İslam Sosyolojisi

KISACA YAZARIN HAYATI

ÇEVİRENİN BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZÜ

ÇEVİRENİN İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZÜ

Birinci Bölüm

İkinci Bölüm

İSLÂM'IN TOPLUMA GİRMESİ VE YERLEŞMESİ

Toplumun Kurallara Duyduğu İhtiyaç

İnsan, Toplum Kuralları Karşısında Bütünüyle Özgür Değildir

Kuralların İşlerliğinde Zayıf Nokta

Kanunun Güçsüz Kalmasının Asıl Kaynağı Dinin Diğer Kanunlar Karşısındaki Üstünlüğü

Dinî Olmayan Rejimlerin Çare Aramaları İslâm'ın Öteki Dinlerle Farkı

İslâm, İlerlemesi Yolunda Tabiî Olmayan Şeylere El Atmaz

Duyuru ve Çağrı

Duyuru Yolu

İslâm İle Diğer Toplumsal Kuralların Mukayesesi Sonuç

İlâhî Ahkâma Saygı İyiliği Emredip Kötülükten Sakındırmak

Üçüncü Bölüm

İSLÂM'IN TOPLUM HAYATINA YAPTIĞI HİZMETLER

Bireysel Çıkarların Korunması ve Çekişmelerin Kaldırılması

İslâm'da Eğitim ve Öğretim

İslâm Talimatında İki Önemli Şey

Hakkı Söylemek ve Özgür Düşünceleri Açıklamaktan Kaçınmak

İçtihat ve Taklit

İslâm Hükümleri ve Onun Temel İlkesi Toplumda Bölücülük

İslâm'ın Farklılıkları Kaldırma ve Menfaatleri Korumadaki Genel

Görüşü

Paralı ve Parasız Sınıflar

Özel Mülkiyet Esasları Mülk Edinilebilecek Şeyler

İnsanın Vasıta İle Sahip Olduğu Şeyler

Genel Miras Konuları

Nesebi Vârisler (Yakınlar)

Birinci Dereceden Miras Alanlar

İkinci Dereceden Miras Alanlar

Üçüncü Dereceden Miras Alanlar

Miras Hisseleri

Miras Hisselerinin Dağıtımı

Baba ve Annenin Mirasları Çocuklar

Ced ve Cedde (Büyük Baba ve Büyük Anne)

Amca ve Hala

Dayı ve Teyze

Karı ve Koca

Velayet (Velilik)

Miras Hükümleri Serveti Stok Etmenin Zararları

İslâm'ın Getirdiği Çözüm

Kadın Erkek Sınıfı

Kadının İslâm'dan Önceki Durumu

a) Kabile Hayatı Yaşayan Toplumlardaki Kadın

b) Gelişmiş Saraylı Toplumlarda Kadın

c) Dinî Toplumlarda Kadın

Özet İslâm'da Kadının Yeri

Kadın İle Erkek Arasında Bulunan Farklılıklar

İslâm'da Birden Fazla Kadınla Evlenme Meselesi Evlenmenin Hükümleri

Açıklama

Evlenilmesi Yasak Olan Kimseler

Açıklama

Akit Velayeti

Çocuğun Tabiiyeti ve Hukuku

Kocanın Tek Olması

Evlenmenin Genel Hüküm ve Konuları Talak (Boşanma)

Talak'ın Doğruluğunun Şartları Talak'ın Kısımları

İddetin Çeşidi ve Hükümleri İddetin Çeşitleri

Kadın ve Erkeğin Tanıklığı

Tanıklığın Genel Konuları Tanığın Şartları

Yönetim, Yargı ve Cihat Erkeklere Özgüdür

Kadı İle İlgili Genel Konular

Kadının Görevleri Kadılık Makamının Önemi

Cihadın Genel Hükümleri İslâm'da Savaş Hâli

İslâm'ın Savaş Anındaki Tutum ve Davranışları İslâm'da Kölelik

Köle Alışverişinin Kuralları 1- Savaşı Kazanmak

2- Doğurmak ve Eğitmek

3- Zorba Sahibi Olmak

İslâm'ın Köle Konusundaki Görüşü

İslâm İle Diğer Görüşlerin Mukayesesi İslâm'ın Köleye Karşı Tutumu

Toplumun Diğer Sınıfları

İhtilafları Yok Etmek İçin Millî Bir Yol Namaz, Oruç, Hac veya Ayrıcalıkları Kaldıran Araç

MUT'A İLE İLGİLİ EK BÖLÜM

Mut'a Nikâhı İle İlgili Genel Bir Bilgi

Birbirine Zıt İki Tür Mut'a Nikâhı Mut'a Nikâhını Kabul Edenlerin Kur'ân'dan Delilleri

Yapılan İtirazlar ve Verilen Cevaplar

Mut'a Nikâhını Kabul Etmeyenlerin Kur'ân'dan Delilleri

Kur'an'dan Delil Mut'a Nikâhını Kabul Etmeyenlerin Aklî Delilleri ve Kabul Edenlerin

Verdikleri Cevaplar

KISACA YAZARIN HAYATI

Allâme Muhammed Hüseyin Tabatabaî

Allâme Seyyid Muhammed Hüseyin Tabatabaî; miladi 1902 yılının sonlarına doğru

Tebriz'de, ilim ve irfan ocağı olan bir sülalede dünyaya geldi. 14. büyük babasından

kendi babasına kadar bütün babaları, Tebriz'in meşhur âlim ve bilginlerindendi.

Allâme, ilk tahsilini kendi doğum yeri olan Tebriz'de yaptı. Tahsilinin ilk aşamasını

geride bıraktıktan sonra, o dönemin İslâmî ilimler merkezi olan Necef-i Eşref'e gidip,

orada İslâmî ilimlerin çeşitli dallarında on yıl eğitim gördü.

Fıkıh ve usul-ü fıkıh ilimlerini, merhum Nainî ve İsfahanî (Kompanî) gibi meşhur

üstatlardan ders aldı. Felsefeyi Ağa Ali Müderris'in öğrencilerinden Seyyid Hüseyin

Badkubî'den, riyaziyatı (matematiği) Seyyid Ebu'l-Kasım Hansarî'den, ahlâkı ise

hikmet ve irfanda büyük bir makama sahip olan Hacı Mirza Ali Kazi'den ders aldı.

Daha sonra 1925 yılında maddî sıkıntılardan dolayı doğum yeri olan Tebriz'e geri

dönme mecburiyetinde kaldı.

Sadece fıkıh dalında değil, hatta sarf, nahiv, Arap edebiyatı, fıkıh ve usul-ü fıkıh,

matematik, felsefe, kelam, irfan ve tefsir dallarında da ihtisas sahibi olacak şekilde

derin bir tahsil gördü.

Bazı siyasî olaylar sonucu ortaya çıkan ve kötü izler bırakan İkinci Dünya Savaşı'ndan

sonra, doğum yerini terk edip, İslâmî ilimler merkezi olan Kum şehrine giderek, tefsir

ve felsefe dallarında ders toplantıları düzenledi. Tahran'a da sık sık yaptığı yolculuklar

neticesinde felsefe ve İslâmî ilimlere ilgi duyan kesimlerle i-lişkide bulundu. Din ve

felsefe karşıtlarıyla çekinmeden tartışarak, doğru yoldan sapan nicelerini akıl ve

mantık yoluyla ikna ederek aydınlanmalarına vesile oldu. Son yirmi küsur yıl zarfında

ise, hem âlimler arasında, hem de batıda tahsil görmüş aydınlar arasında üstün bir

ilmî konuma oturdu.

Yıllarca her sonbahar mevsiminde, Prof. Henry Cor-bin ve bir grup âlim ve bilginlerle

toplantılar düzenledi. Bu toplantılarda, din ve felsefe hakkında çok önemli konular

işledi, günümüz dünyasının manevî boyutlu gerçeklerinin arayışında olan şahısların

karşısına dikilen sorunlar ve bu sorunların çözümleri gündem edildi. Bu

toplantılardan, çok önemli ve olumlu sonuçlar çıkmıştır. Bu gibi yüksek düzeyde ve

geniş ufuklu toplantılar, maalesef günümüzde İslâm-Hıristiyanlık ilişkilerinde

rastlanmayan bir olaydır.

Allâme Tabatabaî'nin büyük hizmet ve himmetiyle Kum kentinin ilim havzalarında aklî

ilimler, ayrıca Kur'an-ı Kerim tefsiri ihya oldu. Allâme, felsefenin temeli sayılan Şifa

ve Esfar gibi kitapları tedris etmekle tedricen bu ilim dalını medreselerde

yaygınlaştırdı.

Allâme'nin yüce şahsiyeti, güzel sıfatlara sahip olması, talebelerine karşı olgun ve

ölçülü davranışı, gün geçtikçe felsefeye ilgi duyan kabiliyetli öğrencilerin Üs-tad'ın

dersine akın etmesine neden oldu. Öyle ki, son yıllarda felsefe dersine yüzlerce

öğrencinin katıldığı gözlemlendi. Yirmi küsur yıl zarfında nice bilginler, Allâme'nin

kılavuzluğu ve tedrisatı sayesinde felsefe dalında uzmanlaştı. Bunların birçoğu fiilen

felsefe üstatlarındandır.

Allâme Tabatabaî'nin birçok talebe eğitmekle ve felsefî kitapları neşretmekle

felsefeye yapmış olduğu hizmetten daha da önemlisi, öğrencilerinin ahlâkî ta-lim ve

terbiyesine, nefis tezkiyesine dair göstermiş olduğu titizliktir. Allâme, hakikatte ilim

ve ahlâkı beraberce öğrenip yaymak isteyen şahısları terbiye etmek için yepyeni bir

mektep tesis ederek, çok değerli insanları topluma kazandırmış ve sürekli olarak da

öğrenim ve tezkiyenin bir arada sürdürülmesinin gerekli olduğunu vurgulamıştır.

Sadece felsefe, tefsir, usul ve fürudaki hadisleri anlamak gibi konularda değil, tevhidi

tanrıbilim ve kalbî ilhamlar yönünden de Allah'ın büyük bir ayet ve nişanesiydi.

Onu sessiz, sakin gören herkes hiçbir şey bilmediğini zannederdi; ama öylesine ilâhî

nur ve gaybî müşahedelerin içine girmişti ki, aşağılara inmesine imkân yoktu. Ancak

bununla birlikte, kesret âleminde zahiri korumayı, her âlimin hakkını layıkıyla eda

etmeyi, talebelerin eğitim ve öğretimiyle ilgilenmeyi, din ve ilâhî sünnetler ve İslâm

kanunlarının savunuculuğunu yapmayı ihmal etmiyordu.

Çeşitli ilimleri kendisinde toplamasıyla birlikte ilim ve amele birlikte sahipti. Yani

vücudunun tüm uzuvları hakka teslim olmuş bir insandı. Şikeste ve nastalik hattını

çok güzel yazardı. Yaşlandıktan sonra bu yeteneği, yaşlılıktan olsa gerek, zayıflamıştı

ve kendi kendine şöyle dediği söyleniyor: "Gençlik zamanımdan kalma bazı

yazılarıma bakıyorum da, 'Acaba bunlar benim yazım mı?' diye soruyorum kendi

kendime."

Gizli ilimlerden reml ve cifri çok iyi bilirdi. Ama onlara amel ettiği görülmemiştir. Sayı

ilmi ve ebcet hesabını da çok iyi bilirdi. Cebir, mukabele ve geometride üstattı;

takvim hazırlayabilecek derecede astronomi bilirdi.

Kur'an-ı Kerim'e karşı bir huşu ve saygısı vardı. Ayetleri genelde ezberden okur,

ayetlerin yer ve numaralarını surelerde gösterir ve de birbirine uygun ayetleri

çıkarırdı. Merhumun, Kur'ân üzerine inceleme ve toplantıları hayli içerikli ve ilgi

çekiciydi. Hz. Peygamber (s.a.a) ve kızı Fatıma'ya (a.s) ve On İki Ehlibeyt

İmamları'na karşı özel bir hayranlık ve muhabbeti vardı. Onlardan birinin adı anıldığı

zaman yüz ifadesi değişir, edep ve tevazu hâli alırdı. O yüce şahsiyetler hakkında

sorulan sorulara karşı öyle bir beyan ve açıklamada bulunurdu ki, insan zannederdi

ki, onların siyerini aynı gün okumuş da gelmiş.

Yaz aylarında, İmam Rıza'yı (a.s) ziyaret etmeyi kendi için görev hâline getirmişti.

Meşhed'de bulunduğu zaman, her gece İmam Rıza (a.s) türbesini ziyaret eder,

münacatta bulunurdu.

Kendisinden sonra birçok eser bırakan Allâme Tabatabaî, 15 Kasım 1981 yılında vefat

etti. Allah onu kendi velileriyle hasretsin, ona rızvanında yer versin!

ÇEVİRENİN BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZÜ

Bismillahirrahmanirrahim

İnsanoğlu var olduğu ilk günden beri, sosyal bir yaratıktır. Çünkü toplumsal yaşayış

duygusu, onun fıtratından kaynaklanmaktadır. Toplumu oluşturan insanlarda,

toplumu yönlendirecek bir kısım fikirler de oluşmuştur. Fakat fikirler hayata ait

oldukları müddetçe yaşarlar. Ortaya atılmış her fikir, toprağa serpilmiş tohum gibidir.

Tohum toprakla irtibat kurup, güneş enerjisinden istifade ettiği müddetçe yaşama

gücüne sahip olabilir. Fikir de böyledir. Hayatın içinden geldiği, hayatla irtibat

kurabildiği ve hayata ait olduğu oranda varlığını sürdürebilir. Hayata ait olmayan

fikirler, toprağa kök salmayan tohumlar gibidir. Mutlaka bir gün kurumaya

mahkûmdur.

Ne var ki, nice yıllardır biz Müslümanlar İslâm ile hayatın arasına yıkılmaz setler

çekmişiz. Hele son asırlarda İslâm dinini beşerin hayatını yönlendiren bir anayasa

olarak değil, sadece Allah ile kul arasında gizlenmiş kuru birtakım bağlar olarak

kabullenmiş veya öyle kabul ettirilmişizdir. Dini, sırf ahiret yolu olarak bilmişizdir.

Pakistan'ın ve İslâm'ın büyük şairi Muhammed İkbal ne de güzel demiş:

Kusur İslâm'da değil, bizim Müslümanlığımızdadır.

Şu hâlde, bu alandaki kusurlarımızı idrak ederek İslâm'ın dünya ve ahreti içine alan

hayat düsturu olduğunu bilmemiz ve o sonsuz ilâhî hükümleri ihtiva eden

anayasadan nasibimizi almaya çalışmamız gerekiyor.

Şu bir gerçektir ki, asr-ı saadetin Müslümanları, İslâm'ı hayat kaynağı, hayat

düsturu, hayat nizamı olarak alıyor ve hayatlarına tatbik ediyorlardı. Onlar hayatlarını

"İslâm'ın kumandası"na teslim etmişlerdi. O yüzden de İslâm, Allah ile kul arasında

kuru bir bağ değil, canlılık bahşeden bir hayat nizamı olarak cihandaki mümtaz yerini

almıştı.

İslâm'ın uygulanma safhasından yıllar yılı uzak kalışının doğurduğu en kötü

sonuçlardan biri, İslâm ilkelerinin yanlış yorumlanması ve ters anlaşılmasıdır.

Neticede, amelen İslâm'dan uzak kalmış Müslümanlar siyasî, iktisadî ve diğer

alanlarda olduğu gibi, sosyal düzen alanlarında da kendilerini yabancı sistemler

karşısında savunmasız bulmuşlardır.

Hele İslâmî nizamdan uzak kalmış Müslümanların hayatlarının İslâm'a mal edilmesi,

İslâm'ın anlaşılmasını büsbütün zorlaştırmıştır.

Evet, İslâm bütün yönleriyle anlaşılmadıkça ve hayat düzeni olarak uygulanma

safhasına dökülmedikçe, onun yüce gerçeklerini olduğu gibi kavramak mümkün

olmayacaktır.

İşte asrımızın büyük müfessir, fakih ve filozofu merhum Ayetullah Allâme Tabatabaî,

Kur'anî ve aklî delillere dayanarak, İslâm'ın bütün hayatı içeren sonsuz bir din

olduğunu, tüm beşer sistemlerinin İslâmî ahkâmın mukabilinde güçsüz kaldığını bu

kitabında açık ve seçik bir şekilde ortaya koymuştur. Bu değerli eserinde İslâm'ın

sosyal bir din olduğunu, topluma verdiği önemi ve toplum sorunlarına getirdiği

çözümleri, öz ama genel anlamıyla güzel bir şekilde kaleme almıştır.

Türkiye'de İslâm Sosyolojisi üzerinde yayınlanan eserlere, diğer bir eser ilâve etmek

için Müslüman kardeşlerimize yararlı olacağını umarak bu kitabı çevirdik.

İslâm'ın bütün insanî ve Müslüman toplumlarda yaşayan hayat hâline gelip, tüm

insanlığın ve Müslümanların ferdî ve toplumsal sorunlarını çözeceği günün gelmesi

ümidiyle.

Size ve inananlara selâm olsun.

1 Ocak 1991

Hasan Kanaatlı

ÇEVİRENİN İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZÜ

İslâm'ın getirdiği geniş ufukları görebilmek için onu, çevreden alınan bilgilerle oluşan

önyargılardan uzak, tam sağduyu ile anlamamız ve üzerinde iyice düşünmemiz

gerekir. Yirmi birinci yüzyıla girdiğimiz şu sıralarda, İslâm âleminin durumunu ve

Müslümanların genel düşünce düzeyini göz önüne getirince, pek fazla umut vermiyor.

Bilgiye ulaşımın son derece kolaylaştığı bu çağda biz, temel kaynaklara uzanacağımız

yerde, hâlâ taklitçilik ve mezhep taassubu batağında sürünüp durmaktayız.

Orijinal, üretici ve gerçek bir İslâmî fikir düzeyine ulaşabilmek için önce zihnimizi

programlayan gelenekçi çevre koşullarından ve mezhebi taassuplardan kurtulup bizi

bilgiye, gerçek İslâm'a ulaştıracak bir yöntemle düşünmemiz, yani yeniden kendimizi

tazelememiz gerekir.

Kafamızı yığın yığın geçersiz/hurafî rivayetlerle doldurmak ve mezhebi din gibi

algılamak, bizi tazele-mek şöyle dursun, iyice taklit ve taassup bataklığının dibine

yerleştirir. Düşünce yapımızın temel hipotezi/faraziyesi olması gereken Kur'ân-ı

Kerim'i bu tür hurafî/uyduruk rivayetlerin etki ve objektifiyle değil, bunlardan

sıyrılarak Resulullah'ın (s.a.a) Kur'ân'a eş değer olarak tayin ettiği Ehlibeyt'inin

bakışıyla okumalıyız.

Önce bu uyduruk rivayetleri öğrenir de sonra Kur'ân'a bakarsak, Kur'ân'ın reddettiği

şeyleri onda varmış gibi kabul ederiz.

Gerçekten insan, çevreden aldığı mezhep taassubu ve gelenekler ile programlanınca,

artık düşünce sistemini kolay kolay değiştiremez. Kur'ân'da ve Sünnet'te olmayan

birçok şeyi Kur'an ve Sünnet'in hükmü sanır, hatta Kur'ân ayetlerini bile kendi

kafasındakilere göre yorumlar, daha doğrusu kendi kafasında oluşmuş düşünceleri

Kur'an'da görür, öyle düşünür.

Birçok yanlış görüş, yorum ve rivayet yeniden ele alınıp dinin asıl kaynağı olan Kur'an

ve onu hayatlarında pratize eden Ehlibeyt süzgecinden geçirilerek bu iki nebevî

emanetin ruhuna aykırı olanlar ayıklanmadıkça, Müslümanların sosyal, bilimsel ve

fikrî bir sıçrama yapması mümkün değildir. Oysa artık bir milyarı aşan nüfusuyla

Müslümanların, yeni bir uyanışa ve bilimsel bir sıçramaya ihtiyaçları vardır.

İnsanımız, nebevî emanetler olan Kur'an ve Ehlibeyt'in söylediğini değil, falanın veya

filanın düşüncesini din diye kabule yönelmekte, hatta bazen Kur'an'ın tam tersi

düşünceleri kabul edip farkında olmadan Kur'an'ı dışlamaktadır.

Müslümanların bu tür bağnazlıkları aşıp Kur'an ve Ehlibeyt'te birleşmeleri ve yeniden

nebevî emanetlerden (Kur'ân ve Ehlibeyt) ilham alıp fikir üretmeleri, İslâm'a uygun

yasalar ve dünya nizamı olabilecek fikir sistemleri geliştirmeleri kaçınılmaz bir

zorunluluktur.

Dolayısıyla her bir Müslümanın yeniden imanına tepeden tırnağa bir boy abdesti

aldırıp, Kur'ân ve Ehlibeyt emanetlerini çok iyi bir şekilde gözden geçirmesi gerekir.

Unutmayalım ki, Allah katında inanç ve amellerin en makbulü taklitle değil, bilinerek

ve anlaşılarak sahip olunan inanç ve amellerdir. Allah'ın emri de böyledir:

Ey inananlar, ne dediğinizi bilebilmeniz için sarhoş iken namaza yaklaşmayın.

Sarhoş iken namaz kılmanın yasaklanması, okunan şeyin ve yapılan amelin/eylemin

anlaşılmamasından ötürüdür. O hâlde, dinini anlamayan ve hangi yolda olduğunu

idrak etmeyen ayık kimsenin, ne dediğini bilmeyen sarhoştan ne farkı var ki?

İşte elinizdeki bu eser, bu sahada çok önemli bir kılavuzdur. Uyduruk hadislerin,

geleneğin, mezhebî taassupların, falan-filan efendilerin sözlerinin tesiri altında

kalmadan, orijinal İslâmî düşünceleri olduğu gibi aktarmış ve bu alandaki büyük bir

boşluğu doldurmuştur.

Hep beraber yeni ufuklarda uyanışa, fikrî sıçramaya ve İslâm kardeşliğini/vahdeti

tesis etmeye muhtacız. Bundan dolayı yeniden Kur'ân ve Ehlibeyt'e (nebevî

emanetlere) dönelim; onları yeniden tanıyalım, okuyalım, düşünelim. Belki o zaman

İslâm bizi, ilk fetihlere ulaştırdığı gibi, şimdi de Allah'ın izniyle büyük açılımlara ve

aydın ufuklara ulaştırır!

Selâm ve dua ile…

Hasan Kanaatlı

13. 6. 2007

Birinci Bölüm

Doğrusu Allah katında (makbul olan) din, İslâm'dır. Kendilerine kitap verilen

Hıristiyan ve Yahudiler, ilim kendilerine geldikten sonra aralarındaki ihtirastan dolayı,

İslâm dini hakkında ihtilafa düştüler. Kim Allah'ın ayetlerini inkâr ederse, gerçekten

Allah, hesabı pek çabuk görendir.

Bütün peygamberlerin insanları davet etmiş oldukları din, Allah'a ibadet ve O'nun

emirlerine uymaktan ibarettir. Din bilginleri, hakkı batıldan ayırt etmelerine rağmen,

düşmanlık ve ihtirasları yüzünden hakkın yükünü omuzlamayıp her biri bir başka yolu

takip edip gitmişlerdir.

Bu yüzden yeryüzünde çeşitli dinler baş göstermiştir. İşte böyle insanlar gerçekten

Allah'ın ayetlerini inkâr etmiş sayılmaktadırlar. Yüce Allah öyle insanların yaptıklarının

cezasını vermekte çok çabuk hesap görücüdür.

Kim İslâm'dan başka bir din ararsa, o istediği din asla kendisinden kabul olunmaz ve

bu kişi ahirette de ebedî zarar çekenlerden olur.

Ey iman edenler, hepiniz topluca barış ve güvenliğe (İslâm'a) girin ve şeytanın

adımlarını izle-meyin. Çünkü o, size apaçık bir düşmandır.

Ahitleştiğiniz zaman; Allah'ın ahdini yerine getirip pekiştirdikten sonra yeminleri

bozmayın; çünkü Allah'ı üzerlerinize kefil kılmışsınızdır. Hiç şüphesiz Allah, yapmakta

olduklarınızı bilir.

Son ayette anlatılmak istenen husus, Müslümanların Allah'la ve birbirleriyle yaptıkları

ahdi yarım bırakmadan tam manasıyla yerine getirmeleridir.

(Ey Resulüm! İnsanları) hikmetle, güzel söz ve nasihatle Rabbinin yoluna (İslâm'a)

davet et. Onlara karşı en güzel olan bir mücadele ile mücadele et. Şüphe yok ki

Rabbin, yolundan sapanı en iyi bilendir ve hidayete erenleri de en iyi bilendir.

Ayet; Müslümanın, dinin ilerlemesi için insanlarla akıllarının alacağı şekilde ve onlara

yararlı olacak şeylerle konuşması gerektiğini anlatmaktadır. Nasihat, delil ve güzel

sözlerle doğru yola gelmedikleri takdirde ise, sözü ispat etme yollarından biri olan

"mücadele" yoluna başvurularak insanların hakka davet edilmesini beyan etmektedir.

Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Peygamber'e itaat edin ve sizden olan emir

sahiplerine de. Eğer bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz, artık onu Allah'a ve Resulü'ne

döndürün. Şayet Allah'a ve ahiret gününe iman ediyorsanız bu, hayırlı ve sonuç

bakımından daha güzeldir.

Ayette anlatılmak istenen husus; İslâm toplumunda ayrılık ve çekişmeleri ortadan

kaldıracak tek aracın Kur'ân'ın ayetleri ve Hz. Peygamber'in (s.a.a) sözleri dışında bir

şeyin olmayacağıdır. Tüm çekişmeler bu iki delille çözülmelidir.

Şayet Müslüman bir kimse, bu çekiş-meyi mantık yoluyla çözmeye çalışırsa, bu,

Kur'ân'ın akıl ilkesini kabullenmesindendir.

Sen Allah'ın rahmetiyle onlara yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı yürekli olsaydın,

muhakkak onlar etrafından dağılıp gitmişlerdi. Artık onları bağışla ve kendilerine

Allah'tan mağfiret dile, iş hususunda fikirlerini al (müşavere et), müşavereden sonra

da bir şeyi yapmaya karar verdin mi, artık Allah'a güven ve dayan. Gerçekten Allah,

tevekkül edenleri sever.

Zira iyi geçinmek, hayırlı olmak ve bir iş hususunda karşıdakinin fikrini almak,

dostluk ve yakın ilişki kurmanın en başta gelen unsurlarından biridir.

Toplum liderinin, kendi toplumu içerisinde otorite kurabilmesi için, toplumundaki

bireylerin ona bağlı olması şarttır.

Yüce Allah, Müslüman toplumun önderi olan Hz. Muhammed'e (s.a.a), toplumuyla iyi

geçinmesini ve yapacağı işlerde onların da fikrini almasını emretmektedir. Fakat

halkın, fikir ve düşüncelerinde her an için yanılma ihtimali bulunduğundan, Hz.

Peygamber'e kendi düşünce ve görüşleri üzerinde sabit kalmasını da ayrıca

bildirmektedir.

Yine buyurmaktadır ki, hiç kimsenin Allah'ın irade ve emrini değiştirmeye ve ona

muhalefet etmeye gücü yetmez. İşte bu nedenle (Peygamber) yaptığı tüm işlerde

gönülden (Allah'a) bağlanmalı, kendisini O'nun emir ve iradesine teslim etmelidir.

İkinci Bölüm

İSLÂM'IN TOPLUMA GİRMESİ VE YERLEŞMESİ

Din, insan toplumunun belli kurallar çerçevesinde düzenlenmesi ve insanın toplum

kurallarına en iyi şekilde riayet etmesi konusunda, tüm kural ve kanunların en iyisi ve

en yücesidir. Geçmişteki insan toplumlarını var eden kural ve kanunları iyi bir şekilde

gözden geçirdiğimizde, bu mesele tamamen aydınlanmış olur.

İnsanın yaşamında en fazla arzu ettiği şey, mutlu ve müreffeh bir geçim elde

etmektir. Tabi ki bu mutluluk, insanın, hayatını arzu ettiği şekilde yürütebilmesi

açısından, ancak gerekli tüm araç ve gereçleri elde etmesiyle mümkün olur.

Öte yandan insan, Rabbinin kendisine ihsan etmiş olduğu aklıyla, bu ihtiyaçların

tümünün tek başına kendisi tarafından halledilemeyeceğinin ve böylelikle saadete

kavuşmasının da mümkün olamayacağının bilinci içerisindedir. Zira bir kişi ne kadar

güçlü olursa olsun, gerekli ihtiyaçlarının tamamını temin etmesi onun kuvveti dışında

kalan bir şeydir. Bu açıdan, ihtiyaçlarını temin etmek için kendi cinsleriyle toplu bir

şekilde el birliği etme mecburiyetinde olduğu ortaya çıkmaktadır.

Böylece herkes, hayatî gereksinimi olan bir kısım araç ve gereçleri hazırlama

yükümlülüğünü omuzlayacak, çalışmalarının mahsulünü bir araya toplayarak kendi

bütçe ve toplumsal durumu gereğince ondan yarar sağlayıp hayatını devam ettirmiş

olacaktır.

Bu nedenle insanlar rahat ve mutluluklarını temin etmek için birbirleriyle el ele verip

yardımlaşarak çalış-malı ve bu çalışmalarının mahsulünü bir araya getirmeli,

toplumun her sınıfı da kendi gücü dâhilindeki çalışmasıyla ve içinde bulunduğu

durumu itibarıyla ondan pay alıp yararlanmalıdır.

Toplumun Kurallara Duyduğu İhtiyaç

Bireylerin emeklerinin bir araya toplanmasından sonra her birinin ondan muadil (eşit)

bir şekilde yararlanabilmesi ve toplumun her çeşit fitne ve fesattan arındırılması için

bir kısım kurallara gerek duyduğu açıktır. Toplumu yönlendirecek birtakım kurallar

olmaz ise, toplum düzenini felce uğratacak fitne ve fesatların ortaya çıkacağı herkes

için malûmdur.

Kanunlar; devleti yönetenler, toplumun medenî veya vahşî oluşu ve fikir düzeyi

değişikliği bakımından farklılıklar arz etmektedir. Buna karşın hiçbir toplum yine de

çoğunluğunun saygı duyduğu âdet ve törelerden uzak değildir. Kendilerine özgü âdet

ve törelerden yoksun olan hiçbir millet insanlık tarihi boyunca var olmamıştır.

İnsan, Toplum Kuralları Karşısında Bütünüyle Özgür Değildir

İnsan, her ne kadar tüm işlerini kendi isteği ve arzusu doğrultusunda yaptığı için

kendisinde biraz özgürlük ve hürriyet duygusu hissediyor ve bu özgürlüğü mutlak,

yani kayıtsız ve şartsız olarak kabulleniyorsa da, yine de çok yönlü bir özgürlük

arzusu içerisindedir. Bu nedenle karşılaştığı her mahrumiyet ve yasaktan acı duyar

ve netice itibariyle kendisini sınırlayıcı tüm engeller karşısında kendisinde kimi ıstırap

ve kırgınlıklar oluşur. Dolayısıyla toplum kuralları yetersiz olsa ve insana her ne

kadar az sınırlamalar getirse dahi, yine de onun fıtratında var olan özgürlük

arzusuyla ters düşmektedir.

Öte yandan insan, toplumu ve toplumun kurallarını korumak bakımından şayet kendi

özgürlüğünden bir kısmını feda etmez ise, toplumda kimi uyumsuzluklar ve

karışıklıklar ortaya çıkar. Bu karışıklık ise genel asayiş ve özgürlüğü tehdit edeceği

gibi, kendi asayiş ve özgürlüğünü de tehlikeye düşürür.

Şöyle ki: Şayet birisinin elinden bir lokma ekmeği kaparsa, başkalarının da onun

elinden lokmasını kapacağı şüphesizdir. Şayet birisine kötülük ve zulüm maksadıyla

el uzatırsa, ötekilerin de aynı maksatla ona el uzatacaklarında hiç şüphe yoktur.

Bu açıdan, kendisine biraz özgürlük temin etmek için, kendi özgürlüğünün bir

kısmından vazgeçip toplum kuralları karşısında saygılı olma zorunluluğundandır.

Kuralların İşlerliğinde Zayıf Nokta

Yukarıda temas ettiğimiz üzere, toplum kurallarıyla insanın arzu ettiği özgürlük

duygusu arasında tam bir zıddiyetin bulunduğu açıkça anlaşılmıştır. Şöyle ki; insan,

kuralları ayaklarına bağlanmış bir zincir gibi kabul etmiş ve her zaman onu kırmak

isteyip, ondan kurtulmak arzusu taşımıştır. Söz konusu duygu, toplum kuralları için

en büyük tehlike olup, kuralların temelini sarsmaktadır.

İşte bu bakımdan kuralları uygulamanın yanı sıra, kurallara muhalefet edenleri

engellemek için birtakım cezaî kanunlar çıkarma mecburiyeti hâsıl olmuştur. Hatta bir

başka yönden, onların kural ve kanunlara bağlı kalmalarını sağlamak ve kurallar

karşısında uyumlu olmalarını temin etmek için, onların mükâfatlandırılıp

ödüllendirilmesi mecburiyeti de gerekmiştir.

Tabi ki bu söylediğimiz husus (yani cezayla korkutmak ve mükâfatla teşvik),

kanunların uygulanmasında sınırlı bir yardım sağlayabilir.

Fakat muhalefet yollarını tamamıyla kapamada ve kanunların tümüyle geçerliliğini

korumada elbette ki yeterli değildir.

Zira ceza kanunları yine başka felâket rüzgârlarına yakalanarak muhalefet edilmekte

ve bu kanunlar insanın arzu ettiği özgürlük planları tarafından yöneltilen tehdit ile

karşı karşıya kalmaktadır.

Şöyle ki; söz ve güç sahibi kimseler hiç korkmadan, açıkça ve alenen muhalefet

edebilir veya söz sahibi olmaları hasebiyle hükümet ve adalet mekanizmasının kendi

istek ve arzuları doğrultusunda hareket etmesini zorunlu kılabilirler.

Yeterince güç ve söz sahibi olmayanlar ise, toplumun görevlilerinin ihmalinden veya

güçsüzlüğünden yararlanarak kendi muhalefetlerini yürütebilirler veya toplumda söz

sahibi olan kimselere rüşvet vererek, dostluk kurarak, yardımcı olarak, akrabası

sayılarak yine de kendi maksatlarına erişebilirler. Sonuçta, toplumun milini

mihverinden çıkarıp kanunları güçsüz duruma düşürebilirler.

Çeşitli insan toplumları içerisinde her gün binlerce kanuna karşı baş kaldırmaların ve

muhalefette bulunmaların görülmesi, konumuz için en iyi örnektir.

Kanunun Güçsüz Kalmasının Asıl Kaynağı

Şimdi bakalım, tehlikenin asıl kaynağı nedir?

Kanuna muhalefet edilmesini önlemek için, insanın özgürlük ve serkeşlik duygularını

ne şekilde susturabiliriz?

Toplumun varlığını tehdit eden, hatta kanun ve kurallarla dahi önüne geçilmesi güç

olan bu fesat ve fitnenin asıl kaynağını teşkil eden şey, maddeye aslî değer gözüyle

bakıp iç duygulara ve maneviyata asla ilgi duymayan, günümüz kanun ve kurallarını

oluşturan hâl ve hareketlerimizdir. Bu tür fikir sahibi olan kimselerin yegâne gayesi,

halk arasında emekleri karşılığı eşitlik meydana getirip kural ve kanunları korumak,

çekişme ve isyancılarla karşı karşıya gelmemek için de, sözde eşit bir ölçü ortaya

koymaktır.

Günümüzdeki toplumsal kural ve kanunlar, yalnızca maddeye hizmet eden ve onu

koruyup kollayan birtakım esaslar üzerine tesis edilmiştir. Hem toplumun maddî

boyutuna yön veren, hem de kural ve kanunların can düşmanı sayılan duygularla ise

asla alakadar olmamıştır.

Şayet insanın özgürlük ve diğer tüm duygularının arzu ve isteklerine (örneğin kendini

beğenme ve kötülüklerin asıl kaynağı olan cinsel sapıklığa) ilgi duyulmaz ise, toplum

içerisinde gün geçtikçe yaygınlaşmaya yüz tutan birçok kargaşalar baş gösterecektir.

Zira tüm kurallar, her an için, özgürlükçü duygulardan kaynaklanan güçlü serkeşlerin

ve becerikli gece hırsızlarının hamlelerine uğrayarak tehdit edilmektedir. Hâl böyle

iken, hiçbir kural ve kanunun bu gibi fesat ve ihtilafların önüne geçerek onları

önleyebilmesi mümkün olmayacaktır.

Dinin Diğer Kanunlar Karşısındaki Üstünlüğü

Toplumların kendi kurallarını korumaları için en son başvurdukları çare, ceza

kanunlarını çıkartıp emniyet teşkilatlarını kurmak ve geliştirmek olmuştur. İleride de

değineceğimiz üzere, ceza kanunları ve emniyet güçleri, başıbozuk kimselerin çılgınca

nefsi arzu ve isteklerini hiçbir zaman önleyemeyeceği gibi, kanunların karşısında

geçerli olmasını da asla sağlayamayacaktır.

Fakat din, adı geçen güçlere ilâveten ayrıca tüm muhalif güçleri alt edebilecek iki ayrı

güce de sahiptir:

1- Dinî inancı olan herkes, fani dünyadaki hayatının sınırlı olduğuna, bu hayatının

ölümle sona ermeyip sınırı ve sonu bulunmayan ebedî bir hayata doğacağına, bu

ebedî hayatta ebedî bir mutluluk ve rahatlığı elde edebilmesinin ise, Allah'ın elçileri

aracılığı ile göndermiş olduğu dinî kanun ve kurallara bağlı kalmasıyla mümkün

olabileceğine inanmaktadır.

Zira inanan insan, dinî kuralların, her şeyi bilen, gören ve her şeye gücü yeten,

kullarının duygu ve düşüncelerinden dahi haberi olan, bütün yaratıklarından bir an

dahi uzak kalmayan, hatta vaat ettiği günde kullarını kendi adalet mahkemesi

karşısına çıkarıp tüm iyi ve kötü hareketlerinden dolayı hesabını görecek olan yüce

Allah tarafından gönderildiğini kabul etmektedir. Bu nedenler karşısında, Rabbinin

emirlerine sırtını çevirerek bir işi gizlice yapması, onun için asla mümkün değildir.

2- Dinî inancı olan herkes, inancı gereği yerine getirdiği dinî emirleri yaratıcısına itaat

ettiği için yaptığının bilinci içerisindedir. Yaptığı işler her ne kadar görünürde ona bir

şeyler kazandırmıyorsa da, Rabbinin kendisine ihsan edeceğine ve lütfundan en güzel

mükâfatları vereceğine tüm gönlüyle inanmaktadır. Bu bakımdan yapmış olduğu tüm

ibadet ve itaati, kendi istek ve iradesiyle yapacaktır. Zira o insan, kendi isteğiyle

özgürlüğünden bir kısmını hibe etmiş, bunun karşılığında ise Rabbinin memnuniyet ve

hoşnutluğunu elde ederek en güzel mükâfatlara sahip olduğuna inanmıştır.

İnanan bir kimse, dinî kuralları uygulamasıyla, büyük huzur içerisinde gönül

muamelesi yapmaktadır. Her ne kadar özgürlük haklarından vazgeçiyorsa da,

kendisini kazançlı saymaktadır. Kendisini, çok küçük bir mal verip karşılığını kat kat

alanlardan görmektedir. Dinî inancı olmayanlar ise, kurallara uymayı ve kanunlara

karşı boyun eğmeyi kendilerine aşağılık unsuru olarak kabul ettikleri ve özgürlük

duygularının bazısını engellediği için rahatsız oldukları, bu esaret zincirini (kanunları)

kırıp tüm özgürlük ve başıbozukluklarını elde edebilmek için durmadan fırsat

kollamaktadırlar.

Sonuç olarak:

Toplumun ayakta kalmasında dinin etkisinin, dinî kurallara sahip bulunmayan öteki

kurallardan daha etkili, güçlü ve köklü tesirinin olduğunu anlamış bulunuyoruz.

İleride değineceğimiz konular da bu görüşe işaret etmektedir.

Dinî Olmayan Rejimlerin Çare Aramaları

Asrımızda, kalkınma ve gelişme fikrini gündemine alan dünyanın geri kalmış ülkeleri,

her ne kadar toplumsal kuralları kabul etmişlerse de, kuralların zayıf noktalarına

dikkat etmediklerinden ve dinî güçten yararlanmak istemediklerinden dolayı, günleri

karanlık ve yaşamları huzursuzluk içerisinde geçmektedir.

Geri kalmış ülkeler karşısında gelişmiş ülkeler, kuralların zayıf noktalarının bilinci

içerisinde olup, bu kuralların kesin başarısızlığa uğramaması için değişik çarelere

başvurmuşlardır.

Söz konusu milletler, eğitim ve öğretim kurallarını düzenli bir şekilde

planladıklarından, bireyler, ister istemez birtakım doğru ahlâklarla iç içe olmuş,

böylece göreve atandıkları bölümlere girdiklerinde, "kurallara saygısızlık ve aykırılık

yapılmaz" düşüncesine sahip bulunmuşlardır.

Bu tarzda olan eğitim ve öğretim şekli, kuralların normal bir şekilde yürümesine, az

da olsa toplumun saadet, asayişini temin etmesine ve özellikle de kanunun

uygulanmasına katkıda bulunmuştur.

Bu çeşit fikir ve düşünceler ile eğitilen toplumlar da yine iki sınıfa ayrılmıştır:

1- Gelişmiş toplumlar henüz yokken gerçek temel görüşler üzerinde kurulan kurallar.

Örneğin; "insanlara sevgi, iyilikte bulunmak, mustazaflara/ezilenlere yardım etmek"

gibi temel inanç ve düşünceler üzerinde kurulan kurallar, halkı o gibi fikirler tarafına

yönlendirmekteydi. Bu açıdan, gelişmiş toplumlar içerisinde bu gibi kurallar

tarafından oluşturulan mutluluk ve huzur, yine de dinin yüceliğinin göstergesidir.

2- Düzmece ve hayal mahsulü olan, asla değer verilmeyen, fakat halkın beynini

yıkayan boş ve çürük birtakım düşünceler. Örneğin; "kim vatanı uğrunda yaralanır

veya ölürse, onun ismi tarih sayfalarına altın ya-zıyla işlenecektir" gibi hayalî

düşünceler.

Bu türden çürük düşünceler her ne kadar uygulamada netice verse ve bazı bireyleri

bu duygunun etkisi altında bırakarak, harp meydanlarında kendisini feda etmesine ve

birçok düşmanın bu yolla yok olmasına sebep olsa da, yararı olduğu kadar

zararlarının da bulunduğu inkâr edilemez bir eğilimdir. Zira bu gibi düşünceler, insanı

her zaman gerçekleri görmekten ve bulmaktan uzaklaştırıp hayalci ve maceraperest

yapmaktan öteye gidemez.

Çünkü Allah'a ve kıyamete inanmayan, ölümü yok olup gitmekten başka bir şey

olarak görmeyen bir milletin nazarında, ölümden sonra saadetli ve ebedî bir yaşayış

mefhumunun kaldığı artık iddia edilemez.

Ayrıca burada şunu da ifade edelim ki; dinin, başka toplumlarda özel bir yeri olduğu

gibi, İslâm'ın da diğer dinler karşısında özel bir yeri vardır.

Bu bakımdan İslâm, insan toplumları için konulan kurallardan daha idealdir. İslâm ile

diğer dinlerin ve toplumsal kuralların arasındaki farklar, ileride daha açık bir şekilde

aydınlatılacaktır.

İslâm'ın Öteki Dinlerle Farkı

İslâm, diğer dinlere oranla yüzde yüz toplumsal bir dindir. İslâm dini ne şimdiki

Hıristiyanlık gibi yalnızca insanların ahiret saadetini nazara alıp dünya saadeti

karşısında sessiz kalmakta, ne şimdiki Yahudilik gibi yalnızca insanların eğitim ve

öğretimine özen göstermekle iktifa etmekte ve ne de Mecusîlik veya öteki dinler gibi

yalnızca birtakım kuru ahlâk ve ibadî şeylerle sınırlı kalmaktadır.

İslâm dini, her iki dünyada da insanların saadetli olmalarını nazar-ı dikkate alan yüce

bir dindir.

Toplum eğitiminde yegâne faktör, insanlar arasında her iki dünyada saadeti elde

etme inancını yayma prensibidir. Bunun dışında başka bir şeyi tasarlamak, yanlış

yargı sayılır. Dünya milletleri arasında gün geçtikçe daha da güçlenen ve yaygınlaşan

dünyevî bağlarla bir toplumu veya bir milleti eğitmek, yararsız ve abes çalışmadan

başka bir şey değildir. Bu işi böyle yapmak, kirlenmiş bir nehirden veya büyük bir

gölden bir damla suyu tasfiye etmek gibidir.

Ayrıca öteki toplumlardan habersiz kalarak sadece bir toplumu eğitmeye yönelmek,

eğitim ilkesiyle bağdaşmayan bir tavırdır.

İslâm'ın insanlara vermiş olduğu talimatlarda, insan ve âlemin yaratılışı üzerinde ve

beşerin fikir ve duygularında yer edebilecek, tüm hukuk ve ahlâkî kuralları kapsayan

yegâne hazinenin, Allah tarafından vahiy yoluyla Peygamber'ine gönderilen İslâm'ın

semavî kitabı Kur'ân-ı Kerim'dir.

Peygamber efendimiz (s.a.a) de bu gayeyle bu kitabı kendi ümmetine ısrarla emanet

etmiştir. Defalarca (ve özellikle de kendi hayatının son günlerinde) halka, "Ben

kendimden sonra sizin aranızda iki pahası biçilmez ve kıyamete kadar da birbirinden

ayrılmaz iki şeyi emanet bırakıyorum. Onlara sımsıkıca sarılınız. Şayet öyle olur

iseniz, hiçbir zaman sapıklığa düşmezsiniz. Biri Kur'ân'dır, öteki ise Kur'ân'ı açıklayan

benim itretim (Ehlibeytim)dir" diye sesleniyordu.

Müslümanların bu saygınlığa ve bu kutsallığa davet edilmelerinden dolayıdır ki,

Kur'ân'a ve Ehlibeyt'e bağlılık, bütün dünyadaki Müslümanlar için farz bir amel

olmuştur. Kur'ân-ı Kerim'e saygı göstermenin gerekliliği ve kutsal olmasının tanıkları

olarak bildirilen delillerden birkaçı şunlardır:

a) Allah'ın sözü olması

b) Hz. Peygamber'in canlı ve kesin senedi sayılması

c) İslâm kanunlarının kaynağını teşkil etmesi

Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle buyuruyor:

Kur'ân'dan ayrılmayın; çünkü Kur'ân sizin geçmiştekilerinizin yardımına koşmuş,

gelecekteki durumlarınızdan da haber vermiştir. Sizler arasında adalet ve

merhametle hükmetmektedir.

Denilebilir ki: Tüm toplum kuralları, uygun bir toprağa ekilen; çiçek açması, meyve

vermesi, sulanması ve bakımı için gayret sarf etmeyi gerektiren, böylece karşılığında

toprağa kök salan, sonra boy atan ve dallanmış, uygun bir mevsimde de çiçek açarak

meyvesini veren bir ağaca benzer.

Bütünüyle toplumsal bir din olan İslâm ağacının, kendi etkinliklerini göstermesi ve

meyvesini vermesi için aşağıdaki aşamalardan geçmesi gerekir:

1- Halk tarafından tümüyle kabul edilmesi.

2- Kendi varlığını idame ettirebilmesi için öğretim kanalıyla korunması.

3- Kurallarına edilecek muhalefetlerin kesinlikle önlenmesi, kendi etkinliğini insan

toplumlarında göstermesi ve yayılması için de, tüm kötü hâdiselerden korunması.

İslâm, İlerlemesi Yolunda Tabiî Olmayan Şeylere El Atmaz

Tabiatta sabit kökeni olmayan gayr-i tabiî vasıtalar sönmeye mahkûmdur ve er geç

ortadan kaybolacaktır. Bu şekildeki gayr-i tabiî şeylere el atmak, insanlar arasında

sonsuza dek hükmetmek isteyen İslâm dini gibi bir din için doğru kabul edilmemiştir.

Bu nedenle İslâm dini kendi varlığını sürdürmede, hiçbir zaman kaba kuvvete

başvurmamıştır.

Bazılarının, "İslâm dini kılıç dinidir." demesi, aslında İslâm'ın ilk günlerinde baş

gösteren harplerin dış görünümüne bakarak, körü körüne bu fikirlere kapılmalarından

meydana gelmiştir. Oysa İslâm dini, ilim ve iman temeli üzerine kurulan bir dindir.

Milletin kalbine, fikirlerine yerleşmek için kılıca ve kaba kuvvete başvurabilecek din

ve rejimler ile karşılaştırılmayacak kadar yüce bir dindir.

Bu nedenle İslâm, kendi amaç ve gayelerini yaymak için hiçbir zaman düzenbazlığa,

hile yapmaya, siyasî şubeler kurma yoluna gitmeye meyletmemiştir.

Çünkü İslâm'ın gayesi hakkı ihya etmek, batılı da yeryüzünden silip atmaktır. Hakka

varmak için batıl yoldan gitmenin, hakkın kaybolmasına neden olacağını açıkça ifade

etmiştir.

Nitekim yüce Allah, kitabında şöyle buyuruyor:

Allah; zalimleri, kötü niyetlileri ve hakkı gizleyen kimseleri, kendi maksatlarına

eriştirmez.

Duyuru ve Çağrı

İslâm, insanları hidayete sevk etmek ve hakkı yaymak için insanın yaratılışına uygun

bir yol seçmiştir. Bu yol insanı kolaylıkla hakkın eline teslim eden, gerçeği aydınlatan,

beşerin saadet arzularına can katan tebliğ ve davet (duyuru ve çağrı) yoludur.

Bu yol, bütün peygamberlerin uyguladığı yoldur. Peygamberimiz (s.a.a) o yolu daha

iyi simgelemiş, dinin geliştirilmesinde, yayılmasında ve kabul edilmesinin

sağlanmasında o yolla hareket edinilmesini bütün Müslümanlara emretmiştir. Yüce

Allah, Hz. Peygamber'e (s.a.a) şöyle hitap etmektedir:

Ey Resulüm, de ki: İşte benim yolum (vazifem) budur (Allah'ın dinine davettir). Ben

bir görüş ve anlayış üzere insanları Allah'a davet ediyorum. Ben ve bana tâbi olanlar

böyleyiz.

Duyuru Yolu

Yukarıdaki ayetten şunlar anlaşılmaktadır:

Duyuru ve çağrı (davet ve tebliğ) bütüncül bir görüş ile uygulanmalıdır. Yani dinî

konuları yaymakla yükümlü olan şahıs ilk olarak tebliğ etme yolunu, şartlarını ve

âdetlerini çok iyi bir şekilde kavramalıdır. Tabi ki tebliğ prensipleri çoktur. Örneğin

"iyi ahlâk, güzel yüzlülük, ağır ve vakarlı olmak, adaletli davranmak, hak ve insafa

saygı göstermek" gibi. Fakat bunlar arasında en önemli olanı iki şeydir: "İlim ve ona

amel."

Zira bir şeyi bilmeden tebliğ etmek, o işin hakikatini bilmeden onu tebliğ etmek

demektir. Bu işi böyle yapanlar, hakkı ortadan kaldırmak için batılı tebliğ ederek

halkın sapıklığa düşeceklerinden asla korkusu olmayan insanlar gibidirler.

Bildikleriyle amel etmeyenler, aslında söyledikleri sözü yaptıkları amelleriyle

yalanlamış olurlar. Yaptıkları şeyleri söyledikleri sözler ile karşılaştırdıklarında, kendi

yaptıklarından vicdanî ıstırap çekerler. Başka bir deyişle, diğerlerini bir şey üzerine

davet edip kendileri onunla amel etmeyen kimseler, bir eliyle bir şeyi kendi tarafına

doğru çekip öteki eliyle de geri itmeye çalışan kimseler gibidir.

Yüce Allah şöyle buyuruyor:

Acaba milleti iyiliğe davet edip de kendinizi unutuyor musunuz?!

Sekizinci imam Hz. Rıza (a.s) şöyle buyuruyor:

Halkı, hem söylemek, hem de söylediğiniz şeye amel etmek suretiyle davet edin,

sadece söylemek ile değil…

İnsanların yaşadıkları bölgelerde, onlardan sadır olan tüm faaliyet ve görüşler

incelenmiş, yalnızca İslâmiyet görüşü (yani sadece Allah'ın birliği inancını simgeleyen

görüş ve fikirler) beğenilmiş ve temel bir görüş olarak kabul edilmiştir.

İslâmî ahlâk da, yine tevhit (Allah'ın birliği inancı) temeline dayalı olup, sağlam akıl

nezdinde beğenilen ahlâklar arasında belli bir yer edinmiştir. Daha sonra ahlâk

temeline dayalı insan hayatının en küçük noktaları bile incelenerek, neticede toplum

ve birey, siyah ve beyaz, köylü ve kentli, erkek ve kadın, zengin ve fakirin vazifeleri,

normal ve özel durumlarda yapmaları gereken durumları, birtakım kanun çerçevesi

dâhilinde beyan edilmiştir.

İslâm fıkhına ve İslâmî ahlâk kurallarına gerçek gözüyle bakan herkes, karşısında,

çok aydın fikirlilerin dahi hacmini ölçemeyeceği, sonuna varamayacağı ve derinliğine

inmekten aciz kalacağı bir derya görecektir.

Öte yandan o kuralların her bir parçası öteki parçasıyla irtibatlı olup, topyekûn "Allah

ve insan severliği" teşkil eden bir bütünlüğü oluşturmaktadır. Yüce Allah o kuralları

vahiy yoluyla Peygamber'e göndermiştir.

İslâm İle Diğer Toplumsal Kuralların Mukayesesi

Şayet dünyadaki gelişmiş toplumların sahip bulundukları kuralları dikkat ve titizlikle

gözden geçirirsek, o toplumların sanayi ve bilim dallarındaki ilerlemelerinin aklı

hayrete düşürdüğü, kaçınılmaz bir gerçek olarak ortaya çıkacaktır. Ayrıca onların güç

ve kuvvetlerinin Ay'a ve Merih'e kadar el attığını, memleket teşkilatlarının insanı

hayret denizi içerisinde boğduğunu iyice fark edebiliriz.

Fakat söz konusu o toplumların kalkınma kuralları, şımarık ve gururlu gelişmelerine

rağmen, yine de kara gün ve zavallılığın kapılarını dünya insanları üzerine kapamayı

başaramamış, aksine ardına kadar açmıştır.

Asrın dörtte biri kadar az bir zaman içerisinde dünyalıların büyük bir kısmını toprağa

gömüp kana sürüklediği ve milyonlarca zavallı insanı yokluk rüzgârına verdiği inkâr

edilemez bir gerçektir. Günümüzde ise, insanın ve insaniyetin yok olması pahasına

meydan okuyan ve dünyalıları tehdit eden korkunç bir üçüncü dünya savaşı söz

konusu olmaktadır.

İşte toplumların sımsıkı sarıldığı şu kurallar, ortaya çıktığı ilk günden itibaren

kendisini insanlık dostu ve insanlık yanlısı olarak ilân etmesine rağmen, o günden

itibaren, dünyanın diğer milletlerinin alnına kölelik damgasını vurmuş, dört büyük

kıtasını sömürgecilik zinciriyle bağlayarak kayıtsız ve şartsız Avrupa kıtasına teslim

etmiştir.

Başka bir ifadeyle, milyonlarca zavallı halkın malının, canının ve ırzının üzerine, bir

avuç kendi toplumunu kayıtsız ve şartsız olarak egemen kılmıştır.

Kuşkusuz gelişmiş toplumlar kendi yaşadıkları bölgelerde maddî menfaatleri fazlasıyla

elde etmekte ve insanî arzuların çoğunda, örneğin adalet, sanayi ve kültürel eğitim

gibi bazı dallarda ilerlemeler kaydetmişlerdir. Fakat sürekli olarak dünyanın

geleceğini geçmişinden daha da kötüye sürüklemektedirler. Dünyada uluslararasında

baş gösteren çekişme, sürtüşme ve kan dökme gibi acı ve kara günlerin, onların

körüklemesiyle alevlendiği inkâr edilemez bir gerçektir.

Görünüşte gelişme ve ilerleme yolunda yürüyen toplumların acı ve tatlı tüm

meyveleri, medeniyet diye adlandırdıkları ağacın mahsulü olup, doğrudan doğruya

bugünkü yaşam kurallarının bir neticesidir.

Şunu da bilmek gerekir ki, adı geçen insanların yararlandığı ve toplumlarının

müreffeh olmasına neden olan o tatlı semereler, yine bir kısım beğenilmiş ahlâklar

olan doğruluk, dürüstlük, vazifeşinaslık, iyiliği sevmek ve fedakârlıkta bulunmak gibi

güzel şeylerden kaynaklanmıştır.

Zira bu saadetler şayet kanunlarından kaynaklanmış olsaydı, Asya ve Afrika milletleri

içerisinde de var olmasına rağmen, onları her geçen gün bedbahtlığa ve bataklığa

sürüklemiş olmazdı.

Şayet İslâm dininin kutsal buyruklarını dikkatlice gözden geçirmiş olursak, o sıfatların

birincisini (yani insanların yararına olan her hak ve sevap şeylere davet ederek onu

eğitim ve öğretimin temeli olarak kabullen-meyi) emretmektedir. İkincisinden ise

(yani insanın saadet ve asayişine zararlı olacak tüm batıl ve doğru olmayan

şeylerden, özel bir kesim yararlanmış olsa dahi) sakındırmıştır.

Sonuç

Buraya kadar ele aldığımız konulardan şu sonucu çıkartabiliriz:

1- İslâm kanunları öteki tüm toplum kurallarından daha üstün bir kanundur. Beşerin

durumuna ve yaratılışına da en uygun olanıdır.

(Resulüm!) Sen yüzünü Allah'ı birleyen (bir hanif) olarak dine, Allah'ın o fıtratına

çevir; ki insanları bunun üzerine yaratmıştır. Allah'ın yaratışında değişme yoktur. İşte

dimdik ayakta duran din (budur). Ancak insanların çoğu bilmezler.

2- Dünyanın şu günkü medenî-şirin meyvelerinin tümü, İslâm dininin bereketinden

ve İslâm'ın batılıların eline düşürdüğü canlı maddî eserlerindendir. Zira İslâm,

asırlarca önce, hatta batılı ülkelerde kalkınma ve gelişme söz konusu değilken, halkı

aynı ahlâkî kurallara davet etmiştir.

Fakat ne hazindir ki, çağrılan o davete batılılar bizden daha evvel cevap vermiş,

böylece yaralanmakta biz-den öne geçmişlerdir.

İmam Ali (a.s) ölüm döşeğindeyken, Müslümanlara aynen şöyle haykırıyordu:

Asla öyle geçinmeyin ki, başkaları Kur'ân'la amel etmekte sizden öne geçsinler.

3- İslâm prensipleri açısından her işte, hedefin temelini ahlâk oluşturur. Kurallar ise o

temel üzerine kurulur. Zira güzel ahlâkı atıp yerine kanunları koymak, toplumu

sekülerizme sevk edip, insanın hayvanlardan üstünlüğünün ölçüsü olan maneviyatın

yerine değişik türde hayvansal duyguları yerleştirmek olur. Bu nedenledir ki Hz.

Peygamber (s.a.a) şöyle buyuruyor:

Ben ancak güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim.

İlâhî Ahkâma Saygı

İslâm'ın amelî hükümleri (İslâm fıkhı), güzel ahlâk ve beğenilmiş sıfatlar üzerine

kurulmuştur. Onun ahlâkî idaresi ise, tevhit (Allah'ın birliğine inanmak) temeli

üzerine bina edilmiştir.

Hastalığı tedavi ettirmek için doktora, binayı yaptırmada mühendise, duvarı

ördürmede ustaya, kapı ve pencere yaptırmada da marangoza müracaat ederiz.

Onlar işlerini ne şekilde yaparlarsa yapsınlar bu, onlara olan itimadımızı

sarsmamaktadır. Demek ki bizler çok az şeyler dışında kendi yaşantılarımızı taklit ile

geçirmekteyiz.

"Ben kendi yaşantımda asla taklit yükünün altına girmem." diyerek taklidi kabul

etmeyenler, ya konuştukları kelimenin manasını fark etmemekteler yahut da bir fikir

afetine uğramışlardır. Kendi şeriatını insan fıtratı temeli üzerine kuran İslâm dini bile,

aynen o yolu takip etmiştir.

İslâm, kendine tâbi olanlara dinî ahkâmlarını öğrenmeleri için emir vermiştir. Bu

hükümler Allah'ın kitabı, Peygamber (s.a.a) ve Peygamber'in Ehlibeyt'inin

sünnetlerinden başka bir şey değildir.

Her Müslüman ferdin kendi dinî hükümlerini kitap ve sünnetten elde etmesi mümkün

olmayan bir iştir. Bununla birlikte belirli kimselerin elde edebilme imkânı vardır.

O hâlde, şer'î ahkâm ve emirleri delil ve kanıt yoluyla elde edemeyen Müslümanların,

onları elde edebilen Müslümanlara başvurarak kendi yapacakları vazifelerini

öğrenmeleri şarttır.

İşte dinî hükümleri delil ve kanıt yoluyla elde eden bilginlere "müçtehit", yaptığı

amele ise "içtihat" denir.

Dinî müçtehide başvuranlara "mukallit", yaptıkları müracaata ise "taklit" denir.

Fakat şunu da bilmek gerekir: Taklit etmek, ancak dinin "amelî hükümleri" olan

ibadet, muamele ve öteki konularda doğru olur. Ama inanç konuları olan "usul-i

din"de (dinin esasları) başkalarının görüşlerine itimat ederek taklit etmek doğru

değildir. Zira "usul-i din" konularında amel etmek değil de, inanç ve itikat şarttır.

Başkalarının inançlarını kendi inancı olarak kabul etmek, hiçbir zaman doğru değildir.

Babalarımız veya bilginlerimiz "Allah birdir" demişler de, ben de onun için "Allah

birdir" diyorum veya "onlar öldükten sonra dirilme (meâd) haktır diye inandıkları için

ve tüm Müslümanların da böyle kabul etmeleri nedeniyle ben de öyle kabul

ediyorum" diye düşünmek, asla doğru kabul edilemez. Bu nedenle tüm

Müslümanların, hatta aynı tarzda olsa dahi "usul-i din"i delil yoluyla kendilerinin

bulup inanmaları farz bir konudur.

İyiliği Emredip Kötülükten Sakındırmak

İleride söz konusu edileceği üzere İslâm, kendi varlık ve bekasını sürdürebilmek için,

kurallarına muhalefet edeceklerin önlerini almak gayesiyle birtakım şeylere ihtiyaç

duymaktadır. Duyduğu ihtiyacı iki yolla elde etmek mümkündür:

1- Şer'î hükümlere muhalefet etme yollarını kapamak için, İslâm hükümeti tarafından

birtakım ceza kanunlarının çıkarılıp uygulanması.

2- İyiliği emredip kötülükten alıkoymak ilkesini icra ettirmesi.

Başka bir ifadeyle; İslâm, tüm kendine tâbi olanlara, kanunlara uyum sağlamayan

birisini gördüklerinde, onun karşısında sessiz kalmamalarını, aksine uyum sağlaması

için icbar ettirip, boyun eğdirmeleri için görev vermiştir.

Tüm Müslüman fertler, yönetici, yönetilen, güçlü-güçsüz, kadın-erkek, küçük-büyük,

asla fark etmeyen özel birtakım şartlar dâhilinde, adı geçen dinî vazifeyi uygulamakta

eşitçe görevlendirilmişlerdir.

İşte İslâm'ın bu uygulama metodu, diğer toplumların kurallarına muhalefet edenlerin

yollarını kesmek için polis ve emniyet teşkilatlarını kurma metodundan daha güçlü ve

daha verimli bir uygulamadır.

Üçüncü Bölüm

İSLÂM'IN TOPLUM HAYATINA YAPTIĞI HİZMETLER

Bireysel Çıkarların Korunması ve Çekişmelerin Kaldırılması

Geçmiş konulardan da anlaşıldığı gibi mukaddes İslâm dini, bütünüyle toplumsal bir

dindir. Toplumun saadetini, bireylerin arzusu ve yaşamın gereği olan maddî

menfaatlerini temin edip hayatlarını tehdit eden tüm unsurları mümkün olduğu

kadarıyla önlemek ve rahat bir düşünceyle kendi isteklerine göre yaşamlarını

sürdürmelerini temin etmek ister.

Ayrıca insanoğlunun en büyük arzusu, ruhen ve bedenen sağlıklı olmaktır. İmkânları

ölçüsünde iyi yiyip güzel giymek, gönlünce iyi bir yuva kurmak, aile efradıyla bir

arada olup hem gençliğinde, hem de yaşlılığında güzel bir hayat ortamı yaratmak,

hayatını yaşarken de kendini güvenli ve güçlü hissetmek, son olarak da bir sorunla

karşılaşmadan başarılı bir iş ortamı yaratıp, gelişme ve kalkınmalardan yeterince

nasibini almaktır.

İslâm'da Eğitim ve Öğretim

İslâm, bilgisizlik ve cehalet ile sonuna kadar mücadele etmiş, ilim ve öğrenime çok

önem vermiştir. Özellikle de kendi mensuplarına ilim ve fazileti tavsiyede bulunarak

teşvik etmiştir.

Öteki dinler ise, İslâm dininin tam tersine kendi mensuplarına özgür düşünmeyi ve

kendilerine muhalif olanların sözlerini okumayı kesinlikle yasak kılmıştır. Hâlbuki

İslâm'ın semavî kitabı olan Kur'ân-ı Kerim, düşmanın ağzından da olsa hakkı kabul

etmeyi emretmiştir.

İnsanlara köklü kaynaklardan ve özgür konulardan söz etmiş, milletlere; gökler, yer

ve bunlarda olanlar, insanın yaratılışı, geçmişlerin tarihi, dünya ve kâinatın hareket

hâlinde oluşu hakkında düşünmeleri için çağrıda bulunmuştur.

Ayrıca bunlardan daha ötede, tabiat ve dünya dışındaki tüm duygular hakkında

araştırma yapmaları için onları teşvik etmiş, bu çalışmayı yapanları da takdirle

anmıştır.

Peygamber ve Ehlibeyt İmamları'ndan bu hususta sayısızca hadis elimize geçmiştir.

Hz. Peygamber (s.a.a) ilmi öğrenmeyi o kadar tavsiyede bulunmuştur ki, hatta bir

sözünde, "İlim öğrenmek, her Müslüman'a farzdır." sözüyle konunun önemine dikkat

çekmiştir.

İslâm Talimatında İki Önemli Şey

Çeşitli insan toplumlarında uygulanmakta olan toplum kuralları, birtakım gizli sırları

ihtiva etmektedir. Bu sırlar kamuoyuna sızdırıldığı takdirde, yöneticilerin yaptıkları

faaliyetlere ve güttükleri menfaatlere ağır darbeler indireceği kaçınılmaz bir gerçektir.

Zira toplumlarını yöneten bu düzmece kurallar çoğunlukla onların kendi beyin

yapılarının bir mahsulüdür. Bu kurallar, aklın ve toplum bireylerinin menfaatlerinin

tam zıddına olduğundan, gizledikleri sırlar dışarı sızdırıldığında, itiraz yumruklarının

alınlarına inmesi ve çıkarlarına ağır darbeler gelmesi kaygısıyla titiz bir şekilde gizli

tutulmaktadır.

İşte bu nedenledir ki, Hıristiyan kiliseleri ve öteki dinlerin manevî merkezleri kendi

taraftarlarına özgürce düşünme hakkını vermemişlerdir. Dinî kitaplarının tahlil ve

yorumunu kendilerinden başka hiç kimsenin yapamayacağını söyleyerek, söyledikleri

sözler ve verecekleri talimatlar karşısında halkın tartışma yapmadan, neden ve niçin

demeden teslim olmalarını mecbur kılmışlardır.

İşte bu uygulama yöntemi, dinî kurallarının çoğuna leke sürmüştür.

Hıristiyanların dinleri karşısındaki bugünkü davranışları, sözümüzün en gerçek

şahididir.

İslâm dinine gelince; bu din, kendi gerçekliğine inanıp güvendiğinden ve yürüdüğü

yolda herhangi bir karanlık ve üstü kapalılık söz konusu olmadığından, öteki dinî veya

gayr-i dinî rejimlerin tam aksine:

1- Gerçek ve hak olan hiçbir konuyu kapalı bırakmayıp, kendi taraftarlarına da hakkı

gizlememelerini emretmiştir. Zira dinin bu temiz kuralları, fıtrat ve yaratılış kuralları

üzerine kurulduğundan, gerçek ve hak yanlısı oluşu nedeniyle, hiçbir yönü asla inkâr

edilemez. Gerçeği gizlemek, İslâm dininde büyük günahlardan sayıldığı gibi, yüce

Allah tarafından da kendi kitabında açıkça lânetle anılmıştır.

2- Kendine tâbi olanlara, gerçekler hakkında özgürce düşünmelerini, karşılarına

küçücük bir anlaşılmaz konu çıktığında ise, parlak inançlarının kuşku pençesinden

kurtulup güvence içerisinde kalması için orada kalıp bir adım dahi atmamalarını

emretmiştir. Herhangi bir konu üzerinde kuşkuya düştüklerinde, insaf ve gerçekçi bir

yaklaşımla onu gidermelerini istemiştir.

Nitekim yüce Allah şöyle buyuruyor:

Sana malûm olmayan (anlaşılmayan) bir şeyin arkasından gitme.

Hakkı Söylemek ve Özgür Düşünceleri Açıklamaktan Kaçınmak

İnsan, kendi yapısının en değerli mahsulü olan fikir ve düşünce yoluyla hakkı

kabullenmelidir. İnsan ile hayvan arasındaki en büyük fark da zaten budur. Bu yol

insanın şeref ve iftihar kaynağıdır.

İnancı olan ve aydın fikir taşıyan herkes, gerçekleri saptıran ve özgürce düşünmesine

engel olan taklitçi fikirleri hiçbir zaman omuzlamaz ve Rabbinin kendisine lütfettiği

düşünce kabiliyetinin çalışmaz hâle gelmesine de asla müsaade etmez.

Fakat şu gerçeği de kabul etmek gerekir ki, bazı durumlarda karşı tarafın gerçekleri

anlayacak bir düşünceye sahip olmaması ve ona gerçekleri anlatmanın insanın mal,

can ve ırz gibi önemli varlığının tehlikeye düşmesi hâlinde, akıl ve mantık tam tersine

hükmeder. (Yani gerçekleri gizlemeyi emreder.)

Zira hak olan şeyler, söylenmese dahi kutsallığını koruyup saygınlığını

yitirmeyecektir. İnsanın sapık görüşlüler karşısında gerçekleri söylemesiyle tehlikeye

so-kacağını anladığı anda mal, can ve ırz gibi önemli değerlerini gizlemesi şarttır.

Ehlibeyt İmamları birçok sözlerinde, insanların anlayamadıkları gerçekler hakkında

görüş ileri sürüp kendini tehlikeye sokmayı şiddetle yasaklamışlardır. Yüce Allah,

Kur'ân-ı Kerim'de iki yerde takiyye maksadıyla gerçeği gizlemeyi caiz ve helal

kılmıştır.

Sonuç olarak denilebilir ki, İslâm'da gerçekleri gizlemenin sakınca doğurmadığı, hatta

gerekli kılındığı yerlerden bir kısmı şunlardır:

1- Gerçeği söylemekle hakkın ilerlemesinde bir yol gözükmediği, hatta gerçeğin

söylenmesiyle insanın mal, can ve ırz gibi değerlerinin tehlikeyle karşı karşıya kaldığı

durumlarda takiyye yapılmalıdır. (Yani gerçek gizlenmelidir.)

2- Hakkı söylemek, karşıdakiler tarafından anlaşılmaz veya onu söylemekle karşı

tarafın haktan kaçmasına neden olunur ya da hakka karşı saygısızlık ve hakkın

küçümsenmesine vesile olunur ise, takiyye yapılmalıdır.

3- Karşı tarafın fikrinin erişemediği ve anlayamadığı konuları özgürce düşünmek,

anlatmak ve yine hakkın gerçek yüzünü göstermek hâlinde onun sapmasına neden

olunacaksa, yine takiyye yapılmalıdır.

İçtihat ve Taklit

İnsanoğlu, yaşantısı boyunca normal bir kimsenin isimlerini sayamayacağı kadar

ihtiyaç duyduğu birçok çözümlenmesi gereken meselelerle karşı karşıya bulunur. Bir

insanın yalnız başına bu kadar işler hakkında uzman olması ve yeterli bilgilere sahip

bulunması mümkün değildir.

Öte yandan, kendi işlerini kendi fikir ve iradesiyle yapmayı planlayan insanoğlunun,

karar verdiği işlerde yeterli bir bilgiye sahip olması kaçınılmazdır. Şayet öyle bir bilgi

ve malûmata sahip değilse, o işi yapmaya da karar veremez. O hâlde yapacağı bir

işte ya kendisi uzman olmalıdır yahut da bir uzmana başvurmalıdır. Başvurduktan

sonra da o işi uygulama yoluna gitmelidir.

İşte insan toplumlarının, fertlerine karşı taşıdığı sorumluluk içerisinde, bundan daha

büyük bir arzusu yoktur.

İslâm dini ise, insan toplumlarındaki fertlerin bu arzularına amel elbisesi giydiren bir

rejimdir. Zira İslâm dini, insan toplumunun emrine öyle kurallar vermiştir ki, şayet

toplum o kuralları kabullenip uygulamaya koyarsa, onun gerçekçi görüşleri

doğrultusunda fertlerin hayatî menfaatleri korunmuş, çekişmeleri de çözülmüş olur.

İslâm Hükümleri ve Onun Temel İlkesi

İslâm, ilk önce gerçek görüşlü insanların dikkatini kendi üzerine çekmiştir. Zira bu

yüce dinin amacı, karın doyurmayı ve cinsel ilişkileri arzu eden ağzı bağlı hayvanları

değil, insanları eğitmektir.

İnsan, duygusal olma özelliğinin yanı sıra gerçekleri görebilecek fikirlerle de

donatılmış bir yaratıktır. İnsan, yaratılışı gereği, yani el değmemiş gerçek yapısıyla,

kendisini tabiatın dışında yaratılmış bir tabiat parçası olarak değerlendirmektedir.

Başka bir deyişle insan, nihayetsiz bir hayat, güç ve ilme bağımlıdır. Akıl ise, onun

yaratıcısı ve eğiticisidir.

Bu nedenle İslâm, hükümlerini, tevhit (Allah'ın birliğine inanmak) temeli üzerine

kurmuş ve inançsız (ateist) kimseleri gerçek insan olarak kabul etmemiştir.

Tevhitten amaç, dinî yollar ile tüm insan ve insanlığı saadet yönüne sevk edip belirli

bir zaman sonra yaptığı işlerin hesabını çıkararak hak ettiği cezayı verecek olan

Allah'ın varlığına inanmaktır.

Yüce Allah kendi kitabında şöyle buyuruyor:

(Allah'ın birliğine inanmayanlar,) ancak dört ayaklı hayvanlar gibidirler; hatta gidişçe

daha sapıktırlar.

Tevhit, İslâm hükümlerinin en önde gelen dayanaklarından biridir. Ayrıca İslâm'ın ilk

temel ilkesini de teşkil etmektedir.

İslâm'ın ikinci ilkesi, tevhit ilkesi üzerinde kurulu olan temiz ahlâk kurallarıdır. Zira

insan, tevhit inancına lâyık olan güzel ahlâk ile yönlendirilmezse, temiz olan imanını

da muhafaza edemez. Öte yandan önceden de değindiğimiz gibi, kanun ve kurallar

ne kadar ilerlerse ilerlesin, güçlenirse güçlensin, ahlâkı bozuk olan bir toplumu idare

etme konusunda aciz kalır.

Bu nedenle İslâm, tevhit inancına yakışır bir tarzda o inancı yaymak ve yöneten

kanun ve kuralları muhafaza etmek için toplumda insan sevgisine, yumuşak

kalpliliğe, adalet ve iffet gibi insaniyet kurallarına dayalı birtakım kurallar tanzim

etmiştir.

Toplum saadetinde tevhit inancının tüm etkinliği ilk önemli bir yer kapladığı gibi,

ahlâk etkinliği ikinci yeri kaplamıştır. İslâmiyet, tevhit ve ahlâk temellerini

yaygınlaştırdıktan sonra ahlâka özgü bir kısım kuralları da vazetmiştir. Başka bir

deyişle; adı geçen kurallar güzel ahlâktan kaynaklandığı gibi, güzel ahlâklar da bu

kurallar ile takviye edilmiştir.

İşte toplumun hayatî menfaatlerini koruyan, halkın arasındaki ihtilafları halleden bu

kanun ve kurallar ahlâkın ta kendisidir.

Toplumda Bölücülük

Beşerin birlik ve beraberliğini kökünden kazıyan ve toplumun nizamını bozan

bölücülük iki kısımdır:

1- Bölücülüğün bir kısmı iki şahıs arasında özel durumlarda baş göstermektedir.

Örneğin iki şahıs arasında baş gösteren kavgalar, vurup kırmalar gibi.

2- Bölücülüğün diğer bir kısmı ise, toplumu değişik iki bölüme ayırmaktan

kaynaklanmaktadır. Bu tür bölücülükler, toplumsal adaletin uygulanmasında hafif bir

müsamaha göstermek, bir sınıfı diğer bir sınıf üzerinde hâkim kılıp güçsüz ve zayıf

sınıfın emeğini güçlü bir sınıfa vermekle oluşan bölücülüktür. Nitekim dinî kurallar ile

yönetilmeyen gelişmiş toplumlarda ezen ve ezilen, yoksul ve zengin, kadın ve erkek,

patron ve işçi çekişmeleri durmadan sürüp gitmektedir. Güçlü ve burjuva sınıflar,

kendi hizmetlerinde çalıştırdıkları güçsüz ve sermayesiz sınıfları daima

sömürmektedirler.

İslâm'ın Farklılıkları Kaldırma ve Menfaatleri Korumadaki Genel Görüşü

Genel İslâm görüşü açısından, halkın menfaatlerinin korunması ve farklılık

faktörlerinin çözümlenmesiyle sağlanacak toplumsal saadetin elde edilmesi, iki yolla

mümkündür:

1- Sınıfsal farklılığı tam manasıyla ortadan kaldırıp yok etmek. Şöyle ki: İslâmî bir

toplumda bulunan tüm bireyler, birbirleriyle eşit ve kardeştirler. Fazla bir mala sahip

olmakla veya toplumda güçlü bir mevki elde etmekle üstünlük iddiasında bulunmak,

farklılık yaratarak başkalarını küçümsemek, diğerlerine boyun eğdirmek için zor

kullanmak veya kendi özel mevkisi gereği parçası olduğu toplumun ağır sorunlarını

omuzlamaktan kaçınmak ya da işlediği suçlar nedeniyle ceza kanunları karşısında

suçsuz sayılmak gibi ayrıcalıklar, İslâmî bir toplumda kesinlikle var olamaz.

Kanun ve kuralları uygulamada, toplum başkanının verdiği hükümler geçerlidir. Her

şahsın da kanunlara uyması şarttır. Fakat toplum başkanının kendi kişisel

meselelerinde, başkalarının boyun eğmelerini beklemesi yasaktır. Aynı şekilde yaptığı

her işini doğru bilip başkalarının onun yaptığı yanlış işleri karşısında itirazda

bulunmalarına engel olması da doğru değildir. Bunun gibi başkanlık fonksiyonundan

yararlanarak kendini genel bir vazifenin bazı kısımlarından muaf tutmasına da hakkı

yoktur.

Yine varlıklı bir kimsenin, varlığı dolayısıyla kibirlenerek kendi himayesinde çalışanları

kovmaya, küçümsemeye hakkı yoktur. Toplum başkanının da böyle varlıklı şahısların

boş sözlerini, yoksul kimselerin haklarının önüne geçirip taraftarlık etmesi caiz

değildir. Zira İslâm, varlıklı bir sınıfın yoksullar üzerinde kayıtsız ve şartsız olarak

hâkimiyet kurmasına kesinlikle müsaade etmez. Yüce Allah şöyle buyuruyor:

Müslümanlar birbirleriyle kardeştirler.

Diğer bir yerde de şöyle buyuruyor:

Allah'ın dini, siz Ehlikitap ve Müslümanların istek ve arzularına tâbi değildir. Şayet

bunun aksine bir iş görürlerse, cezalandırılacaklardır.

İslâm dininde, elbette ki dinî önderlere itaat, baba ve anneye karşı saygılı olmak gibi

birtakım özellikleri olan şahıslar mevcuttur. İşte sadece bu hususlarda eşitlik yoktur.

Yalnızca bu konuda bir sınıfın diğer sınıf karşısında bazı özel farklılıkları vardır. Fakat

söz konusu hükümlerin sahibi olan şahısların dahi, başkalarına karşı birtakım

üstünlük iddiasında bulunup onlar üzerinde kayıtsız ve şartsız hâkimiyet kurma

salahiyeti bulunamaz.

İslâm'da gerçek değer, takva (Allah korkusu) ile ölçülür. Takvanın değerlendirmesi

yüce Allah'a ait olduğundan, bu yücelik mayası her ne kadar fazla olursa olsun,

herhangi bir engel teşkil etmez. Bu özellik, sınıf ayırımının tam tersinedir. Zira sınıf

ayırımı toplumdaki fitne ve fesadın en etken rolünü teşkil ettiği gibi, fertlerin

çekişmeleri için de en büyük nedendir.

İslâm görüşü açısından takva sahibi bir fakir, takva sahibi olmayan varlıklı birinden

üstün olduğu gibi, takva sahibi bir kadın da takvasız olan yüzlerce erkekten daha

üstündür. Nitekim yüce Allah, Kur'ân-ı Kerim'de şöyle buyuruyor:

Ey insanlar! Sizi, bir erkekle bir dişiden yarattık. Hem de sizi soylara ve kabilelere

ayırdık ki, birbirinizi tanıyasınız. Biliniz ki Allah katında en iyiniz, takvası en ziyade

olanınızdır.

Muhakkak ki ben, içinizden gerek erkek ve gerek kadın olsun, hayır işleyen hiç

kimsenin yaptığını zayi etmem. Hep birbirinizdensiniz, din yönünden erkek ve dişiniz

birdir.

2- Tüm insanların ve insaniyetin, toplumun uzvunu oluşturmada eşit ve ortak yönleri

bulunduğundan, herkesin emek mahsulünün saygın olduğu göz önünde tutularak,

toplumda çekişmelerin kendi kendiliğinden çözümlenmesi için, İslâm birtakım kurallar

vazetmiştir. İşte her ferdin çıkarları, onun kontrolü altında ve varlığı sayesinde

belirlenecektir.

Bu kanunlar, temel mülkiyeti göz önüne alarak, hükümleri öylesine tanzim etmiştir

ki, toplumda var olan tüm sınıf ayrımlarını sonuna kadar yok etmiş ve u-zakları

birbirine yakınlaştırmıştır.

Bu açıklamamızla, İslâm dininin fertlerin menfaatlerini koruyup farklılıkları

kaldırmadaki görüşlerini kısa da olsa belirtmeye çalıştık. İlerideki konularda daha

geniş şekilde izah etmeye çalışacağız inşallah.

Paralı ve Parasız Sınıflar

İnsan, tabiatı gereği bedenî ve fikrî gücüyle yeryüzü mahsullerinden ihtiyaçlarını

temin eder. Bu nedenle de yeryüzünde var olan her şeyi kendi malı bilir. Nitekim

yüce Allah, Kur'ân'da bu konuda şöyle buyuruyor:

Allah yeryüzünde her şeyi sizin için yaratmıştır.

Özel Mülkiyet Esasları

Yerkürenin insan için yaratıldığı inancı, onun mahsullerinden normal bir şekilde

yararlanmasına izin vermiştir. Örneğin, insanın yeryüzündeki kaynakların sularından

içmesi, hayvanların etlerinden yemesi ve nefis meyveleri tatması, dağların

eteklerindeki ağaçların gölgesinde istirahat etmesi veya sanayi vasıtalarıyla kendi

isteklerini elde etmesi, kürenin insanlar için var ettiği nimetlerden birtakım

örneklerdir.

Yeryüzünde bir kısım insanların birbirleriyle irtibat kurmadan, yakınlık göstermeden

ve toplum olarak yaşamadan gelip geçtikleri muhakkaktır. Bu tür yaşantılar, tabi ki

birtakım toplumsal kuralları gerektirmez.

Fakat toplumun genel yapısını oluşturan bireyler bir araya toplanıp yaşamlarını bir

arada sürdürdüklerinde, herkes yeryüzünü paylaşma ve onun üzerinde var olan

metaları kendine ait kılma çabasına düştü. Bu çabayı gösterirken de, aralarında bazı

kavga ve çekişmeler baş gösterdi. Birisi kendi ihtiyacı olan bir şeye el uzattığında,

diğerleri onun yaptığı işin kendileri aleyhine olacağı düşüncesiyle engel olmaya

çalıştı. Zira insanoğlu ne pahasına olursa olsun, hayatını devam ettirme

arzusundadır.

Bu kavga ve çekişmeleri önlemek için, ilk önce "özel mülkiyet" adı altında birtakım

temel yasalar icat edildi. Böylece toplumsal geçimsizlik ve kargaşalıkları önlemek

maksadıyla o yasalara saygı duyuldu. Bu sayede insanın çaba ve çalışma sonucu elde

ettiği her şey, kendine özgü oldu. Dolayısıyla diğerlerinin özel mala göz dikip sorun

yaratmaları da tamamıyla ortadan kalkmış oldu.

"Özel mülkiyet" yasası çıkıp uygulandıktan sonra, ikinci bir temel yasa olarak "asıl

malikiyet" kavramı çıkarıldı. Bu yasanın gereği olarak, insan kendine has kıldığı

mülkiyet ve eşyaları kendi isteği gibi kullanabilme yetkisine sahip oldu.

Aslında "asıl malikiyet" yasası, "özel mülkiyet" yasasının bütünleyicisidir. Zira "özel

mülkiyet" yasası, başkalarının her türlü müdahale hakkını ortadan kaldırmaktadır.

"Asıl malikiyet" kavramı ise, mülk sahibinin, mülkünde her türlü kullanma hakkını

meşru kılmaktır. İslâm'ın "özel mülkiyet"e saygılı olduğu, Hz. Peygamber'in (s.a.a),

"İnsanlar mallarının sahibidirler." diye buyurması ile teyit edilmiştir.

Bu kaideye göre insan, kendine has olan malını sarf etmeye, saklamaya, satmaya ve

her türlü meşru yollarda kullanmaya yetkilidir. Fakat toplumsal menfaatlerin zararına

olan gayrimeşru yollarda kullanma salahiyeti yoktur. Aynı şekilde kendi malını yağma

edemez ve sikkeli altın ve gümüş gibi değerli metalleri piyasadan çekerek

stoklayamaz.

Temel mülkiyet kavramı, insanı, kendi arzularına eriştiren ve kurallarına riayet

etmekle de kişinin özgürlüğünü son noktasına kadar temin eden en önemli

kavramdır.

İnsanın malını kullanma yetkisinde, işinde ve çalışma özgürlüğünde ne kadar

kısıtlama yapılır ise, o kadar da onun özgürlüğünden alınmış olunur. Şayet "asıl

mülkiyet" tamamen ortadan kalkmış olursa, bir canlı yaratığın kendisine has

haysiyeti ve özgürlüğü de gerçekten ortadan kalkmış sayılır.

Mülk Edinilebilecek Şeyler

İslâm açısından aşağıdaki özelliklere sahip olan şeyler mülk edinilebilir:

1- (Mülk edinilebilecek şeylerin) faydalanılabilir bir özelliği bulunmalıdır. Örneğin

haşaratlar mülk edinilemez.

2- Söz konusu olabilecek faydalar meşru olmalıdır. Örneğin kumar, çalgı ve buna

benzer aletler helal olmadığından kimsenin mülkü sayılamaz.

3- Adı geçen helal menfaatler bir veya birden çok kimselere ait olmalı. Örneğin cami,

cadde ve buna benzer topluma ait yapıtlar kimseye mülk olamaz.

İnsanın Vasıta İle Sahip Olduğu Şeyler

İnsan toplumunda mal sahibi olmak için değişik vasıtalar mevcuttur. Fakat kumar,

faiz ve rüşvet gibi toplum zararına yol açan mülkiyet vasıtaları İslâm'da kaldırılmıştır.

Toplum yararına olan alışveriş, kira, hibe ve bunlara benzer mülkiyet vasıtaları,

İslâm'da bir kısım muameleler şeklinde kurulmuş ve öyle kabul edilmiştir.

İslâm'da mülk edinme yolu iki kısımdır:

1- Alımında muamele gerektiren şeyler. Örneğin alışveriş. Bu şekildeki muamelelerde

her iki tarafın anlaşması şarttır.

2- Yapımında muamele gerektirmeyen şeyler. Örneğin vefat etme. Bu durumlarda

ölünün sahip olduğu mal, herhangi bir muamele gerektirmeden miras olarak

vârislerine intikal eder.

Şimdi ise toplumda önemli bir yeri bulunan nikâh ve miras konularını, genel hatlarıyla

açıklamaya başlıyoruz:

Genel Miras Konuları

Veraset konusu, tabiat âleminde yaratılışın ihsan ettiği genel bir kanundur. Her nesil,

geçmişinin kişilik özelliklerinin tüm niteliklerini veraset kanalıyla almıştır. (Buğday

buğdaydan bitmiş, arpa da arpadan.) Aynen insanoğlu da kendi geçmişinin ahlâk,

sıfat ve yapısal şeklini genetik olarak almıştır.

İşte bu yapısal ve duygusal yakınlık nedeniyle insanlarda normal hâllerinde bile

yakınlarına karşı özel bir alâka oluşmuş, özellikle de kendinden olan çocuklarını,

kendine veliaht bilerek onların varlığını kendi var-lığıymış gibi değerlendirmiştir.

Tabiatıyla da çalışmaları sonucu elde edebildiği tüm şeylerini, varsa çocuklarına,

yoksa da yakınlarına tahsis etmiştir.

Böylece İslâm dini, insanların bu şekildeki fıtrî duygularına saygı göstererek onun

malını, öldükten sonra hayatta kalan yakınlarına tahsis etmiştir.

Neslin temelini atan ve birbirinin hayatına ortak olan karı ile kocayı da, veraset

konularında yakınlar sınıfına katmış, böylelikle de birinci sınıftakilere "nesebi vâris",

ikinci (yani karı ve koca) sınıfına ise, "sebebi vâris" adını vermiştir.

Bu durum karşısında, ölen bir kimsenin geriye bıraktığı mal ve mülk, nesebi ve

sebebi olan iki sınıf vârisler arasında özel birtakım kurallar ile taksim edilmiştir.

Fakat bazı kimseler mirastan yararlanmaktan mahrum bırakılmışlardır. Bunlardan iki

sınıf şunlardır:

1- Kâfir. Bu gibi durumda olan bir kimse, Müslüman'dan miras alamaz. Kâfir birisi

öldüğünde, Müslüman olan vârisleri bulunur ise, yine kâfir olan vârisler, mirastan

mahrum bırakılırlar.

2- Katil. Yani kendi yakınlarından birisini öldüren kimse, öldürdüğü yakınının bıraktığı

maldan miras alamaz. Fakat katilin çocukları alabilirler.

Nesebî Vârisler (Yakınlar)

Nesebi vârisler, yakınlık bağlarının uzaklığı ve yakınlığı bakımından ve yine akrabalık

bağının olup olmaması açısından üç kısma taksim edilmiştir. Bu kısımlar içerisinde de

yine bazısının bulunduğu durumda bazısının mirastan mahrum kaldığı ve bu üç

kısmın bulunmaması hâlinde mirasın nasıl taksim edildiği, ileride açıklayacağımız

formüller üzerine yapılacaktır.

Yüce Allah, Kur'ân'da şöyle buyuruyor:

Yakınlardan bazısının bazısına öncülük hakkı vardır.

Yine Kur'ân, sekiz ayette vârislerin kısımlarını ve hisselerini apaçık bir şekilde beyan

ediyor.

Birinci Dereceden Miras Alanlar

Bunlar ölenin babası, annesi, oğlu ve kızlarıdırlar. Diğer bir ifadeyle bunlar, ölünün

vasıtasız (birinci dereceden) yakınlarıdır. Ölenin erkek veya kız evlâdı hayatta

bulunmazlarsa, bunların hisseleri, bunlardan olan çocuklara verilir. Şayet bunlardan

bir teki dahi hayatta olur ise, bunlardan olan çocuklara bir şey verilmez.

Örneğin ölen birinin babası, annesi, oğlu ve oğlundan bir kızı hayatta olurlarsa, ölenin

hissesi baba, anne, oğul ve oğlundan olan kızı arasında taksim edilecektir. Şayet

oğlundan olan kızının da çocukları bulunursa onlara bir şey verilmez.

İkinci Dereceden Miras Alanlar

Bunlar, normal cetleri (baba ve annenin babaları), erkek ve kız kardeşleridirler. Diğer

bir ifadeyle bunlar, vasıta ile (yani baba ve anne aracılığıyla) ölene yakın olan

kimselerdir.

Bu sınıf vârislerde de kız ve erkek evlatları, anne ve babaları öldüğünde, baba ve

annenin hissesini miras olarak alabilirler. Kız ve erkek kardeş çocuklarından bir teki

dahi hayatta bulunduğu takdirde, onların çocuklarının çocuğuna miras düşmez.

Ölenin şayet hem baba bir erkek ve kız kardeşi, hem de baba-ana bir erkek ve kız

kardeşi bulunur ise, baba bir olan erkek ve kız kardeşine miras hakkı tanınmaz.

Üçüncü Dereceden Miras Alanlar

Bunlar, ölenin amca ve halası, dayı ve teyzesidirler. Bunlar da iki bağım yolu ile

(baba ve anne, büyük baba veya büyük anne yoluyla) ölene yakın olan kimselerdir.

Bu kısımda da yine çocuklar, baba ve annelerinin yerindedirler. Baba ve anne yoluyla

ölene yakın olanlardan biri dahi hayatta bulunur ise, sadece baba yoluyla ölene yakın

olanlara miras düşmez.

Miras Hisseleri

İslâm dininde, söz konusu vârislerin her birinin hissesi, çok dikkat gerektiren ve

matematiksel açıdan hassas bir niteliğe sahip olan bir tarzda belirlenmiştir. Bu

hisselerin tümü iki bölümde toplanmıştır:

1- Miras hissesi yarı, üçte bir veya bunun gibi hissesi belli olanlar. Fıkıh dilinde,

bunun gibi belirli sayısı bulunan vârislerin hisselerine "ferâiz" adı verilmiştir. Ferâizin

(hisselerin) tümü altı kısımdır: Yarım, dörtte bir, sekizde bir, üçte iki, üçte bir ve

altıda birdir.

2- Yakınlığı yönüyle miras alanlar, fakat hisseleri belli olmayanlar.

Miras Hisselerinin Dağıtımı

1- Tereke ½ olarak üç sınıf vâris için verilir:

a) Koca (karısı ölüp hiç çocuğu bulunmaz ise)

b) Kız çocuğu (ölenin tek çocuğu olur ise)

c) Baba-ana bir kız kardeşi veya baba bir kız kardeşi veya anne bir kız kardeşi

(ölenin başka vârisi bulunmazsa).

2- Tereke ¼ olarak iki sınıf vâris için verilir:

a) Koca (karısı ölür, çocukları bulunur ise)

b) Hanım (kocası ölür ve çocuğu bulunmaz ise).

3- Tereke 1/8 olarak ölenin, çocukları bulunan karı-sı veya birden fazla bulunan

karıları için verilir.

4- Tereke 2/3 olarak iki sınıf vâris için verilir:

a) Ölenin erkek çocuğu bulunmaz, iki veya ikiden fazla kız çocuğu bulunur ise

b) Ölenin erkek kardeşi bulunmaz, ana-baba bir veya ana bir veya baba bir iki kız

kardeşi bulunur ise.

5- Tereke 1/3 olarak iki sınıf vâris için verilir:

a) Anne (çocuğu ölür, başka bir çocuğu ve kardeşi bulunmaz ise)

b) Yalnızca ana bir erkek ve kız kardeş, birden fazla olursa.

6- Tereke 1/6 olarak üç sınıf vâris için verilir:

a) Baba (ölenin çocuğu bulunur ise)

b) Anne (ölenin çocuğu bulunur ise)

c) Anne bir erkek kardeş veya kız kardeşi (birden fazla bulunmaz ise).

Baba ve Annenin Mirasları

1- Ölünün vârisi, şayet yalnızca baba ve annesi olur ise, ölünün tüm terekeleri onlara

aittir.

2- Ölünün vârisi, şayet baba, anne ve çocukları olur ise, anne ve babasından her biri

1/6 hisse alır. Geriye kalanı çocuklarının olur.

3- Ölenin vârisi şayet baba ve annesi olur, başka bir çocuğu bulunmaz ise, ayrıca da

kaç tane kardeşi olur ise, (tabii ki bu surette kardeşleri miras alamaz;) annesi

terekenin 1/6 hisseni alır, geri kalanı babanın malı sayılır. Şayet kardeşleri bulunmaz

ise, 1/3 annesinin, 2/3 ise babasının malı olur.

Çocuklar

Ölenin vârisi şayet bir erkek veya bir kız çocuğu olur ise, bütün terekeler çocuğunun

malıdır. Şayet birkaç erkek veya birkaç kız çocuğu bulunur ise, tereke onlar arasında

eşit bir şekilde taksim edilir. Şayet hem erkek, hem de kız çocuğu bulunur ise, her

erkek çocuk kız çocuğunun iki kat hissesini alacaktır.

Ced ve Cedde (Büyük Baba ve Büyük Anne)

Ölenin vârisi şayet babasının babası veya babaannesi olur ise, terekenin iki katını

babaannesi alır. Ölenin vârisi şayet annenin babası ve anneannesi olur ise, tereke

bunlar arasında eşit bir şekilde taksim edilir. Şayet hem baba tarafından, hem de

anne tarafından olurlarsa, tereke üçe bölünür; iki kısmı baba tarafından olan

cetlerine verilir. (Yine babasının babası, babaannesinin iki katını alır.) Bir kısmı da

anne tarafından olan cetlerine verilir. Bunlar arasında da tereke eşit bir şekilde

bölünür.

Ölenin vârisi şayet ecdatları, erkek kardeşi ve kız kardeşi olur ise, kardeşleri de baba

bir veya ana bir veya baba-ana bir olursa, terekenin 1/3 hissesini ecdatlara, geri

kalan kısmı ise erkek veya kız kardeşine verilir. Fakat kardeşlerin bazısı baba-anne

bir, bazısı da baba bir olur ise, ana bir olan erkek veya kız kardeşe bir şey verilmez.

Böylece terekenin 2/3 hissesi baba-ana bir veya baba bir olan erkek veya kız kardeşe

verilir.

Amca ve Hala

Ölenin vârisi şayet yalnızca amcası veya halası olur ise, terekenin tümü ona verilir.

Şayet birkaç amcası veya birkaç halası bulunur ise, tereke onlar arasında eşit bir

şekilde taksim edilir. Şayet hem amcası, hem de halası olur ise, tümü baba ve

anneden veya yalnız babadan veya yalnız anneden olurlarsa, amca halanın iki kat

fazlasını alır. Fakat bazısı baba ve anadan, bazısı da yalnızca babadan veya yalnızca

anadan olur ise, anadan olan amca veya hala, terekenin 1/3 kısmını alır. Bunlar da

şayet birden fazla olurlarsa, 2/3 kısmı onlara verilir. Geri kalan kısmı da ana ve

babadan hala ve amcaya tahsis edilir. Yalnızca babadan olan hala ve amca miras

almaz.

Ölenin vârisi şayet baba ve anadan amca veya hala ya da sadece babadan amca

veya teyze olur ise, yalnızca babadan olan amca veya hala miras almaz. Terekenin

tümü baba ve anadan olan amca veya teyzeye aittir.

Dayı ve Teyze

Dayı ve teyze, tümü ana ve babadan olurlarsa, ister bazısı kadın olsun bazısı erkek

fark etmez, bunlar arasında tereke eşit bir şekilde taksim edilir. Şayet bazısı baba ve

anadan, bazısı da babadan ve bazısı ise anadan olurlarsa, anadan olan dayı ve

teyzenin hissesi 1/6'dır. Bu hisse de onlar arasında eşit bir şekilde bölünür. Terekenin

geri kalan kısmı ise, baba ve anneden veya babadan olan dayı ve teyzeye intikal

eder. Erkek olanlar, kadınların iki katı hisse alırlar.

Karı ve Koca

Daha önce bahsi geçtiği üzere kocanın miras hakkı, karısının çocuğu olmadığı

takdirde ½'dir. Şayet öldüğünde kocasından veya başka bir kocadan çocuğu

kalmışsa, kocasının hissesi ¼'dir.

Karısının miras hakkı da, kocasından çocuğu olmadığı takdirde ¼'dir. Kocasının şayet

vefat ettiğinde sahip bulunduğu karısından veya başka bir karıdan çocuğu bulunur

ise, karının hissesi 1/8'dir.

Şunu da hatırlatmakta yarar vardır ki, kadın hiçbir zaman gayrimenkulden miras

hissesi alamaz. Fakat menkul mallardan veya gayrimenkul mal üzerindeki kurulu

mahsullerden, örneğin ev, bina veya ağaç gibi şeylerin kıymetinden ¼ veya 1/8

olarak miras alabilir. Aksine koca, karısının bıraktığı tüm terekelerden miras alabilir.

Velayet (Velilik)

Ölen bir insanın, adı geçen vârislerden hiçbirisi bulunmaz ise, miras veli kanalıyla

alınacaktır. Velilik de üç kısma ayrılır ve sıralarına göre miras alırlar:

1- Atik veliliği: Şöyle ki bir insan kölesini azat ederse, köle de öldüğünde herhangi bir

vârisi bulunmazsa, köleden geri kalan tüm terekeler, velayet yönüyle eski sahibine

intikal eder.

2- Ziman-i cerime veliliği: Şöyle ki birisi diğerine, "Beni öldürür veya yaralarlarsa,

karşılığında verecekleri cerime (diyet) senin olsun." diye şart koşar ve ona velayet

yetkisi verir, karşı taraf da bu şartı kabullenir ve o adam öldükten sonra da herhangi

bir vârisi bulunmazsa, bu antlaşma karşılığında onun tüm terekesini anlaştığı şahıs

bu velayet yoluyla alabilir.

3- İmamet veliliği: Bu velayet, Masum İmam'ın (a.s) önderliği ile yapılan velayettir.

Başka bir deyişle İmam (a.s), bütün Müslümanların önderi ve velisidir. Şayet ölen

birinin herhangi bir vârisi bulunmaz ise, onun tüm terekesi İmam'a (a.s) verilir.

İmam'ın gayba çekildiği zamanımızda ise, İmam'ın (a.s) naiplerine verilir. (Yani

içtihat şartlarına haiz müçtehit bu görevi üstlenir.)

İmam Ali (a.s), vârisi olmayan kimselerin terekelerini, kendi imamlığının verdiği

yetkiyle, köy ehli ve komşularının arasında taksim ediyordu.

Miras Hükümleri

Babadan ve anneden veya yalnızca babadan olan yakınlar, mirası çeşitli şekilde

bölüşürler. Yani her erkek, kadından iki kat fazla hisse alır. Fakat anneden olan

yakınlar, terekeyi eşit bir şekilde aralarında bölüşürler.

Her kısım vârislerde çocuklar, baba ve annelerinin yerinde sayılırlar. Yani şayet baba

ve anneleri olmaz ise, çocukları onların hakkı olan miras hisselerini alırlar. Örneğin

ölen birinin babası, annesi, oğlunun kızı ve kızının da oğlu olursa, anne ile babasının

her biri, terekenin altıda birini almış olurlar, terekenin geri kalanı ise üç kısma

bölünür; iki kısmı oğlunun kızına, bir kısmı ise kızının oğluna verilir.

Şayet ölenin bir çocuğu ve bir de torunu olur ise, terekenin tümü çocuğunun olur;

torununa hiçbir hak düşmez.

Şayet vârislerin hisseleri terekenin tümünden fazla gelir ise, noksanlık kızlara ve

babadan olan yakınlara yüklenir. Örneğin, ölen birinin vârisi kocası, babası, annesi ve

birkaç kızı olursa, kocanın hissesi ¼, baba ve annenin her birininki 1/6 ve kızlarının

hissesi ¼, baba ve annenin her birininki 1/6 ve kızlarının hissesi ise 2/3 olur. Bu

hisseler toplam ¼'e varmış bulunur, ¼ ise tümünden, yani bir sayısından fazladır.

Böyle bir durum karşısından koca, baba ve anne hisselerini ilk önce alırlar, geriye

kalan tereke ise kızlar arasında eşit bir şekilde taksim olunur. Bu suretle de azlık ve

açık kalan hisse, kızların hisselerinin üzerine yüklenmiş olur.

Ehlisünnet, noksanlığı ve açıklığı, hisse ölçüsüne göre tüm hisseler arasında taksim

ediyor ve bu işleme de "avl" adını veriyor.

Şayet hisselerin tümü asıl maldan, yani bir sayısından az gelir ve hisseler ödendikten

sonra terekeden bir şey artakalırsa, fazla kalan tereke, kızdan veya babadan olan

yakınlar arasında taksim edilir. Başka bir deyişle; terekenin noksanlığı kimin

hissesine yükleniyorduysa, fazlalığı da onların hisselerine eklenir. Örneğin, şayet

ölenin annesi ile birlikte bir de tek kızı bulunur ise, annesinin hissesi 1/3'dir. Kızının

hissesi ise ½'dir. Bu durumda 1/6'den fazla kalan tereke kızına verilmelidir.

Ehlisünnet'te ise bu gibi fazlalık, uzak sınıf olan babadan yakın olanlara verilir ve bu

işleme de "tâ'sib" denilir.

Serveti Stok Etmenin Zararları

Toplum fertlerinden her birinin normal şartlar dâhilinde çalışıp iş yapmasıyla, ihtiyaç

duyduğu şeylerden daha fazlasını elde etmesinin kaçınılmazlığı tecrübe yoluyla ispat

edilmiştir. Realite açısından da böyle olması şarttır. Zira insanın yaşamı boyunca

yaşlılık ve güçsüzlük dönemlerini de yaşayacağı muhakkaktır. Yine bu döneminde

çalışma ve dayanma gücünün bir bölümünü de yitireceği kesindir.

Böyle bir durum karşısında, ileriyi göz önünde tutarak, yaşlılık ve güçsüzlük

dönemlerindeki ihtiyaçlarının telafi edilebilmesi için, güçlü ve kuvvetli olan gençlik

döneminde, ihtiyacından daha fazlasını temin edip stok yapması kaçınılmazdır.

Ayrıca dünyaya yeni gelenlerin (çocukların) yaşama yükünü de üstlenen kadın ve

erkek, bunların hayat yükünü temin etmek için, kendilerini vazifeli hissettirecek

birtakım duygular ile donatılmışlardır.

İşte bu sebeple yüce Rabbimiz insanlara kendi lütfundan, gençlik çağlarında böyle bir

eksikliği karşılayabilmesi ve kendisi dışında diğer birkaç insanın da ihtiyaçlarını telafi

edebilmesi için fazla bir güç ve olağanüstü bir kuvvet bahşetmiştir.

Bir toplum da aynen böyle bir duygu ve gereksinimlere sahiptir. Başka bir deyişle; bir

toplum da normal şartlar dâhilinde çalışmış olur ise, kendi ihtiyacından fazlasını

temin edebilme imkânına sahiptir.

İnsanlığın ömrü geçtikçe, beşerin bilgisi arttıkça, eleştirme ve araştırmalarıyla, yine

bilimi fazlasıyla kuşattıkça ve yaptığı işlerinde başarılı oldukça, servet edinme

yollarını daha yakından tanıdığı tecrübeyle sabittir. Bu nedenle servetin gün geçtikçe

birikmesi, kaçınılmaz bir gerçektir.

Öte yandan, öz mülkiyet ve özelleştirme nedeniyle insanlar, "varlıklı ve yoksul"

olarak ikiye bölünmüşlerdir. Her geçen gün aralarında baş gösteren makam ve mevki

hırsı, varlıklı insanları yoksullardan biraz daha uzaklaştırmaktadır. Bunun mukabilinde

de, yoksul kitlelerin onlara karşı olan kin ve intikam alma güdüleri, duygularını

kötülüğe sevk etmektedir. Baş gösteren bu durumları, toplumları kesin bir yokluğa

sürükleyen kanser hastalığına benzetmek yanlış bir görüş sayılmaz.

İşte bu durum, toplum yöneticilerini iki çıkmaz arasında bırakmıştır. Zira şayet "özel

mülkiyet" lağvedilmiş olur da insanların kendi iş ve çalışmalarına olan hâkimiyeti

(yani zahmetle elde ettiği servetine malikiyeti) ortadan kaldırılırsa, o takdirde

bireysel özgürlük ve hürriyet tamamen ortadan kalkmış olur ve asıl konuyu (yani

insan özgürlüğünü) kaybetmiş bulunur.

Diğer taraftan şayet bunun tam tersini yaparsa (yani servet sahiplerinin hâkimiyetini

kayıtsız ve şartsız olarak onaylanır ve özel mülkiyet saygınlığını sürdürürse), böyle

bir durumda da halkın çoğunu, yani gerçekten toplumda hakkıyla çalışan ve emek

sarf eden yoksul ve desteksizleri kayıtsız ve şartsız olarak azınlıkta bulunan varlıklı

ve sermaye sahibi kimselere esir ve köle olarak teslim etmiş olur.

Demek ki, hem "özel mülkiyeti" muhafaza etmek, hem de ondan doğacak olan fesat

ve fitnenin önünü alabilmek için başka bir çare yoluna başvurmak gerekir.

İslâm'ın Getirdiği Çözüm

İslâm, (insan özgürlüğünün temeli olan özel mülkiyeti muhafaza etmekle) yoksul ile

varlıklılar arasında baş gösteren farklılıkları çeşitli kanallardan hem kaldırmış, hem de

mümkün olduğu kadarıyla bu iki sınıfı birbirlerine yakınlaştırmıştır.

İslâm'ın uyguladığı yakınlaştırıcı politikalardan en önemlisi şu üç yoldur:

1- Zekât ve humus adını verdiği iki kısım sabit malî vergi. Diğer toplumlarda hâkim

olan kanunlar, maliye vergilerini yalnızca toplumlarının millî ve genel hizmetlerinde

sarf edilmesini sağlarken, İslâmî hükümler bunun tam tersine bu gelirlerin önemli bir

bölümünü yaşantı eksikliklerini giderebilmeleri için yoksul ve muhtaç kimselere tahsis

etmiştir.

Şayet bu iki kısım malî gelirler büyük bir miktarda bütçeye toplanmış ve İslâmî

hükümlerin gerektirdiği şekilde adil ve akıllı bir şekilde yoksul kimseler arasında

bölüştürülmüş olursa, toplumun üzerinden çok kısa bir zaman içerisinde fakirlik

perdesi kalkmış bulunur.

2- Kapital ve sermayedarlık ayrıcalıklarını (ileride de söyleneceği gibi) yok edip

toplumsal değerler arasından çıkartmak. Bir bölgede varlıklı kimseler için şayet bir

ayrıcalık bulunmazsa, o kimsenin kalkıp servet gücü hayaliyle böbürlenmesi, yoksul

ve çaresiz kimselere karşı kendini üstün görüp halkı tesir altına alması, mümkün

değildir.

3- Sermayedar kimselerin savurganlık yaparak kendi aleyhlerine sonuçlanacak

tehlikeye davetiye çıkartma yollarını kapatmak, bu aşırılıkları karşısında da yok-

sulların onların mal varlığına karşı güttükleri kin ve kıskançlığı önlemek. İslâm'da

savurganlıkta bulunmak ve israf etmek yasaktır. Şöhret elbisesi giymek, altın ve

gümüşten yapılan kap-kacak kullanmak da haramdır.

Hz. Peygamber (s.a.a), tarihin vurguladığı azametli gücüne ve toplum içerisindeki

yüce mevkisine rağmen, yine de tüm yönüyle yoksul ve normal bir insan olarak

yaşamını sürdürmekteydi.

Hz. Ali (a.s) yoksul kimselerin kalplerini teskin etmek için gerek yemeklerinde,

gerekse giyimlerinde yoksullardan biriymiş gibi yaşamını sürdürüyordu. Hatta kendi

tayin ettiği valilerinden birine yazdığı bir mektubunda, onu şöyle tenkit edip ikazda

bulunmuştur:

Varlıklı kimseler ile niçin irtibat kuruyorsun? Onların toplantılarında bulunarak,

sofralarının başında oturup niçin yoksulların ellerinin ulaşamadığı çeşitli ve renkli

yiyeceklerden yiyorsun?

Kadın Erkek Sınıfı

Yaratılış yasası gereği insan cinsi de diğer canlı varlıklar gibi erkek ve dişi olarak ikiye

bölünmüştür.

Bu yolla da, bu cinsin devamının yürütülmesi için doğurganlık ve üreme konusu

ortaya çıkmıştır.

İki zıt yapıya sahip bulunan ve bu yapısıyla da o nesli icat etme görevini üstlenen

kadın ve erkekten her biri, bir insan ferdinin sahip olması gereken kâmil bir güç ve

duyguya sahip olmakla birlikte, insanlığın temel özelliklerinde de eşit bir benzerliğe

sahiptirler.

Toplumsal hayatta bu iki sınıfı birbirinden ayırt edebilecek tek özellik, erkeğin güçlü

fikir ve düşünceye, kadının ise güçlü atife ve duygusallığa sahip olma özelliğidir. Bu

özellikler ise, toplumda her birinin kendine özgü vazifeleri üstlenmesi ve bu kaideler

dâhilinde toplumsal çarkı çevirmelerinden dolayı olmuştur. Şayet o kaideleri dikkate

almadan, kendi tabiî dairelerinden dışarı adım atmış olurlarsa, toplumsal çark işlevini

yitirmiş bulunur.

İslâm dini, bu iki sınıf hakkında koymuş olduğu kanunlarında bile, bunlardan her bir

sınıfın sıfat ve özelliklerini göz önünde bulundurmuş, aynı cinsin eşitliliğini nazar-ı

itibara alarak müşterek hükümler koymuş ve mümkün olduğu kadarıyla onları

birbirine yakınlaştırmıştır.

İslâm'ın kendine has realist görüşü ile bu iki sınıf arasındaki farklılığı yok etmek ve

özellikle de kadın sınıfının gönlünü rahatlatarak durumlarını iyileştirmek için birçok

önemli kurallar koyulmuştur.

İslâm'ın bu konudaki görüşlerini incelemeden önce, kadınların genel durumlarını

araştırmak, dinî olmayan toplumlardaki kadınlara karşı sergilenen tutum ve

davranışları bilmek, daha sonra İslâm'ın kadınlar hakkında koyduğu kurallara göz

atmak, bir düşünür için en uygun yöntemdir.

Kadının İslâm'dan Önceki Durumu

a) Kabile Hayatı Yaşayan Toplumlardaki Kadın

Toplumsal yaşantıları kanunî veya dinî olmayan, sadece geçmiş kavmî gelenekleriyle

yaşamlarını sürdüren çöl toplulukları içerisinde kadın, asla insan olarak

değerlendirilmemekte, kendisine evcil bir hayvanmış gibi muamele edilmekteydi.

İnsanların evcil dediğimiz hayvanları kendilerine esir edip terbiyeleştirmeleri,

korumaları, zor şartlarda olsa dahi onların yaşantılarını temin etmek için

gereksinimlerini tedarik etmeleri, onları insan gibi görmelerinden veya kendi

ailelerinin bir üyesi olarak değerlendirmelerinden yahut da onlar için bazı haklara kail

olduklarından dolayı değildi elbette. Ancak etinden, sütünden, derisinden, yününden,

binekliğinden, yük aracı olduklarından ve diğer birtakım menfaatler elde ettiklerinden

dolayı onları evcilleştirmişlerdi. Bu maksatla da onların hayatta kalmaları ve

hayatlarını sürdürebilmeleri için gereken yem ve meskenleri temin etmek

mecburiyetinde kalmışlardı. Bu kadar zahmetlere katlanmaları, onlara acımalarından

değil, tam tersine, kendi güttükleri menfaatlerini onlardan alabilmek açısındandı.

İnsanlar bunları canavarlardan koruyorlardı, başkalarının onları öldürmesine müsaade

etmiyorlardı. Yine diğerlerinin onlara zahmet vermesine veya hakarette bulunmasına

kesinlikle karşı çıkıyorlardı. Yine o hayvanlara hakarette bulunanlara karşı kin

güdüyor ve intikamlarını alıyorlardı.

Fakat bu duygusallıkların tümü, onları kendilerine özgü bir mal olarak görmelerinden

kaynaklanıyordu. Kendilerine özgü olan bir malı, her türlü tehlikelerden korumak

istiyorlardı. Bu kadar işleri onlar için yapmak, esir ettikleri hayvanlara ait bir kısım

hak ve hukuka inanmalarından dolayı değildi elbette.

İşte kadınları da aynı şekilde bu nedenlerden dolayı istiyor ve muhafaza ediyorlardı.

Kadınlara tecavüzde bulunanları cezalandırıyorlardı. Fakat şu işler ve istekler, kadını

insan olarak tanımalarından, toplumun bir parçası olarak kabul etmelerinden veya

ona karşı bir kısım hak ve hukuka inandıklarından dolayı değildi. Kadına sahiplik

etmeleri ve onun erkeği için hayatta kalmasını istemeleri; kadınların, ailesi için

yemek yapması, çamaşırlarını yıkaması, deniz sahillerinde yaşayanlar için ailelerine

balık avlaması, yük taşıması, evde hizmet etmesi, gerekli yerlerde ve özellikle de

kıtlık ve misafirlikte onun etinden yemek yapmalarından dolayıydı.

Kadın, babasının evindeyken, kocaya varana dek bu olumsuz koşullar altında

yaşamını sürdürmekteydi. Kocaya varması da kendi arzu ve sevgisi ile değildi.

Aksine, babasının isteği ve arzusu üzereydi. Bu da gerçekte bir çeşit satış idi. Tüm

hâllerde, ev sahibinin nazarı altında ve onun isteği doğrultusunda yaşamını

sürdürmek zorundaydı.

Evin sahibi dilerse onu satabilir, dilerse başka bir dostuna hediye edebilirdi. Veya

başka bir gayeyle, örneğin birisinin gönlünü eğlendirmek, ona çocuk doğurmak veya

ona hizmet etmek için kiraya veya borç olarak verebiliyordu. Şayet ondan bir hata

baş gösterirse, onu istedikleri şekilde cezalandırır ve hatta herhangi bir sorumluluk

duymadan zalimane bir şekilde öldürebiliyorlardı.

b) Gelişmiş Saraylı Toplumlarda Kadın

Kralların istek ve arzularıyla yönetilmekte olan Mısır, İran, Çin gibi gelişmiş

toplumlarda veya kanun ile yönetilen Rum ve Yunan gibi topluluklar içerisinde

kadının durumu her ne kadar daha iyi olup kadınlar tümüyle insan haklarından

yoksun değillerdiyse de, yine de tamamıyla özgür oldukları söylenemezdi.

Kadın; yaşadığı evlerde, (baba, büyük kardeş ve koca gibi) ev reislerinin mutlak

mahkûmiyeti altındaydı. Onu (bilhassa hata işlediğinde) evden dışarı atmaya ve hatta

öldürmeye tam yetkililerdi.

Bazı memleketlerde kadın, akrabalık haklarından mahrum bırakılmıştı. Erkekler kendi

mahremleri (birinci dereceden yakınları) olan kadınlar ile evlenebiliyorlardı. Bazı diğer

bölgelerde de kadın, kanunî ve resmî akraba sayılmaz ve miras alamazdı.

Bazı yörelerde birden fazla erkek tek bir kadınla evlenebiliyordu. Yine bazı cahil Arap

toplumlarında, kendi kızlarını diri diri toprağa gömüyorlardı.

Bu tür insanlar, kadın kısmını utanç verici bir yaratık olarak görüyorlardı.

Kadının, tecavüze, zulme ve hakarete uğradığı takdirde mahkemeye başvurmaya

veya kendi hakkını savunmaya yetki ve hakkı yoktu. Hatta herhangi bir olay

hakkında dahi tanıklık etme salâhiyeti bulunmuyordu.

Bu gibi toplumlarda kadın, tam anlamıyla erkeğin emirleri altında boğulan;

iradesinde, kararında, iş kolunda ve iş seçiminde hiçbir surette karar veremeyen

bulûğ çağına ermemiş bir çocuk misali eksik ve güçsüz görülüyordu. Dolayısıyla asla

özgür değildi. Elbette (o düşüncelere göre) hiçbir zaman özgür olup bağımsızlı-ğa

erişemezdi de.

Kadın, aynen savaş esirleri gibi serbest bırakılmadıkça, hep köle olarak kalıyordu.

Onun emeği istismar ediliyordu. Bunun yanı sıra da onun hile ve şeytanlığından

korkuluyordu. Bu arada, tabi ki kadının hiçbir zaman özgür olma şansı ve ümidi de

bulunmuyordu.

c) Dinî Toplumlarda Kadın

Dinî olmayan toplumlarda olduğu gibi, dinî toplumlarda da kadına asla hoş gözle

bakılmaz ve onlar için hak-hukuk diye bir şey bilinmezdi.

Yahudilerin şu andaki kutsal kitapları olan Tevrat bile kadını, ölümden de acı olarak

tanıtıyor ve "insanlıktan nasibini almayan bir yaratık" olarak nitelendiriyor.

Hz. Peygamber'in (s.a.a) elçilikle görevlendirilişinden birkaç yıl öncesinde kurulmuş

olan "Fransa Dinî Toplumu", kadın hakkında yapmış olduğu derin bir eleştirme

sonucunda, şöyle bir hüküm çıkarmıştı:

Kadın insandır; fakat erkeklere hizmet için yaratılmıştır.

Bu gibi toplumların tümünde çocuklar anneye değil, babaya tâbilerdi. Soyun temelini

de yine anne tarafı değil, baba tarafı teşkil etmekteydi. Fakat Çin ve Hindistan gibi

bazı toplumlarda koca, âdet bakımından resmî olmasına rağmen, çocuklar anneye

tâbi oldukları gibi soyun temelini de teşkil etmekteydi.

Özet

İslâm'dan önceki tarihin tüm devrelerinde ve dünyanın tüm bölgelerinde, toplumlar

içerisinde kadının önemli bir yeri yoktu. Özgürlük ve hürriyet sahibi de değildi.

Yalnızca güçsüz ve mahkûm bir yaratıktı. Zaman aşımına uğrayarak, kendi insanî

özelliğini dahi yitirmişti. Yine toplum içerisinde kendisi için bir şahsiyet tasavvur

etmesi dahi mümkün değildi. "Kadın" sözcüğü, akılsız, alçak, esir ve zillet anlamına

geliyordu.

Geçmiştekilerin kadınlar hakkındaki görüş ve düşüncelerini dile getiren birçok

şiirlerde, kadının alçaklığı ve fesatlığı beyan edilmiştir.

İslâm'da Kadının Yeri

İslâm güneşinin beşer ufkunda doğduğu dönemde, kısaca anlatıldığı gibi kadın,

toplumsal bir duruma sahip değildi. Yine o günün dünyasında kadın hakkında bir avuç

doğru olmayan hurafe fikir ve zalimane davranıştan başka bir şey bulunmuyordu. Ne

halk, ne de kadının kendisi bu mustazaf (hakkı elinden alınmış tabaka) için bir

şahsiyet, hak ve hukuk tanımıyordu. Kadınlar, şerefli yaratıklar olarak

nitelendirdikleri erkekler için hizmetçiliğe yaratıldıklarına inanıyorlardı.

Fakat İslâm tüm gücüyle bu tür sapık düşüncelere muhalefet etmiş ve kadın için

şimdi açıklayacağımız hakları getirmiştir:

1- Kadın gerçek insandır. O da bir çift insandan, er-kek ve dişiden yaratılmıştır. İnsan

zatının hususiyetleri onda da mevcuttur. İnsanlık anlamında erkeğin ona kar-şı

herhangi bir üstünlüğü yoktur. Yüce Allah, kendi kitabında aynen şöyle buyurur:

Ey insanlar! Sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık.

Diğer bir ayette de şöyle buyuruyor:

Hepiniz birbirinizdensiniz.

2- Erkek gibi kadın da toplumun bir kesimini oluşturmakta ve kişisel haklara sahip

bulunmaktadır.

3- Kadın, tabiî yakınlığa sahip olduğu gibi, kanunî ve resmî yakınlık haklarına da

sahiptir.

4- Erkek çocuk evlat sayıldığı gibi, kız çocuklar da evlat sayılmaktadır. Erkek

çocukların çocukları evlat kabul edildiği gibi, kız çocuklarından olan çocuklar da evlat

kabul edilmelidir. Bu nedenledir ki, kadınlar da erkekler gibi nesebi ve sebebi

yakınlarından, örneğin baba ve anneden miras alacaklardır.

5- Kadın da fikir özgürlüğüne sahiptir. Kendi yaşantısında her türlü karar vermeye

yetkilidir. Şer'î hudutlar çerçevesinde dilediği ve beğendiği kimseyi kendisine eş

seçebilir. Baba ve kocasının öncülüğü ve veliliği dışında istediği gibi yaşamını

sürdürebilir ve yine meşru olan her işi seçebilme hakkına sahiptir...

Kadın, çalışma özgürlüğüne sahiptir. Onun işi ve çalışması saygındır. Malik olabilir

(mal edinebilir). Erkeğin iradesi ve müdahalesi gerekmeden kendine has mal ve

servetini yönlendirebilir. Kendi şahsî ve toplumsal haklarını müdafaa edebilir.

Başkalarının lehine veya aleyhine tanıklık edebilir. Cinsî münasebet dışında (bu

konuda cinsî münasebet kuralları gereğince kocasına kesinlikle itaat etmelidir) kocası

için yaptığı her iş değerli ve önemlidir.

6- Erkeğin hiçbir şekilde kadına baskı yapmaya ve hâkimiyeti altına almaya hakkı

bulunmuyor. Erkekler için uygulanması gereken tüm ceza ve mükâfatlar, kadınlar için

de aynen uygulanır.

7- Kadın, dinî ve manevî şahsiyete sahiptir. Ahiret saadetinden mahrum değildir.

Mezheplerin ve dinlerin hayal ettikleri "Kadın şeytan gibidir, ilâhî merhametten de

yoksundur." sözü kesinlikle yanlıştır. Yüce Allah şöyle buyuruyor:

Erkekten ve dişiden, mümin olduğu hâlde, kim iyi amel işlerse, muhakkak onu güzel

bir hayat ile yaşatacağız ve işlemekte oldukları amellerin daha güzeliyle mükâfatlarını

elbette vereceğiz.

Yine şöyle buyurur:

Muhakkak ki ben, içinizden gerek erkek ve gerek dişi olsun hayır işleyen kimsenin

yaptığını zayi etmem.

Diğer bir ayette de şöyle buyuruyor:

Ey insanlar! Sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Hem de sizi soylara ve kabilelere

ayırdık ki, birbirinizi tanıyasınız. Biliniz ki Allah katında en yüceniz, takvası en ziyade

olanınızdır.

Bu ayet gereği takva sahibi bir kadın, takvası olmayan bin erkekten daha üstün ve

daha yüksek olabilir.

Kadın İle Erkek Arasında Bulunan Farklılıklar

Daha önce de değindiğimiz gibi, İslâm açısından kadın ile erkek, insanî yaratılışta

olduğu gibi, hukukî ve manevî şahsiyet bakımından da eşittirler. Fakat bu sınıflardan

her birisi, kendilerine özgü özelliklerinden dolayı, kendi karşıtlarıyla birtakım

ayrıcalıklara sahiptirler. Örneğin miras alma hususunda kadının miras hakkı,

erkeğinkinin yarısıdır. Tanıklık etmede iki kadın bir erkeğin yerindedir. Erkeğin dört

kadını bir anda alabilmesi, kadının ise aynı zamanda bir erkekten fazla koca

edinememesi, boşanmanın erkek elinde olması; idareciliğin, yargı ve cihadın

erkeklere özgü olması, kadının masrafının erkeğe ait olması gibi konular.

Elbette İslâm açısından kadın ile erkek arasında bulunan bu kısım ek farklılıklar,

onların kendilerine özgü ruhî ve duygu farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Fa-kat

insanlık hususunda her iki sınıf arasında herhangi bir farklılık bulunmamaktadır.

Kadın ile erkek arasında vuku bulan apaçık ayrıcalıklar, kadının yaratılışı itibariyle

daha güçlü duyguya sahip bulunmasından kaynaklanmaktadır.

Bu hüküm, tüm yaratılış sırlarında istisnalar olduğu gibi, aynen öyle bir istisnaya tâbi

bulunmaktadır. Başka bir deyişle, akıl gücü erkeğinkinden daha güçlü olan kadınlar

da bulunabilir. Fakat bu hüküm (genelde erkeğin kadından fikren güçlü olduğu

hükmü) hiçbir yönüyle inkâr edilemez ve ayrıca da uzun araştırmalar sonucu elde

edilmiş bilimsel bir gerçektir.

İslâm'da, kadın ile erkek arasında hukuk açısından göze çarpan bu farklılıkların

nedeni, tabiî yaratılış gereği akıl ve duygunun değişikliğinden kaynaklanmaktadır.

İşte burada biz, bu farklılıkların çoğunu kısa bir şekilde açıklamaya çalışacağız.

Erkek İle Kadının Miras Konusundaki Farklılığı

İslâm'da kadının miras hakkı, erkeğin miras hakkının yarısı kadardır. Fakat iyi

düşünülürse, İslâm'da "erkek kadının masrafını karşılamakla yükümlüdür"

hükmünün, bu açığı ve farklılığı kapattığı anlaşılır. Zira bilindiği üzere yeryüzünde var

olan tüm servetler, hâlihazırda insanların elinde bulunduğu gibi, gelecek asırlarda da

yine miras kanalıyla sonraki nesillere intikal edecek ve onlar için bir menfaat kaynağı

olacaktır.

Bu durum karşısında, kadın ile erkeğin haklarının bir ve iki hisse olarak bölünmesinin

anlamı (ki takriben muhasebe açısından eşit sayılmaktadır) dünyadaki servetin üçte

ikisinin erkek elinde, üçte birinin ise kadın elinde olması demektir.

Fakat İslâm'da kadının masraf ve geçimi, eşitlik ve adalete riayet etmek şartıyla

erkeğe ait olduğundan, mülkiyeti erkeğe verilen üçte iki hissenin yarısı yine kadına

harcanmış olmaktadır. Kadının sahip bulunduğu diğer üçte bir hissesi ise, mülkiyeti

kendisine verildiğinden dolayı özgür bir şekilde kendi arzusu doğrultusunda

harcayabileceği bir servettir.

Demek oluyor ki, her ne kadar yeryüzü servetinin her asırda üçte iki bölümü erkeğe

ve üçte bir bölümü de kadına veriliyorsa, kadının masrafının erkeğe ait olduğu

düşünüldüğünde, (beşerin koyduğu kanunun aksine) neticede durum eşit olmaktadır.

Buradan hareketle şöyle bir sonuca varabiliriz: Gerçekte İslâm dini her asırda

yeryüzü servetinin üçte iki bölümünün malikiyetini (yani sevk ve idaresini) fikir ve

düşünce gücünün eline, üçte bir bölümünü ise duygu ve hissin eline teslim etmiştir.

Masraf (harcama) bakımından da servetin üçte iki bölümünü duygu ve hislere, üçte

bir bölümünü ise akıl ve düşünceye tahsis etmiştir. Serveti yönlendirme ve idare

hususunda, akıl gücünün atife ve duygu gücünden daha güçlü olduğu inkâr edilemez

bir gerçektir. Servetin masrafında da his ve duyguların akıl gücüne ihtiyacı vardır.

İşte İslâm dini, en akilâne ve en adilane bir rejimdir ki, dünyada var olan tüm

serveti, biri diğerinin zıddı iki güç olan akıl ve duygu arasında taksim etmiş, hayatı

kendilerine uygun ve lâyık bir şekilde yaşamaları için o iki gücü de razı kılmıştır.

İslâm'da Birden Fazla Kadınla Evlenme Meselesi

Erkeğin bir anda dört kadın ile evlenebilmesi konusu, İslâm şeriatının kesin olan

hükümlerinden birisidir. Bu konunun hikmetini anlayabilmek için aşağıdaki noktalara

iyi dikkat etmek gerekir:

1- Bu hüküm, ihtiyarî (istekte serbest) olan hükümlerdendir; farz ve gerekli

hükümlerden değildir. Yani Müslüman bir şahsın dört kadın alması farz (zorunlu)

değildir. Fakat dilerse, bir zaman içerisinde iki, üç veya dört kadını birden alabilme

hakkına sahiptir.

Fakat şunu da belirtmek gerekir ki, erkeğin bir kadından fazlasını alabilmesi, onlar

arasında adaletli davranması şartı ile kayıtlanmıştır.

Bu şartı yerine getirebilmek ise, en zor durumlardan biridir. Her erkeğin söz konusu

olan "aralarında adalet ile davranma" şartını yerine getirmesi, imkânı zor olan

şeylerden biridir. Böylece bunun gibi bir işe teşebbüs etmek, müstesna bir durum

gerektirir.

2- Beşerin ihtiyaç duyduğu konulardan biri de, neslini çoğaltıp soyunu devam ettirme

konusudur. Bu amaçla, yaratılış kanunu insanları kadın ve erkek olarak ikiye taksim

etmiştir. İslâm dini de fıtrî bir din olması hasebiyle, beşerin ihtiyaç duyduğu şeyleri

göz önüne almıştır. Bu nedenle de evlenme emrini vermiştir. Kadın ile erkeğin,

doğum ve doğurma bakımından farklılıkları bulunduğundan birden çok kadınla

evlenmek meşru kılmıştır. Bu konudaki kadın ile erkeğin arasında baş gösteren

farklılıkları aşağıda açıklıyoruz:

a) Kız çocukları, fıtratları gereği erkek çocuklardan birkaç yıl daha önce evlenme

çağına ulaşırlar. Hatta kanunî yaşın tayininde de bu farklılık gözden uzak

tutulmamıştır. Buna göre kadın ve erkeklerin sayısını eşit farz etsek bile (gerçi

genellikle kadınların sayısı erkeklerden fazladır), her zaman ergenlik çağına ulaşan

kızların sayısı erkeklerin sayısından daha fazladır.

b) Genelde, kadınlar elli yaşlarından sonra çocuk yapma gücünü kaybetmektedirler.

Bilakis erkekler, ömürlerinin sonlarına kadar böyle bir güce sahiptirler.

c) Yapılan istatistiklere göre, erkek çocukların ölüm oranı, kız çocuğundan fazladır ve

yine iş yapma ve çalışma dönemi olan ömrün orta çağlarında da, çeşitli nedenlerden

dolayı erkeklerin ölüm oranı kadınlarınkinden fazladır. Aynı araştırmalara göre yine

erkeklerin ömrü, kadınlarınkinden daha kısa olmaktadır. İşte bu nedenledir ki

toplumlarda var olan dul kadınların sayısı, dul kalan erkeklerden daha fazladır.

Bu konu hakkında en iyi şahit ve delilimizden birisi şudur: İslâmî toplumlarda asırlar

boyu birden fazla kadınla evlilik konusu uygulana gelmiştir. Hatta adaletten yoksun

olan düşüncesiz insanlar dahi böyle bir işe teşebbüs etmişlerdir. Buna rağmen yine

de hiçbir dönemde kadın kıtlığına rastlanmamış ve kadın kıtlığı ile ilgili herhangi bir

sorun baş göstermemiştir.

d) Kadın rahminin döllenmeye müsait olmadığı dö-nemlerde onunla ilişki kurmak,

hem zoraki bir amel, hem de onun için zararlı bir iştir. Bu yüzden İslâm hayız (aybaşı

hâli) ve nifas (doğrum sonrası) hâlinde kadınla cinsel ilişkiye girmeyi yasaklamıştır.

Eğer böyle durumlarda erkeğin cinsel isteğini giderebilmek için meşru bir yol yoksa

gayrimeşru bir yola müptela olması imkân dâhilindedir.

İslâm muhaliflerinden bazıları şöyle bir iddiada bulunuyorlar:

Fazla kadın alma konusu, kadının yaratılışının tersine ve zıddınadır. Bazı anlarda

erkekten intikam alabilecek derecede kadının duygularını yaralamaktadır. Böylece

erkeğin hayatı tehlikeye düşmüş olur.

Bu çeşit iddiada bulunanlar, gerçekten gafil kalan kimselerdir. Zira sözünü ettikleri

muhalefet ve zıddiyet konusu, onun yaratılış ve duygusundan kaynaklanmamakta,

aksine onun âdet ve alışkanlıklarıyla irtibatlı ol-maktadır. Şayet bunun tabiî bir kökeni

bulunmuş olsaydı, amelen vuku bulmazdı. Zira erkeğe ikinci, üçüncü ve dördüncü

kadın olmayı kendi iradeleriyle kabul eden kadınlar da erkeğin ilk kadını ile aynı

sınıftandırlar. Şayet bu iş onların yaratılış ve tabiî duygusundan kaynaklansaydı,

diğerleri hiçbir zaman öyle bir işi kabul etmezlerdi. Şayet bir kadın ile evlenildiğinde,

ona; "Sen yalnız başına yaşayıp, hiçbir kimseyle konuşmayacaksın." şartı konulmuş

olursa, tabi ki bu şart onun yaratılışının aksine olduğundan, asla kabullenmeyecektir.

Buna ilâveten bir de İslâmî hükümler içerisinde, böyle bir sorunu çözebilmek için ayrı

bir yöntem daha mevcuttur ve o da şudur: Kadın evlendiği vakit gerekli akit

yapıldığında (anlaşma akdi) kocasının kendisinden başka diğer bir kadınla

evlenmemesi şartını koşarak öyle bir huzursuzluğu önleme yetkisine sahiptir. Fakat

yukarıda söz konusu edilen tehdit ve intikam alma konusunun, bu konumuz ile asla

bir ilişkisi bulunmamaktadır. Elbette ki art niyetli bazı kimselerin, fesat fikirli

insanların tuzağına düşerek söz konusu kötü niyetlere sahip olması da mümkündür.

Sözü özetleyecek olursak; bu sorunun önünü alabilecek tek şey, dinî takva ve insanî

yüceliktir.

Evlenmenin Hükümleri

İslâm'da evlilik iki kısımdır:

1- Daimî evlilik: Bu kısım evlilikte, akit icra edilince, devamlı olmak kaydıyla eşliğin

temeli atılmış olur. Talak (boşanmak) vasıtasıyla da ayrılma gerçekleşir. Böyle olan

bir evlilikte, mihr-i bakiye ile birlikte erkek, kadının şahsiyetine ve konumuna

münasip bir şekilde masrafını karşılamayı üstlenir. En azından dört gecede bir onunla

birlikte olur. Kadın da bu konuda kocasının arzusunu yerine getirmeme yetkisine

sahip değildir.

2- Geçici evlilik: Bu tür evliliğe "mut'a" da denir. Bu çeşit evlilikte hayat ilişkisi,

belirlenen zamana kadar devam ettirilir. Belirlenen zaman sona erince veya erkek,

aralarında tayin edilen zamandan vazgeçince, talak konusu olmaksızın eşlik ve evlilik

bağları kendiliğinden sona ermiş olur.

Bu şekildeki evlilikte taraflar, akit icra edildiğinde, aralarında herhangi bir şart

koymazlarsa, devamlı evlilik hükümlerinden hiçbirisine sahip değildirler.

Açıklama

Geçici evlilik İslâm dininde meşru bir evlilik türüdür ve Hz. Peygamber (s.a.a)

zamanında bile uygulanmaktaydı. Fakat ikinci halife bu evliliği birtakım nedenler

gereğince yasaklamış ve İslâm toplumundan kaldırmıştır.

Bu nedenle Ehlisünnet içerisinde böyle bir evlilik doğru kabul edilmemektedir.

Fakat Şiî inancı açısından, güvenilir kaynaklara ve Kur'ân-ı Kerim ayetlerine

dayanılarak bu tür evlilik caiz ve doğru görülmüştür.

Şiîler bunu, İslâm'ın önemli konularından birisi olarak tanımaktadır. Zira bu konu,

bilhassa zamanımız insanlarının ihtiyaçlarını karşılamak açısından çok büyük önem

arz etmekte ve bu yoldan başka, ihtiyacı karşılayacak diğer bir meşru yol bulmak

mümkün olmamaktadır.

Ayrıca toplumun aydın düşünürleri tarafından bu evliliğin, millî namus ve iffetin

korunmasında en büyük yardımcı olduğu gerçeği itiraf edilip inkâr edilmemektedir.

İmam Ali (a.s) bu konu hakkında şöyle buyurmaktadır:

Geçici evlilik şayet ikinci halife tarafından yasak edilmemiş olsaydı, bedbaht ve şaki

(kötü karakterli) insanlardan başka hiç kimse zina etmezdi.

Evlenilmesi Yasak Olan Kimseler

İslâm'da nesebi akrabalık ve yakınlıkları nedeniyle evlenilmeleri yasak edilen kadınlar

şunlardır:

1- Anne, babaanne veya anneanne ve onlardan yukarıya doğru çıkılanlar.

2- Kız, kızın kızı ve aşağıya doğru inilenler

3- Oğlunun kızı ve ondan aşağıya doğru inilenler

4- Kız kardeş, onun kızı ve ondan aşağıya doğru inilenler

5- Erkek kardeşin kızı, onun kızı ve ondan aşağıya doğru inilenler

6 ve 7- Hala ve teyze

Açıklama

Nesebi yakınlıkları nedeniyle erkeğe yasak olan kadınların hepsi, süt verme

vasıtasıyla süt verdiği çocuğa da yasak olur. Kadınlardan bir kısmı da (örneğin

damatlık gibi) sebebi yakınlık nedeniyle erkeğe haram edilmiştir. Onlar da şunlardır:

1- Karısının annesi, anneannesi ve ondan yukarıya çıkılanlar

2- Karısının kızı (üvey kızı) - erkek o kadınla cinsel ilişkiye girmese bile-

3- Babanın karısı -baba o kadınla cinsel ilişkiye girmese bile-

4- Oğlun karısı –oğlu o kadınla cinsel ilişkiye girmese bile-

5- Karısının kız kardeşi, karısı hayatta var olduğu ve kocasının nikâhı altında

bulunduğu müddetçe

6- Karısının izni olmadığı takdirde, onun erkek kardeşinin veya kız kardeşinin kızları.

Şayet karısının izni olur ise helal olur.

Kadınlardan bir kısmı ile evlilik de bazı nedenlerden dolayı yasak kılınmıştır:

1- Evli kadın

2- Dört tane daimî karısı olan bir erkeğin, beşinci bir kadın ile evlenmesi

3- Kâfir kadın. Şayet Yahudi veya Hıristiyan gibi kitap ehli olursa, onunla geçici evlilik

(mut'a) helaldir.

Akit Velayeti

İslâm'da erkek veya kadın bulûğ çağına erdiklerinde, eş seçiminde özgür

bırakılmışlardır. Bulûğ çağına ermeyenlerinse, velayetleri babalarının ellerinde

bulunur. Baba kendi oğlunu veya kızını istediği birisiyle evlendirebilir ve onların birini

diğerinin akdi altına alabilir.

Çocuğun Tabiiyeti ve Hukuku

1- İslâm dininde, kocaya sahip bir kadının doğurduğu çocuğun tabiiyeti (kime ait

olduğu) ve onunla ilgili hukuku şöyledir: Çocuk kocaya aittir. Özellikle çocuk kocanın

daimî nikâhlı karısından olursa, o çocuğu kendinden nefyedemez (dışlayamaz).

2- Çocuk, kendi geçimini kendisi temin edemediği takdirde masrafları, baba ve

annesi tarafından karşılanmalıdır. Yine şayet anne ve baba kendi geçimlerini temin

edemez bir hâlde olurlarsa, onların geçimleri çocuklarının üzerindedir.

Kocanın Tek Olması

Kadının aynı zaman içerisinde bir kocadan fazla koca edinemeyeceği hükmü, İslâm'ın

kesin hükümlerinden biridir. İslâm dini, bu kesin hükmü sayesinde insan neslinin

karmaşalığını önlemiş, böylece de nesli koruma konusu, miras hükümleri ve nesil

ahkâmı İslâm dininde zarurî bir konu hâline gelmiştir.

Şayet İslâm dini bu hükmü ve bu hükme bağlı olan diğer hükümleri kaldırmış olsaydı,

nesil konusu şimdiki değerini yitirmiş ve zaruret gereği nesil edinmede "anne"yi asıl

bilmek mecburiyeti hâsıl olurdu.

Nitekim uzak doğu bölgelerinin bazı yörelerinde nesil edinme konusunda asıl ve resmî

olarak "anne" bilinmekte ve çocuklar anneleriyle tanınmaktadırlar. Fakat böyle bir

durumda, aileyi idare etme ve çocukların eğitim işleri ister istemez anneye ait olacak

ve onu her iki alanda da sorumlu kılacaktır.

Oysaki daha önce erkeğin akıl ve fikir gücü yönünden güçlü olduğunu, yaşantı işlerini

organize etmede daha kabiliyetli bulunduğunu açıklamıştık.

Bu yolun doğal ve doğru olmadığının en iyi kanıtı, tarihî süreç içerisinde böyle bir

durumun yalnızca yok denilebilecek kadar küçücük bir toplum içerisinde uygulanmış

olması ve hiçbir zaman insanların kahir çoğunlukta bulunduğu diğer toplumlarında

kabul görmemesidir. Şayet bu yol, insan yaratılışıyla uyum sağlayan veya

benimsenen bir yol olmuş olsaydı, tarih süreci içerisinde bu kadar etkisiz ve tesirsiz

kalması imkânsız olurdu.

Demek oluyor ki, şayet İslâm dini nesil edinmede "anne"yi esas bilmiş olsaydı, o

takdirde çocukların miras alma ahkâmını başka bir tarzda kararlaştırmış olurdu.

Örneğin devleti milletin vârisi olarak tanır ve toplumdaki yeni neslin eğitilip

yetiştirilmesini onun üzerine yüklerdi. Sonuç itibariyle de çocuklar ailelerin değil,

devletin malı olur ve eğitimlerini devletin tahsis edeceği çocuk yuvalarında alırlardı.

Bu teori, bazı toplumlarda her ne kadar istisnaî bir şekilde uygulanıyorsa da,

kesinleşmiş bir kanun hâlini almamıştır. Zira böyle bir durum, çok kısa bir zaman

içerisinde insanlık duygu ve hislerini, nesil sevgisini ve nesli yetiştirmedeki asıl

muharrik unsur olan ailevî bağları tamamıyla yok etmiş olur. Sonuçta da erkekler ve

özellikle de hamilelik dönemlerinde tahammülü zor zahmetlere katlanan kadınlar için

nesil yetiştirme konusu, boş bir zahmet olarak nitelendirilir. Başka bir deyişle;

muhabbet ve sevgiyle dolu bir aile, karanlık ve boş bir zindana çevrilmiş bulunur.

Böyle bir durumu yaratmak ise, doğurma ve nesil yetiştirme yollarını tamamıyla

kapatmak ve gerçekten medenî bir toplumun temelini teşkil eden ailevî ilkeyi yok

etmek olur. Söz konusu durumlarda çocuk doğurmak, nesli yetiştirmek ve aileyi

teşkil etmek, ancak tek-nik araç ve siyasî kanallar ile mümkün olabilir. (Çocuk sahibi

olanlara büyük mükâfatlar vermek veya birtakım sıkı kanunlarla tedbir almak gibi.)

Yaratılış ile uyum sağlamayan böyle bir durumun devam etme kabiliyetinin

bulunmadığı muhakkaktır. Söz konusu durumda, beşer yaşantısının kendine nasıl

korkunç bir kılıf alacağı da malûmdur. Böyle bir durum cansız ve tatsız kalır.

İnsanların yaşamını sürdürdüğü yerler, gerçekte hayvanların hayatını sürdürdüğü

yerlerden daha alçak ve yeryüzündeki parçalayıcı vahşî yaratıklarınkinden daha

korkunç bir durum arz eder.

Evlenmenin Genel Hüküm ve Konuları

İslâmî öğretide, evlilik ve nikâh konusuna hayli önem verilmiştir. Öyle ki Hz.

Peygamber (s.a.a) bu konuda şöyle buyurmuştur:

Evlenmek benim sünnetimdir. Kim benim sünnetime amel etmez ise, benden yüz

çevirmiştir.

Talak (Boşanma)

Evlilik ilişkisini resmen ortadan kaldıran şeye "talak" denir. Başka bir deyişle talak,

akit icra edildikten sonra karı ile kocanın birbirilerinden ayrılıp artık evlilik kurallarına

riayet etmeye mecbur olmamaları demektir.

Talak konusu, Hıristiyanlık ve diğer dinlerin aksine, İslâm'ın inkâr edilemez seçkinlik

ve özelliklerinden biridir. Talak, insan toplumunun genel ihtiyacına cevap veren bir

konudur. Zira birçok eşlerin huylarının birbiriyle bağdaşmadığı, sevgi ve muhabbet

sahalarının aniden savaş sahnesine dönüştüğü ve aralarında artık barış sağlamanın

çıkmaza girdiği durumlar, inkârı mümkün olmayan hâdiselerdir. Bu durumlar

karşısında, şayet evlilik ilişkilerini sona erdiren bir kanun (talak) olmasaydı, eşlerin

ömürlerinin sonuna kadar kederli bir yaşantı sürdürecekleri, hayatlarını kötü anılarla

dolu gerçek bir cehenneme çevirecekleri, uygunsuz birtakım işkenceler altında

yaşayacakları ve birçok şeylerden mahrum kalacakları kaçınılmaz olurdu.

Bu konuyu (talak konusu) haklı kılan en gerçek kanıt, (inançları cevaz vermemesine

rağmen) Hıristiyan devletlerin, toplumlarının genel sorunlarını halletmek için son çare

olarak talak hükmünü kanunlaştırma ve resmiyet kazandırma yoluna gitmeleri

olmuştur.

İslâm'da talak verme yetkisi, erkeğin eline verilmiştir. Elbette diğer konularda olduğu

gibi, bu konuda da kadın ile erkeğin duygusal durumları göz önünde tutulmuştur.

Zira şayet talak (boşama yetkisi) kadının eline verilmiş olsaydı, kadın erkeğe nazaran

daha fazla duygularının esiri olduğundan, evlilik hâli sürekli bozulup düzelecek ve adi

bir hâl almış olacaktı. Böylece de teşkil edilen ailevî bağlar askıya alınıp devamlı

olarak kopmalar meydana gelecekti.

İslâm dininde talak hakkı (boşama yetkisi) her ne kadar erkeğin eline verilmişse de,

talak verildiğinde kadının kendisi için yararlanabileceği birtakım hükümler de yer

almıştır. Örneğin kadın kocasıyla evlenmeden önce (akit yapılmadan önce), birtakım

ihtimalî zorlukları göz önüne alarak kocasına karşı bazı şartlar koşabilir. O gibi

zorluklarla karşılaştığı takdirde de, talak yetkisinin kendisine verilmesini isteyebilir.

Yine hiçbir neden olmaksızın kocası kendisini boşadığında, karısının tüm sorunlarını

halletme şartını kabullenmiş olursa, böyle bir surette de yine kadın, bu yollardan

faydalanmış olur.

İslâm dini, her ne kadar talak konusunu kanunî saymışsa da, bu işi aşırı bir şekilde

yapmayı hoş karşılamamıştır. Yine iyice mecbur kalınmadığı takdirde karısını

boşamaması için kocaya baskı yapmıştır.

Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle buyurmuştur:

Allah katında en sevimsiz şey boşanmaktır (talaktır).

Bu nedenledir ki İslâm, talak verme işini (örneğin talakın iki adil şahıs huzurunda

verilmesi ve erkeğin o günler içerisinde kadına yakınlıkta bulunmaması gibi) ağır

şartlara bağlamıştır.

O şartlardan bir diğeri de şudur: Kavga ve geçimsizlik şayet her iki taraftan

kaynaklanıyorsa, kadın ve erkek tarafından iki kişi bir hakem tayin edip eşleri

birbirleriyle uyuşturmalıdırlar. Şayet hiçbir yolla anlaşmaları mümkün olmuyorsa, o

takdirde talak verilir.

Talak'ın Doğruluğunun Şartları

Karısına talak verecek erkeğin, aşağıdaki şartlara haiz olması gerekir:

1- Bulûğ çağında olması

2- Aklî dengesinin yerinde bulunması

3- Kendi iradesiyle talak vermesi

4- Talak verme niyeti bulunması.

Bu şartlara göre deli birinin, talak vermeye mecbur edilenlerin ve [talak vermeye

niyeti olmayıp] şaka mahiyetinde talak vermenin hiçbir surette doğru olmadığı

kesindir.

5- Talak verildiğinde, kadının hayız ve nifas (loğusalık) kanlarından temizlenmesi,

temizlendikten sonra da kocasının ona yakınlıkta bulunmaması gereklidir.

6- Talak, özel tüzüğü ve sıygasıyla gerçekleşmeli, iki adil şahsın huzurunda olmalıdır.

Talak'ın Kısımları

Talak iki kısımdır:

1- Ric'i talak: Bu çeşit talak, erkeğin yaklaştığı (sahiplendiği) karısını boşaması

demektir. Bu tür talak, süresi tamam olmadan (erkeğin ayrı bir nikâh akdi yapmasına

gerek kalmadan) eşine dönüp yeniden evlilik ilişkilerini sürdürmeleridir.

2- Bâin talakı: Bu çeşit talakta, erkeğin karısını boşamasından sonra ona dönme

hakkı bulunmamaktadır. Bu da birkaç çeşittir:

a) Erkek ilişkiye giremeden karısını boşarsa

b) Yâise (çocuk doğurma dönemini geçiren) kadını boşarsa

c) Dokuz yaşını henüz tamamlamamış kadına talak verirse.

Bu üç çeşit talakta iddet vakti bulunmamaktadır.

d) Üç defa talak verilen bir kadına dördüncü talak verilirse. Bu şekildeki talakta,

erkeğin karısına dönmeye hakkı bulunmadığı gibi, kadının başka bir erkekle

evlenerek onunla ilişkiye girip bu ikinci koca sonradan onu boşayıncaya veya onun

(ikinci kocasının) ölümünden sonra iddesi tamam oluncaya kadar önceki kocası ile

evlenemeyeceği hükmü vardır.

3- Hul' talakı: Kadın kocasını istemediği takdirde, kendisini boşaması için mihrini

veya diğer malından ona verirse, bu tür talaka "hul' talakı" denir. Bu çeşit talakta,

kadın kocasına bağışladığı malını geri istemeyene kadar, kocasının ona dönme hakkı

yoktur.

4- Mübarat talakı: Şayet eşlerin ikisi de birbirlerini istemezler ve böylece boşanma

yoluna giderlerse, bu tür boşanmaya "mübarat talakı" denir. Bu tür talakta, kadın

kocasına kendisini boşaması için bir miktar mal verirse, malını geri istemedikçe,

kocasının kendisine dönme hakkı yoktur.

5- Dokuzuncu talak: Şayet koca, karısına talak vermeyi alışkanlık hâline getirir,

böylece dokuz defa talak vermiş olursa, o talaktan sonra karısı tamamıyla ona haram

olur. Tekrar karısına dönmek için artık herhangi bir yolu bulunmamaktadır. (Geniş

bilgi edinmek için bu husustaki fıkhî kitaplara müracaat etmek gerekir.)

İddetin Çeşidi ve Hükümleri

Evlilik ilişkisini gerçekleştiren ve kocası ile cinsel ilişkide bulunan kadın, kocası

tarafından boşandığında, aşağıda tayin edilen müddet kadar iddet beklemelidir. Yani

o müddet içerisinde başka birisi ile evlenmemelidir.

İddetin iki önemi vardır:

a) Nütfenin karışmasını önlemek.

b) Belirlenen müddeti tamamlanıncaya kadar, kocanın karısının tüm masraflarını

karşılamasını ve onu evinden dışarı atmasını önlemektir. Şayet dördüncü karısını

boşuyorsa, onun iddeti sona erinceye kadar başka bir kadın ile evlenmemelidir. Yine

talak verme ölüm hastalığı içerisinde olursa ve bir yıl zarfında da koca ölürse, kadının

koca malından miras alma hakkı vardır.

İddetin Çeşitleri

İddet üç çeşittir:

1- Hamile kadının iddeti.

Böyle bir kadın, çocuğunu doğuruncaya kadar veya düşük olduğunda, düşük yaptığı

zamana kadar, başka birisi ile evlenmemelidir (iddet tutmalıdır). Buna göre kadın,

talakının verilmesinden bir saat sonra dahi çocuğu doğurursa, iddetini tamamlamış

sayılır ve kocaya he-men varma hakkı doğar.

2- Hâmile olmayan kadının iddeti.

Bir kadın şayet dokuz yaşını tamamlamış ve yaise de değilse (çocuk doğurmaktan

ümidi kesilmemizse), âdetinden temizlendiği bir zamanda talakı verildiğinde, ikinci

âdetini görüp ondan da temizlenene ve üçüncü âdetini görene kadar beklemelidir.

Üçüncü âdetini gördüğü ilk günde iddetini tamamlamış sayılır.

3- Kocası ölen kadının iddeti.

Kadın şayet hamile değilse, kocası öldükten sonra iddeti dört ay on gündür. Hamile

olur ise, çocuğunu doğurana kadar iddet tutmalıdır. Dört ay on gün tamamlanmadan

doğum yaparsa, kocasının ölümünden itibaren dört ay ön gün iddet tutmalıdır. Bu

iddete "vefat iddeti" denilir. Geçici evlilik yapan kadınlar için vefat iddeti yoktur.

Kadın ve Erkeğin Tanıklığı

Daha önce de açıkladığımız gibi erkekte akıl gücü, kadında ise duygu gücü fazladır.

Bu nedenle İslâm dini açısından iki kadının tanıklığı bir erkeğin tanıklığına eşittir.

Yüce Allah Kur'ân-ı Kerim'de Bakara Suresi ayet 282'de aynen şöyle buyuruyor:

İki erkeği şahit tutun. Eğer iki erkek bulunmazsa, kabul edebileceğiniz kimselerden

bir erkek ile iki kadını şahit tutun ki, birisi hata yaparsa öteki onu uyarsın.

Tanıklığın Genel Konuları

Tüm şartlar ve olaylar karşısında vuku bulan hadiseleri tutanak hâline getirmede

yegâne genel ve geçerli yol, tanıklık yapmak ve üstlenilen bu görevi gerektirdiği

şekilde ifa etmektir. Yine hadiseleri tutanak hâline getirmede, eşkâlleri ve itirafları

belirlemede kullanılan diğer vasıtalar (not etmek ve teknolojik araçlardan

yararlanmak gibi), tüm insanların ellerinde bulunmadığından umumî olmamaktadır.

Bu nedenle İslâm, çok sade ve tabiî olan tanıklık konusuna büyük önem vermiş,

insanları bu yolla olaylara tanıklık etmeye ve gereken durumlarda tanıklık görevini

yerine getirmeye davet etmiştir.

Tanığın Şartları

1- Ergenlik çağına ulaşmış olmalı. Buna göre ergenlik çağına ermemiş olan çocuğun

tanıklığı kabul edilemez. Fakat on yaşına giren bir çocuk suç işlememiş (sabıkasız)

olursa, yaralanma gibi hadiselerde tanıklık edebilir.

2- Deli ve anormal olmamalı.

3- Müslüman olmalı. Vasiyet durumlarında, Müslüman biri bulunmazsa, zimmî (yani

Müslümanların güvencesinde yaşayan ve kitap ehli olan) kâfirin tanıklığı da kabul

edilir.

4- Adaletli olmalı. Dolaysıyla fasık ve yalan yere tanıklık eden kimselerin (tövbe edip

kendini doğrultmadan önce) tanıklığı kabul edilmez.

5- Nesli (soyu) temiz olmalı (gayrimeşru olmamalı). Buna göre, gayrimeşru nesle

sahip bulunan bir kimsenin yaptığı tanıklık ile herhangi bir şeyin lehine veya aleyhine

hükmedilemez.

6- Sabıkalı olmamalı. Buna göre, bir davada kendi menfaatine göre çalışan bir

kimsenin tanıklığı herhangi bir tesir bırakmaz.

7- Kesin kanaat hâsıl olmalı. Bu nedenle duygu yoluyla kanaat hâsıl olan herhangi bir

şeye tanıklık yapılamaz.

Şayet yapılan yalan bir tanıklık ile birinin aleyhine hüküm verilirse, bu hükümden

tanık sorumlu olur. Öyle bir şahıs uyarılmalı ve teşhir edilerek yalancılığı halka ilan

edilmelidir.

Yönetim, Yargı ve Cihat Erkeklere Özgüdür

Toplumda en hassas şeylerden biri; yönetim, yargı ve cihat konularıdır. Bunlar

sadece akıl gücüne teslim edilmeli, duygunun bu konularda kesinlikle müdahalesi

olmamalıdır. Zira devlet işlerinin yönetiminde ve toplumda baş gösterecek olan

husumetlerin, binlerce korkunç manzaraların, dedikoduların; malı, canı ve haysiyeti

tehdit edici unsurların karşısında mukavemet gösterecek tek güç, bağımsız akıl

gücüdür. O türden olayların mukabilinde göz yummadan katlanılması güç sabrı

gösterip muhalif kutuplar arasında toplumsal adaleti sağlayacak olan tek unsur yine

akıldır.

Böyle bir mertebeye sahip olan kimseler, dost ve düşmanı, iyi ve kötüyü, iyi ve kötü

niyetliyi, bilgin ve cahili eşit şartlarda değerlendirip kendi istek ve kişisel duygularının

tam tersine adilane ve tarafsız bir tutum içerisinde karar vererek toplumu

yönetmelidirler.

Karakterini duygularına esir eden kimselerin böyle bir görevin üstesinden

gelemeyeceği, herkes için bilinen bir şeydir. Duygunun toplumu yönetmede ve

yargıda aciz kaldığı gibi, savaş ve cihat konularıyla da bağdaşması mümkün değildir.

Zira İslâm dini, savaşlarda tüm kuru ve yaşları yok eden, savaşan ile süt emen bir

çocuk arasında fark gözetmeyen diğer rejimler gibi değildir. İslâm'ın savaş görüşü,

tam manasıyla adalet üzerine tesis edilmiş bir görüştür.

Bu gibi bir görüşün, duygulara yenik düşmeyeceği bir gerçektir. His ve duygu, savaş

alanlarında muvafakat yönüne eğilimli olursa, gereken ölçüyü tutturamayıp kendine

zarar verecektir. Şayet muhalefet yönüne eğilimli olursa, şımarıklık yapıp suçlu ile

suçsuzu bir kabul edecek ve insanlık kurallarının sınırını aşacaktır.

İslâm'ın bu konu üzerindeki görüşlerini en iyi şekilde doğrulayan kanıt, İslâmî görüşe

sahip bulunmayan batı toplumlarının uzun zamandan beri kadınlarını erkeklerin

yanlarına dikmiş olmaları ve özel eğitimlerle onları yetiştirmeleridir. Bu

çalışmalarında kadınlarını hatta devlet başkanlığına, yüksek hâkimliğe ve yüksek

askerî kademelere kadar terfi ettirmişlerdir. Fakat buna rağmen kadınlar yine de

erkeklere nispeten başarılı bir durum elde edebilmiş değillerdir.

Evet, kadınlar ev geçimi hususunda, çocuk eğitiminde ve hasta bakımında başarı

gösterebiliyorlarsa, bu başarıları, duygularından kaynaklanmakta ve ancak bu gibi

konularda başarı göstermektedirler. Hz. Ali (a.s), toplum içerisinde kadının

konumunu çok kısa ve anlamlı bir cümleyle şöyle ifade etmektedir:

Kadın ancak kokulu bir çiçektir, kahraman değildir.

Bu söz, toplum içerisinde kadının konumunu vurgulayan en güzel ve en anlamlı

vecizelerden biridir. Hz. Muhammed (s.a.a) her zaman kadınlar hakkında şu ifadeyi

kullanmıştır:

Kadınlara dikkat edin, dikkat edin…

Kadın İle İlgili Genel Konular

İslâm dininde kadının (hâkimin) sahip olması gereken vasıflar ve şartlar şunlardır:

1- Ergenlik çağına ulaşmış olmalı

2- Aklı tam olmalı

3- Müslüman olmalı

4- Adaletli olmalı. (Büyük sayılan günahları işlememiş, küçük günahlardan da

sakınmış olmalı.)

5- Nesebi temiz olmalı (yani gayrimeşru olmamalı)

6- İlim sahibi olmalı. (Yani hukukî konuları kendi içtihadına dayanarak bilmelidir.

Şayet başkalarının görüşleriyle hükmederse, yeterli sayılmaz).

7- Hafızası yeterli olmalı. Buna göre, unutkan olan kimse kadılık yapamaz.

8- Kör olmamalı. (Müçtehitlerin çoğunun fetvasına göre, gözleri görmeyen bir kimse

kadılık görevini yerine getiremez.)

Söylenilen bu şartlardan herhangi birisi kadıda bulunmazsa, kadılık görevi

kendiliğinden kalkmış olur.

Kadının Görevleri

İslâm dininde kadılık makamına yetkili olan şahsın, aşağıda belirtilen görevleri yerine

getirmesi gerekir:

1- Fıkıh kitaplarında yer aldığı şekilde, halkın davalarına bakmak.

2- Baba veya baba babaları olmayan kimsesiz ve deli kimseler hamisiz olurlarsa,

onlara sahiplik yapmak veya onlara yardımcı olacak bir bakıcıyı tayin etmek.

3- Sahipsiz ve kamuya ait vâkıflara sahiplik etmek.

4- Aklî dengesi olmayan kimselerin malını gözetip yönetmek.

5- İflas hükmünü sadır etmek, hükmü uyguladıktan sonra da iflas edilen mala sahip

olmak.

6- Şayet birisinden herhangi bir hıyanet baş göstermiş olursa vasi tayin etmek.

7 Bir vasi, vesayet vazifesinin altından kalkamazsa, güvenilir birini onun

yardımcılığına tayin etmek.

8- Borcunu ödeyemeyen borçlulara fırsat vermek.

9- Güçleri yetmelerine rağmen mecburî nafakayı vermekten kaçınan kimselere zor

kullanmak.

10- Kendisine emanet edilen senet ve diğer emanet-leri korumak.

11- Dinî cezaları icra ve infaz etmek.

12- Şer'an suçlu ilân edilen kimselere, mahkûmiyet hükmünü sadır etmek.

Kadılık Makamının Önemi

İslâm'da kadı için tayin edilen görevleri göz önünde bulundurduğumuzda, kadının

yaptığı yargılamalarda kendi duygularını kullanamayışı ve davasında haklı bulunan

şahıslardan rüşvet almasının yasak oluşu, o makamın ne kadar önemli olduğunu

ortaya koymaktadır.

Ayrıca kadılık makamında olan bir şahıs, tutum ve davranışlarıyla kendine müracaat

eden şahıslar arasında, herhangi bir ayrıcalıkta bulunamaz. İmam Ali (a.s) vali olarak

tayin ettiği Malik Eşter'e kadılık hakkında yazdığı mektubunda, şöyle buyuruyor:

Halk arasında kadılık yapması için öyle bir şahıs tayin etmelisin ki, dava sahipleri

yaptıkları müracaatlarında ondan sıkılıp yorulmasın, olayları eleştirip araştırmada

sabır ve azim sahibi olsun. Davaları açıp kapamada zorluk çekmesin, dava sahipleri

onu küçümsemesin, halli müşkül olan davaları iyi incelesin, dikkatli biri olsun, hiçbir

davayı hafife almasın, davayı tam aydınlığa kavuşturmadan karar vermesin, kapalı

bir dava şayet onun yanında aydınlığa kavuşmuş olursa, halkın baskısına boyun

eğmesin, paraya boğulmasın, dil tenkidinden çekinmesin, hiç tereddüt etmeden

Allah'ın hükmünü ortaya koysun ve uygulasın. Milletin malını ve makamını

görmemezlikten gelsin.

Bu gibi kimseler (kadılık makamına lâyık olanlar) az bulunduğundan dolayı, onların

maaşlarını hassas olan makamlarına uygun bir şekilde tayin et. Böylece kendi şerefli

yaşantılarında başkalarına muhtaç olmasın ve rüşvet yemek için bahane aramasınlar.

Onlara kadılık özgürlüğü vermelisin ki, kendilerini halkın dedikodu ve çirkef

laflarından koruyabilsinler.

Cihadın Genel Hükümleri

Her yaratığın kendini düşmanlarına karşı savunması veya kendi çıkarlarını koruması,

yaratılış âlemine egemen olan genel bir namustur (kutsal bir görevdir).

İnsanoğlu da aynı şekilde varlığını ve menfaatlerini müdafaa etmektedir. Diğer

yaratıklarda olduğu gibi, insan da düşmanlarıyla savaşabilecek bir güçle donatılmıştır.

Yine, Rabbinin kendisine lütfetmiş olduğu fıtratı ve duyguları vasıtasıyla kendisini

müdafaa etmektedir. Kendisini yok etme fikrine kapılan ve asla fikrinden

vazgeçmeyen düşmanını yok etmeye, hayatî önem taşıyan menfaatlerine el koymak

isteyenlerin karşısına dikilip hakkını müdafaa etmeye ve mümkün olan her kanaldan

onların ellerini boşa çıkarmak düşüncesine inanmaktadır.

İnsan yaratılışında yer alan fıtrî düşünce, tüm beşer toplumları içerisinde aynen

mevcuttur. Başka bir deyişle; toplum fertlerinin hürriyetini veya toplum özgürlüğünü

tehdit eden düşman, her toplum karşısında ölüme mahkûm edilir.

İnsan ve toplum var olduğu müddetçe, her fert veya toplum kendi hayatî düşmanı

karşısında her çeşit kararı alacak ve tepki gösterecektir. Bu tavır onlarla birlikte her

zaman var olacaktır.

Toplumsal bir din olan ve tevhit esasları üzerinde kurulan İslâm dini de, hak ve

adalet sorumluluğu altına girmeyen herkesi kendine hayatî düşman olarak ilân etmiş

ve o gibi kimseleri, insanî kurallar karşısında muzır (zarar verici) olarak nitelendirmiş,

söz konusu şahıslara hiçbir insanî değer vermemiştir.

İslâm dini, kendini evrensel bir din olarak kabul ettiğinden ve kendi mensupları için

herhangi bir sınır ve belirli bir vatan tanımadığından, şirk düşüncesi taşıyan ve hakkın

semavî hükümlerinin yükümlülüğünü kabul etmeyen herkesle, hak ve adaletin

karşısında boyun e-ğip teslim oluncaya kadar, aydın bir mantık ve hakîma-ne bir

yaklaşım ile cihat etmektedir.

Kısa bir ifade ile arz edersek; dünya üzerinde İslâm kuralları böyledir. Daha açıkçası;

tüm insan toplumlarının kendi hayatî düşmanlarına karşı yaptıkları fıtrî hareketin

aynısıdır.

Ayrıca İslâm, sapık fikirli kimselerin iddia ettikleri gibi "kılıç dini" değildir. Dayanağı

kılıç ve siyasî zorbalıklar olan diktatörlük rejimi de değildir. Aksine, kökeni Allah'a

dayalı olan bir rejimdir. Kendi semavî sözlerinde insanlar ile akıl ve mantık yoluyla

konuşmakta ve yaratıkları, yaratılışlarıyla mutabık olan bir dine davet etmektedir.

Genel şiarı (evrensel sloganı) "selâm" (barış) ve genel düşüncesi de "essulhu hayrun"

(barış güzeldir) olan bir din, hiçbir zaman kılıç ve zorba dini olamaz.

Hz. Peygamber (s.a.a) zamanında, İslâm güneşinin nuru tüm Arabistan bölgesini

kapladığında, Müslüman kitlesi çok önemli savaşlarla karşılaşmış ve çok zor cihatlarla

meşgul olmuştur.

Böylesine önemli savaşlara rağmen, Müslümanların verdikleri can kaybı iki yüz kişiyi,

kâfirlerin verdiği zayiat ise bin kişiyi aşmamıştır.

Bu duruma rağmen İslâm dinine "kılıç dini" diyenler ya İslâm'ı iyice tanımamışlardır

yahut da bu sözü söylemekle düşmanlıklarını açığa vurmaktadırlar.

İslâm'da Savaş Hâli

İslâm'ın savaş ilân ettiği kesim birkaç sınıftır:

a) Müşrikler: Bunlar; Allah'a, Peygamber'e ve me-ada (öldükten sonra dirilmeye)

inançları bulunmayan kimselerdir.

Bu gibi durumda olan kimselere ilk önce yapılacak iş, kapalı hiçbir konu kalmadan ve

onların mazeret uyduracakları hiçbir hususa fırsat vermeden, dinin iç yüzünün

aydınlatılmasıdır. Sonra İslâm'a davet edileceklerdir. Kabul ettikleri takdirde diğer

Müslümanlar gibi tüm hayır ve şerre ortak olacaklardır. Kabul etmezler ve

hakikatlerin geniş bir şekilde aydınlatılmasına rağmen boyun eğmezlerse, o takdirde

Müslümanlar o gibi kimseler karşısında dinî vazifeleri olan cihat görevini yerine

getireceklerdir.

b) Kitap ehli olanlar (Yahudi, Hıristiyan ve Mecusi): İslâm bu sınıf insanları, semavî

din ve kitap sahibi olarak nitelendiriyor. Zira bu sınıf insanlar, Allah'ın birliğine,

mutlak peygamberliğe ve mead’a inanan kimselerdir. Fakat yine de bu kimselere

müşrikler gibi muamele edilmelidir. Yalnız tevhit düşüncesine inandıkları için "cizye"

vererek, Müslümanların emniyeti altına sığınabilirler.

Başka bir deyişle bunlar, İslâm'ın önderlik ve hâkimiyetini kabul edip, onun

hükümranlığı altında kendi özgürlüklerini sürdürebilirler. Yine kendi dinî inanç-larını

serbestçe yaşayabilirler. Diğer Müslümanlar gibi bunların da canları, malları ve

namusları saygın olur. Bunun karşılığında onların Müslümanların bütçesine bir kısım

mal (vergi) vermeleri gerekir. Yalnız, aleyhte propaganda, İslâm düşmanlarına

yardım ve benzeri gibi İslâm aleyhine herhangi bir faaliyette de bulunamazlar.

3- Bağy ve fesat ehli (Asiler ve bozguncular): Bağy ve fesat ehli, İslâm ve

Müslümanların aleyhine silahlı çatışmaya giren, öldürme teşebbüsünde bulunan

Müslüman kimselere verilen isimdir.

Müslüman toplumlar, bu gibi kimselerin teslim olup fesat ve fitneliklerinden el çekene

kadar, onlar ile savaşmak durumundadır.

4- Din düşmanları: Dinî esasları yok etmek veya İslâmî devleti ortadan kaldırmak için

faaliyete geçen kimselerin önünü almak, din ve İslâm devletini korumak, tüm

Müslümanlara farz olduğundan, o gibi yıkıcı kimselere karşı kâfir muamelesi yapmak,

yine tüm Müslümanların vazifesidir.

İslâm dini ve Müslümanlar, menfaatleri gereği İslâm düşmanlarıyla geçici barış

antlaşması yapabilirler. Fakat onların söz ve davranışları, Müslümanların amel ve

davranışlarında aksi tesir yapacağından, onlar ile herhangi bir dostluk ilişkisi

kuramazlar.

İslâm'ın Savaş Anındaki Tutum ve Davranışları

İslâm toplumu, savaş şartları gerekli olduğu takdirde, sınırlarındaki kâfirlere karşı

Allah yolunda savaşmakla görevlidirler. Savaşmak; bulûğ çağına ermiş, akıllı, sağlıklı,

gözden, el ve ayaktan noksanlığı bulunmayan her Müslüman için kifaî farzdır.

İslâm ordusu, düşmanıyla karşı karşıya geldiğinde onlara, hiçbir yönü kapalı

kalmayacak şekilde dinî hakikatleri açıklamalı ve hakka davet etme görevini yerine

getirmelidir. Hakkı iyi bir şekilde ve tüm yönleriyle açıkladıktan sonra, yine kabul

etmezlerse, o takdirde artık savaş yapabilirler.

Müslüman savaşçı, düşmanın suyunu kesemez, gece baskını yapamaz; kadınlara,

çocuklara, yaşlı kimselere ve kendisini müdafaa etme gücü yetmeyen kimselere

saldırıp öldüremez. Düşmanları kendileri kadar veya kendilerinin iki kat fazlası kadar

olsa dahi savaş meydanını terk edip kaçamaz.

Şayet İslâm dinindeki savaş hükümleri ile önlerine çıkan canlı-cansız her şeyi yakıp

yıkan, hiçbir güçsüz ve zavallıya acımayan modern batı savaş anlayışını

karşılaştırırsak, İslâm'ın insanlık kurallarına ne kadar değer verip önemsediği

kendiliğinden ortaya çıkmış olur.

İslâm'da Kölelik

Eldeki mevcut tutanaklara dayanılarak, insanoğlunun var olduğu günden itibaren,

diğer ticarî mallar gibi, insanın da alınıp mal edinme fikrinin onunla beraber yaşadığı

açıkça anlaşılmaktadır.

Eski Mısır, Hindistan, İran, Arabistan, Yunanistan, Amerika ve Avrupa'nın öteki

memleketlerinde insanı köle olarak alıp satmak, gündelik ihtiyaç gibi normal bir hâl

almıştı. Yahudilik ve Hıristiyanlık dinlerinde de bu uygulama vardı. İslâm dini de

uyguladığı bazı eşitlikler ile birlikte bu hususa cevaz vermiştir.

İngiltere devleti, kölelik düşüncesine muhalefet e-den ilk devlet olmuştur. 1833

yılında resmen kölelikle ilgili kanunları lağvetmiştir. Diğer devletler de daha sonra

birbirinin ardından İngiltere'yi takip ettiler. Hatta 1980 yılında Brüksel'de yapılan bir

toplantıda, kölelik konusunu yasaklayan evrensel bir kanun çıkartılarak yeryüzündeki

köle alım satımına son verilmiştir.

Köle Alışverişinin Kuralları

Bu eski uygulamanın insanlar arasında özel ve gizli bir şekilde ve herkesin dilediği

gibi başka birisini kendine mal edinerek uygulandığı sanılmaktadır. Oysa hiç de böyle

değildi. Aşağıda yazdığımız kanallardan birisiyle mümkün olabilmekteydi:

1- Savaşı Kazanmak

Geçmiş asırlarda şayet iki düşman kitleden biri diğerini alt etseydi, yenilgiye

uğrattıkları kitlenin fertlerinden bir kısmını kendileriyle birlikte esir olarak

götürürlerdi. O esirlere de hiçbir insanî değer vermezlerdi. Aksine ne kadar işkence

yapsalar da, kendilerine hak verirlerdi. Öldürmek, affetmek, serbest bırakmak,

satmak veya köle olarak kendi yanlarında tutup onlardan yararlanmak gibi.

2- Doğurmak ve Eğitmek

Aile reisleri, ailesinin reisi olduğundan, çocuklarını toplumun bir parçası olarak

görmeyip, kendi ailesine özgü bir mal biçiminde değerlendiriyorlardı. Bu nedenle

onlar (çocuklar) hakkında her çeşit kararı almaya hak sahibi olduklarını

düşündüklerinden, ihtiyaç duyduklarında çocuklarını satabiliyorlardı. Yine aynı temel

görüş üzerine, kadınlarını bile satılığa çıkarabiliyorlardı.

3- Zorba Sahibi Olmak

Kendilerini başkalarından üstün gören güçlü erkekler, halkı çalıştırıp yönetmede kendi

emirlerinin daha geçerli olduğunu düşünüyor ve çalıştırdıkları kimseleri köle olarak

görüyorlardı. Hatta diktatör krallardan birçoğu, kendisini tanrılığa kadar yüceltmeye

lâyık görmüş, halkını kendisine tapmaya zorlamıştır. Böylesine güç sahibi kimseler

köle almak hususunda kendilerini kayıtsız ve şartsız olarak özgür hissetmiş, böylece

kendi emirleri altında bulunan herkesi köle edinmişlerdi.

İslâm'ın Köle Konusundaki Görüşü

İslâm dini, çocuk ve kadın satmayı ve yine zorbalıkla köle edinmeyi kesinlikle

yasaklamıştır.

İslâm açısından insanlık yolunda adım atan ve en azından insanlık asaletiyle (temel

ilkeleriyle) düşmanlık etmeyen herkes özgürdür. Onları köle edinmeye hiç kimsenin

hakkı yoktur.

Fakat insanlığın yaşamına düşmanlık eden, kuralları altına girmeyen ve kendi

varlığıyla insanlığı yokluğa terk etmek isteyen kimseler, hiçbir zaman insanlık değer

ve saygısına lâyık görülemez, kendilerini yönlendirme ve iş yapmada da kendi başına

buyruk ve özgür bırakılamazlar.

Köleliğin anlamı, "insanın kendi kendini yönetme iradesinin ve yapacağı işlerdeki

özgürlüğünün elinden alınıp başka birisi tarafından yönlendirilmesi üzere onun eline

verilmesi" demektir.

Dünya milletlerinin onayladıkları ve hâlâ da onaylamaya devam ettikleri bu evrensel

görüş nedeniyle İslâm, insanlığın gerçek düşmanı olan savaşçı kâfirlerden alınan

savaş esirlerini köleliğe, yani "irade, özgürlük ve iş hürriyetlerinin ellerinden

alınmasına" mahkûm etmiştir. İslâm'ın savaşta esirler için uyguladığı bu hareket,

günümüzdeki devletlerin uygulamakta oldukları hareketin aynısıdır.

Savaş sonucu yenilgiye uğrayıp teslim olan bir topluluk, yine aralarında resmî bir

antlaşma yapılıncaya kadar irade ve özgürlüklerinin ellerinden alınmasına mahkûm

edilmektedirler.

İslâm ile günümüz devletleri arasında bu konudaki yegâne fark, İslâm'ın böyle

şahıslara "köle" adını vermesi, bunların ise böyle bir ismi kullanmaktan kaçınıp ona

"esir" adı takmaları olmuştur. Elbette kendisini realist ve toplumların lideri ilân eden

bir rejim, kendi eğitim ve öğretim esaslarını, isim gibi semboller üzerine kuramaz.

İslâm İle Diğer Görüşlerin Mukayesesi

Tüm toplumların kölelik kanununu iptal etmesiyle İslâmî görüş içerisinde bir karışıklık

çıkacağına, tam tersi bir karışıklığın çözümlenmiş olduğu önceki bahsimizden iyice

anlaşılmış oldu. Zira hakikatte bu husus (kölelik kanununun iptali), İslâm'ın dinî

yaklaşımının icra edilmesidir. Çünkü bu kanalla ortadan kaldırılan "çocuk ve kadın

satma" konusu, İslâm'ın on üç asır önce iptal ettiği konulardan biridir.

İslâm'ın kapısını açık tuttuğu "savaş esirlerini köle edinme" konusu ise, insanların her

dönemde böyle bir hükme ihtiyaç duyacaklarından dolayı hiçbir zaman

kapanmayacaktır. Tek fark, İslâm'ın ona "köle" adı vermesidir. Diğerleri ise, kölelik

kavramına mühürlerini vurmuş olmamak için (diğer bir ifadeyle; kölelik kavramını

onaylamadıklarını göstermek için) köle ismini ağızlarına almamaktadırlar. İslâm'ın

doğduğu dönemde, Müslümanların kölelerden sağladıkları yararların aynısı, bugünkü

devletlerce (savaş esirlerinden ve yenilgiye uğramış devletlerden) sağlanmaktadır.

İslâm'ın Köleye Karşı Tutumu

İslâmî yasalara göre, savaş anında esir düşen kâfirler, devlet başkanının emriyle

serbest bırakılır veya köle olarak alınırlar.

"Havazin" muharebesinde, Hz. Peygamber (s.a.a) binlerce kadın ve çocuğu serbest

bırakmıştır. "Beni'l-Müstalık" muharebesinde ise Müslümanlar, yine binlerce kişiye

özgürlüklerini vermişlerdir.

İslâmî açıdan köle, ailenin diğer fertleri gibidir. Diğer aile fertlerine ne şekilde

muamele ediliyor ise, onlar da aynı şekilde muamele görmelidirler.

Hz. Peygamber (s.a.a) bizzat köleler ile bir arada yemeğe iştirak ederdi.

Hz. Ali (a.s) bir defasında, aldığı iki gömleğin pahalı olanını kölesine vermiş, ucuz

olanını ise kendisi giymişti.

İmam Rıza (a.s) her zaman kendi köle ve cariyeleri ile birlikte bir sofrada oturup

yemek yerdi.

İslâm dini, köleler ile iyi geçinmeye, onlara zahmet vermemeye, küfür etmemeye,

işkencede bulunma-maya, evlilik çağlarına geldiklerinde evlenmelerini

sağlamaya veya onlar ile evlenilmesine dair birçok talimatlarda bulunmuştur. Yüce

Allah bu konuda Nisâ Suresi, ayet 24'te şöyle buyuruyor:

Hepiniz birbirinizdensiniz.

İslâm'a göre, köleler de sahiplerinin izniyle veya başka birtakım kanallarla mal sahibi

olabilirler. Bu tür malları kendi tasarrufu altına alabilirler. Özgürlüklerine kavuştuktan

sonra kölelik devirlerinde ayıplanmadıkları gibi, özgürlük dönemlerinde de

ayıplanamazlar. Zira İslâm açısından büyüklük ve faziletin ölçüsü takva (Allah

korkusu)dır.

İslâm, insanların en fazla sakınanlarını, onların en hayırlısı ve iyisi olarak kabul

etmektedir. İslâm açısından takva sahibi bir köle, takvası bulunmayan özgür bir

insandan kat kat üstündür.

İslâm'ın en değerli şahsiyetlerinden bir kısmı (örneğin Bilal-i Habeşî ve Selman-i

Farisî), kölelikten özgürlüğe kavuşmuş insanlardır.

İslâm, her zaman kölelerin serbest bırakılma düşüncesini nazar-ı itibara almış ve bu

işi gerçekleştirmek için çeşitli yollar koymuştur. O yollardan birinin, günahlardan bir

kısmının kefaret ve cezasının köle alıp özgürlüğünü vermek olduğunu bildirmiştir.

Yine kölelerin azat edilmesi için çok sıkı tavsiyelerde bulunmuş ve bu işi en önemli

sevaplardan saymıştır. İşte bu kanallarla her yıl birçok köle özgürlüklerine kavuşmuş

ve toplumun bir üyesi olmuşlardır.

Sonuç olarak diyebiliriz ki İslâm, elinden geldiği kadar Müslüman olmayan

toplumlardan (savaşçı kâfirlerden) birçoğunu esir olarak teslim almış, hak ve adalet

topluluğuna sokarak eğitim ve öğretimleriyle meşgul olmuş, daha sonra çeşitli

kanallarla yavaş yavaş onları serbest etmiş ve sonuçta da İslâm toplumunun bir

parçası hâline getirmiştir.

Söylenilen şekilde kim savaş esiri olsaydı, serbest edilene kadar köle kalıyordu. Şayet

sadece "ben Müslüman oldum" demeleriyle serbest bırakılmış olsalardı, kâfirlerden

esir düşen herkes Müslümanlığı kabul etmiş gibi gözüküp, kendini esaret zincirinden

kurtardıktan sonra da eline biraz fırsat geçirmekle birlikte eski durumuna dönebilir ve

böylece İslâm için fitne ve fesat çıkarması mümkün olurdu.

Toplumun Diğer Sınıfları

Toplumda sınıflar arasında baş gösteren niza ve çekişmeler (örneğin yöneten ile

yönetilen, ezen ile ezilen, işçi ile işveren arasındaki çekişmeler), iki nedenle ortaya

çıkar:

a) Fertlerin yekdiğerinin hakkına tecavüz etmesiyle. Örneğin işveren birinin işçisinin

hakkını tam manasıyla vermemesiyle veya patronun hizmetçisinin hak ettiği

emeğinin karşılığını kendisine ödememesiyle ya da hakkını istismar edip

sömürmesiyle veyahut yöneten insanların kendi yönetimi altında bulunan insanlara

karşı acımasız bir şekilde hükmetmesiyle.

İslâm bu sorunu çözmek için, çok geniş kanunlar vazetmiştir. Koymuş olduğu bu

kanunların tam manasıyla uygulanması hâlinde, her sınıf insanların hakları

korunacağı gibi, ellerinden kaçırdıkları tüm hukukları da kendilerine iade edilmiş

olacaktır.

Böyle bir durum karşısında toplumun her ferdine, (hakkına tecavüz edildiği takdirde)

hâkime şikâyet etme hakkını savunma yetkisi verilmiştir. (Hatta tecavüz eden devlet

başkanı ve toplumun lideri olsa dahi.)

Kendi hilafeti döneminde Hz. Ali (a.s) ile Müslümanlardan biri arasında ihtilaf baş

göstermiş, Müslüman da kadıya başvurarak hakkını talepte bulunmuştur. Hz. Ali (a.s)

(kendi tayin ettiği kadının karşısında) sıradan bir insan gibi dikilmiş ve mahkemesi

yapılmıştır. Olayın ilgi çekici yönü ise, Hz. Ali'nin (a.s) kadıdan kendisiyle davacısı

arasında asla fark gözetmeden mahkeme edilmesini istemesi olmuştur.

b) Güçlü birinin güçsüz insanlar karşısında kendisini yüksek görmesiyle. Örneğin

işveren kimsenin işçilerini küçümsemesiyle veya patronun hizmetçisini karşısında

ayakta dikmesiyle ya da onları kendi karşısında boyun eğmeye ve küçülüp alçalmaya

mecbur kılmasıyla veyahut da hâkimin, hüküm verdiği şahısın hak talebini ve yaptığı

itirazı reddetmesiyle.

Bu tür davranışlar Allah inancıyla bağdaşmadığından, İslâm şiddetle bunların önünü

almış ve kesin bir dille yasaklamıştır.

İslâm'a göre, servet veya mevkice yüksek hiçbir insanın, kendi emri altında

çalışanlarından vazifeleri dışında fazla bir iş yapmalarını istemeye hakkı olmadığı gibi,

büyüklük taslamaya da hakkı yoktur.

İslâm'da insanları adalet, iyi ahlâk, mutluluk ve doğruluğa davet eden birçok ahlâk

kuralları mevcuttur. Yine yapılan antlaşmaya titizlikle uymaya, iyi çalışıp hizmet

verenleri teşvik etmeye, kötü iş yapanları cezalandırmaya, ehil olmayanlarla ilişki

kurmaktan kaçınmaya ve kötülerden sakınmaya dair birçok dikkat çekici hükümler

yer almıştır.

Söz konusu bu hükümler, birtakım ahlâkı teşkil etmektedir. Bir toplumda bu

ahlâkların olmaması, o toplumun ahlâkî bataklığa saplanıp, neticede hüsranlık

çukuruna düşmesiyle sonuçlanır.

Bir kimse bu kurallara uymaz veya gereken itinayı göstermezse, her ne kadar

görünüşte bazı menfaatleri elde etmiş olsa dahi, gerçekte onun için birçok korkunç ve

çirkin ortamlar hazırlanmış olur ve sağladığı menfaatleri elinden geri aldığı gibi,

diğerlerini de kendisiyle birlikte zarara uğratmış bulunur.

Böyle bir kimsenin durumu, binanın temel taşlarını teker teker söküp, aynı binanın

üzerine yeni bir bina ilave edene benzer. Hiç kuşkusuz yaptığı bu iş sonucu bina

çökecek, kendisi de çöken binanın altında kalıp ölecektir.

İhtilafları Yok Etmek İçin Millî Bir Yol

İslâm, mensuplarına, toplum menfaatleri için düşünmelerini emretmiş, kişisel

çıkarlarını ön planda tutmaktan kaçınıp, toplumsal menfaatleri kendi menfaatleri ve

toplumsal zararları da kendi zararları şeklinde bilmelerini buyurmuştur.

Müslüman bir fert gerçek bir Müslüman olduktan sonra tüccar, çiftçi, sanatkâr ve işçi

olmalıdır. Aynı şekilde bir aile yuvası teşkil etmek isteyen kimse, önce iyi bir

Müslüman olmalı ve sonra aldığı kararları uygulamalıdır.

Böyle olan bir şahsın yaptığı her işte ve aldığı her kararda, önce İslâm ve

Müslümanların menfaatlerini ön planda tutacağı kesindir.

Yine böyle bir şahsın, kendi yararına olup İslâm ve Müslümanların zararına olan bir işi

yapması da mümkün değildir.

Şayet toplum içerisinde bu türden bir düşünce yürürlükte olur ise, bireyler arasında

ayrıcalık ve çekişmelerin söz konusu olamayacağı herkes tarafından bilinen bir

gerçektir.

Yüce Rabbimiz kendi kitabında Âl-i İmrân Suresi, ayet 103'te şöyle buyurmuştur:

El birliği ile Allah'ın dinine (şeriatına) sımsıkı sarılın, birbirinizden ayrılıp dağılmayın.

Yine En'âm Suresi, ayet 153'te şöyle buyuruyor:

Şu emrettiğim yol, benim dosdoğru yolumdur; hep ona uyun. Başka yollara ve

dinlere uyup gitmeyin ki, sizi onun yolundan saptırıp parçalamasınlar.

Hz. Peygamber (s.a.a) bir sözünde şöyle buyurmaktadır:

Müslümanlar birbirleriyle kardeş olmalı ve millî bir güç teşkil etmelidirler.

Namaz, Oruç, Hac veya Ayrıcalıkları Kaldıran Araç

İslâm'ın övünç kaynağı konularından birisi de, ibadet etme konusudur. Şöyle ki:

Diğer dinlerin mensupları (örneğin Yahudi ve Hıristiyan dinine mensup olanlar) kendi

dinî emirleri gereği, millî mabetleri (ibadet yerleri) dışında ibadet etmekten

mahrumdurlar. Yine dinî hükümleri gereği, kilise dışında hiçbir yerde dua okuyup

ibadet edemezler.

Fakat İslâm'da bu sınır kaldırılmış ve her Müslüman kendi ibadet görevini hangi

durumda olursa olsun yerine getirmekle görevlendirilmiştir. Cami bulunsun veya

bulunmasın, Müslüman toplum içerisinde yaşasın ya da başka toplumlar içerisinde

hayatını idame ettirsin, toplu hâlde olsun veya tek olsun, sağlıklı veya hasta olsun,

tüm şartlar dâhilinde ibadet görevini (bulunduğu koşullar içerisinde) yerine

getirmekle yükümlüdür.

İşte bu konu, İslâm'ın gelişmesindeki esrarengiz konulardan biridir. Hz. Peygamber

(s.a.a) şöyle buyurmuştur:

Yeryüzünün tümü, ümmetim için mabettir (secde yeridir).

Bu münasebetle yüce İslâm namaz, oruç ve hac gibi amelleri, ilk aşamada ferdî bir

ibadet olarak emretmiş, toplu bir şekilde yapılmasını şart koşmamıştır. İkinci

aşamada ise, toplu hâlde yapılacak olan o türden ibadetlerin yararlarını gözden

kaçırmamış ve içtimaî (toplumsal) bir yön vermiştir.

Örneğin insanın namazı kılmasıyla, kendi yaratıcısı karşısında ona olan benliğini ve

ihtiyacını mücessemleştirmiş/şekillendirmiş, cemaat ile yapılmasını ise,

müstehap/sevap olarak teşri etmiş ve sünnet olarak kararlaştırmıştır.

Yine ramazan konusu, ferdin riyazî bir hayat yaşaması maksadıyla teşri edilmiştir.

Yılda bir ay yemek, içmek ve cinsî münasebette bulunmaktan sakınması, o in-sanın

takvalı olma ve günahtan kaçınma ruhunun kendinde ortaya çıkmasına vesile olur.

Bu amel (ramazan orucu), ferdî bir amel olmasına rağmen İslâm, şevval ayının ilk

gününü, "Müslümanların ramazan ayının görevini yerine getirdiklerine şükretmeleri

için" bayram olarak tayin etmiş, böylece bayram namazını toplu bir şekilde bir arada

kılmalarını görev olarak belirlemiştir.

Yine yüce Allah'ın davetine icabet ettiren, madde ile alakayı kestiren ve ilâhî

kutsiyete müteveccih kılan hac olayı da ferdî bir ibadet olmasına rağmen, ibadet

mahalli belirli bir noktada bulunduğundan, tüm dünyadaki Müslümanların bir araya

toplanıp birbirlerinin durumlarından haberdar olma mecburiyetleri bulunmakla

birlikte, zilhicce ayının onuncu gününde, hac amellerinin bir bölümünün

tamamlanmasından sonra, yine İslâmî bir bayram belirlenmiştir. Bu bayramda da

Müslümanlar bir araya toplanıp, hep beraber topluca bayram namazını kılmakla

yükümlü kılınmıştır.

İslâm'da kararlaştırılan bu gibi toplumsal ameller, sınıfsal ayrıcalıkları yok edebilecek

en etken araçlardan biridir. Zira sınıfsal ayrılığın nedenlerini kökünden kazıyan en

etkin yol, insanların yekdiğeri hakkındaki kötü düşüncelerini ortadan kaldırmaktır.

Bu yapı ise, hakka toplu bir şekilde ibadet edenler arasında tam manasıyla

mevcuttur. Zira Rabbine karşı ihlaslı bir kalp ile ibadet eden kimsenin, O'ndan gayri

hiç kimseyle işi olmaz. Böylece Allah'ın rahmet kapıları ardına kadar üzerine açık

olur. Rabbin nimet hazineleri bitip tükenecek değildir. O'nun yakınlık mesabesi,

herhangi bir engel olmaksızın herkesi kabul edicidir.

Özetleyecek olursak; ayrılığa düşme sebeplerini ortadan kaldıran en iyi ve en etken

yol, topluca yapılan ibadetlerden kaynaklanan muhabbet, ülfet, sevgi ve

samimiyetlerdir; vesselam.

– SON –

MUT'A İLE İLGİLİ EK BÖLÜM

İslâm'a ve Müslümanlara düşman olanların, İslâm âleminin safını dağıtıp

Müslümanları güçsüz duruma düşürmek ve onlar üzerinde çirkin amel ve arzularını

gerçekleştirmek için ortaya attıkları şeytanî oyunlarından bir tanesi de, Müslümanlar

arasında mevcut olan içtihat farklılıklarıdır. Söz konusu farklılıklar imamet,

masumiyet ve mut'a gibi itikadî ve amelî konulardadır.

Küfür ve şirk dinine mensup kişilerin bu ve benzeri konuları gündeme getirerek İslâm

toplumları arasında aşılmaz duvarlar örüp, onları birbirine "düşman" gibi göstermeye

çalıştıkları, her Müslümanın bildiği ve şahit olduğu bir vakadır.

Müslümanların, dünyanın çeşitli yerlerinde kendilerine yönelik vuku bulan olaylar

karşısında takındıkları "vurdumduymaz" tavrın asıl sebebi de budur (aralarındaki

içtihat farklılıklarıdır).

Müslümanların uyanışını bastırmaya çalışan küresel şeytanî güçler ve onların

işbirlikçileri olan bağnaz ve münafık sözde Müslümanlar, diğer Müslümanların

tepkisini çekmemek için hep mezhebi ihtilafları gündemde tutarak, gerçekleştirdikleri

zulümleri meşru göstermeye çalıştılar. Sözüm ona gafil ve vurdumduymaz

Müslümanların sayesinde de başarılı oldular.

Görülen o ki, biz Müslümanlar kendimize ait birtakım sorunlarımızı -sorun olarak

algıladığımız şeyleri- üstü örtülü tutarak veya içten içe yutkunarak izah etmediğimiz

takdirde hem düşmanın sinsi oyunlarına -fitne ve fesatlıklarına- sürekli alet olacağız,

hem de yüce yaratıcımızın emri olan İslâm kardeşliğini bir türlü tesis edemeyeceğiz.

İçtihat farklılıklarımızı, içimizde bir ukde olarak bırakmak yerine onları masaya

yatırmak, samimi, candan ve her türlü önyargıdan uzak, karşılıklı sevgi ve saygıya

dayalı bir ortamda konuşmak, tartışmak ve bu sorunları kendi içimizde çözümlemek,

artık bir zorunluluk hâline gelmiştir. Aksi halde bu tür sorunlar, İslâm'a düşman olan

küresel şeytanî güçlerin ellerinde malzeme olmaya ve bizleri birbirimize düşürmeye

devam edecektir.

Buradan hareketle "mut'a nikâhı"nın da Müslümanlar arasındaki ihtilaflı konulardan

biri olduğundan tarafsız, objektif ve ön yargısız bir şekilde izah edilmesi gerekir.

Bundan dolayı biz mut'a konusunu kabul eden ve karşı çıkan mezheplerin ileri

sürdükleri Kur'ânî ve aklî delillerini nakletmeye karar verdik. Hadisler ile i-leri sürülen

delilleri ise, elinizdeki eserin ilkelerine ters düştüğünden, okuyucunun kendisine

bıraktık.

Hak verileceği üzere, tartışmalı konularda her iki tarafın ne kadar delili varsa, adilane

biçimde, hiçbir kısıtlamaya gidilmeksizin ortaya koyup, tercihi okuyucuya bırakmak

en erdemli yoldur. Yalnız o düşünceyi gerçekleştirmek tek başına yüzlerce sayfalık bir

eseri meydana getireceğinden, biz yalnızca her iki tarafın da öne sürdükleri Kur‘ani

ve rasyonalist/akılcı görüşlerini nakletmekle yetindik.

Mut'a Nikâhı İle İlgili Genel Bir Bilgi

İslâm Medenî Hukuku'nda süre ve mahiyet bakımından başlıca iki tür nikâhtan söz

edilir. Bunlardan birisi, taraflardan -karı ve kocadan- birisi ölünceye veya talâk

(boşama) vuku bulana dek devam eden "Süresiz Nikâh", öbürü ise belirli bir süre için

yapılan "Süreli Nikâh". Bunlardan ilkine "müebbed/dâimî nikâh", ikincisine ise,

"muvakkat/geçici", "müeccel/vakti belirli", "munkati/sona eren" ve "istimtâ

/temettu/faydalanma" adları verilir. "Süreli Nikâh"ın en bilinen adı, "mut'a nikâhı"dır.

Mut'a nikâhının aslen meşru bir nikâh olduğu, Peygamber efendimizin (s.a.a) Medine

dönemindeki ilk zamanlarında uygulandığında bütün İslâm ümmeti arasında tam bir

ittifak var. Bu hususta hiçbir ihtilaf yoktur. İhtilaf, mut'a nikâhının daha sonra

nesh/iptal edilip edilmediğindedir. Dolayısıyla İslâm mezhepleri arasındaki

çekişmeler, onun (mut'a nikâhının) halen meşru olup olmadığı noktasında

yoğunlaşmaktadır.

İslâm dininde önemli iki ekolden biri olan Ehlibeyt mektebine mensup Şia

Müslümanlarca halen meşru ve caiz olarak kabul edilmekte, Ehlisünnet ekolüne

mensup Müslümanlar tarafından ise, bu nikâhın sonradan neshedildiği/iptali ve

dolayısıyla da şimdi caiz olmadığı ve haram olduğu kabul görmektedir.

Kanaatim odur ki, mezhepler arasındaki ihtilaflı konulara aklı başında, insaflı, olaylara

kendi gözüyle bakmasını bilen hiçbir kimse, bu konuları bahane ederek ümmet

arasında kavga çıkarmaya ve bizi birbirimize düşürmeye çalışan küresel iblis

güçlerine maşa olmaya kesinlikle rıza göstermez. Bu türden basiret sahibi

Müslümanların düşmanlarına karşı verecekleri cevap şu olmalı:

"İhtilaflı konular sizin değil, bizim iç sorunumuzdur; dolayısıyla sizi ilgilendirmez! Biz

bunları gerekirse bir araya gelir tartışırız. Farklı görüşlere de inanabiliriz. Ama bunlar

İslâm kardeşliğimizi bozamaz. Siz işinize bakın, biz de kendi işimize bakalım!"

Allah Teâlâ, "Hiç kuşku yok; bütün müminler kardeştir." buyuruyor. Bu evrensel

İslâm kardeşliğini hangi şey bozabilir?

Şüphesiz mezhepler arasındaki ihtilaflı konular, içtihattan kaynaklanan konulardır. En

önde gelen İslâm âlimleri, İslâmî konuları genel olarak; naslardan hareketle içtihat

eden ve içtihadında yanılan, "doğru"yu bulamayan herkesin mazur olacağını ve

üstelik buna karşılık "bir ecir" alacağını söylemişlerdir. Çeşitli mezheplere mensup

Müslüman kardeşler, aralarındaki ihtilaflar mevzu bahis edildiğinde, birbirlerine karşı

en azından şöyle diyerek de İslâm kardeşliğini tesis edebilirler: "Bu konuda bizim

görüşümüz doğru ama hatalı da olabilir. Sizin görüşünüz yanlış ama doğru da

olabilir." Müslümanlardan bizim arzu ve isteğimiz budur.

Bu ve benzeri konularda Şafiî mezhebinin kurucusu İmam Şafiî çok güzel arabulucu

açıklamalar yapmıştır. "el Ümm" adlı eserinde şöyle söylüyor:

Mut'a nikâhını helal kılan ve onunla fetva verip amel eden kişinin şahitliği de

reddedilmez… Çünkü onun cevazına fetva veren, onunla amel eden ve onu(n helal

olduğunu) rivayet eden öncü müçtehitler biliyoruz.

İmam Şafiî, daha değişik ihtilaflı konulara da yer verdikten sonra sözlerine şöyle

devam ediyor:

Ama bunların hepsi içtihadımıza göre mekruh ve haramdır. Her ne kadar bizler o

öncü insanlara muhalefet edip görüşlerini terk etmişsek de bu, onları cerh edip

eleştirmemizi gerektirmez. Onlar için, "Allah'ın haram kıldığı bir şeyi helal kıldınız ve

dolayısıyla hata ettiniz de diyemeyiz. Çünkü onların hakkında böyle bir şey iddia

ettiğimizde onlar da bizim gibi düşünenleri hataya düşmekle, Allah'ın helal kıldığı bir

şeyi haram kılmakla suçlayacaklar ve "Ey iman edenler! Allah'ın size helal kıldığı

şeyleri haram kılmayın…" diyeceklerdir.

Birbirine Zıt İki Tür Mut'a Nikâhı

Mut'a nikâhı ile ilgili araştırma yapan her insan, Ehlibeyt mektebine mensup olan

Müslümanlar ile Ehlisünnet ekolüne mensup Müslümanların kaynaklarına müracaat

ettiğinde, birbiriyle çatışan iki tür mut'a nikâhı ile karşılaşmaktadır. Ehlisünnet

ekolüne mensup Müslümanların tanımladıkları mut'a nikâhı ve kafalarında

oluşturdukları mut'a nikâhı gerçekten başıboş ve her-hangi hukukî düzenlemesi

olmayan bir fuhuş aracıdır.

Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanlar da zaten böylesine serseri, başıboş ve

hiçbir hukukî düzenlemesi olmayan bir mut'a nikâhını kabul etmez ve şiddetle

reddeder.

Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanların kabul ettikleri mut'a nikâhının birtakım

temel özellikleri ve hukukî düzenlemeleri vardır ve bu nikâha bu şartlar dâhilinde izin

verilir. Söz konusu hukukî düzenlemelerden en önemlileri şunlardır:

1- Daimî nikâhta olduğu gibi, mut'a nikâhında da tarafların(kadın ve erkeğin) rızası

şarttır.

2- Mut'a nikâhı da “icap” ve “kabul” ile kıyılır. (Yani taraflardan birisi teklifini usulü

dairesinde karşı tarafa iletecek ve o da bu teklifi kabul ettiğini söyleyecek.)

3- Kıyılan mut'a nikâhının meşru ve sıhhatli olabilmesi için yakın akrabalık, süt bağı,

din farklılığı, kadının bir başkasının nikâhı altında veya iddet hâlinde olması gibi

birtakım engeller bulunmamalı.

4- Müslüman bir erkek Müslüman ya da en azından Ehlikitap bir kadınla (kâfir ile

yapamaz), Müslüman bir kadın ise, yalnızca kendisi gibi Müslüman bir erkekle mut'a

nikâhı yapabilir.

5- Mut'a nikâhı karşılığında kararlaştırılacak hem mihrin (ücret), hem de ecelin (süre)

her iki taraf için de belirli olması gerekir.

6- Mut'a nikâhından sonra cinsel ilişki olsun olmasın kadın, kararlaştırılan mihrin

(ücretin) tamamını he-men alabilir. Ancak asıl hak ediş, gerekli istifadeden sonradır.

7- Mut'a nikâhı kıyılırken taraflar, cinsel ilişki olmaması dâhil, birtakım şartlar ileri

sürebilirler.

8- Mut'a nikâhının sıhhati için şahit bulundurmak şart değildir. Ancak bulundurulması

tavsiye edilir. Hatta Ehlibeyt mektebinde daimî nikâhta da şahit bulundurmak nikâhın

sıhhat şartlarından değildir. (Ehlisünnet mezheplerinden Malikî mezhebinde de

aynıdır.)

9- Mut'a nikâhında, aklı başında reşit olmuş kimselerin sadece kendi rızalarının

bulunması şarttır.

10-. Detaylı açıklaması kitaplarda yer alan birtakım kusurlar dolayısıyla bu nikâha

son verilebilir (fesih).

11- Mut'a nikâhında talâk (boşama) olmaz. (Ancak varsa bir durum, erkek akdinden

vazgeçebilir veya mahkemeye başvurulur ve gerekli görülürse hâkim kararıyla

taraflar birbirlerinden ayrılır.)

12- Mut'a nikâhında taraflar arasında miras tahakkuk etmez. Ancak nikâh kıyılırken

şart koşulursa, mektepte en yaygın görüşe göre miras cereyan eder. Bu evlilik

sonucu doğan çocuk ile ebeveyni arasında karşılıklı miras alış verişi ise vardır.

13- Mut'a nikâhında nesep hükümleri işler. Yani böyle bir nikâh sonucunda çocuk

dünyaya gelirse, o çocuğun nesebi sabit, babası belli olur. (O çocukla babası arasında

her durumda miras hükümleri işler.)

14- Mut'a nikâhında iddet hükümleri vardır. Dolayısıyla nikâhta belirlenen süre (ecel)

sona erdiğinde; kadın hamile ise, doğum yapıncaya kadar iddet bekler. Hamile

değilse iki hayız müddeti bekler. Hayız görmeyen kadınların iddeti ise 45 gündür.

Mut'a nikâhıyla evlenen çiftlerden erkek olanı bu evlilik esnasında ölürse, bu

durumda kadın hamile değilse 4 ay 10 gün bekler. Hamile ise, "4 ay 10 gün" ve

"doğum vakti" seçeneklerinden süresi en uzun olanını tercih eder. (Yani örneğin 4 ay

10 gün geçtiği hâlde doğum olmamışsa doğuma kadar, doğum yapmış ama henüz 4

ay 10 günlük süre bitmemişse bu süre bitene kadar iddet bekler.)

15- Mut'a nikâhı yapan tarafların nikâh ile ilgili gerekli bütün hükümleri ve hukukî

düzenlemeleri bilmeleri gerekir. Aksi hâlde onlara izin verilmez.

İşte, görüldüğü gibi mut'a nikâhının da -tıpkı diğer nikâhta olduğu gibi- kendine özgü

hukukî düzenlemeleri ve şartları var. Ehlibeyt mektebi, mut'a nikâhına bu şartlar

dâhilinde izin vermiştir.

Ayrıca bu ruhsatın, sadece bu nikâhın hükümlerinden haberdar olanlar için geçerli

olduğu da Ehlibeyt imamlarından gelen birçok hadislerde yer almıştır. Bu yüzdendir ki

Ehlibeyt İmamları mut'a nikâhının kişisel ve toplumsal birtakım yaralar açmaması

için, onun hükümlerinden habersiz kişilere mut'ayı yasaklamış, onları bundan men

etmiştir.

Ehlibeyt ile Ehlisünnet mektebinin karşılıklı olarak Kur'an'dan getirdikleri delillere

geçmeden önce garip ve bir o kadar da tuhaf olan şu iki hususun altını çizmemiz

gerekir:

Bunlardan birincisi şudur:

Görüldüğü üzere Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanlar mut'a nikâhı ile ilgili

önemli birtakım hukukî düzenlemelerde bulunurken, Ehlisünnet mektebine men-sup

Müslüman âlimler maalesef karşı tarafı hiçte anlayıp dinlemeden ve yine onların yazılı

hiçbir eserine bakmadan, kendi kafalarında "bir tür mut'a nikâhı" canlandırmaları ve

ardından da Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanları (yani kendi kafalarında

oluşturdukları zina türü mut'ayı) cevaz vermekle suçlayarak; tabiri caizse tam bir

"kör dövüşü"ne girmişlerdir.

Oysaki Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanların mut'a ile ilgili yapmış oldukları

hukukî düzenlemelerden de anlaşıldığı gibi, Ehlisünnet'in kendi kafasında canlandırıp

reddettiği "mut'a nikâhı" ile ilgili Ehlibeyt ekolüne mensup Müslümanların cevaz

verdiği "mut'a nikâhı" hem birbirlerine çok yabancı, hem de aralarında derin

farklılıklar bulunmaktadır.

Ehlisünnet ekolüne mensup Müslümanların anladıkları mut'a nikâhı şu özellikleri

taşır:

a) Mut'a nikâhı şehveti tatmin ve teskin için başvurulan süreli (geçici) bir zevk

aracıdır.

b) Mut'a nikâhında talak (boşama) ve miras yoktur.

c) Mut'a nikâhında çocuk dünyaya gelirse, nesebi sabit olmaz (yani babası belirsiz

sayılır).

d) Mut'a nikâhı süresi bittiğinde kadının iddet beklemesine gerek yoktur, hemen bir

başka erkekle bir a-raya gelebilir, nikâhlanabilir!!!

Ehlisünnet'in, mut'a nikâhının haramlığını ispat için "mut'ayı talak, iddet ve miras

ayetleri neshetmiş, tamamen ortadan kaldırmıştır!" gibi uyduruk rivayetlerden medet

ummaları da bunu gösteriyor.

Evet, Ehlisünnet âlimlerinin anladıkları bu tür mut'a gerçekten de tam bir zina

türüdür ve önceden de belirttiğimiz gibi Ehlibeyt ekolünün böylesine bir mut'a

anlayışına cevaz vermesi mümkün değildir.

Ehlibeyt ekolünü böylesine bir mut'a'ya cevaz vermekle suçlayanlar, Kur'an'ın en

büyük günahlardan kabul ettiği "iftira" tehlikesine düşeceklerine, zahmet buyurup

onların kitaplarına ya da âlimlerinden herhangi birisine başvurmuş olsalardı, onların

cevaz verdiği mut'a nikâhının hiç de öyle olmadığını görürlerdi.

Hâsılı, Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanların kafalarında kendilerine göre

canlandırıp reddettikleri "mut'a" nikâhını, Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanlarda

kesin kez reddeder ve zinadan farksız görürler.

Garip ve tuhaf olan ikinci husus da şudur: Tarihin hiçbir döneminde, hiçbir topluluk

hükümleri/kanunları yorumlama hakkını ihtilaf taraflarının kendilerine bırakmamıştır.

Ancak ihtilaflı mevzularını ne zaman tarafsız ve onları en iyi anlayan (ehil) ve en adil

insanlara götürmüş, onların yol göstericiliği ile hareket etmişlerse o ölçüde ihtilaflarını

halletmiş ve güven ortamı sağlamışlardır.

Görülen o ki, Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanlar, "mut'a nikâhı" ile ilgili

konularda kendi iddialarını ispat edip doğrulamak için genellikle delilleri "tek taraflı"

sunmuş ve bunlardan sadece kendilerince kabul görmüş olanlarına yer vermişlerdir!

Bu da ilmî tartışma metotlarına hiç de uymayan ve etik olmayan çok tuhaf bir

durumdur.

Oysa ilmî tartışma ve sorgulamalarda en doğru yol, "karşı tarafın kabul ettiği delilleri

ileri sürüp üzerinde tartışmaktır."

Mantıklı olan budur. Çünkü herhangi bir tartışmada eğer taraflar sonuca varmak

istiyor ve buna rağmen sadece kendi kabul ettiği delilleri ileri sürüyorlarsa, bununla

karşı tarafı iknaya çalışmak çok büyük bir safdillik olur. Tıpkı Kur'an'ı hiç kabul

etmeyen birisini ikna için Kur'an'dan ayetler getirmek gibi!

Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanlar böyle bir tutum yerine, kendi hadis

kaynaklarının yanı sıra, Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanların da temel hadis

kitaplarına yer verip ortak kabullerle yola çıksalardı daha isabetli ve daha çözümleyici

olurdu.

Mut'a Nikâhını Kabul Edenlerin Kur'an'dan Delilleri

Mut'a nikâhını kabul edenlerin Kur'an'dan getirdikleri iki ayet vardır.

1-) Nisâ Suresi, 24. ayet şöyledir:

...Bunların dışında kalanları, namusunuzu/iffetinizi korumak ve fuhşa/zinaya

düşmemek kaydıyla, mallarınız karşılığında almanız sizlere helal kılındı. Dolayısıyla

herhangi bir şey karşılığında onlarla istimta ettiğiniz zaman, ücretlerini kendilerine

kararlaştırıldığı biçimde verin. Kararlaştırdıktan sonra (ücretin bir miktarını düşmek

için) karşılıklı anlaşmanızda sizin için bir sakınca yok. Allah Alim ve Hakîmdir.

Allah Teâlâ bu ayetin yukarı kısmında (ayet: 22, 23 ve 24'ün baş tarafı) kendileriyle

evlenmemiz haram olan kadınların kimler olduğunu bir bir sıraladıktan sonra böyle

bir açıklamada bulunuyor.

Ayetin, yukarı tarafında hangi kadınlarla evlenmenin ve cinsel ilişkide bulunmanın

haram olduğu belirtildikten hemen sonra "Bunların dışında kalanları... mallarınız

karşılığında almanız sizlere helal kılındı." buyruluyor. Bu ifade, yukarıdakilerin dışında

her hangi bir kadınla mal karşılığı evlenmenin ve onunla cinsel ilişkide bulunmanın

helal olduğunu açıkça gösteriyor. Bu ise mut'a nikâhından başka bir şey değildir.

Çünkü mal karşılığı cinsel ilişkinin helalliği sadece mut'a nikâhı için söz konusudur.

Dâimî nikâhta ise, cinsel ilişkinin helalliği mal vermeye bağlı değildir. Bunun için

sadece nikâh akdi bile yeterlidir.

Ayrıca ayette "herhangi bir şey karşılığında onlarla istimtâ' ettiğiniz zaman"

buyruluyor. Burada iki nokta var:

Biri, "herhangi bir şey karşılığında" ifadesi mut'a nikâhından başka bir şeyi

çağrıştırmıyor. Bu, hemen bütün Sünnî müfessir ve mealcilerinin (şayet kasıtlı

olmazsa) gözlerinden kaçmış önemli bir kayıttır. Bu anlamın nereden çıkarıldığını

yukarda gördük.(Mal karşılığı cinsel ilişkinin helalliğinin sadece mut'a nikâhında

olduğunu ve daimî nikâhta böyle bir şartın bulunmadığını söyledik.)

Öbürü ise şudur; ayette bizzat "istimtâ'" kelimesi yer almıştır. Sadece bu kavram

bile, ayetin mut'a nikâhı hakkında nazil olduğu konusunda tek başına yeterli bir delil

olmaktadır.

"İstimtâ'" her ne kadar "faydalanmak", "istifade etmek", "nimetlenip yararlanmak"

gibi anlamlara geliyorsa da, bunlar onun sözlük karşılıklarıdır. Hâlbuki bu kelimenin

İslâmî literatürde oturmuş ve herkes tarafından bilinen bir terim (ıstılah) karşılığı

vardır: O da, "mut'a yapmak"tır. "Temettu" da bu anlamdadır. Bilhassa

"kadınlar"dan, "nikâh"tan bahsedilen bir ortamda bu kelimenin başka bir karşılığı

yoktur. Konumuzla alâkalı hadislerde bile sürekli "istimtâ'" ve "temettu'" kavramları

kullanılmıştır.

Kur'ân'da sık sık geçen "salât", "zekât", "savm" "hac" vb. kelimelerin her birinin

sözlük karşılığı var. Ama hemen hiç kimse, bu kavramların geçtiği ayetlerden sözlük

anlamını anlamaz. Çünkü bu kavramların da İslâmî literatürde oturmuş karşılıkları

vardır ve maksat odur.

Ayrıca, ayet-i kerimede "istimtâ ettiğiniz zaman ücretlerini... verin" buyruluyor. Bu

ifadeden, ücret vermenin "istimtâ'" etmeye bağlı olduğu anlaşılıyor. Bu ise sadece

mut'a nikâhı için söz konusudur. Çünkü bir kadın, yalnız mut'a nikâhında "istimtâ"

(yararlanma) sonrası ücretini (mihrini) hak kazanır.

Daimi nikâhta ise ücretin tamamını hak etmek için cinsel ilişki şarttır. Cinsel ilişki

olmadığı takdirde, sırf akit ile kararlaştırılan ücretin sadece yarısı hak edilir. Bakara

Suresi'nin 237. ayeti bu hususta yeterince açık. Şu hâlde buradaki "istimtâ", mut'a

nikâhından başka bir şey değildir.

Hâsılı, ayetin mut'a nikâhından bahsettiği aslında yeterince açık ve net. Bu yüzden

müfessirlerin çoğunluğu, ayetin mut'a nikâhı hakkında nazil olduğunu söylüyorlar.

Abdullah b. Abbas , Mücâhid ve bunlar gibi birçok âlimler de ayetten aynı sonucu

çıkarıyor. Ancak asırlar boyu ayete yanlış anlamlar verilmesi ve zoraki yorumlar, asıl

mesajın anlaşılmasına daima engel olmuştur.

Bir kısım sahabe ve tabiînin ayeti kerimeyi (ila ecelin müsemma) "onlarla belli bir

süreye kadar istimtâ' ettiğiniz zaman" şeklinde okuması da bunu gösterir. Ayeti böyle

okuyup öyle anlaşılması gerektiğini ortaya koyanların isimleri şunlardır:

1- Abdullah b. Mes'ud

2- Abdullah b. Abbas

3- Übey b. Ka'b

4- Saîd b. Cübeyr

5- İsmail b. Abdirrahmân es-Süddî

Yapılan İtirazlar ve Verilen Cevaplar

Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanların Kur'â-n-ı Kerim'den yapmış oldukları bu

istidlallerine karşı Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanlar tarafından elbette

birtakım itirazlar yapılmış ve Ehlibeyt Ekolü mensuplarınca cevapları verilmiştir.

Yapılan itiraz ve verilen cevaplar şunlardır:

İtiraz: Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanların mut'a nikâhı ile ilgili getirdikleri bu

ayetin üst kısmında nikâhlanması haram olan kadınlardan bahsediliyor. Ardından

"Bunların dışında kalanları... almanız sizlere helal kılındı" denmesi, maksadın yine

"nikâh" olduğunu; dolayısıyla ancak "nikâh" ile evlilik yapılabileceğini ifade ediyor.

Cevap: Tabii ki önceki ayetler nikâhlanılması haram olan kadınlardan bahsediyor ve

ardından onların dışında kalanların bizlere helal olduğu belirtiliyor. Mut'a nikâhına

"evet" diyenler buna karşı mı çıkıyor ki!? Onlar da yukarıdaki kadınlarla mut'a nikâhı

yapmanın haram olduğu kanaatindeler. Şu hâlde bu itirazın konumuzla ilgili herhangi

bir alakası bulunmamakla birlikte boş ve yerinde olmayan bir itirazdır.

İtiraz: Ayette "iffetinizi korumak... kaydıyla" denmesi de bunun sadece "meşrû ve

sahih nikâh" olduğunu ortaya koyuyor. Bu da sadece "dâimî nikâh"ta var. "Mut'a"da

ise "iffeti korumak" diye bir şey yok!

Cevap: Bu iddia da tamamen delilsiz, kuru bir iddiadır ve çıkış noktası önyargıdan

başka bir şey değildir. Daimi nikâhta iffet oluyor da mut'a nikâhında neden olmuyor!?

"Mut'a nikâhı haramdır" ön kabulünden hareketle verilmiş böylesi aceleci bir karar,

tartışmayı tekrar başa döndüreceğinden ilmî hiçbir değeri yoktur.

İtiraz: Ayette görüldüğü üzere ayrıca "fuhşa/zinaya düşmemek" kaydına da yer

verilmiştir. Bu meali verdiğimiz Kur'ân'daki orijinal karşılığı "sifâh" kökünden

türemiştir. Sifâh ise, İslâmî hiçbir gaye ve maslahat gözetmeden, boşuna ve

tamamen lüzumsuz yere meni dökmek, harcamaktır. Zina bu yüzden haram

kılınmıştır. Mut'a nikâhında da cinsel zevk ve meni harcamanın dışında hiçbir gaye ve

maslahat gözetilmediğine göre zina'ya benzemiş oluyor.

Cevap: Bu itiraz, sonuçları hiç dikkate alınmadan ileri sürülen korkunç ve dehşet

verici bir itirazdır. Bu itirazı yapanlar, Allah ve Resulü'nün bir zamanlar (haşa) zinaya

izin verdiğini mi söylemek istiyorlar!? Bu itirazın cevabını geniş bir şekilde "mut'a

nikâhını kabul etmeyenlerin aklî delilleri" bölümünde vereceğiz.

İtiraz: Mut'a ile ilgili olduğu iddia edilen ayetteki "istimtâ", faydalanmak, istifade

etmek gibi anlamlara geliyor. O hâlde ayetten maksat cinsel ilişkidir; "mut'a"

değildir.

Cevap: Bu itirazın cevabı yukarıda verilmiştir. Kısaca tekrar etmek gerekirse; Bu

kelimenin "faydalanmak" ve benzeri anlamlara geldiği doğrudur. Ancak bu, kelimenin

sadece sözlükteki karşılığıdır. Bunun bir de İslâmî ilimlerde kullanılan yaygın bir

anlamı (terim) vardır ki o da "mut'a nikâhı yapmak"tır. Özellikle kadın, nikâh vb.

kavramlarla birlikte kullanıldığında bu anlama geldiğini İslâmî literatürden haberdar

olan kimse inkâr edemez. Bu kelime (istimta) söz konusu ayette de böyle bir

ortamda kullanılmıştır. Kelimeyi, içindeki terim karşılığını boşaltıp "faydalanmak"la

doldurmak ba-tinî bir yorumdur ve ciddiye almak bile doğru değildir. Bunun kapısı bir

açık tutulursa, "namaz kılmak" olarak anladığımız "salât"a sadece "dua etmek", "oruç

tutmak" anlamını verdiğimiz "savm" kelimesine, sadece "tutmak"... anlamı verilebilir

ki, bunun tehlike boyutlarını siz düşünün!

İtiraz: Söz konusu mut'a nikâhı ile ilgili ayette ücretin verilmesi "istimtâ"ya

bağlanıyor. Ücretin (mihrin) tamamı ise, sadece dâimî nikâhta cinsel ilişki vuku

bulmuşsa verilir. Bu da "istimtâ'"nın daimî nikâhtaki cinsel ilişkiden kinaye olduğunu

ortaya koyuyor.

Cevap: Bu itiraz da yersizdir ve tamamen "5"nci şıklı itirazın haklılığına dayanır.

Diğer bir ifadeyle şayet biz ayette geçen "istimta" sözcüğünden kelime anlamı olan

"faydalanmak" ve benzeri anlamları kastedersek, o takdirde bu itiraz yerinde olur.

Fakat yukarıda da belirttiğimiz gibi bu kelimenin (istimtâ) İslâmî ilimlerde nasıl ki

"salât" derken "dua etmek" kastedilmez ve "namaz kılmak" anlamı akla geliyorsa,

kadın, nikâh v. b. kavramlarla birlikte kullanıldığında da "istimtâ"dan "faydalanmak"

gibi sözlük anlamı değil de, İslâmî ilimlerdeki yaygın olarak kullanılan "mut'a nikâhı

akla gelmektedir. Diğer yandan "ayette ücretin verilmesi cinsel ilişkiye bağlanıyor; bu

da dâimî nikâhta böyledir" denilirse, "cinsel ilişki vûku bulmamışsa ücreti hak

edemeyeceği" akla gelebilir. Oysa Bakara Suresi'nin 237. ayeti, daimi nikâhta cinsel

olay vûku bulmadan boşanma meydana gelmişse mihrin yarısının verilmesini

öngörmektedir. "Ayetten maksat mut'a nikâhıdır." dediğimizde ise, böyle bir sorunla

karşılaşmıyoruz.

İşte Ehlisünnet'in Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanlarca mut'a nikâhıyla ilgili

olduğu iddia ettikleri ayete karşı yapmış oldukları itirazlar ve aldıkları cevaplar

bunlardır.

Söz konusu itirazlar, Ehlisünnet mektebine mensup ünlü âlim el-Cessas tarafından

yapılmış, ünlü Sünnî müfessir Fahruddin er-Râzî tarafından da kendi tefsirinde yer

verilmiştir. Fakat er-Râzî bu itirazların boş ve çürük itirazlar olduğunu

düşündüğünden olacak ki bu itirazların bazılarını naklettikten sonra şöyle diyor:

Bunlar boş sözler! Burada en iyisi şunu söylemektir: Biz mut'anın önceden mubah

olduğunu inkâr etmiyoruz. Sadece bunun neshedilmiş (hükmü kaldırılmış) olduğunu

söylüyoruz!"

Böylece er-Râzî ayetin mut'a nikâhı hakkında açık olduğu ve bundan kurtulmanın ise

"nesh"e gitmek olacağı üzerinde genişçe duruyor.

Mut'a nikâhını kabul edenlerin Kur'an'dan delil getirdikleri 2. ayet de şudur:

Ey iman edenler! Allah'ın size helal kıldığı şeyleri haram kılmayın / o şeylerden

kendinizi mahrum etmeyin. Haddi de aşmayın; çünkü Allah had-di aşanları sevmez.

Abdullah b. Mes'ûd anlatıyor:

Allah'ın Resulü (s.a.v) ile birlikte gaza ediyorduk. Yanımızda kadınlar(ımız) yoktu.

(Cinsel arzularımız iyice bastırmaya başlayınca.) "Acaba kısırlaşsak mı!?" dedik.

Allah'ın Resulü (s.a.v) bizi bundan menetti; ardından bize bir elbise karşılığında belli

bir zamana kadar bir kadınla evlenmemize (mut'aya) izin verdi ve "Ey iman edenler!

Allah'ın size helal kıldığı şeyleri haram kılmayın..." ayetini okudu.

Ayeti okuyan, bazı rivayetlerde Allah Resulü (s.a.a) -ki el-Cessâs bu kanaattedir-

bazı rivayetlerde ise ravi-miz Abdullah b. Mes'ûd'un bizzat kendisidir. Ayetin mut'a

nikâhına izin verildikten sonra ya da bu olay ü-zerine okunması, mut'a nikâhının helal

ve temiz bir şey olduğunu ve böyle helal ve temiz bir şeyi haram kılmanın kimsenin

yetkisi dâhilinde olmadığını ifade ediyor.

İtiraz: Bu ayetle yapılan istidlale şöyle bir itiraz vardır: "Tamam, zaten bu nikâh bir

zamanlar mubah idi; ama sonra neshedildi. Dolayısıyla hükmü şu an kaldırılmıştır."

Cevap: Bu itiraza cevap vermeye bile gerek yok! Çünkü zaten bizim konumuz, mut'a

nikâhının sonradan mensuh (hükmünün kaldırılmış) olup olmadığıdır. Lafı dönüp

dolaştırıp başa götürmenin hiçbir anlamı yoktur.

Mut'a Nikâhını Kabul Etmeyenlerin Kur'an'dan Delilleri

Mut'a nikâhını kabul etmeyenler Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanlardır.

Elbette bu iddialarını dayandırdıkları birtakım delilleri vardır. Biz o delillerden Kur'ânî

ve aklî olanlarını nakledeceğiz. Hadislerle getirilen delilleri ise araştırıcının kendisine

bırakacağız. Zira elinizdeki eser, İslâm Sosyolojisi ile ilgili özet bir eser olduğundan,

konunun detayına girmekten kaçınma mecburiyetinde kaldık.

Kur'an'dan Delil

Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanlar, mut'a nikâhını kabul etmemelerini,

Kur'ân'dan Mü'minûn Suresi'ndeki peş peşe gelen birkaç ayete dayanıyorlar. O

ayetlerde Allah Teâlâ şöyle buyuruyor:

O müminler ırz ve namuslarını korurlar. Sadece zevceleri ve sahip oldukları cariyeler

müstesna. Onlar bundan (ırz ve namuslarını eşlerine ve cariyelerine açmakla)

kınanmış da olmazlar. Kim bunun dışında başka arayışlara girerse, işte böyleleri adi /

haddi aşmış kimselerdir.

Ayetlerde (yukarısıyla birlikte düşünülürse) felâha erecek gerçek müminler için, ırz ve

namuslarını, cinsel arzu ve isteklerini sadece iki sınıfa açabileceği, yalnız onlarla

cinsel ilişkiye girebileceği belirtiliyor:

a) Zevceleri.

b) Cariyeleri.

Bu iki yolun dışında kalan cinsel ilişkiler haram kılınıyor; yapanlar kınanıyor ve "adi"

oldukları söyleniyor. Ayetler bu konuda yeterince açık.

Mut'a nikâhıyla evlilik ve cinsel ilişki bu iki yolun dışında kalıyor. Çünkü mut'a

nikâhıyla evlenen bir kadın, kocasına "cariye" olmadığı gibi, bu nikâhta miras, talâk

(boşama), nesep ve iddet hükümleri bulunmadığı için, onun "zevcesi" de sayılmaz!

Dolayısıyla mut'a nikâhı bu ayetlerle haram kılınmış demektir.

Ehlibeyt mektebine mensup Müslümanların bu ayetlerin mut'a nikâhını yasakladığını

iddia edenlere karşı şöyle bir itirazları var:

Ayetlerin cinsel ilişki için iki yoldan başkasını yasakladığı; bu iki yoldan birisinin de

"zevce=eş" olduğu zaten açık. Buna diyecek yok! Ancak mut'a nikâhıyla evlenen bir

kadının kocasına "zevce olmadığı" ise kup kuru bir iddiadır; bu iddianın kayda değer

hiçbir delili yoktur.

Bunun temeli, "önyargı"ya dayanıyor. Biz mut'a nikâhıyla evlenen bir kadının da

kocasına "zevce" olduğunu söylüyoruz. Dolayısıyla ayetlerin konumuzla hiçbir ilgi ve

alâkası yok.

İkincisi; "mut'a" nikâhında daimî nikâhın miras, talâk vb. hükümlerinin bulunmadığı"

iddiası kısmen demagoji, kısmen de yanlıştır! Demagojidir; çünkü bu mantığa göre,

Müslüman bir erkek Ehlikitap'tan bir ka-dınla evlenirse, miras hukukunun karşılıklı

işlemesi lâzım! Oysa Ehlisünnet mektebine mensup Müslümanlar (Yahudi ve

Hıristiyan gibi) Ehlikitap olan bir kadınla evliliği onaylıyor ve hem de o kadının

kocasına "zevce/eş" olacağını kabul ediyor; ama karşılıklı miras alıp vermeyi kabul

etmiyor!! (Çünkü İslâm'daki kural "Müslüman kâfire, kâfir de Müslümana mirasçı

olamaz." şeklindedir.) Şayet miras konusu kadının kocasına "zevce/eş" olmasının

şartlarındansa, kâfir bir kadın da Müslüman kocadan miras alıp vermediğine göre, siz

bu tür bir kadının kocasının "zevcesi/eşi" olduğunu nereden çıkarıyorsunuz?

Ve yine şayet "miras" konusu "zevce" olmanın şartı değildir" diyor iseniz, o hâlde

"mut'a nikâhını" miras ayetinin haram kıldığını niçin söylüyorsunuz? Ayrıca "miras"

ayetiyle "mut'a nikâhını" mensuh (hükmü kaldırılmış) sayan Ehlisünnet âlimleri "kitap

ehli olan bir kadınla evlenildiği vakit de mirasın söz konusu olmadığını bilmiyorlar mı?

Biliyorlarsa neden "miras ayetleri, kitap ehli olan kadınlarla evliliği de neshetmiştir"

demiyorlar? Böyle bir evliliğin hem "caiz", hem de "miras alamaz" dediklerini kimden

saklıyorlar? Bu ne çifte standart?

Talâk (boşama) konusuna gelince bu, zaten daimî nikâhın hükümlerindendir, sırf

nikâhın değil! Kaldı ki mut-'a nikâhı süreli olduğu için buna zaten gerek yoktur!

İddet ve çocuğun nesebi konusundaki iddiaların gerçekle hiçbir ilgisi yoktur ve bunlar

ile ilgili hükümler zaten hukukî düzenlemeler içerisinde yerlerini almışlardır. Kadının

iddeti var olduğundan çocuğun babası bellidir. (Önceden muta nikâhı ile ilgili hukukî

düzenlemeler içerisinde belirtilmiştir.)

Üçüncüsü, mut'a nikâhının Medine döneminde uygulandığı hususunda kesinlik vardır.

Söz konusu mut'ayı iptal ettiği iddia edilen ayetler ise Mekkî bir sureye aittir. Yani

ayetler, Mü'minûn Suresi'nin ayetleridir ve bu sure Mekke döneminde nazil olmuştur.

Mekke'de inen bir ayetin daha sonra Medine'de uygulanan bir nikâhı yasaklaması, ya

da Mekke'de bu ayetlerle haram kılınmış bir yolu, Allah'ın Resulü'nün (s.a.a)

Medine'de açmasının (helal kılması) akıl ve iman ile bağdaşması mümkün olur mu!?

Bir peygamber böyle bir duruma nasıl düşebiliyor!?

Veya vahiyle hareket eden bir peygambere böyle bir şey nasıl isnat edilebilir!?

Bütün bu sebeplerden dolayı, bu ayetlerle mut'a nikâhının haramlığına delil getirmek

mümkün değildir.

Malikîlerden Kadı Ebu Bekir b. el-Arabî, bu ayetlerle söz konusu nikâhın haramlığına

delil getirmeyi reddeder.

Mut'a Nikâhını Kabul Etmeyenlerin Aklî Delilleri ve Kabul Edenlerin

Verdikleri Cevaplar

Mut'a nikâhı "haramdır" diyenlerin, elbette Kur'ân dışında birtakım aklî ve sosyolojik

delilleri de vardır. Şimdi burada hem onların mut'anın haram olduğuna dair ileri

sürdükleri aklî delillerini, hem de mut'ayı kabul edenler tarafından onlara verilen

cevapları sıralamaya çalışacağız:

1- Mut'a nikâhında talak, iddet, neseb ve miras gibi hukukî hükümler cereyan etmez.

Oysa bunlar normal bir nikâhın hükümlerindendir. Bu bakımdan mut'a meş-ru bir

evlilik sayılamaz!

Cevap: Mut'a nikâhında iddet ve neseb hükümlerinin cari (geçerli) olduğunu

defalarca izah ettik. Ayrıca, sırf talak ve miras yok diye bu nikâha haram demenin

imkânsız ve bunun yanlış olduğunu da ortaya koyduk. Çünkü bu aklî gerekçeyi ileri

süren başta Ehlisünnet mektebi, aralarında karşılıklı miras alıp vermenin caiz

olmadığını bildiği hâlde, bir Müslüman erkeğin Ehlikitap olan (Yahudi-Hıristiyan) bir

kadınla evliliğine izin veriyor ve miras olmadığı hâlde bu evliliği meşru kabul ediyor

da, miras olmadığı için mut'a nikâhına niçin cevaz vermiyor?

Dolayısıyla mut'a nikâhı da meşru bir nikâhtır. Daimî nikâhtan en bariz farkı ise

"süreli" olmasıdır o kadar. Buna rağmen o da bir evliliktir; kadın o süre içinde bir

başka erkekle kesinlikle evlenemez. Bu esnada sadece kocasının eşidir. Çocuk olursa,

nesebi belli (yani babasına ait) olur. Kadın, evlilik bittiğinde veya kocası öldüğünde

iddet bekler. Talaka ise, nikâh zaten süreli olduğu için gerek kalmaz. Bunun

neresinde gariplik var!? Hem, Allah ve Resulü bu nikâha izin verirken talak ve miras

var mıydı? Bu gibi sözde aklî deliller ile, Allah ve Resulü'nün verdiği hükmü

reddetmeye mi çalışıyorsunuz?

2- Nikâh şehveti teskin etmek için değil; sadece ırz ve namusu korumak ve çoluk-

çocuk sahibi olmak için meşru kılınmıştır. Mut'a da ise çoluk çocuk sahibi olmak diye

bir şey yoktur; sırf şehveti teskin vardır! Bu açıdan da mut'a nikâhı meşru bir nikâh

değildir.

Cevap: Nikâhın sırf ırz ve namusu korumak ve çoluk çocuk sahibi olmak için meşru

olduğu; mut'a nikâhının ise, böyle bir şey olmadığı için meşru olmadığını iddia etmek

ön yargılı ve cahilce bir iddiadır.

Acaba bir insan sırf şehevî arzularını yatıştırmak için daimî bir nikâhla evlenemez mi?

Fakihler (İslâm Hukûku âlimleri), evlenmediği takdirde zinaya düşecek bir kimse için;

"evlenmesi farzdır/vaciptir!" demiyorlar mı? Onların bu fetvası, sırf şehevî arzuları

tatmin için de evlenilebileceği konusunda yeterli değil mi!?

Şayet bu mantık ile yola çıkılırsa, tamamen kısır olan birisiyle evlenmeye "haram"

demek gerekir. Acaba bir erkek tamamen kısır yada çocuk doğurma ihtimali

kalmamış bir kadınla, bir kadın da aynı özelliğe sahip bir erkekle evlenemez mi? Buna

"haram" olduğu söylenebilir mi!?

Ve yine şayet evlenmek sırf ırz ve namusu korumak, çoluk çocuk sahibi olmak içinse,

o hâlde azil (cinsel ilişki esnasında, hamileliği önlemek için meninin dışarı

boşaltılması) neden meşru kılınmıştır? Allah'ın Resulü (s.a.a) buna neden izin

vermiştir? Nikâhtan ve cinsel ilişkiden maksat mutlaka çoluk çocuk sahibi olmak

olsaydı; Allah'ın Resulü (s.a.a) azle (meninin dışarı boşaltılmasına) izin verir miydi?

Kaldı ki böyle bir durumda, bir kimsenin, Allah uzun ömürler verirse, ömür boyu kaç

çocuğu olur!?

Diğer yandan; mut'a nikâhında çoluk çocuk sahibi olmak düşüncesinin bulunmadığını

nereden çıkarıyoruz? Bu kimse daimî nikâhla evli; fakat hiç çocukları olmuyorsa,

mutlu bir evlilikleri varsa; üstelik çocuk sahibi olmak için ikinci bir daimî evliliği göze

alamıyorsa; böyle birisi mut'a yoluyla neden çocuk sahibi olamasın!?

3- Zinada meniyi boşa verip israf etmek vardır ve bu yüzden de "sifâh" adını almıştır.

Mut'a nikâhında da durum bundan farksızdır. Dolayısıyla mut'a nikâhı bir tür zina ve

sifahtır. Bu bakımdan meşru olması imkânsızdır!

Abdullah b. Zübeyr, Abdullah b. Ömer, Said b. Müseyyeb, Urve b. Zübeyr ile Mekhûl,

mut'a nikâhına zina ve sifah gözüyle bakanlardandır! Hanefîlerden Ebû-bekr er-Râzî

el-Cessâs bunlara büyük sahâbî Abdullah b. Abbas'ı da dâhil ediyor ve bu görüşü

hararetle savunuyor!

Cevap: Zinanın, sırf meniyi boşa vermekten dolayı haram kılındığı iddiası gülünç bir

iddiadır! Yani, meni boşa verilmeyip de çocuk peydahlanırsa; zina "zina" ol-maktan

çıkacak mı!? Böyle bir ne dediğini bilmezlik ve sırf mezhebi kurtarmak uğruna bu

kadar gülünç duruma düşmek doğru mu!?

Şayet bir erkek, eşiyle sevişirken cinsel ilişkiye girmeden menisi boşalsa; menisini

boşa verdiği için haram mı işlemiş olur!?

Az önce de ifade edildiği gibi; azilde de meninin boşa verilmesi var. Öyleyse azil için

"caiz değil" mi diyeceğiz? Arkasından azil yapılacak bir cinsel ilişki için de "zina "

benzetmesi mi yapacaksınız? Bu durumda Allah, Resulü ve bütün İslâm hukuku

âlimleri size ne der?

Madem "mut'a" zina gibi bir şey; o zaman Allah ve Resulü neden ona izin verdi?

Neden onun uygulanmasına göz yumdu? Yoksa el-Cessâs gibi, "O zaman zina değil

idi; sonra zina oldu!" mu diyeceğiz!? Böyle saçmalık olur mu? Bütün bunlar Allah ve

Resulü'ne iftira değil mi?

el-Cessâs, zinanın haramlığının "aklî (çirkinliği akıl ile sabit) olduğunu kabul ettiği

hâlde; aklın çirkin kabul ettiği bir şeye Allah ve Resulü'nün izin verdiğini burada nasıl

iddia edebilir!?

el-Cessâs'ın mezhebi kurtarma adına, ne durumlara düştüğünün farkında mısın

acaba!? İnsan bunları söylerken hiç hayâ etmez mi?

Ayrıca mut'a nikâhının cinsel ilişki amacıyla yapılmış olması dahi zina sayılmaz. Zira

cinsel ilişkide bulunmak kötü bir şey değildir ki, bu amaçla yapılan mut'a nikâhı da

kötü olsun.

Örneğin bir insanın zina yaptığını düşünün. Bu insanın yapmış olduğu çirkin iş kişinin

zina esnasında yapmış olduğu cinsel ilişki değildir. Çirkin olan nikâh yapmadan bu işi

yapması yani nikâhı yapmamasıdır. Yoksa zina yoluyla yapılan ilişki ile karı koca

arasında yapılan ilişki arasında en ufak bir fark dahi yoktur. Bu zinayı yapan iki kişi

nikâh yapmış olsalar da, sonuçta aynı işi yapmış olacaklardır.

Dolayısıyla Allah Teâlâ zina eden insanları zina esnasında bulunmuş oldukları

ilişkilerden dolayı kınamıyor. Ancak bu beraberliğin ruhsatını almadıklarından (nikâhlı

olmadıklarından) dolayı kınıyor.

Diğer bir ifadeyle; kötü ve çirkin (haram) olan iş, zina esnasında yapılan ilişkinin

kendisi değil, nikâhın (ruhsat) olmamasıdır.

Yine şöyle de örneklendirebiliriz: Evli olan bir karı kocayı düşünün. Bunlar evlerinde

bulunan bir yabancıdan sakınmadan onun görebileceği bir şekilde cinsel ilişkide

bulunurlarsa, çirkin bir iş yapmış olurlar. Acaba burada çirkin olan o karı kocanın

yapmış oldukları cinsel ilişki midir?

Hayır. Zira misafirin gözü önünde yapmış oldukları cinsel ilişkiyi her zaman

yapmaktadırlar. O hâlde burada çirkin olan cinsel ilişki değil, cinsel ilişkiyi misafirin

gözü önünde yapmalarıdır.

Mesela bir insanın sahibinden izin alıp elma yemesiyle, diğer bir insanın izinsiz elma

yemesi de aynen öyledir. Allah Teâlâ'nın haram kıldığı şey kişinin elma yeme fiili

değildir. Haram (çirkin) olan şey izin almamasıdır.

O hâlde diyebiliriz ki Allah nezdinde cinsel ilişkide bulunmak kötü ve çirkin bir iş

değildir. Kötü ve çirkin olan, cinsel ilişkinin nikâhsız (ruhsatsız) yapılmasıdır.

Yani burada tek çirkin iş vardır oda nikâhın olmamasıdır. Ve yine Allah nezdinde

nikâh bağları (ruhsatları) olmayan iki kişinin beraber el ele gezmeleri, beraber yemek

yiyip birbirlerine bakışmaları da kötü/haram/çirkin bir iştir.

Ancak Allah Teâlâ nezdinde kötü olan bu insanların el ele gezme ve birbirlerine

bakışma fiilleri değildir. Zira bu fiiller karı koca arasında her zaman olan fiillerdir.

Kötü olan bu işi nikâh olmadan yapmalarıdır. O hâlde diyebiliriz ki cinsel ilişki Allah

nezdinde kötü fiil değildir. O zaman cinsel ilişki gayesiyle yapılan nikâhın da Allah

nezdinde kötü/çirkin olmaması gerekir.

Dolayısıyla cinsel ilişki gayesiyle yapılan bir nikâh Allah katında helalse, bu helali

işleyenlere kötü gözle bakmak bütünüyle Allah'ın hak olarak vermiş olduğu bir hükme

muhalefet etmektir.

Allah ve Resulü bir konuyu hükme bağladığı zaman, iman sahibi ne bir erkek ve ne

de bir kadın için, kendilerine ait o konuda tercih yapma imkânı yoktur. Kim Allah ve

Resulü'ne isyan ederse, apaçık bir sapıklığa düşmüş olur.

Hayır, Rabbine yemin olsun ki onlar aralarında çıkan anlaşmazlıklarda senin hükmüne

başvurup, sonra da senin verdiğin hükümden dolayı içlerinde bir sıkıntı duymadıkları

ve tam bir teslimiyetle teslim olmadıkları sürece, asla iman edemezler.

Hâsılı şayet cinsel ilişki amacıyla yapılan mut'a nikâhı zina veya fuhuş sayılıyorsa, bu

demektir ki cinsel ilişki amacıyla yapılan daimî nikâhta fuhuştur. Zira insanların bu

gayeyle daimî nikâh yapmaları da yok değildir!

Peygamber efendimizin (s.a.a), "Evlenen kimse, imanının yarısını kurtarmıştır. Diğer

yarısı için Allah'a sığınsın." diye buyurduğu hadis "kişilerin evlenmelerini, zina yoluyla

cinsel arzularını tatmin edeceklerine, kendi eşleriyle bu arzularını yerine getirmeye ve

bu suretle de kendilerini günah işlemekten, kötü yollara düşmekten koruyup,

imanlarının yarısını korumaları" anlamını ifade etmektedir.

O hâlde insanların daimî nikâh yapmalarının gayelerinden biri de bu isteği tatmin

etmektir. Dolayısıyla cinsel ilişki gayesiyle evlenmek ne günah, ne haram, ne fuhuş,

ne de çirkin bir şeydir.

Eğer bu iş günah olmuş olsaydı, içinde bu isteği barındıran bir Müslüman kesinlikle

ömrünün sonuna kadar evlenememiş olurdu.

Neticede diyebiliriz ki cinsel ilişki Allah nezdinde kötü bir şey değildir. O zaman cinsel

ilişki gayesiyle de olsa evlilik Allah-u Teâlâ'nın emridir: "Allah kötü şeyleri

emretmez."

İkincisi: Allah Teâlâ zinayı insanların cinsel ilişkide bulunduklarından dolayı haram

etmemiştir. Zira cinsel ilişki daimî nikâhta da vardır ve bu ilişki nesillerin devam

edebilmesi için bir gereksinimdir.

Zinanın haram edilmesindeki gaye, nesillerin belli olması içindir. Erkeğin iki kadınla

evlenebildiği hâlde kadının iki erkekle evlenememesinin ve yine kadının kocasından

ayrıldıktan veya kocası öldükten sonra iddet beklemesinin altında hep bu gerçek

yatar.

Zinanın cinsel ilişki sebebiyle değil, neslin belli olması gayesiyle haram olduğunu ve

mut'a nikâhında da daha önceden belirtildiği üzere neslin belirgin olduğu belirtildikten

sonra şu sonuca varmış oluyoruz: İlişki ile ilişkiyi kötü yapan neden, birbirinden farklı

şeylerdir. Cinsel ilişki şayet nikâh (ruhsat) olursa, helâl bir fiildir, cinsel ilişki fiilini

haram/kötü yapan neden ise, o ilişkinin kendisi değil, ilişkiyi gerçekleştirme

ruhsatının (nikâh) olmamasıdır.

Şayet ruhsat/nikâh olmaz ise, o ilişki "zina" olur. Yani cinsel ilişki fiilinden hâsıl olan

çocuğun nesebi belli olmaz. Sonuç itibariyle nesiller karışır.

Demek ki "zina"yı kötü/haram yapan şey, cinsel ilişki değil de, neslin belli

olmamasıdır.

O hâlde şayet bir insan mut'a nikâhı yoluyla evlenir ve o nikâhın da hükümlerine

olduğu gibi riayet etmiş olursa, o zaman deyebiliriz ki; gerçekte mut'a, zina değil de,

daimî nikâh gibi zinayı ortadan kaldıran bir etkendir.

Diğer bir ifadeyle; mut'a nikâhının cevaz verilmesi, insanların zinaya yönelip nesebi

belirsiz çocukları dünyaya getirmesini önlemektir.

Nitekim Hz. Ali (a.s) şöyle buyurmuştur:

Eğer Ömer mut'a nikâhını yasaklamış olmasaydı, pek aşağılık ve rezil insanlardan

başkası zina etmezdi.