SADRŽAJ

SADRŽAJ............................................................................................................................2

UVOD..................................................................................................................................3

1. Logistički sistemi.......................................................................................................4

2. Ciljevi funkcionisanja logističkog sistema................................................................6

3. Struktura materijalnih i informacionih tokova u logističkom sistemu.......................8

ZAKLJUČAK....................................................................................................................11

LITERATURA...................................................................................................................12

1

UVOD

Sistem je skup elemenata koji se nalaze u međusobnim vezama. (zakonitosti i principi

veza, a izražavaju se ciljevima). Svaki sistem ima osnovni cilj i parcijalne ciljeve (na nivou

podsistema). Navedene definicije ukazuju na svu složenost pojma sistema.

Zajedničke karakteristike sistema:

celovit kompleks elemenata koji su u interakciji,

obrazuje posebno jedinstvo sa vlastitim okruženjem,

po pravilu predstavlja podsistem nekog većeg sistema,

podsistem datog sistema je obično na nižem nivou.

Kao nauka, logistika se bavi istraživanjima u oblasti projektovanja i upravljanja

podrškom funkcionisanja sistema u ostvarivanju njihovih ciljeva, funkcija ili operacija.To je

multidisciplinarna oblast koja podrazumijeva poznavanje i praćenje dostignuća:

Informacionih tehnologija

Operacionih istraživanja

Teorije sistema

Teorije upravljanja i organizacije i dr.

Logistika kao nauka predstavlja skup multidisciplinarnih i interdisciplinarnih znanja koja

izučavaju i primjenjuju zakonitosti planiranja, organizovanja, upravljanja i kontrolisanja tokova

materijala, osoba, energije i informacija u sistemima. Nastoji naći metode optimizacije tih tokova

s ciljem ostvarivanja ekonomskog efekta (profita).

2

1. Logistički sistemi

Tehnološke promjene u svijetu zahtjevaju inovacije i unapređenje poslovne strategije svih

preduzeća i kompanija. Prednost imaju ona preduzeća i kompanije čije je poslovanje zasnovano

na brzom informisanju. U tržišno orjentisanoj privredi, gde postoji snažna konkurencija, traži se

ekonomičnija i kvalitetnija proizvodnja, kao i kvalitetna usluga isporuke, pri čemu informacija

ima presudnu ulogu. Prava informacija, u pravo vreme i na pravom mestu pruža mogućnosti

pravovremenog i adekvatnog reagovanja na stroge zahteve tržišta, kako u proizvodnji, tako i u

trgovini. Informacije o proizvodu nisu neophodne samo potrošaču, neophodne su u svim

karikama logističkog lanca, od proizvodnje do distribucije krajnjem korisniku. Proizvođaču se

postavlja zahtev za upravljanjem i praćenjem procesa proizvodnje, za upravljanjem i praćenjem

zaliha kako bi se obezbedio neometan proces proizvodnje. U distribuciji se postavlja zahtev za

kvalitetnom uslugom isporuke (pouzdanost isporuke, spremnost za isporuku, vreme isporuke i

dr.). Primenom savremenih informacionih tehnologija neophodno je obezbediti informacije o

proizvodu duž celog logističkog lanca.

Sedamdesetih godina prošlog veka uočene su značajne tehnološke rezerve u procesima

transporta, skladištenja, pakovanja i drugim procesima čiji je osnovni cilj realizacija tokova robe

u svim fazama – od pripreme proizvodnje do konačne potrošnje proizvedenih dobara. Posmatrani

procesi imaju veliki značaj i sa aspekta troškova i sa aspekta angažovanog rada. Iz navedenih

razloga promovisan je princip globalnog i jedinstvenog snižavanja svih troškova povezanih sa

kretanjem robe (od faze nabavke sirovina do faze isporuke krajnjem korisniku) i povećanja

profita. Ovako definisane faze pokrivaju se terminom logistika. Logistika se definiše kao

multidisciplinarna oblast koja obuhvata sve aktivnosti koje omogućavaju oblikovanje, planiranje,

usmeravanje, projektovanje, upravljanje i kontrolu u svim procesima kretanja robe, energije i

informacija kroz različite sisteme.

Područje logistike može se raščlaniti na četiri funkcionalna podsistema:

Podsistem logistike nabavke, koji obuhvata sve tokove sirovina, poluproizvoda,

pomoćnih materijala i rezervnih delova od dobavljača do skladišta repromaterijala u

proizvodnom preduzeću;

Podsistem logistike proizvodnje, koji obuhvata sve materijalne tokove koji prolaze

(obrađuju se, prerađuju ili troše) kroz procese proizvodnje;

Podsistem logistike distribucije, koji obuhvata sve tokove finalnih proizvoda od skladišta

finalnih proizvoda do krajnjih korisnika;

3

Podsistem logistike snabdevanja i izvlačenja koji obuhvata sve tokove otpadnih

materijala, povratne tokove proizvoda i prazne ambalaže.

T r ` i {t e p r o d a j e

P r o i z v o d n i p r o c e sM e | u s k l a d i { t e

S k l a d i {t e p r o d a j e

S k l a d i { t ei s p o r u k e

S k l a d i { t e n a b a v k e

S k l a d i {t e i s p o r u ~i o c a

L o g i s t i k a p r e d u z e } a

L o g i s t i k a m a t e r i j a l a

L o g i s t i k a n a b a v k e L o g i s t i k a p r o i z v o d n j e L o g i s t i k a d i s t r i b u c u j e

S i r o v i n e , p o m o } n i i p o g o n s k i m a t e r i j a l i ,

n a b a v l j e n i d e l o v i , r e z e r v n i d e l o v i

S i r o v i n e , p o m o } n i i p o g o n s k i m a t e r i j a l i ,

n a b a v l j e n i d e l o v i , p o l u p r o i z v o d i ,

g o t o v i p r o i z v o d i i r e z e r v n i d e l o v i

G o t o v i p r o i z v o d i , t r g o v a ~k a r o b a ,

r e z e r v n i d e l o v i( p o l u p r o i z v o d i )

R e c i k l i r a n ar o b a

O t p a d n im a t e r i j a l

P r a z n aa m b a l a ` a

R a z m e n aa g r e g a t a

R e v e r z i b i l n a l o g i s t i k a

T o k m a t e r i j a l n i h d o b a r a

T r ` i { t en a b a v k e

Slika 1. Podsistemi logističkog sistema

Ako se fizički lanac posmatra kao posledica realizacije niza logističkih osnovnih funkcija

(transport, pretovar, skladištenje), onda se može utvrditi da se sa ovim fizičkim logističkim

lancem podudara informacioni lanac, koji odražava pojedinosti fizičkog događanja tj. fizičkih

aktivnosti. Pri tome, tokovi informacija se kreću na isti način kao i robni tokovi. Robni i

informacioni tokovi logističkog lanca jednog preduzeća prikazani su na slici 2. Funkcija

informativnih tokova je da realizuju upravljanje i kontrolu nad robnim tokovima. Po pravilu,

kretanje robnih tokova se obavlja jednoznačno, dok kretanje informacionih tokova karakterišu

mnogobrojne petlje. Informacioni tokovi mogu prolaziti i preko dopunskih područja koje robni

tokovi uopšte ne dodiruju. U odnosu na funkciju upravljanja informacionim tokovima, postavlja

se neposredan zahtev prema kome informacioni tokovi treba da se kreću ispred robnih tokova, i

na taj način da omoguće blagovremeno i neometano odvijanje fizičkih procesa i realizaciju

fizičkog logističkog lanca sa optimalnim troškovima. Informacioni tokovi mogu da se kreću i

4

paralelno sa robnim tokom, pri čemu oni tada postaju nosioci podataka o samoj robi, pošiljaocu,

primaocu ili vlasniku robe.

2. Ciljevi funkcionisanja logističkog sistema

U uslovima kada potražnja stagnira, a asortiman proizvoda raste, sve je važnije

proizvoditi proizvode koji su naručeni i isporučivati ih u što kraćem vremenu. Potrebno je uticati

na faktore koji utiču na kupčevo donošenje odluke o kupovini: cenu proizvoda, asortiman i

kvalitet robe, prisutnost robe u maloprodajnom objektu, pakovanje i ambalažu proizvoda, rok

isporuke i dr. Ukratko, kupcu treba ponuditi kvalitetnu robu, odgovarajuću cenu robe i kvalitetnu

uslugu. U ovakvim okolnostima, proizvodne organizacije su primorane na iznalaženje novih

mogućnosti i pravaca osvajanja nestabilnih tržišta, pri čemu se mogu izdvojiti sledeći pravci:

Proizvodnja naručenih proizvoda tj, proizvodnja za poznatog kupca,

Isporučivanje proizvoda u zadatim i što kraćim rokovima,

Smanjenje troškova proizvodnje i isporuke.

U reprodukcionom ciklusu, pored proizvodnih aktivnosti prisutne su i logističke

aktivnosti. Logističke aktivnosti imaju za cilj obezbeđenje protoka materijala, informacija i

energije. Adekvatno funkcionisanje proizvodnog sistema u oblastima obezbeđenja sirovina i

poluproizvoda, istraživanja, razvoja i konstrukcije, same proizvodnje i plasmana proizvoda može

se ostvariti samo formiranjem logističkih lanaca, koji bi obuhvatili informacione i materijalne

tokove između pojedinih celina.

Ranije su proizvodne organizacije bile orjentisane samo na jedan segment, tj. uticaj cene

je bio prenaglašen u odnosu na plasman materijalnog dobra, jer se klasična ekonomska teorija

temeljila na modelu savršenog tržišta sa homogenim uslovima. Danas, savremeno tržište se može

opisati kroz oštriju konkurenciju, skraćenje inovacionog ciklusa, povećanje proizvodne

diferencijacije, kompleksnije zahteve korisnika i dr. Tržište sa ovakvim obeležjima postavlja

nove zahteve u pogledu niže cene proizvoda, većeg kvaliteta proizvoda, prilagođavanja

kvalitativno – kvantitativnim zahtevima korisnika, izraženije potrebe za animacijom tržišta, brže

reakcije na tržišne promene. Navedene okolnosti i praksa dokazuju da je cena samo jedan od

mogućih oblika delovanja na tržište. Na tržište se mora delovati svim marketing instrumentima.

U razvijenim zemljama, distribucija je postala marketing varijabla i njen uticaj, zajedno sa

uticajem servis stepena (verovatnoće zadovoljenja kupaca) se izjednačio sa uticajem cene.

5

Razvoj sistema proizvodnje inicirao je snižavanje troškova proizvodnje, ali i uvođenje

velikog broja novih proizvoda. Porast produktivnosti u proizvodnim procesima je deset puta bila

veća u odnosu na produktivnost u logističkim sistemima, što je dovelo do zaostajanja koje

ugrožava čitav proces reprodukcije. Uočeno je i da je učešće troškova logistike u skoro svim

granama privrede dostiglo visok nivo, kao i da ima tendenciju daljeg rasta.

Razlozi povećanja troškova logistike mogu se naći u:

Neprekidnom povećanju manipulacione mase u protoku,

Stalnom povećanju broja proizvoda (kao posledica razvoja novih tehnologija na svakih

pet do osam godina pojavljuje se oko 40 % novih proizvoda),

Neprekidnom povećanju prevoznog puta robe,

Povećanju vrednosti robe u protoku,

Skraćenju vremena isporuke,

U zahtevima za kvalitetnom uslugom isporuke.

Posmatrano sa funkcionalnog stanovišta, u logističke troškove mogu se svrstati troškovi

transportnog podsistema, podsistema skladišta, troškovi podsistema pakovanja, realizacije

porudžbine i pretovara. U ukupnim troškovima logistike najviše učestvuju troškovi podsistema

transporta, zaliha i skladištenja (oko 80 %), dok je učešće ostalih podsistema manje (oko 20 %).

Potražnja za određenim proizvodom ne zavisi samo od njegovog kvaliteta, cene,

konstrukcije ili dizajna, već često i od mogućnosti njegovog dostavljanja (datuma isporuke,

količine koja se isporučuje, mesta isporuke i sl.). Ispunjenje zahteva korisnika za kvalitetnom

uslugom isporuke tj. za dostavom prave robe, u odgovarajućoj količini, u pravo vreme i na

pravom mestu, a uz odgovarajuću cenu je moguće samo ako je sistem spreman za isporuku i

može da obezbedi kratko vreme isporuke, pouzdanost i tačnost isporuke, minimiziranje grešaka u

radu i davanje usluga korisnicima (na primer pomoć prilikom sastavljanja porudžbine, davanje

pouzdanih informacija, brza rešavanja reklamacija). Kvalitet usluge isporuke podjednako zavisi i

od kvaliteta podsistema logistike – realizacije porudžbine, skladištenja, zaliha, pakovanja,

transporta, pretovara, što uslovljava praćenje, upravljanje i kontrolu i procesa i tokova koji se u

njima pojavljuju. Boljim kvalitetom usluge isporuke postižu se pozitivniji efekti plasmana robe,

ali se i troškovi povećavaju. Uočeno je da i neznatno povećanje kvaliteta može dosta povisiti

troškove.

Između kvaliteta usluge i troškova koji se pri tome pojavljuju treba naći odgovarajući

optimum tj. adekvatno snabdeti tržište i maksimalno moguće sniziti troškove usluge.

6

Uticaj troškova, kvaliteta usluge, reakcije na brze promene na tržištu i sl. ističu značaj

logistike i u polju proizvodnje materijalnih dobara i u polju njihovog plasmana. Za efikasno

funkcionisanje logističkog sistema neophodno je pratiti i upravljati materijalnim i informacionim

tokovima.

U sferi praćenja i upravljanja informacionim tokovima sve je više prisutno elektronsko

prikupljanje i obrada podataka. Jedan od faktora minimizacije ukupnih troškova i podizanja

kvaliteta proizvoda i usluga je i racionalizacija u oblasti informacionih sistema. Naime,

racionalizacija u posmatranoj oblasti doprinosi povećanju brzine protoka i kvaliteta informacija,

uz istovremeno angažovanje resursa koji obezbeđuju minimizaciju ukupnih troškova.

Pravovremeno dobijanje informacije i kvalitet informacija utiče na podizanje kvaliteta usluge sa

aspekta smanjenja vremena isporuke, tačnosti isporuke, eliminacije grešaka pri isporuci, i sl.

Najveći uticaj na kvalitet informacija u logističkim sistemima, imaju:

Informacione tehnologije,

Komunikacione tehnologije,

Sistemi za identifikaciju stabilnih i mobilnih objekata,

Savremeni softverski alati, i

Organizacione koncepcije.

Uvođenje računarskog sistema u informacioni sistem logističkog lanca omogućava veći

stepen brzine, tačnosti i potpunosti operacija, prerade informacija nego što je to moguće

realizovati primenom ljudske radne snage. Moderna tehnologija na području informisanja i

informatike otvara velike mogućnosti za savlađivanje prostora i vremena, za rešavanje problema

optimizacije, za upravljanje i kontrolu operativnih logističkih procesa, obezbeđuje veliki obim

informacija i dr.

3. Struktura materijalnih i informacionih tokova u logističkom

sistemu

Logističke sisteme karakteriše višedimenzionalnost i prisustvo velikog broja različitih

elemenata, materijalnih i logističkih tokova. Različitost ovih tokova je analogna različitosti

logističkih sistema - u odnosu na vrstu robe koja se pojavljuje u njima (drvo, nafta, građevinski

materijali, žitarice, roba široke potrošnje i dr.), u odnosu na privrednu granu kojoj pripadaju

(trgovački, industrijski i dr.), saobraćajnu granu ili vrstu tovarnih jedinica. U logističkom lancu,

7

informacioni tokovi mogu biti nosioci sledećih podataka: svojstava robe (naročito je bitno kod

opasnih materija), propisa o isporuci (ugovaranje termina), zahteva koji su vezani za nosioce

transporta, zakonskih propisa, vremena isporuke i dr.

Logistika distribucije i plasmana proizvoda ima zadatak da organizuje takav sistem

distribucije koji će maksimalno uskladiti ponudu i potražnju proizvoda i usluga između

proizvodnje, trgovine i krajnjeg korisnika. Prodaja, plasman i distribucija proizvoda realizuje se

određenim kanalima i lancima distribucije.

Kanal distribucije predstavlja uređen skup entiteta čiji su atributi: prostor, vreme,

količina, kapacitet, troškovi, kvalitet, tehnologija, organizacija, informatika.

Prema stepenu trgovine, kanali i lanci distribucije mogu se podeliti na:

Direktne kanale (proizvođač – potrošač),

Indirektne kanale (proizvođač – trgovina na veliko – potrošač),

Proizvođač – trgovina na veliko – trgovina na malo – potrošač,

Proizvođač – posrednik – trgovina na veliko – trgovina na malo – potrošač.

Posmatrano sa aspekta asortimana, kanali distribucije se mogu svrstati u:

Kanale sa potpunim (kompletnim) asortimanom,

Kanale sa delimičnim asortimanom.

Strukturni elementi distributivnog kanala su:

Mikrologistički sistemi, u okviru kojih se nalaze proizvodna, trgovačka, uslužna

preduzeća,

Metalogistički sistemi, u okviru kojih se nalaze transportna, špediterska, skladišna

pretovarna preduzeća,

Makrologistički sistemi, u okviru kojih se nalaze transportna i saobraćajna infrastruktura

sa svojim sredstvima, opremom i vezama.

Lanci distribucije predstavljaju vezu između proizvođača i potrošača sa posrednikom ili

bez njega, i u sklopu distribucije proizvoda stvaraju osnovne preduslove za dostavu tj. prodaju

proizvoda na tržištu. Posrednici su najčešće trgovci – veletrgovina ili maloprodaja. Učesnici u

lancu distribucije su proizvođači, distributeri, posrednici i korisnici.

8

Maloprodajne sisteme karakteriše različitost materijalnih troškova, kao i visok nivo

finansijskih sredstava koji leži u njima, što predstavlja značajan faktor koji utiče na

funkcionisanje ovih sistema. Sa logističkog aspekta, u ovim sistemima treba obezbediti:

Sinhronizaciju i povezivanje materijalnih i informacionih tokova, pri čemu je

najpovoljnije da informacioni tokovi prethode materijalnim tokovima,

Vremensku sinhronizaciju tokova duž logističkog lanca, u cilju bržeg protoka materijala i

eliminaciju zastoja,

Dostavu prave robe, u pravo vreme, u pravoj količini i na pravom mestu uz odgovarajuću

cenu,

Primenu savremenih komunikacionih sredstava i informatičke tehnologije koja se

integriše u jedinstven sistem i obezbeđuje povezivanje svih učesnika u logističkom lancu i

dr.

9

ZAKLJUČAK

Organizacija predstavlja složeni kibernetski sistem u kome ljudi teže da usklađeno deluju

sa sredstvima rada, kako bi ostvarili svrhu radi koje su se udružili. Logistika izučava protok

materijala, energije i informacija unutar i izvan poslovnog sistema, od izvora a završava sa

isporukom gotovih proizvoda krajnjim korisnicima.

Menadžment predstavlja usmeravanje i obezbeđivanje sprovođenja efektivnog i efikasnog

korišćenja raspoloživih resursa radi postizanja željenih rezultata. Željeni rezultati predstavljaju

ishode koji treba da se ostvare na osnovu analiziranih i definisanih strategijskih, taktičkih i

operativnih ciljeva, usklaðenih sa situacijom i okolnostima na trzištu, željama zaposlenih,

stvarnim potencijalima preduzeća, trendovima u svetu, itd.

10

LITERATURA

1. Logistika, prof.dr. Dušan Regodić, Fakultet za informatiku i menadžment, Univerzitet

Singidunum, Beograd 2010.

11