sözlük

Sayfa 1 / 26

Sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesi

SINIF YÖNETİMİ

Sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir……

sözlük

Sayfa 2 / 26

SINIF YÖNETİMİ

1.SINIF ORTAMINDAN KAYNAKLANAN ETKİLER 1.1.Öğrenci sayısı

1.2.Oturma Düzeni

1.3.Aydınlatma

1.4.Havalandırma

1.5.Gürültü

1.6.Temizlik

1.7.Düzenlilik

1.8.Renk

1.9.Isınma

2. SINIF YÖNETİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ

2.1. Okullarda Öğretim Lideri Olarak Öğretmen

2.2.ÖĞRETMEN TİPLERİ

2.1. Demokratik Öğretmen

2.2. Teokratik Öğretmen

2.3. Serbest (ilgisiz) Öğretmen

3.SINIF YÖNETİMİNİN BOYUT

3.1.SINIF YÖNETİMİNDE FİZİKSEL DÜZEN

3.1.1.SINIF OTURMA DÜZENİ 3.1.1.SIRA DÜZENİ

3.1.2.KÜME DÜZENİ

3.1.3.BİREYSEL YERLEŞİM DÜZENİ

3.1.4. YUVARLAK MASA DÜZENİ

4.1.PLAN VE PROGRAM ETKİNLİKLERİ

4.2. ZAMAN DÜZENİNE YÖNELİK ETKİNLİKLER

4.3.İLİŞKİ DÜZENLEMELERİ

4.3.İLETİŞİM

4.3.1.Olumsuz Konuşma Biçimleri

sözlük

Sayfa 3 / 26

4.3.2.Olumlu Konuşma Biçimleri

5.DAVRANIŞ DÜZENLEMELERİ

5.1. İstenmeyen Öğrenci Davranışı Karşısında Öğretmenin İzleyeceği Basamaklar

5.2.İstenmeyen Öğrenci Davranışı Karşısında Öğretmenin Tutumu

5.3.İstenmeyen Öğrenci Davranışı Önlemek İçin

5.4. İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞINA YOL AÇACAK ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI 5.5.Öğrenciler Arasında Bireysel Farklılıklar Varsa, Öğretmen 6. SINIF KURALLARI 7.SINIF YÖNETİM MODELLERİ

7.1.TEPKİSEL MODEL

7.2.ÖNLEMSEL MODEL

7.3.GELİŞİMSEL MODEL

7.4.BÜTÜNSEL MODEL

8. ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ İÇİN ÖNERİLER

sözlük

Sayfa 4 / 26

• Okulun sahip olduğu -olabileceği kaynakların eğitsel amaçları için kullanımı, eğitim yönetiminin kalitesine bağlıdır.

• Bu kalite, eğitim yönetimi hiyerarşisinin her basamağında yer almalıdır. Bu basamaklardan biri de;

SINIF YÖNETİMİDİR

• Sınıf Yönetimi, eğitim yönetimi hiyerarşisinin ilk ve temel basamağıdır.

• Sınıf, öğrencilerle yüzyüze olunan bir yerdir.

Eğitim Yönetiminin kalitesi, büyük ölçüde sınıf yönetiminin kalitesine bağlıdır.

Sınıf Yönetimi; sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir.

Öğretmen,bir orkestra şefidir….

Sınıf yönetimi; eğitim hedeflerinin/ kazanımlarının gerçekleşmesi için planlama, örgütleme, uygulama, değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli olarak uygulanmasıyla ilgili etkinliklerin tümüdür.

Sınıf yönetiminin en önemli işlevi; etkili öğrenme-öğretme ortamı oluşturmaktır.

Sınıf yönetiminin en önemli öğesi öğretmendir.

Sınıf yönetimi; öğrenme için uygun ortamın sağlanması ve sürdürülmesidir.

Sınıf yönetimi; öğretmen tarafından öğrencilerin önündeki çalışma engellerinin ortadan kaldırılması, öğretim zamanının uygun kullanılması, etkinliklere öğrencilerin katılımının sağlanması ve zamanın yönetilmesidir.

Sınıf yönetimi; öğrencilerin öğrenme sürecini etkileyen öğeleri (ortam, program, öğretmen, vb.), hedefleri/kazanımları destekleyici şekilde etkili ve verimli şekilde kullanmak olarak özetlenebilir.

Sınıf yönetimi, etkili bir öğrenme sürecinin gerçekleştirilmesi amacıyla, sınıf etkinliklerinin öğrencilerle birlikte, öğrenciler için yönetilmesidir.

Diğer bir ifadeyle, öğrenmenin gerçekleştiği bir çevrenin oluşturulabilmesi için gerekli olanak ve süreçlerin, öğrenme düzeninin ve öğrenme ortamının sağlanması ve öğrenme kurallarının belirlenerek işletilmesidir.

Öğrenci başarısını etkileyen değişkenlerden biri de sınıf yönetimidir.

Öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar kadar, sınıfın iyi yönetilip-yönetilmediği de öğrenci başarısını etkilemektedir.

Sınıf yönetimi, sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir.

Sınıf yönetimi, eğitim yönetimi sürecinin ilk ve temel basamağıdır.

sözlük

Sayfa 5 / 26

SINIF ORTAMINDAN KAYNAKLANAN ETKİLER Eğitim Ortamı, öğrenme-öğretme faaliyetlerinin gerçekleştiği insan ve insan dışı

öğeleri içeren ortamdır. İnsan gücü kaynakları başta öğretmen olmak üzere, öğrencileri

idarecileri, hizmetlileri velileri içerir. İnsan gücü dışı kaynaklar ise, okul binası, derslikler,

laboratuar,kitaplık oyun alanları olarak sıralanabilir. Öğrenme-öğretme faaliyetlerinin asıl

yürütüldüğü yer olan sınıf ortamının öğrenci için doğru hazırlanması önemlidir. Öğrenci

sayısı, dersliğin ısı, ışık, temizlik, renk, havalandırma, gürültü bakımlarından uygun olması

öğretimi önemli ölçüde olumlu etkiler. Sınıfta öğrenci yerleşim düzeni oluştururken de,

öğrencilerin özellikleri, aralarında kurdukları ilişkiler, dersin işleyişini olumlu-olumsuz

etkileme potansiyelleri dikkate alınmalıdır. Öğretmen öğrencinin özelliklerini dikkate alarak,

öğrenci için, insan gücü ve insan gücü dışı kaynaklarını doğru organize etmeyi bilmelidir.

Eğitim ortamının düzenlenme biçiminin öğretimi olumlu/olumsuz etkileme özelliğini sürekli

göz önünde tutmalıdır. İlköğretimin birinci basamağında öğretim ortamının doğru bir biçimde

düzenlenmesi daha bir önem kazanır. Çünkü henüz çocuk somut düşünme aşamasındadır.

Kavramlar, sözcükler, rakamlar somutlaştırılarak, çocuğun yaşamında tanıdığı objelere

dönüştürülmeli, sınıf ortamında çocuğun gözünün önünde tutulmalıdır. Öğretim ortamının

çocuğun fiziksel, psikolojik, sosyal gelişimine uygun bir biçimde oluşturulması öğretmenin

temel görevlerinden biridir. Eğitim ortamında öğrenci performansını etkileyen faktörler şöyle

sıralanabilir.

Öğrenci sayısı:

Eğitim öğretime artan talep sonucu sınıflarda öğrenci sayısında görülen artma eğilimi

sınıflarda sürdürülen öğretim ve öğrenimin kalitesini olumsuz etkileyen bir faktör olarak

karşımıza çıkmaktadır. Çünkü sınıf ortamında öğrenci sayısının fazla oluşu; başta öğrenci-

öğretmen etkileşimini olumsuz etkilemektedir. Sınıf ortamında öğrenci sayısı arttıkça, en

başta öğretmenin öğrenci özelliklerini tanıması, öğrencileri izlemesi, ölçmesi ve

değerlendirmesi için öğrenci başına kullanabileceği zaman dilimi azalmaktadır. Öğrenci

sayısının fazla oluşu bu süreçlerin olması gerektiği gibi gerçekleşmesini engellemektedir.

Diğer yandan sınıf ortamında öğrencilerin öğretmeni gerektiği gibi izlemeleri ve anlamaları

da öğrenci sayısı arttıkça giderek güçleşmektedir. Gene öğrencinin fazla olduğu sınıflarda

öğrenci etkileşimi sırasında ortaya çıkan sorunlar daha fazla olmaktadır. Sınıf disiplininin

sağlanmasında, öğretmenin sınıfa hakim olmasında daha fazla sorunlarla karşılaşılmaktadır.

sözlük

Sayfa 6 / 26

Yapılan araştırmalarda öğrenci sayısının fazla olduğu sınıflarda başarının diğerlerine göre

daha düşük olduğu görülmüştür.

Alt sınıflarda öğrenci sayısının fazla oluşu, üst sınıflara göre sınıf içi öğretime

olumsuz etkisi daha fazla olmaktadır. Bu alt sınıflarda öğrencinin öğrenmede üst sınıflara

göre öğretmene daha bağımlı olmasından; bireysel çalışma alışkanlıklarının henüz

kazanılmamış olması ile ilgilidir. O nedenle alt sınıflarda, özellikle da ilköğretimde öğrenci

sayısının olabildiğince az sayıda olması gerekmektedir.

Oturma Düzeni:

Sınıfta etkili bir öğretme-öğrenme ortamının oluşturulmasında yerleşim düzeninin

önemi büyüktür. Sınıf ortamında oturma düzeni iki boyutta düşünülmelidir. Bir yandan sıra,

öğretmen masası kitaplık vb. eşyanın yerleştirilme biçimi dolayısı ile sınıfı kullanma biçimi

nasıl olmalıdır sorusunu yanıt aranırken; diğer yandan “bu oturma düzeni içinde hangi öğrenci

nereye oturmalıdır.” Sorusuna yanıt aranacaktır.

Ne yazık ki eğitim sistemi içinde eğitim-öğretime en uygun fiziksel ortam arayışı, özel

mimari anlayış gelişmemiştir. Sınıf düzenindeki bir değişikliğe okul yönetimleri her zaman

sıcak bakmayabilir. Bu yüzden öğretmenin sıra ve masa düzeni ile ilgili sınıf içinde çok fazla

bir tasarrufta bulunması mümkün olmamaktadır. Ancak sıraların ve masaların yerleşim

düzeni; öğrencilerin ve öğretmenin birbirlerine ve kaynaklarla etkileşimini kolaylaştıracak;

içeriği sunuş yöntem ve tekniklerine uygun olmalıdır. Oturma düzenini saptarken sınıftaki

öğrenci sayısı, işlenecek konunun özellikleri, kullanılacak öğretim yöntemleri ve öğrencilerin

özellikleri göz önünde tutulmalıdır. Bir sınıftaki öğrenci sayısı ve özellikleri örneğin sıraların

tahta karşısında yarım daire biçiminde sıralanmasına elverişli olabilir. Öğrencilerin öğretmeni

daha kolay izlemeleri, birbirileri arasında daha kolay iletişim kurabilmelerine yerleşim düzeni

uygun olabilir. Ancak bir diğer sınıfta aynı yerleşim düzeni öğrencilerin ders sırasında

birbirleri ile sürekli iletişim içinde olmaları nedeniyle disiplin sorunlarına, öğretmenin sınıfa

yeterince hakim olamamasına yol açabilir.

Diğer yandan sınıfta hangi öğrencinin nereye oturması gerektiği de ayrı bir sorundur.

Burada öğretmen öncelikle öğrencilerin derse güdülenmesini, dersten olabildiğince verim

alabilmelerini sağlayacak en elverişli yerleşim düzeninin arayışı içinde olmalıdır. Sıraların

arka arkaya düzenlendiği ortamda, sınıflarda öğrenciler daha çok ön sıralarda oturmayı tercih

etmektedirler. Orta öğretimde ise ön sıraları dersle daha ilgili olan öğrenciler tercih

etmektedirler. Diğer yandan öğrenciler anlaşabildikleri arkadaşları ile birlikte oturma eğilimi

içindedirler. Genel kural görme ve dinleme sorunu yaşayan öğrencilerle kısa boylu

sözlük

Sayfa 7 / 26

öğrencilerin ön sıralarda oturtulmasıdır. Sınıf içinde özellikle ders içinde sorunlar

yaşanmasına yol açan öğrencilerin yerleştirilmesi öğretimi etkileyici bir faktör olarak

karşımıza çıkmaktadır. Yerinde rahatsız olan bir öğrencinin kendini yeterince derse vermesi,

derse güdülenmesi beklenemez. O nedenle öğretmen sınıf içi öğretimi olumsuz etkilemedikçe

öğrencilerin istedikleri arkadaşları ile birlikte oturmalarına izin vermelidir.

Aydınlatma:Sınıf içi aydınlatma öğretme-öğrenme ortamını etkileyen önemli

faktörlerden biridir. İdeal olan sınıfın gün ışığından en fazla yararlanacak şekilde

oluşturulmasıdır. Bunun ışında sınıftaki yapay ışıklandırma da bilinçli bir biçimde

yapılmalıdır. Dersin işlenmesine en uygun ışıklandırma biçimi önceden saptanmış olmalıdır.

Yapay ışıklandırma olarak gün ışığına yakın tek biçimli ve sabit bir ışıklandırma seçilmelidir.

Farklı renk veren ışık kaynakları kullanılmamalıdır. Koyu renkli duvarların görüş sahası

dışında ışıklandırmayı azaltıcı bir etkisi olduğu unutulmamalıdır. Göze direk gelen ışık dikkat

dağıtır, o nedenle ışığı dağıtan flüoresan tipi ışık kaynakları seçilmelidir. Diğer yandan

gereğinden çok yapılan ışıklandırma; yüksek şiddette yapılan ışıklandırma da gözü yoracak,

konsantrasyonu azaltacak, dikkat dağıtıcı bir işlev yüklenecektir. Bu tür bir ışıklandırmanın

sınıf içi öğretimi olumsuz etkilemesinin yanı sıra öğrencilerin göz sağlıklarını da olumsuz

etkileyeceği unutulmamalıdır.

Havalandırma :

Sınıf ortamındaki hava temiz ve yeterince sıcak olmalıdır. Uzun zaman kapalı

havalandırılmayan sınıflarda oksijen oranının azalacağı, bunun da öğrenci sağlığını,

motivasyonunu, öğrenci verimliliğini olumsuz etkileyeceği, unutulmamalıdır. Bu nedenle

öğretmen sınıf içindeki havayı sık sık kontrol etmeli; teneffüslerde sınıfların yeterince

havalandırılmasını sağlamalıdır. Diğer yandan sınıf içindeki havanın kışın yeterince sıcak

yazın ise yeterince serin olması sağlanmalıdır. Sınıf içi hava sıcaklığı 20-23 derece arasında

tutulmalıdır. Sınıf içindeki nem oranının, hava basıncının gereğinden fazla oluşu, sınıfın tozlu

oluşu gibi atmosferik faktörlerin öğrenci sağlığını, motivasyonunu olumsuz etkileyeceği

gözden kaçırılmamalıdır.

Gürültü:

Sınıf ortamındaki gürültü öğrenciler üzerinde rahatsız edici, yorucu bir etkide

bulunmaktadır. Gürültü öğrencilerde direncin düşmesi, kronik yorgunluğa, dikkat dağılması

gibi sonuçlar doğurmakta, öğrenmeyi olumsuz etkilemektedir. Sınıf içindeki gürültünün 150

desibeli artması durumunda öğrenci sağlığı açısından olumsuz sonuçlar doğurabileceği, kulak

zarının patlamasına bile yol açabileceği unutulmamalıdır. Öte yandan sınıf içinde sessizlik de

sözlük

Sayfa 8 / 26

amaç haline getirilmemelidir. Çocukların, ergenlik döneminin gelişim özellikleri göz önünde

tutulduğunda hareketli bir öğrencinin için kırk beş dakika bir sırada sessizce oturmanın hiç de

kolay olmadığı göz önünde tutulmalıdır. İyi bir öğretmen konunun özelliğine göre sınıf içinde

çeşitli yöntemler uygulayarak dikkati diri tutmasını bilir. Neyin gürültü olarak algılanacağı,

neyin algılanamayacağı; konunun özellikleri ile, öğretim yöntemiyle yakından ilgilidir.

Önemli olan dersin sonu geldiğinde dersin başında belirlenmiş hedeflere ne ölçüde ulaşılıp

ulaşılmadığıdır.

Temizlik:

Sınıfın temiz olması öğrenci motivasyonun olumlu etkiler. O nedenle öğrenciler sınıfı

temiz bulmalı, temiz tutmayı öğrenmelidirler.

Düzenlilik:

Sınıf ortamı dersin amaçlarına göre öğrencinin ilgisini çekecek, onu motive edecek

biçimde düzenlenmiş olmalıdır. Özellikle ana sınıflarında ve ilköğretimin birinci kademesinde

planlanan davranış değişikliklerini destekleyecek biçimde görsel öğelerden yararlanarak,

öğrenci düzeyine, algısına, ilgisine göre sınıfın düzenlenmesi; estetik açıdan çocuğa hitap

etmesi büyük önem taşımaktadır. Araç gereçler, duvar panoları, öğrenme levhaları, öğrenci

ürünleri gibi materyaller sınıf ortamında estetik biçimde düzenlenmelidir. Bu düzenleme

sırasında renkler öğrencinin ilgisini çekecek, hoşuna gidecek şekilde kullanılmalıdır. Bu

düzenleme yapılırken öğrenci özellikleri göz önünde tutulmalıdır.

Renk: Renkler öğrencilerin fiziksel ve psikolojik davranışlarını etkiler. Bu nedenle

dersliğin ve derslik içinde bulunan araçların renk seçimlerinde öğrencilerin sınıf düzeyleri

dikkate alınmalı, araç-gereçlerde etkinliğe uygun renk seçimi yapılmalıdır. Okulun derslik,

salon ve diğer bölümlerinin boyanmasında pekala öğrencilerin görüşleri alınabilir.

Isınma: Dersliğin ısısı mevsim ve zamana uygun olarak yapılmalıdır. Çünkü duruma

uygun olmayan ısı fiziksel rahatsızlıklara, ilginin azalmasına, zihnin gevşemesine, özellikle

düşük ısı çabaları ısınmaya yöneltmekte, zihnin etkinliklere odaklaşmasını güçleştirmektedir.

Bu nedenle dersliğin ısısı ortalama yirmi derece civarında olmalıdır.

SINIF YÖNETİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ

• Bilgi taşıyıcı ve aktarıcı değil, bilgi kaynaklarına giden yolları gösterici birer EĞİTİM LİDERİ olmalıdır.

sözlük

Sayfa 9 / 26

• Okullarımızın birer örnek ve sınırlanmış, yapıları buna uygun olarak değiştirilmeli, yalnızca yaptığını doğru yapan değil, doğru olanı yapan İnsanlar yetiştirilmelidir.

Öğretmenin sınıf ortamındaki görevi; öğrencilerde hedefler doğrultusunda istendik davranış değişiklikleri meydana getirmektir.

Öğrenciyi merkeze alan sınıf içi öğretim etkinlikleri düzenlenirken öncelikle sınıftaki tüm öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve beklentileri dikkate alınmalı ve etkinlikler de buna göre yapılmalıdır.

Sınıf yönetimi; öğretimin ve öğrenci davranışlarının yönetilmesini, öğrenme aktivitelerinin planlamasını, aktiviteler arası geçişi, sınıfın fiziksel düzeninin organizasyonunu, öğrenme materyallerinin hazırlanmasını, sınıf içi etkinliklerin ve hazırlıkların kontrol edilmesini, sınıf prosedürü ve rutin işlerin yapılmasını, zamanın etkili kullanımını, sınıftaki çalışma koşullarının geliştirilmesini, öğretimi engelleyici unsurların ortadan kaldırılmasını öngören faaliyetlerden oluşur.

Öğretmenin eğitimsel/öğretimsel liderliği; öğrencilerin başarılarını artırıcı, istendik davranışları göstermesine yönelik gerekli önlemleri alması anlamına gelmektedir.

Bir öğretim liderinin en önemli görevi, öğrenciler için uygun bir öğrenme çevresinin oluşturulmasıdır.

Öğretim çevresini oluşturma ve yapılandırma rolü, öğretim liderliğinin temelini oluşturmaktadır.

Okullarda Öğretim Lideri Olarak Öğretmen

1. Sınıfın akademik amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için gerekli kaynakları sağlaması,

2. Öğrenci başarısını yükseltmeyi temel amaç olarak belirlemesi,

3. Öğrenci merkezli öğretim yöntemleri ve yaklaşımlarını savunması,

4. Öğretim uygulamalarının geliştirilip yönlendirilmesi için öğretim ve program konuları hakkında bilgi ve beceriye sahip olması,

5. Bireylerle, küçük ya da büyük gruplarla iletişimde etkili olması,

6. Öğrenci başarısına yönelik sınıfta işbirlikçi bir çalışma ortamı sağlanması ve takım çalışmasını gerçekleştirmesi,

7. Sınıf toplumu duygusu ve bilincini öğrencilere aşılaması,

8. Dış dünya ile bağlantıyı sağlayan lider olması, yeni araştırmaları ve fikirleri okula getirmesi ve öğrencileriyle paylaşması,

9. Okul içinde ve dışında, okulun bütün olarak fiziksel ve felsefi açıdan ne olduğunu; personel, öğrenci ve velilerin gözünde görülebilir bir resim olarak yaratabilmesi için vizyoner bakış açısına sahip olması

sözlük

Sayfa 10 / 26

10. Öğrencilerin sınıfta karar alma sürecine katılımına izin verilmesi ve yapılan hataları öğretmence anlayışla karşılanması,

11. Sürekli gelişen bir sınıf kültürü yaratmak için, öğretmenlerin öğrencilere güvenmesi ve onların ilgi alanı içerisine giren konularda, sorumlu olmalarını sağlayacak karar verme yetkisini aktarması,

12. Öğretmenin sınıfta iyi bir takım lideri ve yetki aktarıcısı olması,

13. Sınıf yönetiminin başarıyla uygulanabilmesi için öğretmenlerin takımla karar alma süreci yaklaşımını kullanması, gibi hususlara dikkat etmesi gerekmektedir

ÖĞRETMEN TİPLERİ

Demokratik Öğretmen : İdeal , tercih edilen öğretmen tipidir. Adaletlidir, öğrencilerine söz vermekten çekinmez onların fikirlerine önem verir.

Teokratik Öğretmen : Geleneksek öğretmen tipidir. Baskıcıdır, hani sınıfa girince çiçek olun der ve sizde hiç bir kelime duymadan dersi bitiren sert bakışlı öğretmen vardır ya bu odur işte. Surat desen mahkeme duvarı gibidir. Öğrencilere bırak söz vermeyi tuvalete gitmek için izin istemek bile korku dolu 5 dk dır. Bunlar günümüzde yavaş yavaş emekli olmaya başladı. Bir nesli tüketti bu öğretmenler neyse sinirlendim.

Serbest (ilgisiz) Öğretmen : Derse karşı sorumsuz , yoklama tutmuş tutmamış bakmaz, lay lom lom havasında sürekli bir düğün de ki dayı modun da olan öğretmen tipidir. Adı üstünde daha ne anlatayım. Bizim bir tane vardı ben bir müdürün yanına gideyim dedi 40 dk ders bitti hoca yok. Müdüre gittik bana gelmedi dedi. Sonra sordurdu eve gitmiş . Bu tip öğretmenlerdir.

SINIF YÖNETİMİNİN BOYUT

Sınıf yönetimi etkinliklerini beş temel boyut altında toplamak mümkündür:

1. Fiziksel düzen

2. Plan ve program etkinlikleri

3. Zaman düzenine yönelik etkinlikler

4. İlişki düzenlemeleri

5. Davranış düzenlemeleri

1. FİZİKSEL DÜZEN Sınıf ortamının fiziksel çevresine ilişkin faktörler; görsel, işitsel, ısınma

faktörleri, mekânsal ve kişisel alan faktörleri olmaküzere sınıflandırılabilir.

Sınıfta ışık düzeyinin çok düşük ya da yüksek olması öğretmenin ve öğrencinin işini güçleştirir, gözü yorar, dikkatsizlik ve sinirlilik yapar.

Sınıfta oda sıcaklığı (20 derece civarlarında) olması gerekir.

sözlük

Sayfa 11 / 26

Gürültü, çoğu öğretmenin duyarlı olduğu bir konudur. Sınıf için, liseye kadar sıcak renklerden sarı, pembe, şeftali rengi, lise

ve sonrasında mavi ve mavi-yeşil tonları önerilmektedir. Öğretmenin öğrenciyle etkileşimine girmesini gerektiren çok özel bir

durum yoksa öğretmenin, öğrencinin kişisel alanına (45 cm.) girmemesi gerekir.

Sınıfta oturma düzeninin küme ya da U şeklinde olması karşılıklı etkileşimi kolaylaştırır.

SINIF YÖNETİMİNDE FİZİKSEL DÜZEN

Sınıf Oturma Düzeni

1.SIRA DÜZENİ

Öğretmen merkezlidir.

Öğretmen tek bilgi kaynağıdır.

En az tercih edilen oturma düzenidir.

Dinleme ve not alma etkinlikleri için uygundur.

Kalabalık sınıflar için uygundur.

Öğrenci katılımı ve iletişim sınırlıdır ve öğrenci sosyalleşmesi azdır.

İletişim tek yönlüdür (öğretmenden öğrenciye).

Sınıf yönetimi daha kolaydır.

2.KÜME DÜZENİ

Öğrenci-öğrenci etkileşiminin (sosyalleşmesinin) en yüksek olduğu oturma düzenidir.

Öğrencilerin birbirlerinden öğrenebildikleri ve öğretmenin daha çok rehber olduğu bir ortam söz konusudur.

Öğrencilerin liderlik özelliklerini geliştirebildiği, işbirliğini, katılımı, yardımlaşmayı, tartışmayı, dinlemeyi ve yaparak-yaşayarak öğrenmeyi gerçekleştirdikleri bir düzendir.

Grup, laboratuar çalışmalarında ve sınıflar da kalabalık olmadığında başarıyla uygulanabilecek bir düzendir.

sözlük

Sayfa 12 / 26

3.BİREYSEL YERLEŞİM DÜZENİ

Öğrencilerin kendi başlarına kullanabildikleri tek kişilik masa ve sandalyelerde oturma suretiyle sağlanan yerleşim düzenleridir.

Bireysel öğrenmeyi ön plana çıkaran bu yerleşimde öğretmen çember ve yarım dairenin ortasında yer alabilir.

Bu oturma düzeni, derin düşünmeyi kolaylaştırırken, aynı zamanda, her öğrencinin kendi düzeyinde ve hızında çalışmasına olanak sağlar.

4. YUVARLAK MASA DÜZENİ

Öğrencilerin geniş bir masa etrafında oturdukları oturma düzenidir.

Küçük sınıflarda başarıyla uygulanabilecek bu yerleşim düzeni, öğrencilerin birbirlerini kolay görmelerini, tartışma ve görüş alışverişinde bulunmalarını ve kolay iletişim kurmalarını sağlar.

Öğretmen, öğrencinin karşısında değil, yanında yer aldığından, resmi olmayan bir hava yaratır.

Öğrenciler birbirinin yüzünü görür, ilgi dağılmaz, farklı davranışlara yönelenler hemen belli olur.

Öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci etkileşimini kolaylaştırması nedeniyle diğerlerine

göre daha az problem içerdiği ifade edilen bu yerleşim düzeninde, öğrencilerin

katkılarının yüksek olduğu, özellikle rahat ve sakin bir ortamla birlikte öğrenci

katılımının en üst düzeye çıktığı ileri sürülmektedir.

5. U ŞEKLINDE YERLEŞIM Çok amaçlı kullanılabilecek bir yerleşim şeklidir. Öğrencilerin, üzerinde yazı yazacakları ve

kullanacakları materyalleri yerleştirecekleri bir çalışma alanı bulunur. Öğrenciler her masaya

karşılıklı olarak oturduklarında ise ikişer kişilik kısa süreli grup çalışmaları yapılabilir.

Yabancı dil öğretimi ve gösteri tekniğinde ideal oturma biçimidir.

6. GRUPLARIN GRUPLANMASI YERLEŞİMİ Bu oturma şekli rol yapma ve münazara tekniklerinde ve grup çalışmalarını gözlemede çok sık kullanılır.

7. ÇALIŞMA İSTASYONU YERLEŞİM ŞEKLİ

Laboratuvar çalışmaları için uygun bir yerleşimdir. Her laboratuvar masası veya çalışma istasyonu çevresine iki öğrenci yerleştirilir. İşbirlikçi öğrenme kullanılır.

sözlük

Sayfa 13 / 26

PLAN VE PROGRAM ETKİNLİKLERİ

Hedefler esas alınarak ünitelendirilmiş yıllık plan ile günlük ve ders planlarının yapılması,

kaynakların belirlenip dağılımının sağlanması, iş ve işlem süreçlerinin belirlenmesi, eğitim

araç-gereçlerinin sağlanması, yöntemin seçilmesi, öğrenci özelliklerinin belirlenmesi,

gelişimlerin izlenmesi ve değerlendirilmesi, öğrenci katılımının düzenlenmesi etkinliklerini

içerir.

ZAMAN DÜZENİNE YÖNELİK ETKİNLİKLER

Etkili öğretim; öğrenmeye ayrılan zamanın çokluğuna ve etkili kullanımına bağlıdır. Sınıf

içinde geçirilen zamanın, çeşitli etkinliklere dağılımı, zamanın ders dışı ve bozucu etkinliklere

harcanmaması, sıkıcılığın önlenmesi, öğrencinin zamanının çoğunu okulda-sınıfta

geçirmesinin sağlanması, devamsızlığın önlenmesi bu boyut içinde değerlendirilmelidir.

İLİŞKİ DÜZENLEMELERİ

Sınıf kurallarının belirlenip öğrencilere benimsetilmesi, sınıf yaşamının kolaylaştırılmasına

yönelik öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişki düzenlemeleri bu boyut içinde incelenir.

Sınıf içi iletişimde öğrencilerin özelliklerinin ve ilgi duydukları konuların kaynak (öğretmen)

tarafından bilinmesi aktarılacak bilgilerin (mesajların) daha kolay bir biçimde iletilmesini

sağlayacaktır. Bu durum aynı zamanda kaynağın kanal seçimine de uygunluk sağlar. Sınıf içi

iletişimde alıcı öğrenci olurken genel iletişim süreci düşünüldüğünde kaynak ile alıcı daimi

olarak yer değiştirmektedir.

İletişimde etkili olan beş değişkenden söz edebiliriz:

Kaynak-Mesaj-Kanal-Alıcı-Geribildirim

sözlük

Sayfa 14 / 26

İLETİŞİM

Öğretmenle öğrenci arasında konuşma biçimleri ve kullanılan dil önemlidir.

Olumsuz Konuşma Biçimleri

Ne kadar düşüncesizsin!

Benim zamanımda…

Çocuk gibi davranıyorsun.

Böyle gidersen…

Bu sınıfta tek öğrenci sen misin?

sözlük

Sayfa 15 / 26

Olumlu Konuşma Biçimleri

Sana güveniyorum.

Kendinle övünebilirsin. Çünkü…

Yardımına ihtiyacım var.

Benim için önemlisin.

Bu konuda sen ne düşünüyorsun?

Öğretmen “Sen dili” yerine “Ben dili”ni kullanmalıdır.

Sen Dili: Bireyin kabul edilemeyen davranışları karşısında, suçlayıcı, yargılayıcı, değerlendirici, eleştirici mesajları içeren dile “Sen Dili” denir.

Ne kadar yaramazsın!

Başarısızsınız.

Ben Dili: Karşımızdaki kişinin kabul edilemeyen davranışı karşısında yaşadığımız duyguları dile getiren, suçlayıcı ve değerlendirici olmayan ve ben mesajlarını içeren dile “Ben Dili” denir.

Odanı toplamadığın zaman, üzülüyorum.

Eve geç saate kadar gelmediğin zaman çok endişeleniyorum.

Öğretmen öğrencileriyle iletişim sürecinde öğrencinin yerine kendini koyarak “Ben

olsaydım ne hissederdim?” diye empatik düşünmesi ve öğrencinin ifade ettiği

duyguları isimlendirerek yansıtmalıdır.

sözlük

Sayfa 16 / 26

DAVRANIŞ DÜZENLEMELERİ

Sınıfta öğrencilerin davranışlarının düzenlenmesi, sınıf yönetiminde önemli bir boyuttur.

Özellikle istenmeyen davranışların önlenmesi bu boyuta girmektedir.

Sınıfta istenmeyen öğrenci davranışları üç etkenden kaynaklanmaktadır:

1. Öğretim programı ve okulla ilgili etmenler

2. Ev, akran çevresi ve sosyal çevredeki olumsuz etmenler

3. Uyum ve kişilikle ilgili olumsuz etmenler.

İstenmeyen Öğrenci Davranışı Karşısında Öğretmenin İzleyeceği Basamaklar

1. Küçük yanlışları görmezden gelmek (her olumsuz davranışa müdahale etmeme, davranışı söndürme)

2. Uyarmak (sözel/sözel olmayan uyarıcılar kullanma, sen dili yerine ben dili kullanma)

sözlük

Sayfa 17 / 26

3. Öğretim ortamını yeniden yapılandırmak (Dersliğin düzeninde, kullanılan yöntem-tekniklerde, öğretmen davranışlarında değişiklik yapmak)

4. Sorumluluk vermek (Görev, iş vermek)

5. Öğrenciyle görüşmek (Sorunun nedenini ve kaynağını öğrenciyle görüşerek anlamaya çalışmak)

6. Okul yönetimi ve çocuğun ailesiyle görüşmek (Sorunun nedenini ve kaynağını çocuğun ailesiyle görüşerek anlamaya çalışmak veya sorunu okul idaresine yansıtmak)

7.Ceza vermek (II. tür ceza/istenenden yoksun bırakma)

• Ceza, öğrencinin istemeyeceği, hoşlanmayacağı bir durumla karşı karşıya getirmek anlamında kullanılmıştır.

• Cezadan çok önleyici yöntemlere baş vurulmalı, ama ceza vermemeye çalışmak uğruna dersin engellenmesine de izin verilmemelidir.

• Ceza davranışla orantılı olarak, o davranışın yinelenmesini engelleyecek şekilde uygulanmalı, bunun için de öğrenci neyi nasıl yaptığı için ceza aldığını bilmelidir.

• Okulda bulunmanın ve ödev yapmanın ceza olarak algılanması iyi olmaz.

• Cezalar, istenmeyeni vermek veya istenenden yoksun bırakmak şeklinde düşünülebilir.

• Cezanın hemen davranışın ardından gelmesi, etkilenme durumlarına göre kişilere ceza

verilmesi, sınıf dışında uygulanması önerilmektedir. Öğrencilerin çoğunun duyacağı

şekilde ayıplama, olumsuz davranışı çoğaltan, yalnızca yanlış davrananın duyacağı

şekilde olan ise azaltan bir yöntem olarak bulunmuştur.

İstenmeyen Öğrenci Davranışı Karşısında Öğretmenin Tutumu

Çeşitli nedenlerden dolayı sınıf içinde istenmeyen öğrenci davranışları ortaya çıktığı zaman ya da herhangi bir problemle karşılaşıldığında, öğretmenin en öncelikle yapacağı en uygun davranış, sorunun nedenlerini ortaya koymak, tanımak, teşhis etmek ve gerekli tepkileri ortaya koyarak, sorunu ortadan kaldırmaktır. Bunun için de öğretmen sorunun nedenini ve kaynağını anlayabilmek için bilgileri toplayan ve iyi gözlem yapan bir kişi olmalıdır.

İstenmeyen Öğrenci Davranışı Önlemek İçin

Derste öğrenci katılımı sağlanmalı; öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal hazırbulunuşlukları dikkate alınmalı

sözlük

Sayfa 18 / 26

Öğrenci derse güdülenmeli (Kişi, isterse öğrenir)

Bireysel farklılıklar dikkate alınmalı

Sınıf kuralları öğrencilerle birlikte belirlenmeli

Ders dikkat ve ilgi çekici, etkili olmalı

Derste öğrencinin başarabileceği görev ve sorumluluklar verilmeli

Öğrencilerden beklentiler açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edilmeli

İstenmeyen davranışlar karşısında öğretmen kontrolünü kaybetmemeli, öğrenciyle tartışmaya girmemeli, ders dışında konuşmak için ayrı bir zaman ayırabilmelidir.

İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞINA YOL AÇACAK ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI

1. Doğru davranışları ödüllendirmemek

2. “Sen dili” kullanmak

3. Öğüt vermek

4. Takma adlar kullanmak

5. Bireysel farklılıkları dikkate almamak

6. İstenmeyen davranışları ceza ile kontrol etmek

7. İstendik davranışlara model olamamak

8. Demokratik bir sınıf ortamı oluşturamamak ve hoşgörülü olamamak

9. Öğrencinin yaratıcılığını engellemek

10. Öğrencilere hükmetmek, emretmek

11. Fiziksel şiddet ve tehdit

12. Öğrenciler arasında ayrım yapmak, adil olamamak

13. Alay etmek, eleştirmek, azarlamak, cesareti kırmak

14. Öğrencilerin yeterlikleri üstünde etkinlikler beklemek

15. Tutarsız tepkiler göstermek

16. Zamanı iyi kullanamamak

17. Plansız olmak

18. Öğrencileri küçümsemek

sözlük

Sayfa 19 / 26

19. Öğretmenin tecrübesiz olması, öğretim yöntem, teknikleri bilgi ve becerisindeki eksiklikleri

20. Öğretmenin olumsuz kişilik yapısına sahip olması

21. Öğrencilerle iletişim kuramamak

22. Öğrenciyi olumsuz etiketlemesi

23. Öğretmenin kendine güvensizliği ve başarısızlık korkusu

24. Değerlendirme sürecinin nesnel/objektif olmaması

25. Ayrıca öğretmen istenmeyen öğrenci davranışı karşısında; öğrenciyi yalnız oturtmak, sınıftan dışarı çıkarmak ve cezalandırmak gibi davranışlar sergilememelidir.

26. Öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları hiçbir şekilde eşitleyemeyiz ama öğrenme-öğretme koşullarını eşitleyebiliriz.

27. Bu anlamda öğrenciler arasında bireysel farklılıklar varsa, öğretmen;

1. Etkinlik zenginleştirmelidir.

2. Değişik strateji, yöntem ve tekniklerden yararlanmalıdır.

3. Öğrencilerin hazır bulunuşluğunu dikkate almalıdır.

Öğrenciler Arasında Bireysel Farklılıklar Varsa, Öğretmen

1. Ortalama öğrenciye göre ders anlatılmamalıdır. 2. Her öğrenci için ayrı program, içerik ve etkinlik yapılmamalıdır. 3. Sınıftaki ortalama öğrenci seviyesini üzerini dikkate alarak ders anlatılmamalıdır. 4. Her öğrenciye ayrı eğitim materyali verilmemelidir. 5. Her öğrenciye ayrı bir yöntemle ders sunulmamalıdır.

SINIF KURALLARI

Çağdaş eğitim anlayışında sınıf kurallarını Öğretmen, Öğrenci birlikte yapar. Çağdaş olmayan eğitim anlayışında ise kuralları Öğretmen yapar.

sözlük

Sayfa 20 / 26

Sınıf ortamını belirleyen önemli bir öğede sınıf kurallarıdır. Kurallar sınıf içinde davranışların sınırlarını belirler.

Sınıf kuralı; öğretmenlerin, öğrencilerden neleri yapıp, neleri yapmayacaklarına dair beklentilerinin resmi bir ifadesidir.

Öğretmenler, sınıf kurallarını belirlemeden önce, okul kurallarını ve bunlarla ilgili olarak öğretmen sorumluluklarını bilmesi gerekir.

Okul kurallarının bazıları yasaklanan davranışları (yüksek sesle bağırma), bazıları da istenen davranışları (zamanında derse girme) belirtir.

Öğretmen, sınıf kurallarının belirlenmesi sürecine öğrencileri ne kadar katacağına karar vermelidir.

Öğrencilerin, kuralların oluşturulması sürecine katılımı, bunları benimsemelerini ve kurallarının sonuçlarına gönüllü olarak uymalarını sağlar.

Her kuralın uygulanışı birer örnekle gösterilmelidir. Kurallara uymanın uygun sonuçlarına dikkat çekilmelidir Kurallara uygun davranan öğrenciler ödüllendirilmelidir Farklı öğretim ortamı için farklı kurallar oluşturulmalıdır. (Büyük grup, küçük grup,

laboratuar, atölye vb. ortamlar) Sınıf kurallarının belirlenmesinden sonra, sanki ders konusuymuş gibi, ilk derste,

öğretmenin öğrencilere kuralları öğretmesi gerekir. Kurallar esnetilmemelidir. Kişiden kişiye farklı kural uygulamaları yapılmamalıdır.

Ancak, öğrenciler tarafından kurallar benimsenmiyor ve istenmiyorsa kurallar değiştirilebilir.

Kurallara uyulmadığı zaman uygulanacak yaptırımlar önceden belirlenmelidir. Kurallara öncelikle öğretmenin kendisi uymalıdır.

sözlük

Sayfa 21 / 26

sözlük

Sayfa 22 / 26

SINIF YÖNETİM MODELLERİ

Sınıf yönetim yaklaşımları geleneksel ve çağdaş sınıf yönetim yaklaşımları olarak iki

başlıkta incelenilebilir:

1. Geleneksel Yaklaşım: Öğretmen merkezlidir. Öğretmenden öğrenciye doğru tek

yönlü bir iletişim söz konusudur. Sınıf içi kurallar öğretmen tarafından belirlenir ve

uygulanır. Bu yaklaşım öğrencilerde istenmeyen davranışlara neden olabilir.

2. Çağdaş Yaklaşım: Bu yaklaşıma göre sınıf yönetiminin merkezinde öğrenci vardır.

Geleneksel yaklaşımdaki otoriter öğretmen rolü burada yerini katılımcı, etkileşimci ve

paylaşımcı bir role dönüşmüştür. Sınıf içinde yapılacak etkinlikler ve sınıf kuralları

demokratik şekilde öğretmen ve öğrenci ile belirlenir ve uygulanır. Ve öğretmen

davranışlarıyla öğrencilere model olur.

Sınıf yönetim modelleri, dört grupta toplanabilir.

1. Tepkisel model

2. Önlemsel model

sözlük

Sayfa 23 / 26

3. Gelişimsel model

4. Bütünsel model

1. Tepkisel Model

İstenmeyen bir durum ya da davranışa karşı tepkiyi esas alan bir sınıf yönetim

modelidir. Amacı, istenmeyen durum veya davranışın değiştirilmesidir. Bu model,

düzen sağlayıcı ödül-ceza etkinliklerini içerir. Etkinliklerin yönelimi, gruptan çok

bireydir. Modelin en zayıf yönü, her tepkinin bir başka tepki doğuruyor olmasıdır.

Örnek: Gürültü yapan öğrencilere öğretmenin söz vermemesi.

Öğretmen bu örnekte gürültüyü (istenmeyen durum), söz vermeyerek (tepki) çözmeye

çalışır. Bu modele sık başvuran öğretmen sınıfını, iyi yönetememektedir. İnsan ilişkileri ve

iletişim boyutu zayıftır.

2. Önlemsel Model

Davranış sorunları ortaya çıkmadan, problem olacak davranışı önleyici şekilde tedbirler alma,

planlama düşüncesine bağlı olarak geleceği öngörme, istenmeyen davranışı ya da sonuçlarının

olmadan önleme yöntemidir. Amacı; sınıf problemlerinin ortaya çıkmasına olanak vermeyen

bir düzenleme ve işleyiş oluşturarak, tepkisel modele gereksinimi azaltmaktadır. Etkinlikler

bireyden çok guruba yöneliktir.

Örnek: Dersin tam ortasına gelecek hafta yapılacak sınavla ilgili bir açıklama

yapma sırası geliyor. Ancak, öğretmen bu açıklamanın konuya olan ilgiyi

dağıtacağını biliyor ve sınav hakkındaki konuşmayı dersin sonuna ertelemeyi

(önlem) tercih ediyor.

3. Gelişimsel Model

Öğrencilerin; fiziksel, duygusal, deneyimsel ve gelişim seviyelerinin gerektirdiği

uygulamalara yönelik aktivitelerin gerçekleştirilmesini öngören bir modeldir.

Örnek: Bir tıp öğrencisinin 1. sınıfta ameliyatı videodan izlemesi gerekirken,

öğretmenin onu ameliyathaneye sokması ve hastanın eks olması öğrencinin hazır bulunuşluk

düzeyi açısından ve mesleğinin ileriki yıllarında birtakım olumsuz izler bırakacaktır; hatta

eğitimini yarıda da bırakabilecektir.

sözlük

Sayfa 24 / 26

4. Bütünsel Model

Tepkisel, önlemsel ve gelişimsel sınıf yönetim modellerini bütünleştiren bu modelde,

önlemsel sınıf yönetimine öncelik verme, gruba olduğu kadar bireye de yönelme, istenilen

davranışa ulaşabilmek için istenmeyenin nedenlerini de ortadan kaldırma öngörülür ve

tepkisel yönetim araçları da kullanılır.

Tepkisel ve Önlemsel sınıf yönetim modelleri GELENEKSEL,

Gelişimsel ve Bütünsel sınıf yönetim modelleri ise ÇAĞDAŞ sınıf yönetimi anlayışını

temsil etmektedir

sözlük

Sayfa 25 / 26

ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ İÇİN ÖNERİLER

Dakik olun: Çoğu sınıf problemleri öğretmenin sınıfa geç gelmesi ile başlar. Derse

zamanında gelmeniz öğrenciyi ve dersi önemsediğiniz görüntüsünü verir.

İyi hazırlanın: Derse iyi hazırlanmak öğretim hedeflerine ulaşmak için önemlidir.

Öğrenci öğrenmek için oradadır. Öğrenme hedeflerine ulaşılması sizin derse etkili bir

biçimde hazır olmanıza bağlıdır.

Hızlı bir şekilde derse başlayın: Öğrencilerin dikkatini ve katılımlarını sağlayacak

yöntemlerle başlayarak derse hızlı ve kararlı bir başlangıç yapın.

Tüm sınıfın katılımı konusunda ısrarcı olun: Konuyu açıklamaya başlamadan tüm

sınıfın dikkatini derse toplayın.

Sesinizi etkili bir biçimde kullanın: Ses, öğretmenin sınıfla olan etkileşiminde en

önemli öğedir. Sesini etkili kullanan bir öğretmenin öğrencinin dikkatini toplamada,

sesini etkili kullanamayan bir öğretmene nazaran daha avantajlıdır.

Karışıklıklarla uğraşabilmek için açık stratejileriniz olsun: Beklenmeyen bir

durumda nasıl davranılacağı bilinirse sorunlar kolayca halledilebilir.

Karşılaştırma yapmaktan kaçının: Öğrenci performansları hakkında karşılaştırma

yapmak sınıfta bölünmelere neden olabilir. Düşük performanslı öğrencilerin tamamen

kaybedilmesine yol açabilir.

Verdiğiniz sözleri tutmaya dikkat edin: Verilen sözlerin tutulmaması sınıfta güveni

zedeleyebilir.

Sınıfı amacına uygun bir biçimde organize edin: Oturma düzeni, araç ve gereçlerin

uygun bir biçimde yerleştirilmesi iyi bir organizasyon için gereklidir.

Öğrencilerin problemleri ile ilgilenin: Öğrencinin ders içi ve ders dışından

kaynaklanan problemleri ile ilgilenmek öğrencinin derse katılımını artırabilir.

Etkili öğretmenlerin sınıf içi davranışları değerlendirildiğinde yönetim açısından

liderlik özellikleri gösterdiği, duygusal yönden ise öğrencilere yakın duran,

onların sınıf içi ve sınıf dışındaki sorunlarına eğilen bir yol izlediği söylenebilir

sözlük

Sayfa 26 / 26