sinif yÖnetİmİ ders notlari yrd. doç. dr. mehmet okutan

Yrd. Doç. Dr. Mehmet OKUTAN Ders Notları

SINIF YÖNETİMİ DERS NOTLARI

Yrd. Doç. Dr. MEHMET OKUTAN


EĞİTİM

•Eğitim sözcüğünün farklı tanımlarının ortak yanı, onun davranış değiştirme, davranış oluşturma amaçlı etkinlikler bütünü olmasıdır.

ÖĞRETİM •Öğretim, öğrenme, davranışın sağlanması amacıyla

yapılan ön çabalardır. •İnsanların öğrenim düzeylerinin göstergesi

diplomaları, •Eğitim düzeyleri ise davranışlarıdır.


• Toplumsal yaşamımıza bu açıdan baktığımızda, öğrenim düzeyi yüksek olan çok sayıda insanın azımsanmayacak sayıdaki davranışının, bilmesi gereken yasal-düşünsel kurallara,çoğu kez bilinçsiz olarak uymadığını görürüz.

•Bu davranışlar süreklilik kazanması durumunda o kişiler için, öğretilmiş ama eğitilmemiş denebilir.


• İstenilen Hedeflere Ulaşabilmemiz için

•Bilgiyi taşıyan ama kullanamayan değil, nasıl öğreneceğini bilen, gerçek bilgilere ulaşabilen, bildiği gibi davranan, düşünerek yeni bilgiler üreten, sorun çözen insanlara gereksinim vardır.

•Nasıl bir öğrenme sağlayalım ki çabuk unutulmasın, uygun koşullarda davranışa dönüşebilsin sorunun yanıtı verilmelidir.


• Öğretmenler,

•Bilgi taşıyıcı ve aktarıcı değil, bilgi kaynaklarına giden yolları gösterici birer EĞİTİM LİDERİ olmalıdır.

•Okullarımızın birer örnek ve sınırlanmış, yapıları buna uygun olarak değiştirilmeli, yalnızca yaptığını doğru yapan değil, doğru olanı yapan İnsanlar yetiştirilmelidir.


• Okul ve Çevre

•Eğitim yalnızca okullarda gerçekleştirilen bir etkinlik değildir, ama okul, eğitim amacıyla kurulmuş özel bir çevredir.

•Okulun varlığı, bu özel çevrenin oluşturulup denetlenmesi amacından kaynaklanmıştır.


Okul-Çevrenin üç Temel İşlevi

1-Öğrencileri dış çevrenin güçlüklerinden korumak, onlara yaşamı kolaylaştırmak. Bunun için okul, yönetici-öğretmen ve diğer görevlilerin sürekli denetimindedir.

2- Dış çevrede kolay rastlanabilecek olan istenmeyen davranışları içeri sokmayarak, öğrenci davranışlarını temizlemektir.

• Not:Yasal metinlerde eğitim kurumlarının çevresinde bazı iş yerlerinin olamayacağı hükmü vardır. (200 m)


3-Dengeleme; yani okulun dışındaki çevrede, insanların kişisel özellikleriyle açıklanamayacak düzeylerde yaşama farklılıkları görülür.

•Bu çarpıcı farklar, toplumun güç dengesini değiştirerek huzurunu bozar, gelişmesini engeller.


• İşte okul, bu aşırı farklılıkların kendi sınırları içinde sergilenmesine, yaşamasına izin vermeyen, toplumsal yaşamda olmayan dengeyi kendi sınırları içinde kurması gereken bir kurumdur.

• Bütün öğrenciler, şu yada bu renk ve biçimde yada formda giyerler; aynı öğretmenlerden yararlanırlar; aynı sırada otururlar.

• Dış çevrede çok farklı koşullarda yaşayan öğrenciler, okula geldiklerinde, benzer koşullarda yan yana olur, bir birlerinin yaşama koşullarından etkilenirler, bir birlerini daha iyi tanır, anlarlar.


• Eğitimin Kalitesi ve Sınıf Yönetimi • Okulun sahip olduğu -olabileceği kaynakların

eğitsel amaçları için kullanımı, eğitim yönetiminin kalitesine bağlıdır.

• Bu kalite, eğitim yönetimi hiyerarşisinin her basamağında yer almalıdır.

• Bu basamaklardan biri de;

SINIF YÖNETİMİDİR


SINIF YÖNETİMİ

• Sınıf Yönetimi, eğitim yönetimi hiyerarşisinin ilk ve temel basamağıdır.

• Sınıf, öğrencilerle yüz yüze olunan bir yerdir.• Eğitim Yönetiminin kalitesi, büyük ölçüde sınıf

yönetiminin kalitesine bağlıdır.


Etkili Bir Öğretimin Değişkenleri

• Sınıfın iklimi.• Sınıftaki etkileşim düzeni.• Sınıftaki iyi ve olumlu ilişkiler.• Öğrencilerin katılımı.• Örgütlenme;görev paylaşımı.• Davranış düzeni


• Sınıf Yönetimi; sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir.

• Öğretmen,bir orkestra şefidir.


Sınıf Yönetiminin Boyutları:

• Sınıf Ortamının Fiziksel Düzenlemesi:

Sınıfın genişliği, düzenlenmesi, renkler,ısı ve ışık, oturma düzeni, öğrencilerin gruplandırılması, temizlik, estetik, eğitsel araçlar


• Plan-Program Etkinlikleri:

Programlara uygun Yıllık,ünite planları yapıldıktan sonra öğrenciyi asıl etkileyen Günlük Planların yapılması ve uygulanması


• Zaman Düzenine yönelik etkinlikler: Etkili öğretim, öğrenmeye ayrılan zamanın

çoğunluğuna ve etkili kullanımına bağlıdır.Zamanın ders dışı ve bozucu etkinliklerle

harcanmaması, sıkıcılığın önlenmesi, öğrenci zamanının çoğunluğunu okulda-sınıf-ta geçirmesi; devamsızlığın önlenmesi.


• İlişki Düzenlemeleri:

Sınıf kurallarının belirlenip, öğrencilere benimsetilmesi, sınıf yaşamının kolaylaştırılması, öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişki düzenlemeleri vs


• Davranış Düzenlemeleri: • Sınıf ortamının istenen davranışı sağlayabilir

hale getirilmesi.• Sınıf ikliminin olumlulaştırılması• Sorunların ortaya çıkmadan tahmin edilmesi

yoluyla istenmeyen davranışların önlenmesi.• Sınıf kurallarına uyulmasına sağlanılması.• Yapılmış olan istenmeyen davranışların

değiştirilmesi


Sınıf Yönetiminin Modelleri Eğitim alanındaki gelişmeler toplumsal gelişmelere de bağlı olarak sınıf yönetimi modellerini;baskıcıdan demokratiğe, şekil yöneliminden amaç yönelimliye, öğretmen ağırlıklıdan •öğrenci ağırlıklıya yönlendirmiştir.


• Bu yönelimlerin seçimi, yine de yönetim durumuna, ortama, olaylara, sınıf sisteminin çevresine göre kaymalar gösterebilir.

• Örnek: Yönetim algısı şekil ağırlıklı olan bir okulda öğretmen amaç yönelimli modeli kullanmak için bu şekil özelliklerinde değişiklik yapmaya kalktığında, okul yönetiminin tepkisiyle karşılaşabilir. Bu tepki aşılamazsa, öğretmenin benimsediği modelde, tepkiye yanıt verici değişimler gerekebilir.


Sınıf Yönetiminin Modellerini Şöyle sıralayabiliriz:

• Tepkisel Model: İstenmeyen bir düzenleniş sonucuna yada bir davranışa tepki olan sınıf yönetimi modelidir.

• Amacı; istenmeyen durum yada davranışın değiştirilmesidir.

• İşleyişi, istenmeyen sonuç-tepki şeklindedir.Düzen sağlayıcı ödül-ceza türü etkinlikleri içerir.


• Önlemsel Model : Planlama düşüncesine bağlı, geleceği kestirme, istenmeyen davranış ve sonucu, olmadan önleme yönelimlidir.

• Amacı:Sınıf sorunlarının ortaya çıkmasına olanak vermeyici bir düzenleyiş ve işleyiş oluşturarak, tepkisel modele gereksinimi azaltmaktır.

• Sınıfta yanlış davranışa olanak vermeyen bir sosyal sistem oluşturmaya çalışır.

• Etkinlikler bireyden çok gruba yöneliktir.


• Gelişim Modeli: Sınıf yönetiminde öğrencilerin, fiziksel,duygusal, deneyimsel gelişim düzeylerinin gerektirdiği uygulamaların geliştirilmesini esas alır; uygulamaya geçilmeden önce öğrencilerin ona bu açıdan ha- zırlanmasını öngörür.

• 4 Basamaktan oluşur:


• 1. Onuncu yaşa kadar sürer. Öğretmene çok iş düşer. Nasıl öğrenci olunacağının öğrenildiği zamandır.

• 2. On-Oniki yaş arası dönemdir. Sınıf yönetimine verilen ağırlık azalır. Öğrenciler olgunlaşma döneminde sınıf yönetimine uymaya, öğretmeni hoşnut etmeye isteklidir.

• 3. Oniki-Onbeş yaşları arasıdır. Arkadaş beğeni ön plana çıkabilir. Öğretmeni sıkıntıya sokmayı seçebilirler. Sınıf yönetiminin kurallarını ararlar


• 4. Lise yıllarıdır.Öğrenciler kim olduklarını, nasıl davranmaları gerektiğini anlamaya başlarlar.Akıllanırlar. Yönetim sorunları azalır. Arkadaşlarının etkisi gittikçe artar.


• Bütünsel Sınıf Modeli:Bu modelde önlem-sel sınıf yönetimine öncelik verme, gruba olduğu kadar bireye de yönelme, istenen davranışa ulaşabilmek için, istenmeyenin nedenlerini ortadan kaldırma vardır.

• Etkinlikler sürecinde seçilecek davranış örgüleri,öğrencinin gelişim basamakları ile uyumlu olanlardan seçilir.

• Modelin çevre boyutunda, okul, aile, boş zaman etkinliklerinin yer aldığı arkadaş çevresi vardır.


Sınıf Yönetiminde Etkililik

• Sınıf Yönetimi kararları, öğrencileri kontrolden çok eğitimin kalite ve sürekliliğini sağlamaya yönelik olmalıdır.

• İyi bir sınıf yönetimi, iyi bir öğretime bağlıdır.


• Bu anlamda sınıf yönetimi araç, kaliteli bir eğitim amaçtır. •Öğrenci başarısının değişkenlerinden biri, belki başlıcası sınıf yönetimidir.

• Araştırmacılar, öğrenci özelliklerindeki farklar kadar, sınıfın yapı ve yönetimindeki farkların da başarıyı belirleyici olduğunu göstermiştir. Bir sınıfta başarılı lan bir öğretmen benzer öğrencilerin bulunduğu başka bir sınıfta başarısız olmuştur.


• Sınıf Yönetimi, çok yönlü ve uzun çabalar isteyen, güç bir iştir. Her gün saatlerce kalabalık bir öğrenci grubuyla beraber olmak, yapılacak her davranışı ayrıntısıyla planlamak, gerçekleşmesini sağlamak, sınıftaki her şeyden her an haberli olmak kolay bir iş değildir.


• Öğrenciler uzun süre oturarak, derse ilgilerini veremezler. Öğretmenin erken-geç, kolay-güç öğrenen, normal özürlü öğrencilerle ayrı ayrı ilgilenmesi gerekir.

• Sınıfta çok yönlü karmaşık bir ilişki ağı vardır. • Sınıf ve öğrencilerin özellikleri değiştikçe yönetsel

uygulamalarda farklılaşmalıdır.• (Ör: Düşük yetenekli öğrencilerin çoğunlukta olduğu

sınıflarda, daha çok zamana ihtiyaç vardır.)


• Sınıf Yönetiminin değişkenleri, öğrenci, öğretmen, okul ve eğitim yönetimi, çevre olarak sıralanabilir.

• Etkili bir sınıf yönetiminin kritik öğesi ÖĞRETMEN’ dir. Çünkü o diğer öğelerin bütünleştiricisi ve bir dereceye kadar da belirleyicisidir.

• Öğretmenin yeterlilikleri artırılıp, bunların kullanımının temel değişkeni olan mesleğe karşı tutumu olumlulaştırılmadıkça, iyi bir sınıf yönetimi beklenemez.

• Etkili bir sınıf yöneticisi olarak öğretmenin, sınıfı eğitim için hazırlaması, sınıf kural ve süreçlerini belirleyip, öğretmesi, öğretimini düzenleyip sürdürmesi, öğrencilerin uygun davranmasını sağlaması beklenir.


Dersliğin Düzenlenmesinin Amacı

• Özellikle birinci sınıfa yeni gelen öğrenciler için Sınıf yeni ve genelde korku duyulan bir kavramdır. Öğrencinin bu korkusunun temelinde yeni bir ortama girmesinin getirdiği yabancılık, ailesinden aldığı duyumlar ve üst sınıflara giden büyüklerinden aldığı sınıfla ilgili olumsuz duyumlar neden olabilmektedir.

Bu nedenle:


• Öğrencilerde görülebilecek bu olumsuz ve yanlış izlenimin ortadan kaldırılması için,

• Yaşı, seviyesi ve eğitim düzeyine uygun olarak gerekli bilgi, beceri ve davranışların kazandırılabilmesi için sınıf düzenlemesinin amacına uygun yapılması eğitim-öğretim çalışmaları için zorunluluktur


Dersliğin Düzenlenmesinde Uyulacak Kurallar:

• FİZİKSEL YÖNDEN:

1. Aydınlatma : Dersliğin aydınlatması dersliğin tüm bölümlerinde ders ve ders dışı etkinliklerin rahatlıkla yapılabileceği türde olmalı, derslikte bulunanların aydınlatmanın azlığından veya çokluğundan rahatsız olmalarına fırsat verilmemelidir. Işığın göze direk gelmesi engellenmelidir. İmkan varsa derslikte ayarlanabilir elektrik düğmeleri kullanılmalıdır.


• 2.Havalandırma:Dersliğin havalandırmasına gereken önem verilmelidir. Oksijen azlığı öğrencileri dikkatsiz ve uykulu yapar. Etkinlikler esnasında bozulan dersliğin havalandırması teneffüslerde yapılmalı, ders içinde derslik havalandırmasından, özellikle karşılıklı pencerelerin açılarak yapılan derslik havalandırmasından kaçınmalıdır. Çünkü karşılıklı açılan pencereden oluşacak cereyan öğrencileri rahatsız eder.

•


• 3- Isınma : Dersliğin ısısı mevsim ve zamana uygun olarak yapılmalıdır. Çünkü duruma uygun olmayan ısı fiziksel rahatsızlıklara, ilginin azalmasına, zihnin gevşemesine, özellikle düşük ısı çabaları ısınmaya yöneltmekte, zihnin etkinliklere odaklaşmasını güçleştirmektedir. Bu nedenle dersliğin ısısı ortalama yirmi derece civarında olmalıdır.


• 4- Temizlik: Dersliğin ve derslik içinde bulunan araç,gereçlerin temizliğine önem verilmelidir. Dersliğin temizliği öğrencilerin fiziksel ve ruhsal rahatlıkları açısından gereklidir. Temiz bir ortamda bulunan öğrenciler hem etkinliklere rahat ve istekli olarak katılır, hem de kazanmaları gereken temel davranışları kazanmalarına fırsat verilmiş olur, öğrenci sınıfı temiz bulmalı ve temiz terketmelidir. Aynı şekilde kullanılacak araç-gereçlerin temizliğine de gereken önem verilmelidir. Unutulmamalıdır ki, temiz bir araçla çalışan öğrenci ile temiz bir araçla çalışan öğrenci davranışı arasında çok fark vardır.


• 5- Renk: Renkler öğrencilerin fiziksel ve psikolojik davranışlarını etkiler. Bu nedenle dersliğin ve derslik içinde bulunan araçların renk seçimlerinde öğrencilerin sınıf düzeyleri dikkate alınmalı, araç-gereçlerde etkinliğe uygun renk seçimi yapılmalıdır. Okulun derslik, salon ve diğer bölümlerinin boyanmasında pekala öğrencilerin görüşleri alınabilir.


• 6- Gürültü : Öğrencileri rahatsız edici, işitmeyi engelleyici, dikkati dağıtıcı, fiziksel ve ruhsal sağlığı bozucu bir etkendir. Bu nedenle okulun dışından gelebilecek gürültüyü azaltmanın en önemli yolu okul binasının yapımında çözümlenmelidir (ses yalıtımı vb.). Derslik içinde oluşan gürültü derslik içi etkileşimi olumsuz yönde etkiler. İletişim güçlüğü çeken ve gürültüyü öğretmene söyleyemeyen öğrenciler çoğu kez söyleneni anlayamazlar, ayrıca gürültülü bir ortamda öğretmenin söylediklerini yinelemesi zamanın iyi kullanılmasını engeller. Öğretmenin gürültü olduğunda sesini yükseltmemelidir. Bunun yerine bir süre sessiz kalması, varlığını hissettirecek bir davranış göstermesi yararlı olabilir.

•


• Oturma Düzenleri: Öğrencilerin oturma düzenleri yapılan eğitim-öğretim çalışmalarını; sınıf yönetimini olumlu yada olumsuz yönde etkiler.


• Öğrenci arkadaş ilişkileri, çalışkan- tembel durumları, seviye grupları oluşturma, farkında olunmadan sevilen sevilmeyen öğrenci durumları, ders araçlarının, sıraların, öğretmen masalarının vb. durumlar sınıf yönetimi ve eğitim-öğretimi olumlu-olumsuz yönde etkileyen etkenlerdir.


Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi:

• Sınıf ustaca düzenlenmiş bir çevre olmalı. Çünkü davranış değiştirmenin çok etkili yolu, çevreyi değiştirmektir.

• Sınıf ortamı, işlevsel bir sanat ve güzellik alanı, öğrenme için güdü merkezi olmalı, öğrenci özelliklerine göre kolaylık sağlamalı.

• Uyarıcı ve çeşitlenmiş ortamda öğrenme daha iyi gerçekleşir.


Sınıfın Ana Bölümleri:

• Sınıf,öğrencilerin sessiz oturup ders dinlediği bir müze değil, arkadaşlarıyla birlikte araştırmalar yaptığı bir laboratuar olmalıdır.

• Öğrencilerin oturma düzenleri değiştirilmeli• Öğrenme stratejilerine uygun oturma grupları

oluşturulmalıdır.• Not: Oturma durumlarını gösteren şemalar

üzerinde durulacak.


1. Program Yönünden

• İnsana, göstermesi gereken davranışları kazandırma, göstermemesi gerekenleri değiştirme olarak tanımlanabilecek olan eğitim sürecinde, gerekenin ne olduğu yasa ile belirlenmiştir. (METK)

• Okulların kuruluş gerekçesi, bu yasada belirtilen özelliklere sahip bireyler yetiştirmektir.

• Bu özellikler grubunun adı “Türk Milli Eğitiminin Amaçları”dır.


• Eğitim bakanlığı, okullar, yöneticiler, öğretmenler, dersler, programlar, bunlar için ayrılan kaynakların hepsi, bu “amaç”ları gerçekleştirmenin “araçları”dır.

• Her dersin, o okul için, o sınıf için özel amaçları programlarda belirlenmiştir.

• Programda yer alan bazı ünite ve konular için bakanlıkça, hedefler ve davranışlar da yazılmış, örnek hedefler alınarak bunlar için örnek eylem planları yapılmıştır.

• Eğitim Bakanlığı bunların uygulama esaslarını, öğretmenin esneklik sınırlarını belirlemiştir.


Bu esnekliğin kullanılmasında dikkat edilecek hususları şöyle sıralayabiliriz:

a) Her öğrencinin gücü yettiği oranda yetiştirilmesi,b) Gereksiz bilgi vermek yerine, eğitsel amaçlara

uygun davranış kazandırılması,c) Bütün sınıflarda başlangıç noktası yakın çevre

olması,d) Ünitelere, konulara ve bunların programdaki

sırasına aynen uyulma zorluğunun olmaması,


2. Eğitim Planları Yönünden:

• Uygun öğrenme düzenlemeleri yapılırsa herkes öğrenebilir, bu düzenekleri hazırlama işinin bir dilimi de planlamadır.

• Planın, geleceğe geniş açıdan ama ayrıntıya inmeden gören biçimi, eğitimde yıllık plandır.•Gelecekteki yaklaşık kırk dakikalık dilimi, her dakikası ile belirleyen, ders planıdır.

• Bu ikisi arasında ünite planı vardır.• Eğitimde bireysellik, bireysel planlamayı gerekli

kılar.


• Sınıfta seviye grupları oluşmuşsa bunlar için ayrı planlar yapılmalıdır.

• Ders planı bir mikro yönetim örneği olmalı, nelerin yapılacağı yanında, bunların nelerle yapılacağı da ayrıntısı ile belirlenmelidir.

• İyi bir ders planının olmayışı, sınıf içi etkinlikleri sıkıcı hale getirir. Bu da öğrencileri dersten hatta okuldan soğutup, uzaklaştırır.


Plan yapmadan Şu üç notaya dikkat

edilmelidir: a. Sıra : İçeriğin mantıksal ve tutarlı bir düzen ile

verilmesini anlatır.b.Süreklilik: Öğrenmenin bütünlüğünden

kaynaklanır. Her eğitsel etkinlik, geçmişte yapılanlardan yararlan malı, onlarla tutarlı olmalı, gelecekle yapılacakları gözeterek, onlara hazırlık sağlamalıdır. Plan, önceki ve sonraki öğrenmeler gözetilip, onlarla bütünleşme sağlanacak şekilde yapılmalıdır.

c.Bütünlük: Bir derste kazanılanların, başka derslerdeki etkinliklerde kullanılmasıdır.


• Bir ders planının, hazırlık, uygulama, denetleme, pekiştirme dilimlerinden oluştuğu söylenebilir.


İyi Planın Özellikleri:

• Hedef ve davranışların belirlenmesi.• Konunun belirlenmesi.• Sürenin belirlenmesi.• Yöntem ve öğretim stratejilerin belirlenmesi.• Araç-gereçlerin belirlenmesi.• Yapılacak ders içi ve ders dışı çalışmaların

belirlenmesi.• Bir önceki etkinlikten kazandırılamayan bilgi,

beceri ver davranışların belirlenmesi.• Değerlendirme etkinliğinin belirlenmesi.


3- Çevrenin Tanınması Yönünden

• Öğretmen eğitim-öğretim yapacağı ortamı en iyi şekilde tanımak zorundadır. Çalışmalarında çevre imkanlarından olabildiğince yararlanmak, hem öğrencilere kazandırılacak bilgi beceri ve davranışları geliştirmek ve pekiştirmek, hem de çevrede görülebilecek eğitim-öğretimi olumsuz etkileyecek faktörlerin belirlenmesi ve buna uygun tedbirlerin alınması için çevrenin çok iyi şekilde tanınması gerekir.

• Bu bağlamda:


A- Bütün olarak,

a) Çocuğun yaşadığı çevrenin fiziki özellikleri,

b) İklim koşulları,

c) Ekonomik yapısı,

d) Sosyo-Kültürel yapısı,

e) Gelenek,görenek, örf-adet ve diğer yaşantıları


B- Özel olarak,çocuğun

a)Fiziki yapısı,b)Psikolojik yapısı,c)Sosyal yapısı,d)Bilgi-Beceri ve Davranış seviyesi,e)Yetenekleri,ilgilerif) Beklentileri,•Yönlerinde öğretmenin iyi bir çevre tanıma

çalışması yapması gereklidir.


4.Hazırlık Yönünden • Öğretmen ders öncesi işleyeceği konu hakkında

yeterli bilgiye sahip olmalı, gerekirse konu ile ilgili değişik kaynaklardan bilgi edinme ve bilgi pekiştirme yoluna gitmeli, dersini hangi ortamda işleyeceğini, hangi araçları kullanacağını, hangi yöntem ve teknikleri kullanacağını, etkinlik esnasında yapılacak çalışmaları önceden belirlemelidir.


• Derste kullanılacak araç-gereçlerin önceden denemesi yapılmalı, kirli, arızalı veya kullanılamayan araç-gereçlerle sınıfa girilmemelidir. Gerekirse ders esnasında kaynak kişi olarak yararlanılacak kişiler de belirlenmeli ve kesinleştirilmelidir. Ayrıca ders sonunda yapılacak değerlendirme etkinlikleri ve değerlendirme türü de önceden belirlenmelidir.


Sınıf İçinde Öğretmen

1- Davranış ortamı oluşturma : Öğretmen sınıfta konu veya etkinlik durumuna göre öğrencilerin uygun davranış gösterebilmelerini sağlayacak ortamlar oluşturması gereklidir. Hem fiziksel anlamda (uygun sınıf düzenlemesi), hem de psikolojik anlamda (olumlu davranışların takdir edilmesi, örnek gösterilmesi vb.) öğrencileri olumlu davranış göstermeye teşvik edecek çalışmalara yer verilmelidir.


2- Sınıfta öğretmenin yeri : Öğretmen sınıftaki yeri konuların işlenişi ve amaçların türüne göre değişir. En önemlisi sınıfın tümünü görebilmek, sınıfta olan bitenin farkına varmak, istenmeyen davranışların farkına varmak, olumlu davranışları fark edebilmektir. Öğretmen ders içinde araç-gereç kullanırken ve özellikle sınıf tahtasını kullanırken sınıfa sırtını dönmemeli, bir öğrenci veya bir grupla ilgilenirken, diğer öğrencileri gözden kaçırmamalıdır. Ayrıca öğretmenin sınıftaki dolaşması da bir amaca dayalı olmalıdır..


• Çünkü gelişigüzel yapılan sınıf içi dolaşması bazen öğrencilerin dikkatini dağıtmakta, bazen de öğrenciler ile öğretmen arasındaki iletişimi olumsuz yönde etkilemektedir. Çünkü gezerek bir konuyu anlatan öğretmeni sınıfın bütününün dinlemesi ve izlemesi imkansız olmaktadır


3-Öğretmenin örnek olması : Öğrencilerin gözünde öğretmen anne ve babasından daha önemli ve örnek alınacak kişidir. Öğrencilerin eğitimle ilk tanışması genelde görsel olmaktadır. Çocuk genelde gördüğü şeyi benimser ve taklit eder. Bu nedenle öğretmen her davranışı ile model olmalıdır. Kılık kıyafet, yürüme, konuşma, planlı olma, kurallara uyma, kendi söylediklerine uygun hareket etme, soğuk kanlı ve sabırlı olmak, davranışlarda açık olmak, uygun koşul yaratma, olumlu ve uygun öğretmen davranışları arasında sayılabilir.


• Öğretmenin derste yaptığı önerilerle kendi yaşantısı tezat teşkil etmemeli, öğrencileri ikilem içine düşürmemelidir.


4- Sınıfta güç ilişkisi : Öğretmen sınıfta her durumda öğrenci bulunabileceğini, bir ders ortamında değişik durumdaki öğrencilerle etkileşimde bulunması gerektiğini bilmeli ve sınıfta kendisinden başka güçlü kişilerin de bulunduğunu dikkate almalıdır.


Örneğin öğretmenin yardımına gereksinimi olan öğrenciler bu yardımın zamanına, şekline ve süresine çoğu kez kendileri karar verirler. Önemli olan sınıfta güçler çatışması oluşturmak değil, güç ilişkisini yerinde kullanarak karşılıklı iletişim yoluyla güç dengesini verimli kullanmak ve değerlendirmektir.


5- Demokratik ortam : Eğitim-öğretim ortamında en çok gerekli olan durumlardan bir tanesidir. Hem sınıf ortamında öğrencinin kendisinden beklenen davranışları gösterebilmesi, demokrasi bilincinin yerleşip gelişebilmesinin temelinde ailesinde ve sınıfında demokratik ortamın oluşturulması yatar. Sınıfta bulunan tüm kişilerin fikirlerini serbestçe söyleyebildikleri, göstermeleri gereken davranışları gösterebildikleri, diğer kişilerin de konuşma ve hareketlerine saygı duyabildikleri bir ortam oluşturulmalı, bu ortam herkes tarafından benimsenmeli ve korunmalıdır.


• Sınıf ve okul kurallarının belirlenmesinde öğrencilerin görüşleri alınmalıdır. Öğretmen burada ne baskıcı, ne de serbest bırakıcı olmamalı, tam tersine demokratik ortamın oluşmasında demokrasinin kuralları işletilmelidir.


6- Sınıfta iletişim : Sınıf ortamında işlemesi gereken en aktif kuraldır. Öğrencinin tanınması, imkanların belirlenmesi, seviyelerinin belirlenmesi, sorunlarının belirlenmesi, ilgi ve yeteneklerinin belirlenmesi, bilgi akışının sağlanması, olumlu davranış kazandırılması hep iletişimle olur. İletişim öğretmenden öğrenciye, öğrenciden öğrenciye, öğrenciden öğretmene, çevreden hepsine, daha doğrusu herkesten herkese olursa yararlı olur. Tek yönlü iletişim sıkıcıdır ve dönütün yararlarından uzaktır.


•Sınıfta öğretmen iletişim için uygun ortamı hazırlamalı, iletişim bir amaca dayalı olmalı, sınırlı olmalı, gereken kişiler gerektiği kadar iletişime katılabilmelidir. İletişim gerek öğret-men, gerekse başka kişilerce engellenmemelidir. Konuşmacının akıcı ve işlek bir dil kullanması, konuşmanın jest ve mimiklerle desteklenmesi iletişimi olumlu yönde etkiler.


7- Zaman yönetimi : Sınıftaki zamanın tümü eğitsel amaçlara yönelik etkinlikler için kullanılmalıdır. Bunu sağlamanın yolu sınıf süreçlerinin dikkatle planlanması, zamana bağlanmasıdır. Öğretmen sınıfta yönetsel işlerle fazla uğraşmamalıdır. Örneğin idari bir işlemle ilgili gereğinden fazla açıklamada bulunmak veya numara ve ad soyadı okuyarak yoklama yapmak gibi. Ayrıca araç-gereçlerin ders öncesinde hazırlanması, kitap dolabının uygun yerde bulunması da zamanın etkili ve verimli kullanılmasını sağlar.


8- Eşitlik : Eğitim-öğretimi olumsuz etkileyen en önemli faktörlerden bir tanesi de öğrencilerin öğretmen hakkında edindiği izlenimdir. “Öğretmen en çok Ali’yi seviyor.” veya “Öğretmen Esra’nın akrabası, ona daha fazla önem veriyor.” Şeklinde düşünen öğrencilerin yeterli katılımı sağlaması güçtür.


Bu nedenle öğretmenini sınıfta bulunan tüm öğrencilere eşit mesafede bulunması, herkesle eşit olarak ilgilenmesi, tüm öğrencilere eşit oranda değer verdiğini göstermesi gerekir. Verilecek bir ödül tüm öğrenciler için eşit olmalı, sınıf kurallarına uymayan bir öğrenci veya istenmeyen bir davranışı gösteren bir öğrenci için öğrenmenin davranışı aynı oranda olmalı,


Sınıfın Öğretim Ortamı

a) Hedef davranışların belirlenmesi ,b) Öğretim araçlarının belirlenmesi,c) Öğretimin uygulanması,d) Dikkati çekme,e) Amaçları açıklama (hedeften haberdar etme,f) Güdüleme,g) İçeriği kazandırma,h) Dönüt alma-düzeltme,i) Özetleme-Değerlendirme,j) Pekiştirme,


İstenmeyen Davranışların Önlenmesi

a) Sınıfın davranış düzeni,

b) İstenmeyen davranışlar

c) İsteneni destekleyen davranışlar,

d) İstenmeyen davranışların sınıf dışı etkenleri,

e) İstenmeyen davranışların sınıf içi etkenleri


1- Öğrencilerin özellikleri,

2- Sınıfın yapısı,

3- Eğitim programı

4- Öğretim yöntemleri,

5- Öğrenci başarısı,

6- Öğretmenin özellikleri,


İstenmeyen davranışlara karşı stratejiler,

1- İsteneni çağrıştırıcı davranmak,

2- İstenen davranışa inandırmak,

3- İstenen davranışı güçlendirmek,

4- İstenen davranışı kolaylaştırmak,


İstenmeyen Davranışların Değiştirilmesi

• İstenmeyen davranışlara karşı yaklaşımlar: 1-Sorunu anlamak, 2- Görmezden gelmek, 3- Uyarmak, 4- Derste değişiklik yapmak, 5-Sorumluluk vermek, 6-Öğrenciyle konuşmak, 7-Okul yönetimi ve aileyle ilişki kurmak, 8-Ceza vermek


Ceza Vermek

• Ceza, öğrencinin istemeyeceği, hoşlanmayacağı bir durumla karşı karşıya getirmek anlamında kullanılmıştır.

• Cezadan çok önleyici yöntemlere baş vurulmalı, ama ceza vermemeye çalışmak uğruna dersin engellenmesine de izin verilmemelidir.

• Ceza davranışla orantılı olarak, o davranışın yinelenmesini engelleyecek şekilde uygulanmalı, bunun için de öğrenci neyi nasıl yaptığı için ceza aldığını bilmelidir.


• Okulda bulunmanın ve ödev yapmanın ceza olarak algılanması iyi olmaz

• Cezalar, istenmeyeni vermek veya istenenden yoksun bırakmak şeklinde düşünülebilir.

• Cezanın hemen davranışın ardından gelmesi, etkilenme durumlarına göre kişilere ceza verilmesi, sınıf dışında uygulanması önerilmektedir. Öğrencilerin çoğunun duyacağı şekilde ayıplama, olumsuz davranışı çoğaltan, yalnızca yanlış davrananın duyacağı şekilde olan ise azaltan bir yöntem olarak bulunmuştur.


• İstenen bir davranış denetlenmeden sürdürüldüğünde, doyum, bıkkınlık, yorgunluk yaratır, davranış terk edilebilir. Terkedilme durumunda doğal olarak oluşan , şiddetli olmayan bir ceza kullanılabilir.

• Okulda fiziksel cezanın yeri olmamalıdır. Geçici bir uyum sağlama dışında yararı yoktur. Ceza kalkınca daha çoğalan bir uyumsuzluğa dönüşür. İnsanı saldırgan yapar,kişi ilk fırsatta o cezayı başkasına yansıtır.

• Fiziksel ceza gören öğrenciler korkak ve yalancı olur

sinif yÖnetİmİ ders notlari yrd. doç. dr. mehmet okutan

Documents