Pomology, Viticulture and Enology

45th

Croatian & 5th

International Symposium on Agriculture

1148

IZVORNI ZNANSTVENI RAD

Pomološke karakteristike sorti trešanja srednje kasnog vremena

dozrijevanja

Nada Zavišiš1, Zoran Keseroviš

2

1Poljoprivredni institut Republike Srpske, Banja Luka, Knjaza Miloša 17, Banja Luka, Bosna i

Hercegovina (kontakt.nada.z@blic.net) 2Poljoprivredni fakultet Novi Sad, Trg Dositeja Obradovića 8, Novi Sad, Srbija

Saţetak

U radu su prikazani dvogodišnji rezultati ispitivanja pomoloških osobina sorti trešnje u

uvjetima kontinentalne klime. Ispitivane su sorte: Summit, Germersdorfska, Durone nero

III, Lambert, Sunburst, Sue, Merton crone, Durone nero I i Melitopoljska crna. Cilj ovog

rada je izuţavanje pomoloških osobina sorti trešanja, srednje kasnog vremena dozrijevanja,

jer uz poznavanje ekoloških uvjeta, znaţajno je poznavanje pomoloških osobina sorti, a

kod trešnje to su: krupnoša, oblik i randman ploda. Dobiveni rezultati su pokazali da se

ispitivane sorte trešnje razlikuju po pomološkim osobinama ploda (masa ploda, dimenzije

ploda i peteljke). Ekološki uvjeti znaţajno utiţu na razlike u pojedinim ispitivanim

osobinama. Kao najinteresantnije sorte za komercijalne nasade pokazale su se: Sunburst,

Summit, Melitopoljska crna i Durone nero I.

Kljuţne rijeţi: sorta, trešnja, masa ploda, dimenzije ploda, peteljka

Uvod

Kao vrlo rano voše, koje se istiţe oblikom ploda i bojom pokoţice trešnja je vrlo cijenjeno

voše. Plodovi se uglavnom koriste u svjeţem stanju, a manji dio se koristi kao sirovina za

preradu u sokove, kompote, dţemove, kao sušeno voše, smrznuto voše, itd. Svjeţi plodovi

imaju hranjivo-dijetetsku, dijetoprofilaktiţku vrijednost, a sadrţe šešere (glukoza i

fruktoza) do 18%, organske kiseline, celulozu, vitamine (A, C, B1, B2), aromatiţne

materije, itd. U svijetu se proizvede 2 milijuna tona trešnje u oko 64 zemlje na površini od

340 000 ha (FAO, 2006). Proizvodnja trešnje u našim uvjetima se uglavnom obavlja u

privatnom sektoru gdje su zastupljene stare sorte kao što su: Germersdorfska, Lionska

rana, Hedelfingenska, a nešto manje su prisutne Burlat, Suvenir, Stella, Starking Hardy

Giant. Zbog povoljnih zemljišnih i klimatskih uvjeta za uzgoj trešnje, trebalo bi posvetiti

vešu paţnju toj vošnoj vrsti i iši na podizanje novih nasad s novijim sortama koje su veš

pokazale znaţajne rezultate uzgojem kod vodeših europskih proizvoŤaţa trešnje.

Materijal i metode

Ispitivanja su obavljena u toku 2005. i 2007. godine na oglednom dobru Departmana za

vošarstvo, vinogradarstvo, hortikulturu i pejzaţnu arhitekturu Poljoprivrednog fakulteta u

Novom Sadu na Rimskim Šanţevima, gdje je podignuta kolekcija trešnje s oko 55 sorti. U

kolekciji se nalaze pored starih sorti i dosta novih sorti razliţitog dozrijevanja. Nasad se

nalazi u osmoj godini starosti i sve sorte su cijepljene na magrivi (Prunus mahaleb L.).

Razmak je 5 x 4 metra, a uzgojni oblik je piramidalni. U pokusu su ispitane sorte trešanja

srednje kasnog vremena dozrijevanja i to: Summit, Germersdorfska, Durone nero III,

Lambert, Sunburst, Sue, Merton crone, Durone nero I, Melitopoljska crna. Berba plodova u

obe godine obavljena je u fazi pune zrelosti. Od svake sorte uzet je uzorak od 30 plodova

kod kojih su vršena pomološka mjerenja u laboratoriju za pomologiju. Od pomoloških

osobina vršeno je mjerenje mase ploda, dimenzije ploda (debljina, širina, visina),

Vodarstvo, vinogradarstvo i vinarstvo

45. hrvatski i 5. međunarodni simpozij agronoma

1149

dimenzije peteljke (duljina i debljina), kao i masa mesa, koštice i peteljke. Masa ploda je

mjerena preciznom automatskom vagom, marke ―TEHTNICA‖. Visina, širina i debljina

ploda, kao i duljina i debljina peteljke, mjereni su šublerom sa automatskim mikrometrom.

Teţina mesa, koštice i peteljke su mjerene automatskom vagom. Dobiveni podaci su

statistiţki obraŤeni metodom analize varijante, a znaţajnost razlike izmeŤu srednjih

vrjednosti utvrŤena je pomošu LSD-testa, za vjerojatnost od 0,05 i 0,01.

Rezultati i rasprava

Rezultati istraţivanja pomoloških osobina sorti trešanja dani su u Tablicama 1 i 2. U tablici

1 prikazani su rezultati mjerenja mase ploda i odnosa mesa i koštice ispitivanog sortimenta

u dvije godine istraţivanja.

Tablica 1. Masa ploda i odnos mesa i koštice kod trešnje

sorta masa ploda (g) odnos meso/koštica

2005 2007 prosjek 2005 2007 prosjek

Summit 8,61 9,42 9,02 14,10 16,70 15,40

Germersdorfska 6,54 8,21 7,38 11,20 11,30 11,25

Durone nero III 6,50 6,86 6,68 11,50 10,50 11,00

Lambert 6,62 5,15 5,89 9,50 8,70 9,10

Sunburst 6,41 11,76 9,09 13,90 18,90 16,40

Sue 6,16 4,36 5,26 11,10 9,30 10,20

Merton crone 7,01 6,23 6,62 12,70 14,10 13,40

Durone nero I 8,45 8,58 8,52 13,50 14,40 13,95

Melitopoljska crna 7,39 7,77 7,58 16,30 9,80 13,05

prosjek 7,08 7,59 7,33

LSD A B A/B

LSD0,05 0,65 3,55 0,65

LSD0,01 0,94 17,84 0,94

Masa ploda je karakteristika koja odreŤuje uporabnu vrijednost svake sorte. Ona je sortno

obiljeţje, ali moţe varirati u ovisno o nivou primjenjene agrotehnike i vremenskih uvjeta u

fazama razvoja i zrenja ploda. Prema postavljenim standardima u vešini europskih zemalja

sorte trešnje kasnijeg vremena dozrijevanja trebaju imati masu ploda vešu od 10 g

(Sansavini et Lugli, 1997.) U našim istraţivanjima samo sorta Sunburst je u 2007. godini

postigla te vrijednosti (Tablica 1.). Prosjeţno vrlo krupne plodove u našim istraţivanjima

imaju sorte Summit, Sunburst i Durone nero I (Tablica 1.). Prosjeţna masa ploda

ispitivanih sorti trešanja u našim istraţivanjima (7,33g) sliţna je rezultatima ispitivanja

vešeg broja sorti ţetvrtog tjedna zrenja u agroekološkim uvjetima Ţaţka, gdje je

zabiljeţena prosjeţna masa od 7,12 g (Radiţeviš, 2006.). U istraţivanjima mase ploda kod

sorti kasnog vremena dozrijevanja, Regina i Sweetheart, (Voša i sur.,2009) dobiveni

rezultati su sliţni našim rezultatima.

Pomology, Viticulture and Enology

45th

Croatian & 5th

International Symposium on Agriculture

1150

Tablica 2. Dimenzije ploda i peteljke trešnje

Sorta

dimenzije ploda (mm) dimenzije peteljke (mm)

debljina širina visina duţina debljina

20

05

20

07

pro

sjek

20

05

20

07

pro

sjek

20

05

20

07

pro

sjek

20

05

20

07

pro

sjek

20

05

20

07

pro

sjek

Summit 26,

18

26,

34

26,

26

21,

80

22,

25

22,

03

25,

55

25,

74

25,

65

37,

03

40,

70

38,

87

1,

09

1,

02

1,1

0

Germers

dorfska

22,

88

25,

31

24,

10

20,

31

22,

07

21,

19

22,

62

23,

48

23,

05

41,

05

44,

73

42,

89

0,

84

0,

89

0,8

7

Durone

nero III

22,

89

22,

71

22,

80

20,

28

20,

71

20,

50

22,

17

21,

89

22,

03

33,

93

37,

46

35,

70

0,

89

0,

79

0,8

4

Lambert 22,

89

20,

78

21,

84

19,

60

17,

95

18,

78

23,

73

21,

68

22,

71

33,

71

34,

96

34,

34

1,

00

0,

80

0,9

0

Sunburst 22,

59

27,

56

25,

08

19,

94

24,

34

22,

14

21,

87

25,

28

23,

58

36,

96

44,

43

40,

70

0,

83

0,

96

0,9

0

Sue 23,

13

19,

34

21,

34

19,

28

17,

18

18,

23

22,

36

19,

79

21,

08

43,

96

42,

16

43,

06

1,

06

0,

91

0,9

9

Merton

crone

23,

46

22,

41

22,

94

20,

97

20,

72

20,

85

22,

31

21,

01

21,

66

35,

23

36,

56

35,

90

1,

10

1,

03

1,0

7

Durone

nero I

25,

37

25,

56

25,

47

21,

60

21,

98

21,

79

24,

87

24,

24

24,

56

35,

71

33,

96

34,

84

1,

06

1,

02

1,0

4

Melitopo

ljska

crna

24,

47

24,

42

24,

45

21,

19

21,

63

21,

41

23,

27

23,

06

23,

17

44,

01

49,

80

46,

91

0,

96

0,

99

0,9

8

Prosjek 23,

65

23,

83

23,

74

20,

55

20,

98

20,

77

23,

19

22,

91

23,

05

37,

95

40,

53

39,

24

0,

98

0,

93

0,9

6

LSD A B A/B A B A/B A B A/B A B A/B A B A/B

LSD0,05

0,9

6 5,3

0,9

6

0,6

5

3,5

6

0,6

5

0,7

4

4,0

7

0,7

4

2,9

3

16,

18

2,9

3

0,

12

0,

69

0,1

2

LSD0,01 1,4

0

26,

48

1,4

0

0,9

4

17,

82

0,9

4

1,0

7

20,

37

1,0

7

4,2

7

81,

04

4,2

7

0,

18

3,

44

0,1

8 A- Ţimbenik sorta; B-Ţimbenik godina; A/B- Interakcija sorta/godina

Kod sorte Sunburst u našim istraţivanjima zapaţena je velika razlika u masi ploda tokom

godina istraţivanja, što je posljedica utjecaja rodnosti na krupnošu plodova. Manja rodnost

na stablu u 2007. godini rezultirala je krupnijim plodovima u odnosu na 2005. godinu.

Prosjeţna masa ploda sorte Sue je niţa u odnosu na istraţivanja Mratiniš i sur. (2008.)

Utjecaj na krupnošu ploda sorte Sue u našim istraţivanjima je imala velika opterešenost

stabala prinosom, usljed ţega su stabla dala sitnije plodove. Kod sorte Lambert, prosjeţna

masa ploda u našem istraţivanju (5,89 g) je znatno niţa u odnosu na dugogodišnja

istraţvanja u Moldaviji (Ţeban, 2005). Prosjeţna masa ploda sorta Durone nero III u našim

istraţivanjima je niţa u odnosu na istraţivanja u Poljskoj (Kurlus, 2004), gdje je ocjenjena

kao najinteresantnija sorta krupnih plodova i visoke rodnost. Sorta Summit u našem

istraţivanju je ostvarila vešu prosjeţnu masu (9,02 g) u odnosu na istraţivanja u Poljskoj

(Kurlus, 2004) i Ţaţku (Radiţeviš, 2006.).

Voše, kao sirovina za preradu, s tehnološkog aspekta treba zadovoljiti odreŤene elemente

kvalitete, prije svega: mehaniţki sastav (randman), kemijski sastav i tehnološku zrelost.

Pokazatelj odnosa mesa i koštice je bitan indikator kvalitete plodova i moglo bi se

zakljuţiti da je povoljan odnos od 10-13 (Germerzdorfska i Durone nero III), dok je vrlo

dobar odnos veši od 13 (Sunburst, Summit, Merton crone, Duron nero I i Melitopoljska

crna). Najpovoljniji odnos mesa i koštice imale su sorte Sunburst (16,4) i Summit (15,4)

(Tablica 1.).

Vodarstvo, vinogradarstvo i vinarstvo

45. hrvatski i 5. međunarodni simpozij agronoma

1151

Visina, širina i debljina ploda je vaţno pomološko obiljeţje sorte koji su znaţajan elemenat

od kojeg zavisi oblik ploda, a koji je u kombinaciji sa bojom pokoţice bitan za vizuelnu

dopadljivost ploda potrošaţima (Keseroviš i sur.,2007). Kappela (1996.) navodi da je

optimalan promjer ploda od 29 do 30 mm, što je znatno veše u odnosu na naše rezultate po

kojima je prosjeţna širina plodova svih sorti ispitivanih trešnje iznosila 20,77 mm (Tablica

2.). Naši rezultati su niţi od kriterija u SAD-u gdje je minimalni promjer plodova 25 mm

(Omeg and Omeg, 2005.). Rezultati mjerenja dimenzije ploda u našim istraţivanjima, kod

pojedinih sorti (Summit, Sunburst i Durone nero III), sliţni su rezultatima istraţivanja u

agroekološkim uvjetim Ţaţka (Radiţeviš, 2006.), što dovodi do zakljuţka da su dimenzije

ploda sortno obiljeţje u sliţnim agroekološkim uvjetima uzgoja.

Osobine peteljke, u prvom redu duljina i debljina, su znaţajna mjerila pri determinaciji

sorte, a takoŤer, znaţajni su po pitanju berbe plodova naroţito ako se radi strojno (Peterson

and Wolford, 2001.). Duljina peteljke sorti Sunburst i Durone nero I u našim istraţivanjim,

je sliţno rezultatima istraţivanja u uvjetima središnje Italije (Bignami et al., 1997.), kao i u

uvjetima Ţaţka (Radiţeviš, 2006.).

Zakljuĉak

Na osnovi dvogodišnjih rezultata istraţivanja pomoloških karakteristika sorti trešanja moţe

se zakljuţiti da se po pomološkim karakteristikama plodova istiţu sorte Summit, Sunburst,

Durone nero I i Melitopoljska crna, pa se mogu preporuţiti kao najpovoljnije sorte, kasnog

vremena dozrijevanja, za podizanje novih nasada.

Masa ploda je sortna osobina na koju znaţajno mogu utjecati ekološki uvjeti (klima i tlo),

primjenjena agrotehnika i pomotehnika. Dimenzije plodova (debljina, širina i visina), su

parametri koji utjeţu na oblik plodova trešnje kao znaţajne sortne osobine i kod sorti

Summit, Sunburst i Durone nero I u odnosu na druge sorte u istraţivanju posebno su došle

do izraţaja, što bi trebalo pozitivno utjecati na prihvašanje istih od strane potrošaţa.

Literatura

Bignami, C., Cammilli, C., Moretti, G., Natali, S. (1997): Productive behaviour of sweet cherry

cultivars in the Coastal area of Northern Lacio (Central Italy). Atti del Convegno Nacionale

del Ciliegio SOI, Valenzano (Ba) 539-547. 19-21.

Чебан Екатерина Фёдоровна (2005): Биологические особенности черешни и улучшение

сортимента в условиЯх Республики Молдова. ДиссертациЯ на соискание степени

доктора сельскохозЯйых наук. Кишинев

Kappel, F.; Fisher-Fleming, B.; Hogue, E. (1996): Fruit characteristics and sensory attributes of

an Ideal sweet cherry. Hort. Science 31 (3): 443-446.

Keseroviš, Z., Vraţar, Lj., Tepiš, Aleksandra, Magazin, N., Bijeliš, Sandra, Vidicki, B. (2007):

Senzorna i hemijska analiza plodova trešnje. Savremena poljoprivreda. Vol. 56, 6. 138-143.

Novi Sad.

Kurlus, R. (2004): Growt, yield and fruit quality in eight sweet cherry cultivars grafted on

'Tabel Edabriz' rootstock. Jurnal of Fruit and Ornamental Plant Reasarch. Vol. 12: 35-39.

Mratiniš, Evica, Milatoviš, D., Đuroviš, D.(2008): Biološke osobine sorti trešnje svetle boje

ploda. Knjiga abstrakata XIII Kongresa vošara i vinogradara Srbije. Novi Sad, 101.

Omeg, M., Omeg, L. (2005): Psysiological principles for growing premium fruit. Producing

Premium cherries. First Edition. Edited by Whiting M. Washington: Good fruit growers.

pp.145-148.

Peterson, D.L., Wolford, S.D. (2001): Mechanical harvester for fresh market quality stemless

sweet cherries. Transactions of the ASAE. Vol. 44(3): 481-485.

Radiţeviš, Sanja (2006): Biološke i pomološko – tehnološke osobine novijih sorti trešnje.

Magistarska teza. Agronomski fakultet, Ţaţak, 1 – 78.

Pomology, Viticulture and Enology

45th

Croatian & 5th

International Symposium on Agriculture

1152

Voša, S., Dobriţeviš, N.,Druţiš, J., Šindrak, Z., Knez, L.(2009): Fizikalna svojstva trešanja

kontinentalnog podruţja Republike Hrvatske. Zbornik radova 44. hrvatski i 4. meŤunarodni

simpozij agronoma, 885-887

The pomological characteristics of medium-late ripening time sweet

cherry varieties

Abstract

This paper presents the research results of biennial field trial of the most important sweet

cherry varieties characteristics in the continental climate. The examined varieties are

Summit, Germersdorfska, Durone nero III, Lambert, Sunburst, Sue, Merton Crone, Durone

nero I and Melitopoljska Crna.

The aim of this paper is researching of pomological characteristics of medium-late ripening

time sweet cherry varieties, because successful growing of some fruit depends not only on

environmental conditions, but also pomological properties, and the sweet cherry‘s are size

and fruit shape, fruit dressing.

The results of showed that there is differences among pomological characteristics of sweet

cherry fruit (weight and the size of the fruit and stem) between the tested varieties. Climate

factor, significantly influence the differences in individual characteristics.

The most interesting varieties for the commercial crops are Sunburst, Summit,

Melitopoljska crna and Durone nero I.

Key words: sweet cherry, variety, weight of the fruit, size of the fruit, stem