. Duart nuk bëhen bis-turi. Ai u shndërrua në një mjek tëpërgjithshëm, që merrej edhe megropat septike.Atë po e vrisnin ngapak e për ditë, kjo ishte vrasjeshpirtërore, profesionale; po i vris-nin ëndërrat, dëshirat, shpresat, planetqë kishte për t‘u lartësuar në malin emadh të shkencës. Atë e rroposën nëhumnerë nga e cila e kishte vështirëtë dilte. Kjo ishte vrasja e parë emjekut të shquar. Nuk i shkoi vdek-ja e vërtetë që t‘i merrte jetën, pornjë vdekje tjetër, morale, filozofike,profesionale, shpirtërore, që të ngu-jon në shkretëtirë, që ta merr jetënpak nga pak, ditë për ditë, të gërry-en, të izolon, të poshtëron, të bën tandjesh veten të padobishëm dhe, mënë fund, të bën që ta humbasësh re-spektin ndaj vetes...Ja, këtë qëllimkishte degdisja e mjekëve të shquarnë Reç, ku qëndruan shumë vite, nëkulmin e moshës, në kulmin e ng-ritjes, në kulmin e karrierës profe-sionale, në kulmin e shpresave dhetë ëndrrave...Ishin të dënuar, tëdëbuar, të damkosur. Napoleoni kaformuluar akuzën e vet ndaj atyre qëe degdisën në ishullin e Shën Elenës:“Ju më vratë për një kohë të gjatë,pak nga pak me paramendim... dheunë, duke vdekur mbi këtë shkëmbtë llahtarshëm, i privuar nga njerëzite mi dhe duke më mënjanuar ngaçdo gjë, ia lë turpin dhe tmerrin evdekjes sime familjes mbretërore tëAnglisë.”

Mbas disa vitesh e sollën në spi-talin e Peshkopisë. Një spital i vogël,ku mungonin kushtet, tradita, gjithç-ka. Ngritja e tij profesionale qe ndër-prerë, por shkëndijat e gjenialitetitnuk shuheshin kollaj, prandaj ai bërimrekulli edhe në Peshkopi. Për dritëne syve, në Peshkopi vinin nga tëgjitha rrethet e Shqipërisë. Ky qytetnë ato vite u bë si Meka; vendi i pele-grinazhit ishte ajo salla e vogël eoperacionit, ku duart e doktorit bë-nin mrekullira. Janë me dhjetra dheme qindra ata që ai u ka sjellëshikimin, kur të gjitha shpresat kish-in humbur; janë me dhjetra ata qëai u ka korrigjuar me shumë sukses

të metat e natyrës (strabizmin), dukeu bërë një ndër pionierët në fushëne kirurgjisë estetike. Sot operacionetqë ai bënte në spitalin e vogël tëPeshkopisë, kushtojnë mijëra euro,kurse ai i bënte pa asnjë lekë. Sotnjerëzit i luten Zotit: “O Zot, mosna lësho në dorë të mjekëve. Po patepër të na marrë shpirtin, na e merr,vetëm në dorë të tyre mos na ler.”Kështu luten njerëzit e shtresave tëvarfëra. Të pasurit ua shuajnë urinëe tmerrshme me para. Të pasurvemjekët u servilosen në mënyrën mëtë pështirë, u shërbejnë me të gjithaaftësitë dhe u krijojnë të gjitha kush-tet. Të varfërit i lënë të vdesin. Kjoështë një arsye më shumë për të sh-kruar dhe për ta kujtuar mjekun hu-man. Ai besonte në Zotin. Nuk kahumanizëm atesit. Ai ishte i dërguarii Zotit për t`i shërbyer njerëzimit.Ai ishte misionar, me një qëllim tëcaktuar, me rol të përkohshëm dhetë kufizuar. Nuk ishte as Krisht, asMuhamet, por i ngjashëm me to.Nuk ishte predikues i ndonjë feje,por i humanizmit. Aty ku nuk njihetZoti, gjithçka lejohet, thoshte dhepërmendte atë shprehjen e famshmetë Volterit: “Nëse Zoti nuk do tëekzistonte, do të ishte e nevojshmeta shpiknin atë.”

Një herë një i afërt i një pacientii kishte lënë një turrë me pare nëdorë dhe kishte ikur. Ai i rend prapaqë t‘ia kthejë, por tjetri ia mbathi qëtë mos e arrinte. Mjeku doli në obor-rin e spitalit të Peshkopisë dhe ehodhi gjithë turrën me pare (ishinprerje 250 lekëshe), që t‘i merrninnjerëzit. Kam ndodhur vetë në atëçast aty. Këtë skenë e kam parë mesytë e mi.

Nga mesi i viteve nëntëdhjetë,kur qenë shembur barrierat, kur lëviz-ja e njerëzve u bë e lirë, okulisti ifamshëm iku në Tiranë. Por ishtevonë, shumë vonë. Ai ishte pelegri-ni i vonuar, shtregu i fundit që nda-het nga tufa dhe zemra i pushon nëhapësirat oqeanike. E kishin dëbuarshumë vite më parë dhe ia kishinshkatërruar çerdhen. Tani ajo nukndërtohej më.

Esenini, në poezinë e tij brilante,i thotë nënës se do të kthehet edhenjë herë në ato viset e lindjes, nështëpinë e vjetër për të cilën e kishtemarrë aq shumë malli, megjithësekishin ndryshuar shumë gjëra dhe atoqë ishin bërë nuk zhbëheshin më,madje as vetë Esenini nuk ishte aiqë kishte qenë. Po Esenini kishte tetëvjet që ishte larguar, doktori kishtenjëzet e tetë vjet. Po le të citojmëEseninin për të përjetuar tragjedinëe shkuljes, të prishjes së çerdhes, tëvrasjes pa ta marrë jetën:

“Do të vij kur kopshti ynë i bardhë,Anekënd të vishet me blerim.Vetëm ti, si tetë vjet më parëMos më zgjo që heret në agim.

Mos e zgjo atë që shkrumb iu bënë,Ëndrrat e moshës plot hare!Më ka vrarë jeta mjaft, o nënë,

Dua veç të çlodhem e të fle.”Ai ishte gjallë, por jeta e kishte

vrarë. Tani ish-studentët e tij ishinme tituj dhe me grada; ata edhe psenuk e kishin talentin dhe gjenialite-tin e tij, kishin përparuar.Profesori ityre i dikurshëm tani ishte si njëplaçkë e vjetër, e hedhur...atij i drid-heshin duart dhe nuk i përballontedot operacionet e vështrira...Vetvetiue mënjanuan. Nuk i gjeti vend vetesdhe, më në fund, emigroni nëAmerikë.

PERSONALITETI

Me okulistin e famshëm kam pasur fatin të jem fqinj për një

kohë relativisht të gjatë, gati një dh-jetëvjeçar. Pak vite para fillimit tëproceseve demokratike në rrethin eDibrës erdhi sekretar i parë XhelilGjoni, i cili u tregua reformator.Denoncoi varfërinë dhe prapam-betjen e kësaj treve, pakësoi nëmaksimum luftën e klasave, u krijoikushte më të mira strehimi dhe jete-se disa intelektualëve të shquar nëfushat e veta, njëri prej të cilëve ish-te okulisti i famshëm. Atij iu dhazgjerim në pallatin më të mirë qëishte bërë për kuadrot kryesore. Unëisha në një pallat me të. Takoheshimshpesh dhe bisedonim gjatë. Ai kish-te disa karakteristika të veçanta që nuki kam ndeshur tek njerëzit e tjerë. Ajoqë më ka bërë përshtypje më shumëse të gjitha ka qenë kjo: ai nuk dintetë shtirej. Gjithçka që kishte në zemër,e thoshte hapur, pa hezitimin më tëvogël. Nuk njihte kompromis, nukpërshtatej, nuk njihte hatërmbetje,nuk donte t‘ia dinte nëse je njeri mepozitë të lartë, apo çoban dhish, aiishte i hapur, i prerë, direkt. Nuk dintetë bënte dredha. Toleranca e tij ishtezero. “Kulmi i tolerancës, - ka shkru-ar Cevi, - arrihet nga ata që nuk janëtë ngarkuar me bindje.” Ai kishtebindjet e veta nga të cilat nuk lëviztekurrë. Barra e bindjeve është shumë erëndë. Ajo të rëndon si mali mbishpinë. Mosshtirja është karakteristikëgjeniu.

Ai ishte konfliktual. Nuk përton-te të hynte në polemikë, të zihej dhetë kacafytej, jo në kuptimin fizik, meçdo njeri për të mbrojtur pikëpam-jet dhe mendimet e veta. Ai aspirontepër të drejtën dhe të vërtetën dhe drejttyre e çonte, si të thuash, karakteri ivet, por edhe forca argumentuese,logjika e fortë, që nuk kishte fushëtë jetës ku nuk depërtonte. Me tëmund të flisje për filozofi, histori,art, kulturë, gjuhësi, letërsi. Nuk equante gjë të madhe horizontin e tijkulturor dhe nuk merrte poza dit-urake. Ishte njeri i thjeshtë, i natyr-shëm. Konfliktualiteti është karakter-istikë për gjeniun.

Ai ishte radikal në mendime.Radikalizmi ishte shprehje e natyrëssë tij, mungesës së kompromisit,papajtueshmërisë absolute me tëkeqen, të ultën dhe të pamoralsh-men, por edhe vuajtjeve që kishtekaluar.Në ngjarjet që ndodhën pas

Njeriu, gjeniu dhe pavdekësiaPortret i mjegulluar dhe i papërfunduar

Lajmet për vdekjen e tij kanë qarkulluar disaherë.Vinin të mjegulluara, sikur i sillnin retë, erërat,shirat, forcat e natyrës. Dhe vetë ai për të cilinpërhapeshin këto lajme, pa dashje të askujt, vishejme një mjegull misteri, me një “rrobë” mitike,shkurt, legjendarizohej dhe të krijohej përshtypja segjithnjë ndaj tij do të nisej një vdekje e rreme, jo evërtetë, duke të krijuar kështu idenë e Pavdekësisë.

Kujtime për mjekun Basri Neziri


homazh

Më datë 28/08/2011 pushoi së rrahuri zemra enjerit prej figurave të njohura shqiptare. U nda

nga gjiri i familjes së tij, nga shokët dhe miqtë shko-dranë e dibranë dhe nga të gjithë ata që e njohën,punuan dhe jetuan me të Skënder Dema. Ai lindi nëqytetin e Shkodrës më 28/03/1935 në një familje tëmesme shkodrane, u rrit dhe edukua nën kujdesin enënës dhe të babait si dhe fisit të madh sojnik tëDemajve. Skënderi u shqua që në fillimet e jetës sëtij si fëmijë e nxënës me të gjitha dhuntitë që i falinatyra, ishte një nxënës shembullor që nga shkollafillore, tetëvjeçare dhe të mesme që studioj e i për-fundoi në qytetin e lindjes në Shkodër. Pas mbarimittë shkollës së mesme Skënderit iu dha e drejta e stu-dimit për agronomi në Universitetin Bujqësor Tiranë,ku mbaroi me rezultate të shkëlqyera studimet e lartadhe ndërkohë u specializua po në këtë fakultet përvitikulturë. Pra këtu ai i rriti më tej shkallët e dijevedhe të shkencës në fushën e bujqësisë ndërkohë aifitoi shumë dhe tregoi aftësi progresiste, organizativenë radhët e studentëve më të përparuar. Pas mbarim-it të studimeve të larta dhe specializimeve shkencorefillimisht ai u emërua agronom e më vonë kryeagron-om në NB “Perlat Rexhepi” Shkodër. Për rezultate tëshkëlqyera në punën e tij u bë drejtor i kësaj ekon-omie të madhe që i dha stimul të gjithë ekonomivetë tjera në shkallë rrethi si dhe në shkallë vendi. Re-zultatet dhe metodat e punës së tij, organizimi sh-kencor i punës në ekonomi, sjellja dhe puna njerë-zore me kuadrot dhe punonjësit e tjerë e rritën shumëpersonalitetin e tij si kuadër drejtues. Në këto rretha-na Skënder Dema i rriti shkallët e hierarkisë së tijduke e emëruar nomeklatura e kohës zëvëndëskryetartë Komitetit Ekzekutiv të rrethit Shkodër, periudhë nëtë cilën ai mbuloi problemet e bujqësisë në shkallërrethi. Puna e tij gjithnjë ishte rezultative, suksesidhe arritjet në të gjitha ekonomitë e rrethit Shkodëria rritën figurën dhe personalitetin e tij prej njeriushkencar progresist. Në këtë kohë rrethet e kategorisësë parë kërkonin kuadro të zot, organizator dhe per-sonalitete shkencore, njerëz me integritet. Në këtopersonalitete ishte i listuar edhe Skënder Dema. Rre-thi i Dibrës si rreth i kategorisë së parë dhe kryesishtrreth bujqësor por dhe industrial ku kërkohej për tëbërë përparime të mëtejshme në të gjitha fushatveçanërisht në bujqësi. Për rrjedhim nga nomekla-tura e lartë shtetërore e kohës u përzgjodh dhe uemërua kryetar i Komitetit Ekzekutiv të KP të rrethitDibër Skënder Dema, detyrë të cilën e mori përsipërnë vitin 1972 dhe qëndroi deri në vitin 1984(për 12vjet), detyrë të cilën e kreu me nder e faqe të bardhë.Rezultatet dhe efektiviteti i punës së tij u ndje kudonga qenda në bazë gjatë karierës së tij në Dibër sikryetar i ekzekutivit për 12 vjet, ai ishte një vektor ivërtetë. Në qëndrimet e tij Skënder Dema si personme integritet, i dashur brenda kuadrit njerëzor, i sin-qertë dhe i besueshëm(por jo symbyllur) duke gëzuarsimpatinë e të gjithëve. E vërteta në lidhje me integ-ritetin e tij qëndronte në faktin se ai ishte i matur e ikujdeshëm, nuk nxitohej, kryesorja është se ai nukdilte jashtë realitetit të kohës. Asnjëherë ai nuk i kr-ijoj privilegje vetes dhe familjes së tij nëpërmjet postitzyrtar. Është kjo ndër arsyet që ai qëndroi për 12 vjetnë Dibër duke kaluar nga suksesi në sukses pa bujëpër vite të tëra. Nuk mund të lihen pa përmenduredhe disa qëndrime e veprime të tij që e bënin shumëpopullor, si pjesëmarrja e tij e rregullt në dallim ngatë tjerët në veprimtaritë artistike kulturore e sportive,në gëzimet dhe hidhërimet e sidomos në fatkeqësitëe njerëzve. Të gjitha këto e të tjera e bënë SkënderDemën një personalitet me integritet të pakontestu-ar. Është meritë e qëndrimit të tij prej burri të shtetitqë për 12 vjet qëndroi dhe dirigjoi postin e kryetarittë ekzekutivit të rrethit Dibër. E vërteta është se asnjëkuadër tjetër qoftë dibran (apo jabanxhi) nuk ka qën-druar në postin e kryetarit të ekzekutivit për 12 vjetrrjesht përveç Skënder Demës. Ky qëndrim ia rriti më

vitit 1990, u përfshi në politikë, porjo si politikan tipik, me rezervashpirtërore, me hapa të matur dheme kujdes që ta arrish objektivin mesa më pak dhimbje dhe me sa mëpak shpenzime shpirtërore, fizike etj.Të arrish atë që duhet, duke moskursyer askënd dhe asgjë, kjo ishtemotoja e tij. Ai dhe e shoqja u bënëkandidatë për deputetë respektivishtpër PD dhe PR. Bënë fushatë të mirë,të kulturuar, por pa mëshirë për tëkaluarën. Ata nuk e amnistonin atënë asgjë. Ata harronin se e kaluaraishte pjesë e atyre njerëzve me të cilinrrinin çdo ditë, pjesë e tyre. Ajo nukmund të zhdukej. Falangat e errësirësi vunë në shënjestër. U vunë flakënedhe në derën e shtëpisë, por lum-turisht zjarri nuk u përhap dhe nuk ubë asnjë dëm. Ky lajm u dha edhenga “Zëri i Amerikës”. Simpatia përmjekët e shquar, sidomos për okulis-tin e madh, rritej, megjithatë ata nukfituan për t`u bërë deputetë. Bëhetfjalë për zgjedhjet më të para plural-iste, kur PPSH fitoi më shumë se dytë tretat në parlament. Atademokratë që vunë kandidaturën nëzgjedhjet e 22 Marsit, fituan tëgjithë, mbasi populli votoi nëmënyrë plebishitare.Doktori dhe eshoqja nuk ishin kandidatë në këtozgjedhje. Kur fitorja ishte e sigurt,nuk i afruan. Ata u zhgënjyen. Ataende nuk e dinin se “Demokraciaështë një festival mediokriteti”. Dok-tori i famshëm nuk ishte llogaritar,nuk ishte njeri praktik që të mendojëedhe për të nesërmen. Ai ishte njeriqë i harxhon të gjitha rezervatshpirtërore, dhe, në fund, dështon.Edhe kjo është karakteristikë gjeniu.

Ai ishte radikal në ide, por jo nëplanin praktik. Ai nuk i mbante mëriatij që i kishte bërë keq. Ai, në këtëdrejtim, ishte si Krishti.

NË OBORRINE PAVDEKËSISË

Ky shkrim është fragmentar, diçka e papërfunduar, e pakryer.

Koha e pakryer në gjuhësi tregon njëveprim që nuk ka përfunduar. Muanuk më besohet ende se doktori kavdekur, më duket se është një ngaato lajmet e gënjeshtra që i sillninvazhdimisht agjensitë e mjegullave.Kjo ide nuk më është ngulur kot nëmendje. Unë doktorin e kërkoj nëoborrin e Pavdekësisë. Ai bëhet gatipër të hyrë në këtë tempull. Ështëvështirë të hysh aty. Ky tempull nuki nxë të gjithë pretendentët. Pavde-kësia ka burokracinë e saj, që i zvarrispunët, i vonon. Nganjëherë, kur dotë pranojë një të ardhur rishtazi, siprotagonisti im, duhet të heqë njëtjetër për të liruar vend. Pavdekësiabën seleksionim të vazhdueshëm.Ajo më shumë nxjerr njerëz sesa fut

në tempullin e vet. Në oborrin esaj, në pritje për një vend, ka vite qërrinë në radhë nobelsitë, njerëz tëfamshëm nga e gjithë bota ku jetojmëne. Në pritje rrinë edhe diktatorët mëtë egër, që duken si qingja. Plotë-sojnë me durim dokumentet dhepresin e presin....Burokracia e Pavde-kësisë është e tmerrshme. Ajo për-bëhet nga nëpunës të sprovuar, qënuk duan t‘ia dinë çfarë ke qenë nëkëtë botën tonë. Atje maten dhevlerësohen ndryshe gjerat.

Kandidatët për Pavdekësinë çu-diten me njeri-tjetrin. Edhe ti pretpër të hyrë në tempullin e Pavdekë-sisë ?- pyet njëri prej tyre shokun qëka pranë, i cili jep e merr me letratqë don t‘i plotësojë. Po, përderisapret ti, pse të mos presë unë?-përgjigjet tjetri. Dhe kështu pyetjete përgjigjet, hamendjet dhe shpresatmund ta vazhdojnë në shekuj.

Një herë në njëqind vjet del njënëpunës serioz dhe u mban njëfjalim të shkurtër ayre që presin. Ataqë kanë mbushur njëqind vjet dhenuk janë pranuar, të mos presin më,komunikon ai. Të përjashtuarit ngaPavdekësia protestojnë, bërtasin, tre-gojnë meritat e tyre, tundin titujt dhegradat, medaljet, çmimet, tregojnëkarrocat me librat që kanë botuar,por titullari nuk impresionohet. Pa-pritur hapet porta e madhe e Pavde-kësisë dhe një tufë e madhe njerëz-ish dalin që andej, më mirë është tëthuash që po i përzënë. Shikoni, uthotë nëpunësi atyre që protesotojnë,ne po nxjerrim këta që kanë qenëkëtu dhe jo të pranojmë të tjerë, pran-daj ikni sa nuk është vonë. Na kanëardhur të tjerë me më shumë meri-ta.

Vetëm njëri pati një protestë kre-jt ndryshe nga protestat e të tjerëve,prandaj bëri përshtypje të madhe jovetëm nga ata që prisnin të hynin,por edhe nga ata që u dëbuan.

– Unë nuk pyes për Pavdekësi, -tha ai që i çuditi të gjithë.- Ja nëPavdekësi, ja rash e vdiqa! Unë e kammerak radhën, nuk pres asnjë minutë.Po e pata vendin këtu, mirë, ndry-she iki.

– Kush foli kështu?- pyti nëpunë-si që ua preu shpresën atyre që kish-in mbushur qindvjetshin dhe nukishin pranuar.

– Unë, - tha një burrë që në tëparë nuk ta mbushte syrin, se nukkishte as grada, as dekorata, as çmim-in Nobel, as Oscar dhe as karrocëme libra.

– Ti je ai mjeku i një vendi tëhumbur? – pyeti burrin nëpunësi qëdukej një burokrat i stazhionuar.

– Po, unë jam.– Burokracinë e kemi shpikur për

këta që nuk duam t‘i pranojmë. Ataqë këmbëngulin, nuk hyjnë kurrë nëkëtë tempull. Eja, se e ke vendin gati.

Ky ishte Basri Neziri.

Ai nuk dinte të shtirej. Gjithçka që kishte në zemër, e thosh-te hapur, pa hezitimin më të vogël. Nuk njihte kompromis,nuk përshtatej, nuk njihte hatërmbetje, nuk donte t‘ia dintenëse je njeri me pozitë të lartë, apo çoban dhish, ai ishte ihapur, i prerë, direkt. Nuk dinte të bënte dredha. Tolerancae tij ishte zero. “Kulmi i tolerancës, - ka shkruar Cevi, -arrihet nga ata që nuk janë të ngarkuar me bindje.” Ai kishtebindjet e veta nga të cilat nuk lëvizte kurrë. Barra e bindjeveështë shumë e rëndë. Ajo të rëndon si mali mbi shpinë.Mosshtirja është karakteristikë gjeniu.

123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123123

Skënder Dema, një emër që do tëjetojë gjatë në zemrat e dibranëve

shumë personalitetin si njerëzor dhe si kuadër krye-sor. Kur erdhi çështja e trasferimit të Skënderit ngaDibra nomeklatura e lartë e kishte pyetur:

-Ku dëshiron të të trasferojmë? Skënder Dema i ish-te përgjigjur:

-Skënderbeu ka lindur në Dibër, ka luftuar në Krujëdhe ka vdekur në Lezhë. Edhe Skënder Dema ka lindurnë Shkodër, ka punuar dhe punon në Dibër dhe do tëvdes në Shkodër. Dhe kështu siç u shpreh vetë Skën-deri u vendos. Ai u emërua zëvëndëskryetar i ekzeku-tivit dhe pas gjashtë muajsh u bë kryetar i KomitetitEkzekutiv të rrethit Shkodër. Ndërkohë ndryshimetdemokratike bënë punën e vet. Skënderi u trasferuadrejtor i NB Shkodër. Aty ai mbylli karierën e tij tëlavdishme si kuadër. Aty doli dhe në pension. Edhepas daljes në pension Skënderi ka mbajtur qëndrimburrëror duke mos iu detyruar askujt , kokën e ka mbaj-tur gjithnjë lart dhe për këtë ai është respektuar dhenderuar nga e gjithë Shkodra dhe shkodranët. Po kësh-tu edhe nga Dibra dhe dibranët. Vitin e kaluar shefi ishefave siç e thërriste Skënderi(është fjala për ish she-fin e arsimit dhe kulturës Dibër Shemsi Manjani) or-ganizoi me disa shokë në Shkodër një drekë me rastine 75 vjetorit të lindjes së Skënder Demës, ku së bash-ku me këtë kishin kaluar çaste shumë të gëzuara përdisa orë dhe kishin shkëmbyer batuta e bejte shko-drane e dibrane. Shokët duke ngritur dolli për Skën-derin e duke i uruar jetë të gjatë, ai ishte shprehur meshkodranët dhe dibranët do jetoj edhe një shekull tjetër.Në rretha të papritura por nga sëmundja e gjatë emushkërive dhe e zemrës pa iu nënshtruar atyre përshumë kohë, erdhi momenti i fundit që në orën 6 tëmëngjesit të datës 28/08/2011 pushoi së rrahuri zem-ra e Skënder Demës, personalitetit të shquar shkodran.Më 29/08/2011 nga shtëpia e tij u bë përcjellja për nëbanesën e fundit. Kortezhi i përmortshëm u shoqëruanga familja, bashkëshortja Fife Dema, djali SokolDema, vajza Mira Dema, dhëndëri Astrit Agolli, dynipërit e vegjël, motrat e Skënderit, miq e shokë shko-dranë e dibranë(shokë të punës e miq të ngushtë të tij)të cilët i dhanë lamtumirën e fundit. Skënder Demavdiq si burrë me integritet por familjes, të afërmëve,shoqërisë, miqësisë dhe të njohurve u ka lënë pas njëthesar me vlera të pakontestuara(të gjitha vyrtytet njerë-zore që karakterizojnë një burrë shteti si SkënderDema) të cilin do ta kujtojnë me respekt e me dashuripërgjithmonë. I përjetshëm qoftë kujtimi i tij!

Nga shokët që punuan dhe jetuan për 12 vjetrresht në rrethin e Dibrës:

Rakip Dançe, Ali Kaza, Xhemal Gazidede,Musa Rama, Ndue Kola, Kujtim Brovina,Pashk Jushi, Halil Uka, Shemsi Manjani,Nikollë Kola, Naim Kaçorri, Sali Ajazi,

Kujtim Sula, Avni Fida, Beqir Shehu, Idriz Kukeli.


Biblioteka e autorëve dibranë*


-20%

Këto dhe shumë botime të tjera të autorëvedibranë mund t’i gjeni pranë librarisë “M&B”

Adresa: Rruga “Zenel Baboci”, Pall. Ferar, Tiranë (Pranë Selvisë)Tel. 0 0 3 5 5 4 2 2 3 3 2 8 3 .

Cel. 0 6 9 2 0 6 8 6 0 3e-mail: m b b o t i m e @ g m a i l . c o m

* Janë reklamuar vetëm botimet që mund ti gjeni pranë librarisë “M&B”

starton grupi i punËs pËr rrugËn europiane tË …rrugaearberit.com/arkiva/2011/shtator...

Documents