GENEL BİYOLOJİ II

YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU

asli.memisoglu@deu.edu.tr

kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu

HAYVANLARIN SINIFLANDIRILMASI

CANLILARIN SINIFLANDIRMASI

ORTAK

ATA

EUKARYA ARKEA BAKTERIA

HAYVANLAR MANTARLAR BİTKİLER PROTİSTALAR ARKELER EUBAKTERLER

ALANLAR

ALEMLER

https://www.thoughtco.com/three-domain-system-373413

Yaşam Ağacı

HAYVANLAR VE DİĞER ALEMLER ARASINDAKİ FARKLAR

HAYVANLAR ALEMİ

• Süngerler??? Bitki mi, mantar mı, hayvan mı???

1. Çok hücreli: tek hücreli zigottan erişkin hayvana karmaşık gelişim

2. Heterotrof: inorganik maddelerden organik besin sentezi yapamazlar (birkaç madde dışında)

• Bitkiler ototroftur

• Mantarlar da heterotroftur???

3. İç sindirim: Besinleri çevreden alır, vücut içerisinde sindirirler

• Mantarlar vücut dışında sindirirler

4. Hücre duvarı yoktur

• Bitki ve mantarlarda vardır

5. Hareket: Yaşam döngüsünün en azından bir bölümünde hareketlidirler

• Sinir doku ve kas doku hayvanlara özgüdür

• Bazı hayvanlar hareket etmezler: Süngerler

• Bazı bitki ve mantarlar hareket eder

• Bazı hayvanların iç sindirimi yoktur

• Bazı çok hücreli canlılar hayvan alemine girmez?????

➢Nasıl ayırt edilir? - gen dizilerinin filogenetik analizi

Filogenetik: Bir canlılar grubunun evrimsel tarihi

• Bu genetik dizilemeler sonucunda yeni ortak özellikler ortaya çıkmıştır:

• Hücreler arası bağlantılar

• Hücre dışı matriks proteinleri: kollajen

HAYVANLAR ALEMİ

HAYVANLARIN SINIFLANDIRMASI

Hayvanlar

alemi

ŞUBE SINIF

Amfibiler

(Amphibia)

Sürüngenler

(Reptilia)Balıklar

Memeliler

(Mammalia)

Kuşlar

(Aves)

Sölenterler

(Cnidaria)

•Deniz anası•Hidra•Mercan

•Amfiyoksus•Tulumlular

Solucanlar

•Yassı•Yuvarlak•Halkalı solucanlar

Yumuşakçalar

(Mollusca)

•Ahtapot•Midye•Salyangoz•Mürekkep balığı

Eklem

bacaklılar

(Arthropoda)•Böcekler•Çok ayaklılar•Araknidler•Kabuklular

Derisi dikenliler

(Echinodermata)

•Deniz yıldızı•Deniz kestanesi•Deniz hıyarı

Süngerler

(Porifera)

•Süngerler

Omurgasızlar

İlkel

kordalılar

Omurgalılar

HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR

• Embryonik gelişim

• Doku oluşumu:

• Diploblastik

• Triploblastik

• Protostom

• Deuterostom

• Vücut simetrisi:

• Asimetri

• Radyal

• Bilateral

• Organ sistemlerinin oluşumu

• Omurga varlığı

• Vücut boşluğu

• Asölomat

• Psödosölomat

• Sölomat

Dikkate alınır

HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR

• Embryonik gelişim

• Doku oluşumu:

• Diploblastik: embryoda ektoderm (dış) ve endoderm (iç) olmak üzere 2

hücre tabakası bulunur.

• Triploblastik: embryoda ektoderm, endoderm ve mezoderm (orta)

olarak 3 tabaka bulunur.

• Protostom: (ilkin ağızlılar) önce ağız sonra anüs

• Deuterostom: (ikincil ağızlılar) önce anüs sonra ağız

• Embryoda hücrelerin içeri çökmesiyle blastopor oluşur ve buradan ağız

veya anüs oluşur

Blastopor

HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR

• Vücut simetrisi:

• Asimetri Radyal Bilateral

• Bilateral simetride beyin ve duyu organları gibi hayati organlar vücuduun ön bölümünde toplanır.

• Evrimsel açıdan tercih sebebidir çünkü hayvan hareket ederken, yeni bir çevreye önce baş tarafı girer ve tehlike veya değişikliklere karşı uyarıları bu sayede hemen alır.

• Vücut boşluğu: sıvı dolu bir vücut

boşluğunun varlığı.

• Asölomat: sindirim boşluğu ve vücut dış

duvarı arasında boşluk yoktur

• Hücre ile doludur (mezenkim)

• Ör: yassı solucanlar

• Psödosölomat: iç organlar sıvı dolu bir

boşlukta asılı dururlar.

• Psödosel denir

• Dışarıdan kas tabaka (mesoderm) ile

sarılıdır

• İçeride saran herhangi bir tabaka yoktur

• Ör: yuvarlak solucan

• Psödo = yalancı

Asölomat

Sindirim kanalı

(endoderm)

Kas tabakası

(mesoderm)

Mezenkim

Psödosölomat

Sindirim kanalı

(endoderm)

Psödosel boşluk

Kas

(mesoderm)

İç organlar

ektoderm

HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR

HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR

• Sölomat: sölom denilen sıvı dolu boşluk

mezoderm içerisinde gelişir.

• Periton denilen kas dokusu hem sölom hem de

iç organları sarar

• Sölom hem dışardan hem de içerden

mezoderm ile çevrilidir.

• Ör: toprak solucanı

• Avantaj: Sölomat hayvanlar

psödosölomatlara göre vücut sıvılarının

hareketini daha iyi sağlarlar

Sindirim kanalı

(endoderm)

Sölomat

İç organlar

Periton

(mezoderm)

Sölom

Kas (mezoderm)

Ektoderm

HAYVANLARIN SINIFLANDIRMASI

Hayvanlar

alemi

ŞUBE SINIF

Amfibiler

(Amphibia)

Sürüngenler

(Reptilia)Balıklar

Memeliler

(Mammalia)

Kuşlar

(Aves)

Sölenterler

(Cnidaria)

•Deniz anası•Hidra•Mercan

•Amfiyoksus•Tulumlular

Solucanlar

•Yassı•Yuvarlak•Halkalı solucanlar

Yumuşakçalar

(Mollusca)

•Ahtapot•Midye•Salyangoz•Mürekkep balığı

Eklem

bacaklılar

(Arthropoda)•Böcekler•Çok ayaklılar•Araknidler•Kabuklular

Derisi dikenliler

(Echinodermata)

•Deniz yıldızı•Deniz kestanesi•Deniz hıyarı

Süngerler

(Porifera)

•Süngerler

Omurgasızlar

İlkel

kordalılar

Omurgalılar

SÜNGERLER

• Çok hücreli,

• özelleşmiş hücreleri var,

• doku ve organ farklılaşması yok,

• asimetri,

• tamamlanmamış sindirim sistemi,

• çoğu denizlerde, az bir kısmı da tatlı sularda yaşar

• vücutlarında “por” adı verilen delikler vardır

• sinir ve kas dokusu yoktur.

• Ör: Banyo süngeri, Neptün kadehi

SÖLENTERLER• Radyal simetri,

• doku farklılaşması,

• basit sindirim kanalı tek açıklığa sahiptir,

• Ağsı sinir yapıları,

• Çoğu denizlerde, az bir kısmı da tatlı sularda yaşar

• Embriyonun gelişim döneminde organlar ektoderm (dış deri) ve endoderm (iç deri) olmak üzere iki doku tabakasından farklılaşır. (Diploblast)

Mercan

Deniz anası

Hidra

YASSI SOLUCANLAR

• Bilateral simetri,

• tam sindirim sistemi tek açıklık,

• deri solunumu,

• vücutları ince, uzun ve bölmeli,

• genellikle parazitler.

• Embriyonun gelişim döneminde organlar ektoderm (diş deri),

mezoderm (orta deri) ve endoderm (iç deri) olmak üzere üç doku

tabakasından farklılaşır. (Triploblast)

Planarya

Tenya

Karaciğer

kelebeği

YUVARLAK SOLUCANLAR

• Tam sindirim sistemi iki açıklığa sahip,

• deri solunumu,

• vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesiz,

• parazit olarak yaşar,

• gelişmemiş vücut boşluğu (psödosölom)

Ascaris

Trişin

Kancalı kurt

YUMUŞAKÇALAR

• Tam vücut boşluğu (Sölom) ve organ sistemleri,

• karada yaşayanlar deri,

• suda yaşayanlar solungaç solunumu,

• bazılarında beyin oluşumu,

• açık dolaşım sistemi

• çoğunda kabuk bulunur

• çoğunluğu denizde yaşar

HALKALI SOLUCANLAR

• Bölmeli vücut,

• iki açıklıklı sindirim kanalının özel bölmeleri

vardır,

• deri veya solungaç solunumu,

• kapalı dolaşım,

• özelleşmiş boşaltım sistemi,

• merkezi sinir sistemi ve ilkel beyin

• Tatlı sularda, denizlerde ve karada serbest

olarak yaşarlar, parazit olanları da vardır.

Sülük

Toprak

solucanı

EKLEM BACAKLILAR

• Hayvanlar aleminin en fazla türe sahip grubudur

• Baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeli vücut,

• trake veya solungaç solunumu,

• kitin kaplı dış iskelet, eklemli uzuvlar,

• beyin gelişmiştir,

• gelişmiş kas sistemi

• 4 alt grupta incelenir:

1. BÖCEKLER

(insecta)

2. ÇOK AYAKLILAR (myriapoda)

3. ÖRÜMCEKLER (arachnida)

4. KABUKLULAR (crustacea)

DERİSİ DİKENLİLER

• İç iskelet yapısı dış dikenlere bağlanır,

• tüm vücudu saran su-damar sistemi,

• tamamı suda yaşar

• bazılarının kendini yenileme (rejenerasyon) yeteneği

fazladır.

Deniz hıyarı

OMURGASIZLAR ŞUBESİSınıf Özellikler Örnek

Süngerler Çok hücreli, özelleşmiş hücreler, doku ve organ farklılaşması yok, asimetri, tamamlanmamış sindirim sistemi, yumurta oluşumu ve tomurcuklanma ile çoğalırlar

Banyo süngeri, Neptün kadehi

Sölenterler Radyal simetri, doku farklılaşması, basit sindirim kanalı tek açıklığa sahiptir,ağsı sinir yapıları, yumurta üretimi ve tomurcuklanma ile çoğalırlar

Mercan, deniz anası, hidra

Yassı solucanlar Bilateral simetri, tam sindirim sistemi tek açıklık, deri solunumu, vücutları ince, uzun ve bölmeli, yumurtlama ile çoğalırlar, genellikle parazitler.

Planarya, tenya, karaciğer kelebeği

Yuvarlak solucanlar

Tam sindirim sistemi iki açıklığa sahip, deri solunumu, vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesiz, yumurtlama ile çoğalır, parazit olarak yaşar, gelişmemiş vücut boşluğu (psödosölom)

Askaris, kancalı kurt, trişin

Yumuşakçalar Tam vücut boşluğu ve organ sistemleri, karada yaşayanlar deri, suda yaşayanlar solungaç solunumu, eşeyli üreme, bazılarında beyin oluşumu, açık dolaşım sistemi

Ahtapot, midye, sümüklü böcek, mürekkep balığı

Halkalı solucanlar

Bölmeli vücut, iki açıklıklı sindirim kanalının özel bölmeleri vardır, deri veya solungaç solunumu, kapalı dolaşım, özelleşmiş boşaltım sistemi, merkezi sinir sistemi ve ilkel beyin

Toprak solucanı, sülük

Eklem bacaklılar Baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeli vücut, trake veya solungaç solunumu, kitin kaplı dış iskelet, eklemli uzuvlar, beyin gelişmiştir, gelişmiş kas sistemi

Böcekler, örümcekler, çokayaklılar, kabuklular

Derisi dikenliler İç iskelet yapısı dış dikenlere bağlanır, tüm vücudu saran su-damar sistemi, eşeyli üreme

Deniz kestanesi, deniz hıyarı

OMURGALILAR (KORDALILAR)

• yaşamın belirli bir evresinde, genellikle de embriyonik gelişim sürecinde dört ortak

özellik içerirler.

• 1) notokord: sindirim borusu ile sinir kordonu arasında uzunlamasına yer alan ve

iskelet görevi yapan esnek bir çubuktur. (sırt ipliği)

• 2) sırt bölümünde içi boş sinir kordonu: notokordun üzerinde bulunur. Embriyodaki

bu yapıdan gelişmiş kordalılarda (omurgalılar) beyin ve omurilik oluşur.

• 3) solungaç yarıkları: ağzın gerisinde bulunur. Gaz alışverişi ve beslenmede rol

oynar.

• 4) vücudun arka bölümünde kuyruk: kaslı yapıdadır. Suda yaşayan türlerin çoğunda

itici kuvvete yardımcı olur.

İLKEL KORDALILAR

• İlkel kordalılar denizlerde yaşar.

• Tulumlular: erginlerinde sinir kordonu,

notokord ve kuyruğa rastlanmaz.

• Kafatassızlar: en önemli örneği olan

amfiyoksüs; birkaç cm boyunca, balığa

benzeyen şeffaf vücutlu bir hayvandır.

• Bu canlılar kordalı karakterlerinin hepsini

ergin evrede de taşırlar.

OMURGALILAR EVRİMİ

OMURGALILAR GENEL ÖZELLİKLERİ

• Embriyonik gelişim sırasında kısa bir sure görülen notokordun yerini omurlardan

oluşmuş bir omurga almıştır.

• Kemik veya kıkırdaktan oluşan bir iç iskelet

• Embriyonik gelişimlerinin ilk evrelerinde solungaç yarığı görülür.

• Akciğer veya solungaç solunumu yaparlar.

• Bazılarının erginlerinde kuyruk kısmı körelerek kaybolmuştur.

• Dolaşım sistemi kapalıdır.

• Alyuvarlarındaki hemoglobinden dolayı kanları kırmızı renktedir.

• Boşaltım bir çift böbrekle yapılır.

• Kafatası içinde korunan gelişmiş bir beyinleri vardır.

BALIKLAR

• solungaç solunumu yaparlar

• 3 grup:

1. çenesiz balıklar; erginlerinde notokord bulunur.

• çeneleri ve dişleri yoktur.

• vücutlarında pullar bulunmaz.

• bazı türler parazittir.

Ör: petromizon ve myxini

2. kıkırdaklı balıklar; kıkırdaktan yapılmış iç iskelet

• yüzme kesesi yoktur, bu nedenle batmamak için sürekli hareket ederler

• iç döllenme; yumurtlama veya doğurma

Ör: köpek balığı, vatoz ve tırpana

3. kemikli balıklar; kemikten oluşan iç iskelet

• derileri pullarla kaplı

• yüzme keseleri bulunur

• kalpleri iki odacıktan oluşur. kalpte daima kirli kan bulunur.

• soğukkanlı

• çoğu türde dış döllenme görülür, bazı türlerde ise iç döllenme ve doğum gerçekleşir.

Ör: levrek, ringa, ton balığı, lüfer, alabalık ve akciğerli balıklar

petromizon

myxini

DENİZDEN KARAYA GEÇİŞ

Güney yarıkürede yaşayan akciğer balığı

dört ayaklıların en yakın akrabası olarak

kabul edilir

Yüzgeçli balıklar ile dört ayaklılar

arasındaki geçiş türü

AMFİBİLER (İKİ YAŞAMLILAR)

• Yaşamlarının bir kısmını suda bir kısmını karada geçirirler.

• Gelişmelerinde genel olarak başkalaşım görülür; larva döneminde

solungaç, ergin evrede akciğer ve deri solunumu yaparlar.

• Mukus salgısından dolayı derileri kaygandır.

• Kurbağalarda kalp üç odacıktan oluşur. Vücuda karışık kan

gönderilir.

• Soğukkanlı hayvanlardır. Kış uykusuna yatarlar.

• Genellikle dış döllenme görülür ve gelişme suda tamamlanır.

• Ör: kuyruksuz kurbağalar, kuyruklu iki yaşamlılar (semenderler)

ve bacaksız iki yaşamlılar.

SÜRÜNGENLER

• Akciğer solunumu

• Deri üzerinde keratin yapılı pullar

• Üç odacıklı kalp

• Karıncık yarım bir perde ile ikiye ayrılmıştır (timsahlarda kalp dört odacıklıdır).

• Soğukkanlı canlılardır. Kış uykusuna yatarlar.

• İç döllenme görülür ve gelişme ana canlının vücudu dışında gerçekleşir. Ancak bazı

türleri doğurur.

• Ör: yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlar.

KUŞLAR (AVES)

• Vücutlarının neredeyse tamamı keratinden oluşan tüylerle kaplıdır

• Ön uzuvları kanat haline dönüşmüştür

• Akciğer solunumu yaparlar

• Akciğerlere bağlı hava keseleri vücut ağırlıklarını azaltır ve uçmayı kolaylaştırır.

• İskeletleri uçmaya uygun özellikler taşır:

• Kemiklerin çoğunun içi boştur.

• Kalpleri dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.

• Sıcakkanlı hayvanlar

• Çenelerinde diş bulunmaz:

• Keratin yapıdaki gaga, beslenme tipine göre farklı şekillerde olabilir.

• İç döllenme görülür; gelişme vücudun dışında olur.

• Ör: devekuşu, penguen, flamingo, ördek, turna, guguk kuşu, güvercin, papağan, kuzgun, ağaçkakan, atmaca, baykuş, kırlangıç, ispinoz, serçe

MEMELİLER

• Vücut genellikle kıllarla örtülmüştür.

• Akciğer solunumu görülür; alveol adı verilen kesecikler bulunur.

• Kastan yapılmış bir diyaframa sahiptirler.

• Olgun alyuvarlar solunum yüzeyinin artırılabilmesi için çekirdeklerini

kaybetmişlerdir.

• Kalpleri dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.

• Ter bezleri bulunur

• Dişileri süt bezlerine sahiptirler.

• Beslenme durumuna göre dişler farklı yapıdadırlar ve kesici dişler, kopek dişleri, azı

dişleri gibi isimler alırlar.

• İç döllenme görülür.

• Üç grup:

1. Gagalı memeliler; Avustralya ve Yeni Gine’de bulunur. Yumurtlayan tek memeli

grubudurlar. Yumurtadan çıkan yavrular, meme uçları olmayan annenin kürkünden süt

emerler.

Ör: Dikenli karıncayiyen ve ornitorenk

2. Keseli memeliler; Avustralya ve Amerika’da yaşarlar. Kısa bir gebelik süresinin sonunda

gelişimini tamamlamadan doğan yavrular, anne karnındaki keseye alınırlar ve buradaki süt

bezlerinden beslenerek gelişimlerini tamamlarlar. Ör: Koalalar, kangurular ve opussumlar

3. Plasentalı memeliler; embriyoları gelişimlerini döl yatağı içinde tamamlarlar.

Ör: İnsan, kirpi, tavşan, fil, denizineği, lemur, ayı, zürafa, yunus, gergedan, yarasa,

köstebek

ornitorenk

• Primatlar:

• El ve ayaklarda çoklu eklemler

• kavrama özelliği