sindirim kanalı protozoonları

Sindirim kanalı protozoonları

Dr. Erdal Polat

TIBBİ PARAZİTOLOJİ

I. Ciliophora

Balantidium coli Domuz Keme Maymun Kedi Kobay İnsan (nadir)

BALANTİDUM COLİ İnsan barsağında yaşayan

En büyük kirpikli protozoondur

Trofozoit

Kist

BALANTİDUM COLİ Trofozoitlerin silerle kaplı

Makronükleus

Mikronükleus

BALANTİDUM COLİ

BALANTİDUM COLİ

Klinik belirti olmayabilir Basit ishalden şiddetli dizanteriye

kadar nadiren farklı klinik tablolar oluşturabilir

Ülser Çok nadir de olsa peritonite yol

açabilir

BALANTİDUM COLİ (Tanısı)

Boyasız preparatlarda Büyük Silli Tipik hareketli

BALANTİDUM COLİ (Tanısı)

Boyalı preperatlarda Makronükleus Mikronükleus

BALANTİDUM COLİ (Tedavi)

Tetrasiklin

Oksitetrasiklin

AMİPLER

Çoğunlukla

Trofozoit

Kist

Sitoplazma zarı 1. Endoplazma

2. Ektoplazma

AMİPLER

İkiye bölünerek çoğalırlar Sularda Islak topraklarda Yapraklarla örtülü nemli yerlerde

serbest olara Hayvanların sindırım sisteminde asalak

veya sığıntı olarak yaşarlar

AMİPLER

Çekirdek yapısına göre ayrılırlar

İnsan Bağırsağında Yaşayan

Amipler

Entamoeba histolytica Entamoeba coli (en sık rastlanır) Entamoeba hartmanni Entamoeba polecki (domuz ve

maymun) Endolimax nana Iodomoeba butschlii

Entamoeba histolytica

İnsan vücudunda Trofozoit Prekist (trofozoitlerin bölünmesiyle oluşur) Kist Metakist (kisten çıkan amip) Metakist trofozoitleri

Entamoeba histolytica(trofozoit)

Büyüklükleri üredikleri ortamın koşullarına göre değişir

Doku içinde gelişen şekil; dokuyu eriterek hastalık oluşturur vakollerinde alyuvar bulunur


Barsak boşluğundaki sığıntı şekli; doku şeklinden daha küçük vakollerinde bakteriler var


Kalın bağırsağa yerleştiğinde sessiz tablodan dizanteriye kadar değişen ağır bir tablo oluşturabilir

Karaciğer Akciğer Beyin

Gibi organlarda apse oluşturur


Başlıca konağı insandır olup ara konak yoktur

İnsanlara fekal-oral yolla, olgun kistlerin kontamine yiyecekler ve sularla alınmasıyla bulaşır

E. HİSTOLYTİCA Barsak amöbyazı

Vakaların % 90 asemptomatik; kist şekil bulaştırıcı grup

Akut amöbyaz; kanlı, mukuslu, fazla miktarda dışkılama ile karakterize, ani gelişen bir klinik tablo

E. HİSTOLYTİCA

Kronik Amöbyaz; Sinsi başlayan, zaman zaman karın ağrısı, günde birkaç defa fazla kokulu, az veya çok kan ve mukuslu dışkılama

Amöboma; Kronik olgularda, kalın barsak çeperinde görülen sert ve ağrılı kitleler.

Patogenez

Trofozoitler kalın barsak mukoza epitel hücreleri arasına yalancı ayakları ile girerek

Sitolitik enzimler Lökositler üzerine toksik etki ile

nekroz ve yüzeyel ülsere neden olurlar

Patogenez

Submukozaya inen geniş ülserasyon

Mukozada ağzı dar, şişeye benzer Kalın barsakta içinde trofozoitleri

ve nekrotik dokuyu içeren Granülamatöz kitleler oluşur

Barsak amebiazi (ülser)

E. HİSTOLYTİCA

Barsak dışı Amöbyaz

Karaciğer; 40-60 yaş arası erkeklerde sık görülür

Plöropulmoner; Karaciğer amöbyazlıların %10-20’sinde gelişir

E. HİSTOLYTİCA

Barsak dışı Amöbyaz Beyin Perikard Periton Dalak Ürogenital organlar Deri

Karaciğerde amip apsesi

Hastalığın prevalansındaki artış

Kültürel alışkanlıklara Yaş (okul çağındaki çocuklarda fazla) Temizlik Sosyoekonomik durum Endemik bölgelere göç Büyük topluluklar halinde yaşama

alışkanlığı Kanalizasyon sistemleri

E. DİSPAR Non-invaziv (dokulara yayılmayan),

patojen olmayan E. histolytica İnsanlarda hastalı yapıp yapmadığı

bilinmiyor Hayvanlarda yaygın intestinal lezyonlar

oluştururlar

E. COLİ Noninvaziv; İnsan bağırsakğında metabolik

artıklara karşı oluşan reaksiyonlara bağlı birtakım rahatsızlıklar oluşur

Amöbiyazın Tanısı

Kesin tanı; Dışk Apse Biopsi Aspirasyon materyallerinin


Dışkının makroskobik görnümü

Kıvamı

Kokusu

Kan

Mukusu


Mukusu; şeffaf mukusdan dolayı “ağaç

çileği ezmesine”

mukus parlak ve kanla karışıktır

(basilli dizanteride kan bulanık ve mukusun ortasındadır)

Barsak Dışı Amöbiyazın Tanısı

Apse duvarından alınan örnekte etken daha fazla

Apse boşluğunda etken daha az bulunur

Apse içeriği 20-30 ml kadar boşaltıldıktan sonra duvardan alınan örnek incelenir


Fizyolojik tuzlu su ile

İyot eriği ile Lam-lamel arası hazırlanan

preparatların mikroskopta incelenmesi ile konur


Sulu ve taze dışkının mukuslu kısmından fizyolojik tuzlu su ile hazırlanan preparatlar beklenmeden (yarım saat içinde) incelenir

Dışkıda eritrosit fazla olduğundan, birbirlerine yapışırlar, buna “Anderson” olayı denir


“Charcot-Layden” kristalleri Azda olsa PNL görülür Trofozoitlerin besin vakuollerinde

eritrosit varsa E. histolytica Trofozoitlerin besin vakuollerinde

eritrosit yoksa E. dispar


Dışkı hemen incelenmeyecekse Prepasyonlardaki trofozoitler ve

kistler tanımlanamıyorsa; Polivinil-alkol Schaudin fiksatifi gibi tespit

sıvısına alınır ve saklanır Prepasyonlar boyanarak incelenir


İyot eriği ile Heidenhain’in Demirli Hematoxylin Tompkins-Miller Trichrom Lawiess Giemsa

E. Histolytica kist (trikrom boyama)

E. histolytica kist (trikrom boyama)

E. coli kist (dışkı lugolü)

E. coli trofozoit (trikrom boyama)

Amöbiyazın TanısıAmöbiyaz şüpheli kişilerde; dışkının ilk incelenmesinde

sonuç negatif ise

İnceleme üç kez (klasik kitaplara göre)

İnceleme altı kez (son çalışmalara göre) tekrallanır

tekrarlanmalıdır.


Kültür Robinson Diamondun aksenik

besiyeri Balamuthun yumurta besiyeripH 737 ºC72 saatte üretilebilir


Seroloji ELİSA Dışkıda antijen aranır Bağırsak ve barsak dışı

amebiyazda Kanda antikor aranır E. histolytica ve E. dispar

ayırımında

Amöbiyazın Tanısı IFA IHA Mikrojel difüzyon WB (170 ve 30 kDal protein)

Moleküler Yöntemler PCR ile DNA bakılabilir

Amöbiyazın Tedavisi

5-nitroimidazole türevleri Metronidazole Tinidazole Ornidazole Nimorazole

VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI

Çekirdek 2 Kamçı 8 Karın yüzünde emme diskleri Giardia

Çekirdek 1 Sitostom belirgin değil Kamçı 4 Enteromonas


Sitostom belirgin Kamçı 2

Restortamonas

Sitostom belirgin Kamçı 4 Chilomastis


Sitostom belirgin Kamçı 4 Dalgalı zar var

Thrichomonas

Giardia intestinalis (lamblia) Trofozoit ; Vücutları simetrili ortadan kesik

armut şeklindedir Çekirdek 2 Sırt yüzü konveks Karın yüzeyinde iki adet emme

diski vardır

Giardia intestinalis (lamblia) Blefaroplast 4 çift Kamçı 4 çift Kist Vücut simetrili Çekirdek 2 Blefaroplast 4 çift Kamçı 4 çift Oval

Giardia intestinalis (lamblia) Parazitin kaynağı dışkıları ile kist saçan

insanlardır

Bir günde milyonlarca kist çıkarılabilir

Kistler E. histolytica kistlerinden daha dirençlidir

Giardia intestinalis (lamblia)

Kistler insanlara; Kirli ellerle Besinlerle Sularla ağızdan sindirim yoluyla bulaşır


Oyun İlkokul çağındaki çocuklarda sık görülen

bir enfeksiyondur Dünyada % 2 - 25 ABD % 2 - 20 Türkiye % 7 - 40

Giardia intestinalis (lamblia) Giardia, duodenum ile biliyer sisteme

yerleşir Sindirim bozuklukları İshal Safra kesesi Safra yolları hastalık oluşturur

Giardia intestinalis patogenezi

Parazitin virulansına Parazit sayısına Yaşa Dirence göre değişir Duodenum mukozasına yapıştığında

intestinal absorbsiyonu engeller Yağ ve A vitamini emilimini bozar

Giardia intestinalis (Kist)

Giardia intestinalis (Trofozoit)

Giardia intestinalis (Tanı)

Kronik ishalde dışkı Yağlı Mukuslu açık renkli Akut olgularda dışkı Sulu


Mikroskobi Dışkı Duodenal sıvı Duodenal biyopsi Gibi örneklerinden lam-lamel arası

hazırlanan preparatlarda parazitin kist ve trofozoitlerinin görülmesi ile konur


Formol-Eter ile çöktürme Çinko sülfat ile yüzdürme yapılırarak Giemza Hematoksilen-Eozin Trichrome boyanarak tanı konabilir


Kültür Tanısal değeri yokturSeroloji İmmundifüzyon İFA ELİSA

Tedavi (Tanı) 5-nitroimidazol türevleri Metranidazole Ornidazole Albendozele

Semptomatik tedavi Proteinden zengin diyet Demir preparatları B vit-kompleksi

Korunma

Çocuklara

Bakıcılara kişisel hijyenik kurallar öğretilmeli ve

eğitilmelidir

Korunma

Besinlerin Hazırlanmasında Satılmasında hijyenik koşullara uyulmalıdır Hastalar Taşıyıcılar tedavi edilmelidir

CHİLOMASTİX CİNSİ

Patojen değildirler ancak Giardia Kamçılı protozoonlardan ayırt edilmesi dolayısı ile önemlidir

CHİLOMASTİX CİNSİ Trofozoitleri Gövde boyunca uzanan spiral yarık

var Ön ucunda hareketi sağlayan 3

kamçı Ön kamçının çıkış yerine yakın bir

nükleusu var

CHİLOMASTİX CİNSİ Kist Oval Ön ucunda bir çıkıntı Bir nükleusu var

Tanıda Dışkıda trofozoit ve kistlerinin

görülmesi ile konur

DİENTAMOEBA FRAGİLİS İnsanların çekum ve ince bağırsağında

yaşar Sadece trofozoit formu vardır Çoğunlukla iki nükleuslu, Bazen 1-4 nükleuslu trofozoitede

rastlanır

DİENTAMOEBA FRAGİLİS

Bir iddia; Hijyen ve sanitasyonun yetersiz olduğu durumlarda fekal-oral yoldan bulaşır

DİENTAMOEBA FRAGİLİS

İshal Karın ağrısı Kanlı-mukuslu dışkı Bulantı Kusma

DİENTAMOEBA FRAGİLİS Belli aralarla alınan dışkı örneklerinde 4-6 granüllü İki nükleuslu trofozoitlerin görülmesi ile konur

Tedavi Tetrasiklin Metranidazol Paramomisin

CRYPTOSPORİDİUM CİNSİ

Hayvan infeksiyon etkeni olarak bilinir AİDS olgularında saptanmasıyla,

önem kazanmış C. parvum Moleküler çalışmalar ile Genotip 1 insandan – insana Genotip 2 hayvanlardan – insana

bulaşır

Cryptosporidium parvum Evrimlerini tek konakta tamamlarlar Ookistler ağız yolu ile alınır Sporozoitler epitel hücrsine tutunur ve intrasellüler ancak ekstrasitoplazmikYerleşir ve merozite dönüşürler, bazılarıseksüel evrim sonucu zigot oluştur

Cryptosporidium parvum

Zigottan farklı iki tip ookist oluşur1- Kalın duvarlı olanlar dış ortama

salınır 2- İnce duvarlı olanlar yeni

hücreleri infekte eder


Su kaynaklı epidemidiler oluşturur

1993 yılında ABD’ de Bir kaynak suyundan 400.000

kişinin infekte olduğu bildirilmiş

Cryptosporidium parvum Su kaynaklı epidemidilerin

nedeni Parazitin kaynak sularındaki

prevalansının yüksekliği Parazitin klora dirençli olması Parazitin içme suyu

filtrelerinden geçebilmesi Çok az sayıda parazitin

infeksiyon oluşturabilmesi


Çocukluk çağlarında sık görülür Bulaşmada Evcil Besi hayvanlarının önemli rolü vardır


Patogenez Başta jejenum olmak üzere Tüm sindirim sistemi etkilenir Solunum ve safra yollarında da

patolojik olaylar ortaya çıkar Barsak epitel hücrelerinde

absorbsiyon bozulur

Cryptosporidium parvum Kişinin immünitesine göre farklı

klinik tablolar oluşturur İmmünitesi sağlamlarda; alınan

parazit miktarı ve etkenin virülansına bağlı olarak hiçbir bulgu görülmeyebilir veya kısa süreli bol ve sulu ishal görülebilir


İmmünitesi baskılanmış olanlarda Kısa dönemli ishal Kolera benzeri ishal Ölümle sonuçlanan klinik tablolar

oluştururlar (özellikle AİDS’lilerde CD4 sayısı<180 hücre/mm3)

Cryptosporidium parvum Dışkıda ookistlerin GİS mukoza biopsi örneklerinde

intraselüler evrelerin gösterilmesi ile konur

Boyama Modifiye kinyoun Ziehl-Neelsen Giemza Acridine-orange Auramin-Safranin


IFA (duyarlı ve özgüldür) DFA ookistler ELİSA Doku kültürü yapılabilir


Tedavide Bilinen antibiyotikler ve

antiprotozoonlar yararlı değil İmmünitesi sağlamlarda;

semptomatik ve destekleyici tedavi önemli

AİDS’lilerde anti-retroviral tedavinin semptomları kaldırdığı gözlenmiştir

ISOSPORA CİNSİ

I. belli en yaygın tür olup sadece insanları infekte eder

I. nalalensis ender olarak görülür

ISOSPORA CİNSİ

İnce barsak epitel hücrelerine yerleşir

Burada aseksüel üreyerek barsak yüzeyinde harabiyete neden olur

Aynı zamanda ookistlerin dışkı ile atıldığı seksüel evrimi de vardır

Isospora belli Ookistlerin sindirim yolundan alınır Sporozoit Epitel hücrelerinde aseksüel

üreme, bazı hücrelerde seksüel üreme başlar

Erkek ve dişi gametler birleşir ve oluşan ookist olgunlaşmadan barsak boşluğuna, sonra da dışkıyla dışarı atılır

Isospora belli

Ookistler dış ortamda oksijen varlığında gelişerek (2-15 günde) içinde sporozoitler gelişir (enfekte şekil)

Taze dışkıdaki sforoblast olgunlaşmamış ookistler ve olgunlaşmış ookistler birlikte bulunur

Isospora belli

Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde fırsatçı infeksiyonlar oluştururlar

İmmün sistemi sağlam kişilerde %0.26 oranında akut ishale neden olur

AİDS %2-12 oranında şiddetli, uzayan ishallere neden olur

Isospora belli Aralıklı alınan dışkı örneklerinde

ookistlerin görülmesi Çinko-sülfat ve Sheaterin şekerli su

flatasyon yöntemi başarılı bulunmuştur Modifiye asit-fast Auromine Rhodomine Asit-fast boyada ookist içinde

sforoblastlar koyu kırmızı boyanmakta, ookist duvarı boyanmamaktadır

Tedavisinde, TMP-SMX ilk seçilecek ilaçtır

Oocysts of Isospora bel

CYCLOSPORA CİNSİ C. cyetanensis ABD’de kontamine besinlerle

salgınlara neden olan Seksüel ve aseksüel evresi aynı

konakta bulunan Ara konağı yoktur İnsanın dışkısındaki Ookistleri

infektiftir

C. cyetanensis

Kontamine su ve yiyeceklerle alınan ookistler

Barsakta genelikle jejenumda Nadir olarakta duodenumda

aseksüel harabiyete neden olur Seksüel üremede mikrogamet ve

makrogameti dölleyerek ookist oluşur

C. cyetanensis

Dünyadaki prevalans hakkında bilgi yok Gelişmekte olan ülkelerde yaşayan ve

bu ülkelere seyahat eden kişilerindışkılarında görülür Türkiyede ilk olgu, Kayseriden HIV

pozitif bir olgudan izole edilmiştir

C. cyetanensis

Klinik belirtileri Kilo kaybı İştahsızlık Bulantı Abdominal kramplarla seyreden

diyare gelişir

C. cyetanensis

İmmunitesi sağlam kişilerde sınırlı infeksiyon yaparken

İmmünitesi düşük kişilerde, uzun süreli, sık, tekrarlayan ciddi diyareler neden olur

Tanı Dışkı

C. cyetanensis Duodenal örnek Biyopsi örneklerinde ookistlerin

görülmesi Asit-fast boyalarla İFA

Tedavide TMP-SMX Metronidazole

SARCOCYSTİS CİNSİ insan S. hominis S. suihominis konak S. lindemanni için ise ara konaktır Seksüel çoğalma, kesin konak olan

etoburların barsak mukozasında gametogeni ile gerçekleşir ve dışkı ile ookist (sporokistler) dışarı atılırlar.

SARCOCYSTİS CİNSİ Sporokistler otoburlarlar

tarafından alındığında Çizgili kas veya kalp kası

hücrelerinde SARCOCYST veya MİESCHER tüpleri adı verilen kistler oluşur

Parazit ara konaklarda aseksüel evrim geçirmektedir

Sarcocystis

SARCOCYSTİS CİNSİ Kisti Trofozoitler intestinal mukozaa girer

ve seksüel evrim geçirir ookistlerden sporozoıit içeren sporokistleri oluşur

İnsan, rastlantısal olarak, ookistli dışkı ile kontamine yiyecek ve suların alınmasıyla veya sarkokist içeren az pişmiş etlerin yenmesi ile infekte olur

Sarcocystis

SARCOCYSTİS CİNSİ İmmun baskılanmış insanlarda sporadik

infeksiyon oluştururlar S. hominis Güneydoğu Asya’da %2 Malezya’da serolojik olarak %19.8 İnsanın arakonak olduğu muskuler

sarkodioz nadirdir Kistler genelikle kol, bacak, larink,

kalp ve dil kaslarında görülür

S. hominis İnsan arakonak ise Hafif intestinal belirtiler görülür Tanıda Çiğ veya az pişmiş et yenme

öyküsü olan Dışkıda ookistler görümesi Kas biyopsisi veya otopsi örneğinde

sarkokistlerin görülmesi

S. hominis Serolojik IFAT KBD deneyleri Korunmada Etlerin iyice pişirilmeden

yenmemesi Besin ve su hijyenine dikkat

edilmesi gerekir

IV. Microspora

Böcekler Balıklar Kemirgenler Pek çok memelilerde hastalık

oluştururlar

Microspora Zorunlu hücre içi parazitleridir Evrim şemasında, prokaryot-Eukaryot

arasında yer alırlar (özellikle 16 sRNA içermeleri ile prokaryotlara benzerler)

5 µm altında olan elips veya ovoid şekilli sporları infektif olup

Nemli ve serin ortamlarda bir yıldan fazla yaşayabilirler

Microspora

Sporlar Solunum yada ağız yolu ile alındığında;

konak eritrositlerine yapışarak, hücre içinde değişik evreler

Sporoplazmin --> merozit (sporogoni) ---

Sporant - sporablast (olgunlaşır) spor -hücre patlar ve yeni hücreler enfekte olur

Microspora

- İmmün sistemi baskılanmış

kişilerde hastalık oluştururlar. . Microsporidium

Microsporidium

İnsanlara bulaşmasında Köpekler Kuşlar önemli rol oynar Bulaşma Direk geçiş Ara konak Vektörler ile olur

Microsporidium

İmmün yetmezlikjli (AİDS) insanlarda ishalin önemli bir etkenidir Enterik patojenlerin tespit edilemediği kronik diyarelerin %15-30’undan sorumlu

Sistemik Gözde infeksiyonlaroluştururlar

Microsporidium Enterocytozoon bieneusi Encephalitozoon intestinalis Encephalitozoon hellem Encephalitozoon cuniculi Nosema türleri Vittaforma cornea Pleistophora türleri Trachipleistophora türleri Brachiola insanlarda hastalık oluştururlar

MicrosporidiumEnterocytozoon bieneusi

İnce barsak enterositleri Safra sitemi epiteli Parankim dışı karaciğer hücreleri Pankreas kanalı epiteline yerleşerek Kronik diyare Kolesisitit Kolanjit’e neden olurlar

MicrosporidiumEnterocytozoon bieneusi

Burun Trakea Bronş epitel hücrelerine yerleşerek Sinüzit Bronşit Pnömoni’e neden olurlar

MicrosporidiumEncephalitozoon intestinalis

İnce barsak enterositleri Safra sitemi epiteli Böbrek Solunum sitemine yerleşerek Kronik diyare, kolit Kronik rinosinüzit, kolesistit, kolanjit Tubulointerstisyel nefrit’e neden

olurlar

MicrosporidiumEncephalitozoon cuniculi

Böbrek Karaciğere yerleşerek Hepatit Rinosinüzit Peritonit oluştururlar

Microsporidium

Nosema türleri; Göz dokuları Nadiren başka dokularda yaygın

olarak Keratit oluşturur Vittaforma cornea Göz dokularında Keratit oluşturur

Microsporidium Pleistophora Trachipleistophora Brachiola türleri Kas dokusuna yerleşerek Myozit’e neden olurlar

Microsporidium Tanı Dışkı veya idrarda sporların

görülmesiyle konurlur. İFA (Calcofluor) Doku biopsis Giemza veya calcofluor ile

boyanabilir

Microsporidium

Serolojik Moleküler tanı yöntemi Tedavi Albendazol Korunmada Temizlik ve kişisel hijyen

önemlidir

sindirim kanalı protozoonları

Documents