sorunlar ve ÇÖzÜm Önerİlerİ

Dr. Kasm TURGUTMlkiye Bamfettii

mar planlamas konusundaki uygulamalarn tutarll ve kalitesi, ulusal planlama leinden, kentsel ve krsal tasarm aamasna kadar inen bir planlama kademelenmesinin bulunmasyla yakndan ilgilidir.

Bir plan belgesi zerinde deiiklik yapmak olana her zaman bulunmaktadr, ancak yaplama gerekletikten sonra, yerleim alanlar zerindeki yanllar dzeltmek nerdeyse imknsz hale gelmekte, dzeltme abalar topluma yksek maliyetler getirmektedir.

mar planlamas ulusal planlamadan balayarak blge ve kent planlamasna doru kademelenmesi gerekirken, Trkiyede bu kademelenme blge planlamas konusundaki eksiklikler sebebiyle lkenin birok blgesinde uygulanamamtr. Gnmzde kentlerin ounluunu iine alan evre dzeni planlar henz tamamlanamamtr.

Ky yerleimlerinin % 28i dank yerleim zelliine sahiptir

Kylerin yerleim yerleri:% 45i srtlarda, yamalarda% 23 da eteklerinde% 19u ovalarda% 11i Vadilerde

mar Hukuku: Ky ve belediyelerin, belirli planlar ve programlar dhilinde, imar ve inkiafyla ilgili ilkeleri ihtiva eden objektif hukuk kurallardr. mar Uygulamalar: Kentlerde ve krsaldaki yaplamann fen ve salk koullarna uygun yrtlmesi sreci ve imar hukuku kapsamndaki uygulamalarn tmn kapsamaktadr.

evre dzeni plan: Konut, sanayi, tarm, turizm, ulam gibi sektrler ile kentsel- krsal yap ve gelime ile doal ve kltrel deerler arasnda koruma-kullanma dengesini salayan ve arazi kullanm kararlarn belirleyen plandr. Mevzii imar plan: Mevcut planlarn yerlemi nfusa yetersiz kalmas veya yeni yerleim alanlarnn kullanma almas gereinin ve snrlarnn ilgili idarece belirlenmesi halinde, yrrlkteki her tr ve lekteki plan snrlar dnda, planla btnlemeyen konumdaki, sosyal ve teknik altyap ihtiyalarn kendi bnyesinde salayan, raporuyla bir btn olan imar plandr

Yerleik Alan: Varsa st lek plan kararlarna uygun olarak, imar plan ile belirlenerek iskn edilmi alanlar ile belediye ve mcavir alan snrlar iindeki imar plan bulunmayan mevcut yerlemelerin (mahalle, ky ve mezralar) mstakbel gelime alanlarn da iine alan ve snrlar Belediye Meclislerince karara balanan alanlardr. Yerleme Alan: mar plan snr iindeki yerleik ve gelime alanlarnn tmdr. Dier bir deyimle imar plannn kapsad alandr

Yerleme Alan D (iskan d) Alan: Her lekteki imar plan snr, yerleik alan snr, belediye ve mcavir alan snrlar dnda kalan ky ve mezralarn yerleik alan ve civarlarnn dnda kalan alanlardr. Belediye ve mcavir alan snrlar dnda kalan ky ve mezralarn yerleik alan ve civar: Ky ve mezralarn cami, ky kona gibi ky ortak yaplar ile ky nfusuna kaytl ve kyde srekli oturanlar tarafndan, yapm tarihinde yrrlkte bulunan mevzuat hkmlerine uygun olarak ina edilmi yaplarn toplu olarak bulunduu yerlerde mevcut binalarn en dta olanlarnn d kenarlarndan geirilen izginin iinde kalan alan ky yerleik (meskun) alan.

mar Mevzuatna Aykr Yap: Muhtarlktan izin alnmadan yaplan yaplar, ruhsatsz yaplar, ruhsat ve eklerine, fen ve salk kurallarna, kat nizamna, taban alanna, komu mesafelerine, imar yoluna, n cephe hattna, bina derinliine, imar plan blgeleme esaslarna aykr olan komu parsele veya imar planlarnda yol, yeil alan, otopark gibi kamu ve hizmet tesisleri iin ayrlm alanlara tecavz eden, bakasnn mlkne veya kesin inaat yasa olan yerlere ina edilen yaplardr.

Belediye snrlar dndaki alanlarda kylerde imar uygulamalar konusunda Ky Kanununda herhangi bir dzenleme yer almamtr.

mar kanunu ve ynetmeliklerinde belediye snrlar dndaki alanlarda imar uygulamalar konusunda valilikler ve l idare kurullar yetkili ve grevli klnmtr.

5302 sayl l zel daresi Kanununda; mahalli mterek nitelikte olmas artyla belediye snrlar dnda imara ilikin hizmetleri yrtmekle il zel idarelerinin grevli ve yetkili olduu hkm altna alnmtr.[1] Belediye snrlar il snr olan Bykehir belediyeleri hari il evre dzeni plan ile belediye snrlar dndaki alanlarn imar planlarn grmek ve karara balamak il genel meclislerinin grev ve yetkileri arasnda dzenlenmitir.[2]

[1] 5302 sayl il zel daresi Kanunun 6. maddesi [2] 5302 sayl il zel daresi Kanunun 10. maddesi

3202 Sayl Kye Ynelik Hizmetler Kanununun 2. maddesinde kye ynelik hizmetler arasnda; kylerin imar planlar programlar ve projelerini hazrlamak hizmetleri saylmtr.

5302 sayl Kanunda parselasyon planlarnn hazrlanmas ifraz ve tevhit, ky yerleik alan snrlarnn belirlenmesi konusunda herhangi bir dzenleme yer almamtr.

Dantayn E: 2006/1186, K: 2006/1228 Sayl Kararnda: Belediye ve mcavir alan snrlar dnda kalan yerlerde imar planlar yapma konusunun il genel meclislerinin grev ve yetkisinde olduu, bu planlara uygun olarak parselasyon resen veya mracaat zerine tevhid ifraz ve ky yerleik alanna ilikin ilemlerde il encmeninin yetkili olduu ynnde karar verilmitir.

1- Ky Yerleik Alan Tespiti Yaplm Ky ve Mezralar. 2- Ky Yerleik Alan Tespiti Yaplmam Ky Ve Mezralar

Ky yerleik alan snrlar ierisinde ky nfusuna kaytl olup kyde srekli oturanlarn yapaca yaplar ruhsata tabi deildir. Ancak;Yap projelerinin fen ve salk kurallarna uygun olduuna dair valilik gr alnmas,Muhtarlka izin verilmesi ve bu izne uygun olarak yapnn yaplmas arttr

(.K.27, P.A.Y 57)

Plansz Alanlar mar Ynetmeliinin Belediye ve Mcavir Alan Snrlar inde ve Dndaki Yerleme Alan Dnda Kalan (skn D) Alanlarda Uygulanacak Esaslar balkl altnc blm uygulanmaktadr ve yaplar Ruhsata tabidir.

Kylerdeki yaplarn ne kadarnn imar mevzuatna aykr yap olduu konusunda ayrntl bir alma henz yaplmamtr. Ky yerleimlerindeki yaplarn % 95inin imar mevzuatna aykr yap olduu tahmin edilmektedir.Kylerde mevzuata aykr yaplarla ceza veya ykm yolu ile ba etmenin uygulamada imknsz olduu anlalmaktadr

Kylerde ky yenileme programlarnn veya ky dnm programlarnn uygulamaya konulmas,

Ky kanununda yaplacak deiiklikle ky yenileme programlarna zemin oluturulmas gerekmektedir.

Kylerin ounluunda, ky yerleik alan ve civarnn tespitinin henz yaplmad, baz kylerde kadastro almas yaplmad iin ky yerleik alan tespitinin fiilen mmkn olmad tespit edilmitir.

Ky yerleik alan snr tespitlerin en ge yl ierisinde tamamlanmas Kylerdeki yaplarn tmnn ruhsata balanmas, yerleik alan snrlar ierisinde ruhsat srecinin kolaylatrlmas, hartan muaf tutulmasKylerdeki yaplamann il zel idarelerinin sorumluluunda srdrlmesi,

Ky muhtarlarna kaak yaplamay bildirim ykmllnn getirilmesi, Fen ve salk koullarna uygun yap projelerinin zel idareler tarafndan cretsiz temin edilmesini salayacak ykmllklerin konulmas, Kylerdeki vatandalarn bilgilendirilmesi, ruhsatl yaplamann avantajl hale getirilmesi.

Ky yerleik alan tespiti yaplamamasnn en nemli sebeplerinden biri, nitelikli teknik personel yetersizlii, dieri ise harita ilemlerinin maliyetinin ok yksek olmas

Ky yerleik alanlarnn harita ilemlerinin tamamlanmas grev sorumluluunun il zel idareleri iin ncelikli grevler ve asgari hizmet standartlar arasnda yer almas salanmaldr.

llerin ounluunda evre dzeni planlar henz tamamlanmamtr. Sanayi tesisleri ve site yerleim alanlar iin yaplan mevzi imar planlar evre dzeni ve blge planlar olmadan yapld iin sonradan dzenlenen st lekli planlarla uyumsuzluklar ortaya kabilmektedir.

lke genelinde plansz blgenin kalmamas iin acilen tedbir alnmas ve biran nce topran kullanmnn tanmlanmas asndan evre dzeni planlarnn gecikilmeksizin her karesinin planlanarak tamamlanmas salanmaldr.

st lekli planlar olmad iin baz sanayi tesisleri ve konut alanlar iin mevzi imar plan hazrlama srecinde kurumlarn grleri alnmaktadr. Kurumlardan biri olumsuz gr bildirince, mevzi imar plan hazrlama sreci kesilmekte vatandalar sorunlarnn zmn baka mercilerde arama yoluna gitmekte, bazen bu sorunun zm ok uzun zaman alabilmektedir.

Planlama srecinin hzlandrlmas iin, plan hiyerarisi ve yetkiler yeniden dzenlenmeli,Kurum grlerine sre snrlandrlmas getirilmeli, evre dzeni planlarnn tamamlanm olduu blgelerde kurum gr alma zorunluluu ortadan kaldrlmaldr.

ikyet zerine kylerde l zel daresi yetkililerinin yapt denetimlerde, neredeyse gidilen ve kontrol edilen btn yaplar mevzuata aykr bulunmaktadr.

Yerleik alanlar dhil krsaldaki btn yaplamann ruhsata balanmas, l zel idarelerinin bu hizmeti yerine getirebilmeleri iin kapasitelerinin glendirilmesi, mar mevzuat kmadan nce yaplan ve fen salk koullarn tamayan yaplar iin kylerde ky yenileme programlarnn uygulanmas iin gerekli yasal altyap oluturulmaldr.

zellikle Karadeniz blgesindeki kylerde arazilerin ok snrl olduu bu sebeple inaatn taban alan katsaysna (TAKS) ynelik kuralnn nasl ve ne ekilde uygulanaca ok ciddi bir sorundur.

Yap koullarnn taban alan katsaysnn lkenin corafi koullar gz nnde bulundurularak yeniden dzenlenmesi gerekmektedir.

mar Kanunu ile dier baz Kanunlar ve ynetmelikler arasnda uyumsuzluklar bulunmaktadr.

3194 sayl mar Kanunun Ruhsata Tabi Olmayan Yaplar ve Uyacaklar Esaslar blmnn 27. maddesi ile Madencilik Faaliyetleri zin Ynetmelii nin 82/c maddesiPlansz Alanlar mar Ynetmeliinin 62. maddesi ile 5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunun 8. maddesi elimektedir.

Ky Yerleim Plan kavram Ky Kanununda 1987 ylnda gerekletirilen deiiklikle dzenlenmitir. 3367 sayl Kanunla Ky Kanununa yedi ek madde eklenmitir. Ky yerleim plan kylerde yeni yerleim alanna ihtiya duyulmas halinde vatandalara ev yapabilecekleri arsa oluturmak ve vatandalara satn salamak amacyla yaplmaktadr.

Ky yerleme planlarnn hazrlanmasnda Ky Kanunundaki hkmler geerliliini korumaktadr. Bu planlar vali yardmcsnn bakanlnda oluturulan ky yerleme alan tespit komisyonunu tarafndan yrtlmektedir.Komisyonun bro ve sekreterya ilemleri zel idareler tarafndan yrtlmektedir.Hazrlanan planlar il zel idareleri tarafndan valinin onayna sunulmaktadr.

Ky Yerleim Planlarnn hukuki nitelii mevzuatta belirgin deildir. Ky yerleim planlarnn imar uygulamalar kapsamnda m, yoksa merkezi idarenin tara temsilcisinin idari dzenlemeleri kapsamnda m deerlendirilmesi gerektii tartlmaktadr.

Mevzuatta yaplacak deiiklikle ky yerleme planlarnn l zel daresi Kanunundaki dzenlemeler ve imar mevzuatndaki dzenlemelere paralel olarak imar uygulamas kapsamnda dzenlenmesi salanmaldr.

lke genelinde ky yerleim plan yaplm ky says olduka dktr. Konuya ilikin alt vilayetten alnan istatistik bilgiler ky saylaryla karlatrmal olarak aadaki grafikte gsterilmitir.

Ky yerleim planlarn kimin onaylayaca konusunda mevzuata aykr hukuki grler bulunmaktadr.

Ky yerleim plan uygulamalarnda mera vasfndan karlan veya hazineye ait olan yerlerin ky tzel kiilii adna m, yoksa hazine adna m tescil ettirilecei konusunda uygulamada farklklar bulunmaktadr.

Ky yerleme plannn onayna mteakip ky adna tescil iin Maliye Bakanlndan gr istenildiinde Maliye Bakanlnn ounlukla olumsuz gr bildirdii, bu sebeple almalardan netice alnamad, plan yapm masraflarnn kyllerce karlanmas sebebiyle skntlar meydana geldii incelenmitir.

Ky yerleim palanlar yaplrken hak sahiplerinin tespitinde zorluklar yaanmaktadr.

Ky kanunundaki ve imar mevzuatndaki mevcut dzenlemeler ky ve bal birimlerde yaayan vatandalarn ihtiyalarna cevap veremez hale gelmitir. Mevcut dzenlemeler kylerdeki yaplamann fen ve salk kurallarna uygun bir biimde ekillenmesinden daha ziyade vatandalar mevzuat d uygulamalara sevk etmektedir.

Kylerdeki yaplarn %95nn mevzuata aykr yaplar olduu tahmin edilmektedir.

Kylerdeki yaplarn mevzuata aykrlnn yaygn olmas, ky yerleik alan snrlarnn kylerin ounluunda henz belirlenmemi olmasndan kaynaklanmaktadr.

Ky yerleik alan snrlar belirlenmedii zaman vatandalarn yapaca yaplar plansz alanlar ynetmeliine gre ruhsatlandrlmaktadr ve bu da zor ve karmak bir sreci kapsamaktadr.

Ky yerleik alan snrlar tespit edilmi olsa bile kylerdeki toplumsal yap sebebiyle ky muhtarlarnn binalarn yerleim yn ve ekme mesafeleri konusundaki yetkilerini kullanmalar fiilen imknsz hale gelmektedir.

Ky Yerleim Planlarnn hukuki nitelii mevzuatta belirgin deildir. lke genelinde ky yerleim plan yaplm ky says olduka dktr. Ky yerleim plan onaylandktan sonra mera vasfndan karlan yerlerin tescil ilemlerinde sorunlar bulunmaktadr.Ky yerleim planlar yaplrken hak sahiplerinin tespitinde zorluklar yaanmaktadr.

Ky kanunu yenilenirken kylerin yeniletirilmesi uygulamalarna yer verilmesi kentlerde uygulanan kentsel dnm programlarnn benzeri ky yeniletirme programlar ad altnda uygulamaya konulmaldr.

Ky Yenileme Programlar Kylerde; arazi toplulatrma uygulamalar, tarmda ortak kullanm alanlarnn oluturulmas, organize hayvanclk alanlarnn oluturulmas konut kltr ilikisini gzetecek ekilde yaplamann salanmas,kylerin tarmla ve hayvanclkla uraan insanlarn yannda yerleim yeri ve tatil dinlenme yerleri olarak da dntrlmesi