stalin son yazilar 1950 1953

8/4/2019 Stalin Son Yazilar 1950 1953

http://slidepdf.com/reader/full/stalin-son-yazilar-1950-1953 1/168

1J. Stalin

Son Yazýlar 1950-1953

SON YAZILAR 1950-1953

J .

S T A

L Ý N

ERÝÞ YAYINLARI



ÜÇÜNCÜ BASKI



SON YAZILAR1950-1953

J. STALÝN



Stalin�in 1950-1953 yýllarý arasýndaki inceleme, konuþma, mesaj ve söylevlerini birarayagetiren Dernièrs Ecrits 1950-1953 (Editions Sociales, Paris 1953) adlý kitabýný,ransýzcasýndan, M. Gaziturhan dilimize çevirmiþ ve kitap, Son Yazýlar 1950-1953 adý ileSol Yayýnlarý tarafýndan, Aralýk 1977 (Birinci Baský: Kasým 1970; Ýkinci Baský: Mayýs 1976)tarihinde yayýnlanmýþtýr.

Eriþ Yayýnlarý tarafýndan düzenlenmiþtir, [email protected]://www.kurtuluscephesi.comhttp://www.kurtuluscephesi.nethttp://www.kurtuluscephesi.org



ÝÇÝNDEKÝLER

BÝRÝNCÝ BÖLÜMDÝL ÜZERÝNE7

9 Dilbiliminde Marksizm Üzerine34 E. Kraþeninnikova Yoldaþa Mektup41 Sanjeyev Yoldaþa Mektup43 D. Belkin ve S. urer Yoldaþlara Mektup46 A. Holopov Yoldaþa Mektup

ÝKÝNCÝ BOLÜM

SOSYALÝZMÝN EKONOMÝK SORUNLARI ÜZERÝNE53

55 SSCB�nde Sosyalizmin Ekonomik Sorunlarý � Kasým 1951Tartýþmasý ile Ýlgili Ekonomik Sorunlar Üzerine Düþünceler

55 I. Sosyalist Rejimde Ekonomik Yasalarýn Niteliði Üzerine62 II. Sosyalist Rejimde Meta Üretimi Üzerine69 III. Sosyalist Rejimde Deðer Yasasý Üzerine74 IV. Kent ile Kýr Arasýndaki, Kafa ile Kol Emeði Arasýndaki

Karþýtlýðýn Ortadan Kaldýrýlmasý ve Aralarýndaki arklarýnGiderilmesi Üzerine

78 V. Tek Dünya Pazarýnýn Çözülüþü ve Dünya KapitalistSistemi Bunalýmýnýn Aðýrlaþmasý Üzerine

80 VI. Kapitalist Ülkeler Arasýnda Savaþlarýn KaçýnýlmazlýðýÜzerine

84 VII. Bugünkü Kapitalizmin ve Sosyalizmin TemelEkonomik Yasalarý Üzerine

87 VIII. Öteki Sorunlar90 IX. Marksist Bir Ekonomi Politik Elkitabýnýn Uluslararasý

Önemi

91 X. Ekonomi Politik Elkitabý Taslaðýný Yetkinleþtirme Yollarý93 Aleksandýr Ýliç Notkin Yoldaþa Yanýt101 L. D. Yaroþenko Yoldaþýn Yanlýþlarý102 I. Yaroþenko Yoldaþýn Baþlýca Yanlýþý111 II. Yaroþenko Yoldaþýn Baþka Yanlýþlarý124 V. Sanina ve V. G. Venger Yoldaþlara Yanýt124 I. Sosyalizmin Ekonomik Yasalarýnýn Niteliði Üzerine126 II. Kolhoz Mülkiyetini Ulusal Mülkiyet Düzeyine Çýkarmak

Ýçin Alýnacak Önlemler



ÜÇÜNCÜ BÖLÜMGAZETECÝLERLE KONUÞMALAR

134135 Barýþ Sorunlarý Konusunda Demeç142 Atom Silahý Konusunda145 Amerikan Gazeteleri Baþyazarlarýndan Bir Grubun Sorularýna

Verilen Yanýtlar147 James Reston'un Sorularýna Yanýt

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMMESAJLAR

149

151 Maurýce Thorez Yoldaþa152 Bay Otto Grotewohl'a153 Javaharlal Nehru'ya Yanýt153 15 TEMMUZ 1950153 Mao Çe-Tung Yoldaþa154 Mao Çe-Tung Yoldaþa155 Otto Grotewohl Yoldaþa155 Kim Ýr-Sen Yoldaþa155 Bay Kiisi Ývamoto'ya156 Magnitogorsk Metalürji Kombinasýna

157 Mao Çe-Tung Yoldaþa158 Kuznetsk Metalürji Kobinasýna158 Boleslav Býerut Yoldaþa159 Petru Groza Yoldaþa159 Gh. Gheorghiu-Dej Yoldaþa159 O. Grotewohl Yoldaþa160 Zapotocky Yoldaþa160 Sovyetler Birliði'nin Genç Piyonyelerine160 Kim Ýr-Sen Yoldaþa161 Mao Çe-Tung Yoldaþa162 Mao Çe-Tung Yoldaþa162 Mao Çe-Tung Yoldaþa

BEÞÝNCÝ BÖLÜMSON SÖYLEV

163165 Sovyetler Birliði Komünist Partisi XIX. Kongresi Kapanýþ

Toplantýsý Konuþmasý



BÝRÝNCÝ BÖLÜMDÝL ÜZERÝNE



9J. Stalin


DÝLBÝLÝMÝNDE MARKSÝZM ÜZERÝNE

BÝR genç yoldaþ grubu, dilbilim sorunlarý konusunda veözel-likle dilbiliminde marksizm üzerine ne düþündüðümü basýn-da açýklamamý istedi. Dilbilimci olmadýðýmdan, doðal olarak,

yoldaþlara yeteri kadar yararlý olamayacaðým. Dilbiliminde mark-sizme gelince, diðer toplumsal bilimler gibi, bu, bilerek konuþa-bileceðim bir sorundur. Bunun içindir ki, yoldaþlarýn sorduðubir dizi soruyu yanýtlamayý kabul ettim.

SORU. � Dilin, temelin üstünde bir üstyapý olduðu doðru mudur?

YANIT. � Hayýr, yanlýþtýr.Temel, toplumun, geliþmesinin belirli bir aþamasýndaki



10 J. Stalin


[sayfa 9] iktisadî rejimdir. Üstyapý, toplumun siyasal, hukuksal, din-sel, sanatsal, felsefî görüþleri ve bunlara tekabül eden siyasal,

hukuksal ve diðer kurumlardýr.Her temelin, o temele tekabül eden kendi üstyapýsý var-dýr. eodal rejimin temelinin kendi üstyapýsý, siyasal, hukuksal

ve diðer görüþleri ve bunlara tekabül eden kendi kurumlarý var-dýr; kapitalist temelin kendi üstyapýsý vardýr, sosyalist temelinde. Temel deðiþtiði ya da tasfiye edildiðinde, onun üstyapýsý,onu izleyerek deðiþir ya da tasfiye olur, yeni bir temel doðunca,bunu izleyen ve buna tekabül eden bir üstyapý doðar.

Dil, bu bakýmdan, üstyapýdan kökten farklýdýr. Örneðin,

Rus toplumunu ve Rus dilini alalým. Son otuz yýl süresince eskitemel, kapitalist temel, Rusya�da tasfiye edildi; yeni, sosyalistbir temel kuruldu. Bunun sonucu olarak kapitalist temele teka-bül eden üstyapý tasfiye edildi ve sosyalist temele tekabül eden

yeni bir üstyapý yaratýldý. Böylece eski siyasal, hukuksal ve diðerkurumlarýn yerine, yeni, sosyalist kurumlar geçti. Bununla bir-likte, Rus dili, öz olarak, Ekim Devriminden önce olduðu gibikaldý.

O zamandan beri Rus dilinde deðiþen nedir? Rus dilinin

sözcük hazinesi bir dereceye kadar deðiþti, þu bakýmdan deðiþtiki, yeni, sosyalist üretimin meydana gelmesiyle, yeni bir devle-tin meydana gelmesiyle, yeni bir sosyalist kültürün, yeni bir top-lumsal ortamýn, yeni bir ahlâkýn ve ensonu tekniðin ve bilimingeliþmesi ile dilde büyük sayýda yeni sözcükler, yeni deyimlerdoðmasý anlamýnda bir zenginleþme oldu; birçok sözcük vedeyimin anlamý deðiþti ve yeni bir anlam kazandý, eskimiþ bazýsözcükler de dilimizden yok oldu. Rus dilinin temelini oluþturan

yeni bir sözcük hazinesine ve gramer sistemine gelince, bunlar,kapitalist temelin tasfiyesinden sonra tasfiye edilip, yerlerine söz-cük hazinesinin yeni [sayfa 10] bir temel özü ve yeni bir gramer sis-temi getirilmemiþ, tersine, bunlar, olduklarý gibi kalmýþlar veönemli hiç bir deðiþikliðe uðramadan varlýklarýný sürdürmüþler-dir; özellikle, günümüzün Rus dilinin temeli olarak varlýklarýnýsürdürmüþlerdir.

Devam edelim. Üstyapýyý doðuran temeldir, ama bu, hiç



11J. Stalin


bir zaman, onun temeli yansýtmakla yetindiði, edilgen, yansýzolduðu, temelin yazgýsýna, sýnýflarýn yazgýsýna, rejimin niteliðine

karþý kayýtsýz bulunduðu anlamýna gelmez. Tersine, üstyapý birkez doðunca, etkin pek büyük bir güç olur, temelin billurlaþ-masýna ve güçlenmesine etkili bir biçimde yardým eder; eskidüzenin ve eski sýnýflarýn yýkýmýnýn tamamlanmasýnda ve onla-rýn tasfiyesinde, yeni düzene yardým etmek üzere gereken bütünönlemleri alýr.

Baþka türlü olamazdý da. Üstyapý, özellikle, temel tarafýn-dan, kendisine hizmet etmesi için billurlaþmasýna ve güçlen-mesine etkin olarak yardým etmesi için, zamaný geçmiþ bulu-

nan eski temeli ve onun eski üstyapýsýný tasfiye etmek üzereetkin olarak savaþým vermesi için yaratýlmaktadýr. Üstyapýnýnbu alet rolünü oynamayý reddetmesi, onun, temelin etkin sa-

vunucusu durumundan temele karþý kayýtsýz bir duruma geçiþi,sýnýflara karþý ayný tutumu takýnmasý, niteliðini yitirmesi ve birüstyapý olmaktan çýkmasý için yeterlidir.

Dil, bu bakýmdan, üstyapýdan kökten farklýdýr. Dil, belirlibir toplumun baðrýnda þu ya da bu, eski ya da yeni bir temel ta-rafýndan deðil, toplum tarihinin ve yüzyýllar boyunca temellerin

tarihinin ilerleyiþi tarafýndan oluþturulmuþtur. Dil, herhangi birsýnýfýn eseri deðildir, bütün toplumun, toplumun bütün sýnýfla-rýnýn eseridir. Ýþte bu nedenledir ki, bütün halkýn dili olarak

yaratýlmýþtýr, bütün toplum için tektir ve toplumun bütün üyeleriiçin ortaktýr. Bunun sonucu olarak, dilin, insanlar [sayfa 11] arasýn-da bir iletiþim aracý olarak yerine getirdiði alet rolü, diðer sýnýfla-rýn zararýna, bir sýnýfa hizmet etmekten ibaret deðildir, bütüntopluma, toplumun bütün sýnýflarýna ayrým yapmaksýzýn hizmet

etmekten ibarettir. Özellikle bu yüzdendir ki, dil, ayný zamanda,cançekiþen eski düzene ve yükselen yeni düzene, eski temele ve yenisine, sömürenlere ve sömürülenlere hizmet edebilmek-tedir.

Herkesçe bilinmektedir ki, Rus dili, Ekim Devrimindenönce Rus kapitalizmine ve Rus burjuva kültürüne ve bugün sos-

yalist rejime ve Rus toplumunun sosyalist kültürüne ayný biçim-de hizmet etmiþtir.



13J. Stalin


mek ki, üstyapýlarý ile birlikte iki temel tasfiye edildi ve bir yeni-si, sosyalist temel, yeni üstyapýsý ile birlikte göründü. Oysa örne-

ðin, Rus dili ele alýnýrsa, görülür ki, bu uzun zaman süresince budil hiç yenilenmedi ve yapýsý yönünden, günümüzün Rus dili,Puþkin�in dilinden az farklýdýr.

Bu sürede, Rus dilinde nasýl bir deðiþiklik oldu? Bu süre-de, Rus dilinin sözcük hazinesi belirgin bir biçimde zenginleþmiþ-tir; devrini tamamlamýþ büyük sayýda sözcük, sözcük hazinesin-den kaybolmuþtur; önemli sayýda sözcüðün anlamý deðiþmiþtir;dilin gramer sistemi geliþmiþtir. Puþkin�in dilinin yapýsýna ge-lince, gramer sistemi ve sözcük hazinesinin temel özü ile bu dil,

günümüz Rus dilinin temeli olarak anaçizgileri ile süregelmiþtir.Bu, kolayca kavranýlýr. Gerçekten de, neden üstyapýda

[sayfa 13] olduðu gibi, her devrimden sonra, dilin var olan yapýsýn-ýn, gramer sisteminin ve sözcük hazinesinin temel özünün yokedilmesi ve yerine yenilerinin gelmesi gerekli olsun? Su, toprak,

dað, orman, balýk, insan, gitmek, yapmak, üretmek, alýþveriþ yapmak, vb. sözcüklerinin, artýk su, toprak, dað vb. olarak ad-landýrýlmamalarý ve deðiþik olarak söylenmeleri, kimin iþine

yarar? Dildeki sözcüklerin deðiþmesinin ve sözcüklerin tümce-

lerdeki bileþiminin var olan gramere göre deðil de, bambaþkabir gramere göre yapýlmasý, kimin iþine yarar? Devrim, dildekibu altüst oluþtan ne yarar saðlamýþ olur? Tarih, bir þeyin gerekli-liði kesin bir biçimde kendini kabul ettirmediði sürece, genelolarak, öze deðgin bir iþlemde bulunmaz. Var olan dilin, yapýsýile birlikte anaçizgileri bakýmýndan yeni rejimin gereksinmeler-ini karþýlamaya tamamen elveriþli olduðu tanýtlanmýþken, budilbilimindeki böyle bir altüst oluþa niçin gerek duyulacaðý akla

gelmektedir. Toplumun üretici güçlerinin özgürce geliþebilmeleriiçin, eski üstyapý yýkýlarak, birkaç yýl içinde yerine bir yenisi geti-rilebilir, getirilmelidir; ama toplum yaþamýnda anarþi yaratma-dan, toplumun çözülüþü tehlikesini doðurmadan, mevcut dil

yýkýlarak, yerine, birkaç yýl içinde, bir yenisi nasýl kurulabilir?Don Kiþotlardan baþka kim böyle bir amaç güdebilir?

Ensonu, üstyapý ile dil arasýnda köklü bir fark daha var-dýr. Üstyapý, üretime, insanýn üretici faaliyetine doðrudan baðlý



14 J. Stalin


deðildir. O, üretime, ancak dolaylý bir biçimde, ekonominin ara-cýlýðý ile temelin aracýlýðý ile baðlýdýr. Bu yüzden, üstyapý, üretici

güçlerin geliþme düzeyindeki deðiþiklikleri, dolaysýz ve doðru-dan deðil, temeldeki deðiþikliklerden sonra, temeldeki deðiþik-liklerin üretimdeki deðiþikliklere dönüþmesinden sonra yansýtýr.Bu, þu anlama gelir ki, üstyapýnýn etki alaný dar ve sýnýrlýdýr. [sayfa

14]

Dil, tersine, insanýn üretici faaliyetine doðrudan baðlýdýr ve yalnýzca üretici faaliyetine deðil, üretimden temele kadar, te-melden üstyapýya kadar, çalýþmasýnýn bütün alanlarýnda insa-nýn bütün öteki faaliyetlerine de baðlýdýr. Bu yüzden, dil, temel-

deki deðiþiklikleri beklemeksizin üretimdeki deðiþiklikleri, do-laysýz olarak ve doðrudan yansýtmaktadýr. Bu yüzden, insan faa-liyetinin bütün alanlarýný kucaklayan dilin etki alaný, üstyapýnýnetki alanýndan çok daha geniþ ve çok daha çeþitlidir. Ayrýca, he-men hemen sýnýrsýzdýr.

Dilin, özellikle de sözcük hazinesinin, hemen hemen ke-sintisiz bir þekilde deðiþme durumunda bulunmasýnýn esas ne-deni budur. Sanayiin ve tarýmýn, ticaretin ve ulaþtýrmanýn, tek-niðin ve bilimin kesintisizce geliþmesi, bu ilerleyiþin gerektirdiði

yeni sözcükler ve yeni deyimlerle, dilin sözcük hazinesi zengin-leþmektedir. Bu gereksinmeleri doðrudan yansýtan dil, böylece,sözcük hazinesini, yeni sözcüklerle zenginleþtirmekte ve gra-mer sistemini geliþtirmektedir.

Böylece:a) Bir marksist, dili, temelin üstünde bir üstyapý olarak

göremez;b) Dil ile bir üstyapýyý karýþtýrmak çok önemli bir yanýlgý-

dýr. SORU. � Dilin, her zaman bir sýnýf niteliði bulunduðu ve bunu koruduðu, toplum için ortak ve birtek dil olmadýðý, sýnýf niteliði bulunmayan ve bütün halkýn dili olacak bir dil olamaya-caðý doðru mudur?

YANIT. � Hayýr, yanlýþtýr.Sýnýfsýz bir toplumda bir sýnýf dilinin sözkonusu olamaya-

caðýný anlamak güç deðildir. îlkel topluluk düzeýninde, klanlar



15J. Stalin


düzeninde sýnýf bilinmiyordu, sonuç olarak da sýnýf dili olamaz-dý; onlarda dil, ortaklýðýn tümü için ortak, tek idi. Sýnýf derken,

bütün insan topluluklarýnýn [sayfa 15] anlaþýlmasý gerektiði, ilkeltopluluðun buna dahil olduðu itirazý, bir itiraz deðil, yanýtlamayadeðmeyen bir sözcük oyunudur.

Bundan sonraki geliþmeye gelince, klan dillerinden boy dillerine kadar, boy dillerinden ulusal-topluluk (milliyet) dilleri-ne kadar ve ulusal-topluluk dillerinden ulusal dillere kadar � her

yerde, geliþmenin bütün aþamalarýnda, toplum içinde insanlararasýndaki iletiþim aracý olarak dil, toplum için ortak ve birtekti,toplum üyelerine, toplumsal durumlarýndan baðýmsýz olarak,

ayný biçimde hizmet ediyordu.Burada, köleci ya da ortaçað dönemlerindeki imparator-

luklardan sözetmiyorum, bunlar, örneðin Keyhüsrev�in ve BüyükÝskender�in ya da Sezar�ýn ve Þarlman�ýn imparatorluklarý gibikendilerine özgü ekonomik bir temele sahip deðildiler ve geçi-ci, dayanýksýz askerî ve yönetsel oluþumlardan meydana geli-

yordu. Bu imparatorluklar, bütün imparatorluk için tek ve impa-ratorluðun bütün üyeleri için anlaþýlýr bir dile sahip deðillerdi,olamazlardý. Bunlar, herbiri kendi yaþamýný yaþayan ve kendi

dillerine sahip bulunan bir boy ve ulusal-topluluk bileþimindenoluþmuþtu. Böylece, sözkonusu olan bu imparatorluklar ya dabenzerleri deðildir, ama imparatorluðun parçalarý bulunan ken-dilerine özgü iktisadî bir temele sahip ve eski zamanlardan berioluþmuþ dilleri bulunan boylar ve ulusal-topluluklardýr. Bu boyla-rýn ve ulusal-topluluklarm dillerinin sýnýfsal bir niteliði olmadý-ðýný, bu dillerin, insan topluluklarýnýn, boylarýn ve ulusal-toplu-luklarýn ortak dilleri olduðunu, kendileri tarafýndan anlaþýlýr bu-

lunduklarýný tarih bize öðretmektedir.Kuþkusuz, buna paralel olarak lehçeler, yerel þiveler bu-lunmaktaydý; ama boyun ya da ulusal-topluluðun birtek ve ortakdili, bu þivelere üstün geliyor ve bunlarý [sayfa 16] buyruðu altýnaalýyordu.

Sonralarý, kapitalizmin doðusuyla, feodal bölünmenin tas-fiyesi ile ve ulusal bir pazarýn kurulmasýyla ulusal-topluluklar,ulus olarak ve ulusal-topluluk dilleri de ulusal diller olarak geliþti.



16 J. Stalin


Tarih, bize, ulusal bir dilin, bir sýnýfýn dili olmadýðýný, ama halkýntümünün ortak bir dili, ulusun üyelerinin ortak ve ulus için bir-

tek dili olduðunu göstermektedir. Yukarda dedik ki, toplum içinde insanlar arasýnda iletiþimaracý olarak dil, toplumun bütün sýnýflarýna eþit olarak hizmeteder ve bu bakýmdan sýnýflara karþý, bir bakýma, ilgisiz kalýr. An-cak insanlar, deðiþik toplumsal, gruplar ve sýnýflar, dile karþý il-gisiz deðillerdir. Dili kendi çýkarlarý yönünden kullanmaya, onakendi özel sözcük hazinelerini, özel deyimlerini, özel terimlerinizorla kabul ettirmeye bakarlar. Bu bakýmdan, halktan kopmuþbulunan ve ona karþý kin duyan varlýklý sýnýflarýn üst katmanlarý:

soylu aristokrasi ve burjuvazinin üst katmanlarý özellikle sivril-mektedirler. �Sýnýfsal� lehçeler, jargonlar, salon �aðýzlarý� oluþ-maktadýr. Edebiyatta bu lehçeler ve jargonlar, çoðu kez yanlýþolarak, �proleter dili�ne, �köylü dili�ne karþýt olarak, �soylu dili�,�burjuva dili� diye adlandýrýlýrlar. Bu nedenledir ki, ne kadargarip görünürse görünsün, bazý yoldaþlarýmýz, ulusal dilin birhayal olduðu, gerçekte sýnýf dillerinin var olduðu sonucuna va-rýyorlar.

Bu sonuca varmaktan daha hatalý bir þey olamayacaðý

kanýsýndayým. Bu lehçelere, jargonlara dil gözüyle bakabilir miyiz? Hayýr, bu olanaksýzdýr. Önce þundan dolayý olanaksýzdýr ki,bu lehçelerin, bu jargonlarýn, ne kendilerine özgü gramer sis-temi vardýr, ne de kendi sözcük hazinesi içeriði � onlar, bunlarýulusal dilden aktarmaktadýrlar. Sonra þundan dolayý olanaksýz-dýr ki, lehçelerin ve jargonlarýn, þu ya da bu sýnýfýn üst katman-larý [sayfa 17] arasýnda dar bir dolaþým alanlarý vardýr ve böyleceinsanlar arasýnda, toplumun tümü için iletiþim aracý olmaya el-

veriþli deðillerdir. Bunlarda neler bulunur? Bunlarda, aristokrasi-nin ya da burjuvazinin üst katmanlarýnýn özel zevklerini yansý-tan özel bir sözcük seçimi bulunmaktadýr; incelikleri ve zarif-likleri ile sivrilen bazý anlatým ve söz kuruluþlarý alýnmýþ, ulusaldildeki �kaba� anlatým ve söz kuruluþlarý dýþtalanmýþtýr, ensonu,belirli sayýda yabancý sözcük aktarýlmýþtýr. Oysa öz bakýmýndan,

yani sözcüklerin büyük çoðunluðu ve gramer sistemi, ulusaldilden, halkýn tümünün dilinden aktarýlmýþtýr. Böylece lehçeler



17J. Stalin


ve jargonlar bütün halkýn ortak dili olan ulusal dilin dallarýdýr,bunlarýn dilbilimi bakýmýndan herhangi bir baðýmsýzlýklarý yok-

tur ve cançekiþmeye mahkûmdurlar. Lehçelerin ve jargonlarýnulusal dilin yerine geçebilecek olan ayrý diller haline gelebilece-ðini düþünmek, tarihsel görüþ açýsýný yitirmek ve marksizminsaflarýný terketmek demektir.

Marx�tan aktarma yapýlýyor, Kutsal-Max yazýsýndan birbölüm ileri sürülüyor, bu yazýda denmektedir ki: Burjuvazinin� kendi dili� vardýr, bu dil � burjuvazinin ürünüdür �, ona bezir-gânlýk ve alým-satým ruhu sinmiþtir. Bazý yoldaþlar bu aktarmaile Marx�ýn, sözümona, dilin �sýnýf niteliði�nden yana olduðunu,

birtek ulusal dilin varlýðýný yadsýdýðýný tanýtlamak istiyorlar. Eðerbu yoldaþlar, bu sorunda nesnel davransaydýlar, ayný Kutsal-

Max yazýsýndan baþka bir parça da aktarmalarý gerekirdi, obölümde, Marx, birtek ulusal dilin oluþmasý yollarýndan söze-derken � iktisadî ve siyasal merkezleþmeye baðlý olarak lehçele-

rin birtek ulusal dil olarak tümleþmeleri�nden sözetmektedir.Dolayýsýyla, Marx, lehçelerin alt biçim olarak ona baðýmlý

bulunacaðý, birtek ulusal dilin üst biçim olarak gerekli olduðunukabul etmektedir. [sayfa 18]

Böyle olunca, Marx�a göre � burjuvazinin bir ürünü olan�burjuva dili ne oluyor? Marx, bu dili, kendine özgü bir dil örgü-süne sahip ulusal diller gibi bir dil olarak mý sayýyordu? Onu, butür dil olarak sayabilir miydi? Kuþkusuz hayýr! Marx, yalnýzcaburjuvalarýn, tek olan ulusal dili, bezirgân deyimleri ile kirlet-tiklerini, yani burjuvalarýn kendi bezirgân jargonlarý olduðunusöylemek istiyordu.

Demek ki, bu yoldaþlar, Marx�ýn tutumunu tahrif etmiþler-

dir. Onu tahrif etmiþlerdir, çünkü Marx�tan aktarma yaparkenmarksist olarak deðil de, konunun özüne eriþmeden, skolâstikçigibi hareket etmiþlerdir.

Engels�ten aktarma yapýyorlar; onun Ýngiltere�de Emekçi Sýnýflarýn Durumu yapýtýndan �... Ýngiliz iþçi sýnýfý, eninde sonun-da, Ýngiliz burjuvazisinden bambaþka bir halk haline girdi�; ve�... iþçiler burjuvaziden deðiþik bir lehçe konuþuyorlar, onlarýndeðiþik fikirleri ve deðiþik kavramlarý, deðiþik alýþký ve deðiþik



18 J. Stalin


ahlâk kurallarý, deðiþik bir dinleri ve deðiþik bir siyasetleri var.�1

dediði bölümü öne sürüyorlar.

Bu aktarmadan güç alarak, bazý yoldaþlar, Engels�in bütünhalk için ortak olan ulusal bir dilin gerekliliðini yadsýdýðýný, so-nuç olarak da dilin �sýnýfsal niteliði�ni doðruladýðýný söylemeye

varýyorlar. Kuþkusuz Engels, burada, dilden deðil, lehçeden söze-tmektedir; o, lehçenin, ulusal dilin bir dalý olarak dilin yerinegeçemeyeceðini çok iyi kavramýþtýr. Ama görülüyor ki, bu

yoldaþlar, dil ile lehçe arasýndaki farka önem vermemektedir-ler...

Kuþkusuz aktarma yersiz olarak yapýlmýþtýr, çünkü En-

gels, burada, �sýnýf dilinden� sözetmemekte, baþlýca sýnýfsal fi-kir, kavram, alýþký, ahlâk kurallarý, din ve siyasetten sözetmek-tedir. ikirlerin, kavramlarýn, alýþkýlarýn, [sayfa 19] ahlâk kuralla-rýnýn, dinin ve siyasetin burjuvalarda ve proleterlerde, doðrudandoðruya karþýt olduðu, tümüyle doðrudur. Ancak burada ulusaldilin, ya da dilin �sýnýfsal niteliði�nin ne iþi var? Toplumda sýnýf çeliþkilerinin varlýðý, dilin �sýnýfsal niteliði� yararýna ya da birtekulusal dilin gerekliliðine karþý kanýt oluþturabilir mi? Marksizm,dil birliðinin, ulusun en önemli niteliklerinden biri olduðunu söy-

ler, bunu söylerken de ulusun içinde sýnýfsal çeliþkiler olduðunuçok iyi bilmektedir. Sözü geçen yoldaþlar, bu marksist tezi ka-bul etmiyorlar mý?

Lafargue�dan aktarmalar yapýyorlar, onun DevrimdenÖnce ve Sonra ransýz Dili kitapçýðýnda, dilin �sýnýfsal niteliði�nikabul ettiðini ve söylediklerine göre, bütün halk için ortak birdilin zorunluluðunu yadsýdýðýný iddia ediyorlar. Yanlýþtýr. Ger-çekte, Lafargue, �soylu� ya da �aristokratik� dilden ve toplumun

çeþitli katmanlarýnýn �jargonlarýndan sözetmektedir. Ancak, bu yoldaþlar unutuyorlar ki, Lafargue, dil ile jargon arasýndaki fark-la ilgilenmemekte ve lehçeleri, bazan �yapma dil�, bazan da�jargon� olarak nitelendirmektedir, kitapçýðýnda açýk� olarak ilânetmektedir ki, �aristokrasiyi ayýrdeden yapma dil ... burjuvanýn

ve zanaatçýnýn, kentin ve köyün konuþtuklarý vülger dilden

1 riedrich Engels, La Situation des classes laborieuses en Angleterre, c. I, EditionCostes, Paris 1933, s. 211. - Ed.



19J. Stalin


çýkartýlmýþtý�. Yani Lafargue bütün halk için ortak bir dilin varlýðýný ve

zorunluluðunu kabul etmektedir ve �aristokratik dil�in ve ötekilehçelerin ve jargonlarýn bütün halkýn ortak diline karþý ast nite-liðini ve baðýmlýlýðýný pek iyi kavramaktadýr.

Bunun sonucu olarak da, Lafargue�dan yapýlan aktarma,amacýna eriþememektedir.

Belirli bir çaðda, Ýngiltere�de Ýngiliz feodallerinin �yüzyýl-lar boyunca� ransýzca konuþtuklarý, oysa Ýngiliz halkýnýn Ýngi-lizce konuþtuðu verisine dayanýyorlar, [sayfa 20] bundan, dilin �sý-nýfsal niteliði� yararýna ve tüm halk için ortak bir dilin zorunlu-

luðuna karþý bir kanýt çýkarmak istiyorlar. Bu, bir kanýtlama deðil-dir, daha çok bir anekdottur. Önce o dönemde bütün feodallerransýzca konuþmamaktaydýlar, konuþanlar, kralýn sarayýnda vekontluklardaki önemsiz sayýdaki büyük feodallerdi. Ýkinci ola-rak, herhangi bir �sýnýf dili�ni deðil, yalnýzca bütün ransýz hal-kýnýn ortak dili olan sýradan ransýzcayý konuþmaktaydýlar.Üçüncü olarak, bilinmektedir ki, ransýz dilini konuþarak eðle-nenlerin bu tutkularý, sonralarý iz býrakmadan yok olmuþtur,bütün halkýn ortak dili Ýngilizceye yerini býrakmýþtýr. Bu yoldaþlar

sanýyorlar mý ki, �yüzyýllar boyunca� Ýngiliz feodalleri, Ýngiliz hal-ký ile tercümanlar aracýlýðýyla anlaþmýþlardýr; sanýyorlar mý ki,Ýngiliz feodalleri Ýngiliz dilini kullanmýyorlardý ve o zamanlardabütün halk için ortak bir Ýngiliz dili yoktu, ransýz dili o zaman-larda Ýngiltere�de yalnýzca yüksek aristokrasinin dar çevresindekullanýlan bir salon dilinden fazla bir þeydi? Bu tür anekdotdüzeyindeki �kanýtlara� dayanýlarak, nasýl bütün halk için ortakbir dilin varlýðý ve zorunluluðu yadsýnabilir?

Rus aristokratlarý da çarlarýn sarayýnda ve salonlarýndabir süre ransýzca konuþmakla eðlenmiþlerdir. Rusça konuþurkenransýzca çatlatmakla ve Rusçayý ancak ransýz þivesi ile ko-nuþabilmekle övünürlerdi. O zamanlarda Rusya�da bütün hal-kýn ortak bir Rus dili yok muydu, bütün halkýn ortak dili bir ha-

yal miydi ve �sýnýf dilleri� bir gerçek miydi, böyle mi söylemekgerekir?

Yoldaþlarýmýz burada en azýndan iki yanlýþ yapmaktadýr-



20 J. Stalin


lar.Birinci yanlýþlarý þudur ki, dil ile üstyapýyý karýþtýrmaktadýr-

lar. Düþüncelerine göre eðer üstyapýnýn sýnýfsal bir niteliði varsa,dilin de ayný þekilde bütün halk için ortak olmamasý gerekir, oda bir �sýnýfsal nitelik� [sayfa 21] taþýmalýdýr. Dilin ve üstyapýnýn ikiayrý kavram olduðunu ve bir marksistin bunlarý karýþtýramayaca-ðýný daha önce belirtmiþtim.

Ýkinci yanlýþlarý þudur ki, bu yoldaþlar, burjuvazi ile prole-taryanýn çýkarlarýnýn karþýtlýðýný, onlarýn zorlu sýnýf savaþýmlarýný,toplumun bir çözülüþü, düþman sýnýflar arasýndaki bütün baðla-rýn kopmasý biçiminde kavramaktadýrlar. Bunlar, mademki top-

lum çözülmüþtür ve artýk birtek toplum yoktur, ama yalnýzca sý-nýflar vardýr, toplum için birtek dile gereksinme kalmamýþtýr,ulusal bir dile gereksinme kalmamýþtýr kanýsýndadýrlar. Toplumçözüldüyse ve bütün halk için ortak bir dil kalmadýysa, kalannedir ki? Sýnýflar ve �sýnýf dilleri� kalýr. Doðal olarak her �sýnýfsaldilin� �sýnýfsal� grameri olacaktýr, �proletarya� grameri, �burju-

va� grameri olacaktýr. Aslýnda bu gramerler gerçeklik olarak yoktur; ama bu yoldaþlar bundan tedirgin olmamaktadýrlar, bugramerlerin doðacaðýna güvenmektedirler.

Bizde, bir zamanlar, Ekim Devriminden sonra, ülkemiz-deki demiryollarýnýn burjuva demiryollarý olduðunu, biz mark-sistlerin bunlarý kullanmamýzýn doðru olmadýðýný, bunlarý söküp

yenilerini, �proleter� demiryollarýný kurmamýz gerektiðini savu-nan �marksistler� çýkmýþtý. Bunlara o zaman �maðara adamý�lakabý takýldý...

Besbellidir ki, toplum, sýnýflar ve dil hakkýndaki ilkel biranarþizmin ifadesi olan bu görüþlerin marksizm ile hiç bir iliþkisi

yoktur. Ama þu da besbelli ki, bu görüþler kuþku götürmeyecekbiçimde vardýr ve yönlerini þaþýrmýþ bazý yoldaþlarýmýzýn zihin-lerini kurcalamaktadýr.

Zorlu bir sýnýf savaþý sonucunda toplumun artýk iktisadî yönden birtek toplumun baðrýnda birbirine baðlý olmayan sýnýf-lar halinde çözülmüþ bulunacaðý, apaçýk olarak yanlýþtýr. Tersi-ne, kapitalizm var oldukça burjuvalar ve proleterler, birtek kapi-talist toplumun kurucu [sayfa 22] bileþkeleri olarak bütün iktisadî



21J. Stalin


yaþamýn baðlarý ile birbirine baðlý olarak kalacaklardýr. Burju- valar, ellerinin altýnda ücretli iþçiler bulunduramazlarsa yaþaya-

maz ve zenginleþemezler; proleterler ise, kapitalistlerden iþ ala-mazlarsa geçimlerini saðlayamazlar. Aralarýndaki bütün ekono-mik baðlarýn kopmasý her çeþit üretimin durmasý demek olur;oysa her çeþit üretimin durmasý, toplumun ölümüne, sýnýflarýnkendilerinin ölümlerine varýr. Hiç bir sýnýfýn, kendisini yok olma-

ya adamak istemeyeceði besbellidir. Bu yüzdendir ki, sýnýf savaþýmý, ne kadar keskin olursa olsun, toplumun çözülüþüne

varamaz. Ancak marksizm konusundaki bilisizlik ve dilin nite-liði hakkýnda kesin bir anlayýþsýzlýk, bazý yoldaþlarýmýzda, bu,

toplumun çözülüþü, �sýnýfsal� diller, �sýnýfsal� gramerler efsane-sini doðurabilmiþtir.

Sonra Lenin�den aktarmalar yapýlmaktadýr, Lenin�in ka-pitalist düzende burjuva ve proleter olarak iki kültürün varlýðýnýkabul ettiði; kapitalist dönemde ulusal kültür sloganýnýn milli-

yetçi bir slogan olduðu anýmsatýlmaktadýr. Bütün bunlar doðru-dur ve bu noktada Lenin tamamen haklýdýr. Ancak burada dilin�sýnýfsal niteliði�nin iþi ne? Kapitalist düzende, Lenin�in iki kültürkonusundaki sözlerini öne sürmekle, görülüyor ki, bu yoldaþlar,

okura, dil, kültüre baðlý olduðundan, toplumda burjuva ve pro-letarya kültürü olarak iki kültürün varlýðýnýn, ayný zamanda ikidil olmasý gerekliliðini ifade ettiðini, yani Lenin�in tek ulusal birdilin gerekliliðini yadsýdýðýný, �sýnýfsal� dillerden yana olduðunuanlatmak istiyorlar. Bu yoldaþlarýn buradaki yanlýþý, dil ile kül-türü özdeþ saymalarý ve karýþtýrmalarýdýr. Oysa kültür ve dil ayrýiki þeydir. Kültürün burjuvasý ya da sosyalisti olabilir, oysa in-sanlar arasýnda bir iletiþim aracý olarak dil, her zaman bütün

halk için ortaktýr, o, hem burjuva kültürüne, hem de sosyalistkültüre hizmet edebilir. [sayfa 23] Rus, Ukrayna, Özbek dillerininEkim Devriminden önce burjuva kültürüne hizmet ettiði gibi,bugün bu uluslarýn sosyalist kültürlerine de hizmet ettiði, bir ol-gu deðil midir? Böylece, iki ayrý kültürün varlýðýnýn, iki ayrý dilinoluþmasýna vardýðýný ve birtek dilin gerekliliðinin yokolduðunuiddia etmekle bu yoldaþlar, aðýr biçimde aldanmaktadýrlar.

Lenin, iki kültürden sözederken, özellikle, iki kültürün var



22 J. Stalin


oluþunun birtek dilin yadsýnmasýna ve iki dilin oluþmasýna vara-mayacaðý, dilin tek olmasý gerektiði tezinden hareket etmektey-

di. Bundcular, Lenin�i, ulusal dilin gerekliliðini yadsýmakla vekültürün �ulusallýðý bulunmadýðý� görüþünde olmakla suçladý-klarýnda, bilindiði gibi, Lenin, bu suçlamaya þiddetle karþý çýkmýþ

ve tartýþýlmaz bir gereklilik olarak gördüðü ulusal dile karþý deðilde, burjuva kültürüne karþý savaþtýðýný ilân etmiþti. Bazý yol-daþlarýmýzýn, bundcularýn izinden yürüdüðünü görmek gariptir.

Lenin�in, sözde gerekliliðini yadsýdýðý birtek dil konusunagelince, Lenin�in aþaðýdaki sözlerini anlamak gerekir:

�Dil, insanlar arasýnda çok önemli bir iletiþim aracýdýr;

dilin birliði ve onun engelsiz geliþmesi, hem çaðdaþ kapitalizmetekabül eden gerçekten özgür ve geniþ ticarî alýþveriþin, hem dehalkýn çeþitli sýnýflar içersinde özgür ve geniþ þekilde gruplaþma-sýnýn en önemli koþullarýndan biridir.�

Bundan þu çýkar ki, saygýdeðer yoldaþlarýmýz, Lenin�indüþüncelerini tahrif etmiþlerdir.

Ensonu Stalin�den aktarmalar yapýlmaktadýr. Stalin�in �...burjuvazi ve onun ulusal partileri, bu dönem süresince, bu ulus-larýn baþlýca yönetici gücü olmuþlar ve olmaktadýrlar.� dediði

bir tümceyi öne sürüyorlar.Bütün bunlar doðrudur. Burjuvazi ve onun milliyetçi [sayfa

24] partisi gerçekten burjuva kültürünü yönetmektedir; nasýl ki,proletarya ve onun enternasyonalist partisi proletarya kültürünü

yönetiyorsa. Ancak, burada dilin �sýnýfsal niteliði�nin iþi nedir?Bu yoldaþlar bilmiyorlar mý ki, ulusal dil, ulusal kültürün bir bi-çimidir, ulusal dil, burjuva kültürüne de, sosyalist kültüre dehizmet edebilir? Bu yoldaþlar, marksistlerin ünlü formülüne göre,

þimdiki Rus, Ukrayna, Beyazrus ve benzeri kültürlerin içerik ba-kýmýndan sosyalist ve biçim bakýmýndan, yani dil bakýmýndanulusal olduklarýný bilmiyorlar mý? Bu marksist formülü kabuletmiyorlar mý?

Yoldaþlarýmýzýn yanýlgýsý þurdan gelmektedir ki, kültür iledil arasýndaki farký görmüyorlar ve kültürün, toplumun geliþme-sinin her yeni aþamasýnda içeriðini deðiþtirdiðini, dilin ise özübakýmýndan, birçok dönem süresince, olduðu gibi kaldýðýný ve



23J. Stalin


ayný ölçüde yeni kültüre de, eskisine de hizmet ettiðini anlaya-mýyorlar.

Böylece:a) Dil, iletiþim aracý olarak toplum için birtek ve toplu-mun bütün kiþileri için ortak bir dil olmuþtur ve böyle olmakta-dýr;

b) Lehçelerin ve jargonlarýn varlýðý bütün halk için ortakbir dilin varlýðýný yalanlamaktansa onu doðrulamaktadýr, bunlardilin dallarýný oluþtururlar ve ona baðýmlýdýrlar;

c) Dilin �sýnýfsal niteliði� tezi, yanlýþ, marksist olmayan birtezdir.

SORU. � Dilin karakteristik çizgileri nelerdir? YANIT. � Dil, toplumun tüm varlýðý süresince etkili olan

olgular arasýnda sayýlýr. O, toplumun doðup geliþmesi ile aynýzamanda doðup geliþir. Toplumla ayný zamanda ölür. Toplu-mun dýþýnda dil yoktur. Bu yüzdendir ki, dili ve onun geliþmesinin

yasalarýný anlamak, ancak toplumun tarihi ile, incelenen dilesahip olan ve [sayfa 25] onu yaratan ve taþýyan halkýn tarihi ile sýkýiliþkileri içersinde incelemekle mümkündür.

Dil, insanlar arasýnda iletiþimi, fikir alýþveriþi yapmalarýný

ve meramlarýný anlatabilmelerini saðlayan bir araç, bir alettir.Dil, doðrudan doðruya düþünceye baðlý bulunup tümcelerioluþturan sözcüklerde ve sözcük baðlaþýmlarýnda düþünceninçalýþmasýnýn sonuçlarýný, insanýn bilgilerini geniþletmek için ya-ptýðý çalýþmanýn geliþmelerini kaydediyor, saptýyor ve böyleceinsan toplumunda düþüncelerin alýþveriþi olanaðýný doðuruyor.

Düþünce alýþveriþi, deðiþmez ve hayatî bir zorunluluktur,çünkü o olmasa, insanlarýn doða güçlerine karþý savaþýmlarýnda,

gerekli maddî ürünlerin üretimi için verilen savaþýmda ortakeylemlerini örgütlemeleri olanaðý olmazdý � toplumun üretici faa-liyetinde ilerlemeleri gerçekleþtirmek olanaksýz olurdu, dola-

yýsýyla, toplumsal üretimin bile var olmasý olanaksýz olurdu. Do-layýsýyla, toplum için anlaþýlýr ve üyeleri için ortak bir dil olmaz-sa, toplum artýk üretim yapamaz, çözülür ve artýk toplum olarak

var olamaz. Bu anlamda dil, iletiþim aracý olmakla birlikte, aynýzamanda, toplumun bir savaþým ve geliþme aracýdýr.



24 J. Stalin


Bilindiði gibi bir dilde var olan bütün sözcüklerin tümü,onun sözcük hazinesini oluþturur. Bir dilin sözcük hazinesinde

esas, çekirdeðini, köklerin meydana getirdiði sözcük varlýðýnýntemel özüdür. Bu çekirdek, sözcük hazinesinden çok daha dar-dýr, ama çok uzun süre, yüzyýllarca yaþar ve dile yeni sözcükle-rin oluþmasý için bir temel saðlar. Sözcük hazinesi dilin duru-munu yansýtýr: sözcük hazinesi ne kadar zengin ve çeþitli ise,dil, o ölçüde daha zengin ve geliþmiþtir.

Oysa kendi baþýna alýnýrsa sözcük hazinesi dili oluþturma-maktadýr � o, daha çok dili kurmak için gerekli olan malzeme-dir. Nasýl ki, inþaatta, inþaat malzemesi bina [sayfa 26] demek deðil-

dir ve buna karþýn, onlar olmadan binayý yapmak olanaksýzdýr;ayný þekilde, bir dilin sözcük hazinesi, dilin kendisi demek deði-ldir, ve buna karþýn, onsuz herhangi bir dil olanaksýzdýr. Ancaksözcük hazinesi bir dilin gramerinin emrine verildiðinde büyükbir önem kazanýr; gramer, sözcüklerin deðiþimine; bir tümcecikiçinde sözcüklerin bileþimine egemen olan kurallarý belirlemek-tedir, böylece gramer, dile uyumlu ve mantýklý bir özellik verir.Gramer (morfoloji ve sentaks)2 bir tümceciðin gövdesinde söz-cüklerin deðiþiminin ve bileþimlerinin kurallarýnýn toplamýdýr.

Bunun sonucu olarak, özellikle gramer sayesindedir ki, dil, in-san düþüncesini, maddî bir kýlýfla, dilbilimi ile sarmalayabil-mektedir.

Gramerin belirleyici yönü, sözcüklerin deðiþim kuralla-rýný, somut sözcükleri gözönüne alarak deðil de, genel olarak,bütün somut niteliklerinden arýnmýþ olarak alman sözcükler üze-rinden vermektedir; tümceciklerin kuruluþ kurallarýný somut tüm-cecikler, örneðin somut bir özne, somut bir fiil vb. gözönüne

alarak deðil de, þu ya da bu tümceciðin somut biçiminden arýn-mýþ olarak, genel olarak bütün tümcecikler üzerinden vermek-tedir. Bunun sonucu olarak, gerek sözcüklerde, gerek tümce-cikler de özel ve somut olaný bir yana býrakýrsak; gramer, söz-cüklerdeki deðiþimlerin ve bir tümcenin baðrýnda sözcüklerin

2 Morfoloji � sözcüklerin yapýlarýný, türeme yollarýný ve çekim biçimlerini inceleyendilbilgisi kolu, °yapýbilim.

Sentaks � sözcüklerin tümce içindeki yeri ve diziliþ kurallarý, °sözdizimi. -ç.



25J. Stalin


bileþiminin temelinden genel olaný alýr ve bundan gramer bili-mi kurallarý, gramer bilimi yasalarý çýkarýr. Gramer, insan düþün-

cesinin uzun bir soyutlama çalýþmasýnýn sonucu, düþüncenindev geliþmelerinin belirtisidir.Bu bakýmdan, gramer, somut nesneleri soyutlayan, bu

nesneleri somut nitelikten yoksun görerek ve aralarýndaki [sayfa

27] iliþkileri þu ya da bu somut nesne arasýndaki somut iliþkilerolarak deðil, her türlü somut nitelikten arýnmýþ, genel olaraknesne olarak ele alan ve böylece yasalar çýkaran geometriyianýmsatmaktadýr.

Üretime doðrudan deðil, ekonomi aracýlýðý ile baðlý bulu-

nan üstyapýdan farklý olarak, dil, insanýn üretici faaliyetine veayný zamanda çalýþmasýnýn istisnasýz bütün alanlarýndaki bütünöteki faaliyetine doðrudan baðlýdýr. Bundan dolayý, en çokdeðiþebilecek durumda olan dilin sözcük hazinesi, aþaðýyukarýduraksamasýz deðiþim halindedir; ayný zamanda, üstyapýdanfarklý olarak, dil, temelin tasfiyesini beklemek durumunda deði-ldir, kendi sözcük hazinesinde, temelin tasfiyesinden önce vetemelin durumundan baðýmsýz olarak deðiþiklikler getirmekte-dir.

Bununla birlikte, dilin sözcük hazinesi, üstyapý gibi eskiolaný yok ederek ve yeniyi kurarak deðil, üretimin geliþmesi,kültürün, bilimin ilerlemesi vb. dolayýsýyla, toplumsal düzendemeydana gelen deðiþikliklerin doðurduðu yeni sözcüklerle, varolan sözcük hazinesini zenginleþtirerek deðiþir. Ayný zamanda,zamaný geçmiþ bazý sözcükler, genel olarak, sözcük hazinesin-den yok olmakla birlikte, bu hazineye çok daha büyük sayýda

yeni sözcük eklenmektedir. Sözcük hazinesinin temel özüne

gelince, o anaçizgileri ile korunur ve dilin sözcük hazinesinintemeli olarak kullanýlýr. Anlaþýlýr bir þeydir bu. Birçok tarih döneminde baþarýlý bir

biçimde kullanýlabilecek iken, sözcük hazinesinin temel özünü yok etmenin gereði yoktur; kaldý ki, yüzyýllar boyunca birikmiþbulunan sözcük hazinesinin temel özünün yok ediliþi, kýsa birsürede yenisini kurmak olanaðý bulunmadýðýndan, dilin felcini

ve insanlarýn birbiri arasýndaki iliþkilerin tümden çözülüþünü



26 J. Stalin


yaratýrdý. Dilin gramer sistemi, sözcük hazinesinin temel özün-den daha da yavaþ olarak deðiþmektedir. Birçok dönem [sayfa 28]

boyunca özümlenmiþ bulunan ve dil ile tek vücut olan gramersistemi, sözcük hazinesinin temel özünden daha da yavaþ ola-rak deðiþmektedir. Kuþkusuz, eninde sonunda deðiþmelere uð-rar, yetkinleþir, kurallarýný iyileþtirir ve açýk-seçik duruma getirir,

yeni kurallarla zenginleþir; ancak gramer sisteminin temelleriçok uzun bir dönem süresince varlýðýný sürdürmektedir, çünkütarihin gösterdiði gibi, birçok dönem boyunca, onlar toplumabaþarýlý bir biçimde hizmet edebilirler.

Böylece, dilin gramer sistemi ve sözcük hazinesinin esas

temeli, dilin temelini, özgül niteliðinin özünü oluþturmaktadýr.Tarih, dilin zoraki bir özümlemeye karþý aþýrý kalýmlýlýðý-

na ve aþýrý direncine tanýklýk eder. Bazý tarihçiler, bu olguyuaçýklamak yerine, þaþkýnlýklarýný belirtmekle yetinirler. Ama bura-da þaþýlacak bir þey yoktur. Dilin kalýmlýlýðý, onun gramer siste-minin ve sözcük hazinesinin temel özünün kalýmlýlýðý ile açýkla-nýr. Türk özümleyicileri yüzyýllarca Balkan halklarýnýn dillerinibozmaya, yýkmaya, yok etmeye çalýþmýþlardýr. Bu dönem süre-since, Balkan dillerinin sözcük hazineleri ciddî deðiþimlerle

karþýlaþtý, büyük sayýda Türkçe sözcük ve deyim kabul edildi,�yakýnsamalar� ve �ýraksamalar� oluþtu, ancak Balkan dilleri di-rendi ve yaþamlarýný sürdürebildiler. Niçin? Çünkü gramer sis-temleri ve sözcük hazinesinin temel özü, anaçizgileriyle koru-nabildi.

Bütün bunlar gösterir ki, dile ve onun yapýsýna, belirli birdönemin ürünü olarak bakýlamaz. Dilin örgüsü, onun gramersistemi ve sözcük hazinesinin temel özü, bir dönemler dizisinin

ürünüdür.Modern dilin unsurlarýnýn, kölelik döneminden önce, eneski çaðda yaratýlmýþ olmalarý mümkündür. Bu, pek karmaþýkolmayan, çok yoksul bir sözcük hazinesi bulunan ve ama bunakarþýn, ilkel olmakla birlikte, gene de [sayfa 29] bir gramer sistemiolan, kendine özgü bir gramer sistemine sahip bir dildi.

Üretimin sonraki geliþmesi, sýnýflarýn ortaya çýkýþý, yazýnýnortaya çýkýþý, yönetimi için azçok düzenli bir yazýþmaya gerek-



27J. Stalin


sinmesi bulunan bir devletin ortaya çýkýþý ve düzenli bir yazýþma- ya gereksinmesi olan ticaretin geliþmesi, baský araçlarýnýn orta-

ya çýkýþý, edebiyatýn geliþmesi, bütün bu olgular, dilin geliþme-sinde büyük deðiþmeler yarattý. Bu zaman süresinde boylar veulusal-topluluklar bölünüyor ve daðýlýyorlardý, karýþýyor veçaprazlaþýyordu; daha sonra ulusal diller ve ulusal devletler orta-

ya çýktý, devrimci altüst oluþlar gerçekleþti, eski toplumsal dü-zenler yerlerini baþkalarýna býraktýlar. Bütün bu olgular, dilde veonun evriminde daha da fazla deðiþmelere yolaçtý.

Oysa dilin, üstyapýnýn geliþtiði biçimde, yani var olaný yokederek ve yeniyi kurarak geliþtiðini sanmak aðýr bir yanýlgý olur-

du. Gerçekte, dil var olan dili yok ederek ve bir yenisini oluþtu-rarak deðil, var olan dilin esas öðelerini geliþtirerek ve yetkinleþti-rerek geliþmiþtir. Ve dilin bir nitelikten diðer niteliðe geçiþi, eski-

yi bir tek darbede yýkýp ve yeniyi kurarak, bir patlama biçimin-de olmayýp da yeni niteliðin, yeni dil yapýsýnýn öðelerinin uzunbir dönem süresince yavaþça birikimi ve eski niteliðin öðeleri-nin yavaþ ve sürekli yok oluþlarý ile oluþur.

Diyorlar ki, dilin aþamalý evrimi teorisi, marksist bir teori-dir, çünkü dilin eski nitelikten yeni bir niteliðe geçiþi için anî

patlamalarýn zorunluluðunu kabul etmektedir. Kuþkusuz, bu yanlýþtýr, çünkü bu teoride, marksist bir yan bulmak güçtür. Veeðer aþamalý evrim teorisi, gerçekten dilin geliþmesi tarihindeanî patlamalar kabul ediyorsa, teoriye yazýklar olsun. Marksizm,dilin geliþmesinde anî patlamalar ve var olan bir [sayfa 30] dilin anî

yok oluþu ile yeni bir dilin aniden kuruluþunu kabul etmemek-tedir. Lafargue, ransa�da, �1789�dan 1794�e kadar oluþan anîdil devrimi�nden sözederken yanýlýyordu (Devrimden Önce ve

Sonra ransýz Dili kitapçýðýna bakýnýz). O dönemde ransa�dahiç bir dil devrimi olmamýþtýr, nerede kaldý anî bir devrim! Kuþku-suz, bu dönem süresince ransýz dilinin sözcük hazinesi, yenisözcükler ve yeni deyimlerle zenginleþmiþtir; zamanýný doldur-muþ sözcükler yok olmuþtur, bazý sözcüklerin anlamlarý deðiþ-miþtir, ancak o kadar. Oysa bu tür deðiþmeler, hiç bir zamanbir dilin yazgýsýný belirleyemez. Bir dilde esas olan, gramer sis-temi ve sözcük hazinesinin temel özüdür. Ama ransýz dilinin



28 J. Stalin


gramer sistemi ve sözcük hazinesinin temel özü, ransýz burjuva devrimi süresince yok olmadýðý gibi, bunlar, önemli deðiþme-

lere uðramadan korunmuþlardýr. Yalnýzca korunmuþ da deðil-lerdir! � bunlar hâlâ bugün modern ransýz dilinde varlýklarýnýsürdürüyorlar. Þunu da hesaba katmalýyýz ki, var olan bir dilitasfiye edip, yeni bir ulusal dil kurmak için (�anî dilbilimi devri-mi�!) beþ-altý yýllýk bir süre, gülünç denecek kadar kýsadýr � bu-nun için yüzyýllar gerekir.

Marksizme göre dilin eski bir nitelikten yeni bir niteliðegeçiþi, ne patlama biçiminde, ne de eski dilin yok ediliþi ve bir

yenisinin kuruluþu biçiminde oluþmaktadýr, ama yeni niteliðin

öðelerinin tedricî birikimi ile ve böylece, eski niteliðin öðelerinintedricî olarak sönmesi biçiminde olur.

Patlamalara karþý tutkularý olan yoldaþlar için genel ola-rak þunu anýmsatmak gerekir ki, eski bir nitelikten yeni bir nite-liðe patlama yoluyla geçiþi öngören yasa, yalnýzca dilin geliþme-sinin tarihine uygulanamayacak durumda deðildir: ayný zaman-da, bu yasa, temeli ya da üstyapýyý ilgilendiren baþka toplumsalolgular için de [sayfa 31] her zaman uygulanabilecek durumda deðil-dir. Bu, düþman sýnýflara bölünmüþ bir toplum için zorunludur.

Ancak düþman sýnýflarý kapsamayan bir toplum için hiç de zorun-lu deðildir. Sekiz-on yýllýk bir süre içinde, ülkemizin tarýmýndan,burjuva düzeninden, bireysel köylü iþletmeciliði düzeninden, sos-

yalist kolhoz düzenine geçiþi baþardýk. Bu, köyde eski burjuvaiktisadî düzeni tasfiye edip, yeni, sosyalist bir düzen yaratan birdevrim olmuþtur. Oysa bu köklü dönüþüm, patlama yoluyla ya-pýlmadý, yani var olan iktidarýn devrilmesi ile ve yeni bir ikti-darýn yaratýlmasý ile deðil, eski kýrsal burjuva düzenden yeni bir

düzene tedricî geçiþle yapýlmýþtýr. Bu devrim bu þekilde yapýla-bildi, çünkü bu, yukardan yapýlan bir devrimdi, çünkü bu köklüdönüþüm, varolan iktidarýn giriþimi üzerinde ve köylülüðün esas

yýðýnýnýn desteði ile baþarýldý.Denmektedir ki, tarihte oluþan birçok dil karýþýmý olay-

ýnýn, bu karýþým sýrasýnda, patlama yoluyla eski nitelikten yeniniteliðe anî bir geçiþ biçiminde, yeni bir dil oluþturduðu düþünü-lebilir. Bu, kesin olarak yanlýþtýr.



29J. Stalin


Dillerin karýþýmýný birkaç yýlda sonuçlar veren birtek ey-lem, tek kesin bir darbe olarak düþünemeyiz. Dillerin karýþýmý,

yüzyýllarca kademeleþen uzun bir süreçtir. Görüldüðü gibi bura-da hiç bir patlama sözkonusu olamaz.Devam edelim. Örneðin iki dilin karýþýmýnýn, bir yenisini,

karýþmýþ dillerin hiç birine benzemeyen ve nitelik bakýmýndanherbirinden ayýrdedilebilen üçüncü bir dil yarattýðýný sanmak,tümüyle yanlýþ olur. Gerçekte, karýþýmdan, genellikle, dillerinbir tanesi galip çýkmakta, gramer sistemini, sözcük hazinesinintemel özünü sürdüregelmekte ve kendi geliþmesinin iç yasalarýuyarýnca geliþmeyi sürdürmektedir, oysa diðer dil yavaþ yavaþ

niteliðini yitirmekte ve zamanla sönmektedir.Bunun sonucu olarak, karýþým, yeni bir dil, üçüncü [sayfa 32]

bir dil yaratmamakta ve ama dillerin bir tanesini, onun gramersistemini ve sözcük hazinesinin temel özünü korumakta ve onun,böylece kendi geliþmesinin iç yasalarýna göre evrimini sürdür-mesine olanak vermektedir.

Doðrudur ki, bu durumda, egemen dilin sözcük hazine-sinde, yenik dilin sýrtýndan belirli bir zenginleþme oluþmaktadýr,ancak bu, onu zayýflatmaktan çok, güçlendirmektedir.

Örneðin bu, tarihsel geliþme süresince baþka halklarýndilleri ile karýþan ve her zaman üstün gelen Rus dili için de böy-le olmuþtur.

Kuþkusuz, Rus dilinin sözcük, hazinesi o zaman baþkadillerin sözcük hazinesini özümlemekle tamamlanmýþtýr, amabu süreç Rus dilini zayýflatmak þöyle dursun tersine onu zengin-leþtirmiþ ve güçlendirmiþtir.

Rus dilinin özgünlüðüne gelince, ona en küçük bir zarar

gelmemiþtir, çünkü gramer sistemini ve sözcük hazinesinin temelözünü korumakla Rus dili, evriminin iç yasalarýna göre geliþmeyi ve yetkinleþmeyi südürmüþtür.

Kuþku yoktur ki, karýþým teorisi, Sovyet dilbilimine ciddîbir þey getiremez. Eðer dilbilimin baþlýca sorununun, dilin evri-minin iç yasalarýný incelemek olduðu doðru ise, þunu kabul et-mek gerekir ki, dil karýþýmý teorisi bu sorunu çözümlememek-tedir; üstelik onu ortaya bile atmamaktadýr, daha yalýn bir anla-



30 J. Stalin


týmla, sorunun farkýna varmamakta ya da onu kavrayamamakta-dýr.

SORU. � Pravda gazetesinin, dilbilimi konusunda açýk bir tartýþma açmasý doðru muydu? 3 [sayfa 33]

YANIT. � Evet, doðruydu.Dilbilimi sorunlarýnýn hangi yönde çözümleneceði, tartýþ-

manýn sonunda açýklýkla belirecektir. Ama þimdiden, tartýþmanýnçok yararlý olduðunu söylemek mümkündür.

Tartýþma, her þeyden önce þunu saptamýþtýr ki, merkez-de olduðu gibi cumhuriyetlerde de dilbilimi ile ilgili kurumlar-da, bilimle ve bilim adamý niteliðiyle uzlaþmayan bir anlayýþ

egemen bulunmaktadýr. Sovyet dilbilimindeki durum hakkýnda yapýlacak en küçük eleþtiri, hatta dilbilimindeki �yeni öðretiyi�eleþtirmek için yapýlan en çekingen giriþimler bile, dilbiliminin

yönetici çevreleri tarafýndan kovuþturmaya uðrayýp boðulmaktay-dý. N. Marr�ýn [fikrî -ç] mirasý hakkýnda eleþtirici bir davranýþakarþý, N. Marr öðretisini en hafif þekilde yetersiz bulma durum-larýna karþý, dilbilimi ile ilgili deðerli çalýþmacýlar ve araþtýrýcýlargörevlerinden almýyor ya da alt görevlere atanýyorlardý. Dil bil-ginleri, bilimsel niteliklerinden dolayý deðil de, N. Marr�ýn öðreti-

sini kayýtsýzca kabul etmeleri koþuluyla yüksek görevlere getiri-liyorlardý.

Herkesçe kabul edilmektedir ki, hiç bir bilim, fikir savaþýmýolmadan, eleþtiri özgürlüðü olmadan geliþemez ve ilerleyemez.

Ancak, herkesçe kabul edilen bu kural bilmemezlikten gelini- yordu ve kayýtsýzca ayaklar altýna alýnýyordu. Dar bir yanýlmaz yönetici grubu oluþtu, bunlar her türlü eleþtiri olasýlýklarýna karþýönlemler aldýktan sonra, keyfiliðe ve umursamazlýða daldýlar.

Bir örnek verelim: Bakû Dersleri (N. Marr tarafýndan adýgeçen kentte verilen konferanslar) kusurlu sayýlmýþ ve yeniden

3 Dil sorunu üzerine tartýþmalar, Pravda gazetesinde 9 Mayýs 1950�de açýldý. Tirajý 2milyonu aþan bir günlük gazete olan Pravda, 1,5 ay süreyle, profesörlerin, akademiüyelerinin ve okurlarýn yazýlarýný yayýnlayarak haftada iki sayfasýný bu tartýþmaya ayýrdý.20 Haziranda yayýnlanan ve tartýþmanýn baþlýca yönlerinde eriþilen noktayý belirten Stalin�inbu yazýsýndan sonra olsun, bunu izleyen öteki dört yazýsýndan sonra olsun, Sovyetbasýnýnda Stalin�in bu müdahalesinden bilim ve kültürün deðiþik alanlarýnda derslerçýkaran birçok makaleler daha yayýnlanmýþtýr. - Ed.



31J. Stalin


yayýnlanmasý yazarýn kendisi tarafýndan yasaklanmýþtý; oysa bun-lar (Meþçaninov yoldaþýn [sayfa 34] N. Marr�ýn �öðretilileri� diye ad-

landýrdýðý) yöneticiler �kast�ý tarafýndan yeniden basýlmýþ ve öð-rencilere hiç bir kayýt konmaksýzýn salýk verilmiþti. Yani yanlýþbir kitabý, deðerli bir yapýt gibi tanýtarak öðrencileri aldatmýþlardýr.Eðer Meþçaninov yoldaþýn ve öteki dilbilimi uzmanlarýnýn dür-üstlüklerinden emin olmasaydým, böyle bir tutumun sabotaj ileeþdeðer olduðunu söylerdim.

Bu, nasýl olabildi? Bunun olabilmesinin nedeni, dilbilimidalýnda yerleþmiþ bulunan Arakçeyev�vari anlayýþýn sorumsuz-luk ruhunu beslemesi ve bu tür taþkýnlýklara açýk kapý býrak-

masmdadýr.Tartýþma, her þeyden önce, bu Arakçeyev�vari anlayýþý

günýþýðýna çýkarýp temelinden yýktýðý için çok yararlý oldu. Ancak tartýþmanýn yararý bununla kalmamaktadýr. Dilbili-

mindeki eski anlayýþ yýkýlmakla kalýnmamýþ, bilimin bu ala-nýnýn yönetici çevrelerinde dilbiliminin en önemli sorunlarýndaegemen olan inanýlmaz düþünce karýþýklýðýný da, bu tartýþmaortaya çýkarmýþtýr. Bunlar tartýþma baþlayýncaya kadar susuyor-lardý ve dilbilimi dalýnda iþlerin iyi gitmediðini saklýyorlardý. An-

cak tartýþma bir kez baþlayýnca, artýk susmak mümkün deðildi �onlar görüþlerini basýnda açýklamak zorunda kaldýlar. O zamanne oldu? N. Marr�ýn öðretisinin, birçok eksikleri, yanlýþlarý, açýk-lanmamýþ sorunlarý, yeterince özümlenmemiþ tezleri kapsadýðýortaya çýktý. Þu soru ortaya çýkmaktadýr: N. Marr�ýn �öðretilileri�neden ancak þimdi, tartýþmanýn baþlamasýndan sonra konuþma-

ya baþladýlar? Neden bunu daha önce yapmadýlar? Neden bilimadamlarýna yakýþacak biçimde bunlarý zamanýnda, açýkça ve

dürüstçe söylemediler?N. Marr�ýn �bazý� yanlýþlarýný kabul ettikten sonra onun�öðretilileri�, söylendiðine göre, Sovyet dilbiliminin, ancak, marks-ist saydýklarý N. Marr�ýn düzenlediði [sayfa 35] teorinin temeli üze-rinde geliþebileceðini düþünmekteymiþler. Hayýr, beyler, N. Marr�-ýn �marksist�liðinden bizi azat ediniz. N. Marr gerçekten marks-ist olmak istiyordu ve olmak için çaba harcadý, ama bu iþibeceremedi. Yalnýzca marksizmi basitleþtirdi, bayaðýlaþtýrdý. Pro-



32 J. Stalin


letkült4 ya da RAPP üyelerinin5 yaptýðý gibi.N. Marr, dilbilimine yanlýþ, marksist olmayan, dilin bir

üstyapý olarak ele alýnmasý gerektiði tezini soktu, � onun için dekendi kendini köstekledi ve dilbilimini de köstekledi. Sovyet dil-bilimini, yanlýþ bir tezin temeli üzerinde geliþtirmek olanaksýz-dýr.

N. Marr, dilbilimine, ayný ölçüde yanlýþ ve marksist olmayan, baþka bir tez, dilin �sýnýfsal niteliði� tezini de soktu � buradada kendi kendini ve dilbilimini köstekledi. Sovyet dilbilimini,halklarýn ve dillerin bütün tarihinin geliþmesi ile çeliþki halindeolan yanlýþ bir tez temeli üzerinde geliþtirmek olanaksýzdýr.

N. Marr, dilbiliminde kendini beðenmiþlik, yüksekten atma ve küstahlýk gibi marksizm ile uzlaþamayacak bir hava estirdi ve böylece tanýtlamaksýzýn ve hafiflikle, dilbiliminde, N. Marr�danönce ne var ne yok hepsini yadsýdý.

N. Marr, gürültülü bir biçimde, �idealist� diye adlandýrdýðýkarþýlaþtýrmalý tarihsel yöntemi kötülemektedir. Þunu söyleye-lim ki, büyük yanlýþlarýna karþýn, karþýlaþtýrmalý tarihsel yöntem,N. Marr�ýn özünde idealist [sayfa 36] olan dört öðeli tahlilinden6

daha deðerlidir, çünkü birincisi, insaný, çalýþmaya, dillerin ince-

lenmesine götürür; oysa ikincisi, yalnýzca insaný yan yatýp kahvefalýnda bü ünlü dört öðenin gizemini aramaya götürür.

N. Marr, dil gruplarýný (ailelerini) incelemek giriþimlerini,�anaç dil� teorisinin bir belirtisi olarak yukardan bakarak redde-der. Oysa örneðin Slav uluslarý gibi uluslarýn dil akrabalýðý kuþkugötürmez, bu uluslarýn dilbilimi yönünden akrabalýðýnýn, dilingeliþme yasalarýnýn incelenmesi bakýmýndan büyük bir yararý

4 Proletkült. � Kültürün yayýlmasý amacýyla 1918�de kurulan dernek, Eðitim HalkKomiserliðinden baðýmsýz bir eylem geliþtirmiþti, hatta bu komiserliðe karþý gelme eðilimigöstermiþti. Lenin, 1920�de, bu tutuma karþý çýktý ve proleter kültür konusundaki tezlerinikaleme aldý. - Ed.

5 RAPP ( Proleter Yazarlar Derneði). � 1928�den 1932�ye kadar varlýðýný sürdürmüþtür ve bizzat iþçiler tarafýndan yýldýrým hýzýyla yaratýlan bir edebiyatý savunmuþtur. Ancak,orta deðerde yapýtlarýn yaratýlmasýna önayak olabildi: bu derneðin sekterliði ve amansýzeleþtirileri gerçek bir edebiyatýn yaratýlmasýna engel oluyordu. RAPP, 1932�de kaldýrýldý ve

yerini Sovyet Yazarlar Derneði aldý. - Ed.6 N. J. Marr, bütün dillerin kökeninde dört ilkel öðenin bulunduðunu öne sürüyordu.

(Latin harfleriyle yazýldýðýnda) bu dört ses, þunlardýr: sal - ber - roþ - ion. -Ed.



33J. Stalin


olabilir. Kaldý ki, �anaç dil� teorisinin bununla bir iliþkisi yoktur.N. Marr�ý ve hele �öðretililerini� dinleyecek olursanýz, N.

Marr�dan önce hiç bir dilbilimi olmadýðý, dilbiliminin N. Marr�ýn�yeni öðretisi� ile baþladýðý sanýlýr. Marx ve Engels, alçakgönüllüidiler, onlar kendi diyalektik materyalizmlerinin, felsefe dahilolmak üzere, bilimlerin önceki dönemde geliþmesinin ürünüolduðunu ileri sürüyorlardý.

Böylece, Sovyet dilbiliminin ideolojik eksikliklerinigünýþýðma çýkarmasý bakýmýndan da tartýþma yararlý olmuþtur.

Kanýma göre, bizim dilbilimimiz, N. Marr�ýn yanlýþlarýndanne kadar erken arýnýrsa, bugün geçirmekte olduðu bunalýmdan

o ölçüde hýzla kurtarýlabilir.Dilbiliminde Arakçeyev anlayýþýný tasfiye etmek, N. Marr�ýn

yanlýþlarýndan vazgeçmek, dilbilimine marksizmi sokmak: iþtebenim kanýma göre Sovyet dilbilimini rayýna oturtmaya olanaksaðlayacak yol. [sayfa 37]

30 Haziran 1950



34 J. Stalin


E. KRAÞENÝNNÝKOVA YOLDAÞA MEKTUP

Kraþeninnikova yoldaþ, sorularýnýzý yanýtlýyorum.SORU. � Yazýnýzda, dilin, ne bir temel, ne bir üstyapý ol-

madýðýný inandýrýcý bir biçimde gösteriyorsunuz. Dili temele ve

üstyapýya özgü bir olgu saymak mý gerekiyor, ya da ona, ara bir olgu olarak bakmak mý daha doðru olur? YANIT. � Apaçýktýr ki, temel ve üstyapý dahil olmak üzere,

bütün toplumsal olgularda bulunan ortak öðe, toplumsal olguolarak alman dile de özgüdür; yani dil, temel ve üstyapý dahilolmak üzere, bütün öteki toplumsal olgular gibi toplumun hiz-metindedir. Ama iþte bütün toplumsal olgularda var olan ortaköðe burada bitmektedir. [sayfa 38] Sonradan toplumsal olgular cid-



35J. Stalin


dî olarak farklýlaþmaya baþlamaktadýr.Gerçek þudur ki, bu ortak öðe dýþýnda, toplumsal olgula-

rýn kendilerini birbirinden ayýrdeden ve bilim için özel bir önemibulunan, kendilerine özgü özellikleri vardýr. Temelin kendineözgü özellikleri, onun, ekonomik olarak, toplumun hizmetindeolmasýndadýr. Üstyapýnýn kendine özgü özellikleri, onun, siya-sal, hukuksal, estetik ve diðer fikirleri toplumun hizmetine sok-masýnda ve toplum için bunlara tekabül eden siyasal, hukuksal

ve diðer kurumlarý yaratmasmdadýr. Dili, öteki toplumsal olgu-lardan ayýrdeden kendine özgü özellikleri nedir? Þudur ki, dil,insanlar arasýnda bir iletiþim aracý olarak, toplumda fikir alýþveriþi

aracý olarak toplumun hizmetindedir; dil, üretim alanýnda oldu-ðu kadar, ekonomik iliþkiler alanýnda da, siyasal alanda olduðukadar kültür alanýnda da, toplumsal yaþamda olduðu kadar,günlük yaþamda da, insanlarýn birbirlerini anlamalarý ve insanfaaliyetlerinin bütün alanlarýnda ortaklaþa bir çalýþmayý düzen-lemeleri için toplumun hizmetindedir. Bu özellikler yalnýzca dileözgüdür ve iþte yalnýzca dile özgü olduklarmdandýr ki, dil, baðým-sýz bir bilimin, dilbilimin araþtýrma konusu olmaktadýr. Dilin buözellikleri olmasaydý, dilbilimi baðýmsýz bir varlýða sahip olma

hakkýný yitirirdi.Kýsacasý, dili, ne temel kategoriler arasýna, ne de üstyapý

kategorileri arasýna koyabiliriz.Onu, temel ile üstyapý arasýndaki �ara� olgular kategorisi-

ne yerleþtirenleyiz, çünkü bu tür �ara� olgular yoktur. Ama dili, toplumun üretici güçler kategorisi içinde, ör-

neðin üretim araçlarý kategorisi içinde sayabilir miyiz? Dil ileüretim araçlarý arasýnda bir tür benzerlik olduðu doðrudur: üre-

tim araçlarý da dil gibi sýnýflar[sayfa 39]

karþýsýnda bir bakýma ilgi-siz kalýr ve toplumun çeþitli sýnýflarýna, eskilerine de, yenilerinede ayný biçimde hizmet edebilir. Bu durum, dili, üretim araçlarýkategorisine sokmamýza olanak verir mi? Hiç bir þekilde.

Bir zamanlar, N. J. Marr, �dil, temel üzerindeki bir üstya-pýdýr� formülünün itirazlarla karþýlandýðýný görünce, sisteminideðiþtirmeye karar vermiþti ve �dil, bir üretim aracýdýr� diye ilânetti. N. J. Marr�ýn, dili üretim araçlarý kategorisine sokmaya hak-



36 J. Stalin


ký var mýydý? Hayýr, kesinlikle haksýzdý.Kesindir ki, dil ile üretim araçlarý arasýndaki benzerliðin,

yukarda sözünü ettiðim benzetiþ ile kaldýðý bir gerçektir. Çünküondan sonra dil ile üretim araçlarý arasýnda temel bir fark bu-lunmaktadýr. Bu fark, üretim araçlarýnýn maddî mallar üretme-sinde, oysa dilin hiç bir þey üretmemesinde ya da yalnýzca söz-cükler �üretmesi�ndedir. Daha açýk konuþalým, üretim araçlarý-na sahip olan insanlar, maddî mallar üretebilirler; oysa dilesahip olup üretim araçlarý olmayan ayný insanlar, maddî mallarüretemezler. Þunu anlamak zor deðildir ki, eðer dil, maddî mal-lar üretebilseydi, gevezeler dünyanýn en zengin insanlarý olurlar-

dý.SORU. � Marx ve Engels, dili, �düþüncenin dolaysýz gerçe-

kliði� olarak, �gerçek ... pratik bilinç� olarak tanýmlarlar. �ikir- ler, diyor Marx, dilin dýþýnda varlýða sahip deðildir.� Sizce dilbilimi ne dereceye kadar dilin anlamý ile, semantikle, tarihsel semaziyoloji ile ve stilistikle7 ilgilenmelidir, yoksa dilbiliminin konusu yalnýzca biçim mi olmalýdýr? [sayfa 40]

Semantik (semaziyoloji), dilbiliminin önemli bir öðesidir.Sözcüklerin ve deyimlerin semantik görünüþünün dilin incelen-

mesinde büyük bir önemi vardýr. Bu yüzden semantik (semaziyoloji), dilbiliminde kendisine yaraþýr bir yere sahip olmalýdýr.

Oysa semantik sorunlarý incelenirken ve onun verilerinikullanýrken hiç bir durumda onun önemini aþýrý ölçüde tutmama-lý ve hele bu, kötüye kullanýlmamalý. Semantiðe karþý aþýrý birtutkusu olan dilciler görmüþümdür, bunlar düþünceye ayrýlmazbir biçimde baðlý bulunan �düþüncenin dolaysýz gerçekliði� ola-rak ele alman dili ihmal etmekte, düþünce ile dili birbirinden

ayýrmakta, dilin yaþamýnýn sonuna varmakta olduðunu, onsuz yaþanýlabileceðini öne sürmektedirler.Bakýnýz N. J. Marr ne diyor:

7 Semantik. � Sözcüklerin ve bunlarýn türevlerinin anlamýnýn ve bu anlamlarýn uðradýðýdeðiþikliklerin bilimidir.

Tarihsel semaziyoloji. � Tarihsel geliþme sürecinde sözcüklerin anlamlarýnýndeðiþmesini inceler.

Stilistik. � Belli bir dilin esas niteliklerini, �stil�ini (deyimler seçimini, tümce kuruluþunu vb.) inceler. - Ed.



37J. Stalin


�Dil, ancak seslerle ifade edildiði ölçüde vardýr; düþünceiþlemi, ifade edilmeksizin de oluþturulmaktadýr. ... Dil (fonetik

[= konuþma dili]), bugünden, uzayda sýnýrsýz baþarýlara ulaþanmodern buluþlara görevlerini devretmeye baþlamýþtýr, oysadüþünce, dilin geçmiþte kullanmadan biriktirdiklerinden ve yeniolarak elde ettiklerinden hareket ederek, konuþmayý yerindenkovup onun yerine geçmeye çaðrýlan, doruklara doðru yürü-mektedir. Geleceðin dili, doðal maddeden kurtulmuþ bir teknikiçinde büyüyen düþüncenin kendisidir. Hiç bir dil, ona karþý da-

yanamayacaktýr, doða kurallarýna baðlý bulunan fonetik dil bile.�Eðer bu �büyülü� saçmalýklar, basit bir dile çevrilirse, þu

sonuç çýkarýlabilir:a) N. J. Marr, düþünceyi dilden ayýrmaktadýr;

b) N. J. Marr, insanlarýn, aralarýnda, dilden yararlanma-dan haberleþebileceklerini, bunu,�doðal madde�den kurtulmuþ,�doða kurallarý�ndan kurtulmuþ düþüncenin kendisinin yardý-mýyla yapabileceðini düþünmektedir. [sayfa 41]

c) Düþünce ile dili birbirlerinden ayýrarak ve onu �doðalmadde�sinden, dilden �kurtararak�, N. J. Marr�ýn dili idealizminbataklýðýna saplanmaktadýr.

Diyorlar ki, düþünceler insanýn aklýna demeç halinde ifa-de olunmadan gelirler, bunlar dil malzemesi olmaksýzýn, dilzarfý olmaksýzýn, sözümona, çýplak olarak doðarlar. Oysa bu,kesinlikle yanlýþtýr. Ýnsanýn aklýna gelen düþünceler ne olurlarsaolsunlar, bunlar, ancak dil malzemesinin temeli üzerinde, dilindeyim ve tümcelerinin temeli üzerinde doðabilirler ve varolabi-lirler. Çýplak, dilin malzemesinden kurtulmuþ, dil denen �doðalmadde�den kurtulmuþ düþünce olamaz. �Dil, düþüncenin do-

laysýz gerçekliðidir.� (Marx.) Düþüncenin gerçekliði dilde belirir. Yalnýzca idealistler, �doðal madde�si olan dilden kopmuþ birdüþünceden, dilsiz bir düþünceden sözedebilirler.

Kýsacasý, N. J. Marr, semantiðe çok fazla önem verdiðin-den ve onu kötüye kullandýðýndan, idealizme varmýþtýr.

Bunun sonucu olarak, semantik, N. J. Marr�ýn ve bazý �öð-retilileri�nin yaptýklarý türden aþýrýlýklar ve kötüye kullanmalar-dan kurtarýlýrsa, bunun dilbilimi için büyük bir yararý olabilir.



38 J. Stalin


SORU. � Çok haklý olarak diyorsunuz ki, burjuvanýn ve proleterin fikirleri, kavramlarý, alýþkýlarý ve ahlâk ilkeleri doðru-

dan doðruya karþýttýr. Bu olgularýn sýnýfsal niteliði kaçýnýlmazolarak dilin semantik görünüþünde (makalenizde doðru olarak belirttiðiniz gibi, bazan da morfolojisinde, sözcük hazinesinde) yansýmaktadýr. Dilbilimine deðgin somut bir malzeme ve her þeyden önce bir dilin semantik görünüþü tahlil edildiðinde, yal- nýzca insanýn düþüncesi deðil, ayný zamanda, onun gerçeðe karþý tutumu sözkonusu olunca ki bu tutumunda onun belirli bir sýnýftan oluþu özel bir açýklýkla belirmektedir, [sayfa 42] iþte böyle bir durumda, özellikle dil aracýyla ifade sözkonusu olunca, dilin

ifade ettiði görüþlerin sýnýfsal özünden sözedilebilir mi? YANIT. � Kýsacasý bilmek istediðiniz þudur: sýnýflarýn dil

üzerinde etkisi var mýdýr, dilin içine kendi özgül sözcük ve de-neyimlerini sokarlar mý, insanlarýn sýnýfsal durumlarýna göre tek

ve ayný bir sözcüðe, tek ve ayný bir deyime, deðiþik bir anlam verdikleri durumlar bulunur mu?

Evet, sýnýflar dili etkilerler, dilin içine kendi özgül sözcük ve deyimlerini sokarlar ve bazý durumlarda, tek ve ayný bir söz-cüðü, tek ve ayný bir deyimi deðiþik olarak anlarlar. Bunda kuþku

yoktur.Oysa bundan, özgül sözcük ve deyimlerin ve bunun gibi

semantikteki farklýlýklarýn bütün halk için ortak, tek bir dilingeliþmesi için ciddî bir önemi olduðu, bunlarýn (bu ortak dilin)önemini zayýflatabileceði ya da onun niteliðini deðiþtirebileceðisonuçlarý çýkartýlamaz.

Ýlkin, bir dilde böyle özgül sözcük ve deyimler o kadarazdýr ki, böyle semantik farklýlýk örnekleri o kadar azdýr ki, bun-

lar, bütün dil malzemesinin ancak yüzde-bi-rini oluþtururlar. Bu-nun sonucu olarak, geri kalan bütün büyük sözcük ve deyimlerkitlesi ve onlarýn semantiði, toplumun bütün sýnýflarý için ortak-

týr.Ýkinci olarak, bir sýnýf ayrýmýna sahip özgül sözcük ve de-

yimler, konuþmada gerçekte var olmayan, bilmem hangi bir�sýnýfsal� gramerin kurallarýna göre kullanýlmazlar, ama bütünhalk için ortak var olan gramer kurallarýna göre kullanýlýrlar.



39J. Stalin


Böyle olunca, özgül sözcük ve deyimlerin varlýðý ve birdilin semantiðindeki farklarýn varlýðý, bütün halk için ortak, tek

bir dilin varlýðýný ve zorunluluðunu bozmaz, yalanlamaz, tersine,bunlarý doðrular. [sayfa 43]

SORU. � Yazýnýzda Marr hakkýnda marksizmin basitleþti- ricisi olarak tamamen doðru bir deðerlendirme yapýyorsunuz. Bu sözleriniz dilbilimi uzmanlarýnýn ve bunlarýn arasýnda da biz gençlerin, Marr�ýn bütün dilbilimi mirasýný reddetmemiz ge- rektiði anlamýna gelir mi? Oysa Marr�ýn yapýtlarý arasýnda (tartýþ- ma sýrasýnda Çikobava, Sanjeyev ve öteki yoldaþlarýn sözünü ettikleri) deðerli bir dizi dilbilimi araþtýrmasý vardýr. Marr�a karþý

eleþtirici bir tavýr takýnmakla birlikte, onun yazýlarý arasýnda ya- rarlý olaný, deðerli olaný alabilir miyiz?

YANIT. � Kuþkusuz N. J. Marr�ýn yapýtlarýnda, yalnýzca yan-lýþlar vardýr denemez, N. J. Marr, dilbilimine marksizmin öðeler-ini bozarak soktuðunda, dil konusunda baðýmsýz bir teori kur-maya uðraþtýðýnda, kaba yanlýþlar yapmýþtýr. Ancak N. J. Marr�ýnbazý iyi, ustaca yazýlmýþ yapýtlarý da vardýr; bu yapýtlarýnda, teo-rik ukalâlýklarýný býrakarak bazý dilleri özenle ve ustalýkla incele-diðini söylememiz gerekir. Bu yapýtlarýnda, oldukça büyük sayý-

da deðerli ve eðitici þeyler bulunabilir. Açýktýr ki, N. J. Marr�dakibu deðerli ve eðitici þeyleri almak ve onlardan yararlanmakgerekir.

SORU. � Birçok dil bilginine göre Sovyet dilbilimindeki du- raklamanýn nedenlerinin en önemlilerinden biri biçimciliktir. Si- zin kanýnýza göre dilbiliminde biçimcilik ne anlama gelir ve na- sýl yenilmelidir, bunu iyice bilmek isterdim?

YANIT. � N. J. Marr ve �öðretilileri�, N. J. Marr�ýn �yeni öð-

retisine� katýlmayan bütün dilbilginlerini �biçimcilik� ile suçla-maktadýrlar. Kuþkusuz, bu tutum, ciddî deðildir, mantýksal deðil-dir.

N. J. Marr�a göre gramer �salt biçimsel þey�dir ve gramerörgüsüne dilin temeli olarak bakanlar biçimci kiþilerdir. Bu saltbudalalýktýr.

Sanýyorum ki, �yeni öðreti�nin sahipleri, dilbiliminde [sayfa

44] kendilerine karþý gelenlerle savaþýmlarýný kolaylaþtýrmak için



40 J. Stalin


�biçimciliði� türetmiþlerdir.Sovyet dilbilimindeki duraksamanýn nedeni, N. J. Marr�ýn

ve �öðretililer�inin türettikleri �biçimcilik�te deðil, dilbilimindeki Arakçeyev�vari davranýþta ve teorik eksikliklerde bulunmakta-dýr, bunu dilbiliminde uygulayanlar ise, N. J. Marr�ýn �öðretili-leri�dir. Dilbilimindeki teorik kargaþalýðý yaratanlar N. J. Marr veen yakýn silah arkadaþlarýdýr. Artýk duraksama olmamasý için,bu iki nedeni ortadan kaldýrmalýdýr. Bu yaralardan arýnmak,Sovyet dilbilimini saðlýða kavuþturacaktýr, ona geniþ ufuklar aça-cak ve Sovyet dilbiliminin dünya dilbiliminde baþköþeye geç-mesine olanak saðlayacaktýr. [sayfa 45]

29 Haziran 1950



41J. Stalin


SANJEYEV YOLDAÞA MEKTUP

Sevgili Sanjeyev Yoldaþ,Mektubunuzu pek geç yanýtlýyorum, çünkü onu, Merkez

Komitesi görevlileri bana ancak dün ilettiler.Lehçeler sorunundaki tutumumu tamamen doðru bir bi-

çimde yorumlamaktasýnýz.�Sýnýfsal� lehçeler, ki bunlara jargon adýný vermek dahadoðru olurdu, halk yýðýnlarýna deðil de, toplumsal kademenintepesindeki küçük bir katmana hizmet etmektedir. Üstelik bun-larýn ne gramer sistemleri, ne de kendilerine özgü sözcük hazi-neleri vardýr. Bu bakýmdan hiç bir biçimde baðýmsýz dile dönüþe-mezler.

Yerel (�bölgesel�) lehçeler, tersine, halk yýðýnlarýna [sayfa 46]



42 J. Stalin


hizmet ederler ve burada, kendi gramer sistemleri ve kendisözcük hazinelerinin esas temelleri vardýr. Bu yüzdendir ki, ulus-

larýn oluþumu sürecinde, bazý yerel lehçeler ulusal dillerin temeliolabilirler ve baðýmsýz ulusal dil haline dönüþebilirler. ÖrneðinKursk-Orel lehçesi (Kursk-Orel �konuþuþu�), Rus ulusal dilinintemelini oluþturmuþtur. Ukrayna dilinin Poltava-Kiev lehçesi içinayný þeyi söyleyebiliriz, o da Ukrayna ulusal dilinin temeli halinegelmiþtir. Ayný dillerin öteki lehçelerine gelince, bunlar, özlükler-ini yitirip bu dillerin içinde erirler ve onlarýn içinde kaybolurlar.

Ters yönde oluþan süreçler de vardýr, geliþmesi içi» zorun-lu olan ekonomik koþullarýn yokluðu yüzünden hâlâ ulus haline

gelmeyen bir halkýn tek dili, bu halký» devlet olarak çözülüþüsonucunda batabilir ve birtek dil halinde harmanlaþmaya dahazaman bulamayan yerel lehçelerin yeniden yaþam kazanýp ba-ðýmsýz dillerin oluþumunun çekirdeði olurlar. Örneðin birtek Mo-ðol dilinin böyle olmuþ olmasý olasýdýr. [sayfa 47]

11 Temmuz 1950



43J. Stalin


D. BELKÝN VE S. URER YOLDAÞLARA MEKTUP

Mektuplarýnýzý aldým.Sizin yanlýþýnýz, iki ayrý þeyi karýþtýrmýþ olmanýzda ve Kra-

þeninnikova yoldaþa verdiðim yanýtta incelenen olayýn yerine

baþka bir olay koymuþ bulunmanýzdadýr.1. Bu yanýtýmda, (fonetik) dilden ve düþünceden söze-derken, dili düþünceden ayýrarak idealizme düþen N. J. Marr�ýeleþtirmiþtim. Böylece yanýtýmda sözkonusu olan, bir dile sahipbulunan normal insanlardýr. Ýddia ediyorum ki, böyle insanlar-da düþünceler, ancak dil malzemesinin temeli üzerinde oluþabi-lirler, çýplak, dil malzemesi ile iliþkisi bulunmayan düþünceler,bir dile sahip olan insanlarda mevcut deðildir. [sayfa 48]



44 J. Stalin


Bu tezi kabullenmek ya da onu reddetmektense, bunun yerine, anormalliklere sahip insanlarý, dilsiz insanlarý, saðýr-dil-

sizleri, yani dili olmayanlarý ve doðal olarak düþünceleri dil mal-zemesine dayanma olanaklarýndan yoksun olanlarý koymakta-sýnýz. Gördüðünüz gibi, bu, bambaþka bir konudur, ele almadý-ðým, ele alamayacaðým bir konudur, çünkü dilbilimi, bir diliolan normal insanlarla ilgilenmektedir, dilleri olmayan, anor-malliklere sahip insanlarla, saðýr-dilsizlerle deðil.

Tartýþýlan konunun yerine bir baþkasýný, tartýþma konusuolmayanýný koymuþ bulundunuz.

2. Belkin yoldaþýn mektubundan þu çýkmaktadýr ki, o,

�konuþulan dil� (fonetik dil) ile �iþaret dili�ni (N. J. Marr�a göre�eller�in dilini) ayný düzeyde ele almaktadýr. Yoldaþýmýz belirginbir biçimde, iþaret dili ile konuþulan dilin eþdeðer olduðunu,insan toplumunun bir dönemde konuþulan dile sahip bulunma-dýðýný, o zamanlar �eller�in dilinin sonradan gelen konuþulandilin yerini aldýðýný sanmaktadýr.

Ama Belkin yoldaþ gerçekten böyle düþünüyorsa ciddîbir yanlýþ yapmaktadýr. onetik dil ya da konuþulan dil, her za-man, insan toplumunda, insanlar arasýnda tam deðeri olan bir

iletiþim aracý olmak olanaklarýna sahip bulunan tek dil olmuþtur.Tarih, ne kadar ilkel olursa olsun, kendi fonetik dili olmayan,hiç bir insan toplumu tanýmamaktadýr. Etnografya -örneðin geçen

yüzyýlda Ateþ Topraðý bölgesi ya da Avustralya sakinleri kadarilkel olsa bile- konuþma dili olmayan hiç bir geri kalmýþ aþaðýtopluluk tanýmamaktadýr. Ýnsanlýk tarihinde konuþma dili, ins-anlarýn hayvanlar dünyasýndan ayrýlmasýna, toplum olarak top-lanmasýna, düþünme olanaklarýný geliþtirmesine, toplumsal üre-

timlerini örgütlendirmeye, doða güçlerine karþý baþarýyla savaþým vermelerine ve bugün bildiðimiz geliþmeye eriþmelerine [sayfa 49]

yardým eden güçlerin bir tanesi olmuþtur.Bu bakýmdan, �iþaret� dili dediðimiz dil, aþýrý yoksulluðu

ve sýnýrlý niteliði bakýmýndan, kayda deðmez bir öneme sahiptir. Aslýnda bu, bir dil deðildir, hatta fonetik dilin yerine þu ya da bubiçimde geçebilecek olan bir eþdeðerli bir þey bile deðildir, yal-nýzca insanýn konuþmasýnýn þu ya da bu anýný deðerlendirmek



45J. Stalin


için bazan kullandýðý, olanaklarý çok sýnýrlý, yardýmcý bir araçtýr,iþaret dili fonetik dil ile karþýlaþtýrýlamaz, nasýl ki, ilkel aðaç ça-

pa, modern paletli traktörün çektiði beþli pulluk ve mibzerlekarþýlaþtýrýlamazsa.3. Görülüyor ki, siz, öncelikle saðýr-dilsizlerle ve bundan

sonra dilbilim sorunlarýyla ilgileniyorsunuz. Herhalde bana birsürü soru sormanýza neden olan budur. Pekâlâ, eðer ýsrar eder-seniz bu isteðinizi yerine getirmeye hazýrým. Bakalým saðýr-dil-sizlerdeki durum nedir? Onlar düþünme olanaðýna sahip midir-ler? Düþünceleri var mýdýr? Evet, düþünme yetisine sahiptirler,düþünceleri vardýr. Açýktýr ki, saðýr-dilsizlerin dilleri olmadýðý için,

düþünceleri, dil malzemesi temeli üzerinde meydana gelmez.Bu demek midir ki, saðýr-dilsizlerin düþünceleri (N. J. Marr�ýnifadesine göre) çýplaklaþmýþ, �doðanýn kurallarý� ile iliþkisizdir?Hayýr, saðýr-dilsizlerin düþünceleri ancak onlarýn günlük yaþamla-rýnda karþýlarýna çýkan, dýþ dünyanýn nesneleri ile ve bu nesne-lerin birbirleriyle olan iliþkileri ile ilgili olarak karþýlarýna çýkanimgelerin, algýlarýn, betimlemelerin temeli üzerine, görme, do-kunma, tadalma ve koklama duyularý sayesinde oluþur. Bu imge,algý ve betimlemeler dýþýnda düþünce boþtur, her türlü kapsam-

dan yoksundur, yani yoktur. [sayfa 50]

22 Temmuz 1950



46 J. Stalin


A. HOLOPOV YOLDAÞA MEKTUP

Mektubunuzu aldým. Çok fazla iþim olduðu için yanýtýmbiraz gecikti.

Mektubunuz, üstü kapalý iki varsayým içermektedir: Birin-

cisi, þu ya da bu yazarýn yapýtlarýndan bir parçayý, o parçanýnincelediði tarihsel dönemden ayýrarak çýkartmanýn mümkünolduðu varsayýmýný; ve ikincisi, tarihsel geliþmenin dönemlerin-den bir tanesinin incelenmesinden çýkartýlan marksizmin þu yada bu vargý ve formülünün, geliþmenin bütün dönemleri içindoðru olduðu ve bunun sonucu deðiþmez olarak kalmasý ge-rektiði varsayýmýný.

Bu iki varsayýmýn tümüyle yanlýþ olduðunu söylemeliyim.



47J. Stalin


[sayfa 51] Birkaç örnek vermek istiyorum.1. 1840-1850 yýllarýna doðru, henüz tekelci kapitalizm yok-

ken, kapitalizm bir yükseliþ çizgisini izleyerek ve kendisinin henüziþgal etmediði yeni ülkelere yayýlarak azçok düzenli bir biçimdegeliþirken ve eþit olmayan geliþme yasasýnýn henüz tüm gücüile beliremeyeceði bir dönemde, Marx ve Engels, sosyalist de-

vrimin tek olarak ele alýnan herhangi bir ülkede zafer saðlaya-mayacaðý, ancak bütün uygar ülkelerde ya da bunlarýn çoðun-da genel bir darbe ile zafere ulaþabileceði sonucuna varmýþlardý.Bu sonuç, sonralarý bütün marksistler için, yön gösterici bir ilkedurumuna girdi.

Oysa, 20. yüzyýlýn baþlangýcýnda, ve hele Birinci DünyaSavaþý döneminde, tekel-öncesi kapitalizmin görünür bir biçim-de tekelci kapitalizme dönüþtüðü herkes için apaçýk olunca;

yükseliþ çizgisini izleyen kapitalizm, cançekiþen kapitalizm hali-ne dönüþünce; savaþ, dünya emperyalist cephesinin onarýlmazzayýflýklarýný açýkça ortaya çýkarýnca; ve eþit olmayan geliþme

yasasý proletarya devriminin deðiþik ülkelerde, deðiþik döneml-erde olgunlaþacaðýný belirgin hale getirince, marksist teoridenhareket eden Lenin, yeni koþullara göre, sosyalist devrimin, ayrý

olarak ele alman bir ülkede pekâlâ zafere ulaþabileceði; bütünülkelerde ya da uygar ülkelerin çoðunda sosyalist devrimin za-fere ulaþmasýnýn, bu ülkelerde devrimin eþit olmayan bir þekildeolgunlaþmasý sonucunda olanaksýz olduðu, Marx ve Engels�ineski formülünün yeni tarihsel koþullara artýk uymadýðý sonucu-na vardý.

Görüldüðü gibi, sosyalizmin zaferi sorununda, burada ikideðiþik sonuçla karþý karþýyayýz, bu sonuçlar yalnýzca karþýt ol-

makla kalmayýp, karþýlýklý olarak biri ötekini yok etmektedir.Olaylarýn özüne eriþmeden, onlarý tarihsel koþullarýndan[sayfa 52] ayýrarak mekanik bir biçimde yapýtlardan aktarmalar ya-pan papaz çömezleri ve talmutçular8 bu iki sonucun bir tanesi-nin kesin olarak yanlýþ diye reddedilmesi ve ötekinin kesin ola-rak doðru sayýlarak geliþmenin bütün dönemlerine uygulanmasý

8 Hahambaþýlarýn ahkâm mecmuasýndan esinlenenler. -ç.



48 J. Stalin


gerektiðini söyleyebilirler. Ancak marksistler papaz çömezleri-nin ve talmutçularýn aldandýklarýný bilmemezlikten gelemezler,

bu iki sonucun doðru olduðunu, ama bunun mutlak olarak deðil,herbirinin kendi dönemi için doðru bulunduðunu bilmemeleriolanaksýzdýr: Marx ve Engels�in vardýklarý sonuç tekel-öncesikapitalizm dönemi için doðrudur, ve Lenin�in vardýðý sonuç te-kelci kapitalizm dönemi için doðrudur.

2. Engels, Anti-Dühring�de, sosyalist devrimin zaferindensonra devletin çözülmesi gerektiðini söylemiþtir. Bu yüzdendirki, ülkemizde sosyalist devrimin zaferinden sonra, partimizdekipapaz çömezleri ve talmutçular, devletimizin bir an önce çözül-

mesi için, devlet örgütünü daðýtmak için, ve sürekli bir ordudan vazgeçmek için partinin önlemler almasýný istemeye koyuldu-lar.

Oysa, dönemimizdeki dünya durumunun incelenmesinedayanarak Sovyet marksistleri þu sonuca vardýlar ki, kapitaliz-min kuþatmasý olgusu karþýsýnda, sosyalist devrimin zaferi an-cak bir tek ülkede saðlanmýþken ve kapitalizm bütün öteki dev-letlerde egemenken, devrimin zafer kazandýðý ülke, kapitalistkuþatma tarafýndan ezilmeyi istemiyorsa, devletini, devlet ör-

gütlerini, haberalma kurumlarýný, orduyu zayýflatmak deðil, amaher önleme baþvurarak güçlendirmek zorundadýr. Rus mark-sistleri þu sonuca vardýlar ki, Engels�in formülü, sosyalizmin bütünülkelerde ya da ülkelerin çoðunda zafere ulaþmasýný gözönünealmaktadýr, bu formül sosyalizmin [sayfa 53] ayrý olarak alman birtek ülkede zafere ulaþtýðý ve kapitalizmin bütün öteki ülkelerdeegemen olduðu durumlarda uygulanamaz.

Görüldüðü gibi, burda iki deðiþik formül karþýsýndayýz,

sosyalist devletin yazgýsý konusunda birbirini yok eden iki for-mül karþýsýndayýz.Papaz çömezleri ve talmutçular bu durumun dayanýlmaz

bir tutum yarattýðýný, bu formüllerden birinin kesin olarak yanlýþdiye atýlmasý gerektiðini ve ötekinin kesin olarak doðru diyesosyalist devletin geliþmesinin bütün dönemlerine uygulanmasýgerektiðini söyleyebilirler. Ancak marksistler, papaz çömezleri-

yle talmutçularýn aldandýklarýný bilmemezlikten gelemezler, çün-



49J. Stalin


kü bu iki formül doðrudur, ama mutlak olarak deðil, herbirikendi dönemi için doðrudur; Sovyet marksistlerinin formülü,

sosyalizmin bir ya da birkaç ülkede zafere ulaþtýðý dönem içindoðrudur, ve Engels�in formülü, sosyalizmin deðiþik ülkelerdegiderek zafere ulaþmasýnýn ülkelerin çoðunluðunda sosyalizminzaferini saðlayacaðý dönem için doðrudur, o zaman Engels�informülünün uygulanmasý için gerekli olan koþullar yerinegetirilmiþ olacaktýr.

Bu gibi örnekler çoðaltýlabilir. Ayný þey, dil sorunu konusunda Stalin�in deðiþik yapýtla-

rýndan çýkartýlan ve Holopov yoldaþýn mektubunda aktardýðý iki

deðiþik formül için de söylenebilir.Holopov yoldaþ, Stalin�in Dilbiliminde Marksizm Üzerine

yazýsýna baþvurmaktadýr. Bu yazýda þu sonuca varýlmaktadýr: ikidilin karýþýmý sonucunda, genel olarak, biri zafere ulaþýr ve öte-ki çözülür ve bunun sonucu olarak, karýþým, yeni bir dil, üçüncübir dil meydana getirmez, ama dillerin birini sürdürür. SonraStalin�in SSCB Komünist (B) Partisi XVI. Kongresine sunduðurapordan çýkan baþka bir sonuca baþvurmaktadýr.9 Buna göre[sayfa 54] sosyalizmin dünya çapýnda zaferi döneminde, sosyaliz-

min güçlenip günlük yaþama gireceði zaman, ulusal diller kaçý-nýlmaz olarak ortak bir dil halinde birleþmelidir, bu dil, kuþkusuz,ne Rusça, ne Almanca olacak; ama yeni bir þey olacaktýr. Bu ikiformülü karþýlaþtýrdýðýnda, yalnýzca birbiriyle çakýþmadýklarýnýdeðil, ama birbirini yok ettiklerini görerek, Holopov yoldaþ um-utsuzluða düþüyor. Mektubunda diyor ki:

�Yazýnýza göre, anladýðým kadarýyla, dillerin karýþýmý sonu-cunda hiç bir zaman yeni bir dil kurulamaz, oysa bu yazýdan

önce SSCB Komünist (B) Partisi XVI. Kongresindeki müdahale-niz sonucunda kesin olarak emindim ki, komünizm dönemin-de, diller birtek ortak dil halinde birleþeceklerdir.�

Görülüyor ki, Holopov yoldaþ, bu iki formül arasýnda birçeliþki bulduktan sonra, bu çeliþkinin tasfiye edilmesi gerektiði-

9 Bkz: Stalin, �Ulusal Sorunda Sapmalar Konusunda� (SSCB Komünist Partisi XVI.Kongresine sunulan rapordan), Marksizm ve Ulusal Sorun ve Sömürgeler Sorunu, Sol

Yayýnlarý, Ankara 1976, s. 332-340.



50 J. Stalin


ne sonuna kadar emin olduðundan, bu iki formülden birinin yanlýþ olarak atýlmasý ve öteki formülün her zaman ve her ülke

için doðru olacaðýný düþünerek sýmsýký sarýlmak gerektiði kaný-sýndadýr. Ancak hangi formüle sýmsýký sarýlmasý gerektiðini pekiyi bilmemektedir. Bunun sonucunda çýkýþý olmayan bir durumdoðmaktadýr. Ýki formülün de, herbirinin kendi dönemi için doðruolabileceði, Holopov yoldaþýn aklýna gelmemektedir bile.

Olaylarýn temeline inmeden, aktarýlan yazýlarýn deðindikle-ri tarihsel koþullara bakmadan, mekanik bir biçimde aktarma-lara baþvuran papaz çömezlerinin ve talmutçularm baþýna herzaman böyle þeyler gelir, onlar her zaman çýkýþý olmayan du-

rumlarla karþýlaþýrlar. Oysa, sorunun temeli incelenirse duru-mun çýkmaza [sayfa 55] saplandýðýný sanmak için hiç bir neden

yoktur. Olay þudur ki, Stalin�in Dilbiliminde Marksizm Üzerine yazýsý ve Stalin�in Partinin XVI. Kongresindeki konuþmasý, tama-men deðiþik iki dönemi gözönüne almaktadýrlar ve bunun sonu-cunda da deðiþik iki formül ortaya çýkmaktadýr.

Dillerin karýþýmýnýn sözkonusu olduðu Stalin�in yazýsýnda-ki formül, sosyalizmin dünya çapýndaki zaferinden önceki döne-mi gözönüne almaktadýr, bu dönemde sömürücü sýnýflar, dün-

yadaki egemen güçtür, ulusal ve sömürgesel baský yürürlüktebulunmaktadýr, ulusal ayrýlýklar ve uluslarýn karþýlýklý olarak bir-birinden kuþku duymasý, devlet çapýnda farklar tarafýndan koþul-landýrýlmýþlar, uluslarýn arasýnda hak eþitliði daha kurulmamýþtýr,dillerin karýþýmý dillerin birinin egemen olmasý için verilensavaþým sýrasýnda oluþmaktadýr, uluslarýn ve dillerin barýþ için-de beraberce iþbirliði için gerekli koþullar henüz bulunmamakta-dýr; gündemde olan, dillerin karþýlýklý iþbirliði ve zenginleþmesi

deðil, bazý dillerin özümleniþi ve ötekilerin zaferidir. Anlaþýlmak-tadýr ki, bu koþullar altýnda, ancak zafere ulaþan diller ile yenikdiller bulunabilir. Stalin, örneðin iki dilin karýþýmýnýn yeni birdilin oluþmasý ile son bulmadýðýný, ama bir dilin zaferi ve öteki-nin yenilgisi ile sonuçlandýðýný formülünde belirttiðinde, özellik-le bu koþullarý gözönünde bulundurmaktadýr.

Stalin�in XVI. Parti Kongresindeki konuþmasýndan aktarýlanöteki formülüne gelince, dillerin birtek ortak dil halinde birleþ-



51J. Stalin


mesinin sözkonusu edildiði bu formül, baþka bir dönemi gözö-nüne getirmektedir, bu dönem sosyalizmin dünya çapýnda zafe-

rinden sonraki dönemdir, artýk dünya emperyalizmi var olma- yacaktýr, sömürücü sýnýflar devrilmiþ bulunacaktýr, ulusal vesömürgesel baský tasfiye edilmiþ olacaktýr, ulusal ayrýlýk ve ulus-larýn karþýlýklý olarak birbirinden kuþku duymasý [sayfa 56] yerine,uluslarýn yakýnlaþmasý ve karþýlýklý olarak birbirlerine güvenme-si yer alacaktýr, uluslarýn hak eþitliði geliþmenin içinde gerçek-leþecektir; o zaman uluslar arasýndaki iþbirliði, örgütlü bir biçim-de gerçekleþecek ve ulusal diller kendi iþbirlikleri sýrasýnda tambir özgürlük içinde karþýlýklý olarak birbirini zenginleþtirmek

olanaklarýna sahip olacaklardýr. Anlaþýlýr ki, bu koþullar altýndabazý dillere baský yapýlmasý ve onlarýn yenilgisi, ötekilerin dezaferi sözkonusu olamayacaktýr. Artýk karþýmýzda birinin yenikçýkacaðý ve ötekinin savaþýmda zafere ulaþacaðý iki dil bulun-mayacaktýr; ama uluslarýn uzun bir iktisadî, siyasal ve kültüreliþbirliði sonucunda, karþý karþýya bulunan yüzlerce ulusal dilarasýndan önce en zenginleþmiþ tek bölgesel diller ayrýlacaktýr,sonra da bölgesel diller birtek ortak enternasyonal dil halindebirleþecektir, kuþkusuz, bu dil, elbette ne Almanca, ne Rusça,

ne Ýngilizce olacak, ama bölgesel ve ulusal dillerin en iyi öðele-rini içeren yeni bir dil olacaktýr.

Sonuç olarak, bu iki deðiþik formül, toplum geliþmesininiki deðiþik dönemine uygun düþmektedir ve özellikle bu dö-nemlere uygun düþtükleri içindir ki, herbiri kendi dönemi içindoðrudur.

Bu formüllerin birbiriyle çeliþmemesini ve birbirini yoketmemesini istemek, kapitalizmin egemenliði döneminin, so-

syalizmin egemenliði dönemi ile çeliþki halinde olmamasýný vesosyalizm ile kapitalizmin birbirini yok etmemesini istemek ka-dar anlamsýzdýr.

Papaz çömezleri ve talmutçular, marksizme, marksizmindeðiþik sonuç ve formüllerine hiç bir zaman deðiþmeyen, hattatoplumun geliþme koþullarý deðiþtiði zaman bile deðiþmeyenbir dogma olarak bakarlar. Sanýrlar ki, bu sonuçlarý ve bu for-mülleri ezberlerlerse ve yerli-yersiz onlarý aktarýrlarsa, herhangi



52 J. Stalin


bir sorunu çözümleyecek [sayfa 57] duruma gelirler, umarlar ki,öðrendikleri bu sonuçlar ve formüller, kendilerine her dönem-

de, bütün ülkeler ve yaþamýn bütün koþullarý için yarar saðlaya-caktýr. Oysa ancak marksizmin lafzýný gören, ama onun özünügörmeyen, marksizmin sonuçlarýný ve formüllerini ezbere öðre-nen, ama kapsamýný anlamayan insanlar böyle düþünebilirler.

Marksizm, doðanýn ve toplumun geliþmesinin yasalarýnýnbilimidir, ezilen ve sömürülen sýnýflarýn devriminin bilimidir,bütün ülkelerde sosyalizmin zaferinin bilimidir, komünist toplu-mun kuruluþunun bilimidir. Bilim olarak marksizm, olduðu yer-de kalamaz, geliþir ve olgunlaþýr. Geliþmesi sýrasýnda marksizm,

yeni deneyimlerle ve yeni bilgilerle mutlaka zenginleþecektir;bunun sonucu olarak da, formüllerinin ve sonuçlarýnýn bazýlarýmutlaka zamanla deðiþecektir, mutlaka yeni tarihsel görevleretekabül edecek yeni formül ve sonuçlar onlarýn yerini alacaktýr.Marksizm, bütün dönemler ve bütün devreler için deðiþmez vezorunlu sonuçlar ve formüller kabul etmez. Marksizm, her tür-den dogmacýlýðýn düþmanýdýr. [sayfa 58]

28 Temmuz 1950



ÝKÝNCÝ BOLÜMSOSYALÝZMÝN EKONOMÝK SORUNLARI ÜZERÝNE



55J. Stalin


SSCB�NDE SOSYALÝZMÝN EKONOMÝK SORUNLARI

KASIM 1951 TARTIÞMASI ÝLE ÝLGÝLÝ EKONOMÝKSORUNLAR ÜZERÝNE DÜÞÜNCELER

Ekonomik tartýþmaya katýlanlara.

Ekonomi politik elkitabý taslaðýnýn deðerlendirilmesi ko-nusunda, ekonomik tartýþma ile ilgili bütün belgeleri aldým. Bun-lar arasýnda, özellikle, �ekonomi politik elkitabý taslaðýnýn dahaiyi olmasý için öneriler�, taslaðýn �yanlýþlarýný ve açýk olmayannoktalarýný gidermek için öneriler� ve �tartýþýlan konularýn özeti�

vardý.Bütün bu malzeme ve elkitabý taslaðý konusundaki düþün-

celerimi aþaðýda belirtmek istiyorum:

I. SOSYALÝST REJÝMDE EKONOMÝK YASALARINNÝTELÝÐÝ ÜZERÝNE

Bazý yoldaþlar, bilimsel yasalarýn, özellikle de sosyalist



56 J. Stalin


[sayfa 61] rejimde ekonomi politiðin yasalarýnýn nesnel niteliðini yadsýyorlar. Bunlar, ekonomi politiðin yasalarýnýn insan irade-

sinden baðýmsýz olarak oluþan süreçlerin düzenliliðini yansýttý-ðýný yadsýyorlar. Bu yoldaþlar sanýyorlar ki, tarihin Sovyet devle-tine saðladýðý özel rol dolayýsýyla, bu devlet, onun yöneticileri,ekonomi politiðin var olan yasalarýný yok edebilirler ve yeni ya-salar �oluþturabilirler�, �yaratabilirler�.

Bu yoldaþlar aðýr bir hata iþlemektedirler. Bunlar, doðada ya da toplumdaki nesnel süreçleri yansýtan ve insan iradesin-den baðýmsýz olarak oluþan bilimsel yasalarla; hükümetler ta-rafýndan yapýlan, insan iradesinin ürünü olan ve yalnýzca hu-

kuksal bir güce sahip bulunan yasalarý gözle görünür bir biçim-de karýþtýrýyorlar. Ancak, bunlarý karýþtýrmaya hakkýmýz yoktur.

Marksizm, �ister doða yasalarý, ister ekonomi politik ya-salarý olsunlar� bilim yasalarýný, insan iradesinden baðýmsýz ola-rak etkilerini sürdüren, nesnel süreçlerin yansýmalarý olarak an-lar. Bu yasalarý keþfetmek, tanýmak, incelemek, onlarý eylemle-rimizde hesaba katmak, toplumun yararýna iþletmek mümkün-dür, ancak bunlarý deðiþtirmek ya da yok etmek mümkün deði-ldir. Hele yeni bilimsel yasalar oluþturmak ya da yaratmak ta-

mamen olanaksýzdýr.Bu söylediðimiz, örneðin, þu anlama gelir mi ki, doða ya-

salarýnýn, doða güçlerinin etkilerinin sonuçlarý, genellikle önünegeçilmez niteliktedir; doða güçlerinin yýkýcý etkisi, her zaman veher yerde insanlarýn eylemlerine olanak tanýmayan, amansýzbir kendiliðindenlikle oluþmaktadýr? Kuþkusuz hayýr. Eðer geliþ-me yasalarýný bilseler bile, insanlarýn onlar üzerinde etkide bu-lunmakta gerçekten güçsüz olduklarý astronomik, jeolojik ve

bunlara benzer daha bazý dallardaki süreçler bir yana býrakýlýr-sa, insanlar, birçok durumda, doðanýn süreçleri [sayfa 62] üzerindeetkide bulunmak konusunda güçsüz olmaktan uzaktýrlar. Bütünbu durumlarda insanlar, doða yasalarýný tanýmayý öðrenerek,onlarý hesaba katarak, ve onlara dayanarak, onlarý ustalýkla uy-gulayarak ve onlarý iþleterek, bu yasalarýn etki alanýný sýnýrlaya-bilirler, doðanýn yýkýcý güçlerine baþka bir yön verebilirler, onlarýtopluma hizmet edecek duruma sokabilirler.



57J. Stalin


Birçok örnek arasýnda bir tanesini ele alalým. Eski zaman-larda, büyük nehirlerin taþmasý, su baskýnlarý, konutlarýn ve ekin-

lerin harap oluþu, insanlarýn karþýsýnda güçsüz kaldýðý bir afetsayýlýrdý. Ancak, insan bilgilerinin zamanla geliþmesi ile, insan-larýn barajlar ve hidrolik santrallar kurmayý öðrenmesi ile, eski-den önüne geçilmez sanýlan su baskýnlarýndan toplumu kurtar-manýn çaresi bulunmuþtur. Üstelik, insanlar, doðanýn yýkýcýgüçlerini dizginlemeyi, örneðin, onlarý ehlileþtirmeyi, sularýn gücü-nü toplum yararýna kullanmayý ve tarlalarý sulamak, elektrikenerjisi saðlamak için onu iþletmeyi öðrendiler.

Bu demek midir ki, bunu yapmakla doða yasalarý, bilim-

sel yasalar yok edilmiþ oldu; yeni doða yasalarý, yeni bilimsel yasalar yaratýlmýþ oldu? Kuþkusuz hayýr. Gerçek þudur ki, su gü-cünün yýkýcý etkisini önlemeye ve toplumun yararýna iþletilmesine

yönelik bütün bu önlemler alýnýrken, bilimsel yasalar hiç birbiçimde bozulmamýþ, deðiþtirilmemiþ ya da yok edilmemiþ ve

yeni bilimsel yasalar yaratýlmamýþtýr. Tersine, bütün bu önlem-ler, doða yasalarýnýn, bilimsel yasalarýn doðru temeli üzerindealýnmýþtýr, çünkü doða yasalarýnýn herhangi bir biçimde bozul-masý, bu yasalara herhangi bir saldýrý, bu önlemlerin bozulmasýný

ve baþarýsýzlýðýný doðururdu.Ekonomik geliþmenin yasalarý, ekonomi politik yasalarý

için �ister kapitalist dönem, ister sosyalist dönem sözkonusu ol-sun� ayný þeyi söylemek gerekir. Burada da, [sayfa 63] doða bilim-lerinde olduðu gibi, ekonomik geliþmenin yasalarý, insan irade-sinden baðýmsýz olarak etkilerini sürdüren ve ekonomik geliþmesüreçlerini yansýtan nesnel yasalardýr. Bu yasalarý keþfetmek,onlarý bilmek ve onlara dayanarak, onlarý toplumun yararýna

kullanmak, bazý yasalarýn yýkýcý etkilerine baþka bir yön ver-mek, etki alanýný sýnýrlamak, kendilerine yol arayan baþka yasa-lara yol açmak mümkündür, ancak, ne var olan yasalar yokedilebilir, ne de yeni ekonomik yasalar yaratýlabilir.

Ekonomi politiðin kendine özgü bir özelliði, onun yasala-rýnýn, doða yasalarýnýn tersine, sürekli olmayýþlarýdýr; bunlarýnçoðu hiç olmazsa bir tarih dönemi boyunca etkili kalýrlar, sonrada yerlerini baþka yasalara býrakýrlar. Yok olmazlar, ancak yeni



58 J. Stalin


ekonomik koþullarýn sonucu olarak güçlerini yitirirler ve onlarda, insanlarýn iradesi ile yaratýlmýþ bulunmayan, ve ama yeni

ekonomik koþullarýn temeli üzerinde ortaya çýkan yeni yasalara yerlerini býrakmak üzere sahneden çekilirler.Engels�in Anti-Dühring�inde, kapitalizmin kaldýrýlmasýnýn

ve üretim araçlarýnýn toplumsallaþtýrýlmasýnýn, insanlarýn üretimaraçlarý üzerine güçlerini uygulamalarýna, ekonomik ve toplum-sal iliþkilerin boyunduruðundan kurtulmalarýna ve kendi toplum-sal yaþamlarýnýn �efendi�leri olmalarýna olanak saðlayacaðýnýbelirttiði formülünden aktarma yapýyorlar. Engels, bu özgürlüðe�kavranan zorunluluk� adýný vermektedir. Acaba �kavranan

zorunluluk� ne anlama gelir? Bu demektir ki, insanlar nesnel yasalarý (�zorunluluðu�) anladýktan sonra, onlarý, tam bir bilinç-le toplum yararýna uygulayacaklardýr. Engels, bunun için diyorki: �Kendi öz toplumsal pratiklerinin, þimdiye deðin, karþýlarýndadoðal, yabancý ve egemenlik altýna alýcý yasalarý olarak dikilen

yasalarý, bundan böyle insanlar tarafýndan tam bir bilinçle uygu-lanan [sayfa 64] ve bu yoldan egemenlik altýna alýnmýþ yasalar-dýr.�10

Görüldüðü gibi Engels�in formülü, sosyalist rejimde var

plan ekonomik yasalarýn yok edilebileceðini ve yenilerinin yara-týlabileceðini düþünenlerden hiç de yana deðildir. Tersine, eko-nomik yasalarýn kaldýrýlmasýný deðil, bilinmesini ve akýllýca uy-gulanmasýný istemektedir.

Ekonomik yasalarýn kendiliðinden-gelme bir niteliði oldu-ðu, bu yasalarýn etkisinin önüne geçilmez olduðu, toplumunbunlar karþýsýnda güçsüz bulunduðu söylenmektedir, Bu, yanlýþtýr.Bu tutum, yasalarý put sanmak ve kendini onlarýn kölesi kýlmak

anlamýna gelir. Tanýtlanmýþtýr ki, toplum, yasalar karþýsýnda güç-süz deðildir; toplum, ekonomik yasalarý bilerek ve onlara dayanarak, onlarýn etki alanýný sýnýrlayabilir, onlarý kendi çýkarlar-rýna göre kullanabilir ve onlarý, �ehlileþtirebilir�, týpký büyük ne-hirlerin taþkýný konusunda yukarda verdiðimiz örnekte, doðagüçleri ye onlarýn yasalarýnda, olduðu gibi.

10 riedrich Engels, Anti-Dühring, Sol Yayýnlarý, Ankara 1977, s, 447. - Ed.



59J. Stalin


Sovyet iktidarýnýn, sosyalizmin kuruluþu sýrasýnda ekono-mik geliþmenin yar olan yasalarýný yok etmesine ye yenilerini

�oluþturmasýna� olanak saðlayacak olan onun oynadýðý özel rol-den sözedilmektedir, Bu da yanlýþtýr.Sovyet iktidarýnýn özel rolü iki olgu ile açýklanabilir; birin-

cisi, Sovyet iktidarý, eski devrimlerde olduðu gibi, bir sömürübiçimi yerine bir baþka sömürü biçimini koymak deðil, hersömürüyü tasfiye etmek görevindeydi; ikinci olarak da, ülkedesosyalist ekonominin hazýr filizleri olmadýðý için, ekonominin

yeni sosyalist biçimlerini, denebilir ki, �çýplak bir alan� üzerinde yaratmak zorundaydý.

Bu, kuþkusuz güç ve karmaþýk bir görevdi ve geçmiþte[sayfa 65] bir örneði yoktu. Buna karþýn, Sovyet iktidarý bu görevionurla yerine getirmiþtir. Bunu, sözümona, var olan ekonomik

yasalarý yok ettiðinden ve yenilerini �oluþturduðundan� deðil, yalnýzca üretim iliþkileri ile üretici güçlerin niteliði arasýndaki zorunlu uygunluk ekonomik yasasýna dayandýðý için baþarmýþtýr.Ülkemizdeki üretici güçler, özellikle sanayide toplumsal bir ni-telik taþýmaktaydýlar; mülkiyet biçimi özel, kapitalist idi. Sovyetiktidarý, üretim iliþkileri ile üretici güçlerin niteliði arasýndaki

zorunlu uygunluk ekonomik yasasýndan güç alarak üretimaraçlarýný toplumsallaþtýrmýþtýr, onlarý bütün halkýn mülkiyeti hali-ne sokmuþtur, bunu yapmakla sömürü sistemini ortadan kal-dýrmýþ ve sosyalist ekonomi biçimlerini yaratmýþtýr. Bu yasa ol-madan ve ona dayanmadan Sovyet iktidarý bu görevi baþarýyaulaþtýramazdý.

Üretim iliþkileri ile üretici güçlerin niteliði arasýndaki zorun-lu uygunluk ekonomik yasasý, uzun zamandan beri kapitalist

ülkelerde kendine yol açmaktadýr. Eðer bu yolun ucuna daha varamadýysa ve engelleri aþamadýysa, bunun nedeni, toplumunçökmekte olan güçleri tarafýndan en enerjik bir direniþle karþýlaþ-týðýndandýr. Burada ekonomik yasalarýn baþka bir özelliði ilekarþýlaþmaktayýz. Doðayý ilgilendiren alanlarda yeni bir yasanýnbulunuþu ve onun uygulanmasý, azçok engele raslamadangerçekleþiyorsa, ekonomik alanda toplumun çökmekte olan güç-lerinin çýkarlarýna zarar getiren yeni bir yasanýn bulunuþu ve



60 J. Stalin


uygulanmasý, bu güçler tarafýndan en enerjik bir direniþ ile kar-þýlaþýr. Demek ki, bu direniþi yenmeyi baþarabilecek bir güç,

toplumsal bir güç gerekmektedir. Ülkemizde bu güç, toplumunbüyük çoðunluðunu oluþturan iþçi sýnýfý ve köylülüðün ittifakýþeklinde belirdi. Bu güç, öteki ülkelerde, kapitalist ülkelerde,henüz bulunmamaktadýr. Sovyet iktidarýnýn toplumun [sayfa 66] eskigüçlerini neden kýrabildiðinin ve neden üretim iliþkileri ile üreti-ci güçlerin niteliði arasýndaki zorunlu uygunluk ekonomik ya-sasýnýn bizde bu kadar geniþ bir çapta uygulanabildiðinin açýk-lamasý buradadýr.

Deniyor ki, ulusal ekonomimizin uyumlu (orantýlý) geliþ-

mesi zorunluluðu, Sovyet iktidarýna, var olan ekonomik yasalarýkaldýrýp yenilerini koyma yetkisini vermektedir. Bu, tamamen

yanlýþtýr. Bizim yýllýk planlarýmýzý ve beþ yýllýk planlarýmýzý, ulu-sal ekonominin uyumlu, orantýlý geliþmesi nesnel ekonomik ya-sasý ile karýþtýrmamalýdýr. Ulusal ekonominin uyumlu geliþmesi

yasasý, kapitalist düzende rekabet ve üretim anarþisi yasasýnýnkarþýtý olarak ortaya çýkmýþtýr. Bu yasa, rekabet ve üretim anarþisi

yasasýnýn deðerini yitirmesinden sonra, ürettim araçlarýnýn top-lumsallaþtýrýlmasmýn temeli üzerinde ortaya çýkmýþtýr. Bu yasa-

nýn yürürlüðe girmesinin nedeni, bir ülkenin sosyalist ekonomi-sinin, ancak ulusal ekonominin uyumlu geliþmesi temeli üze-rinde yönetilebileceði gerçeðine dayanmaktadýr. Bu demektirki, ulusal ekonominin uyumlu geliþmesi yasasý, bizim planlamakurumlarýmýza toplumsal üretimi doðru bir biçimde planlamaolanaklarýný saðlamaktadýr. Ancak olanak ile gerçeklik birbirinekarýþtýrýlmamalýdýr. Bunlar birbirinden ayrý þeylerdir. Bu olanaðýgerçeklik haline dönüþtürmek için, bu ekonomi yasasýný incele-

mek, ona egemen olmak gerekmektedir, onu tümüyle bilerekuygulamayý öðrenmek gerekmektedir; bu yasanýn gereksinme-lerini tam olarak yansýtan planlar düzenlemek gerekmektedir.Bizim yýllýk planlarýmýzýn ve beþ yýllýk planlarýmýzýn bu ekono-mik yasanýn gereklerini tam olarak yansýttýðýný söyleyemeyiz.

Diyorlar ki, bizde, sosyalist rejimde yürürlükte bulunanbazý ekonomik yasalar, deðer yasasý dâhil olmak üzere, planlýekonominin temeli üzerinde �biçim deðiþtirmiþ� [sayfa 67] ve hatta



61J. Stalin


�temelinden biçim deðiþtirmiþ� yasalardýr. Bu da yanlýþtýr. Yasa-larýn �biçimini deðiþtirmek� ve hele onlarýn biçimlerini �temel-

den� deðiþtirmek olanaksýzdýr. Eðer, onlarýn biçimi deðiþtirilebil-seydi, onlarý yok etmek ve yerlerine yenilerini getirmek de müm-kün olurdu. Yasalarýn �biçim deðiþtirmesi� tezi, yasalarýn �yokediliþi� ve �oluþturulmasý� yanlýþ formülünün bir kalýntýsýndanbaþka bir þey deðildir. Ekonomik yasalarýn biçimini deðiþtirmekformülünün bizde uzun süreden beri sözü edilmesine karþýn,daha özenli olmak için bundan vazgeçmek zorundayýz. Þu yada bu ekonomik yasanýn etki alaný sýnýrlandýrýlabilir, eðer varsa,onlarýn yýkýcý etkileri önlenebilir, ama yasalarýn �biçimi deðiþtiri-

lemez� ya da onlar �yok edilemez�.Sonuç olarak, doða güçlerini ya da ekonomik güçleri �em-

rimiz altýna almak�, onlara �egemen olmak� vb. dendiði za-man, hiç bir biçimde bilimsel yasalarýn ��yok edilebileceði� yada �oluþturulacaðý� ifade edilmemektedir. Tersine, bu sözlerlekastedilen þey þudur ki, yasalar keþfedilebilir, tanýnabilir, özüm-lenebilir, tam bir bilinçle uygulanabilir, toplum çýkarma iþletile-bilir, ve bu yolla, egemenlik altýna alýnarak fethedilebilir.

Böylece, sosyalist rejimde, ekonomi politiðin yasalarý bi-

zim irademizden baðýmsýz olarak ekonomik yaþamý etkileyensüreçlerin düzenliliðini yansýtan nesnel yasalardýr. Bu tezi yadsý-mak, aslýnda bilimi yadsýmak demektir; oysa bilimi yadsýmak,her türlü önceden tahmin etme olanaklarýný yadsýmak, yani eko-nomik yaþamý yönetmek olanaðýný yadsýmak anlamýna gelir.

Denebilir ki, bu ileri sürülenler doðrudur, dünyaca bilin-mektedir, ve zaten bunda yeni bir þey bulunmamaktadýr ve, so-nuç olarak, herkesçe bilinen doðrularý yine-, lemekle insan za-

man yitirmektedir. Kuþkusuz, burada yeni olan hiç bir þey yok-tur, ancak bizim bildiðimiz bazý [sayfa 68] gerçekleri yinelemeklezamanýn boþ yere harcandýðýný sanmak yanlýþtýr. Bunun nedeniþudur ki, her yýl binlerce yeni genç kadrolar, yönetici çekirdekolan bize gelmektedir; bunlar bize yardým etmek, neler yapabi-leceklerini göstermek isteði ile yanýp tutuþmaktadýrlar, ancakbunlarýn yeterli marksist bir eðitimleri yoktur, bizim iyice bil-diðimiz birçok gerçeði bilmemektedirler ve karanlýklarda bo-



62 J. Stalin


calamak zorundadýrlar. Bunlar Sovyet iktidarýnýn olaðanüstü ba-þarýlarýnýn etkisi altýndadýrlar. Sovyet rejiminin inanýlmaz baþarý-

larý onlarý sarhoþ etmektedir ve iþte Sovyet iktidarýnýn �her þeye�kadir olduðunu, �hiç bir þeyin onun gücünü aþamayacaðýný�,onun, bilimsel yasalarý yok edebileceðini, yeni yasalar oluþturabi-leceðini hayal etmeye koyuluyorlar. Bu yoldaþlara ne yapmalý?Onlarý marksizm-leninizmin ruhuna göre nasýl eðitmeli? Düþün-ceme göre, �herkesçe bilindiði� söylenen doðrularýn sistemli birbiçimde yinelenmesi, bunlarýn sabýrla açýklanmasý, bu yoldaþlaramarksist bir eðitim vermek için en yararlý yollardan biridir.

II. SOSYALÝST REJÝMDE META ÜRETÝMÝ ÜZERÝNE

Bazý yoldaþlar, partinin, iktidarý ele geçirdikten ve ülke-mizde üretim araçlarýný ulusallaþtýrdýktan sonra, meta üretiminimuhafaza etmekle hata ettiðini öne sürüyorlar. Partinin o andameta üretimini tasfiye etmesi gerektiðini ileri sürüyorlar. Bunusöylerken de Engels�in þu sözlerine dayanýyorlar:

�Üretim araçlarýna toplum tarafýndan elkonulmasý ile,meta üretimi, ve bunun sonucu, ürünün üretici üzerindeki ege-

menliði ortadan kalkar,�11

Bu yoldaþlar çok kötü yanýlýyorlar. [sayfa 69]

Engels�in formülünü tahlil edelim. Bu formül, toplum ta-rafýndan bütün üretim araçlarýnýn mý, ya da yalnýzca bir kýs-mýnýn mý ele geçirilmiþ olduðunu, yani bütün üretim araçlarýnýnmý ya da yalnýzca bir kýsmýnýn mý halkýn mülkiyeti altýna girdið-ini belirtmediðinden, onu tümüyle açýk ve belirgin sayamayýz.Demek ki, Engels�in bu formülünü iki biçimde anlamak müm-

kündür.Engels, Anti-Dühring�in bir baþka kýsmýnda �bütün üretimaraçlarýnýn�, �üretim araçlarýnýn tümünün� ele geçirilmesindensözetmektedir. Öyleyse Engels, formülünde, üretim araçlarýnýnbir kýsmýnýn deðil, tümünün ulusallaþtýrmasýndan, yani yalnýzcasanayide deðil, ayný zamanda tarýmda da üretim araçlarýnýn

11 riedrich Engels, Anti-Dühring, s. 446. -Ed.



63J. Stalin


halka maledilmesinden sözetmektedir.Sonuç olarak, Engels, kapitalizmin ve üretimin yoðunlaþ-

masýnýn (concentration) yalnýzca sanayide deðil, ayný zamandatarýmda da, ülkenin bütün üretim araçlarýnýn kamulaþtýrýlmasýna ve bunlarýn halkýn mülkiyetine geçmesine olanak saðlayacakölçüde geliþmiþ bulunduðu ülkelerden sözetmektedir. Böylece,Engels, bu ülkelerde bütün üretim araçlarýnýn toplumsallaþtýrma-sýna paralel olarak meta üretiminin de kaldýrýlmasý gerektiðikanýsýndadýr. Bu, kuþkusuz, tamamen doðrudur.

Geçen yüzyýlýn sonunda, Anti-Dühring�in yayýnlandýðý dö-nemde, kapitalizmin geliþmesinin ve üretimin yoðunlaþmasýnýn,

proletaryanýn iktidarý eline geçirmesi halinde, gerek sanayide,gerek tarýmda, ülkenin bütün üretim araçlarýnýn halkýn mülkiye-tine geçmesine ve meta üretiminin tasfiye edilmesine olanaksaðlayacak ölçüde geliþtiði tek ülke olarak Ýngiltere vardý.

Burada, Büyük Britanya�nýn ulusal ekonomisinde dýþ tica-retin dev payýnýn Ýngiltere için önemini bir yana býrakýyorum.Bence ancak bu dýþ ticaret konusunu, inceledikten sonradýr ki,proletaryanýn iktidara gelmesinin [sayfa 70] ve bütün üretim, araçla-rýnýn ulusallaþtýrýlmasmm ertesi gününde, Büyük Britanya�nýn

meta üretiminin yazgýsý konusunda karara varýlabilir.Kaldý ki, yalnýzca geçen yüzyýlýn sonunda deðil, bugün

bile, Ýngiltere�de gördüðümüz kapitalist geliþme ve tarýmsal üre-timin yoðunlaþmasýna eriþen hiç bir ülke yoktur. Öteki ülkeler-de, kapitalizmin köyde geliþmiþ bulunmasýna karþýn, hâlâ pro-letaryanýn iktidara geçmesi halinde, yazgýsý konusunda kararalýnmasý gerekecek, oldukça kalabalýk bir küçük ve orta mülksahibi üreticiler sýnýfý vardýr.

Ama karþýmýza þu soru çýkmaktadýr: þu ya da bu ülkede, ve özellikle bizim ülkemizde, koþullar proletaryanýn iktidara geç-mesine ve kapitalizmin devrilmesine elveriþli ise; eðer kapita-lizm, sanayide, üretim araçlarýný, bunlara elkonulmasmm vetopluma devredilmesinin mümkün olduðu noktaya kadar yo-ðunlaþtýrmýþsa, ancak, kapitalizmin hýzlý geliþmesine karþýn, ta-rým, hâlâ, tarým üreticilerinin mülkten tecridinin mümkün görün-mediði ölçüde küçük ve orta mülk sahibi üreticiler arasýnda



64 J. Stalin


parçalanmýþ durumdaysa, proletarya ve onun partisi ne yapma-lýdýr?

Engels�in formülü bu soruya yanýt vermemektedir. Zatenbu soruya yanýt vermesi gerekmezdi de, çünkü bu formül baþkabir soruya karþýlýk olarak ortaya çýkmýþtýr, bütün üretim araçlarýtoplumsallaþtýrýldýktan sonra meta üretimi ne olmalýdýr sorusu-nu yanýtlamaktadýr.

Böyle olunca, proletaryanýn iktidarý ele geçirmesi koþullarýolgunlaþtýðý zaman, bütün üretim araçlarý deðil, yalnýzca bir kýs-mý toplumsallaþmýþsa � proletaryanýn iktidarý eline almasý gere-kir mi, ve iktidarý ele aldýktan hemen sonra meta üretimini yok

etmesi gerekir mi?Bu koþullar altýnda iktidarý ele geçirmekten vazgeçmek

[sayfa 71] gerektiðini ve kapitalizmin milyonlarca küçük ve ortaüreticiyi iflâsa sürüklemesini, onlarý tarým iþçisi haline getirmesini

ve tarýmda üretim araçlarýnýn yoðunlaþmasýný tamamlamasýnýbeklemek gerektiðini; ancak bundan sonra proletaryanýn ikti-darý ele geçirmesi ve bütün üretim araçlarmî kamulaþtýrmasýsorununun ortaya atýlabileceði biçimindeki bazý sözde-marksist-lerin görüþlerini, kuþkusuz yukardaki soruya yanýt sayamayýz.

Anlaþýlabileceði gibi, sonsuza- deðin onurlarým yitirmeden, mark-sistler, böyle �çözümler� kabul edemezler.

Belki de iktidarý ele geçirmenin ve kýr küçük ve orta üre-ticileri mülksüzleþtirip üretim araçlarýný toplumsallaþtýrmak ge-rektiðini düþünen baþka sözde-marksistlerin görüþlerini de bir

yanýt sayamayýz. Marksistler, proletarya devrimini her türlü za-fer olanaðýndan yoksun kýlacak ve köylülüðün uzun bir süreproletaryanýn düþmanlarý safýna itecek olan bu çýlgýn ve canice

yolu da kabullenemezler.Lenin, bu soruya, � Aynî Vergi Üzerine�12 ve ünlü � Koope- ratifçilik Üzerine�13 yapýtlarýnda yanýt vermiþtir.

Lenin�in yanýtý kýsaca þöyle özetlenebilir:a) Ýktidarý ele geçirmeye elveriþli koþullar kaçýrýlmamalý;

proletarya, kapitalizmin milyonlarca küçük ve orta bireysel üre-

12 Bkz: V, Ý. Lenin, Ýþçi Sýnýfý ve Köylülük, Sol Yayýnlarý, Ankara 1977, s. 420-463. - Ed.13 Bkz: Ayný yapýt, s. 494-502. - Ed.



65J. Stalin


ticiyi iflâsa sürükleyeceði günü beklemeden iktidarý almalýdýr; b) Sanayide üretim araçlarýný kamulaþtýrmak ve onlarý

bütün halka vermeli;c) Küçük ve orta bireysel üreticilere gelince, onlarý tedricîolarak üretim kooperatiflerinde, yani büyük tarýmsal iþletmelerolan kolhozlarda toplamalý;

d) Bütün olanaklarla sanayi geliþtirilmeli ve kolhozlara[sayfa 72] modern bir teknik temel, bütün üretimin teknik temelisaðlanmalý; yani onlarý kamulaþtýrmayýp, tersine, onlarý bol sayýdatraktör ve birinci sýnýf makinelerle donatmalý;

e) Kent ile kýrýn, sanayi ile tarýmýn ekonomik ittifakýný

saðlamak için, bir süre için meta üretimini (satýn alma ve satýþ yoluyla deðiþimi) sürdürmeli, bunu, �köylüler için� kent ile eko-nomik iliþkilerin tek kabul edilebilir biçimi olarak saymalý, veSovyet ticaretini, devlet ticaretini ve kooperatif ve kolhozcu tica-reti sonuna kadar geliþtirmeli, ticarî dolaþýmdan her türden ka-pitalisti tasfiye etmeli.

Sosyalist kuruluþumuzun tarihi, Lenin�in çizdiði bu geliþme yolunun tamamen doðru çýktýðýný ortaya çýkarmýþtýr.

Kuþkusuz, azçok kalabalýk küçük ve orta üreticilerden

oluþan bir sýnýfý olan bütün kapitalist ülkeler için bu geliþme yolu, sosyalizmin zaferi için tek olabilir ve akla-uygun yoldur.

Buna karþýn diyorlar ki, meta üretimi, zorunlu olarak ka-pitalizme varmaya mahkûmdur ve varacaktýr. Bu, yanlýþtýr. Bu,her zaman ve her koþulda doðru deðildir! Meta üretimi ile kapi-talist üretim özdeþ sayýlamaz. Bunlar deðiþik iki þeydir. Kapita-list üretim, meta üretiminin üstün biçimidir. Meta üretimi, an-cak üretim araçlarýnýn özel mülkiyeti varolursa; ancak emek-

gücü kapitalistin satýn alabileceði ve kullanabileceði bir metaolarak pazara çýkarsa; ve bunun sonucu olarak da, ülkede kapi-talistler tarafýndan ücretli iþçilerin sömürülme sistemi varsa, ka-pitalizme varýr. Kapitalist üretim, üretim araçlarý özel kiþilerinelinde toplandýðý, ve, buna karþýn üretim araçlarýndan yoksunolan iþçilerin emek-güçlerini bir meta olarak satmak zorundaolduklarý zaman baþlamaktadýr. Bu olmaksýzýn, kapitalist üre-tim olmaz. [sayfa 73]



66 J. Stalin


Ýþte, eðer meta üretimini kapitalist üretime dönüþtürenbu koþullar biraraya gelmemiþse; üretim araçlarý artýk özel mül-

kiyet deðil de sosyalist mülkiyet iseler; artýk ücretlilik yoksa veartýk emek-gücü bir meta deðilse; sömürü sistemi çoktan beri yokedilmiþse, o zaman ne yapmalýyýz: meta üretiminin bunakarþýn kapitalizme varacaðýný düþünebilir miyiz? Kuþkusuz hayýr.Oysa, bizim toplumumuz, özellikle üretim araçlarýnýn özel mül-kiyetinin, ücretliliðin ve sömürünün artýk uzun zamandan beri

yokolduðu bir toplumdur.Meta üretimini kendi kendine yeterli, ekonomik çevre-

den baðýmsýz sayamayýz. Meta üretimi, kapitalist üretimden daha

eskidir. Kölelik düzeninde vardý ve ona hizmet ediyordu, bu-nunla birlikte kapitalizme götürmedi. eodal düzende vardý veona hizmet ediyordu, kapitalist üretimin geliþinin bazý koþullarýnýhazýrlamakla birlikte, kapitalizme götürmedi. Þu soru ortaya çý-kýyor: eðer meta üretiminin bizde, kapitalist koþullar altýnda sahipolduðu sýnýrsýz ve dünya ölçüsündeki geliþmesi yoksa; bizde,üretim araçlarýnýn toplumsal mülkiyeti, ücretliliðin ve sömürüsisteminin tasfiyesi kadar kesin ekonomik koþullar sayesindesýký bir çerçeve içine alýnmýþsa, neden meta üretimi, ayný þekilde,

bir süre için bizim sosyalist toplumumuza, kapitalizme götür-meksizin hizmet edemesin?

Diyorlar ki, ülkemizde üretim araçlarýnýn toplumsal mül-kiyeti kurulduktan, ve ücretlilik ile sömürünün tasfiye olunmasýn-dan sonra, meta üretiminin artýk anlamý yoktur ve bu yüzdentasfiye edilmesi gerekmektedir.

Bu da yanlýþtýr. Bugünkü durumda, bizde, sosyalist üreti-min baþlýca iki biçimi bulunmaktadýr: devletin, yani tüm halkýn

ve kolhozlarýn, ki kolhozlara bütün halkýn ortak olduðu söyleni-lemez. Devlet iþletmelerinde, üretim araçlarý ve bizzat ürünler,bütün halkýn malýdýr. [sayfa 74]

Kolhoz iþletmelerinde, üretim araçlarý (toprak ve maki-neler) devletin malý olduðu halde, elde edilen ürünler, emeði

ve tohumlarý saðlayan çeþitli kolhozlarm malýdýr; kolhozlar, kendimülkleri imiþ gibi, kendilerine sürekli olarak kullanmalarý içinbýrakýlan topraðý, pratikte tasarruf ederler, ancak, onu satamaz-



67J. Stalin


lar, satýn alamazlar, kiralayamazlar ya da ipotek edemezler.Böylece devlet, ancak devlet iþletmelerinin üretimini iste-

diði gibi kullanýr, kolhozlar ise ürünlerini kendi mallarý imiþ gibitek baþlarýna kullanýrlar. Ancak ürünlerini yalnýzca meta olarak vermek isterler ve onlarýn karþýlýðýnda, gereksinmeleri olan me-talarý elde etmek isterler. Kolhozlar, bugün için, kent ile iliþkilerin-de metalarýn alýþveriþlerinde ortaya çýkan deðiþimlerden baþkaekonomik iliþkiler kabul etmemektedirler. Böyle olunca bugüniçin bizde meta üretimi ve meta dolaþýmý, otuz yýl önce, örneðinLenin�in meta dolaþýmýný azamî ölçüde geliþtirmek zorunluluðu-nu ilân ettiði dönemde olduðu gibi zorunludur.

Kuþkusuz, devlet ve kolhozlar gibi üretimin iki esas sek-törü yerine, bütün üretimi sarmalayan ve ülkenin bütün tüketimürünlerini elinde bulunduran birtek sektör oluþunca, meta dola-þýmý, kendi �para ekonomisi� ile ulusal ekonominin yararlý biröðesi olarak yokolacaktýr. Bugünden o zamana kadar, üretim-de iki esas sektör varoldukça, meta üretimi ve meta dolaþýmý,ulusal ekonomimizin çok yararlý bir sistemi olarak yürürlüktekalmalýdýrlar. Birtek sektörün, birleþik bir sektörün oluþmasý nasýlgerçekleþecektir? Bu, kolhoz sektörün devlet sektörü tarafýndan

basitçe yutulmasý biçiminde mi olacak, bunu fazla olasý gör-müyorum, (çünkü bu durum kolhozlarýn kamulaþtýrýlmasý biçi-minde yorumlanabilecektir); yoksa, önce ülkenin bütün tüke-tim ürünlerinin sayýmýný yapacak ve zamanla, örneðin ürünlerindeðiþimi yoluyla [sayfa 75] üretimi üleþtirmek hakkýna sahip olacak(devlet sanayiinin ve kolhozlarýn temsilcilerinin katýldýðý) birtekulusal ekonomik örgüt biçiminde mi olacaktýr? Bu, baþka birsorundur ve ayrý olarak incelenmesi gerekir.

Sonuç olarak, bizim meta üretimimiz geliþigüzel bir metaüretimi deðildir, kapitalisti bulunmayan, esasta (devlet, kolhoz,kooperatifler gibi) ortak sosyalist üreticilerin malý olan metalar-la ilgilenen ve etki alaný kiþisel tüketim maddeleri ile sýnýrlý bu-lunan, kuþkusuz hiç bir þekilde kapitalist bir üretime dönüþeme-

yecek olan ve kendi �para ekonomisi� ile birlikte sosyalist üreti-min geliþmesine ve pekiþmesine yardýmcý olmak için kurulanözel türden bir meta üretimidir.



68 J. Stalin


Bu yüzden, sosyalist toplum üretimin ticarî þekillerini sür-dürdüðüne göre, bizde, kapitalizme özgü bütün ekonomik kate-

gorileri: meta olarak emek-gücünü, artý-deðeri, sermayeyi, ser-mayenin kârýný, ortalama kâr oranýný vb. yeniden kurmamýzgerektiðini iddia eden yoldaþlar kesin olarak haksýzdýrlar. Bu

yoldaþlar meta üretimi ile kapitalist üretimi karýþtýrmaktadýrlar ve sanýyorlar ki, mademki meta üretimi vardýr, kapitalist üretimde olmalýdýr. Anlamýyorlar ki, bizim meta üretimimiz, kapitalistdüzendeki meta üretiminden temelden farklýdýr.

Dahasý var, Marx�ýn, kapitalizmin tahlilini yaptýðý Kapital�-den aktarýlan �ve yapay olarak bizim sosyalist� iliþkilerimize

yakýþtýrýlan� baþka bazý kavramlardan da vazgeçmek gerektiðikanýsýndayým. Bu arada �gerekli� emek ve �artý-emek�, �gerek-li� ürün ve �artý-ürün�, �gerekli� zaman ve �fazla-zaman� kav-ramlarýndan sözetmek istiyorum. Marx, iþçi sýnýfýnýn sömürül-mesinin kaynaðýný, artý-deðeri saptamak için ve üretim araçla-rýndan yoksun olan iþçi sýnýfýna kapitalizmi devirmesi için ma-nevî bir silah saðlamak üzere kapitalizmi tahlil etmiþtir. Marx�ýnburada tamamen kapitalist iliþkilere uygun [sayfa 76] gelen kav-ramlar (kategoriler) kullandýðý anlaþýlýr. Ancak, iþçi sýnýfýnýn, ik-

tidardan ve üretim araçlarýndan yoksun olmasý þöyle kalsýn,tersine, iktidarý elinde bulundurduðu ve üretim araçlarýna sahipolduðu günümüzde, bu kavramlarý kullanmak gariplikten defazla olur. Meta olarak emek-gücü ve iþçilerin �ücretliliði� üzeri-ne sözler, bizim rejimimizde epeyce anlamsýz görünmektedir;sanki üretim araçlarýna sahip olan iþçi sýnýfý, kendi kendini ücret-lendiriyor ve kendi kendine emek-gücünü satýyormuþ gibi. Bug-ün �gerekli� emekten ve �artý-emek�ten sözetmek ayný ölçüde

gariptir; sanki bizim koþullarýmýzda üretimi geniþletmek, eðiti-mi geliþtirmek, halk saðlýðýný korumak, ulusal savunmayý ör-gütlemek vb. için iþçilerin topluma verdikleri emek, bugün ikti-darda bulunan iþçi sýnýfý için, iþçinin ve ailesinin kiþisel gerek-sinmelerini karþýlamak için harcanan emek kadar gerekli deðil-miþ gibi.

Þunu belirtmelidir ki, Marx, artýk kapitalizmi deðil, diðerkonularla birlikte, komünist toplumun ilk aþamasýný tahlil ettiði



69J. Stalin


Gotha Programýnýn Eleþtirisi yapýtýnda, üretimi geniþletmek,eðitim, toplum saðlýðý, yönetim giderleri, yedeklerin toplanmasý

vb. için topluma ayrýlan emeðin, iþçi sýnýfýnýn tüketim giderlerinikarþýlamak için harcanan emek kadar gerekli olduðunu kabuletmektedir.

Bence, iktisatçýlarýmýz, eski kavramlarýn yerlerine, yeniduruma uygun yeni kavramlar koyarak, eski kavramlarla sosya-list ülkemizin yeni durumu arasýndaki uyumsuzluða son verme-lidirler.

Bu uyumsuzluða bir süre için gözyumabildik. Ancak bu yanlýþa artýk son verilmesi gereken saat gelmiþtir. [sayfa 77]

III. SOSYALÝST REJÝMDE DEÐER YASASI ÜZERÝNE

Deðer yasasýnýn bizde, sosyalist rejimimizde varolup olma-dýðý ve etkide bulunup bulunmadýðý bazan sorulmaktadýr.

Evet, vardýr ve etkilidir. Nerede meta ve meta üretimi bu-lunuyorsa, deðer yasasý zorunlu olarak vardýr.

Bizde, deðer yasasýnýn etki alaný, önce meta dolaþýmýný,metalarýn alým ve satým biçiminde deðiþimini, özellikle kiþisel

kullaným metalarýnýn deðiþimini kapsar. Bu alanda deðer ya-sasý, kuþkusuz bazý sýnýrlar içinde, düzenleyici bir rolü sürdür-mektedir.

Ancak deðer yasasýnýn etkisi, yalnýzca metalarýn dolaþýmýalaný ile sýnýrlanmaz. Deðer yasasý üretim alanýnda da etkilidir.Deðer yasasýnýn sosyalist üretimimizde düzenleyici bir rol oyna-madýðý doðrudur. Buna karþýn üretimi etkilemektedir ve üretimi

yönetmek için onu hesaba katmak gereklidir. Gerçek þudur ki,

bizde, üretim sürecinde emek-gücü sarfiyatýný karþýlamak içingerekli tüketim ürünleri, deðer yasasýnýn etkisine baðlý metalarolarak imal edilmekte ve gerçekleþtirilmektedir. Deðer yasasý,özellikle o alanda üretimi etkilemektedir. Böyle olunca, malîözerkliðin ve verimliliðin, maliyet-fiyatýnýn, fiyatlarýn vb. iþletmele-rimizde bugün güncel bir önemi bulunmaktadýr. Bu yüzdendirki, iþletmelerimiz, deðer yasasýndan vazgeçemezler ve vazgeç-memelidirler.



70 J. Stalin


Bu iyi bir þey midir? Kötü bir þey deðildir. Bugün içindebulunduðumuz koþullarda, bu gerçekten kötü bir þey deðildir,

çünkü bu, ekonomi uzmanlarýmýzda, üretimi rasyonel bir biçim-de yönetmek fikrini doðurmaktadýr, onlarý disiplinleþtirmiþtir.Bu kötü bir þey deðildir, çünkü ekonomi uzmanlarýmýz, üretimpotansiyelini deðerlendirmeyi, özenle deðerlendirmeyi ve geliþi-güzel [sayfa 78] alýnmýþ �tahminî rakamlar� üzerinde gevezelik et-mekle zaman yitireceðine, ayný özenle, üretimdeki gerçeklerihesaba katmasýný böylece öðreniyorlar. Bu kötü bir þey deðildir,çünkü ekonomi uzmanlarýmýz onlarý ayaklar altýnda çiðneye-ceðine, üretimimizin derinliklerinde gizlenmiþ bulunan, uyuyan

rezervleri aramayý, bulmayý ve iþletmeyi böylece öðreniyorlar.Bu kötü bir þey deðildir, çünkü ekonomi uzmanlarýmýz imalât

yöntemlerini sistemli bir biçimde iyileþtirmeyi, maliyet-fiyatlar-mý kýsmayý, malî özerkliði uygulamayý ve iþletmelerin verimli-liðini saðlamayý böylece öðreniyorlar. Sosyalist üretimin geliþme-sinin bugünkü aþamasýnda, bu, ekonomideki kadrolarýmýzý, üre-timin gerçek yöneticileri durumuna getirmek üzere onlarýn yük-seliþini hýzlandýran iyi bir pratik okuldur.

Bahtsýzlýk, deðer yasasýnýn üretimimizi etkilemesinde de-

ðildir. Bahtsýzlýk, ekonomi ve planlama uzmanlarýmýzýn, az istis-na ile, deðer yasasýnýn etkisini iyi bilmemelerinde, onu incele-memelerinde ve hesaplarýnda dikkate almayý bilmemelerinde-dir. Bizde fiyat politikasýnda hâlâ süregelen kargaþalýðýn nedenibudur. Birçok örnek arasýndan bir tanesini verelim. Bir süre ön-ce, pamuk üretiminin yararýna pamuk ve tahýl fiyatlarýný ayarla-mak kararý alýnmýþtý, pamuk üreticilerine satýlacak tahýlýn fiyatýsaptanacak ve devlete teslim edilen pamuðun fiyatý yükseltile-

cekti. Ekonomi ve planlama uzmanlarýmýz, buna iliþkin olarak,Merkez Komitesinin üyelerini þaþýrtabilecek bir öneriyle geldi-ler, çünkü tahýlýn ton fiyatýnýn, aþaðýyukarý pamuðun ton fiyatýayarýna yükseltilmesi öneriliyor, tahýlýn ton fiyatý ise bir ton ekme-ðin fiyatýnýn düzeyine getirilmiþ bulunuyordu. Merkez Komitesiüyeleri, öðütme ve piþirmenin gerektirdiði fazla harcamalar yü-zünden, bir ton ekmeðin fiyatýnýn, bir ton tahýlýn fiyatýndan yük-sek olmasý gerektiðini; dünya pamuk [sayfa 79] ve tahýl fiyatlarýnýn



71J. Stalin


da ortaya koyduðu gibi, pamuðun, tahýldan genellikle daha pa-halý olduðunu belirtince � öneriyi hazýrlayanlar tatmin edici bir

yanýt getiremediler. Zorunlu olarak Merkez Komitesi bu konuyuele aldý, tahýl fiyatlarýný indirdi ve pamuk fiyatlarýný yükseltti. Bu yoldaþlarýn önerisi yasalaþsaydý ne olurdu? Pamuk üreticileriniiflâs ettirmiþ olurduk ve pamuksuz kalýrdýk.

Bu demek midir ki, deðer yasasý, bizde, kapitalist düzen-de olduðu kadar yaygýn bir biçimde etkide bulunmaktadýr?Kuþkusuz hayýr. Gerçekte, bizim ekonomik sistemimizde, deð-er yasasý etkisini sýký bir biçimde sýnýrlanmýþ bir çerçeve içersin-de duyurur. Önceden de belirtmiþtik ki, bizim rejimimizde, meta

üretimi, etkisini sýnýrlý bir çerçeve içersinde duyurur. Deðer ya-sasýnýn etkisi için de ayný þeyi söyleyebiliriz. Kuþkusuz, üretimaraçlarýnýn özel mülkiyetinin olmayýþý ve bunlarýn kentte de,kýrda da toplumsallaþtýrýlmýþ bulunmalarý, deðer yasasýnýn etkialanýný ye üretim üzerindeki etki derecesini ancak sýnýrlayabilir.

Ulusal ekonomimizde, üretimdeki rekabet ve anarþi ya-sasýnýn yerini almýþ bulunan, uyumlu (orantýlý) geliþme yasasýayný doðrultuda etkisini duyurmaktadýr.

Yýllýk ve beþ yýllýk planlarýmýz, ye genellikle ulusal ekono-

minin uyumlu geliþmesi yasasýnýn gereklerine dayanan tüm eko-nomik politikamýz da ayný doðrultuda etkilerini duyurmaktadýr.

Bütün bu olgular, birlikte ele alýnýrsa, deðer yasasýnýn etkialanýnýn, bizde, sýký bir biçimde sýnýrlý bulunduðunu, ve rejimi-mizde deðer yasasýnýn, üretimde bir düzenleyici rol oynayama-

yacaðýný tanýtlar.Bu, sosyalist üretimin sürekli ve coþkun bir biçimde geliþ-

mesine karþýn, bizde, deðer yasasýnýn aþýrý üretim bunalýmlarý-

na yolaçmamasý ve ama kapitalist rejimde,[sayfa 80]

geniþ bir etkialaný olan ayný deðer yasasýnýn, kapitalist ülkelerde üretimdekizayýf geliþme tempolarýna karþýn, devresel aþýrý üretim bunalým-larýna yolaçmasý olgusunu, bu �þaþýrtýcý� olguyu da açýklar.

Deniliyor ki, deðer yasasý, tarihsel geliþmenin bütün dö-nemleri için zorunlu, deðiþmez bir yasadýr; ve deðer yasasý ko-münist toplumun ikinci aþamasýnda deðiþim iliþkilerinin düzen-leyicisi olarak gücünü yitirirse de, bu geliþme aþamasýnda da



72 J. Stalin


üretimin deðiþik dallarý arasýnda düzenleyici olarak, üretim dalla-rý arasýnda emeðin daðýlýmýnýn düzenleyicisi olarak gücünü sür-

dürecektir.Bunlar tamamen yanlýþtýr. Deðer ve deðer yasasý, metaüretiminin varlýðýna baðlý bulunan tarihsel bir kategoridir. Metaüretiminin yokolmasý ile deðer ve deðer yasasý da bütün biçim-leriyle yokolacaklardýr.

Komünist toplumun ikinci aþamasýnda, ürünlerin imaliiçin harcanan emek miktarý, artýk, meta üretimi döneminde ol-duðu gibi deðer ve onun biçimleri aracýlýðý ile dolaylý yollardanölçülmeyecektir; ama doðrudan ve dolaysýz olarak ürünlerin

imali için harcanan saat miktarý hesaplanarak saptanacaktýr.Emeðin daðýlýmýna gelince, bu da, o dönemde gücünü yitirmiþolacak, üretim dallarý arasýnda deðer yasasýna göre ayarlanma-

yacak, ama toplumun ürün olarak gereksinmelerinin artýþýnagöre saptanacaktýr. Bu öyle bir toplum olacaktýr ki, üretimi, top-lumun gereksinmeleri saptayacaktýr, ve toplumun gereksinme-lerinin sayýmý plancýlýk örgütleri için birinci derecede bir önemkazanacaktýr.

Bugünkü ekonomik düzenimizde, yani komünist toplu-

mun geliþmesinin ilk aþamasýnda, deðer yasasýnýn üretimin de-ðiþik dallarý arasýnda emeðin daðýlýmýnýn �oranlarýný� sözümo-na düzenlediðini ileri sürmek, ayný þekilde kesin olarak yanlýþtýr.

Eðer bu doðru olsaydý, neden, çok kez daha az verimli[sayfa 81] olan ve bazan hiç de verimli bulunmayan aðýr sanayi ye-rine, daha verimli olan hafif sanayimizi sonuna kadar önceliklegeliþtirmeyelim?

Eðer bu doðru olsaydý, neden, iþçilerin emeðinin �isteni-

len etkiyi� yaratmadýðý, þimdilik verimsiz olan aðýr sanayi iþlet-melerimiz kapatýlarak, iþçi emeðinin �en büyük etkiyi� yaratabi-leceði, verimli, yeni hafif sanayi iþletmeleri açýlmýyor?

Eðer bu doðru olsaydý, neden, bizde ulusal ekonomi içinçok gerekli olmakla birlikte, az verimli olan iþletmelerin iþçileri,sözümona üretim dallarý arasýnda emeðin daðýlýmýnýn �oranla-rýný� düzenleyen deðer yasasý uyarýnca daha verimli iþletmeleredoðru aktarýlmýyorlar?



73J. Stalin


Kuþkusuz ki, bu görüþte olan yoldaþlara ayak uydurarak,üretim araçlarý üretimine verdiðimiz öncelikten vazgeçip, tüke-

tim araçlarý üretimine hýz vermemiz gerekirdi. Yani üretim araçla-rý üretiminin önceliðinden vazgeçmek ne anlama gelir? Bununsonucu, ulusal ekonomimizin sürekli geliþmesini olanaksýzkýlmaktýr, çünkü üretim araçlarýnýn üretiminin önceliði saðlan-madan, ayný zamanda, ulusal ekonominin sürekli geliþmesi sað-lanamaz.

Bu yoldaþlar unutuyorlar ki, ancak üretim araçlarýnýn özelmülkiyetinin, rekabetin, üretim anarþisinin, aþýrý üretim buna-lýmlarýnýn varolduklarý kapitalist rejimde, deðer yasasý üretimin

düzenleyicisi olabilir. Unutuyorlar ki, bizde, deðer yasasýnýn etkialaný, üretim araçlarýnýn toplumsal mülkiyeti, ulusal ekonomi-nin uyumlu geliþmesi yasasýnýn etkisi ve uyumlu geliþme ya-sasýnýn yaklaþýk gerekliliklerinin yansýmasý olan yýllýk ve beþ

yýllýk planlarýmýz tarafýndan da sýnýrlanmýþ bulunmaktadýr.Bazý yoldaþlar buradan þu sonucu çýkarýyorlar ki, ulusal

ekonominin uyumlu geliþmesi yasasý ve bu yasanýn planlaþtýrýl-masý, verimlilik ilkesini yoketmektedir. [sayfa 82]

Bu tamamen yanlýþtýr. Ýþin aslý bambaþkadýr. Eðer verim-

liliði bir tek yýl süresince çeþitli iþletmeler ya da üretim dallarý yönünden deðil de, örneðin on-onbeþ yýl içinde, ulusal ekono-minin tümü olarak gözönüne getirirsek -ki sorun ancak bu biçim-de doðru olarak ele alýnabilir-, çeþitli iþletmelerin ya da üretimdallarýnýn anî ve eðreti verimliliði, kararlý ve sürekli verimliliðinüstün biçimi ile hiç bir biçimde karþýlaþtýrýlamaz: bu verimlilik,bizi, topluma pek büyük zararlar veren, ulusal ekonomiyi yýkýcýdevresel ekonomik bunalýmlardan kurtaran ve bize, çok yüksek

düzünleriyle ulusal ekonominin sürekli geliþmesini saðlayan veulusal ekonominin uyumlu geliþmesi yasasýnýn ve bu yasanýnplanlaþtýrýlmasýnýn etkisinin bize saðladýðý verimliliktir.

Kýsaca, bugünkü sosyalist üretim koþullarýmýzda, deðer yasasýnýn, üretimin çeþitli dallarý arasýnda, emeðin daðýlýmý konu-sunda �oranýn düzenleyicisi� olamayacaðýnda kuþku yoktur.



74 J. Stalin


IV. KENT ÝLE KIR ARASINDAKÝ, KAA ÝLE KOL EMEÐÝ ARASINDAKÝ KARÞITLIÐIN ORTADAN KALDIRILMASI

VE ARALARINDAKÝ ARKLARIN GÝDERÝLMESÝ ÜZERÝNE

Bu baþlýk, birbirinden esasýnda farklý bulunan birçok soru-nu ilgilendirmektedir; buna karþýn, ben, bunlarý bir tek bölümdebirleþtiriyorum, bunu, sorunlarý birbirine karýþtýrmak için deðil,açýklamamý kýsaltmak için yapýyorum.

Kent ile kýr arasýndaki, sanayi ile tarým arasýndaki karþýtlý-ðýn ortadan kaldýrýlmasý sorunu, Marx ve Engels tarafýndan uzunzamandan beri ortaya konmuþ, bilinen bir sorundur. Bu karþýtlý-

ðýn ekonomik temeli, sanayiin ve ticaretin geliþmesi ve kapita-list kredi sistemi sonucu kapitalist rejimin yolaçtýðý, kýrýn kenttarafýndan sömürülmesi, köylülüðün mülksüzleþtirilmesi ve kýr-sal nüfusun [sayfa 83] çoðunluðunun iflâsa sürüklenmesindedir. Bu

yüzden, kapitalist rejimde, kent ile kýr arasýndaki karþýtlýðý bir çý-karlar karþýtlýðý olarak görmek doðru olur. Kýrýn kente karþý, vegenellikle �kentliye� karþý bu düþmanca tutumu, bu temeldençýkmýþtýr.

Kuþkusuz ki, kapitalizmin ve sömürü sisteminin yokedil-

mesi ile, ülkemizde sosyalist düzenin güçlenmesi ile ayný za-manda kent ile kýr, sanayi ile tarým arasýndaki karþýtlýk yokol-malýydý. Nitekim öyle oldu. Köylülüðümüze sosyalist kent ta-rafýndan, iþçi sýnýfýmýz tarafýndan, büyük toprak sahiplerini vekulaklarý tasfiye için saðlanan büyük yardým, iþçi sýnýfý ile köy-lülüðün ittifaký yönünde saðlam bir zemin yaratmýþtýr; öte yan-dan, köylülüðün ve onun kolhozlarýnýn sistemli bir biçimde trak-törlerle ve birinci sýnýf makinelerle donatýlmasý, iþçi sýnýfý ile

köylülük arasýndaki ittifakýn bir dostluða dönüþmesini saðladý.Kuþkusuz, buna karþýn, iþçiler ve kolhozcu köylülük karþýlýklýdurumlarý dolayýsýyla birbirinden farklý olan iki sýnýf oluþturmak-tadýrlar. Ancak bu farklýlýk, dostluklarýný hiç bir biçimde zayýflat-mamaktadýr. Tersine, ikisinin de çýkarlarý, ayný plan üzerinde,sosyalist rejimin pekiþmesi ve komünizmin zaferi planý üzerin-de bulunmaktadýr. Böyle olunca, eski zamanlardaki kuþkudan

ve kýrýn kente karþý olan kininden hemen hemen bir iz kalmamýþ



75J. Stalin


bulunmasý þaþýlacak bir þey deðildir.Bütün bunlar, kent ile kýr arasýnda, sanayi ile tarým arasýn-

daki karþýtlýða uygun olan ortamýn þimdiki sosyalist rejimimiztarafýndan þimdiden tasfiye edildiði anlamýna gelir.Kuþkusuz, bu demek deðildir ki, kent ile kýr arasýndaki

karþýtlýðýn kalkmasý, �büyük kentlerin gerilemesi� (bkz: Engels, Anti-Dühring) ile sonuçlanacaktýr. Büyük kentler ölmeyecek, aynýzamanda, büyük entelektüel kültürün merkezi olacak, yalnýzcabüyük sanayiin merkezleri [sayfa 84] olmakla kalmayýp ayný za-manda tarýmsal ürünlerin iþletilmesi ve gýda sanayiinin bütündallarýnýn güçlü geliþmesinin merkezleri olacak, yeni, büyük kent-

ler de geliþecektir. Bu, ülkenin kültürel kalkýnmasýna hizmetedecek ve kent ile kýr arasýndaki yaþam koþullarýnýn eþitlenme-sine yolaçacaktýr.

Kafa emeði ile kol emeði arasýndaki karþýtlýðýn kaldýrýl-masý için de durum aynýdýr. Bu da, Marx ve Engels�in uzun za-mandan beri ortaya attýðý iyi bilinen bir sorundur. Kafa emeðiile kol emeði arasýndaki karþýtlýðýn ekonomik temeli, kafa eme-ðinin temsilcileri tarafýndan kol emekçilerinin sömürülmesinde

yatmaktadýr. Kapitalist rejimde, iþletmelerde, kol emekçileri ile

yönetici personel arasýndaki uçurumu herkes bilir. Bilinmekte-dir ki, bu uçurum, iþçilerde, müdüre, ustabaþýya, mühendise veteknik personelin öteki temsilcilerine karþý düþmanca bir tutu-ma yolaçmýþtýr, iþçiler bunlara düþman gözü ile bakmýþtýr. Anla-þýlacaðý gibi, kapitalizmin ve sömürü sisteminin kaldýrýlmasý ilekol emeði ile kafa emeði arasýndaki çýkar karþýtlýðýnýn da yokol-masý gerekirdi. Nitekim bu karþýtlýk, sosyalist rejimimizde yok-olmuþtur. Þimdi, kol emekçileri ve yönetici personel birbirlerine

düþman deðildirler, ama üretimin geliþmesiyle ve iyileþmesiyle yakýndan ilgilenen yoldaþlar ve dostlar olarak, tek bir üreticitopluluðun üyesidirler. Eski karþýtlýktan iz kalmamýþtýr.

Kent (sanayi) ile kýr (tarým) arasýndaki farklarýn, kafa eme-ði ile kol emeði arasýndaki farklarýn yokolmasý sorununun bam-baþka bir niteliði vardýr. Marksizmin klasikleri bu sorunu ortayaatmamýþlardýr. Bu, bizim sosyalist kuruluþumuzun pratiðinin orta-

ya çýkardýðý yeni bir sorundur.



76 J. Stalin


Bu sorun, bütünüyle uydurulmuþ olmasýn? Bunun bizimiçin pratik ya da teorik bir önemi var mýdýr? Hayýr, [sayfa 85] bu

sorunun bütünüyle uydurulmuþ olduðu söylenemez. Tersine, bu,bizim için son derece ciddî bir sorundur.Örneðin tarým ile sanayi arasýndaki fark incelenirse, biz-

de bu fark, tarýmda çalýþma koþullarýnýn sanayideki çalýþmakoþullarýndan deðiþik olmasý ile kalmaz, her þeyden önce veesas olarak bu fark, sanayimizde üretim araçlarýnýn ve üretilennesnelerin halkýn malý olmasýnda, oysa tarýmda bütün halkýndeðil, bir grubun, kolhozun mülkiyetinde bulunmasýndadýr. Buolgu, önce de belirttiðimiz gibi, meta dolaþýmýnýn durumuna

varýr, ve ancak sanayi ile tarým arasýndaki bu farkýn yokolmasýyla-dýr ki, meta üretimi ondan doðan bütün sonuçlarla birlikte yo-kolabilir. Böyle olunca, tarým ile sanayi arasýndaki bu temelfarkýn yokolmasýnýn bizim için birinci derecede bir önemi ol-masý gerektiði yadsýnamaz.

Kafa emeði ile kol emeði arasýndaki temel farkýn kaldýrýl-masý için de ayný þeyi söyleyebiliriz. Bu sorun da bizim için bi-rinci derecede önemlidir. Sosyalist yarýþmanýn yýðýnsal geliþme-sinden önce, sanayimiz, gýcýrdayarak geliþiyordu, hatta birçok

yoldaþýmýz sanayi geliþmesinin düzününün yavaþlatýlmasýndansözetmekteydiler. Bunun nedeni, her þeyden önce, iþçilerin kül-türel ve teknik düzeyinin çok düþük olmasýnda ve teknik perso-nelin düzeyinin çok gerisinde bulunmasýnda aranmalýdýr. Sos-

yalist yarýþmanýn, bizde bir yýðýn özelliði kazanmasýndan beridurum köklü olarak deðiþmiþtir. Bundan sonra sanayi, hýzlý geliþ-meler kaydetmiþtir. Sosyalist yarýþma neden bir yýðýn özelliðikazandý? Bunun nedeni þudur ki, iþçiler arasýnda, yalnýzca as-

garî düzeyde teknik bilgiyi özümlemekle kalmayýp, bunun öte-sine giden ve teknik personelin düzeyine eriþen yoldaþ gruplarýçýkmýþtýr; bunlar, teknisyenlerin ve mühendislerin yanýlgýlarýnýdüzeltmeye, zamaný geçmiþ olan eski normlarý [sayfa 86] yokedip,daha modern, yeni normlarý vb. kabul ettirmeye koyuldular. Ýþçigruplarý yerine, iþçilerin çoðunluðu kültürel ve teknik düzeyleri-ni mühendislerin ve teknisyenlerin düzeyine kadar yükseltseler-di ne olurdu? O zaman, sanayimiz, öteki ülkelerin sanayiinin



77J. Stalin


eriþemeyeceði düzeylere yükselmiþ olurdu. Böyle olunca,iþçilerin kültürel ve teknik düzeyini teknik personelin düzeyine

yükseltmekle kafa emeði ile kol emeði arasýndaki temel farkýnkaldýrýlmasýnýn bizim için birinci derecede bir önemi olduðunu yadsýmak mümkün deðildir.

Bazý yoldaþlar, zamanla yalnýzca sanayi ile tarýmýn, kolemeði ile kafa emeði arasýndaki temel farkýn kalkmayacaðýný,ama aralarýndaki bütün farklarýn kalkacaðýný savunuyorlar. Bu

yanlýþtýr. Sanayi ile tarým arasýndaki temel farkýn kalkmasý, arala-rýndaki bütün farklarýn kalkmasý sonucunu veremez. Önemsizolsa bile, tarým ve sanayideki deðiþik çalýþma koþullarýndan

doðan belirli bir fark kalacaktýr. Sanayide bile, ayrý ayrý iþkol-larýhesaba katýlýrsa, çalýþma koþullarý her yerde ayný deðildir: örne-ðin, maden iþçisinin çalýþma koþullarý ile makineleþmiþ bir kun-dura fabrikasýnýn iþçilerinin çalýþma koþullarý deðiþiktir; ocaktaçalýþan maden iþçilerinin çalýþma koþullarý, makine sanayiinde-ki iþçilerinkinden deðiþiktir. Eðer bu söylediklerimiz doðru ise,ister istemez, sanayi ile tarým arasýnda belirli bir farkýn buluna-caðý da doðrudur.

Kafa ile kol emeði arasýndaki fark için de ayný þeyi söyle-

meliyiz. Kuþkusuz, kültürel ve teknik düzey bakýmýndan arala-rýndaki temel fark yokolacaktýr. Ancak, önemsiz olsa bile, hiçolmazsa iþletmelerdeki yönetici personelin çalýþma koþullarýnýniþçilerin çalýþma koþullarý ile ayný olmamasýndan ötürü bir farkkalacaktýr.

Bunun tersini savunan yoldaþlar, herhalde benim, sanayiile tarým arasýndaki, kafa ile kol emeði arasýndaki [sayfa 87] farkla-rýn kaldýrýlmasýndan sözettiðim bazý konuþmalarýma dayanýyor-

lar, ancak bu konuþmalarýmda temel farkýn mý kalkacaðý, bütünfarklarýn mý kalkacaðý açýklanmamýþtý. Böylece bu yoldaþlar for-mülümü bütün farklarýn kalkmasý biçiminde anlamýþ olacaklar.Bu demektir ki, formül belirsizdi, yeterli deðildi. Bu formülükaldýrmak, yerine, sanayi ile tarým, kafa emeði ile kol emeðiarasýndaki temel farklarýn yokolacaðý ve temel olmayan farkla-rýn kalacaðý biçiminde, yenisini koymak gerekir.



78 J. Stalin


V. TEK DÜNYA PAZARININ ÇÖZÜLÜÞÜ VEDÜNYA KAPÝTALÝST SÝSTEMÝ BUNALIMININ

AÐIRLAÞMASI ÜZERÝNE

Ýkinci Dünya Savaþýnýn ve bu savaþýn ekonomi üzerindekietkisinin en önemli sonucu, birtek, evrensel dünya pazarýnýnçözülmesi olmuþtur. Bu da, dünya kapitalist sisteminin genelbunalýmýnýn daha sonraki aðýrlaþmasýný belirlemiþtir.

Ýkinci Dünya Savaþý, dünya kapitalist sisteminin genel bu-nalýmýndan doðmuþtu. Savaþa katýlan iki kapitalist ittifaktan her-biri, hasmýný yenmeyi ve dünya üzerinde egemenlik kurmayý

umuyordu. Bunalýma bu þekilde çare aramaktaydýlar. AmerikaBirleþik Devletleri en tehlikeli rakipleri olan Almanya�yý ve Ja-ponya�yý safdýþý ederek, yabancý pazarlarý, dünyanýn hammad-de kaynaklarýný eline geçirmek ve dünyada egemenlik kurmakpeþindeydi.

Oysa savaþ, umutlarýný gerçekleþtirmedi. Amerika BirleþikDevletleri, Büyük Britanya, ransa gibi üç kapitalist devletin ra-kibi olarak Almanya�nýn ve Japonya�nýn safdýþý edildikleri doðru-dur. Ama öte yandan Çin�in ve Avrupa�daki halk demokrasisi

ülkelerinin kapitalist sistemden koptuðu ve Sovyetler Birliði ilebirlikte, kapitalist cepheye karþý, güçlü ve tek bir sosyalist cephe[sayfa 88] kurduklarý görüldü. Ýki karþýt cephenin varlýðýnýn ekono-mik sonucu þu olmuþtur ki, birtek ve evrensel dünya pazarýçözülmüþ ve böylece günümüzde birbirine karþýt olan iki dünyapazarý ortaya çýkmýþtýr.

Þunu not edelim ki, ransa ile birlikte Amerika BirleþikDevletleri ve Büyük Britanya, kuþkusuz iradeleri dýþýnda, eskisi-

ne paralel yenidünya pazarýnýn kurulmasýna ve pekiþmesineneden olmuþlardýr. �Marshall Planý�na, katýlmamýþ bulunanSSCB�ni, Çin�i ve Avrupa halk demokrasisi ülkelerini ekonomikbir ablukayla boðabileceklerini sanmýþlardýr. Gerçekte ise, boðul-mak þöyle dursun, yenidünya pazarý saðlamlaþmýþ oldu.

Bununla birlikte, bu iþte esas olan, elbette ekonomik ablu-ka deðildir, aslýnda, bu ülkelerin savaþtan sonra ekonomik yön-den bir ortaklýk kurarak ekonomik iþbirliðini ve yardýmlaþmayý



79J. Stalin


saðlamýþ olmalarýdýr. Bu iþbirliði deneyimi göstermiþtir ki, halkdemokrasilerinin Sovyetler Birliði�nden saðladýklarý kadar etkili

ve teknik nitelikte bir yardýmý, hiç bir kapitalist ülke saðlaya-mazdý. Gerçekten bu yardým son derece ucuz ve teknik bakým-dan birinci sýnýftan olmakla kalmamaktadýr. Gerçek þudur ki,bu iþbirliðinin temelinde her þeyden önce birbirine karþýlýklý ola-rak yardým etmenin ve genel ekonomik bir kalkýnmaya eriþme-nin içten isteði bulunmaktadýr. Sonuç olarak: bu ülkelerin sanayi-inde son derece yüksek bir geliþme düzünü gözlemlemekteyiz.Güvenerek diyebiliriz ki, sanayide böyle bir geliþme düzünü ilebu ülkeler az sonra kapitalist ülkelerden meta ithal etmek gere-

ksinmesini duymayacaklardýr, üstelik kendi üretim fazlalarýnýihraç etmek gereksinmesini duyacaklardýr.

Bunun sonucu olarak (Amerika Birleþik Devletleri, BüyükBritanya, ransa gibi) baþlýca kapitalist ülkelerin güçlerini dünyakaynaklarýna uygulayýþ alanlarý geniþlemeyecek, [sayfa 89] amaazalacaktýr; dünya pazarlarý karþýsýndaki durumlarý aðýrlaþacak

ve iþletmeler, üretimlerini daha da kýsmak zorunda kalacaktýr.Ýþte dünya pazarýnýn çözülmesi sonucunda dünya kapitalist si-steminin genel bunalýmýnýn aðýrlaþmasý özellikle bu anlama ge-

lir.Kapitalistler bunu çok iyi kavramaktadýrlar, çünkü SSCB

ve Çin gibi pazarlarýn kaybýný hissetmemek mümkün deðildir.Bu zorluklarýn çarelerini �Marshall Planý�nda, Kore Sava-

þýnda, silahlanma yarýþýnda, sanayiin askerileþtirilmesinde ara-maktadýrlar. Ancak, bu, boðulmakta olan ve bir saman sapýnatutunmak isteyen insanýn davranýþýna benzer.

Bu durumda iktisatçýlarýn karþýsýna iki soru çýkýyor:

a) Stalin�in, kapitalizmin genel bunalýmý döneminde pa-zarlarýn nispî saðlamlýðý hakkýnda, Ýkinci Dünya Savaþýndan önceifade ettiði bilinen tezinin hâlâ geçerli olduðu iddia edilebilirmi?

b) Lenin�in, çürümesine karþýn �kapitalizmin bütünü ileeskisine göre çok daha hýzlý geliþtiði hakkýnda 1916 ilkyazýndaifade ettiði ünlü tezinin hâlâ geçerli olduðu iddia edilebilir mi?

Bence iddia edilemez. Ýkinci Dünya Savaþýnýn yarattýðý



80 J. Stalin


yeni koþullar karþýsýnda bu iki tezin eskimiþ olduðunu kabuletmek gerekir.

VI. KAPÝTALÝST ÜLKELER ARASINDA SAVAÞLARINKAÇINILMAZLIÐI ÜZERÝNE

Bazý yoldaþlar, Ýkinci Dünya Savaþýndan sonra yeni ulus-lararasý koþullar karþýsýnda kapitalist ülkeler arasýndaki savaþlarýnartýk kaçýnýlmaz bir þey olmadýðýný öne sürüyorlar. Bunlara göre,sosyalist cephe ile kapitalist cephe arasýndaki çeliþkiler, kapita-list ülkelerin kendi aralarýndaki [sayfa 90] çeliþkilerden daha

þiddetlidir; Amerika Birleþik Devletleri, öteki kapitalist ülkelerinbirbiriyle savaþýp karþýlýklý olarak zayýflamalarýný önleyecek ölçü-de bu ülkeleri kendi buyruðu altýna almýþtýr; kapitalizmin öndegelen kiþileri, kapitalist dünyanýn tümüne ciddî bir zarar vereniki dünya savaþýnýn deneyiminden, kapitalist ülkelerin, aralarýn-da yeniden bir savaþýn doðmasýna doðru sürüklenmelerine izin

vermeyecek kadar ders almýþlardýr; bu yüzden de kapitalist ülke-ler arasýndaki savaþlar artýk kaçýnýlmaz deðildir.

Bu yoldaþlar yanýlýyorlar. Bunlar, yüzeyde oluþan dýþ olgu-

larý görüyorlar, ama þimdilik görünmez biçimde etkide bulun-makla birlikte, olaylarýn gidiþini saptayacak olan derindeki güçlerigörmüyorlar.

Görünürde, �sükunet� her yerde egemendir. Amerika Bir-leþik Devletleri, Batý Avrupa�yý, Japonya�yý ve öteki kapitalist ülke-leri kýt kanaat geçinecek duruma düþürmüþtür; [ederal] Alma-nya, Büyük Britanya, ransa, Ýtalya, Japonya, Amerika BirleþikDevletleri�nin pençesine düþmüþ, onun buyruðunu kesin olarak

yerine getirmektedirler. Ancak bu �sükunet�in �sonsuza dek�sürebileceðini; bu ülkelerin sýnýrsýzca Amerika Birleþik Devlet-leri�nin egemenliðine ve boyunduruðuna katlanacaklarýný; Ame-rikan boyunduruðundan kopup baðýmsýzlýk yoluna girmeyeuðraþmayacaklarýný sanmak yanlýþtýr.

Önce Ýngiltere ile ransa�yý gözönüne getirelim. Kuþkusuzbunlar emperyalist ülkelerdir. Kuþkusuz bunlar için ucuz ham-maddelerin ve güvenilir pazarlarýn son derece büyük bir önemi



81J. Stalin


vardýr. Amerika�nýn �Marshall Planý� adý altýnda bir �yardým�adayanarak Büyük Britanya�nýn ve ransa�nýn ekonomik yapýsýna

yerleþmesine ve bunlarý Amerikan ekonomisinin bir uzantýsý hali-ne getirmek istemesine, Amerikan sermayesi, Ýngiliz-ransýzsömürgelerindeki hammaddeleri ve pazarlarý eline [sayfa 91] geçi-rip Ýngiliz-ransýz kapitalistlerinin yüksek kârlarý için bir felâkethazýrlamasýna, yani þimdiki duruma, sonsuza dek katlanacak-larý düþünülebilir mi? Kapitalist Ýngiltere�nin ve onun ardýndankapitalist ransa�nýn, eninde sonunda, kendilerine baðýmsýz birdurum ve kuþkusuz yüksek kârlar saðlamak için Amerika BirleþikDevletleri�nin kýskacýndan kendilerini kurtarmak ve onunla

çatýþmaya girmek zorunda olacaðýný söylemek daha doðru ol-maz mý?

Yenilmiþ olan baþlýca ülkelere, [ederal] Almanya�ya, Ja-ponya�ya gelelim. Bu ülkeler, bugün, Amerikan emperyalizmi-nin çizmesinin altýnda acýnacak bir yaþam sürüyorlar. Onlarýnsanayileri, tarýmlarý, ticaretleri, dýþ ve iç politikalarý, bütün var-lýklarý, Amerikan iþgal �rejimi� tarafýndan zincire vurulmuþtur.Oysa daha dün, bunlar, Büyük Britanya�nýn, Amerika BirleþikDevletleri�nin, ransa�nýn, Avrupa�da ve Asya�daki temellerini sar-

san büyük emperyalist devletlerdi. Bu ülkelerin baþkaldýrmaya-caklarýný, Amerika Birleþik Devletleri�nin �rejimi�ni kýrmak vebaðýmsýzlýk yolunu tutmak için savaþým vermeyeceklerini san-mak, mucizelere inanmak demektir.

Diyorlar ki, kapitalizm ile sosyalizm arasýndaki çeliþkiler,kapitalist ülkelerin [birbirleri] arasýndaki çeliþkilerden daha güç-lüdür. Kuþkusuz teorik olarak bu doðrudur. Bu, yalnýzca bugündoðru deðildir, Ýkinci Dünya Savaþýndan önce de doðru idi. Kapi-

talist ülkelerin yöneticileri bunu azçok anlamaktaydýlar. OysaÝkinci Dünya Savaþý, SSCB�ne karþý savaþla baþlamadý da, kapi-talistler arasýnda bir savaþ olarak baþladý. Neden? Çünkü ilk-önce, kapitalizm için, sosyalizmin ülkesi SSCB�ne karþý savaþ,kapitalist ülkelerin arasýndaki bir savaþtan daha tehlikelidir. Çün-kü, eðer kapitalist ülkeler arasýndaki savaþ yalnýzca bu kapitalistülkelerin, þu kapitalist ülkeler üzerindeki [sayfa 92] üstünlüðü soru-nunu doðurmakta ise, SSCB�ne karþý bir savaþ, ister istemez,



82 J. Stalin


bizzat kapitalizmin varlýðý sorununu ortaya koyar. Çünkü, ikinciolarak, kapitalistler �propaganda� amacýyla Sovyetler Birliði�nin

saldýrganlýðý hakkýnda gürültü koparmakla birlikte, buna kendi-leri inanmamaktadýrlar, Sovyetler Birliði�nin barýþ politikasýný hes-aba katmaktadýrlar ve SSCB�nin kapitalist ülkelere kendiliðin-den saldýrmayacaðýný bilmektedirler.

Birinci Dünya Savaþýnýn sonunda da Almanya�nýn kesinolarak savaþ-dýþý edildiði sanýlmaktaydý, bazý yoldaþlara görebugün de Almanya�nýn ve Japonya�nýn savaþ-dýþý edildikleri sa-nýldýðý gibi. O zamanlar da, Amerika Birleþik Devletleri�nin

Avrupa�yý kýt kanaat geçinecek duruma düþürdüðü; artýk Al-

manya�nýn doðrulamayacaðý; kapitalist ülkeler arasýnda savaþolmamasý gerektiði söyleniyor ve bu, Amerikan basýnýnda hay-kýrýlýyordu. Ancak, buna karþýn, Almanya, yenilgisinden onbeþ-

yirmi yýl sonra büyük bir devlet olarak dirildi, esaretten kurtuldu ve baðýmsýzlýk yoluna girdi. Bunun karakteristik yönü þudur ki, Almanya�nýn ekonomik yönden kalkýnmasýna, ekonomik ve as-kerî potansiyelini yeniden kurmasýna yardým edenler, BüyükBritanya ile Amerika Birleþik Devletleri�nin kendileri olmuþtur.Kuþku yoktur ki, Amerika Birleþik Devletleri ve Büyük Britanya,

Almanya�nýn ekonomik yönden kalkýnmasýna yardým ederken,onu, kalkýndýðý zaman, Sovyetler Birliði�ne karþý yöneltmek, sos-

yalizmin yurduna karþý kullanmak niyetinde idiler. Oysa, Alman- ya, kuvvetlerini, önce Ýngiliz-ransýz-Amerikan blokuna karþý yöneltmiþtir. Ve Hitler Almanyasý, Sovyetler Birliði�ne karþý savaþagiriþtiðinde Ýngiliz-ransýz- Amerikan bloku, Hitler Almanyasý ilesaf tutmaktansa, tersine, Hitler Almanyasýna karþý, SSCB ile güç-birliði yapmak zorunda kaldý.

Sonuç olarak, kapitalist ülkelerin pazarlar ele geçirmek[sayfa 93] için savaþýmlarý ve rakiplerini batýrma istekleri, pratiktekapitalizm cephesi ile sosyalizm cephesi arasýndaki çeliþkidendaha güçlü çýktý.

Akla þu gelmektedir: Almanya�nýn ve Japonya�nýn kalkýn-mayacaklarýnýn ve özel ve baðýmsýz bir yaþama girmeleri için

Amerikan boyunduruðundan kopmaya uðraþmayacaklarýnýn gü- vencesi nedir? Bana göre, böyle bir güvence yoktur.



83J. Stalin


Demek ki, kapitalist ülkeler arasýnda savaþlarýn kaçýnýl-mazlýðý tam olarak mevcut kalmaktadýr.

Diyorlar ki, Lenin�in kapitalizmin kaçýnýlmaz olarak savaþ-larý doðurduðu tezi eskimiþ bir tez sayýlmalýdýr, çünkü artýk yenibir dünya savaþma karþý barýþý savunan güçlü halk güçleri oluþ-muþtur. Bu, yanlýþtýr.

Bugünkü barýþ hareketinin amacý, halk yýðýnlarýný barýþýkorumak için savaþýma sürüklemek ve böylece yeni bir dünyasavaþýný önlemektir. Bu yüzden, bu hareketin amacý, kapitaliz-mi devirmek ve sosyalizmi kurmak deðildir � o, barýþý sürdür-mek için demokratik savaþým amaçlarýyla yetinmektedir. Bu

bakýmdan, bugünkü barýþýn korunmasý uðruna hareket, BirinciDünya Savaþý sýrasýndaki emperyalist savaþý iç savaþa dönüþtür-meyi hedef tutan ve daha ileri giderek sosyalist amaçlar güdenhareketten farklýdýr.

Olabilir ki, koþullarýn yardýmý ile, barýþ için savaþ, orada ve þurada sosyalizm için savaþýma doðru geliþsin, ancak o za-man, bu, bugünkü barýþ uðruna hareket olmayacaktýr, ama ka-pitalizmi devirmek için bir hareket olacaktýr.

En olasý olaný, bugünkü barýþ uðruna hareketin, barýþýn

sürdürülmesi için bir hareket olarak baþarý kazandýðý takdirde, belirli bir savaþý önlemeye katkýda bulunmasý, onu bir süre içinertelemesi, bir süre için belirli bir barýþý sürdürmesi, savaþçý birhükümeti istifa ettirmesi [sayfa 94] ve onun yerine barýþý geçici ola-rak sürdürmek eðiliminde olan bir hükümetin geçmesini saðla-masýdýr. Kuþkusuz, bu iyi bir þeydir. Hatta çok iyidir. Ancak ka-pitalist, ülkeler arasýnda genel olarak savaþlarýn kaçýnýlmazlýðýný

yok etmek için yeterli deðildir. Yeterli deðildir, çünkü barýþ ha-

reketinin bütün baþarýlarýna karþýn, emperyalizm ayakta kalmak-tadýr, yürürlükte kalmaktadýr. Bunun sonucu olarak da, savaþlarýnkaçýnýlmazlýðý, olduðu gibi süregelmektedir.

Savaþlarýn kaçýnýlmazlýðýný yoketmek için, emperyalizmi yýkmak gerekir.



84 J. Stalin


VII. BUGÜNKÜ KAPÝTALÝZMÝN VE SOSYALÝZMÝNTEMEL EKONOMÝK YASALARI ÜZERÝNE

Biliniyor ki, tartýþmalar sýrasýnda, kapitalizmin ve sosya-lizmin temel ekonomik yasalarý sorunu birçok kez ileri sürüldü.Bu konuda deðiþik görüþler ortaya atýldý, en hayalî olanlarýna

varýncaya kadar. Bir gerçektir ki, tartýþmaya katýlanlarýn çoðu yumuþak tepkilerde bulunmuþ ve bu konuda hiç bir karara va-rýlmamýþtýr. Bununla birlikte, tartýþmaya katýlanlardan hiç biribu yasalarýn varlýðýný yadsýmamýþtýr.

Kapitalizmin temel bir yasasý var mýdýr? Evet vardýr. Bu

yasa nedir, onun karakteristik yanlarý nelerdir? Kapitalizmin temelekonomik yasasý, kapitalist üretimin geliþmesinin özel bir görü-nüþü ya da özel süreçlerini deðil de, bu geliþmenin bütün temelgörünüþlerini ve bütün temel süreçlerini tanýmlayan bir yasadýr;böylece kapitalist üretimin özünü, niteliðini tanýmlamaktadýr.

Deðer yasasý, kapitalizmin temel ekonomik yasasý deðilmidir? Hayýr. Bu yasa her þeyden önce meta üretiminin yasasý-dýr. Deðer yasasý, kapitalizmden önce vardý, ve kapitalizmin dev-rilmesinden sonra, çok sýnýrlý bir [sayfa 95] etki alaný ile olsa da, ör-

neðin ülkemizde varlýðýný sürdürmektedir. Kuþkusuz, kapitalizmçerçevesinde geniþ bir etki alanýna sahip olan deðer yasasý,kapitalist üretimin geliþmesinde büyük bir rol oynamaktadýr;ancak bu yasa, kapitalist üretimin özünü ve kapitalist kârýn teme-lini tanýmlamamakla kalmýyor, bu sorunlarý ortaya bile atmýyor.Böyle olunca, bugünkü kapitalizmin temel ekonomik yasasý ola-maz.

Ayný nedenlerle, ne üretimdeki rekabet ve anarþi yasasý,

ne de çeþitli ülkelerde kapitalizmin eþit olmayan geliþmesi ya-sasý, kapitalizmin temel ekonomik yasasý olamaz.Deniyor ki, ortalama kâr oraný yasasý bugünkü kapitaliz-

min temel ekonomik yasasýdýr. Bu, yanlýþtýr. Bugünkü kapita-lizm, tekelci kapitalizm, ortalama kâr ile yetinemez, kaldý ki, buortalama kârda sermayenin organik bileþiminin yükselmesisonucunda azalma eðilimi vardýr. Bugünkü tekelci kapitalizmortalama kâr istememektedir; istediði, geniþleyen yeniden-üre-



85J. Stalin


timi azçok düzenli olarak saðlamak için zorunlu olan azamîkârdýr, Kapitalizmin temel ekonomik yasasý kavramýna en iyi

uyan yasa, artý-deðer yasasýdýr, kapitalist kârýn doðuþu ve artýþý yasasýdýr. Gerçekten bu yasa kapitalist üretimin anaçiz-gilerinibelirlemektedir. Ancak artý-deðer yasasý fazla genel kapsamlýbir yasadýr, azamî kâr oraný sorunlarýna deðinmemektedir, oysabunun saðlanmasý tekelci kapitalizmin geliþme koþulunun gü-

vencesidir. Bu boþluðu doldurmak için, artý-deðer yasasýnýsomutlaþtýrmak ve onu tekelci kapitalizmin koþullarýna uygunolarak, ve bu kapitalizmin herhangi bir kâr deðil, özellikle azamîkâr talep ettiðini hesaba katarak, onu geliþtirmek gerekmekte-

dir. Bugünkü kapitalizmin temel ekonomik yasasý iþte budur.Bugünkü kapitalizmin temel ekonomik yasasýnýn bellibaþlý

[sayfa 96] çizgileri ve gerekleri aþaðýyukarý þu þekilde ifade edilebi-lir: belirli bir ülkenin halkýnýn çoðunluðunu sömürerek, iflâsasürükleyerek ve yoksullaþtýrarak, diðer ülkelerin ve hele gerikalmýþ ülkelerin halkýný boyunduruðu altýna alarak ve sistemlibir biçimde talan ederek; ve ensonu, savaþlarla ve en yüksekkârlar saðlamak için ulusal ekonomiyi askerileþtirerek azamîkapitalist kârý saðlamak.

Deniyor ki, buna karþýn, ortalama kâr, kapitalist geliþmeyeþimdiki koþullarda rahat rahat yetebilir. Bu yanlýþtýr. Ortalamakâr, verimliliðin alt sýnýrýdýr, onun altýna düþüldüðünde kapitalistüretim olanaksýzlaþýr. Ancak, sömürgeleri ele geçirerek, halklarýköleleþtirerek ve savaþlar açarak, bugünkü tekelci kapitalizminbüyük iþadamlarýnýn yalnýzca ortalama bir kâr saðlamaya uðraþ-týklarýný düþünmek gülünç olurdu. Hayýr, tekelci kapitalizmindevindiricisi olan þey, ne ortalama kârdýr, ne de genel olarak

ortalama kârýn bir miktar artmasý demek olan fazla-kârdýr (sur- profit), ama özellikle azamî kârdýr (profit maximum). Tekelcikapitalizmi, sömürgeleri ve diðer geri kalmýþ ülkeleri boyundu-ruk altýna almaya ve sistemli bir biçimde soymaya, birçok baðým-sýz ülkeyi baðýmlý duruma sokmaya, bugünkü kapitalizmin büyükiþadamlarýnýn kârlarýn azamisini elde etmelerine olanak saðla-

yan en �elveriþli iþ� olan yeni savaþlarý düzenlemeye, ve enso-nu, dünya ekonomik egemenliðini ele geçirmek için çabalar



86 J. Stalin


harcamaya, bu gibi sonu ne olacaðý bilinmeyen iþlere giriþmeyeiten, iþte bu azamî kârý saðlama zorunluluðudur.

Kapitalizmin temel ekonomik yasasý þunu da kapsamakta-dýr: [bu yasa] kapitalist üretim tarzýnýn geliþmesindeki bütünönemli olgularý, onun yükseliþ ve bunalým dönemlerini, zafer-lerini ve yenilgilerini, deðerlerini ve kusurlarýný -çeliþkili geliþme-sinin bütün sürecini- [sayfa 97] tanýmlamakla, bunlarý anlamak veaçýklamak olanaðýný yaratýr.

Ýþte, birçok örnek arasýnda �göze çarpan� bir tanesi:Kapitalist rejimde tekniðin hýzlý ilerlemesini belirten ve

kapitalizmin pratiðinden ve tarihinden çýkartýlan olaylarý herkes

bilmektedir, o zamanlar kapitalistler kendilerini ileri tekniðinsavunucusu, üretim tekniðinin geliþmesinin devrimcileri olarakgösterirlerdi. Ancak ayný zamanda, kapitalist rejimde tekniðingeliþmesinin duraksamalara uðradýðýný gösteren bambaþka bi-çimde olgular da bilinmektedir, kapitalistler, o zaman da, yenitekniðin geliþmesi karþýsýnda tutucu bir tavýr takýnmakta, çokkez el ile yapýlan çalýþmaya baþvurmaktaydýlar.

Bu gözle görünür çeliþkiyi nasýl açýklayabiliriz? Bunu an-cak günümüz kapitalizminin temel ekonomik yasasý ile, yani

kârýn azamisini elde etme zorunluluðu ile açýklayabiliriz. Yeniteknik kendisine daha büyük kârlar gösterince kapitalizm on-dan yanadýr. Yeni teknik kendisine artýk daha büyük kârlar sez-dirmezse, kapitalizm, elle yapýlan çalýþmaya dönüþ yanlýsýdýr.

Ýþte, bugünkü kapitalizmin temel ekonomik yasasýnýn öze-llikleri bunlardýr.

Sosyalizmin bir temel ekonomik yasasý var mýdýr? Evet, vardýr. Bu yasanýn anaçizgileri ve istemleri nelerdir? Sosyaliz-

min temel ekonomik yasasýnýn anaçizgileri ve istemleri aþaðý- yukarý þöyle formülleþtirilebilir: üstün bir teknik temel üzerindesosyalist üretimi durmadan geliþtirerek ve yetkinleþtirerek, bütüntoplumun durmadan artan maddî ve kültürel gereksinmelerininazamî tatminini saðlamak.

Bunun için: azamî kâr saðlanacaðýna, toplumun maddî ve kültürel gereksinmelerinin azamî tatmini saðlanýyor; �yük-seliþten bunalýma, bunalýmdan yükseliþe� üretim duraksama-



87J. Stalin


larla geliþtirileceðine, üretim durmaksýzýn [sayfa 98] artýrýlýyor; top-lumun üretici güçlerinin yok ediliþi ile birlikte gelen teknik ge-

liþmenin devresel duraksamalarý yerine, üstün bir tekniðin temeliüzerinde üretimin duraksamadan yetkinleþmesi saðlanýyor.Deniyor ki, sosyalizmin temel ekonomik yasasý, ulusal

ekonominin uyumlu, orantýlý geliþmesi yasasýdýr. Bu yanlýþtýr.Ulusal ekonominin uyumlu geliþmesi ve bunun sonucu olarak,bu yasanýn azçok sadýk yansýmasýný teþkil eden bu ekonomininplanlanmasý, ulusal ekonominin planlý geliþmesinin hangi amaç-larla yapýldýðý bilinmezse ya da amaç açýk deðilse, kendiliðin-den bir þey ifade etmezler. Ulusal ekonominin uyumlu geliþmesi

yasasý, ancak bu geliþmenin hedef aldýðý bir görev varsa isteni-len sonucu verebilir. Bu görev, ulusal ekonominin uyumlugeliþme yasasýnýn kendisi tarafýndan saðlanamaz. Böyle olun-ca, bu görevi, ulusal ekonominin planlanmasý haydi haydi sað-layamaz. Bu görev yukarda açýklanan istemler biçiminde sos-

yalizmin temel ekonomik yasasýnca içeril-mektedir. Böylece ulu-sal ekonominin uyumlu geliþmesi yasasý, ancak sosyalizmintemel ekonomik yasasýna dayandýðý takdirde etkisini sonunakadar yerine getirebilir.

Ulusal ekonominin planlanmasý, ancak iki koþulun yeri-ne getirilmesiyle olumlu sonuçlar saðlayabilir: a) ulusal ekono-minin uyumlu geliþmesi yasasýnýn istemlerini doðru olarak yan-sýtýyorsa; b) sosyalizmin temel ekonomik yasasýnýn istemleriniher yerde hesaba katýyorsa.

VIII. ÖTEKÝ SORUNLAR

1) eodal rejimde ekonomi-dýþý zor sorunu.Kuþkusuz ki, ekonomi-dýþý zor, feodalizmin temelini oluþ-turmamakla birlikte, feodallerin ekonomik iktidarýný pekiþtirmeye

yardým etmiþtir; feodalitenin temeli, topraðýn feodal mülkiyetin-de bulunur. [sayfa 99]

2) Kolhozcu ocaðýnýn kiþisel mülkiyeti sorunu. Ekonomipolitik elkitabý taslaðýnda �her kolhozcu ocaðýnýn, kiþisel yarar-lanma için, bir inek, küçükbaþ hayvanlar ve kümes hayvanlarý



88 J. Stalin


vardýr� demek yanlýþ olurdu. Bilinir ki, gerçekte, inek, küçükbaþhayvanlar, kümes hayvanlarý vb. kiþisel yararlanma konusu deði-

ldir, kolhozcu ocaðýn kiþisel mülkiyetindedir. �Kiþisel yararlan-ma� deyimi, herhalde tarýmsal artelin örnek-tüzüðünden akta-rýlmýþtýr. Ama burada bir yanýlgý vardýr. Daha büyük bir özenlehazýrlanmýþ olan SSCB Anayasasý bu konuda baþka þey söyle-mektedir; Anayasada deniliyor ki:

�Her kolhozcu ocaðý, ... eve bitiþik toprak üzerinde yar- dýmcý bir ekonomiye, bir konuta, üretici hayvanlara, kümes hayv-anlarýna ve küçük tarým aletlerine sahiptir.�

Kuþkusuz bu doðrudur.

Ayrýca, daha ayrýntýlý olarak þöyle demek gerekir: her kol-hozcunun kendisi, yerel koþullara göre birden þu kadar ineðe,(yerel koþullara göre saptanacak sayýda) þu kadar koyuna, keçi-

ye, domuza ve sýnýrsýz sayýda kümes hayvanýna (ördek, kaz,tavuk, hindi) sahiptir.

Bu ayrýntýlarýn yabancý ülkelerdeki yoldaþlarýmýz için büyükbir önemi vardýr; bunlar, bizde kolektif tarým gerçekleþen� berikolhoz ocaðýnda Özel mülkiyet olarak özellikle nelerin kaldýðýnýtam olarak bilmek istemektedirler.

3) Köylülerin eskiden toprak sahiplerine ödedikleri kirabedelleri ve toprak satýn alýþýnýn gerektirdiði masraflar sorunu.

Elkitabý taslaðýnda topraðýn ulusallaþtýrýlmasý sonucunda�köylülük, toprak sahiplerine ödediði �yýlda hemen hemen 500milyon ruble (�altýn� olduðunu ekleyelim)� kiralardan kurtulmuþ-tur� denmektedir. Bu sayýyý açýklamak gerekir, çünkü sanýyor-um ki, bu, bütün [sayfa 100] Rusya�daki toprak kiralarýný deðil, yalný-zca Rus illerinin çoðunluðunu kapsamaktadýr. Þunu da gözö-

nünde tutmak gerekir ki, Rusya�nýn bazý çevre-bölgelerinde, kira,aynî olarak ödenmekteydi, görünüþe göre elkitabýný yazanlarbunu hesaba katmamýþlardýr. Ayrýca þunu da unutmamak gere-kir ki, köylülük, yalnýzca kiradan deðil, bir de yýllýk toprak satmalýnýþý için gerekli harcamalardan kurtulmuþtur. Elkitabý taslaðýn-da bu hesaba katýlmýþ mýdýr? Bana kalýrsa, hayýr; oysa hesabakatýlmasý gerekirdi.

4) Tekellerin devlet aygýtý ile kaynaþmasý sorunu.



89J. Stalin


�Kaynaþma� (fusion) sözcüðü yerinde deðildir. Bu terim,tekellerle devletin yakýnlaþmasýný yüzeysel ve tasvirî bir biçim-

de ifade etmektedir, ama devlet aygýtýnýn tekellerle yalnýzcakaynaþmasýný deðil, baðýmlý hale girmesini doðuran bu yakýnlaþ-manýn ekonomik anlamýný ortaya koymamaktadýr. Böyle olun-ca �kaynaþma� sözcüðünü atmak ve yerine �devlet aygýtýnýntekellere baðýmlýlýðý� sözcüklerini koymak gerekirdi.

5) SSCB�nde makinelerin kullanýlýþý sorunu.Elkitabý taslaðýnda, �SSCB�nde topluma emek tasarrufu

saðladýklarý her durumda makineler kullanýlýr� denmektedir. Bukonunun, böyle ifade edilmemesi gerekir. Önce, SSCB�nde ma-

kineler her zaman topluma emek tasarrufu saðlamaktadýr; bu yüzden SSCB�nde topluma emek tasarrufunda bulunmayan ma-kine örneði tanýmýyoruz. Ýkinci olarak, makineler emek tasarru-funda bulunmakla kalmayarak, üstelik, insanlarýn çalýþmasýnýkolaylaþtýrýyorlar, bu yüzden, bizim koþullarýmýzda, kapitalist ko-þullarýn tersine olarak, iþçiler, çalýþmalarýnda seve seve makinekullanmaktadýrlar.

Söylenmesi gereken þey þudur: makineler hiç bir yerdeSSCB�nde olduðu kadar seve seve kullanýlmazlar, çünkü toplu-

ma emek tasarruf ettirirler ve iþçilerin çalýþmalarýný kolaylaþtý-rýrlar. Ve SSCB�nde iþsizlik olmadýðý [sayfa 101] için, iþçiler, makine-leri, ulusal ekonomide seve seve kullanýrlar.

6) Ýþçi sýnýfýnýn kapitalist ülkelerdeki maddî durumu soru-nu.

Ýþçi sýnýfýnýn maddî durumu sözkonusu olduðunda, ge-nellikle üretimde çalýþan iþçiler akla gelmektedir, ama yedekordu diye adlandýrýlan iþsizler ordusunun, maddî durumu hesa-

ba katýlmamaktadýr. Ýþçi sýnýfýnýn maddî durumunun bu þekildeincelenmesi doðru mudur? Deðildir sanýrým. Eðer iþsizler, bir yedek [iþçi] ordusu oluþturuyorlarsa, ve bunlarýn emek-güçler-ini satma dýþýnda bir yaþama olanaklarý yoksa, iþsizler, zorunluolarak iþçi sýnýfýndan sayýlmalýdýrlar; böyle olunca da, onlarýnsefil durumlarý, çalýþan iþçilerin durumu üzerinde kesenkes et-kide bulunacaktýr. Düþünceme göre, kapitalist ülkelerdeki iþçisýnýfýnýn maddî durumlarý saptandýðý zaman, iþsiz iþçiler yedek



90 J. Stalin


ordusunun durumunu da hesaba katmak gerekmektedir.7) Ulusal gelir sorunu.

Bence, elkitabý taslaðýna, kesinlikle ulusal gelir konusun-da yeni bir bölüm eklenmelidir.8) Sosyalizmin ekonomi politiðinin yaratýcýlarý, Lenin ve

Stalin hakkýnda elkitabýnýn özel bölümü sorunu.Bence, �Sosyalizmin marksist öðretisi. Lenin ve Stalin ta-

rafýndan sosyalizmin ekonomi politiðinin yaratýlýþý� bölümü kal-dýrýlmalýdýr. Bu bölüm elkitabýnda kesin olarak yararsýzdýr, çün-kü yeni bir þey getirmemektedir ve yalnýzca önceki bölümlerdedaha çok ayrýntý ile söylenenleri zayýf bir þekilde yinelemekte-

dir.Öteki sorunlara gelince, Ostrovityanov, Leontiyev, Þepilov,

Gatovski ve diðer yoldaþlarýn �önerileri�ne ekleyecek gözlemle-rim yoktur. [sayfa 102]

IX. MARKSÝST BÝR EKONOMÝ POLÝTÝK ELKÝTABININULUSLARARASI ÖNEMÝ

Görüþüme göre, yoldaþlar, marksist bir ekonomi politik

elkitabmýn bütün önemini yeterli bir þekilde hesaba katmamakta-dýrlar. Bu elkitabý yalnýzca bizim Sovyet gençliðimiz için gereklideðildir. Bu kitap, özellikle, bütün ülkelerdeki komünistler veonlara yakýn olan kiþiler için gereklidir. Yabancý ülkelerdeki yol-daþlarýmýz, kapitalist boyunduruðundan kurtulmak, ülkenin eko-nomisini sosyalizmin ruhuna göre dönüþtürmek için ne yaptýðý-mýzý; köylülüðün dostluðunu kazanmak için ne yaptýðýmýzý; dahadün sefil ve güçsüz olan ülkemizi zengin ve güçlü bir ülke hali-

ne dönüþtürmek için ne yaptýðýmýzý; kolhozlarm ne olduðunu;üretim araçlarýnýn toplumsallaþmasýna karþýn neden meta üre-timini, parayý, ticareti vb. sürdürdüðümüzü bilmek istiyorlar. Bun-larý ve daha birçok þeyi, sýrf bir merak nedeni ile deðil, amabizden öðrenmek ve bizim deneyimimizden yararlanmak içinbilmek istiyorlar. Bu yüzden, iyi bir marksist ekonomi politik el-kitabýnýn yayýnlanmasýnýn yalnýzca ulusal bakýmdan bir önemideðil, üstelik uluslararasý bakýmdan büyük bir siyasal önemi



91J. Stalin


bulunmaktadýr.Bu yüzden, yalnýzca ülke içinde deðil, ayný zamanda sýn-

ýrlarýmýzýn dýþýnda da devrimci gençliðe baþucu kitabý olacakbir elkitabý gerekmektedir. Bu kitap fazla þiþkin olmamalýdýr,aksi halde baþucu kitabý olamaz, özümlenmesinde, onunla baþaçýkmada sýkýntý çekilir. Oysa, gerek ülkemizin ekonomisini, ge-rek kapitalizmin ve sömürgeci sistemin ekonomisini ilgilendi-ren bütün temel konularý kapsamalýdýr.

Tartýþmalar sýrasýnda bazý yoldaþlar elkitabýmn içine birsürü yeni bölümün eklenmesini önerdiler; tarihçiler, tarih hak-kýnda; politikacýlar, politika hakkýnda; felsefeciler, [sayfa 103] felse-

fe hakkýnda; iktisatçýlar, iktisat hakkýnda. Ancak, bu, elkitabýnýölçüsüz þekilde geniþletirdi. Bu, elbette kabul edilemez. Elkita-bý, ekonomi politik sorunlarýný aydýnlatmak için tarihsel yön-temi kullanmýþtýr, bu demek deðildir ki, ekonomi politik elkita-býný bir ekonomik iliþkiler tarihi haline sokmamýz gerekir.

En çok 500, 600 sayfalýk bir elkitabý gereklidir � fazla deðil.Bu, marksist ekonomi politik konusunda bir baþucu kitabý, bütüngenç komünistler için yararlý bir armaðan olacaktýr.

Kaldý ki, yabancý komünist partilerinin çoðunun marksist

yetiþme düzeyinin eksik olmasýndan dolayý, bu elkitabý, o ülke-lerin daha yaþlý kadrolarý için de çok yararlý olacaktýr.

X. EKONOMÝ POLÝTÝK ELKÝTABI TASLAÐINI YETKÝNLEÞTÝRME YOLLARI

Tartýþma sýrasýnda bazý yoldaþlar elkitabý taslaðýný �yýkma� yönünde fazla gayretkeþlik gösterdiler; yazarlarýný yanýlgýlarýn-

dan ve atlamalarýndan dolayý kýnadýlar ve taslaðýn o kadar ba-þarýlý olmadýðýný öne sürdüler. Bu, doðru deðildir. Kuþkusuz, el-kitabýnda yanýlgýlar ve atlamalar vardýr � önemli bir çalýþmadaaþaðý yukarý her zaman böyle þeyler olur. Ne de olsa, tartýþmayakatýlanlarýn büyük çoðunluðu elkitabý taslaðýnýn, buna karþýn,gelecekteki elkitabýna temel oluþturabileceðini ve yalnýzca bazýdüzeltmeler ve bazý eklere gerek olduðunu kabul ettiler. Ger-çekten, taslaðý, mevcut ekonomi politik elkitaplarý ile karþýlaþ-



92 J. Stalin


týrmak, onun, mevcut elkitaplarýný bir boy aþtýðý sonucuna var-mak için yeterlidir. Bu, taslaðýn yazarlarýnýn büyük bir baþarýsýdýr.

Düþünceme göre, onu yetkinleþtirmek için sýnýrlý üyeli birkomisyon atamak gerekir, bu komisyona, hem taslaðýn yazarla-rýný ve tartýþmaya katýlanlardan çoðunlukta [sayfa 104] olanlarý vehem de, ayný zamanda çoðunluða karþý gelenleri, elkitabý tas-laðýnýn sert eleþtiricilerini de katmalýdýr.

Komisyona bilgili bir istatistikçinin alýnmasý iyi olur, ken-disi rakamlarý doðrular ve taslaða yeni istatistikler ekleyebilir;ayný zamanda resmî tümcelerin doðruluðunu denetleyecek te-crübeli bir hukuk yazarýnýn da alýnmasý gerekir.

Komisyon üyelerini geçici olarak bütün öteki çalýþmala-rýndan baðýþýk tutmak, kendilerinin maddî olanaklarýný tam ola-rak saðlamak, ve böylece bu çalýþmaya kendilerini tam olarak

vermelerini saðlamak gerekir. Ayrýca, elkitabýnýn kesin biçimini saðlamak için, örneðin

üç kiþilik bir yazýkurulu atamalýdýr. Bu, ayný zamanda, ne yazýkki, elkitabý taslaðýnda tamamen eksik olan üslup birliði için ge-reklidir.

Elkitabýnýn hazýrlanmýþ olarak Merkez Komitesine sunul-

masý süresi: bir yýl. [sayfa 105]

1 Þubat 1952



93J. Stalin


ALEKSANDIR ÝLÝÇ NOTKÝN YOLDAÞA YANIT

Notkin Yoldaþ,Size hemen yanýt vermedim, çünkü sorularýnýzý ivedi say-

madým. Kaldý ki, ivedilik gerektiren ve, doðal olarak, dikkati çe-kip onu sizin mektubunuzdan ayýran baþka sorular bulunmakta-dýr.

Noktasý noktasýna yanýtlýyorum.Birinci nokta.

Düþünceler �imde

14

toplumun bilimsel yasalar karþýsýndagüçsüz olmadýðý, insanlarýn ekonomik yasalarý bilmekle, onlarýtoplumun yararýna kullanabilecekleri bilinen [sayfa 106] tezi yeralmaktadýr. Ýddia ediyorsunuz ki, bu tez, toplumun öteki olu-þumlarýna uygulanamaz; bu tez, ancak sosyalizm ve komünizm

14 Düþünceler ile, �SSCB�nde Sosyalizmin Ekonomik Sorunlarý� adlý yazý kast-edilmektedir. - Ed.



94 J. Stalin


için geçerlidir, örneðin kapitalist rejimde ekonomik süreçlerinkendiliðindenliði, toplumun, ekonomik yasalarý kendi yararýna

kullanmasýna olanak vermez. Yanlýþ. Burjuva devrimi döneminde, örneðin ransa�da,burjuvazi, feodalizme karþý, üretim iliþkileri ile üretici güçlerinniteliði arasýndaki zorunlu uygunluk yasasýný kullanmýþ; feodalüretim iliþkilerini yýkmýþ; yeni, burjuva üretim iliþkilerini yaratmýþ

ve onlarý feodal rejimin baðrýnda geliþmiþ bulunan, üretici güçle-rin niteliðiyle uyuþur hale sokmuþtur. Burjuvazi, bunu, kendiözel yetileri dolayýsýyla deðil, bunda büyük çýkarý olduðu için

yapmýþtýr. eodaller, buna, aptallýklarýndan dolayý deðil, bu yasa-

nýn uygulanýþýný engellemekte büyük çýkarlarý olduðundan do-layý karþý gelmekteydiler.

Ülkemizdeki sosyalist devrim, için ayný þeyi söyleyebili-riz. Ýþçi sýnýfý, üretim iliþkileri ile üretici güçlerin niteliði arasýn-daki zorunlu uygunluk yasasýný kullanmýþ, burjuva üretim iliþkile-rini devirmiþ, yeni, sosyalist üretim iliþkileri kurmuþ ve onlarýüretici güçlerin niteliði ile uyuþur hale sokmuþtur. Bunu, kendiözel yetileri gereðince deðil, bunda büyük çýkarý olduðu için

yapabilmiþtir. Burjuva devrimi þafaðýnda öncü güç iken, bir karþý-

devrimci güce dönüþmeye vakit bulmuþ olan burjuvazi, bu yasa-nýn uygulanýþýna karþý bütün yollara baþvurarak direndi � budireniþ, ne örgütlenme eksikliðin-dendi, ne de ekonomik süreçle-rin kendiliðindenliðinin onu direnmeye ittiðinden ötürüydü; baþ-lýca neden, burjuvazinin bu yasanýn uygulanmamasmdaki büyükçýkarýydý.

Buna göre:1. Ekonomik süreçlerin, ekonomik yasalarýn, toplumun

[sayfa 107]

yararýna kullanýlmasý, yalnýzca sosyalist ve komünist rejimde deðil, ama öteki biçimlenmelerde de az ya da çok büyükbir ölçüde meydana gelmektedir.

2. Sýnýflý bir toplumda, ekonomik yasalardan yararlanma,her zaman ve her yerde, sýnýfsal nedenlerle olur, ve her zaman

ve her yerde, ekonomik yasalarýn toplumun yararýna kullanýlýþýnýsaðlayan, öncü olan sýnýftýr, oysa çökmekte olan sýnýflar bunakarþý gelirler.



95J. Stalin


Burada, proletarya ile tarih boyunca üretim iliþkilerindedevrimler yapan sýnýflar arasýndaki fark þudur ki, proletaryanýn

sýnýfsal çýkarlarý toplumun büyük çoðunluðunun çýkarlarý ileçakýþmaktadýr; çünkü proletarya devrimi, þu ya da bu sömürübiçiminin kaldýrýlmasý anlamýna gelmeyip, her tür sömürünün

yok oluþu anlamýna gelmektedir, oysa öteki sýnýflarýn devrimle-ri, sömürünün þu ya da bu biçimini kaldýrýrken kendi dar sýnýf çýkarlarýnýn ötesine gitmemekteydiler, ve bu çýkarlar toplumunçoðunluðunun çýkarlarý ile çeliþki halinde bulunmaktaydý.

Düþünceler �de , ekonomik yasalarýn, toplumun çýkarmakullanýlmalarýný saðlayan nedenlerden sözedilmektedir. Þöyle

denmektedir:�Doðayý ilgilendiren alanlarda yeni bir yasanýn bulunuþu

ve onun uygulanmasý, azçok engele raslamadan gerçekleþiyorsa,ekonomik alanda toplumun çökmekte olan güçlerinin çýkarlarý-na zarar getiren yeni bir yasanýn bulunuþu ve uygulanmasý, bugüçler tarafýndan en enerjik bir direniþ ile karþýlaþýr.�15

Oysa siz bu sözlere hiç dikkat etmemiþsiniz. Ýkinci nokta.Üretim iliþkileri ile üretici güçlerin niteliði arasýndaki tam

uygunluðun, ancak sosyalist ve komünist rejimde saðlanabile-ceðini ve öteki biçimlenmelerde ancak [sayfa 108] tam olmayan biruygunluða varýlabileceðini öne sürmektesiniz.

Yanlýþ. Burjuva devrimini izleyen dönemde, burjuvazi, feo-dal üretim iliþkilerini yýktýðý ve burjuva üretim iliþkilerini kur-duðu zaman, kuþkusuz, burjuva üretim iliþkilerinin üretici güçle-rin niteliðine tamamen uygun olduðu dönemler olmuþtur. Aksihalde, kapitalizm, burjuva devriminden sonra hýzla geliþemezdi.

Sonra, �tam uygunluk� sözcükleri, kesin anlamlarý içindeele alýnamazlar. Bunlarý, sosyalist rejimde, üretim iliþkileri, üre-tici güçlerin geliþmesi karþýsýnda, hiç bir þekilde geri kalmazanlamýnda yorumlamak olanaksýzdýr. Üretici güçler, üretiminen devingen ve en devrimci güçleridir. Sosyalist rejimde debunlar, kuþkusuz üretim iliþkilerinin önünden giderler. Ancak

15 Bu kitabýn 68. sayfasýna bakýnýz. - Ed.



96 J. Stalin


bir süre geçtikten sonradýr ki, üretim iliþkileri, üretici güçlerinniteliðine uygun duruma gelir.

Böyle olunca �tam uygunluk� sözcüklerini nasýl anlamakgerekir? Þöyle anlamak gerekir: sosyalist rejimde, olaylar, ge-nellikle üretim iliþkileri ile üretici güçler arasýnda bir çatýþmayakadar varmazlar; toplum, geri kalmýþ üretim iliþkileri ile üreticigüçlerin niteliðini zamanýnda uygunluða ulaþtýrma olanaðýnasahiptir. Sosyalist toplum bunu gerçekleþtirme olanaðýna sahip-tir, çünkü baðrýnda, karþý koyusu örgütleyecek, çökmekte olanbir sýnýf yoktur. Elbette, sosyalist rejimde de üretim iliþkilerinideðiþtirmek gerektiðini anlamayan geri kalmýþ atalet kuvvetleri

olacaktýr; ancak, kuþkusuz, olaylarý bir çatýþmaya vardýrmadanbunlarý yola getirmek kolay olacaktýr..!

Üçüncü nokta.Sizin düþüncelerinizden þu anlam çýkýyor ki, üretim araçla-

rýný ve her þeyden önce ulusallaþtýrýlmýþ iþletmelerimizde imaledilen üretim aletlerini bir meta olarak [sayfa 109] görüyorsunuz.

Sosyalist rejimimizde üretim araçlarýna bir meta olarakbakýlabilir mi? Bence kesin olarak bakýlamaz.

Meta, üretimin bir ürünüdür ki, o, her alýcýya satýlýr; ve sa-

týþ anýnda metam sahibi mülkiyet hakkýný yitirir, oysa alýcý, me-tam sahibi olur; o, onu baþkasýna yeniden satabilir, rehin edebi-lir, býrakýp çürütebilir. Bu tanýmlama, üretim araçlarýna uyarmý? Uymadýðý açýktýr. Önce, üretim araçlarý, her alýcýya, hattakolhozlara bile �satýlmazlar�; onlar yalnýzca devlet tarafýndaniþletmeler arasýnda daðýtýlýrlar. Ýkinci olarak, üretim araçlarýnýnsahibi devlet, onlarý þu ya da bu iþletmeye teslim ettiði zamanüretim araçlarýnýn üzerindeki mülkiyet hakkýný hiç bir zaman

yitirmez, tersine, mülkiyetlerini eksiksiz olarak korur. Üçüncüolarak, devletten üretim araçlarý almýþ bulunan iþletme müdür-leri, onun sahibi olmadýklarý gibi, tersine, bu üretim araçlarýnýndevletin saptadýðý planlara uygun biçimde kullanýlmasý için devlettarafýndan yetkili kýlýnmýþ kimselerdir.

Görüldüðü gibi, rejimimizde, üretim araçlarý, hiç bir þe-kilde meta kategorisine sokulamazlar.

Böyle olunca, üretim araçlarýnýn deðerinden, onlarýn ma-



97J. Stalin


liyetinden, satýþ bedellerinden vb. niçin sözedilmektedir?Bunun iki nedeni vardýr.

Önce, hesaplar için, hesaplaþmalar için, iþletmelerin ve-rimli ya da zararlý niteliðini saptamak için, bu iþletmeleri yokla-mak ve denetlemek için buna gerek vardýr. Ancak bu, sorunun

yalnýzca biçimsel yanýdýr.Ýkinci olarak, dýþ ticaretin yararý için, üretim araçlarýný

yabancý devletlere satabilmek için, bunun zorunluluðu vardýr.Burada, dýþ ticaret alanýnda, ama ancak bu alanda, bizim üre-tim araçlarýmýz, gerçekten birer metadýr ve fiilen (týrnak arasýn-da olmayarak) satýlýrlar. [sayfa 110]

Böylece, dýþ ticaret alanýnda, iþletmelerimizde imal edi-len üretim araçlarý öz bakýmýndan da, biçim bakýmýndan da,meta niteliðini sürdürmektedirler; oysa, ülkenin içindeki ekono-mik dolaþýmda, üretim araçlarý meta niteliðini yitirirler, metaolmaktan çýkarlar, deðer yasasýnýn etki alaný dýþýna çýkarlar ve

yalnýzca metam dýþ görünüþünü (hesap vb.) korurlar.Bu özelliði nasýl açýklamalý?Bunun nedeni þudur ki, bizim sosyalist koþullarýmýzda,

ekonomik geliþme, devrimlerle deðil, derece derece deðiþiklik-

lerle yapýlýr, o zaman, eski, doðrudan doðruya yok edilmemek-tedir, yeniye uymak için o, niteliðini deðiþtirmekte ve yalnýzcabiçimini sürdürmektedir; yeniye gelince, o, eskiyi, doðrudan doð-ruya yok etmez, ama onun içine girer, biçimini kýrmadan veama onu, yeninin geliþmesi için kullanarak, niteliðini, görevler-ini deðiþtirir. Durum yalnýzca meta için böyle deðildir, ama eko-nomik dolaþýmýmýzda para için de ayný durum vardýr, nasýl ki,eski görevlerini yitirerek ve yenilerini kazanarak, bankalar da,

biçimlerini koruyarak sosyalist rejim tarafýndan kullanýlýrlar.Eðer sorun biçimsel bakýmdan, olgularýn yüzeyinde oluþansüreçler bakýmýndan ele alýnýrsa, ekonomimizde, kapitalist ka-tegorilerin sözde yürürlükte kaldýðý yanlýþ sonucuna varýlýr. An-cak sorun, ekonomik sürecin içeriði ile biçimi arasýnda, geliþme-nin derin süreçleri ile yüzeydeki olgular arasýnda kesin bir ay-rým yapan marksist görüþ açýsýndan incelendiði zaman tek doðruolan þu sonuca varýlabilir: bizde kapitalizmin eski kategorileri-



98 J. Stalin


nin dýþ görünüþü özellikle korunmuþtur; öze gelince, bu katego-riler ulusal ekonominin, sosyalist ekonominin geliþmesinin zorun-

luluklarýna göre kökünden deðiþmiþlerdir. Dördüncü nokta.Öne sürüyorsunuz ki, deðer yasasý, tarým tarafýndan [sayfa

111] üretilen ve devlete stok fiyatlarýna teslim edilen �üretimaraçlarý�nýn fiyatlarý üzerinde düzenleyici bir etkide bulunmakta-dýr. Bunu söylerken, hammaddeler olarak �üretim araçlarý�ný,örneðin pamuðu gözönüne getiriniz. Buna, keten, yün ve diðertarýmsal hammaddeleri de katabilirdiniz. .

Önce þunu not edelim ki, bu durumda, tarým, �üretim

araçlarý� üretmez, ancak üretim araçlarýnýn birini, hammadde-leri üretir. �Üretim araçlarý� üzerinde sözcük oyunu yapmamalý.Marksistler üretim araçlarý üretiminden sözettikleri zaman, herþeyden önce, üretim aletleri üretimini kastetmektedirler; Marx,buna, �tümüne, üretimin kemik ve kas sistemi diyebileceðimizçalýþmanýn mekanik araçlarý�, �toplumsal üretimin belirli birdönemindeki ayýrdedici karakteristik belirtileri�ni oluþturan sis-tem adýný vermektedir. Üretim araçlarýnýn bir kýsmýný (hammad-deleri), üretim aletleri dahil olmak üzere, bütün üretim araçlarý

ile ayný düzeyde ele almak, marksizme karþý suç iþlemek olur,çünkü marksizm, üretim aletlerinin bütün öteki üretim araçlarý-na oranla belirleyici rolünden hareket etmektedir. Herkes bilirki, üretim aletlerinin imali için bazý türden hammaddelerin ge-rekli olmasýna karþýn, hammaddelerin kendileri, üretim aletleriüretemezler, oysa hiç bir hammadde üretim araçlarý olmadanüretilemez.

Devam edelim. Notkin yoldaþ, deðer yasasý, tarým ham-

maddeleri fiyatý üzerinde, sizin öne sürdüðünüz gibi, düzen- leyici bir etkide bulunmuyor mu? Eðer bizde tarýmsal hammad-delerin fiyatlarý �serbest� oynasaydý, eðer rekabet ve üretim anar-þisi yasasý bizde var olsaydý, eðer planlý bir ekonomimiz olma-saydý, eðer hammaddelerin üretimi bir plana göre düzenlen-meseydi, [deðer yasasýnýn etkisi] düzenleyici olurdu. Ancakbütün bu �eðer�ler, ulusal ekonomi sisteminde bulunmadýklarý-na göre, [sayfa 112] tarýmsal hammaddelerin fiyatlarý üzerinde deð-



99J. Stalin


er yasasýnýn etkisi hiç bir þekilde düzenleyici olamaz. Önce,bizde, tarýmsal hammaddelerin fiyatlarý kesindir, plan tarafýn-

dan saptanmýþtýr, �serbest� deðildir. Ýkinci olarak, tarýmsal ham-maddelerin hacmi, ne kendiliðinden olarak, ne de beklenme-dik unsurlar tarafýndan saptanýr, o, plan tarafýndan saptanýr.Üçüncü olarak, tarýmsal hammaddelerin üretimi için gerekliüretim aletleri, kiþilerin ya da kiþi gruplarýnýn ellerinde deðil,devletin elinde toplanmýþtýr. Bundan sonra deðer yasasýnýn dü-zenleyici rolünden geriye ne kalýr? Görüldüðü gibi yasanýn ken-disi, yukarda belirtilen sosyalist üretimden ayrýlmaz olgular ta-rafýndan düzene sokulmaktadýr.

Sonuç olarak, deðer yasasýnýn tarýmsal hammaddelerinfiyatlarýnýn oluþumu üzerinde etkide bulunduðu, onun etkenle-rinden biri olduðu yadsýnamaz. Ama bu etkinin düzenleyici biretki olmadýðýný ve olamayacaðýný da ister istemez kabul etmekgerekir.

Beþinci nokta.Ulusal ekonominin, sosyalist ekonominin verimliliðinden

sözederken, planlý ulusal ekonomimizin verimli iþletmelere özelbir tercihte bulunmadýðýný ve bunlarýn yanýnda verimi olmayan

iþletmelerin varlýðýný kabul ederek, ekonomide verimlilik ilkesi-nin kendisini sözümona yýkacaðýný iddia eden bazý yoldaþlara,

Düþünceler yazýsýnda karþý çýkmýþtým. Düþünceler�de deðiþik iþlet-melerin ve üretim dallarýnýn verimliliðinin, aþýrý üretim bunalým-larýna karþý bizi koruyan ve üretimin sürekli bir artýþýný saðlayansosyalist üretimin bize saðladýðý üstün verimlilik ile hiç bir þekildekarþýlaþtýrýlamayacaðý yazýlýdýr.

Ancak bu sözlerden, deðiþik iþletmelerin ve üretim dalla-

rýnýn verimliliðinin özel bir deðeri olmadýðý ve ciddî bir ilgi gere-ktirmediði anlamýný çýkarmak yanlýþ olur. [sayfa 113]

Bu, elbette yanlýþtýr. Deðiþik iþletmelerin ve üretim dalla-rýnýn verimliliðinin üretimimizin geliþmesinde çok büyük birönemi vardýr. Gerek inþaatý, gerek üretimi planlarken, bununhesaba katýlmasý gerekir. Bu, geliþmesinin þimdiki aþamasýnda,ekonomik çalýþmamýzýn alfabesidir.

Altýncý nokta.



100 J. Stalin


�Elle tutulur derecede þekli bozulmuþ bir görünüþ altýndageniþletilmiþ üretim� þeklindeki kapitalizm tanýmlamanýzýn ne

anlamda anlaþýlacaðý pek bilinmemektedir. Böyle üretimler, veüstelik geniþletilmiþ olarak, gerçekten mevcut deðildir.Dünya pazarý bölündükten ve (Amerika Birleþik Devletle-

ri, Büyük Britanya, ransa) gibi en önemli kapitalist ülkeleringüçlerinin dünya olanaklarýna uygulanýþ alaný daralmaya baþlaþ-dýðýndan beri, kapitalizmin geliþmesinin devresel niteliðinin �üretimin artýþýnýn ve kýsýlýþýnýn� buna karþýn süregelmesi gerek-tiði apaçýktýr. Böyle olmakla birlikte, bu ülkelerde üretimin ge-niþlemesi, kýsýlmýþ bir temel üzerinde oluþacaktýr, çünkü bu ül-

kelerdeki üretim hacmi azalarak gidecektir.Yedinci nokta.Dünya kapitalist sisteminin genel bunalýmý, özellikle Sov-

yetler Birliði�nin kapitalist sistemden ayrýlmasý dolayýsýyla, Birin-ci Dünya Savaþý sýrasýnda baþlamýþtýr. Bu, genel bunalýmýn ilkaþamasý olmuþtur. Ýkinci Dünya Savaþý sýrasýnda, hele Avrupa

ve Asya�da halk demokrasisi ülkelerinin kapitalist sistemdenkopmasýndan sonra, genel bunalýmýn ikinci aþamasý geliþti. Bi-rinci Dünya Savaþý döneminde birinci bunalým ve Ýkinci Dünya

Savaþý döneminde ikinci bunalým, baðýmsýz, ayrý, birbirindenkopuk olarak deðil de, dünya kapitalizminin genel bunalýmýnýngeliþmesinin aþamalarý olarak görülmelidirler.

Dünya kapitalizminin bu genel bunalýmý, yalnýzca politik ya da yalnýzca ekonomik bir bunalým mýdýr? Ne [sayfa 114] biri, nede öteki. Bu, genel bir bunalýmdýr, yani dünya kapitalist sistemi-nin bütün yönlerini etkileyen, ayný derecede ekonomiyi de, poli-tikayý da sarmalayan bir bunalýmdýr. Bu bunalýmýn temelinde,

bir yandan kapitalizmin dünya ekonomik sisteminin durmadandaha belirgin olan çözülüþünün bulunduðu, ve öte yandan da,kapitalizmden kopan ülkelerin, SSCB�nin, Çin�in ve diðer halkdemokrasisi ülkelerinin, büyümekte bulunan ekonomik gücübulunduðu, kavranmaktadýr. [sayfa 115]

21 Nisan. 1952



101J. Stalin


L. D. YAROÞENKO YOLDAÞIN YANLIÞLARI

YAROÞENKO yoldaþ, son zamanlarda SSCBK(B) P Mer-kez Komitesi Politbüro üyelerine, kasým ayýnda tartýþýlan bazýsorunlarla ilgili ve 20 Mart günlü bir mektup iletti. Bu mektubun

yazarý, ne tartýþma ile ilgili baþlýca belgelerin, ne Stalin yoldaþýn Düþünceler yazýsýnýn, Yaroþenko yoldaþýn �görüþlerini hiç hesaba katmadýklarýndan� yakýnmaktadýr. Yaroþenko yoldaþ, mek-tubunda, ayrýca kendisine, bir yýl ya da onsekiz ay içinde ulaþ-týrabileceði bir �Sosyalizmin Ekonomi Politiði� kitabýný yazmasýiçin yetki verilmesini ve bu amaçla kendisine iki yardýmcý katýl-masýný önermektedir.

Sanýyorum ki, Yaroþenko yoldaþýn yakýnmalarýný ve [sayfa



102 J. Stalin


116] önerisini özü bakýmýndan incelemek gerekir. Yakýnmalardan baþlayalým.

Sözü geçen belgelerde hiç hesaba katýlmayan Yaroþenko yoldaþýn �görüþü� nedir?

I. YAROÞENKO YOLDAÞIN BAÞLICA YANLIÞI Eðer Yaroþenko yoldaþýn görüþünü iki sözcükle nitelen-

dirmek gerekirse, onun marksist olmadýðýný ye bu yüzden görüþ-lerinin tamamen yanlýþ olduðunu söylemek gerekir.

Yaroþenko yoldaþýn temel yanlýþý, toplumun geliþmesinde,

üretici güçlerin ve üretim iliþkilerinin rolü konusunda marksizm-den uzaklaþmasý; üretici güçlerin rolünü aþýrý bir biçimde abart-masý, ve üretim iliþkilerinin rolünü ayný derecede küçümseme-si ve sonunda üretim iliþkilerinin sosyalist rejimde üretici güçle-rin bir parçasýndan ibaret olduðunu söylemesindedir.

Yaroþenko yoldaþ, �uzlaþmaz sýnýf çeliþkileri� olduðu za-man, o koþullarda, üretim iliþkilerinin �üretici güçlerin geliþmesiniengellediklerinden� üretim iliþkilerinin belirli bir rol oynadýkla-rýný kabul edebiliyor. Ancak bu rolü de olumsuz bir role, üretici

güçlerin geliþmesini engelleyen, bu geliþmeyi felce uðratan biretken rolüne indirgiyor. Yaroþenko yoldaþýn görüþüne göre, üre-tim iliþkilerinin, baþka olumlu görevleri yoktur.

�Uzlaþmaz sýnýf çeliþkilerinin� yok olduðu, ve üretim iliþ-kilerinin �üretici güçlerin geliþmesini artýk engellemediði� sos-

yalist rejime gelince, Yaroþenko yoldaþ, burada, üretim iliþkileri-nin baðýmsýz her rolünün, ne olursa olsun sözkonusu olamaya-caðý; üretim iliþkilerinin, geliþmenin önemli bir etkeni olmaktan

çýktýklarýný ve bir bütün içinde, bir parça olarak üretici güçleriniçinde yok olduklarýný sanýyor. Yaroþenko yoldaþa göre, sosya-list [sayfa 117] rejimde, �insanlar arasýndaki üretim iliþkileri, bu örgü-tün aracý olarak, unsuru olarak, üretici güçler örgütünün birparçasýdýr�. (Yaroþenko yoldaþýn Politbüroya mektubuna ba-kýnýz.)

Böyle olunca sosyalizmin ekonomi politiðinin baþlýca gö-revi nedir? Yaroþenko yoldaþ, yanýt veriyor:



103J. Stalin


�Böyle olunca sosyalizmin ekonomi politiðinin baþlýcasorunu, sosyalist toplumda insanlar arasýnda üretim iliþkilerini

incelemek deðil de, toplumsal üretimde üretici güçlerin örgüt-lenmesinin bilimsel bir teorisini, ulusal ekonominin geliþmesininplanlanmasý teorisini hazýrlamak ve geliþtirmektir.� (Yaroþenko

yoldaþýn tartýþmanýn genel kurulundaki demecine bakýnýz.) Yaroþenko yoldaþýn ekonomimizde deðiþik mülkiyet

biçimlerinin var oluþu, meta dolaþýmý, deðer yasasý vb. gibi sosyalist rejimin ekonomik sorunlarý ile ilgilenmemesi, aslýnda, [bututumu ile] açýklanmaktadýr, çünkü bunlarýn ikinci derecede,

yalnýzca skolastik tartýþmalara yolaçmaya yarayan sorunlar ol-

duðunu kabul etmektedir. Açýk olarak ilân etmektedir ki, kendi[yazacaðý] sosyalizmin ekonomi politiðinde, �Bizde çok kez sko-lastik bir nitelik taþýyan -deðer, meta, para, kredi, politika, vb.-gibi sosyalizmin ekonomi politiðinin þu ya da bu kategorilerininrolü konusundaki tartýþmalar; toplumsal üretimde üretici güçle-rin rasyonel bir örgütleniþi, bu örgütleniþin temelinde buluna-cak bilimsel ilkelerin hazýrlanmasý konusundaki saðlamdüþüncelere yerlerini býrakýrlar.� (Yaroþenko yoldaþýn tartýþmanýngenel kurulundaki demecine bakýnýz.)

Yani, ekonomik sorunlarý kapsamayan bir ekonomi poli-tik.

Yaroþenko yoldaþ sanýyor ki, sosyalizmden komünizmeözel güçlüklerle karþýlaþmadan geçmek için �üretici güçlerinrasyonel bir örgütleniþi� yeterlidir. Bunun, komünizme [sayfa 118]

geçmek için tamamen yeterli olduðunu sanmaktadýr. Açýkçadiyor ki, �Sosyalist rejimde, komünist bir toplumun kuruluþuiçin savaþým, üretici güçlerin iyi düþünülmüþ bir örgütleniþi ve

onlarýn toplumsal üretimde rasyonel kullanýlýþý için savaþýmaindirgenmektedir.�. (Tartýþmanýn genel kurulundaki demece ba-kýnýz.)

Yaroþenko yoldaþ, zafer çýðlýklarý ile ilân ediyor ki, �komü-nizm, toplumsal üretimde üretici güçlerin en yüksek bilimselörgütleniþ biçimidir.�

Yani, böylece, komünist rejim, aslýnda, yalnýzca �üreticigüçlerin rasyonel bir örgütlenmesinden� ibaret olurdu.



104 J. Stalin


Yaroþenko yoldaþ bütün bunlardan, bütün toplumsaloluþumlar için ortak bir ekonomi politik olamayacaðý sonucu-

nu, yani iki ekonomi politik olmasý gerektiðini: biri sosyalizm-öncesi toplumsal oluþumlar için, ki bunun amacý insanlar arasýn-daki üretim iliþkilerini incelemektir; öteki sosyalist rejim için, kibunun amacý, üretim iliþkilerini, yani ekonomik [iliþkileri] incele-mek deðil de, üretici güçlerin rasyonel örgütleniþi sorunlarýnýincelemek olacaktýr, sonuçlarýný çýkartmaktadýr.

Yaroþenko yoldaþýn görüþü budur.Bu görüþ hakkýnda ne denebilir?Önce, üretim iliþkilerinin toplum tarihindeki rolünün üre-

tici güçlerin geliþmesini felce uðratan engeller olmakla yetindi-ði, yanlýþtýr. Marksistler, üretim iliþkilerinin köstek rolü oynadýðý-ný söyledikleri zaman, herhangi bir üretim iliþkisini deðil de, an-cak üretici güçlerin geliþmesine artýk tekabül etmeyen ve bu-nun sonunda onlarýn geliþmesini köstekleyen üretim iliþkilerinigözönüne getirirler. Ancak, eski üretim iliþkilerinden baþka, bi-lindiði gibi yenileri de vardýr ki, bunlar eskilerin yerine geçerler.Denebilir mi ki, yeni üretim iliþkilerinin rolü, üretici güçlerinkösteði rolüne indirgenir? Kuþkuþuz [sayfa 119] hayýr. Tersine, yeni

üretim iliþkileri, üretici güçlerin sonraki ve üstelik güçlü geliþme-sini belirleyen baþlýca ve kesin gücün ta kendisidir; ve bu iliþkilerolmazsa, bu«ün kapitalist ülkelerde olduðu gibi üretici güçlersürünmeye mahkûm olurlar.

Hiç kimse beþ yýllýk planlar süresince Sovyet sanayimizinüretici güçlerinin dev geliþmesini yadsýyamaz. Ancak, eðer Ekim1917�de, ecki kapitalist üretim iliþkileri yerine, yeni, sosyalistüretim iliþkileri getirmiþ olmasaydýk, bu geliþme olmazdý. Üre-

tim iliþkilerinde, ülkemizin ekonomik iliþkilerinde bu devrimolmasaydý, bizde üretici güçler bugün kapitalist ülkelerde ol-duðu gibi sürünmeye devam ederdi.

Hiç kimse 20-25 yýldýr tarýmýmýzdaki üretici güçlerin devgeliþmesini yadsýyamaz. Ancak, 1930 yýllarýnda kýrsal bölgeler-de eski kapitalist üretim iliþkilerinin yerine, yeni, kolektivist üre-tim iliþkilerini kurmasaydýk, bu geliþme olamazdý. Üretimde budevrim yapýlmasaydý, tarýmýmýzýn üretici güçleri, bugün kapita-



105J. Stalin


list ülkelerde olduðu gibi sürünmeye devam ederdi.Kuþkusuz, yeni üretim iliþkileri her zaman yeni olarak

kalmazlar, kalamazlar; eskimeye baþlarlar ve üretici güçlerinsonraki geliþmesi ile çeliþkiye düþerler; yavaþ yavaþ üretici güçle-rin en önemli devindiricisi rollerini yitirip, onlarýn köstekleri halinegelirler. O zaman, bu zamaný geçmiþ üretim iliþkilerinin yerine

yenileri belirir, bunlarýn rolü, üretici güçlerin sonraki geliþmesininbaþlýca devindiricisi olmaktýr.

Üretim iliþkilerinin geliþmesinin bu özelliði, �[üretim iliþki-lerinin] üretici güçlerin kösteði olmak rolünden, onlarý ileriyedoðru iten esas devindirici haline girmesi, ve esas devindirici

rolünden üretici güçlerin kösteði haline girmesi� marksist diya-lektik materyalizmin temel öðelerinden birini oluþturur. Bunu,bugün bütün [sayfa 120] marksizmi öðrenmeye yeni baþlayanlarbilmektedirler. Görülüyor ki, Yaroþenko yoldaþýn bilmediði debudur.

Ýkinci olarak, üretim iliþkilerinin, yani ekonomik [iliþkilerin]baðýmsýz rolünün sosyalist rejimde yok oluþu; üretim iliþkilerininüretici güçler tarafýndan yutulu-þu; sosyalist rejimde toplumsalüretimin üretici güçlerin örgütlenmesine indirgeniþi, yanlýþtýr.

Marksizm, toplumsal üretime, ayrýlmaz iki görünüþü olan birbütün olarak bakar: toplumun üretici güçleri (toplum ile kendisiiçin vazgeçilmez olan maddî nimetleri saðlamasý için toplumunsavaþým verdiði doða güçleri arasýndaki iliþkiler), ve üretim iliþ-kileri (üretim süreci sýrasýnda insanlarýn kendi aralarýndaki iliþ-kileri). Bunlar, toplumsal üretimin, ayrýlmaz biçimde birbirleri-ne baðlý bulunmakla birlikte, deðiþik iki yönüdür. Ve özellikle,üretimin deðiþik iki yönünü meydana getirdikleri içindir ki, bir-

birine karþý, karþýlýklý etkide bulunabilirler. Bu iki yönün birininöteki tarafýndan yutulabileceðini ve ötekinin onun tamamlayýcýparçasý olabileceðini iddia etmek, marksizme karþý en aðýr suçuiþlemek demektir.

Marx diyor ki: �Üretimde, insanlar, yalnýz doða üzerindedeðil, birbirleri üzerinde de etkili olurlar. Ancak belirli bir biçim-de iþbirliði yaparak ve etkinliklerini karþýlýklý olarak deðiþ-tokuþederek üretimde bulunurlar. Üretmek için birbirleriyle belirli bað-



106 J. Stalin


lantýlar ve iliþkiler içine girerler, ve ancak bu toplumsal baðýntý ve iliþki sýnýrlarý içindedir ki, doða üzerinde etkili olur, üretimde

bulunurlar.�16

Bunun sonucu olarak, toplumsal üretim, birbiriyle ayrýl-maz biçimde baðlý bulunmakla birlikte, iki deðiþik iliþki katego-risini ifade eden iki görünüþe sahiptir: insanlarýn doða ile iliþkileri(üretici güçler), ve üretim süreci [sayfa 121] içinde insanlarýn birbiriarasýndaki iliþkiler (üretim iliþkileri). Ýster sosyalist rejim, isterbaþka toplumsal oluþumlar sözkonusu olsun, yalnýzca, üretiminbu iki yönünün ayný zamanda var oluþu, bize toplumsal üretimi

verir. .

Öyle anlaþýlýyor ki, Yaroþenko yoldaþ Marx ile tamamenayný fikirde deðildir. Marx�ýn bu tezinin sosyalist rejime uygula-namayacaðý kanýsýndadýr. Bu yüzden, sosyalizmin ekonomi po-litiðinin görevini, üretici güçlerin rasyonel örgütleniþine indirgi-

yor, ve üretim iliþkilerini, yani ekonomik iliþkileri silip süpürüyor ve bunlarý üretici güçlerden yalýtýyor.

Bunun sonucu olarak, Yaroþenko yoldaþ, marksist bir eko-nomi politik yerine, bize Bogdanov�unÖrgütlenmenin Genel Bili-

mi tarzýnda bir þey önermektedir.

Böylece, üretici güçlerin üretimin en devingen ve en devrimci güçleri olduðu doðru düþüncesinden hareket eden Yaroþenko yoldaþ, bu fikri, zýrva olacak kadar aþýrýlaþtýrýyor, sosyalist rejimde, üretim iliþkilerinin, ekonomik iliþkilerin rolünü yadsýmaya kadar varýyor; bunu yapmakla da, sözcüðün tam an-lamýyla, toplumsal bir üretim yerine, bize, üretimin dar, tek yan-lý bir teknolojisini, Buharin�in �toplumsal örgütlenmenin tekniði�tarzýnda bir þeyi önermektedir.

Marx der ki: �Varlýklarýnýn toplumsal üretiminde, [yani yaþamlarý için gerekli maddî deðerlerin üretiminde, - J. S.] in-sanlar, aralarýnda zorunlu, kendi iradelerine baðlý olmayan be-lirli iliþkiler kurarlar; bu üretim iliþkileri, onlarýn maddî üreticigüçlerinin belirli bir geliþme derecesine tekabül eder. Bu üre-

16 Karl Marx, Ücretli Emek ve Sermaye - Ücret, iyat ve Kâr, Sol Yayýnlarý, Ankara 1078,s. 41. - Ed.



107J. Stalin


tim iliþkilerinin tümü, toplumun iktisadî yapýsýný, belirli toplum-sal bilinç þekillerine tekabül eden bir hukukî ve siyasî üstyapý-

nýn üzerinde yükseldiði somut temeli oluþturur.� ( Ekonomi Poli- tiðin Eleþtirisine Katký�nýn. �Önsöz�üne bakýnýz.17)Bir baþka deyiþle, sosyalist toplum dahil, her toplumsal

oluþumun insanlar arasýndaki üretim iliþkilerinin tümü tarafýn-dan oluþturulan ekonomik temeli vardýr. Þu soru ortaya çýkar:

Yaroþenko yoldaþýn görüþüne göre, sosyalist rejimin ekonomiktemeli nedir? Bildiðimiz gibi Yaroþenko yoldaþ, þimdiden, azçokbaðýmsýz bir alan olarak, sosyalist rejimde üretim iliþkilerini tas-fiye etmiþtir, ondan kalan küçük kýsmý da üretici güçlerin örgüt-

lenmesi içine sokmuþtur. Sosyalist rejimin kendine özgü eko-nomik bir temeli var mýdýr? diye akla bir soru gelecektir. Apaçýktýrki, üretim iliþkileri, sosyalist rejimde, azçok baðýmsýz güç olarak

yok olduðuna göre, bu rejim kendine özgü ekonomik temelden yoksun kalmaktadýr.

Yani, kendi ekonomik temeli olmayan bir sosyalist rejim,bu gülünç bir þey deðil mi?..

Kendi ekonomik temeli olmayan bir toplumsal rejim varolabilir mi? Görülüyor ki, Yaroþenko yoldaþ, olabileceðini düþü-

nüyor. Ama marksizme gelince, o, böyle toplumsal rejimlerin var olmadýðý kanýsýndadýr.

Son olarak komünizmin üretici güçlerin rasyonel örgüt-lenmesi demek olduðu; komünist rejimin esas bakýmýndan üre-tici güçlerin rasyonel örgütlenmesine indirgendiði; komünizmebüyük güçlükler olmadan üretici güçlerin rasyonel bir biçimdeörgütlenmesi ile geçilebileceði, yanlýþtýr. Bizim yazýlarýmýzda ko-münizmin bir baþka tanýmlanmasý, bir baþka formülü vardýr,

Lenin�in formülü: �Komünizm, Sovyet iktidarý, artý, bütün ülke- nin elektriklendirilmesidir.�. Görülüyor ki, Lenin�in formülü Ya-roþenko yoldaþýn hoþuna gitmemektedir, ve kendisi onun yeri-ne kendine göre bir baþkasýný getirmektedir: �Komünizm, top-

lumsal üretimde üretici güçlerin [sayfa 123] en yüksek bilimsel ör-

17 Karl Marx, �Önsöz�, Ekonomi Politiðin Eleþtirisine Katký, Sol Yayýnlarý, Ankara 1976,s. 25. - Ed.



108 J. Stalin


gütlenme biçimidir.�.Önce, Yaroþenko yoldaþýn öne sürdüðü bu �bilimsel ör-

gütlenmenin en yüksek biçiminin� ya da üretici güçlerin �rasyo-nel� örgütlenmesinin tam olarak ne demek olduðunu, onunsomut kapsamýný kimse tam olarak bilmemektedir. Yaroþenko

yoldaþ bu efsanevî formülü Genel Kurulda verdiði demeçlerde,komisyonlardaki tartýþmalarda, Politbüro üyelerine yazdýðý mek-tupta onlarca kez yinelemektedir; ancak hiç bir yerde, komü-nist rejimin esas olarak indirgeneceði üretici güçlerin bu �rasyo-nel örgütleniþini doðru olarak anlamak için ne yapmak gerek-tiðini açýklamak çabasýnda bulunmak için tek bir sözcük söyle-

memektedir.Ýkinci olarak, iki formül arasýnda seçim yapmak gerekir-

se, reddedilmesi gereken, tek doðru olan Lenin�in formülü deði-ldir, Yaroþenko yoldaþýn, gözle görünür bir biçimde baþtan sav-ma olan ve marksist olmayan, Bogdanov�un cephaneliðinden,Örgütlenmenin Genel Bilimi�nden aktarýlmýþ formülüdür.

Yaroþenko yoldaþ sanýyor ki, ürünlerin bolluðunu saðla-mak ve komünizme geçmek, �herkese emeðine göre� formülün-den, �herkese gereksinmesine göre� formülüne geçmek için

üretici güçleri rasyonel bir biçimde örgütlemeyi baþarmak ye-terlidir. Bu, sosyalizmin ekonomik geliþmesi yasalarým hiç an-lamamaktan doðan büyük bir yanlýþtýr. Yaroþenko yoldaþ sosya-lizmden komünizme geçiþin koþullarýný fazla basit, çocukcasý-na basit bir biçimde görmektedir. Yaroþenko yoldaþ anlamýyorki, kolhozcu grup mülkiyeti, meta dolaþýmý vb. gibi ekonomikolgularýn varlýðýnýn sürüp gitmesine olanak vermekle, ne toplu-mun bütün gereksinmelerinin karþýlanmasýný saðlayabilecek bir

ürün bolluðu saðlanabilir, ne de �herkese gereksinmesine göre�formülüne geçilebilir. Yaroþenko yoldaþ anlamýyor ki, �herkesegereksinmesine göre� [sayfa 124] formülüne geçmeden önce, top-lum bir sürü aþamalardan geçerek ekonomik ve kültürel yön-den kendi kendini yeniden eðitmeli, bu aþamalar sýrasýnda yal-nýzca yaþamayý sürdürmek için bir araç olan emek, toplumungözünde ilk hayatî gereksinme durumuna gelecektir; ve toplum-sal mülkiyet, toplumun varlýðýnýn deðiþmez ve dokunulmaz teme-



109J. Stalin


li durumuna girecektir.Komünizme geçiþi hazýrlamak için, salt sözle deðil, ger-

çek geçiþi hazýrlamak için, önce hiç olmazsa üç önkoþulun ye-rine gelmesi gerekmektedir.1. Önce, üretici güçlerin hayalî bir �rasyonel örgütlenme-

si� ile deðil, geliþmede üretim araçlarýnýn üretimine öncelik ta-nýyarak, bütün toplumsal üretimin sürekli geliþmesini saðlamakgereklidir. Üretim araçlarýnýn üretiminin geliþmesinin önceliði,

yalnýzca kendi iþletmelerinin ve ulusal ekonominin bütün ötekidallarýndaki iþletmelerin donatýmýnýn saðlanmasý gerektiðindendolayý deðil, ayný zamanda, bu olmadan geniþletilmiþ yeniden-

üretimin saðlanmasýnýn, kesin olarak olanaksýz olduðu için, ge-reklidir.

2. Ýkinci olarak, kademeli aþamalarla, kolhozlara kâr sað-layarak, ve sonuçta bütün topluma da kâr saðlayarak, kolhozmülkiyetini ulusal mülkiyetin düzeyine çýkarmak ve gene kade-meli aþamalarla, meta dolaþýmýnýn yerine bir ürün deðiþimi sis-temini getirmek gerekir ki, merkezî iktidar, ya da baþka herhan-gi merkezî toplumsal ekonomik [örgüt], toplumsal üretiminbütün ürünlerini toplumun yararýna kullanabilsin.

Sosyalist rejimde, toplumun üretim iliþkileri ile üreticigüçleri arasýnda hiç bir çeliþki olmadýðýný öne sürdüðü zaman,

Yaroþenko yoldaþ aldanmaktadýr. Kuþkusuz, bizim üretim iliþ-kilerimiz þimdiki durumda öyle bir devir geçiriyorlar ki, üreticigüçlerin geliþmesine tam olarak tekabül ediyorlar ve onlarý devadýmlarla ilerletiyorlar. [sayfa 125] Ancak, rahat etmemiz ve üreticigüçlerimiz ile üretim iliþkilerimiz arasýnda hiç bir çeliþki olma-dýðýný sanmamýz bir yanýlgý olurdu. Çeliþkiler vardýr, ve kuþkusuz

olacaktýr, çünkü üretim iliþkilerinin geliþmesi üretici güçleringeliþmesine göre geri kalmaktadýr ve kalacaktýr. Eðer yöneticikurumlar doðru bir siyaset uygularlarsa, bu çeliþkiler, uzlaþmazçeliþkiler halinde soysuzlaþa-mâzlar ve üretim iliþkileri ile toplu-mun üretici güçleri arasýnda bir çatýþmaya varamazlar. Yaroþen-ko yoldaþýn önerdiði gibi yanlýþ bir siyaset izlersek, durumbambaþka olur. O zaman bir çatýþma kaçýnýlmaz olur, ve üre-tim iliþkilerimiz, o zaman üretici güçlerin sonraki geliþmesi için



110 J. Stalin


çbk aðýr bir engel olmak tehlikesiyle karþý karþýya kalýrlar.Bu yüzden, yönetici kurumlarýn görevi, olgunlaþan çeliþ-

kileri zamanýnda not edip, üretim iliþkilerini üretici güçlerin geliþ-mesine uyduracak biçimde, zamanýnda önlemini almaktýr. Busöylediklerimiz, her þeyden önce grup mülkiyeti -kolhoz mülki-

yeti-, meta dolaþýmý gibi ekonomik olgularý ilgilendirir. Kuþkusuzbugün, sosyalist ekonomiyi geliþtirmek için bu olgularý baþarýile kullanýyoruz ve bunlar, toplumumuza yadsýnýlmaz hizmetlersaðlýyorlar. Yakýn bir gelecekte gene de hizmette bulunacaklarý-na kuþku yoktur. Ama devletin, ulusal ekonominin ve özellikletarýmýn tam olarak planlamasýna engel olmakla bu olgularýn

daha bugünden üretici güçlerimizin güçlü geliþmesini engelle-meye baþladýklarýný görmemek, baðýþlanmaz bir gaflet olur.Kuþkusuz, ne kadar zaman geçerse, bu olgular, ülkemizin üreti-ci güçlerini o kadar çok engelleyeceklerdir. Böylece, gerekenþey, yavaþ yavaþ kolhoz mülkiyetini bütün halkýn mülkiyeti du-rumuna dönüþtürmek ve ayný þekilde kademeli aþamalarla,meta dolaþýmýnýn yerine ürünlerin deðiþimini getirmek ve çeliþki-leri böylece tasfiye etmektir. [sayfa 126]

3. Üçüncü olarak, toplumun bütün üyelerine fiziksel ve

zihinsel yeteneklerinin bütün alanlarda geliþmesini saðlayacaktoplumsal ve kültürel bir geliþme saðlamak gerekir ki, toplumüyeleri, toplumsal geliþmenin faal yapýcýlarý olabilecek biçimde

yeterli bir eðitim alabilsinler, özgürlük içinde bir meslek saðla- yabilsinler ve mevcut iþbölümü uyarýnca bütün yaþamlarý süre-since tek bir mesleðe perçinlenmiþ bulunmasýnlar. Bunun içinne yapmak gerekir?

Toplum üyelerinin bu kadar önemli kültürel bir ilerleyiþi-

nin, emeðin bugünkü durumunun ciddî biçimde deðiþmedensaðlanabileceðini sanmak yanlýþ olur. Bunun için önce iþgününüen azýndan altý saate ve daha sonra beþ saate indirmek gerekir.Toplumun bütün bireylerinin geniþ bir öðretime sahip olmalarýiçin yeterince boþ zamanlarý olmasýný saðlamak bakýmýndan bugereklidir. Bunun için, ayný zamanda, zorunlu politeknik eðitimsaðlanmalýdýr, toplumun bütün bireylerinin özgür olarak bir mes-lek seçmesi ve yaþamlarý boyunca herhangi tek bir mesleðe



111J. Stalin


baðlý kalmamasý için bu gereklidir. Bu amaçla, konut koþullarýnýda köklü bir biçimde iyileþtirmek gerekir, en azýndan iþçilerin

ve memurlarýn gerçek gündelikleri iki katma ve belki de dahafazlaya çýkartýlmalý, bu, gerçek gündeliklerin miktar olarak art-masý ile, ve hele geniþ tüketim maddelerinin fiyatlarýný sistemliolarak düþürmeye devam etmekle,� saðlanmalýdýr.

Komünizme geçiþi hazýrlayacak olan temel koþullar bun-lardýr.

Ancak bütün bu önkoþullar, tüm olarak ele alýnarak yeri-ne getirildikleri zaman, toplum üyelerinin gözünde çalýþma birangarya olmaktan çýkacak, ve �varlýðýnýn ilk gereksinmesi�

(Marx) olacaktýr; ve �çalýþma bir yük deðil,, bir zevk olacaktýr�(Engels); toplumsal mülkiyet, toplumun bütün üyeleri tarafýn-dan toplumsal [sayfa 127] varlýðýn deðiþmez ve dokunulmaz temelisayýlacaktýr.

Ancak tüm olarak alýnan bütün bu önkoþullar yerine geti-rildikleri zaman, �herkesten yeteneðine göre, herkese emeðinegöre� sosyalist formülünden, �herkesten yeteneðine göre, her-kese gereksinmesine göre� komünist formülüne geçilebilecek-tir.

Bu, bir ekonomiden, sosyalizm ekonomisinden, baþka,üstün bir ekonomiye, komünizm ekonomisine tümden geçiþioluþturacaktýr.

Sosyalizmden komünizme geçiþin, Yaroþenko yoldaþýnhayal ettiði kadar kolay bir þey olmadýðý görülüyor.

Ekonomik düzenin son derece derin deðiþmeler gerekti-ren bu karmaþýk ve önemli görevi, Yaroþenko yoldaþýn yaptýðýgibi, �üretici güçlerin rasyonel örgütleniþine� indirgemek iste-

mek, marksizmin yerine bogdanovculuðu getirmek istemek de-mektir.

II. YAROÞENKO YOLDAÞIN BAÞKA YANLIÞLARI

1. Yanlýþ bir noktadan yola çýkan Yaroþenko yoldaþ, bun-dan, ekonomi politiðin niteliði ve amacý hakkýnda da yanlýþsonuçlar çýkarmaktadýr.



112 J. Stalin


Her toplumsal oluþumun özgül ekonomik yasalarý olduðuolgusundan hareket ederek, Yaroþenko yoldaþ, bütün toplum-

sal oluþumlar için geçerli bir ekonomi politiðin zorunluluðunu yadsýmaktadýr. Ancak tamamen aldanmaktadýr, ve bu konudaEngels ve Lenin gibi marksistlerle çatýþmaktadýr.

Engels, ekonomi politiðin, �çeþitli insan toplumlarýnýn için-de üretim ve deðiþimde bulunduklarý, ve sonuç olarak, ürünle-rin her kez içinde bölüþüldükleri koþullarýn ve biçimlerin bilimiolarak�18 tanýmlamaktadýr. [sayfa 128]

Böyle olunca, ekonomi politik, herhangi bir toplumsaloluþumun deðil, deðiþik toplumsal oluþumlarýn geliþim yasala-

rýný inceler.Bu görüþ tarzý, bilindiði gibi, Lenin tarafýndan tamamen

kabul edilmekteydi; Lenin, Buharin�in Geçiþ Dönemi Ekonomisikitabý konusundaki eleþtirici notlarýnda, Buharin�in ekonomi po-litiðin etki alanýný meta üretimi ile ve her þeyden önce kapitalistüretim ile sýnýrlamakla yanýldýðýný söylemiþ ve Buharin�in, bura-da, �Engels�e oranla bir adým geride� bulunduðunu belirtmiþtir.

Ekonomi politik elkitabý taslaðýnda yer alan ve ekonomipolitiðin, �insan toplumunun geliþmesinin deðiþik aþamalarýnda,

ürünlerin toplumsal üretiminin ve daðýtýmýnýn yasalarýný� ince-leyen bilim dalý olduðunu belirten ekonomi politik tanýmlamasý,bu görüþlere tümüyle uymaktadýr.

Ve bu, anlaþýlýr bir þeydir. Deðiþik toplumsal oluþumlar,ekonomik geliþmelerinde, yalnýzca kendi özgül yasalarýna deðil,bütün oluþumlar için ortak olan ekonomik yasalara da uyarlar;örneðin, ayný bir toplumsal üretimde üretici güçlerle üretimiliþkilerinin birliði, ve bütün toplumsal oluþumlarýn geliþme süre-

cinde üretici güçler ile üretim iliþkileri arasýndaki iliþkiler gibi yasalara uyarlar. Bunun sonucu olarak, toplumsal oluþumlar,birbirinden yalnýzca kendi özgül yasalarýyla ayrýlmýþ bulunmaz-lar; ayný zamanda, herbiri için ortak olan ekonomik yasalartarafýndan birbirlerine baðlý bulunurlar.

Engels, �Burjuva ekonomisinin bu eleþtirisini sonuna ka-

18 riedrich Engels, Anti-Dühring, s. 254. - Ed.



113J. Stalin


dar götürebilmek için, üretim, deðiþim ve bölüþümün kapitalistbiçimini bilmek yetmiyordu. Ona öngelen ya da daha az geliþmiþ

ülkelerde onun yanýnda hâlâ varlýklarýný sürdüren biçimler de,hiç deðilse anaçizgileri içinde, irdelenmeli ve karþýlaþtýrma konu-larý hizmeti görmeliydiler.�19 derken tamamen haklýydý. [sayfa 129]

Burada, bu konuda Yaroþenko yoldaþýn Buharin�i öykün-düðü apaçýktýr.

Devam edelim. Yaroþenko yoldaþ iddia ediyor ki kendi�Sosyalizmin Ekonomi Politiði�nde: �deðer, meta, para, kredi

vb. gibi ekonomi politiðin kategorileri yerine toplumsal üretim-de üretici güçlerin rasyonel bir örgütleniþi hakkýnda saðlýklý

incelemeler yer almaktadýr�; bunun sonucu olarak da, bu eko-nomi politiðin konusu sosyalizmin üretim iliþkileri olmayýp, �üre-tici güçlerin bilimsel örgütleniþinin teorisinin hazýrlanýþý vegeliþtirilmesi, dünya ekonomisinin planlanmasý vb.� olacaktýr;sosyalist rejimde, üretim iliþkileri kendilerine özgü bütün önem-lerini yitirerek, tamamlayýcý bir parçasý olacaklarý üretim iliþkileritarafýndan yutulacaklardýr.

Þunu söylemem gerekir ki, þimdiye kadar bizde yolunuþaþýrmýþ hiç bir �marksist� böyle saçmalýklar sýralamamýþtý. Ger-

çekten, ekonomik sorunlarý olmayan, üretim sorunlarý olmayansosyalizmin bir ekonomi politiði ne demektir? Böyle bir ekono-mi politik var olabilir mi? Sosyalizmin ekonomi politiðinde, eko-nomik sorunlarýn yerine, üretici güçlerin örgütleniþi sorunlarýnýgetirmek ne anlama gelir? Bu, sosyalizmin ekonomi politiðinitasfiye etmeye varýr. Yaroþenko yoldaþýn yaptýðý da budur: sos-

yalizmin ekonomi politiðini tasfiye etmektedir. Bu raslantýda,her noktasýnda Buharin�e eriþmektedir. Buharin, kapitalizmin

yok ediliþiyle birlikte, ekonomi politiðin de yok edilmesi gerek-tiðini söylüyordu. Yaroþenko yoldaþ, sosyalizmin ekonomi poli-tiðini tasfiye ederken, bunu söylemiyor, yapýyor. Aslýnda Buha-rin ile tamamen ayný fikirde deðilmiþ gibi gözüküyor, ancak bubir kurnazlýktan baþka bir þey deðildir, ucuz bir kurnazlýk. Ger-çekte, Buharin�in vaazda bulunduðu ve Lenin�in [sayfa 130] karþý

19 riedrich Engels, Anti-Dühring, s. 255. - Ed.



114 J. Stalin


çýktýðý þeyi yapýyor. Yaroþenko yoldaþ Buharin�in izinde yürü-mektedir.

Devam edelim. Yaroþenko yoldaþ, sosyalizmin ekonomipolitiðinin sorunlarýný üretici güçlerin rasyonel örgütleniþi soru-nuna, ulusal ekonominin planlanmasý sorunlarýna, vb. indirgi-

yor. Ancak aðýr bir biçimde aldanýyor. Üretici güçlerin rasyonelörgütleniþi, ulusal ekonominin planlanmasý� vb. sorunlarý, eko-nomi politiðin deðil, yönetici kurumlarýn ekonomik politikasýnýnkonusudur. Bunlar karýþtýrýlmamasý gereken iki ayrý alandýr.

Yaroþenko yoldaþ bu iki deðiþik þeyi karýþtýrmýþtýr, ve iþte pekkötü bir duruma düþmüþtür! Ekonomi politik, insanlar arasýnda-

ki üretim iliþkilerinin geliþmesinin yasalarýný inceler. Ekonomiksiyaset ise ondan pratik sonuçlar çýkarýr, onlarý somutlaþtýrýr,günlük eyleminde onlardan esinlenir. Ekonomi politiði, ekono-mik siyasetin sorunlarý ile yüklemek, onu bilim olarak öldür-mek demektir.

Ekonomi politiðin konusu insanlar arasýndaki üretim iliþ-kileri, ekonomik iliþkilerdir. Bu iliþkiler þunlarý kapsar: a) üretimaraçlarýnýn mülkiyet biçimleri; b) deðiþik toplumsal gruplarýnüretimdeki yerleri, ve onlarýn karþýlýklý iliþkileri ya da Marx�ýn

deyimini kullanýrsak, bu biçimlerden çýkan �faaliyetlerinin deði-þimi�; c) bunlara tamamen baðlý olan, ürünlerin daðýtým biçim-leri. Bütün bunlar, ekonomi politiðin konusunu oluþturur.

Bu tanýmlamada, Engels�in tanýmlamasýnda bulunan �de-ðiþim� sözcüðü eksiktir. Bunun nedeni þudur: çok kiþi, genellik-le, �deðiþim� sözcüðünden, meta deðiþimini anlar, ancak bu,bütün toplumsal oluþumlara deðil, yalnýzca aralarýnda bazýlarý-na özgüdür, bu yüzden bazan bir anlaþmazlýk doðmaktadýr, oysa

Engels, �deðiþim� sözcüðünden, yalnýzca meta deðiþimini anla-mamaktadýr. Oysa görmekteyiz ki, Engels�in �deðiþim� sözcü-ðünden [sayfa 131] anladýðý þey, önce verdiðimiz tanýmlamada yer-ini bulmaktadýr, onun tümleyici parçasýdýr. Dolayýsýyla, ekono-mi politiðin konusunun bu tanýmlamasý, Engels�in tanýmlamasýile tamamen uyuþmaktadýr.

2. Bu ya da þu toplumsal oluþumun temel ekonomik ya-sasýndan sözedilirken, çoðu kez, söylenmese de, bu oluþumun



115J. Stalin


birçok temel ekonomik yasasý olamayacaðý, ancak bir tek temelekonomik yasasý olacaðý kabul edilir, özellikle bir temel yasa

olduðu için böyledir. Aksi halde, her toplumsal oluþum için eli-mizde birçok temel ekonomik yasamýz olurdu, bu da temel ya-sa kavramýyla çeliþir. Ama, Yaroþenko yoldaþ baþka düþüncede-dir. Sosyalizmin, bir deðil, birçok temel ekonomik yasasý olabi-leceði kanýsýndadýr. Ýnanýlacak gibi deðil, ama böyle. Tartýþmanýngenel kurulundaki demecinde demiþti ki:

�Toplumsal üretimin ve yeniden-üretimin maddî kaynak-larýnýn hacmi ve aralarýnda var olan iliþki, toplumsal üretimdeistihdam edilen emek-gücünün niceliði ve artýþ umudu tarafýn-

dan belirlenmiþtir. Bu, sosyalist rejimde toplumsal üretimin ve yeniden-üretimin yapýsýný koþullandýran, sosyalizmin temel eko-nomik yasasýdýr.�

Bu, sosyalizmin birinci temel ekonomik yasasýdýr. Ayný demecinde Yaroþenko yoldaþ iddia ediyor ki:�Sosyalist toplumda, I. ve II. Kesim20 arasýndaki iliþkiyi

koþullandýran, çalýþmaya yetenekli tüm nüfusu toplumsal üreti-me çekmek için gerekli oranda üretim araçlarýný üretme gereð-idir. Bu, sosyalizmin temel ekonomik yasasýdýr ve ayný zaman-

da bütün Sovyet yurttaþlarýnýn çalýþma haklarýný saðlayan ana- yasamýzýn bir gereðidir.�

Bu, böylece, sözümona, sosyalizmin ikinci temel yasasý-dýr.

Ensonu, Yaroþenko yoldaþ, Politbüro üyelerine yolladýðý[sayfa 132] mektupta diyor ki:

�Buradan hareket ederek, bana öyle geliyor ki, sosyaliz-min temel ekonomik yasasýnýn çizgilerini aþaðýdaki þekilde for-

müle edebiliriz: toplumun maddî ve kültürel yaþam koþullarýnýdurmadan artýracak ve yetkinleþtirecek üretim.�Bu da sosyalizmin üçüncü bir temel ekonomik yasasý

oluyor.Bütün bu yasalar sosyalizmin temel ekonomik yasasý mý-

dýr ya da yalnýzca bir tanesi midir, hangisidir? Yaroþenko yoldaþ,

20 I. Kesim ile üretim araçlarý üretimi, II. Kesim ile tüketim araçlarý üretimi ifadeedilir. -ç.



116 J. Stalin


Politbüro üyelerine yolladýðý son mektubunda bu sorulara hiçbir yanýt vermemektedir. Politbüro üyelerine yazdýðý mektupta

sosyalizmin temel ekonomik yasasýný saptarken, herhalde Ge-nel Kuruldaki tartýþmada, üç ay önce, sosyalizmin temel ekono-mik yasasýnýn baþka iki formülünü verdiðini �unutmuþ� olacak-týr, görünürde tamamen kuþku uyandýrýcý bir oyunun farkýna

varýlmayacaðýný sanmýþtýr. Ama görüldüðü gibi, bu umudugerçekleþmedi.

Kabul edelim ki, Yaroþenko yoldaþýn formülünü verdiðiilk iki sosyalizmin temel ekonomik yasalarý yoktur; ve böylece,Politbüro üyelerine sunduðu mektubundaki üçüncü formülü,

Yaroþenko yoldaþ, sosyalizmin temel ekonomik yasasý saymakta-dýr. Yaroþenko yoldaþýn mektubuna bakalým.

Yaroþenko yoldaþ, Stalin yoldaþýn Düþünceler yazýsýnda vermiþ olduðu sosyalizmin temel ekonomik yasasýnýn tanýmla-masý ile ayný kanýda olmadýðýný yazýyor. Diyor ki: �Bu tanýmla-madaki en önemli yan, �bütün toplumun ... gereksinmelerininazamisini saðlamaktýr.� Burada üretim, bu en önemli amaca,

yani gereksinmelerin giderilmesine eriþmek için bir araç olarakgösterilmektedir. Bu tanýmlama, sizin formül haline soktuðunuz

sosyalizmin temel ekonomik yasasýnýn, üretimin önceliðinden[sayfa 133] deðil de, tüketimin önceliðinden hareket ettiðiniz kaný-sýný uyandýrýyor.�

Apaçýktýr ki, Yaroþenko yoldaþ, aslýnda sorunu hiç anla-mamýþtýr ve görmemektedir ki, tüketim ya da üretimin önce-likleri hakkýndaki sözlerinin burada hiç de yeri yoktur. Bu ya daþu toplumsal sürecin baþka bir sürece olan önceliðinden söze-dildiði zaman, genellikle bu iki sürecin azçok ayný türden oldu-

ðu, örtülü olarak kabul edilir. Üretim araçlarý üretiminin, tüke-tim araçlarý üretimine karþý önceliðinden sözedilebilir, edilmeli-dir; çünkü iki durumda da sözkonusu olan üretimdir, yani azçokayný türden olan þeylerdir. Ancak, tüketimin üretim üzerindekiönceliðinden ya da üretimin tüketim üzerindeki önceliðindensözedilemez, sözetmek yanlýþ olur; çünkü üretim ve tüketimkesin olarak farklý iki alandýr, kuþkusuz birbirine baðlýdýrlar, amaayrýdýrlar. Yaroþenko yoldaþ, herhalde burada üretimin ya da



117J. Stalin


tüketimin önceliðinin deðil de, örneðin sosyalist toplumda top-lumun toplumsal üretime tanýdýðý amacýn, toplumsal üretimi

baðýmlý kýldýðý görevin sözkonusu olduðunu kavrayamýyor. Yaroþenko yoldaþ, �sosyalist toplumun ve bütün öteki toplumla-rýn yaþamlarýnýn temeli üretimdir� dediði zaman böylece birkez daha tamamen konunun dýþýna çýkýyor. Yaroþenko yoldaþunutuyor ki, insanlar, üretimde bulunmak için üretimde bulun-mazlar, gereksinmelerini gidermek için üretimde bulunurlar.Unutuyor ki, toplumun gereksinmelerinin giderilmesinden ko-pan üretim, söner ve ölür.

Genel olarak, sosyalist ya da kapitalist üretimin izlediði

amaçtan, sosyalist ya da kapitalist üretimin baðýmlý tutulduðugörevlerden sözedüebilir mi? Bunun yapýlabileceði ve yapýlmasýgerektiði kanýsýndayým. Marx der ki: �Kapitalist üretimin dolay-sýz amacý meta üretimi [sayfa 134] deðil, ama artý-deðer ya da geliþ-miþ biçimi ile kâr; ürün deðil, artý-ürün üretmektir. Bu bakým-dan, emeðin kendisi de, sermaye için kâr ya da artý-ürün yarat-týðý ölçüde verimlidir. Eðer iþçi bunu yaratmýyorsa, emeði ve-rimsizdir. Demek ki, kullanýlan üretici emek kitlesi, sermayeyi,ancak onun sayesinde -ya da onunla ilgili olarak- artý-emeðin

büyümesi ölçüsünde ilgilendirir; gerekli-emek zamaný diye ad-landýrdýðýmýz þey ancak bu ölçüde gereklidir. Eðer emek busonucu saðlamýyorsa, gereksizdir ve durdurulmalýdýr.

�Kapitalist üretimin amacý, her zaman, yatýrýlan asgarîsermaye ile, azamî artý-deðeri ya da azamî artý-ürünü yaratmak-tan ibarettir; eðer bu amaca, iþçilerin aþýrý çalýþtýrýlmasýyla varýl-amýyorsa, sermaye, belirli bir ürünü elden gelen asgarî masraf-la üretmek, emek-gücünü ve masraflarý kýsmak eðilimini gös-

terir... �Bu kavrama göre, kapitalist üretimde, iþçilerin kendileri,ne kendinde bir amaç, ne de üretimin amacý deðil, basit üretimaraçlarý olarak görünürler.� (Artý-Deðer Üzerine Teoriler, c. II,Kýsým 2.)21

Marx�ýn bu sözleri, yalnýzca, kýsaca ve doðru olarak kapi-

21 Karl Marx, Theorien über der Mehrwert, Stuttgart 1919, s. 333-334. -Ed.



118 J. Stalin


talist üretimin amacýný tanýmladýðý için deðil, ayrýca sosyalistüretime verilmesi gereken temel amacý, esas görevi belirttiði

için de dikkate deðer.Böylece, kapitalist üretimin amacý kârdýr. Tüketime ge-lince, kapitalistlere ancak kâr saðladýðý ölçüde gereklidir. Bu-nun dýþýnda, tüketim sorunu kapitalisti ilgilendirmez. Kapitalist,insaný ve onun gereksinmelerini gözden kaçýrmaktadýr.

Sosyalist üretimin amacý nedir; sosyalist rejimde, toplum-sal üretim hangi temel toplumsal görevin uygulanýþýna baðýmlýtutulmamalýdýr? [sayfa 135]

Sosyalist üretimin amacý kâr deðildir, insan ve onun ge-

reksinmeleridir, yani onun maddî ve kültürel gereksinmeleriningiderilmesidir. Stalin yoldaþýn Düþünceler yazýsýnda dendiði gibisosyalist üretimin amacý �bütün toplumun durmadan artan mad-

dî ve kültürel gereksinmelerinin azamî ölçüde saðlanmasýdýr.� Yaroþenko yoldaþ, burada, tüketimin üretime karþý �ön-

celiðinin� sözkonusu olduðunu sanýyor. Bu, kuþkusuz, onun birdüþünüþ eksikliðidir. Gerçekte, burada, tüketimin önceliði deðil,sosyalist üretimin temel amacýna: bütün toplumun durmadanartan maddî ve kültürel gereksinmelerinin azamî ölçüde gide-

rilmesini saðlamak amacýna baðýmlýlýðý sözkonusudur. Yani bütün toplumun durmadan artan maddî ve kültürel

gereksinmelerinin azamî ölçüde giderilmesi � iþte sosyalist üre-timin amacý; üstün bir teknik temel üzerinde sosyalist üretimidurmadan artýrmak ve yetkinleþtirmek � iþte bu amaca eriþmeninaracý. Sosyalizmin temel ekonomik yasasý budur. Üretimin tü-ketim üzerindeki önceliðini sürdürmek isteyerek, Yaroþenko

yoldaþ, �sosyalizmin temel ekonomik yasasýnýn�, �toplumun

maddî ve kültürel yaþam koþullarýný durmadan artýrmak ve yetkinleþtirmek� olduðunu iddia ediyor. Bu, tümüyle yanlþýtýr. Yaroþenko yoldaþ, Stalin yoldaþýn Düþünceler yazýsýnda açýklananformülünü kaba bir biçimde sakatlýyor ve bozuyor. Onda, üre-tim bir araç iken amaç oluveriyor, ve toplumun durmadan ar-tan maddî ve kültürel gereksinmelerinin azamî ölçüde gideril-mesini saðlamak artýk gereksiz duruma geliyor. Elimizde olan,üretimin artýþý için bir üretim artýþýdýr, üretim kendinde (biza-



119J. Stalin


tihi) amaçtýr, ve Yaroþenko yoldaþ, insaný ve gereksinmelerinigözden kaçýrmýþtýr.

Böylece, eðer sosyalist üretimin amacý olarak bakýlan [say-fa 136] insanýn kaybolmasý ile birlikte, Yaroþenko yoldaþýn �anlayý-þýna� göre marksizmin son izleri kayboluyorsa, bunda þaþýlacak

yan yoktur.Bunun sonucu olarak, eninde sonunda Yaroþenko yol-

daþta bulunan þey, üretimin tüketim üzerindeki �önceliði� deðil,burjuva ideolojinin marksist ideoloji üzerindeki önceliðidir.

3. Baþka bir sorun özel bir biçimde ortaya çýkmaktadýr:Marx�ýn yeniden-üretim teorisi sorunu. Yaroþenko yoldaþ öne

sürüyor ki, Marx�ýn yeniden-üretim teorisi, ancak kapitalist yeni-den-üretime uygulanabilir, onda sosyalist toplumsal oluþum da-hil olmak üzere, öteki toplumsal oluþumlar için geçerli hiç birþey yoktur. Diyor ki:

�Sosyalist toplumsal üretime Marx�ýn kapitalist ekonomiiçin geliþtirdiði yeniden-üretim þemasýný uygulamak, Marx�ýn öð-retisi konusunda dogmatik bir kavram sahibi olmak ve onunöðretisinin özü ile çeliþkiye düþmek demektir.� (Yaroþenko

yoldaþýn tartýþmanýn genel kurulundaki demecine bakýnýz.)

Sonra öne sürüyor ki: �... Marx�ýn yeniden-üretim þemasý,sosyalist toplumun ekonomik yasalarýna tekabül etmemektedir

ve sosyalist yeniden-üretimin inceleniþi için temel oluþturamaz.�(IbicL)

Marx�m, üretim araçlarý üretimi (kesim I) ile tüketim nes-neleri üretimi (kesim II) arasýnda belirli bir iliþki kuran basit

yeniden-üretim teorisinden hareket ederek, Yaroþenko yoldaþ,demektedir ki:

�I. ve II. kesimler arasýnda var olan iliþki, sosyalist top-lumda, Marx�ýn I. kesimin d + a [deðiþen sermaye + artý-deð-er] ve II. kesimin s [deðiþmeyen sermaye] formülü koþulunabaðlý deðildir. Sosyalizm koþullarýnda, I. ve II. kesimler arasýndabu geliþmedeki karþýlýklý baðýmlýlýk iliþkisi var olmamalýdýr.�(Ibid..) [sayfa 137]

Öne sürüyor ki,�... I. ve II. kesimler arasýnda var olan iliþki konusunda



120 J. Stalin


Marx�ýn geliþtirdiði teori, bizim sosyalist koþullarýmýzda kabuledilemez, çünkü Marx�ýn teorisinin temeli kapitalist ekonomi ve

onun yasalarýdýr.� (Yaroþenko yoldaþýn Politbüroya gönderdiðimektuba bakýnýz.) Yaroþenko yoldaþ, Marx�ýn yeniden-üretim teorisinin ca-

nýna iþte böyle okuyor.Kuþkusuz, kapitalist üretimin yasalarýný inceledikten son-

ra Marx�ýn geliþtirdiði yeniden-üretim teorisi, kapitalist üretiminözgül çizgilerini yansýtmaktadýr, ve doðal olarak, kapitalist metaüretimine özgü deðer iliþkilerinin biçimini taþýmaktadýr. Baþkatürlü olamazdý. Ancak, Marx�ýn yeniden-üretim teorisinde yalný-

zca bu þekli görmek ve onun geçerliliðini yalnýzca kapitalisttoplumsal oluþumla [sýnýrlamak], onun temelini, temel içeriðinisezinlememek, bu teori konusunda hiç bir þey anlamamak de-mektir. Eðer Yaroþenko yoldaþ bu konuyu azýcýk olsun anlasay-dý, Marx�ýn yeniden-üretim þemalarýnýn hiç bir þekilde yalnýzcakapitalist yeniden-üretimin özgül çizgilerini yansýtmadýklarý apa-çýk gerçeðini de anlardý, bunlarýn, ayný zamanda, bütün toplum-sal oluþumlar için ve özellikle sosyalist toplumsal oluþum içingeçerli kalan yeniden-üretimle ilgili birçok temel tezleri kapsa-

dýðýný anlardý. Marx�ýn yeniden-üretim teorisinin temel tezlerin-den; toplumsal üretimin üretim araçlarý üretimi ile tüketim araç-larý üretimine bölünmesi tezi; geniþlemiþ yeniden-üretim sýrasýn-da üretim araçlarý üretimine öncelik verilmesi tezi; I. ve II. ke-simler arasýnda var olan iliþki tezi; birikimin tek kaynaðý olarakalýnan net hâsýla tezi; toplumsal fonlarýn oluþumu ve rolü tezi;geniþletilmiþ yeniden-üretimin tek kaynaðý olarak alýnan birikimtezi gibi; Marx�ýn yeniden-üretim teorisinin bütün bu temel tez-

leri yalnýzca kapitalist oluþum[sayfa 138]

için geçerli deðildir, ve hiçbir sosyalist toplum, ulusal ekonomiyi planlarken bunlarý uygu-lamaktan vazgeçemez. Dikkat çekici nokta, Marx�ýn �yeniden-üretim þemalarý�na yüksekten bakan Yaroþenko yoldaþýn, sos-

yalist yeniden-üretim sorunlarýný incelerken durmadan onlarabaþvurmak zorunda kalmasýdýr.

Ancak bu þemalar konusunda Lenin ne düþünüyordu,Marx ne düþünüyordu?



121J. Stalin


Buharin�in Geçiþ Dönemi Ekonomisi kitabý konusundakiLenin�in eleþtirici notlarýný herkes bilir. Bilindiði gibi, Lenin, bu

notlarýnda, Yaroþenko yoldaþýn savaþ ilân ettiði, I. ve II. kesimarasýndaki mevcut iliþkinin Marx tarafýndan verilmiþ bulunanformülünün, sosyalizm için, ve �saf komünizm� için, yani ko-münizmin ikinci aþamasý için geçerli kaldýðýný kabul ediyor.

Marx�a gelince, bilindiði gibi, kendisi kapitalist üretimin yasalarýnýn incelenmesinden ayrýlmaktan hoþlanmazdý, ve Kapital�de, yeniden-üretim þemalarýnýn sosyalizme uygulanýp uy-gulanamayacaðý sorununu ele almamýþtýr. Bununla birlikte, Ka-

pital�in ikinci cildinin Yirminci Bölümünde, �Kesim I�in Deðiþ-

meyen Sermayesi� kesiminde kesim I�in ürünlerinin bu aynýkesimin içinde deðiþimini incelerken, Marx, yeri gelmiþken, sos-

yalist rejimde bu kesimin içinde ürünlerin deðiþiminin kapitalistrejimde olduðu kadar deðiþmez bir þekilde oluþacaðýný not et-mektedir. Diyor ki:

�Üretim, eðer, kapitalist olacaðýna, toplumsallaþtýrýlmýþ ol-saydý, kesim I�in bu ürünleri, düzenli olarak, bu kesimin deðiþikkollarýna yeniden-üretim amaçlarý için üretim araçlarý olaraktekrar daðýtýlýr, bir kýsým, ürün biçiminde çýktýðý üretim alanýnda

doðrudan doðruya kaldýðý halde, bir baþkasý, öteki üretim yerle-rine geçer ve böylece, bu kesimdeki çeþitli üretim yerleri arasýn-da sürekli bir gidiþ-geliþ hareketine yolaçardý.�22 [sayfa 139]

Yani, Marx, o sýralarda kapitalist üretimin yasalarýný incele-mekle meþgul olduðu halde, yeniden-üretim teorisinin yalnýzcakapitalist üretim için geçerli olduðunu kesinlikle düþünmüyordu.Görüldüðü gibi, tersine, kendi yeniden-üretim teorisinin aynýþekilde sosyalist üretim için geçerli olduðu kanýsýndaydý.

Þunu belirtelim ki, Gotha Programýnýn Eleþtirisi�nde Marx,sosyalizmin ve komünizme geçiþ döneminin ekonomisini tahlilederken, kendi yeniden-üretim teorisinin temel tezlerine dayan-maktadýr, onlarý komünist bir rejim için açýkça zorunlu saymakta-dýr.

Þunu da not edelim ki, Anti-Dühring�de Engels, Dühring�in

22 Karl Marx, Kapital, Ýkinci Cilt, Sol Yayýnlarý, Ankara 1976, s. 478. -Ed.



122 J. Stalin


�sosyalist sistemi�ni eleþtirirken, ve sosyalist rejimin ekonomisi-ni tanýmlarken, o da, komünist bir rejim için zorunlu gördüðü

Marx�ýn yeniden-üretim teorisinin temel tezlerine dayanmakta-dýr.Olgular bunlardýr.Buradan da anlaþýlmaktadýr ki, yeniden-üretim sorunun-

da, Yaroþenko yoldaþ, gene, Marx�ýn �þema�larýna karþý umur-samazlýðýna karþýn, gemisini karaya oturtmuþtur.

4. Yaroþenko yoldaþ Politbüro üyelerine yazdýðý mektu-bunu, kendisinin �Sosyalizmin Ekonomi Politiði�ni yazmakla gö-revlendirilmesini önererek bitiriyor.

Diyor ki:�Benim �Genel Kurulda, komisyonda ve bu mektubum-

da açýkladýðým� sosyalizmin ekonomi politiðinin konusunuoluþturan bilimi tanýmlamamdan hareket ederek ve marksistdiyalektik yöntemi uygulayarak, bir yýlda, en çok onsekiz ayda,

ve iki yardýmcý ile birlikte, sosyalizmin ekonomi politiðinin temelsorunlarýnýn teorik çözümlerini özümleyebilirim; sosyalizmin eko-nomi [sayfa 140] politiðinin marksist-leninist-stalinist teorisini açýk-layabilirim; ki bu teori, bu bilimi, halkýn komünizm için savaþýnda

etkili bir silah durumuna sokacaktýr.�Þunu itiraf etmek gerekir ki, Yaroþenko yoldaþýn eksik

yaný, aþýrý alçakgönüllülüðü deðildir. Dahasý: bazý edebiyatçýla-rýn üslubunu kullanarak diyebiliriz ki, �tam tersi doðru�dur.

Önce de söylemiþtik. Yaroþenko yoldaþ, sosyalizmin eko-nomi politiði ile onun yönetici kurumlarýnýn ekonomik politika-larýný karýþtýrmaktadýr. Sosyalizmin ekonomi politiðinin konusuolarak gördüðü �üretici güçlerin rasyonel örgütleniþi, ulusal eko-

nominin planlanmasý, toplumsal fonlarýn kurulmasý vb.� sosya-lizmin ekonomi politiðini deðil de, onun yönetici kurumlarýnýnekonomik siyasetini ilgilendirmektedir.

Yaroþenko yoldaþýn aðýr yanýlgýlarý ye onun marksist ol-mayan �görüþ açýsý�, böyle bir görevi, Yaroþenko yoldaþa ema-net etmeye olanak býrakmamaktadýr.

Sonuçlar:1° Yaroþenko yoldaþýn, tartýþmalarý yönetenler konusunda-



123J. Stalin


ki yakýnmalarý dayanaktan yoksundur, çünkü tartýþmalarý yöne-tenler marksisttirler ve bu yüzden tartýþmayý saptayan belgeler-

de Yaroþenko yoldaþýn marksist olmayan �görüþ açýsýný� hesa-ba katamazlardý;2° Yaroþenko yoldaþýn �kendisinin sosyalizmin ekonomi

politiðini yazmakla görevlendirilmesi� önerisi ciddiye alýnamaz;buna, Klestakov�vari23 bir koku çýkarmýþ olmasý bile yeter ne-dendir. [sayfa 141]

22 Mayýs 1952

23 Gogol�ün. Müfettiþ oyununun baþkiþisi; kendini beðenmiþ, palavracý tipi. - Ed.



124 J. Stalin


V. SANÝNA VE V. G. VENGER YOLDAÞLARA YANIT

MEKTUPLARINIZI aldým. Bu mektuplarýn yazarlarýnýn ül-kemizin ekonomik sorunlarýný sonuna kadar ve ciddî bir biçim-de incelemekte olduklarý açýktýr. Bu mektuplar çok sayýda doðruformüller ve ilginç fikirler kapsamaktadýr. Bununla birlikte, bumektuplarda da aðýr teorik yanýlgýlar bulunmaktadýr. Yanýtýmdaözellikle bu yanýlgýlar üzerinde durmak istiyorum.

I. SOSYALÝZMÝN EKONOMÝK YASALARININNÝTELÝÐÝ ÜZERÝNE

Sanina ve Venger yoldaþlar iddia ediyorlar ki: �sosyaliz-min ekonomik yasalarý yalnýzca maddî üretimle uðraþan [sayfa 142]

Sovyet insanlarýnýn bilinçli faaliyetleri sayesinde ortaya çýkmakta-dýr.�



125J. Stalin


Bu tez, kesin olarak yanlýþtýr.Ekonomik geliþmenin yasalarý, nesnel olarak, bizim

dýþýmýzda, insanlarýn iradesi ve bilinci dýþýnda var mýdýrlar? Mark-sizm bu soruya olumlu yanýt vermektedir. Marksizme göre, sosyalizmin ekonomi politiðinin yasalarý, bizim dýþýmýzda var olannesnel yasalarýn insanlarýn beynindeki yansýmalarýndan ibaret-tir. Oysa, Sanina ve Venger yoldaþlarýn formülü, bu soruya olum-suz yanýt vermektedir. Böyle olunca, bu yoldaþlar, sosyalist re-

jimde ekonomik geliþme yasalarýnýn toplumun yönetici kurum-larý tarafýndan �yaratýldýklarý�ný, �deðiþtirildiklerini� iddia eden

yanlýþ bir teorinin tarafýný tutuyorlar. Baþka türlü söylersek, bun-

lar, marksizmle iliþkilerini kesiyorlar ve öznel bir idealizmin yolu-na sapýyorlar.

Kuþkusuz, insanlar bu nesnel yasalarý bulabilirler, onlarýtanýyabilirler ve onlara dayanarak onlarý toplumun yararýna kul-lanabilirler. Ancak onlarý ne �yaratabilirler,� ne de �deðiþtirebi-lirler�.

Bir an için, sosyalist rejimde ekonomik yaþamdaki nes-nel yasalarýn varlýðýný yadsýyan ve ekonomik yasalar �yaratmak�,�deðiþtirmek� olanaklarýný savunan hatalý teorinin görüþünü ka-

bul ettiðimizi düþünelim. Sonucu ne olurdu? Bunun sonucunda,karýþýklýðýn ve raslantýla-rm egemenliði altýnda bulunurduk; buraslantýlarm kölesi olurduk, bu raslantýlar karýþýklýðýný yalnýzcaanlayabilmek deðil, çözebilmek olanaðýmýz bile olmazdý.

Bunun sonucu olarak, bilim olarak ekonomi politiði yokederdik, çünkü bilim, nesnel yasalarý tanýmaksýzýn, onlarý incele-meksizin ne var olabilir, ne de geliþebilir. Oysa, bir kez bilim

yok edildi mi, ülkenin ekonomik yaþamýnda olaylarýn gidiþini

önceden kestirmek olanaðýna sahip olmazdýk, yani ekonomik yönetimin en ilkelini bile [sayfa 143] örgütlemek olanaðýna artýksahip bulunmazdýk.

Eninde sonunda, ne nesnel yasalarý anlamadan, ne dehesaba katmadan, ekonomik geliþmenin yasalarýný �yok etmeye�

ve yenilerini �yaratmaya� hazýr bulunan �ekonomik� serüvenci-lerin keyfî hareketlerinin kölesi olurduk.

Engels�in Anti-Dühring�de verdiði, bu konudaki marksist



126 J. Stalin


görüþün klasik formülünü herkes bilir:�Toplumsal olarak etkide bulunan güçler, týpký doða güçle-

ri gibi etkide bulunurlar: onlarý tanýmadýðýmýz ve hesaba katma-dýðýmýz sürece, kör, zorlu, yýkýcý güçler olarak. Ama bir kez on-larý tanýdýktan, etkinlik, yön, ve etkilerini bir kez kavradýktansonra, onlarý gitgide kendi irademize baðlamak, ve onlar saye-sinde ereklerimize eriþmek yalnýzca bize baðlýdýr. Ve bu, bu-günkü çok büyük üretici güçler konusunda, özellikle böyledir.Biz, bu güçlerin, özlük (mahiyet) ve niteliklerini anlamak iste-memekte direndiðimiz sürece �ve kapitalist üretim, biçimi veonun savunucularý, iþte bu anlayýþa karþý çýkarlar�, bu güçler,

ayrýntýlý bir biçimde açýklamýþ bulunduðumuz gibi, bize karþý,tüm etkilerini gösterir, bizi egemenlikleri altýna alýrlar. Ama öz-lükleri içinde bir kez kavrandýktan sonra, birleþmiþ üreticilerin(producteurs associes) elinde, þeytan ruhlu efendiler durum-undan uysal hizmetkârlar durumuna dönüþebilirler. Bu, fýrtýnaþimþeðindeki elektiriðin yýkýcý gücü ile telgraf ve elektrik arkýnýnevcilleþtirilmiþ elektriði arasýnda varolan farklýlýktýr, yangýn ileinsan hizmetinde kullanýlan ateþ arasýndaki farklýlýktýr. Bugünküüretici güçleri, ayný biçimde, sonunda onlarýn özlüðünü taný-

dýktan sonra kullanýnca, üretimdeki toplumsal anarþi yerine,üretimin, topluluðun olduðu gibi her bireyin de gereksinmeleri-ne göre toplumsal olarak planlanmýþ bir düzenlenmesinin geçtiðigörülür; böylece, ürünün önce üreticiyi, sonra temellükçüyü [say-

fa 144] egemenliði altýna aldýðý kapitalist temellük biçimi yerine,ürünlerin, modern üretim araçlarýnýn özlüðüne dayanan temel-lük biçimi geçer: bir yandan üretimi sürdürme ve geliþtirmearacý olarak dolaysýz toplumsal temellük, öte yandan yaþama

ve zevk alma aracý olarak dolaysýz bireysel temellük.�

24

II. KOLHOZ MÜLKÝYETÝNÝ ULUSAL MÜLKÝYETDÜZEYÝNE ÇIKARMAK ÝÇÝN ALINACAK ÖNLEMLER

Bütün halkýn mülkiyeti olmadýðý apaçýk olan kolhoz mül-

24 riedrich Engels, Anti-Dühring, s. 442-443. - Ed.



127J. Stalin


kiyetini bütün halkýn mülkiyeti düzeyine (�ulusal� mülkiyet) yük-seltmek için hangi önlemler gerekmektedir?

Bazý yoldaþlar, zamanýnda kapitalist mülkiyet için yapýl-dýðý gibi, kolhoz mülkiyetini yalnýzca ulusallaþtýrmak, onu halkmmülkiyeti ilân etmek gerektiðini düþünüyorlar. Bu öneri tama-men yanlýþ ve kesin olarak kabul edilemeyecek türdendir. Kol-hoz mülkiyeti sosyalist bir mülkiyettir, ve hiç bir þekilde kapita-list mülkiyet için yaptýðýmýzý, kolhoz mülkiyetine yapamayýz. Kol-hoz mülkiyetinin bütün halkýn mülkiyeti olmadýðý verisinden,kolhoz mülkiyetinin sosyalist bir mülkiyet olmadýðý sonucu hiçbir þekilde çýkarýlamaz.

Bu yoldaþlar, kiþilerin ya da kiþi gruplarýnýn mülkiyetinindevlete kendi malý olarak verilmesinin, ulusallaþtýrmanýn tek yada herhalde en iyi þekli olduðunu varsaymaktadýrlar. Yanlýþtýr.Gerçekte, kendi malý olarak devlete devretme, ulusallaþtýrmanýnne tek, ne de en iyi biçimidir; ama Engels�in Anti-Dühring�deçok doðru olarak söylediði gibi, bu, ulusallaþtýrmanýn ilk biçimi-dir. Apaçýktýr ki; devlet var olduðu sürece, devlete kendi [sayfa 145]

malý olarak teslim, en anlaþýlýr ilk ulusallaþtýrma biçimidir. An-cak, devlet sonsuza dek var olmayacaktýr. Sosyalizmin dünya-

nýn birçok ülkesinde etki alanýný geniþletmesi ile devlet çözüle-cektir, ve apaçýktýr ki, bunun sonucu olarak, kiþilerin ya da grup-larýn mülklerinin kendi malý olarak devlete verilmesi sorunuartýk ortaya atýlmayacaktýr. Devlet yok olacak, ama toplum ka-lacaktýr. Bunun sonucu olarak, ulusal mülkiyetin mirasçýsý, yokolmuþ olan devlet deðil, yönetici, merkezî ekonomik kurumunkiþiliðinde, toplumun kendisi olacaktýr.

Bu durumda kolhoz mülkiyetini, ulusal mülkiyet düzeyi-

ne yükseltmek için ne gibi giriþimler gerekir?Sanina ve Venger yoldaþlar, temel önlem olarak, makine ve traktör istasyonlarýnda yýðýlý üretim araçlarýnýn baþlýcalarmýkolhozlara kendi mallarý olarak satmayý önermektedirler; böy-lece devlet, tarýmda, sermaye yatýrýmý yapmaktan kurtulacak

ve makine ve traktör istasyonlarýnýn bakýmý ve geliþmesi kol-hozlara yüklenecektir. Diyorlar ki:

�Kolhoz yatýrýmlarýnýn, esas olarak, kolhoz köylerinin ta-



128 J. Stalin


rýmsal gereksinmelerine ayrýlmasý gerektiðini; oysa devletin, es-kiden olduðu gibi, tarýmsal üretim gereksinmeleri için gereken

yatýrýmlarýn tümünü saðlamasý gerektiðini sanmak yanlýþ olur.Kolhozlar bü yükümü tamamen karþýlayacak durumda olduðu-na göre, devleti bu yükten baðýþýk tutmak daha doðru olmazmý? Ülkede bir tüketim nesneleri bolluðu yaratmak amacý iledevletin bu olanaklarý yatýrabileceði yeteri kadar iþletme bu-lunur.�

Bu önerilerini doðru göstermek için yazarlar birçok kanýtileri sürüyorlar.

Önce: Stalin�in üretim araçlarýnýn kolhozlara bile satýlma-

dýðý hakkýndaki sözlerine atýfta bulunarak, önerinin sahipleriStalin�in bu tezini kuþku ile karþýlýyorlar, [sayfa 146] ve buna karþýn,devletin, kolhozlara, týrpan, orak, küçük motor vb. gibi küçükavadanlýklarý sattýðýný söylüyorlar. Eðer devlet, kolhozlara bu üre-tim araçlarýný satýyorsa, ayný þekilde, onlara diðer üretim araçla-rýný, örneðin MTÝ�nin [Makine ve Traktör Ýstasyonlarýnýn] maki-nelerini de satabilir, diye düþünüyorlar.

Bu kanýt tutarlý deðil. Kuþkusuz devlet, kolhozlara tarým-sal Artel Tüzüðünün ve Anayasanýn gerektirdiði gibi küçük avad-

anlýk satmaktadýr. Ancak, küçük avadanlýk ile MTÝ�nin maki-neleri gibi tarýmsal üretimin bu öze deðgin araçlarýný ya da, ör-neðin o da tarýmda üretimin esas araçlarýndan olan, topraðý ay-ný düzeyde tutabilir miyiz? Tutulamayacaðý açýktýr. Bu yapýlamaz,çünkü küçük avadanlýk hiç bir þekilde kolhozcu üretimin yazgý-sýný belirleyemez, oysa MTÝ�nin makineleri ve toprak gibi üretimaraçlarý, bugünkü koþullarýmýzda tarýmýn yazgýsýný tamamen be-lirler.

Stalin�in, üretim araçlarýnýn kolhozlara satýlmadýðýný söy-lediði zaman küçük avadanlýðý kastetmediðini, ama MTÝ�nin ma-kinelerini, toprak gibi tarýmsal üretimin öze deðgin araçlarýnýkastettiðini anlamak kolaydýr. Yazarlar, �üretim araçlarý� söz-cükleri üzerinde oynamaktadýrlar ve yanlýþ yolda olduklarýnýnfarkýna varmadan deðiþik iki þeyi karýþtýrmaktadýrlar.

Ýkinci olarak: Sanina ve Venger yoldaþlar, kolhoz yýðýnhareketinin baþlangýcýnda �1929 sonu ve 1930 baþý� SSCBK(B)P



129J. Stalin


Merkez Komitesinin, Makine ve Traktör Ýstasyonlarýnýn kolhoz-lara öz mallarý olarak tesliminden yana olduðu, [kolhozlarýn

ise] MTÝ deðerini üç yýllýk bir vadede ödeyeceði olgusuna deðin-mektedirler. Kanýlarýna göre bu giriþim, kolhozlarýn �yoksulluklarýdolayýsýyla� o zaman baþarýsýzlýða uðradýysa da, kolhozlar þimdizengin olduklarýna göre bu politikaya dönülebilir, yani MTÝ kol-hozlara satýlabilir. [sayfa 147]

Bu kanýt da tutarlý deðildir. SSCBK(B)P Merkez Komitesi,1930 yýlý baþýnda, gerçekten, MTÝ�nin kolhozlara satýþýna deðginbir karar almýþtý. Bu karar, öncü bir kolhozcu grubunun önerisiüzerine, deneysel olarak, denenmek üzere alýnmýþtý, konu kýsa

sürede yeniden ele alýnýp incelenecekti. Oysa, ilk doðrulama,bu kararýn akla-aykýrýlýðmý meydana çýkarmýþ ve birkaç ay son-ra, yani 1930 sonunda bu karar geri alýnmýþtýr.

Kolhoz hareketinin yayýlmasý ve kolhozlarm kuruluþunungeliþmesi, kolhozcularý ve ayný zamanda yönetici emekçileri,kolhozlarda üretimin yüksek düzünlerle yükseliþini saðlamanýntek çaresinin, tarýmsal üretimin esas araçlarýnýn devletin elinde,Makine ve Traktör Ýstasyonlarýnda temerküzü ile olabileceðineinandýrmýþtýr.

Hepimiz, ülkemizdeki tarýmsal üretimin olaðanüstü artýþýn-dan, tahýlýn, pamuðun, ketenin, pancarýn vb. artýþýndan sevinçduyuyoruz. Bu artýþýn kaynaðý nerededir? Bu kaynak modernteknikte, bütün bu üretim dallarýna daðýlmýþ bol miktardaki

yetkinleþmiþ makinelerdedir. Burada sözkonusu olan yalnýzcagenel olarak teknik deðildir; gerçek þudur ki, teknik, hareketsizkalamaz, durmadan yetkinleþmek zorundadýr; eski teknik ýskar-taya çýkartýlmalý ve sýrasý gelince daha yeni bir tekniðe yerini

býrakacak olan, yeni bir teknik ile deðiþtirilmelidir. Aksi halde,sosyalist tarýmýmýzýn geliþmesi düþünülemez, büyük rekolteler,tarýmsal ürünlerin bolluðu düþünülemez. Ancak yüzbinlerce te-kerli traktörü ýskartaya çýkarmak ve onlarýn yerine paletli traktörkoymak, zamaný geçmiþ onbinlerce biçerdöveri yenileri ile de-ðiþtirmek, örneðin sanayi bitkileri için yeni makineler icat et-mek ne demektir? Bunlar, ancak altý ya da sekiz yýlda geri alý-nabilecek milyarlar düzeyinde bulunan masraflar demektir. Kol-



130 J. Stalin


hozlarýmýz, milyoner kolhozlar da olsalar, bu masraflarý karþýla- yabilirler mi? Hayýr karþýlayamazlar, [sayfa 148] çünkü ancak altý ya

da sekiz yýlda geri alýnabilecek milyarlar sarfedecek durumdadeðildirler. Bu masraflarý yalnýz devlet yüklenebilir; çünkü yal-nýz o, eski makinelerin ýskartaya çýkartýlýp yenileri ile deðiþtirilme-sinin yaratacaðý zararlara tahammül edebilecek durumdadýr;

yalnýz o, bu zararlara altý ya da sekiz yýl dayanacak ve masrafla-rýnýn geri alýnmasý için bu sürenin geçmesini bekleyebilecekdurumdadýr.

Bütün bunlardan sonra MTÝ�nin kolhozlara öz mallarý ola-rak satýlmasýný istemenin anlamý nedir? Bunun anlamý, kolhoz-

lara olaðanüstü zararlar verdirmek, onlarý iflâs ettirmek, tarýmýnmakineleþmesini tehlikeye sokmak, kolhoz üretiminin düzünü-nü yavaþlatmaktýr.

Buradan þu sonuç çýkar: MTÝ�nin kolhozlara satýlmasýnýönermekle, Sanina ve Venger yoldaþlar, geriye bir adým atýyor-lar ve tarihin çarkýný geriye döndürmeye uðraþýyorlar.

Bir an için Sanina ve Venger yoldaþlarýn önerisini kabulettiðimizi ve kolhozlara öz mallarý olarak esas üretim araçlarýný,Makine ve Traktör Ýstasyonlarýný satmayý kabul ettiðimizi düþüne-

lim. Bunun sonucu ne olur?Bunun sonucu þu olur ki, önce, kolhozlar baþlýca üretim

araçlarýnýn sahibi olurlar, yani ülkedeki hiç bir iþletmenin sahipbulunmadýðý olaðanüstü bir duruma girmiþ bulunurlar, çünkübilindiði gibi ulusallaþmýþ iþletmeler bile ülkemizde üretim araçla-rýnýn mülkiyetine sahip deðillerdir. Kolhozlarýn bu olaðanüstüdurumunu, nasýl, hangi ilerleme ve ileriye gidiþ düþüncesi ilehaklý gösterebiliriz? Bu durumun, kolhoz mülkiyetinin, ulusal

mülkiyet düzeyine yükseltilmesine katkýda bulunduðu, toplu-mumuzun sosyalizmden komünizme geçiþini hýzlandýrdýðý söy-lenebilir mi? Bu durumun, ancak, kolhoz mülkiyetini ulusal mül-kiyetten uzaklaþtýrabileceði ve komünizme yaklaþtýrmak yerinebizi ondan uzaklaþtýrmaya varacaðýný [sayfa 149] söylemek dahadoðru olmaz mý?

Bunun ikinci bir sonucu da, yörüngesi içine pek büyükmiktarda tarýmsal üretim aletleri sürükleyecek olan meta dola-



131J. Stalin


þýmýnýn etki alanýnýn geniþlemesi olurdu. Sanina ve Venger yol-daþlar bu konuda ne düþünüyorlar? Meta dolaþýmý alanýnýn geniþ-

lemesi, komünizme doðru ilerleyiþimize katkýda bulunabilir mi?�Bunun, ancak komünizme doðru ilerlememizi frenleyebileceðinisöylemek daha doðru olmaz mý?

Sanina ve Venger yoldaþlarýn öze deðgin yanýlgýlarý, sosyalist rejimde meta dolaþýmýnýn rolünün önemini anlamamýþolmalarýndadýr; meta dolaþýmýnýn, sosyalizmden komünizmegeçiþ amacý ile uzlaþmadýðýný anlamýyorlar. Herhalde, meta dola-þýmý rejiminde bile sosyalizmden komünizme geçilebileceði,meta dolaþýmýnýn, bu durumda, bir engel olamayacaðý kanýsýn-

dadýrlar. Bu, marksizmi eksik olarak kavramaktan doðan büyükbir yanýlgýdýr.

Engels, meta dolaþýmý koþullarýnda iþleyen Dühring�in�ekonomik komünasýný� Anti-Dühring�inde eleþtirirken, metadolaþýmýnýn, kaçýnýlmaz bir biçimde, Dühring�in �ekonomik ko-münasýný�, kapitalizmi yeniden doðurtmaya vardýracaðýný açýk-seçik göstermiþtir. Görünüyor ki, Sanina ve Venger yoldaþlar budüþüncede deðildirler. Kendileri için yazýk. Ancak biz marksist-ler, sosyalizmden komünizme geçiþin ve gereksinmelere göre

ürünlerin üleþimi komünist ilkesinin, her tür meta deðiþimini ve, sonuç olarak, ürünlerin metalara dönüþmesini ve, ayný za-manda, onlarýn deðere dönüþmesini dýþtaladýðýný belirten mark-sizmin iyi bilinen tezinden hareket ediyoruz.

Ýþte, Sanina ve Venger yoldaþlarýn öneri ve kanýtlarýnýndurumu.

Kolhoz mülkiyetini ulusal mülkiyet düzeyine yükseltmekiçin sonuçta yapýlmasý gereken nedir ki?

Kolhoz özel tür bir iþletmedir. O, çoktan beri kolhoza[sayfa

150] ait olmayan, ama ulusa ait olan bir topraðý iþlemektedir, birtoprak üzerinde çalýþmaktadýr. Dolayýsýyla, kolhoz, iþlediði to-praðýn sahibi deðildir.

Devam edelim. Kolhoz, kendi mülkiyetinde olmayýp ulu-sal mülkiyette bulunan esas üretim araçlarý yardýmý ile çalýþýr.Dolayýsýyla, kolhoz, baþlýca üretim araçlarýna öz malý olaraksahip deðildir.



132 J. Stalin


Gene devam edelim. Kolhoz, bir kooperatif iþletmedir,üyelerinin emeðini kullanýr, ve geliri, üyeleri arasýnda, saðlanan

iþgünlerine göre üleþilir; kolhoz, ayrýca tohum yedeklerine sahip-tir, bunlar her yýl yenilenir ve üretimde kullanýlýrlar.Þu soru sorulabilir: kolhoz kendi malý olarak neye sahip-

tir, istediði gibi, tamamen serbest kullanabileceði kolhoz malla-rý nelerdir? Bu mülkiyet, kolhozun üretimidir, kolhoz üretimininmeyvesidir: buðday, et, yað, sebze, pamuk, pancar, keten vb.;ayrýca, evlerine bitiþik toprak üzerindeki kolhozcularm kiþiseliþletmeleri ve binalarý. Durum budur ki, bu üretimin önemli birkýsmý pazara arzedilmektedir ve bu þekilde meta dolaþýmý ile

tümleþir. Ýþte bugün kolhoz mülkiyetinin ulusal mülkiyet düzeyi-ne yükseltilmesine engel olan bu durumdur. Demek ki, kolhozmülkiyetini ulusal mülkiyet düzeyine yükseltmek için çalýþmayýbu yönde geliþtirmeliyiz.

Kolhoz mülkiyetini ulusal mülkiyet düzeyine yükseltmekiçin, kolhoz üretim fazlasýnýn meta dolaþýmýndan tasfiye edil-mesi ve devlet sanayii ile kolhozlar arasýnda ürün deðiþimi si-stemine tümlenmesi gerekir. Esas olan budur.

Bizde hâlâ geliþmiþ bir ürün deðiþimi sistemi bulunma-

maktadýr, ancak bu deðiþimin bir filizi olan tarýmsal ürünler için�meta olarak ödeme� þekli vardýr. Bilindiði gibi, pamuk, keten,pancar, vb. üreten kolhozlarýn üretimi çoktan beri �meta olaraködenmektedir�; bunun kýsmî [sayfa 151] olarak yapýldýðý, tümü ile

yapýlmadýðý doðrudur, ancak gene de yapýlmaktadýr. Geçerkenþunu da not edelim ki, �meta olarak ödeme� deyimi hatalýdýr,onun yerine �ürün deðiþimi� denmelidir. Görev, tarýmýn bütündallarýnda bu ürün deðiþimlerinin filizlerini örgütlemek, ve onla-

rý geliþtirip geniþ bir deðiþim sistemi haline sokmaktýr, öyle ki,kolhozcular üretimleri için yalnýzca para deðil, daha fazla ge-reksinmeleri olan çeþitleri alsýnlar. Böyle bir sistem, kentin kýrateslim ettiði üretimin büyük çapta artmasýný gerektirecektir. Bu

yüzden, bu sistemi, acele etmeden kentin ürettiði çeþitlerin biri-kimi ölçüsünde geliþtirmek gerekir. Ancak, bunu, kesinlikle, du-raksama göstermeden, meta dolaþýmý alanýný adým adým kýsa-rak ve ürün deðiþimi etki alanýný geniþleterek baþarmalýdýr.



133J. Stalin


Bu sistem, meta dolaþýmýnýn etki alanýný kýsmakla sosya-lizmden komünizme geçiþi kolaylaþtýracaktýr. Ayrýca, kolhozla-

rýn esas mülkiyetini, koihoz üretiminin meyvelerini, ulusal çap-taki genel plancýlýk sistemine sokmak olanaðýný verecektir.Bu, özellikle, þimdiki koþullarýmýzda, koihoz mülkiyetini

bütün halkýn mülkiyeti düzeyine kadar yükseltmenin gerçek vekesin aracý olacaktýr.

Bu sistem koihoz köylülüðü için elveriþli midir? Söz-götür-meyecek þekilde elveriþlidir. Elveriþlidir, çünkü kolhoz köylülüðü,devletten meta dolaþýmý sistemine oranla çok daha büyük mik-tarda ve daha ucuz olarak ürünler elde edecektir. Herkes bilir

ki, hükümet ile ürün deðiþimi için (meta olarak ödeme) sözleþ-meleri yapan kolhozlar, yapmayan kolhozlara oranla çok dahabüyük yararlar saðlamaktadýrlar. Eðer ürün deðiþimi sistemi,ülkenin bütün kolhozlarma yayýlýrsa, koihoz köylülüðümüz buüstünlüklerden yararlanacaktýr. [sayfa 152]

28 Eylül 1952



ÜÇÜNCÜ BÖLÜMGAZETECÝLERLE KONUÞMALAR



135J. Stalin


BARIÞ SORUNLARI KONUSUNDA DEMEÇ

Kýsa bir süre önce, bir Pravda muhabiriStalin yoldaþa dýþ politika ile ilgili bir dizi sorularsordu. Stalin yoldaþýn yanýtlarýný aþaðýda yayýn-lýyoruz.

SORU. � Ýngiliz Baþbakaný Attlee�nin Avam Kamarasýnda verdiði son demecinde, Sovyetler Birliði�nin savaþ sonrasýnda silahsýzlanmadýðýný, yani silahlý kuvvetlerini terhis etmediðini veo gün bu gün durmadan silahlý kuvvetlerini artýrdýðýný söyleme-

sini nasýl deðerlendirirsiniz? YANIT. � Baþbakan Attlee�nin bu demeciyle Sovyetler

Birliði�ne iftira ettiði kanýsýndayým.Bütün dünya bilmektedir ki, Sovyetler Birliði, savaþtan

sonra askerlerini terhis etmiþtir. Bilindiði gibi terhis üç aþamada yapýldý: birincisi ve ikincisi 1945 yýlý süresince, üçüncüsü deMayýs 1946�dan Eylül 1946�ya kadar [sayfa 155] tamamlandý. Ayrýca



136 J. Stalin


1946�da ve 1947�de Sovyet ordusunun eski sýnýflarý terhis edildi-ler, 1948 baþlarýnda geri kalan bütün öteki eski sýnýflar terhis

edilmiþlerdir.Bunlar herkesçe bilinmektedir.Eðer Baþbakan Attlee, maliye ya da ekonomi bilimlerin-

den anlasaydý, hiç bir devletin, ve bu arada da Sovyet devleti-nin, Volga, Dinyeper, Amuderya nehirleri üzerinde on milyarlar-ca bütçe yatýrýmlarý gerektiren hidroelektrik santrallarmm inþaasýgibi dev çalýþmalara giriþmesi, ayný þekilde on milyarlarca bütçeharcamasý gerektiren gündelik tüketim mallarýnda fiyatlarýn sis-temli olarak düþürülmesi politikasýný izlemesi, Alman istilâcýlarý

tarafýndan yýkýlan ulusal ekonomimizin kalkýnmasý için yüzlercemilyar yatýrým yapýlmasý yanýnda ve ayný zamanda silahlý kuvvet-lerini çoðaltmak ve savaþ sanayiini geliþtirmek gibi iþlere giriþ-mesinin olanaksýz olduðunu güçlük çekmeden anlardý. Böyleçýlgýnca bir politikanýn devletin iflâsýna yolaçacaðýný anlamakda güç deðildir. Baþbakan Attlee, kendilerinin ve ABD�nin de-neyimlerinden bilmeliydi ki, bir ülkenin silahlý kuvvetlerini artýr-masý ve silahlanma yarýþý, savaþ sanayilerinin geliþmesi ile so-nuçlanýr, bu durumda sivil sanayi kýsýlýr, büyük bayýndýrlýk inþaat-

larý durur, vergiler ve gündelik tüketim mallarýnýn fiyatlarý artar.Kolayca anlaþýlýr ki, eðer Sovyetler Birliði, sivil sanayii azaltmýyor

ve tersine onu geliþtiriyorsa, dev hidroelektrik santrallarýnýn vesulama þebekelerinin inþaatýný kýsmýyor ve tersine onlarý geniþ-letiyorsa, fiyatlarý düþürme politikasýný durdurmuyor ve ama ter-sine onu devam ettiriyorsa, iflâsý göze almadan, ayný zamanda,savaþ sanayimi þiþirtemez ve silahlý kuvvetlerini çoðaltamaz.

Ve eðer Baþbakan Attlee bütün bu verilere ve bilimsel

deðerlendirmelere karþýn, Sovyetler Birliði�ne ve onun barýþ po-litikasýna açýkça iftira edilebileceðini düüþünüyorsa, [sayfa 156] ozaman, bunun mümkün olan tek açýklamasý þudur ki, kendisi,Sovyetler Birliði�ne iftira ederek Büyük Britanya Ýþçi Hükümeti-nin25 izlemekte olduðu silahlanma yarýþýný böylece haklý gös-termek yolunu tutabileceðini sandýðýndandýr.

25 Bilindiði gibi Attlee, Ýkinci Dünya Savaþýndan sonra iktidara gelen Ýþçi Partisihükümetinin baþbakanýdýr. -ç.



137J. Stalin


Baþbakan Attlee, Sovyetler Birliði hakkýnda yalan söyle-mek zorundadýr, Sovyetler Birliði�nin barýþçý politikasýný saldýr-

gan bir politika olarak göstermek ve Ýngiltere hükümetinin sal-dýrgan politikasýný bir barýþ politikasý olarak göstermek zorunda-dýr. Bunu Ýngiliz halkýný aldatmak için, ona Sovyetler Birliði hak-kýnda bu yalaný zorla kabul ettirmek için ve onu, aldatarak Ame-rika Birleþik Devletleri�nin yönetici çevrelerinin düzenledikleri

yeni bir dünya savaþma sürüklemek için yapmaktadýr.Baþbakan Attlee barýþ yanlýsý olduðunu öne sürmektedir.

Ancak eðer kendisi gerçekten barýþa baðlý ise, neden SovyetlerBirliði, Büyük Britanya, Amerika Birleþik Devletleri, Çin ve ran-

sa arasýnda bir barýþ paktýnýn derhal karara alýnmasý hakkýnda-ki Sovyetler Birliði�nin Birleþmiþ Milletler Örgütüne yaptýðý öneri-

yi reddetti?Eðer o, barýþa gerçekten baðlý ise, neden Sovyetler Bir-

liði�nin silahlarýn derhal azaltýlmasý ve atom silahýnýn derhal ya-sak edilmesi için yapmýþ olduðu önerileri reddetti?

Eðer o, barýþa gerçekten baðlý ise, neden Barýþseverleritakip ettirmektedir? Neden Barýþseverlerin kongresini BüyükBritanya�da yasak etmiþtir? Barýþýn savunulmasý kampanyasý

Büyük Britanya�nýn güvenliðini tehdit edebilir mi ki? Apaçýktýr ki, Baþbakan Attlee barýþýn sürdürülmesinden

deðil, yeni bir dünya saldýrganlýk savaþýnýn patlak [sayfa 157] ver-mesinden yanadýr.

SORU. � Kore�deki müdahale konusunda ne düþünüyorsunuz? Bu hareket nasýl sonuçlanabilir?

YANIT. � Eðer Büyük Britanya ve Amerika Birleþik Devlet-leri, Çin Halk Hükümetinin barýþ önerilerini kesin olarak redde-

derlerse, Kore savaþý ancak müdahalecilerin yenilgisi ile so-nuçlanabilir.SORU. � Neden? Amerikan ve Ýngiliz generalleri ve sub-

aylarý, Çinli ve Koreli general ve subaylardan aþaðý mýdýrlar? YANIT, � Hayýr, onlardan aþaðý deðillerdir. Amerikan ve

Ýngiliz generalleri ve subaylarý baþka herhangi bir devletin gene-rallerinden ve subaylarýndan kesinlikle aþaðý deðillerdir. Hitler

Almanyasýna ve militarist Japonya�ya karþý verilen savaþta, Bir-



138 J. Stalin


leþik-Devletler�in ve Büyük Britanya�nýn askerleri, bilindiði gibisýnavlarýný baþarýyla vermiþlerdir. Öyleyse sorun nedir? Ýþte bu

askerler, Kore�ye ve Çin�e karþý verilen savaþý haksýz buluyorlar;oysa Hitler Almanyasma ve militarist Japonya�ya karþý verilensavaþý tamamen haklý bulmaktaydýlar. Ve bu savaþ, Amerikan

ve Ýngiliz askerleri arasýnda son derece tutulmayan bir savaþtýr.Gerçekten, Amerikalýlar, Tayvan [ormoza] adasýný almýþ-

larken, Büyük Britanya�yý ve Amerika�yý tehdit etmeyen Çin�insaldýrgan olduðunu, oysa Tayvan adasýný alan ve askerlerini taÇin sýnýrlarýna kadar götüren Amerikalýlarýn savunma halindeolduklarým, bu askerlere inandýrmak güçtür. Amerikalýlarýn kendi

güvenliklerini Kore topraklarýnýn üzerinde ve Çin sýnýrlarýndasavunmak hakkýna sahip olduklarýný, oysa Çin�in ve Kore�ninkendi topraklarý üzerinde ya da devletlerinin sýnýrlarýnda kendigüvenliklerini savunmak hakkýna sahip olmadýklarýný askerlereinandýrmak güçtür. Ýþte, bu savaþýn Ýngiliz-Amerikan askerleriarasýnda tutulmamasmýn nedeni. [sayfa 158]

Kolayca anlaþýlýr ki, askerler, kendilerine zorla kabul etti-rilen savaþýn son derece haksýz olduðunu anlýyorlarsa ve bu

yüzden cephedeki görevlerini, tamamen þekle baðlý olarak, da-

valarýnýn doðruluðuna inanmadan ve heyecan duymadan yeri-ne getiriyorlarsa, en tecrübeli generallerin ve subaylarýn yenilgi-

ye uðramalarý anlaþýlabilir.SORU. � Birleþmiþ Milletler Çin Halk Cumhuriyetini saldýr-

gan ilân eden kararýný nasýl deðerlendirirsiniz? YANIT. � Bu kararý utanç verici saymaktayým. Gerçekten,

bir Çin topraðý olan Tayvan adasýný ellerine geçiren ve Kore�yi taÇin sýnýrlarýna kadar istilâ eden Amerikalýlarýn savunma duru-

munda olan taraf olarak ilân edilmesi, oysa sýnýrlarýný savunan ve Amerikalýlarýn iþgal ettikleri Tayvan adasýný geri almaya uð-raþan Çin Halk Cumhuriyetinin saldýrgan ilân edilmesi için, vicda-nýn son kalýntýsýnýn kaybedilmiþ olmasý gerekir.

Barýþýn kalesi olmak için kurulan Birleþmiþ Milletler, birsavaþ aracý, yeni bir dünya savaþý tezgâhlamak için bir araç ha-line dönüþmektedir. Birleþmiþ Milletlerin saldýrgan çekirdeðinion ülke teþkil etmektedir: saldýrgan Kuzey-Atlantik Paktý üyeleri



139J. Stalin


(Amerika Birleþik Devletleri, Büyük Britanya, ransa, Kanada,Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Danimarka, Norveç, Ýzlanda)

ve yirmi Latin Amerika ülkesi (Arjantin, Brezilya, Bolivya, Þili,Kolombiya, Kosta-Rika, Küba, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator,Salvador, Guatemala, Haiti, Honduras, Meksika, Nikaraguay, Pa-nama, Paraguay, Peru, Uruguay, Venezüela). Bu ülkelerin tem-silcileri, þimdiki durumda, Birleþmiþ Milletlerde savaþ vebarýþýn kaderini ellerinde tutmaktadýrlar. Çin Halk Cumhuriyeti-ni saldýrgan ilân eden utanç verici kararýn Birleþmiþ Milletlertarafýndan kabul edilmesini saðlayan bunlardýr. [sayfa 159]

Birleþmiþ Milletlerde durumun karakteristik bir olayý: örne-

ðin ancak iki milyon nüfusu olan küçük Dominik Cumhuriyeti-nin bu örgütte Hindistan kadar aðýrlýðý vardýr ve Birleþmiþ Millet-lerde oyu tanýnmayan Çin�den çok fazla aðýrlýðý bulunmaktadýr.

Bu þekilde, Birleþmiþ Milletler bir saldýrý savaþý aracý hali-ne dönüþmektedir ve ayný zamanda eþit haklarý olan uluslarýndünya örgütü olmaktan çýkmaktadýr. Gerçekten, Birleþmiþ Mil-letler bugün bir dünya örgütü olmaktan çok Amerikalýlarýn yara-rýna bir örgüttür, Amerikan saldýrganlarýnýn isteðine uygun ola-rak faaliyette bulunan bir örgüttür. Amerika Birleþik Devletleri

ve Kanada yeni bir savaþýn patlak vermesini arzulamakla kalm-amaktadýrlar, üstelik bu yol, yirmi Latin Amerika ülkesi tarafýn-dan izlenmektedir, bu ülkelerin toprak sahipleri ve tüccarlarý

Avrupa ya da Asya�nýn herhangi bir yerinde yeni bir savaþýnarzusu içindedirler, ki savaþ halindeki ülkelere ürünlerini fahiþfiyatlarla satabilsinler ve bu kanlý ticaretten milyonlar kaldýrsýn-lar. Latin Amerika�nýn yirmi ülkesinin temsilcileri, bugün Ameri-ka Birleþik Devletleri�nin Birleþmiþ Milletlerdeki en birleþmiþ ve

en itaatli ordusunu teþkil ettiði, hiç kimse için bir sýr deðildir.Birleþmiþ Milletler bunu yapmakla, Cemiyet-i Akvamýnpek onurlu olmayan yolunu izlemektedir. Bunu yapmakla say-gýnlýðýný yitirmekte ve kendi kendisini çözülmeye mahkûm et-mektedir.

SORU. � Yeni bir dünya savaþýný kaçýnýlmaz sayar mýsýn- ýz?

YANIT. � Hayýr. Hiç olmazsa þimdilik kaçýnýlmaz sayýlamaz.



140 J. Stalin


Kuþku yok ki, yeni bir savaþa susamýþ güçler, AmerikaBirleþik Devletleri�nde, Büyük Britanya�da ve ransa�da mevcut

bulunmaktadýr. Bunlar aþýrý kârlar saðlamak, [sayfa 160] baþka ül-keleri soymak için bir savaþa gereksinme duyarlar. Savaþý devkârlar getiren bir gelir bölümü sayanlar, milyonerler ve milyar-derlerdir.

Karþý-devrimci hükümetleri ellerinde tutan ve onlarý yö-neten saldýrgan güçler bunlardýr. Ama ayný zamanda, bunlar,

yeni bir savaþ istemeyen ve barýþýn devamýndan yana olan ken-di halklarýndan korkmaktadýrlar. Bundan dolayý halklarýný bir

yalan örtüsü ile sarmalamak, onlarý aldatmak ve yeni bir savaþý

bir savunma savaþý olarak gösterip barýþçý devletlerin politikasýnýsaldýrgan bir politika olarak göstermek için karþý-devrimci hü-kümetleri kullanmaya uðraþmaktadýrlar. Kendilerine saldýrmaplanlarýný kabul ettirtmek ve onlarý yeni bir savaþa sürüklemekiçin halklarýný aldatmaya uðraþmaktadýrlar.

Ýþte özellikle bundandýr ki, barýþý savunma kampanyasýn-dan korkmaktadýrlar, bu kampanyanýn karþý-devrimci hükümet-lerin saldýrgan niyetlerini açýða çýkartmasýndan çekinmektedir-ler.

Özellikle bu yüzdendir ki, Sovyetler Birliði�nin bir BarýþPaktý kabul edilmesi ile ilgili, silahlarýn azaltýlmasýný, atom sila-hýnýn yasak edilmesini öngören önerilerini baþarýsýzlýða uðrat-týlar; korkularý, bu önerilerin kabul edilmesiyle karþý-devrimcihükümetlerin saldýrgan giriþimlerinin suya düþmesi ve silahlan-ma yarýþýnýn yararsýz hale gelmesiydi.

Saldýrgan güçler ile barýþa âþýk güçler arasýndaki bu sava-þým nasýl sonuçlanacak?

Halklar barýþýn sürdürülmesi davasýný kendi ellerine alýr-larsa ve onu sonuna kadar savunurlarsa, barýþ sürdürülür vepekleþir. Savaþ suçlularý, halk yýðýnlarýný yalanlarla sarmalayabi-lir, ve onlarý yeni bir dünya savaþýna razý edebilir ve sürükleyebi-lirse, savaþ kaçýnýlmaz olabilir. [sayfa 161]

Bu nedenledir ki, barýþýn devamý için yapýlan geniþ kam-panya, savaþ suçlularýnýn canice tertiplerini ortaya çýkartma aracýolarak bugün en büyük bir önceliði olan bir önem taþýmaktadýr.



141J. Stalin


Sovyetler Birliði�ne gelince, o, dün olduðu gibi yarýn dasavaþý önlemeye ve barýþý sürdürmeye yönelmiþ bir politikayý

bükülmez bir þekilde yürütmeye devam edecektir. [sayfa 162]

17 Þubat 1951



142 J. Stalin


ATOM SÝLAHI KONUSUNDA BÝR PRAVDA MUHABÝRÝNE VERÝLEN YANITLAR

SORU. � Sovyetler Birliði�nde bir atom bombasýnýn denen- mesi dolayýsýyla bugünlerde yabancý basýnda kopan gürültü hak- kýnda ne düþünürsünüz?

YANIT.

�

Gerçekten, yakýnda, bizde, atom bombasý tiple-rinden bir tanesinin deneyi yapýlmýþtýr. Ülkemizin saldýrgan Ýngi-liz-Amerikan bloku tarafýndan hücuma uðramasýna karþý hazýr-lanan savunma planý uyarýnca gelecekte de çeþitli çapta atombombalarýnýn deneyleri sürdürülecektir.

SORU. � Amerika Birleþik Devletleri�nde çeþitli yetkililer, bir atom bombasýnýn deneyinin yapýlmasý yüzünden alarm ça- lýyorlar ve Amerika Birleþik Devletleri�nin [sayfa 163] güvenliðinin



143J. Stalin


tehlikeye girdiðini söylüyorlar. Bu alarm herhangi bir esasa da- yanýyor mu?

YANIT. � Bu alarm, her türlü esastan yoksundur. Amerika Birleþik Devletleri�ndeki yetkililer, SovyetlerBirliði�nin, atom bombasýnýn kullanýlýþýnýn aleyhinde olmaklakalmayýp onun yasak ediliþinden, yapýmýnýn durdurulmasýndan

yana olduðunu bilmemezlikten gelemezler. Bilindiði gibi Sov- yetler Birliði atom silahýnýn yasaklanmasýný birçok kez talepetmiþtir, ama her keresinde, Atlantik Bloku Devletleri bunu red-detmiþtir. Bunun anlamý þudur ki, Amerika Birleþik Devletleri,ülkemize karþý saldýrýya geçtiði takdirde Amerika Birleþik Dev-

letleri�nin yönetici çevreleri atom bombasýný kullanacaklardýr.Sovyetler Birliði�ni atom silahýna sahip olmaya zorlayan, özellik-le bu durum olmuþtur; saldýrganý, olanaklarýmýzýn zirvesindekarþýlamak için bu yola gidilmiþtir.

Elbette, saldýrganlar, bir saldýrýya geçtikleri takdirde, Sov- yetler Birliði�nin kendilerine karþý silahsýz bulunmasýný isterler. Ancak Sovyetler Birliði bu kanýda deðildir ve saldýrganý olanak-larýnýn zirvesinde karþýlamak gerektiðini düþünmektedir.

Böyle olunca, eðer Birleþik-Devletler, Sovyetler Birliði�ne

saldýrmak niyetinde deðilse, Amerika Birleþik Devletleri�ndeki yetkililerin alarmýna, nedeni olmayan ve yapmacýk bir alarmgözüyle bakmalýyýz; çünkü Sovyetler Birliði, ne Amerika BirleþikDevletleri�ne ve ne de herhangi baþka bir ülkeye hiç bir zamansaldýrmak niyetinde deðildir.

Amerika Birleþik Devletleri�ndeki yetkililer, atom silahýnýnsýrrýnýn yalnýzca Amerika Birleþik Devletleri�nin elinde olmayýpayný zamanda baþka ülkelerin ve özellikle Sovyetler Birliði�nin

elinde olmasýndan hoþnut deðildirler. Onlar isterler ki, AmerikaBirleþik Devletleri [sayfa 164] atom bombasýnýn üretiminin tekelinesahip bulunsun, Amerika Birleþik Devletleri öteki ülkeleri yýldýr-mak ve onlara karþý þantaj yapmak olanaklarýna sýnýrsýzca sahipolsun. Ama, aslýnda, böyle düþünmeye ne haklarý ve ne de her-hangi bir nedenleri vardýr. Barýþýn korunmasý böyle bir tekeligerektiriyor mu? Bunun tersinin doðru olduðunu, önce bu teke-lin tasfiye ediliþinin ve sonra da atom silahýnýn kesin olarak ya-



144 J. Stalin


saklanýþýnýn, özellikle barýþýn korunmasý gereði olduðunu söyle-mek daha doðru olmaz mý? Düþünceme göre, atom bombasý

yanlýlarý, ancak onun tekeline artýk sahip olmadýklarýný gördüklerizaman, bu silahýn yasaklanmasýna rýza gösterebileceklerdir.SORU. � Atom silahýnýn uluslararasý denetimi konusunda

ne düþünürsünüz? YANIT. � Sovyetler Birliði, atom silahýnýn yasak edilmesin-

den ve üretiminin durdurulmasýndan yanadýr. Sovyetler Birliðiatom silahýnýn yasak edilmesinin, bu silahýn üretiminin durdu-rulmasýnýn ve þimdiye kadar imal edilmiþ bulunan atom bom-balarýnýn yalnýzca sivil amaçlarla kullanýlýþýnýn, en titiz ve özenli

þekilde gözetilmesi için atom silahýnýn yasaklanmasý kararýnýnuluslararasý bir denetime baðlanmasýndan yanadýr. SovyetlerBirliði, özellikle böyle uluslararasý bir denetimden yanadýr.

Amerikalý yetkililer de �denetim�den sözetmektedirler, an-cak onlarýn �denetim�leri atom silahýnýn üretiminin durdurul-masý anlamýna deðil, þu ya da bu ülkenin sahip bulunduðuhammadde miktarýna uygun gelecek miktarda üretiminin sür-dürülmesini öngörme anlamýndadýr. Bu yüzden Amerikan �de-netimi�, atom silahýnýn yasaklanýþýný deðil, onun yasallaþmasýný

ve meþrulaþmasýný kapsamaktadýr. Böyle yapýlmakla savaþ kýr-kýrtýcýlarýnýn atom silahý aracýlýðýyla onbinlerce ve yüzbinlerce[sayfa 165] masum insaný yoketmesi hakký yasallaþmýþ olmaktadýr.Bunun bir denetim deðil, denetimin soytarýlaþmasý olduðunukavramak güç deðildir, bu, halklarýn barýþçý dileklerini oyunagetirmektir. Bu �denetim�, barýþa baðlý bulunan, atom silahýnýn

yasaklanmasýný ve yapýmýnýn durdurulmasýný isteyen halklarýhoþnut edecek nitelikte deðildir. [sayfa 166]

6 Ekim 1951



145J. Stalin


AMERÝKAN GAZETELERÝ BAÞYAZARLARINDANBÝR GRUBUN SORULARINA

VERÝLEN YANITLAR27

SORU. � Üçüncü bir dünya savaþý bugün için mi daha yakýndýr, iki ya da üç yýl önce mi daha yakýndý?

YANIT. � Hayýr, [yakýn] deðildir.

SORU. � Büyük devletlerin liderlerinin buluþmasýnýn [sayfa

167] yararý olur mu? YANIT. � Yararlý olmasý mümkün olabilirdi.SORU. � Almanya�nýn birleþmesinin bugün için uygun ol-

27 Batý Avrupa ve Ortadoðu ülkelerinde yaptýklarý bir gezi sýrasýnda Amerikan taþragazeteleri baþyazarlarý, 50 baþyazar adýna SSCB Bakanlar Konseyi Baþkaný J. Stalin�euluslararasý durum ile ilgili dört soru yöneltmiþler ve kendisinden bunlarý yanýtlamasýnýrica etmiþlerdir.

Bu istemde bulunan baþyazarlar, Amerika Birleþik Devletleri�nin 21 eyaletinde,

(Kaliforniya, Teksas, Kansas, Michigan, Alabama, Luizyana, Pensilvanya, Tenese, NewJersey, Minnesota, Ohio, vb.) çýkmakta olan gazeteleri temsil etmektedirler.

Stalin�e soru soranlarýn, imzalarý þöyleydi: James Wick (Daily Times, Niles), JohnJohntos (Daily News, Chicago), Avelena de Pentima (Beacon, Wiehita), Hugh Boyd,(Home News, New Brunswick), David Howe (ree Press, Burlington), Philipp Miller (Tri- büne, Royal Oak), Ýrène Bedard (Tribüne, Hibbing), Eloise Harýna (Birmingham T.V.Ýstasyonu), Helena armer ( Daily Ýberian, New Ýberia), John Corcoran (Philadelphie T.V.Ýstasyonu), Paul Jankins (Morning Post, El Centro), Tim Elliot (Akron Eadyo Ýstasyonu),Bayan Arthur Hoyles (Rewiew, Alliance), Ronald Woodyard (Dayton Eadyo Ýstasyonu),Roy John Pinkerton (Scripps Newspaper, Ventura) ve diðerleri.

31 Mart günü Stalin, Amerikalý gazetecilerin sorularýna yanýtýný iletmiþtir. -ç.



147J. Stalin


JAMES RESTON�UN SORULARINA YANIT

NEW-YORK TÝMES GAZETESÝ DÝPLOMASÝ MUHABÝRÝ J. RESTON�DAN21 ARALIK 1952 GÜNÜ ALINAN SORULARA YANIT

SORU. � Yeni yýlýn yaklaþtýðý ve Birleþik-Devletler�de yeni bir yönetimin iktidara geldiði sýrada, Sovyet Sosyalist Cumhuri- yetler Birliði�nin ve Birleþik-Devletler�in gelecekteki yýllarda barýþ içinde yaþayabileceklerine iliþkin kanýnýzý koruyor musunuz?

YANIT. � Amerika Birleþik Devletleri ile Sovyetler Birliðiarasýnda bir savaþýn kaçýnýlmaz olamayacaðýna ve ülkelerimi-zin barýþ içinde yaþamaya devam edebileceklerine inanmayadevam ediyorum.

SORU. � Sizin kanýnýza göre bugünkü uluslararasý gerilim kaynaklarý nerede bulunmaktadýr?

YANIT. � Sovyetler Birliði�ne karþý güdülen �soðuk savaþ�



148 J. Stalin


[sayfa 169] politikasýnýn saldýrgan eylemlerinin belirdiði her yerde ve her þeyde.

SORU. � Uluslararasý bir yumuþamanýn saðlanmasý ama-cýyla, sizinle general Eisenhower arasýnda bir karþýlaþmanýnolanaklarýný incelemek üzere, yeni Eisenhower yönetiminin tem-

silcileri ile diplomatik konuþmalarýn yapýlmasýndan yana olur musunuz?

YANIT. � Böyle bir öneriye karþý tutumum olumludur.SORU. � Kore savaþýna son vermek amacýyla olan her

yeni diplomatik hareketle iþbirliði yapar mýsýnýz? YANIT. � Ýþbirliði konusunda ayný fikirdeyim, çünkü, SSCB,

Kore�de savaþýn sona ermesiyle ilgilenmektedir. [sayfa 170]

21 Aralýk 1952



DÖRDÜNCÜ BÖLÜMMESAJLAR



151J. Stalin


MAURICE THOREZ YOLDAÞA 28 NÝSAN 1950

Çok Sevgili Thorez Yoldaþ,Ellinci yýldönümünüz dolayýsýyla sizi selâmlamama ve sizi

kutlamama izin veriniz.ransa komünistlerinin denenmiþ yöneticisi olarak, ran-

sýz iþçilerinin ve çalýþkan köylülerinin rehberi olarak, barýþýnpekiþtirilmesinin, bütün dünyada demokrasinin ve sosyalizminzaferinin yürekli savaþçýsý olarak sizi bütün dünya halklarý, bütünülkelerin iþçileri tanýyorlar, size saygý gösteriyorlar.

Sovyet yurttaþlarý sizi ayrýca dost olarak ve ransa ile Sov- yetler Birliði halklarý arasýndaki dostluðun ve birliðin sarsýlmazsavaþçýsý olarak tanýyor ve seviyorlar. [sayfa 173]



152 J. Stalin


ransýz halkýnýn ve bütün dünya emekçilerinin yararýna yaptýðýnýz çalýþmalarda size yeni baþarýlar dilerim. Elinizi içten-

likle sýkarým.

J. STALÝN

BAY OTTO GROTEWOHL�A DEMOKRATÝK ALMAN CUMHURÝYETÝ BAÞBAKANI

15 MAYIS 1950

Bay Baþbakan, Almanya�nýn ödemekte olduðu onarým bedeli miktarýnda

bir indirim yapýlmasýna iliþkin Demokratik Alman Cumhuriyetihükümetinin istemini, Sovyet hükümeti incelemiþtir.

Sovyet hükümeti, bunu yaparken, Demokratik AlmanCumhuriyetinin onarým bedeli ile ilgili taahhütlerini dürüstçe vedüzenli bir þekilde yerine getirdiðini, 10 milyar dolar olarak sap-

tanan bu bedelden, 1950 yýlý sonuna kadar 3.658 milyon dolartutarýndaki elle tutulur bir kýsmýnýn ödenmiþ olacaðýný hesabakatmýþtýr.

Demokratik Alman Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliði arasýn-da kurulan dostluk iliþkilerini gözönünde bulunduran Sovyet hü-kümeti, Alman halkýnýn, Alman ulusal ekonomisini kalkýndýr-mak ve geliþtirmek için harcadýðý çabalarý kolaylaþtýrmak isteði-

yle Polonya Cumhuriyeti hükümeti ile görüþ birliðine vararak,bundan sonra ödenecek olan onarým bedelinin yüzde-ellisiniindirmeye, yani bu meblaðý 3.171 milyon dolara düþürmeyekarar vermiþtir.

Dýþiþleri Bakanlarý Konseyinin Mart 1947 tarihli Moskovatoplantýsýnda SSCB hükümetinin onarým bedellerinin yirmi yýllýkbir vade ile ödenmesini öngören açýklamasý uyarýnca, Sovyethükümeti, Almanya�nýn kalan [sayfa 174] onarým bedeli tutarýný, yani3.171 milyon dolarý, 1951�de baþlamak ve 1965 yýlý dahil tamam-lanmak üzere, 15 yýl süreyle, gündelik üretim mallarýndan, ka-



153J. Stalin


demeli olarak ödenmesini karara baðlamýþtýr. Derin saygýlarým-la.

J. STALÝNSSCB BAKANLAR KURULU BAÞKANI

JAVAHARLAL NEHRU�YA YANIT15 TEMMUZ 1950

Barýþ giriþiminizi selâmlarým. Kore sorununun, Çin Halkhükümeti dahil olmak üzere, beþ büyük devletin zorunlu olarakkatýlacaðý Güvenlik Konseyi tarafýndan barýþ yolu ile çözümlen-mesinin yerinde olduðu konusundaki görüþünüze tam olarakkatýlýrým. Kanýma göre, Kore sorununun hýzla çözümlenmesiiçin Güvenlik Konseyinde Kore halkýnýn sözcülerinin dinlenme-si yerinde olur.

Saygý ile.

J. STALÝNSOVYETLER BÝRLÝÐÝ BAÞBAKANI

MAO ÇE-TUNG YOLDAÞA ÇÝN HALK CUMHURÝYETÝ MERKEZÎ HALK HÜKÜMETÝ BAÞKANI

2 EYLÜL 1951

Baþkan yoldaþ, Sovyetler Birliði�nin ve onun silahlý kuvvet-lerinin Japonya�nýn saldýrgan güçlerinin ezilmesindeki rolü hak-kýndaki yüksek deðerlendirmenizden dolayý teþekkürlerimi suna-rým.

Kuomintangm tertiplerine karþýn, Çin halký ve kurtarýcýordusu, Japon emperyalistlerinin tasfiyesinde büyük [sayfa 175] birrol oynamýþlardýr. Çin halkýnýn ve kurtarýcý ordusunun savaþýmý,



154 J. Stalin


saldýrgan Japon kuvvetlerinin eziliþini temelli bir þekildekolaylaþtýrmýþtýr.

Hiç kuþkuya yer yok ki, Sovyetler Birliði ile Çin Halk Cum-huriyetinin yýkýlmaz dostluðu Uzak Doðu�da her tür saldýrgana ve savaþ kýþkýrtýcýsýna karþý, barýþýn güvence altýna alýnmasý da- vasýna hizmet etmektedir ve etmeye devam edecektir.

Baþkan yoldaþ, Doðu Asya�nýn Japon emperyalizmininboyunduruðundan kurtuluþunun altýncý yýldönümü dolayýsýylaSovyetler Birliði�nin ve silahlý kuvvetlerimizin tebriklerini kabuletmenizi rica ederim.

Yaþasýn Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliðinin büyük

dostluðu! Yaþasýn Çin Halk Kurtuluþ Ordusu!



1 EKÝM 1951

Baþkan yoldaþ, Çin Halk Cumhuriyetinin ilânýnýn bu ikin-ci yýldönümünde dostça tebriklerimi kabul etmenizi rica ede-rim.

Büyük Çin halkýna, Çin Halk Cumhuriyeti hükümetine veþahsýnýza, demokratik halkçý Çin�in kuruluþunda yeni baþarýlar

saðlamanýz için candan dileklerimi sunarým.Uzak Doðu�da barýþýn ve güvenliðin devamlý güvencesi

olan Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliði arasýndaki büyükdostluk güçlenmekte devam etsin. [sayfa 176]

J. STALÝN



155J. Stalin


OTTO GROTEWOHL YOLDAÞA DEMOKRATÝK ALMAN CUMHURÝYETÝ BAÞBAKANI

7 EKÝM 1951

Baþbakan yoldaþ, Alman Demokratik Cumhuriyetininkuruluþunun ikinci yýldönümü olan bu ulusal bayram günündetebriklerimi kabul etmenizi rica ederim.

Alman halkýna, hükümete ve þahsýnýza, birleþmiþ, baðým-sýz, demokratik, barýþsever bir Alman devletinin kuruluþunda

yeni baþarýlar dilerim.

J. STALÝN

KÝM ÝR-SEN YOLDAÞA KORE DEMOKRATÝK HALK CUMHURÝYETÝ

BAKANLAR KURULU BAÞKANI20 EKÝM 1951

Baþkan yoldaþ, Sovyetler Birliði hükümeti ve kendi adý-ma, ülkelerimiz arasýnda diplomatik iliþkilerin kurulmasýnýnüçüncü yýldönümü dolayýsýyla selâmlarýnýza ve iyi dileklerinizekarþý, teþekkürlerimi kabul etmenizi rica ederim.

Yurdunun özgürlüðü ve baðýmsýzlýðý için yaptýðý kahra-manca savaþýmda kahraman Kore halkýna baþarýlar dilerim.

J. STALÝN

BAY KÝÝSÝ ÝVAMOTO�YA �KYODO� AJANSI BAÞYAZARI

31 ARALIK 1951

Sayýn Bay K. Ývamoto! Japon halkýna bir yeni yýl mesajýiletmem hakkýndaki talebinizi aldým. [sayfa 177]



156 J. Stalin


Sovyet devlet adamlarýnýn geleneðine göre, yabancý birdevletin baþbakanýnýn baþka bir devletin halkýna dilekler ilet-

mesi sözkonusu deðildir. Bununla birlikte, yabancý iþgal sonu-cunda bahtsýzlýða yuvarlanan Japon halkýna karþý Sovyetler Bir-liði halklarýnýn duyduðu derin sempati, bu kurala aykýrý hareketetmeye ve isteðinizi yerine getirmeme beni zorladý.

Japon halkýna, kendisine özgürlük ve mutluluk dilediðimi, yurdunun baðýmsýzlýðý için verdiði cesur savaþýmda, kendisinetam bir baþarý dileðinde bulunduðumu iletmenizi rica ederim.

Sovyetler Birliði halklarý da eskiden Japon emperyalist-lerinin de katýldýðý, yabancý iþgalin dehþetini yaþamýþlardýr. Bu

yüzden Japon halkýnýn derin acýsýný pek iyi anlamaktadýrlar,ona karþý derin bir sempati duymaktadýrlar ve zamanýnda Sov-

yetler Birliði halklarýnýn yaptýðý gibi Japon halkýnýn da yurdunun yeniden doðuþunu ve baðýmsýzlýðýný elde edeceðine emindirler.

Japon iþçilerine, iþsizliðin ve düþük gündeliklerin ortadankalkmasý, günlük tüketim maddelerinin yüksek fiyatlarýnýn tasfi-

yesi ve barýþýn korunmasý için savaþýmlarýnda baþarýlar dilerim.Japon köylülerine, tam ya da kýsmî toprak eksikliðinin gi-

derilmesi, aðýr vergilerin tasfiyesi ve barýþýn korunmasý için sa-

vaþýmlarýnda baþarýlar dilerim.Bütün Japon halkýna ve aydýnlarýna, Japonya�da, demok-

ratik güçlerin tam zaferi, ülkenin ekonomik yaþamýndaki geliþ-menin yeniden baþlamasý, ulusal kültürün, bilimin ve sanatýngeliþmesi ve barýþýn korunmasý için savaþýmda baþarýlar dile-rim. [sayfa 178]

Saygýlarýmla.

J. STALÝN

MAGNÝTOGORSK METALÜRJÝ KOMBÝNASINA KOMBÝNA MÜDÜRÜ BORÝSOV YOLDAÞA - KOMBÝNA BAÞMÜHENDÝSÝ VORO-NOV YOLDAÞA - PARTÝ SORUMLUSU, PARTÝ MERKEZ KOMÝTESÝ DELEGESÝSVETLOV YOLDAÞA - ABRÝKA KOMÝTESÝ BAÞKANI PLÝSKANOS YOLDAÞA -

KOMSOMOL SORUMLUSU, KOMSOMOL MERKEZKOMÝTESÝ DELEGESÝ PANKOV YOLDAÞA



157J. Stalin


31 OCAK 1952

Ülkenin kudretli metalürji üssü Magnitogorsk MetalürjiKombinasýnýn ve �Magnitostroy� tröstünün kadýn ve erkekiþçilerini, mühendislerini, teknisyenlerini ve memurlarýný, kom-binanýn hizmete giriþinin yirminci yýldönümü dolayýsýyla selâm-lar ve kutlarým.

Yurdumuzun sadýk oðullarý ve kýzlarý olan Magnitogorskiþçileri, kombinanýn üretim potansiyelini yaratmak için bütünbu yýllar boyunca dürüstçe ve fedakârca çalýþtýlar, yeni tekniðibaþarý ile kavradýlar, maden üretimini durmadan artýrdýlar ve

ülkemize maden saðlamak için partinin ve hükümetin- saptadý-ðý görevleri onurla gerçekleþtirdiler.

Yoldaþlar, bütün kalbimle, çalýþmanýzda size yeni baþarýlardilerim.

J. STALÝN


14 ÞUBAT 1952

Sevgili baþkan, Sovyet-Çin dostluk, ittifak ve karþýlýklý yar-dým antlaþmasýnýn ikinci yýldönümü dolayýsýyla gönülden teb-riklerimi ve bütün dünyada barýþ davasýnýn çýkarlarý gereði ola-rak Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliði arasýndaki ittifakýn

ve güçbirliðinin devamlý pekleþmesi dileklerimi kabul etmenizirica ederim. [sayfa 179]

J. STALÝN



158 J. Stalin


KUZNETSK METALÜRJÝ KOBÝNASINA KOMBÝNA MÜDÜRÜ BELO YOLDAÞA - KOMBÝNA BAÞMÜHENDÝSÝ SERMOLAY-

EV YOLDAÞA - PARTÝ SORUMLUSU, PARTÝ MERKEZ KOMÝTESÝ DELEGESÝKARPOV YOLDAÞA - ABRÝKA SENDÝKA KOMÝTESÝ BAÞKANI PÝSTEHÝN

YOLDAÞA - KOMSOMOL SORUMLUSU, KOMSOMOLMERKEZ KOMÝTESÝ DELEGESÝ REZNÝKOV YOLDAÞA

3 NÝSAN 1952

Ülkenin kudretli ve teknik yönden öncü iþletmesi olanKuznetsk Metalürji Kombinasýnýn ve �Stalinskp-romstroy� trö-stünün kadýn ve erkek iþçilerini, mühendislerini, teknisyenlerini

ve memurlarýný, kombinanýn hizmete giriþinin yirminci yýldönü-mü dolayýsýyla selâmlar ve kutlarým.

Kuznetsk metal iþçileri, Sovyetler Birliði�nin kahraman iþçisýnýfýnýn ön saflarýnda yürümektedirler; ulusal ekonomiye ma-den saðlamak için partinin ve hükümetin saptadýðý görevlerionurla yerine getirmiþlerdir ve getirmektedirler.

Yoldaþlar, bütün kalbimle, çalýþmanýzda size yeni baþarýlardilerim.

J. STALÝN

BOLESLAV BIERUT YOLDAÞA POLONYA CUMHURBAÞKANI

2 NÝSAN 1952

Baþkan yoldaþ, bu altmýþýncý yýldönümünüz gününde, de-

mokratik, halkçý, birleþmiþ ve baðýmsýz yeni Polonya�nýn büyükkurucusu ve yöneticisi olarak sizi selâmlamama izin veriniz.Kardeþ Polonya halkýnýn iyiliði ve dünya barýþýnýn yararý-

na olan Polonya Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliði arasýndaki dost-luðun devamlý pekleþmesi için gösterdiðiniz [sayfa 180] çalýþmalardabaþarýlar diler ve candan saðlýk dileklerimi iletirim.

J. STALÝN



159J. Stalin


PETRU GROZA YOLDAÞA ROMANYA HALK CUMHURÝYETÝ BAKANLAR KURULU BAÞKANI

GH. GHEORGHÝU-DEJ YOLDAÞA ROMANYA ÝÞÇÝ PARTÝSÝ MERKEZ KOMÝTESÝ GENEL SEKRETERÝ

10 MAYIS 1952

Romanya�nýn devlet olarak baðýmsýzlýðýnýn ilânýnýn 75. yýldönümü dolayýsýyla yollamýþ bulunduðunuz dostane selâmmesajýnýz için, Romanya Halk Cumhuriyeti hükümetinin, Ro-manya Ýþçi Partisi Merkez Komitesinin ve þahsen sizlerin,

teþekkürlerimi kabul etmenizi rica ederim. Yeni, özgür, halkçý, demokratik Romanya�nýn kurulmasýn-da Romanya halkýna, Romanya Halk Cumhuriyeti hükümetine

ve Ýþçi Partisi Merkez Komitesine yeni baþarýlar dilerim.

J. STALÝN

O. GROTEWOHL YOLDAÞA DEMOKRATÝK ALMAN CUMHURÝYETÝ BAÞBAKANI9 MAYIS 1952

Baþbakan yoldaþ, Alman halkýnýn faþist zulmünden kur-tuluþunun yedinci yýldönümü dolayýsýyla yolladýðýnýz dostane me-saj için Demokratik Alman Cumhuriyetinin ve þahsýnýzýn teþek-kürlerimi kabul etmenizi rica ederim.

Alman halkýna ve Demokratik Alman Cumhuriyeti hükü-metine, birleþmiþ, baðýmsýz, demokratik ve barýþçý bir Almanyauðruna yaptýðý savaþýmda, Almanya�nýn ve [sayfa 181] bütün dünya-nýn barýþa kavuþmasý için hýzla bir barýþ antlaþmasýnýn yapýl-masý ve Almanya�dan iþgal kuvvetlerinin geri çekilmesi için ya-ptýðý savaþýmda, baþarýlar dilerim.

J. STALÝN



160 J. Stalin


ZAPOTOCKY YOLDAÞA ÇEKOSLOVAKYA CUMHURÝYETÝ BAÞBAKANI

10 MAYIS 1952

Baþkan yoldaþ, sizin ve Çekoslovakya Cumhuriyeti hükü-metinin Çekoslovakya�nýn hitlerci istilâcýlarýn boyunduruðun-dan kurtuluþunun yedinci yýldönümüne raslayan ulusal bayra-mý dolayýsýyla dostça tebriklerimi ve Çekoslovak halkýnýn yeni,halkçý, demokratik Çekoslovakya�nýn kurulmasýnda yeni baþarýlariçin dileklerimi kabul etmenizi rica ederim.

J. STALÝN

SOVYETLER BÝRLÝÐÝ�NÝN GENÇ PÝYONYELERÝNE20 MAYIS 1952

V. Lenin adýný taþýyan piyonye örgütünün bu otuzuncu yýl-

dönümü gününde bütün kalbimle genç piyonyeleri ve öðrenci-leri selamlarým.Piyonyelere ve öðrencilere, öðrenimlerinde, çalýþmalarýn-

da, toplumsal faaliyetlerinde baþarý ve saðlýk dilerim.Piyonye örgütünün, piyonyeleri ve öðrencileri, sadýk leni-

nistler, büyük yurdumuzun fedakâr evlâtlarý olmalarým saðlaya-cak þekilde eðitmeye devam etmesini dilerim. [sayfa 182]

J. STALÝN

KÝM ÝR-SEN YOLDAÞA

KORE DEMOKRATÝK HALK CUMHURÝYET BAÞBAKANI15 AÐUSTOS 1952

Baþkan yoldaþ, Kore Demokratik Halk Cumhuriyetininulusal bayramý dolayýsýyla yürekten tebriklerimi kabul etmenizirica eder ve kahraman Kore halkýna yurdunun özgürlüðü ve



161J. Stalin


baðýmsýzlýðý için baþarýlý bir þekilde savaþým vermesini dilerim.

J. STALÝN


2 EYLÜL 1952

Baþkan yoldaþ, Japon emperyalistlerine karþý elde edilenzaferin yedinci yýldönümü dolayýsýyla, Sovyet halký ve Sovyet or-dusuna karþý ifade ettiðiniz duygularýnýza karþý teþekkürlerimikabul etmenizi rica ederim.

Bu tarihsel zaferde, Japon saldýrýsýnýn tasfiyesini kolaylaþ-týran Çin halkýnýn ve onun Halk Kurtuluþ Ordusunun kahraman-lýðýnýn ve fedakârlýðýnýn dev bir payý vardýr.

Sovyetler Birliði ile Çin Halk Cumhuriyeti arasýndaki büyükdostluk, yeni bir saldýrý tehlikesine karþý emin bir güvence, Uzak

Doðu�da ve bütün dünyada barýþýn güçlü bir kalesidir.Baþkan yoldaþ, Çin halkýnýn Japon boyunduruðundan

kurtuluþunun yedinci yýldönümü dolayýsýyla Sovyetler Birliði�nin ve Sovyet Ordusunun selâmlarýný kabul etmenizi rica ederim.

Yaþasýn Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliði�nin yý-kýlmaz dostluðu! [sayfa 183]

Yaþasýn Çin Halk Cumhuriyetinin Halk Kurtuluþ Ordusu!




162 J. Stalin



30 EKÝM 1952

Baþkan yoldaþ, Çin Halk Cumhuriyetinin ilânýnýn üçüncü yýldönümü dolayýsýyla candan tebriklerimi kabul etmenizi ricaederim.

Güçlü halkçý demokratik bir Çin devletinin kuruluþundabüyük Çin halkýna, Çin Halk Cumhuriyeti hükümetine, veþahsýnýza yeni baþarýlar dilerim.

Uzak Doðu�da ve bütün dünyada barýþýn ve güvenliðinsaðlam desteði olan Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyet SosyalistCumhuriyetler Birliði�nin büyük dostluðu güçlensin ve geliþsin!

J. STALÝN


14 ÞUBAT 1953

Baþkan yoldaþ, Sovyet-Çin dostluk, ittifak ve karþýlýklý yar-dým antlaþmasýnýn üçüncü yýldönümü dolayýsýyla, yürekten te-briklerimi ve barýþýn ve halklarýn güvenliði yararýna Çin Halk

Cumhuriyeti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliði arasýnda-ki dostluk ve ittifakýn daha da güçlenmesi için dileklerimi kabuletmenizi rica ederim. [sayfa 184]

J. STALÝN



BEÞÝNCÝ BÖLÜMSON SÖYLEV



165J. Stalin


SOVYETLER BÝRLÝÐÝ KOMÜNÝST PARTÝSÝ XIX. KONGRESÝ KAPANIÞ TOPLANTISI

KONUÞMASI

Yoldaþlar,Kongremiz adýna, kongremizi varlýklarý ile onurlandýran

bütün kardeþ partilerin ve gruplarýn temsilcilerine ya da ona se-

lâm mesajlarý sunan bütün kardeþ partilere ve gruplara teþekküretmeme, dostça selâmlarý, baþarý dilekleri, güvenleri için onlarateþekkür etmeme izin veriniz.

Bu güvene ayrý bir önem vermekteyiz, çünkü bu güven,partimizi, halklarýn aydýnlýk geleceði uðruna savaþýmýnda, savaþakarþý savaþýmýnda, barýþý sürdürmek için verdiði savaþýmda des-tekleme kararýnýn bir ifadesidir.

Kudretli bir güç haline gelmiþ bulunan partimizin, [sayfa 187]



166 J. Stalin


artýk desteðe gereksinmesi kalmadýðýný sanmak bir yanýlgý olur-du.

Bu yanlýþtýr. Partimizin ve ülkemizin her zaman yabancýülkelerdeki kardeþ halklarýn güvenine, sempatisine ve desteði-ne gereksinmesi olmuþtur ve olacaktýr.

Bu desteði aþaðýdaki özellik ifade etmektedir: herhangibir kardeþ partinin, partimizin barýþçý isteklerini desteklemesi,ayný zamanda, onun, barýþýn sürdürülmesi için savaþýmýnda ken-di halkýnýn desteklemesi anlamýný taþýmaktadýr. 1918-1919 yýlla-rýnda Ýngiliz burjuvazisinin Sovyetler Birliði�ne karþý yaptýðý silah-lý saldýrýlarý sýrasýnda, �Rusya�dan ellerinizi çekin� sloganý ile Ýn-

giliz iþçileri savaþa karþý savaþýmý örgütlediklerinde, bu bir des-tekti; bu, önce kendi halklarýnýn barýþ için verdiði savaþýmýndaona saðlanan bir destekti ve ayný zamanda, daha sonra Sovyet-ler Birliði�ne bir destekti. Thorez yoldaþ ya da Togliatti yoldaþ,halklarýnýn, Sovyetler Birliði halklarýna karþý savaþmayacaðýnýilân ettikleri zaman, bu bir destekti, bu önce barýþ için savaþým

vermekte bulunan ransa ve Ýtalya iþçilerine ve köylülerine birdestekti ve, ayný zamanda, Sovyetler Birliði�nin barýþsever iste-klerine bir destekti. Karþýlýklý desteklemenin bu özelliði, partimi-

zin çýkarlarýnýn, barýþa tutkun halklarýn çýkarlarý ile karþýt olmak yerine, onlarla ayýrdedilmez þekilde kaynaþmalarý ile açýklana-bilir. Sovyetler Birliði�ne gelince, onun çýkarlarý, bütün dünyada,barýþ davasý ile kesin olarak ayýrdedilmez durumdadýr.

Partimizin kardeþ partilere karþý borçlu kalamayacaðý vekendisinin de bu partilere ve, ayný zamanda, onlarýn halklarýný,baðýmsýzlýk savaþýmlarýnda, barýþýn korunmasý savaþýmlarýnda,desteklemesi gerektiði anlaþýlýr. Bilindiði gibi, partimiz de, tama-

men böyle hareket etmektedir. 1917 yýlýnda, partimiz, iktidarýele aldýktan sonra, ve kapitalistlerin ve büyük toprak sahipleri-nin [sayfa 188] boyunduruðunu tasfiye etmek için fiilî önlemler uygu-ladýðý zaman, kardeþ partilerin temsilcileri, partimizin yiðitliðine

ve baþarýlarýna karþý hayranlýk duyarak, kendisine dünya dev-rimci ve iþçi hareketinin �Hücum Tugayý� unvanýný takmýþlardý.Bununla, �Hücum Tugayýnýn baþarýlarýnýn kapitalizmin boyun-duruðunun altýnda inleyen halklarýn durumunu hafifleteceði um-



167J. Stalin


udunu ifade ediyorlardý. Hele Ýkinci Dünya Savaþý döneminde,Sovyetler Birliði, Alman ve Japon faþist baskýsýný ezerek, Asya ve

Avrupa halklarýný faþist kölelik tehdidinden kurtardýðýnda, parti-mizin, bu umutlarý haklý çýkardýðýný sanýrým.Kuþku yok ki, �Hücum Tugayý� tek oldukça ve bu öncü

rolünü aþaðý yukarý hemen hemen tek baþýna oynamasý gerek-tikçe, bu onur rolünü yerine getirmek pek güç olmuþtur. Ancakbu, geçmiþe aittir. Þimdi durum tamamen deðiþmiþtir. Þimdi,Çin�den ve Kore�den Çekoslovakya�ya ve Macaristan�a kadar,halk demokrasileri ülkeleri biçiminde, yeni �Hücum Tugaylarý�ortaya çýkmýþtýr, þimdi, partimiz için savaþým vermek kolaylaþ-

mýþtýr ve çalýþmanýn kendisi de daha neþeli bir þekilde sürdü-rülmektedir.

Henüz iktidara gelmemiþ bulunan ve burjuvazinin þiddet yasalarýnýn ökçesi altýnda çalýþmakta olan komünist, demokra-tik ya da iþçi ve köylü partileri, özel bir ilgiye lâyýktýr. Kuþkusuzonlar için çalýþmak daha zordur. Oysa, onlarýn çalýþmalarý, bi-zim, Rus komünistlerinin, Çarlýk döneminde, ileriye doðru enküçük hareketin en vahim cinayet diye adlandýrýldýðý zaman-lardaki çalýþmalarýmýz kadar güç deðildir. Oysa, Rus komünist-

leri dayandýlar, güçlükler karþýsýnda korkmadýlar ve zaferi sað-ladýlar. Bütün bu partiler için durum ayný olacaktýr.

Neden aslýnda bu partilerin çalýþmalarý Çar dönemindeki[sayfa 189] Rus komünistlerininki kadar güç deðildir?

Birincisi, çünkü gözlerinin önünde Sovyetler Birli-ði�nin ve halk demokrasilerinin savaþým ve baþarý deneyimleri bulun-maktadýr. Bu yüzden, bu ülkelerin yanýlgý ve baþarýlarýndan yarar-lanabilirler ve böylece çalýþmalarýný kolaylaþtýrabilirler.

Ýkincisi, çünkü kurtuluþ hareketinin esas düþmaný, bizzatburjuvazi baþkalaþmýþ, ciddî þekilde deðiþmiþtir, daha gericiolmuþ, halkla baðlarýný kaybetmiþtir ve bu yüzden zayýflamýþtýr.Bu durumun da devrimci ve demokratik partilerin çalýþmalarýnýkolaylaþtýrmasý gerektiðini kavramak kolaydýr.

Eskiden burjuvazi liberalizm oyununu oynayabilirdi, burjuva demokratik özgürlükleri savunur ve böylelikle halka hoþgörünürdü. Þimdi artýk burjuva liberalizminden iz kalmamýþtýr.



Sözümona �kiþi özgürlükleri� yoktur artýk, kiþi haklarý þimdi ar-týk yalnýzca sermaye sahiplerine tanýnmaktadýr, ve geri kalan

yurttaþlarýn hepsi, ancak sömürülmeye yarayan bir insan ham-maddesi sayýlmaktadýr. Ýnsanlarýn ve uluslarýn hak eþitliði ilkesiayaklar altýnda çiðnenmektedir, bunun yerini, bütün haklarýsömürücü azýnlýða tanýyan ve sömürülen yurttaþlar çoðunluðu-nu haklardan yoksun býrakan ilke almýþtýr. Burjuva demokratiközgürlükler bayraðý, geminin bordasýndan denize atýlmýþtýr. Eðersiz komünist ve demokratik partiler temsilcileri, halkýn çoðun-luðunu çevrenizde toplamak istiyorsanýz, bence, bu bayraðý baþý-nýzýn üstünde yükseltmek ve ilerilere taþýmak size düþmektedir.

Bu bayraðý sizden baþkasý yükseltemez.Eskiden burjuvazi ulusun baþý sayýlýrdý, ulusun haklarýný

ve baðýmsýzlýðýný savunurdu, bunlarý �her þeyin üstünde� sayar-dý. Bugün artýk �ulusal ilke�den iz kalmamýþtýr. Bugün burjuvazi,ulusun haklarýný ve baðýmsýzlýðýný dolarla trampa etmektedir.Ulusal baðýmsýzlýk [sayfa 190] ve ulusal egemenlik bayraðý gemininbordasýndan denize atýlmýþtýr. Eðer siz, komünist ve demokratik

stalin son yazilar 1950 1953

Documents