SIVI- ELEKTROLİT DENGESİZLİĞİ

Sıvı- elektrolit dengesizliklerine vücut sıvı bölmelerinde yer alan su hacmindeki ve elektrolit konsantrasyonlarındaki değişmeler neden olur.

-Sıvı- elektrolit dengesizliği birçok hastada majör rahatsızlık nedeni olabilir. Çünkü normal homeostatik denge bozulmuştur.

- Bazı sıvı- elektrolit dengesizliği direkt hastalıklara neden olabilir (KKY, yanıklar, böbrek hastalıkları).

- Tıbbi girişimler(IV tedavi, diüretikler) sıvı- elektrolit dengesizliğine neden olur.

BU DEĞERLENDİRMEYİ YAPMAK İÇİN;* Hasta ya da aileden güvenilir hikâye* Kan plazmasının laboratuar değerlendirmesi* Sıvı artışı veya kaybının değerlendirmesi* Yiyecek ve sıvıların yetersiz veya fazla alımınınsonuçları* GIS alan, deri veya diğer yollardan giriş* Üriner çıkışın değişimi* Vücut ağırlığında akut değişimleri bilmek zorundadır.

SIVI ELEKTROLİT DENGESİZLİĞİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER

* Sıvı ve elektrolitlerin az olması

•Sıvı ve elektrolitlerin fazla olması

•Sıvı ve elektrolitlerin bedende tutulumu

•Homeostatik düzenleyici sistemlerin bozulması

VOLÜM DENGESİZLİKLERİ

•Sıvı volüm eksikliği (hipovolemi)

•Sıvı volüm fazlalığı (hipervolemi)

SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ (HİPOVOLEMİ)

Su ve elektrolitlerin aynı oranda kaybıdır.

Etyoloji:— Su kaybı

— Su alımının azalması

BİREYİN SU KAYBI YA DA ALIMININ AZALMASININ NEDENLERİ:

— Suyun olmaması ve alınamaması

— Yutma problemi

— Susuzluk hissinin azalması

— ADH eksikliği sorunlarıdır.

BELİRTİ VE BULGULAR

Susuzluk hissi Deri turgoru azalması Deri ve mukoz

membranlarda kuruluk Göz kürelerinde yumuşama Kilo kaybı Vücut sıcaklığının artışı Huzursuzlık Yüksek idrar dansitesi Oligüri, anüri Hemoglobin artışı Taşikardi

Zayıf ve hızlı kalp atımı Boyun venlerinin kaybolması Deliryum, halüsinasyon ve

irritabilite gibi merkezi sinir sistemi belirtileri

CVP düşüklüğü, hemoglobin, nonprotein

nitrojen sodyumda artma Gözyaşı, tükrük ve terin

azalması

TEDAVİ VE BAKIM Hasta ağızdan alabiliyorsa ve kayıp ciddi değilse sıvı kaybının ağız yoluyla yerine konması

tercih edilir. Sıvı kaybı %25 ve üzerinde ise şok tablosu gelişir.

SIVI VOLÜM FAZLALIĞI (HİPERVOLEMİ)

Su ve sodyumun retansiyonudur.

Etyoloji:* Konjestif kalp yetmezliği, * Böbrek yetmezliği, * Siroz, * Na+ içeren sıvıların fazla yüklenmesi * Sık lavman uygulanması

BELİRTİ VE BULGULAR* Susama hissi yoktur* Gode bırakan ödem, göz kapaklarında ödem* Boyun venlerinin dolgunluğu* Akciğer ödemi* Taşikardik ve dolgun nabız* KB artar* CVP artar* Nabız Basıncı artar* Kilo Artışı* İdrar artışı (Böbrek sorunu yoksa)* Yüzeysel solunum ve weezing* Ajitasyon, konfüzyon, dikkat azlığı

TEDAVİ VE BAKIMTedavinin hedefi intravasküler sıvı volümünü düzeltmektir.

Hafif ve orta şiddette volüm fazlalığı sadece su ve Na+ kısıtlaması ile düzelir.

DİÜRETİKLER

DİYALİZ DİYET DÜZENLEMESİ

Elektrolit Dengesizlikleri

Hipo / hipernatremi ( N= 135-145 mEq/L) Hipo / hiperkalemi (potasemi) (N= 3.5-5mEq/L) Hipo / hiperkalsemi (N= 8.5 -10mg/dl

4.3-5.3 mEq/L ) Hipomagnezemi (N= 1.5-2.5 mEq/L)

SODYUM EKSİKLİĞİ (HİPONATREMİ)

* Normal değeri 135-145 mEq olan sodyumun 135 mEq’nın altına düşmesi durumunda hiponatremiden söz edilir.

* Sodyum değerinin düşüklüğü toplam vücut sodyumunun eksikliğini göstermez.

* Toplam Na+ ile volüm arasındaki denge bozulmuştur.

ETYOLOJİSodyum kaybı böbrekler, cilt, gastrointestinal yolla su ile birlikte olur. Konjestif kalp yetmezliği, karaciğer sirozu, nefrotik sendrom gibi bazı hastalıklarda ödeme bağlı olarak dilüsyonal hiponatremi görülür.

Hiponatremi üç nedenle gelişir:

İntravenöz olarak fazla sıvı verilmesi ile osmalaritenin düşmesi sonucu gelişir.

Hiperlipidemi ve hiperproteinemide; plazma, yağ ve proteinlerle işgal edilmiş olduğundan ,plazma Na’u normal olduğu halde konsantrasyonu düşük olmaktadır.

Serum osmolaritesinin yüksek olduğu durumlarda gelişir.

Belirti ve bulgular Cilt turgorunda bozulma Deri ve mukoza kuruluğu Tükürük azalması, susuzluk hissi Ortostatik hipotansiyon, taşikardi İştahsızlık, bulantı, kusma, ishal Kas krampları Hücre şişmesi ve serebral ödem nedeniyle

mental değişiklikler (letarji, kontüzyon) Epilepsi Halsizlik, yorgunluk Boyun venlerinin düzleşmesi Baş ağrısı, baş dönmesi

Sodyum fazlalığı (Hipernatremi)

• Hipernatremi serum Na+ düzeyinin 145 mEq/l nin üzerinde olmasıdır.

• Bu tablo hastada sodyuma oranla suyun daha fazla kaybı ile ortaya çıkar

Etyolojik sınıflandırmaya göre

hipernatremi:• Su kayıpları;

• Sodyumun fazla tutulması;

Belirti ve bulgular• Hipernatremide oransal olarak sıvı fazlalığı vardır ve sıvı

hücrelerde göllenir, buna bağlı olarak nörolojik belirtiler görülür.

• Huzursuzluk, • organizasyon bozukluğu, • baş dönmesi, • baş ağrısı, • deliryum ve halüsinasyonlar şeklinde görülür. • Eğer hipernatremi ciddi ise özellikle çocuklarda kalıcı

beyin hasarı olabilir.

Belirti ve bulgular• Hipernatremide susuzluk, • ağızda ve dilde, • muköz membranlarda kuruluk, • beden ısısında hafif yükselme ve ciltte kırmızılık, • periferal ve akciğer ödemi, • postüral hipotansiyon, • kas tonüsünün ve derin tendon refleksinin artması,• iştahsızlık, • bulantı, kusma, • kilo artışı, • yorgunluk, • kas krampları gibi genel belirtiler görülür.

Hemşirelik bakımı Öncelikle su kaybı önlenir ve sıvı replasmanı sağlanır. Aldığı-çıkardığı sıvı ve kilo izlemi yapılır Hasta bilinç seviyesindeki azalmalar ve ileri nörolojik

bozukluklar nedeniyle yaralanmalardan korunur. Cilt bütünlüğünü korumaya yönelik uygulamalar

yapılır. Yaşam bulguları izlenir. Dehidratasyonu aşırı hidrasyon ve nörolojik bulgular

izlenir. Hipernatremi riski olan durumlarda gereken izlem ve

uygulamalarla hipernatremi önlenir.

Potasyum azlığı (Hipopotasemi/Hipokalemi)

• Serum potasyum değerinin 3.5 mEq/L’nin altında olmasıdır.

Etyolojio Diyet ile K+’un yetersiz alınmasıo Potasyumun fazla kaybıo Sindirim sisteminden kayıplaro Böbreklerle kayıplaro Tedaviye bağlı nedenler o Stres sendromu

Belirti ve bulgular

• Yorgunluk, • anoreksi, • bulantı, kusma, • kas zayıflığı, • bacak krampları parestezi, • Bağırsak hareketlerinin azalması, distansiyon, paralitik

ileus, • Solunum kaslarının etkilenmesi nedeniyle yüzeysel

solunum,• Böbreğin idrar konsantre etme yeteneğinde azalma

nedeniyle poliüri. • Aritmiler, bloklar, kardiyak arrest, hipotansiyon.

Tedavi ve bakım• Tedavide temel amaç K+ eksikliğini tamamlamaktır . • Erişkin için günlük K+ gereksinimi 40 mEg’dır. • Potasyumdan zengin olan besinler;

• Diyet yeterli değilse ilaç olarak ağızdan günde 5-10 gr

KCL şeklinde verilebilir;

Oral K+ tedavisinde potasyumunince bağırsaklarda irritasyon yapması nedeni ile

hemşire;

• Abdominal distansiyon• Ağrı

• Kanamaya karşı dikkatli olmalı

Hipokaleminin önlenmesi;

• Diüretik alan hastalar için

• Oral ilave potasyum alan hastalar için

• Dijital preparatları alan hastalar için

Potasyum Fazlalığı (Hiperpotasemi / Hiperkalemi)

• Serum potasyumunun 5 mEq/l den fazla olmasıdır.

Belirti ve bulgular• Serum K+ seviyesi 6 m Eq/l den fazladır.• EKG de dar ve sivri T dalgası, ST çökmesi, QT aralığında

kısalma. • Bulantı, aralıklı intestinal kolik, • Anksiyete, irritabilite,• Abdominal kramplar

• Alt ekstremitelerde zayıflık,

Oligüri, Anüri görülür.

İskelet kasında zayıflık ve kasılma gücünde azalma, parastezi, solunum ve konuşma kaslarında paralizi

Serum potasyumu yükselmeye devam ederse PR mesafesi kısalır ve bunu ters P dalgası ya da kaybolması izler.

Sonunda QRS kompleksinin genişlemesi ve oluşamaması ventriküler ritim bozukluğu, fibrilasyon ve kardiyak arrest.

Tedavi ve bakım• Alımının kısıtlanması• Potasyumun hücre içine alınması• Potasyum antagonisti etki

gösteren maddelerin verilmesi • Potasyumun vücuttan

uzaklaştırılması

Kalsiyum azalması (Hipokalsemi)

• %9 mgr’nin altına düşmesidir.• PTH üretiminde azalmaya neden

olabilecek herhangi bir durum • Troid ve boyun ameliyatlarında;• Akut pankreatitde • Çok fazla kan transfüzyonu yapılan

hastalarda

Etyoloji• Gastrointestinal hastalıklar• Diyare, malabsorbsiyon, • Hipoparatroidizim• Böbrek yetmezliği• Kalsitonin salgılayan tümör

• Tiriodin nodüler karsinomu

Etyoloji• Alkalosiz ve alkol bağımlılığı• Troid ameliyatlarında yanlış bezin

çıkarılması• Gereksinimden az alınması• D vitamini eksikliği, magnezyum eksikliği• Banka kanı • Özellikle yaşlı ve yatak istirahatında• İlaçlar

Belirti ve bulgular• Ağrılı kas spazmları• Yüzde tetani• Parmak uçlarında uyuşma• EKG değişiklikleri• Chvostek belirtisi• Troussea belirtisi

Tedavi ve bakım• Hipokalsemi oral, IM ya da IV yol ile Ca+

+ tuzları verilerek düzeltilir. • Ca++'un sindirim sisteminden emilimini

arttırmak için çoğunlukla D vitamini tedaviye eklenir.

Tedavi ve bakım• Belirgin hipokalsemi belirtileri varsa;

• Derhal IV yol açılır.• Hava yolu açıklığı sağlanır (Larengeal

stridor gelişebilir)• Hasta monitörize edilir.• Yaşam bulguları, konvülsiyon, tetani ve

irritabilite bulguları olup olmadığı izlenir• Kalsiyumun güvenli uygulanması sağlanır.

Kalsiyum fazlalığı (Hiperkalsemi)

• Serum kalsiyum düzeyinin %11 mgr'ın üzerine çıkması.

Böbrek fonksiyonlarının azalmasıHiperparatroidizim Malignensiler

Etyoloji

Belirti ve bulgular Kas zayıflığı, koordinasyon bozukluğu, laterji, derin tendon refleksinin azalması, yorgunluk, uyku hali, baş ağrısı, sinirlilik, aşırı susama ya da idrara çıkma, kaşıntı, bulantı, kusma, iştahsızlık, distansiyon, konstipasyon, paralitik ileus, kemik ağrıları,

böbrek taşları, böbrek enfeksiyonu belirtileri verir.

Hemşirelik bakımı• Ca++ miktarı > 13-14 mg ise acil

tedavi gerekir.

Hemşirenin acilen uygulaması gerekenler:• Yaşam bulguları, aldığı-çıkardığı ve EKG

izlenir.• Kemiklerden kana Ca++ çekilmesini

önlemek için egzersiz önerilir.• Kırık ve yaralanma riskine karşı gerekli

önlemler alınır.• İzotonik solüsyon tercih edilir, böylece

Ca++’un böbreklerle atılımı kolaylaşmış olur.

Magnezyum eksikliği (Hipomagnesemia)

• 1.5 mEq/L ve altı

Etyoloji

İlaç uygulamalarıSepsis, yanık ve hipotermiKronik nefritte ve akut böbrek yetmezliğinin diürez fazı,Aşırı fiziksel egzersiz, Yüksek kalsiyum alındığında gelişir.

Belirti ve bulgular• Chvostek bulgusu, • derin tendon refleksinde artma, • tetani,• konvülsiyon, • kas zayıflığı, • yorgunluk, seyirme, • huzursuzluk, deliryum, • şaşılık, • konfüzyon, • hipertansiyon ve kardiyak aritmiler görülebilir. • Mg++ düşüklüğü hipokalsemi ile karışabilir. EKG’de PR uzaması, ST çökmesi ve T dalgasında düşme ve

yükselmiş U dalgası görülür. • Laboratuar analizinde potasyum ve magnezyum değerleri

düşüktür.

Mg++ IV yapıldığında hemşire;

Magnezyum fazlalığı belirtilerini izler.

Fazlalığına yönelik acil müdahale için kalsiyum glukonatı hazır bulundurur.

Kan incelemesinde digoksin ve potasyum düzeyini de kontrol eder.

Magnezyum fazlalığı

(Hipermagnezemi)• 2.5 mEq/L ya da daha fazla olmasıdır.

Alınan kan örneğinin hemolize olması Diyet ile fazla Mg++ alınmasıHipertansiyon tedavisi için IV olarak Mg++ verilmesiMg++ içeren antiasit ve laksatiflerin fazla alınması ya da magnezyum sülfatlı lavmanların fazla yapılmasıBöbrek yetmezliğiTedavi edilmeyen diyabetik ketoasitozDehidratasyon

Etyoloji

Belirti ve bulgular

• Halsizlik, • sıcaklık hissi, • bulantı, kusma, • uykusuzluk, laterji, k• onuşma güçlüğü, konfüzyon, • derin tendon refleksinde azalma, • solunum depresyonu, • flasid paralizi, • koma, • kardiyak aritmiler. • Hafif derecede magnezyum yüksekliği vazodilatasyon

yaparak hipotansiyon eğilimini artırır.• Serum Mg++ düzeyinin 3 mEq/L’nin üzerinde olması,

EKG de aritmiler ve QT uzaması gözlenir.

Yapılması gereken uygulamalar

• Aldığı-çıkardığı sıvılar izlenir ve idrarda Mg++ miktarı incelenir.

• Ritim bozukluğu varsa tedavi edilir, gerekirse pacemaker uygulanır.

• Yaşam bulguları ve EKG izlemi,• Hemodiyaliz ya da peritoneal diyaliz

uygulanır, gerekirse diüretikleri ve NaCl verilir

Hipofosfatemi (Fosfor Eksikliği)

• İyi beslenemeyen yaşlı ve kronik alkoliklerde

• TPN ile beslenen hastalarda• Diyabetik ketoasidozda

• Kronik hiperventilasyonda • Diyaliz uygulamalarında gelişir.

Belirti ve bulgular

• Kas ağrıları, • irritabilite, • yorgunluk, • kaslarda zayıflık, • uyuşukluk, • konfüzyon, • parestezi, inme ve koma belirtileri.• Gelişen hipoksi nedeniyle solunum hızı artırılır. buna

bağlı olarak da alkoloz gelişir, • Solunum adelesi zayıflığı nedeniyle ventilasyon

yetersizliği, • İnsülüne direnç artması nedeniyle hiperglisemi, trombosit

fonksiyon bozukluğu, kanama görülür.

Tedavi ve bakım• Çoğunlukla oral verilmesi yeterlidir ve hızla

belirtilerde düzelme görülür.

• Ciddi hipofosfatemi durumlarında IV sodyum fosfat ya da potasyum fosfat gerekebilir.

• IV fosfor uygulaması hipokalsemiye neden

olur

Hiperfosfatemi (Fosfat Fazlalığı)

• Böbrek yetmezliği, • Neoplastik hastalıklarda uygulanan kemoterapi,• Hipoparatroidizim, • Solunum asidozu, diyabetik ketoasidoz, • Fazla fosfat alımı, • Kas nekrozu ve • Fosforun fazla emilimi hiperfosfatemiye neden

olan durumlardır.

Tedavi ve bakım• Diyet ile fosfat alımını kısıtlamak, • Fosfat bağlayan jellerin verilmesi, • Diyaliz uygulamaları ve bakımı• Fosfat fazlalığı tümör lizisine bağlı

ise hastaya allopurinol ve bol sıvı verilir.

TEŞEKKÜRLER