derya vural

görsel sindirim

2006

derya vural

�görsel sindirim�

2006 www.poetikhars.com | iþler

görsel þiir kýlavuzu�ndan..

Her yeni yazý karakteri (Font), artýksöz deðil, tamamen göz için baðýntýlartaþýyan baþka türlü bir teknolojininaraçlarýndan biridir. Görsel þiir,harflerin hiyerarþisine yapýlacak birsaldýrýdýr. Yazý karakterleri, özde aynýseriyi devam ettiriyor gibi gözükselerde, kývrýmlar bize hiçlikten yeni lekelergetirirler. Bu baðlamda görsel þiir, elbetVarlýk�la ve varolanla ilgilidir. Her yenigörsel þiir, hiçliðin, burada olamayanýn,görünemeyenin izidir.

Serkan Iþýn

John Berger sorar: "Görünen þeydeki anlam nedir?" ve cevabý hemenverir: "Kendini durmadan deðiþtiren bir enerji türü"(1)Kendini durmadan bakýþ ile deðiþtiren bir enerji türü olarak görüntü,ýþýðýn ve gözün arasýnda hapsolmuþ, tuhaf bir yaratýktýr. Anlamý öncedenbelirlenmiþ her þey, göz için kýlavuzun (estetiðin) alanýnda farkedileceklerianý bekler. Olasýlýklarla, sözlüklerle, olmadýk iliþkilerle orada olduklarýandan itibaren önce ýlýk bir ýþýk tarafýndan ziyaret edilirler, gözümüzdaha sonra gelir.

Berger bakmak'ý tekrar tanýmlar: "çizgilerin, sýnýrlarýn,sýnýflandýrmalarýn, kendine verilen adýn dýþýna taþan herþeye."(1)

Böyle bir bakýþ ne kadar mümkündür ve bakýþ'ýn niceliði ile bakýlanýnniteliði arasýnda kurulmasý algý tarafýndan emredilen þeyler arasýndakihassas terazinin ölçü birimleri o kadar inceltilebilmiþ veçeþitlendirilebilmiþ midir?

Alýþtýrma, þair için þurada baþlayacaktýr: Makinalaþmada. Derya Vural'ýn"görsel sindirin" serisi, yapan elin çeþitli mekanik ve organik basamaklarýtýpký bir duyarga edasý ile iþlediði görüntülerden oluþuyor. Bunlarýnarasýnda bakan göz için "enerji" sýðalarý yaratýlmýþsa da, iþçilik dahaçok negatif alanda çalýþýr. Sonradan tersine çevrilmiþ renkler de iþlerinkendi doðalarýnýn parçalarýdýr.

"görüldü" yazan bir mührü alýp, geliþigüzel þekilde kaðýdýn üzerindeçeþitli tonlarda basabiliriz. Gerçekte bunu gözlerimizle yaparýz. Görür,tanýr, algýlar ya da algýlamaz, geçeriz. Ýlk darbe kaðýdýn üzerindeyerleþtikten sonra, þair-makina için ilk yýrtýk da açýlmýþtýr. Ressamgövdesini de iþin içine katmaktadýr, görsel þiirde ilk kez þair, gövdesini,gövdesine söz geçirebildiði her hareketi kaðýt üzerinde iþaretlemek, iziniçýkarmak için göreve çaðýrýlýr, gerçek-zamanlý olarak. Bu çaðrý, artýkbir mürekkep lekesinden öte, bir Siren olan ilk iþaretin peþindensürüklenmekten baþka birþey deðildir.

basit bir bilgi: þeylerin renkleri dalga boylarýna göre belirlenir ve bunlarýnher biri "görülebilirlik alaný" içinde yer aldýklarý sürece bizler tarafýndanalgýlanýr.

Þair için görülebilirlik alaný, arkeolojik bir kazý alaný (3), anlarýn vekelimelerin çakýþtýrýldýðý bir kaza/anlam/deney pistiydi. Sözcüklerinbelli bir tonlarý, þekilleri ve mesajlarý vardý. "ama" kelimesinin bir þekli,

Serkan Iþýn

bir sesi vardýr ama bir görüntüsü yoktur. Ya da bir gösterge olarak ama,sadece yazýnýn içinden türetilmiþ bir çözümdür.

Rilke "ne kadar baðýrsam da, biliyorum, melekler duymayacak sesimi"demiþti, ama meleklerin bizi görmediði konusunda hiç bir kesin bilgimizyok. Görülebilirlik kategorisini fark ettiðimiz andan itibaren hem Batýmodern sanatýnýn köküne hem de þizofrenin kenalarýna doðru ilerleriz(ki kimi yerde bunlar birbirlerinden farklý deðildirler, tarih içinde).Estetik Yüce'nin yaratýlmasý iþte o büyük gözün, evrenin ucunda sallanýpdurduðunu düþünmekten geçer.

Görünen þeydeki anlam, muhayyilenin arkalarýna týkýþtýrýlmýþ birgösterge-üretecinden ta çocukluðun karanlýk dakikalarýndan bu yanageçirilip, kýsacýk bir sürede tanýdýk kýlýnýr.

Þair-makina olarak görsel þair, görülebilirlik alanýndaki enerji yüklerinirenkler, tonlar, spektrumlar, dalga boylarý ve karmaþtýrýmlar üzerindenyeniden okur. Bunlarý yaparken kaðýdýn ortasýnda, okunabilir bir birimolarak kalan "izi" yazýnýn aþýrýlaþtýrýlmasý pahasýna takip eder, edecektir.

Yazý bir süreçtir, þiir de öyle. Þiir metni, yazýldýðý zaman içinde deðil,daha sonra okunduðu zaman içinde anlaþýlacaðý için düzenlenir, yapýbundan ibarettir. Topolojik ve tipolojik olarak da baþka birþey deðildir.Ýlk dize, ilk kelime ve daha sonra aþaðý doðru süzülen akýþ, son kelimeyegeldiðinde hala anlaþýlabilirlik sýnýrlarýndadýr. Þiirde zamandýþý sadecetemsil edilir, gösterilmez. Oysa yazý, çoðu kez bizim için yazmanýnzamandýþýnda ikamet etmektedir. Herhangi bir t1 anýndan itibarentsondize anýna kadar geçen zaman, bizim için geçmiþtir. Resme bakarken(4) zamandýþýna düþer gibi oluruz. Öyle bir bulut olamayacaðý gerçeðiile yüzyüze býrakmayýz resmi, öyle bir bulut, öyle bir ev, öyle bir duruþ,öyle bir yüz olup olmamasý bizi ilgilendirmez hatta.

Derya Vural, bize yazýnýn zamandýþýna doðru attýðýmýz enerji aralýklarýný,bir makina edasý ile gösteriyor. Bu iþlere bakarken orada hiç olmamýþabakýyoruz. Tanýdýk olanlar üzerinden, yabancý hale getirilmiþin estetiðine.

1 John Berger, Görünebilirlik Üstüne, Þiirin Saati, ADAM YAYINLARI2 a.g.e3 Paul Virilio, Enformasyon Bombasý, Metis4 John Berger, Resim ve Zaman, Þiirin Saati, ADAM YAYINLARI