sıhhi tesisat 582 yim030

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ

PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VEİKLİMLENDİRME

ATIK SU TESİSATI

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarakyaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarındaamaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretimmateryalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek vegeliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındauygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................31. BİNA İÇİ ATIK SU TESİSATININ BÖLÜMLERİ............................................................ 3

1.1. Giriş............................................................................................................................... 31.1.1. Bina İçi Atık Su Tesisatı Ana Borusu....................................................................41.1.2. Atık Su Kolonu......................................................................................................41.1.3. Atık Su Kat Borusu................................................................................................ 51.1.4. Atık Su Bağlantı Borusu........................................................................................ 51.1.5. Atık Su Havalık Borusu......................................................................................... 5

1.2. Atık Su Tesisatının Döşenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar .....................................71.3. Bina Atık Su Tesisatının Boru Çapı Tayini ..................................................................71.4. Atık Su Borularının Döşenmesi .................................................................................. 11

1.4.1. Yatayda................................................................................................................121.4.2. Düşeyde ...............................................................................................................12

1.5. Atık Su Borularının Sabitlenmesi ...............................................................................13UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 14ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 16

2. ATIK SU TESİSATININ AĞIZLARININ AYARI .......................................................... 182.1. Alaturka Tuvalet Taşı..................................................................................................212.2. Alafranga Tuvalet Taşı................................................................................................ 22

2.2.1. Alttan Çıkışlı Alafranga Helâ Taşlarında Atık Su Ağızları .................................222.2.2. Arkadan Çıkışlı Alafranga Helâ Taşlarında Atık Su Ağızları ............................. 232.2.3. Duvar Düzlemine Bitişik Alafranga Helâ Taşlarında Atık Su Ağızları...............24

2.3. Lavabo ve Eviye .........................................................................................................242.3.1. Lavabo Atık Su Ağzı Ayarı ................................................................................. 242.3.2. Eviye Atık Su Ağzı Ayarı.................................................................................... 25

2.4. Küvet ve Duş Teknesi .................................................................................................262.4.1. Küvet Atık Su Ağzı Ayarı ................................................................................... 262.4.2. Duş Teknesi Atık Su Ağzı Ayarı .........................................................................27

2.5. Pisuvarlar .................................................................................................................... 272.6. Yer Süzgeci ................................................................................................................. 28UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 29ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 31

ÖĞRENME FAALİYETİ–3 ..................................................................................................333. BİNA ATIK SU TESİSATININ TESTİ ............................................................................33

3.1. Kolon Borularının Testi .............................................................................................. 333.1.1. Su İle Testini Yapma ........................................................................................... 333.1.2. Duman İle Testini Yapma.................................................................................... 34

3.2. Daire İçi Boruların Testi ............................................................................................. 343.2.1. Su İle Testini Yapma ........................................................................................... 343.2.2. Duman İle Testini Yapma.................................................................................... 35

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 36ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 37

ÖĞRENMe FAALİYETİ–4 ...................................................................................................384. ATIK SU TESİSATININ KANALİZASYON BAĞLANTILARI....................................38

İÇİNDEKİLER

ii

4.1. Bina Dışı Atık Su Tesisatı........................................................................................... 384.1.1. Atık Su Rögarları.................................................................................................394.1.2. Ana Rögarlar........................................................................................................40

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 41ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 42

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 44CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................46KAYNAKÇA......................................................................................................................... 47

iii

AÇIKLAMALARKOD 582YIM030

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Isıtma ve Sıhhi TesisatMODÜLÜN ADI Atık Su Tesisatı

MODÜLÜN TANIMIAtık su tesisatını döşeme ile ilgili temel bilgi ve becerilerinkazandırıldığı öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Sac ve Boru İşçiliği modüllerini almış olmak.

YETERLİK Atık su tesisatını döşemek.

MODÜLÜN AMACI

Genel AmaçGerekli ortam sağlandığında, atık su tesisatının kısımlarınıtanıyarak standartlarına ve tekniğine uygun atık sutesisatını döşeyebileceksiniz.Amaçlar

1.Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun binaatık su tesisatını döşeyebileceksiniz.

2.Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun atık sutesisatı ağızlarını ayarlayabileceksiniz.

3.Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun binaatık su tesisatının kaçak testini yapabileceksiniz.

4.Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun atık sutesisatının kanalizasyona bağlantısını yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Atölye, sınıf, laboratuar, kalem, metre, PVC boru vebağlantı parçaları, conta, testere, eğe, kelepçe, matkap,dübel, kırıcı delici makine, tornavida ve su terazisi.Uygulama odaları, atölyede bulunan cihaz, makine,takımlar ve aletler.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgilideğerlendirme soruları ile kendi kendinizideğerlendireceksiniz.

Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama,soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ilekazandığınız bilgi ve becerileri ölçerekdeğerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Gelişen teknoloji ve buna bağlı olarak değişen yaşam standardı inşaat sektörünü deyakından etkilemiştir. İnşaat sektörünü oluşturan birimlerde kalfa, usta, teknisyen vemühendise kadar değişik bilgi ve beceriye sahip bireyler ekip hâlinde çalışarak inşaatalanında ihtiyaç duyulan hizmetleri üretmektedir.

Her türlü temizliğin su ile yapıldığı gibi, her türlü hastalığın da su ile geleceği bilinenbir gerçektir. O hâlde suyu her an değişik amaçlar için insanların hizmetine sunan Sıhhitesisat denilen boru ağı sağlıklı yaşam için çok önemlidir. Sıhhi tesisat sağlıklı, güvenli verahat bir yaşam için gerekli olan; temiz içme ve kullanma suyunun temini, değişik amaçlardakullanılan atık suların insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde binadan hızlauzaklaştırılması ile ilgili bilim ve uygulama alanıdır.

Bu modül sıhhi tesisat sisteminin alt yapısını oluşturan bina içi ve dışı atık su tesisatsistemlerinde kullanılan PVC boruların döşenmesi, atık su ağızlarının bırakılması,sabitlenmesi ve kaçak testinin yapılması ile ilgili bilgi ve becerileri kapsamaktadır.

Bu modülü öğrenmenizde sorumluluk sizindir. Hazırlanan bu kitapçığı okuyarakkonuyu anlamanız ve uygulamaları verilen ölçü ve özelliklerde yapmanız çok önemlidir.

Bu modülü başarı ile tamamladığınızda ilgili iş yerlerinde başarılı olabileceksiniz.Aşağıdaki çocuğu mutlu eden bir tesisatçıdır. Siz de bize katılınız insanları mutlu ediniz.Modülün yaşantınıza renk vermesi, meslek hayatınıza ışık tutması umuduyla başarılardileriz.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Uygun ortam sağlandığında bina içi atık su tesisatının bölümlerini, döşenmesindedikkat edilecek hususları öğrenecek, standartlara uygun olarak boruların çaplarınıhesaplayabilecek ve döşemesini yapabileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

Çevrenizdeki yapılmakta olan inşaatlarda, yetkililerden izin alarak atık sutesisatının bölümlerini inceleyiniz.

Piyasada tesisat işleri yapan ustalardan, atık su borularını döşerken dikkatettikleri hususları öğreniniz.

Proje çizen bürolardan, tesisat projesi temin ederek seçilen boru çaplarınıarkadaşlarınızla inceleyiniz.

1. BİNA İÇİ ATIK SU TESİSATININBÖLÜMLERİ

1.1. Giriş

Su kullanma yerlerinden başlayan ve bina dışındaki ilk rögara kadar olan borubölümlerinin tümüne bina içi atık su tesisatı denir.

Bina içi atık su tesisatı boru bölümlerinin görevleri dikkate alınarak ana boru, kolon,kat borusu, bağlantı borusu ve havalık borusu olmak üzere beş bölümde incelenir.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Şekil 1.1: Bina içi atık su tesisatı boru bölümleri

1.1.1. Bina İçi Atık Su Tesisatı Ana Borusu

Binanın atık su kolonlarından, binanın 1,0 – 1,5 metre kadar dışında bulunan rögarakadar olan boru bölümüdür. Atık su kolonlarından gelen pis ve kirli suları binanın temelsınırları içerisinde toplayarak bina dışındaki rögara iletir. Ana borular bina içindekullanılabilecek en kalın borulardır. Binanın atık su yükünü bu borular taşır.

Ana boru bina dışında mutlaka bir rögara bağlanmalıdır. Rögar, bina dışında pis suborularının dönüş, bağlantı ve arıza tamiri gibi nedenlerden dolayı gereklidir. Ana borular enkısa yoldan bina dışına çıkartılmalıdır. Tüm kolonlar ortamına göre tek boruda toplanabildiğigibi, ayrı olarak da bina dışına çıkartılır.

1.1.2. Atık Su Kolonu

Kat borularından gelen pis ve kirli suları ana boruya ileten dikey konumdakiborulardır. Kolonlarda ana boruya geçişlerden önce temizleme parçası konulur. Temizlemeparçası, ana boruların tıkanması durumunda tamirat için kullanılır. Kolonlar ana borudansonra olabilecek en kalın borulardır. Çapı, daire içinde kullanılan en kalın kat boru çapındanaz olamaz.

5

1.1.3. Atık Su Kat Borusu

Katlardaki su kullanma yerlerinden gelen atık suları en yakındaki atık su kolonunaileten, yatay daire içi boru bölümüdür. Bu borular genellikle Ø50, Ø70 ve Ø100 mm çaplıborulardır.

1.1.4. Atık Su Bağlantı Borusu

Su kullanma yerleri ile kat borusu arasındaki küçük çaplı ve dikey atık su borubölümüdür. En ince borular bu kısımlarda kullanılır.

1.1.5. Atık Su Havalık Borusu

Atık su boruları içerisindeki hava basıncının artı ya da eksi yönde değişmesi,sistemdeki suyun akışını engeller. Kokuların binaya yayılmasını önleyen sifonlardaki suyunkaybına neden olur. Bu durumda sifon kendisinden beklenen görevi yapamaz. Bina içi atıksu tesisatındaki açık hava basıncını sabit tutmak için yapılan boru hattına havalık borusudenir. Atık su kolon borusunun en son kat borusu bağlantısından itibaren bina çatısınınüzerine kadar çıkartılan boru bölümüdür. Çatıdan sonra borunun bitiş ucuna havalandırmaşapkası takılır. Havalandırma, kolon borusu çapından az olamaz.

1.1.5.1. Havalık Kolon Borusu

Bu sistemde atık su kolonu yanında bulunan, ikinci bir havalık kolonu ilehavalandırılır. Havalandırma kolonu her katta atık su kolonuna bağlanır. Ayrıca katborularının en uç noktasından ayrı bir boruyla da kolona havalık borusu bağlanabilir.

Şekil 1.2: Havalık kolon borusu

6

1.1.5.2. Her Su Kullanım Yerinden Havalık Borusunun Çekilmesi

Bu yöntem mükemmel, fakat çok pahalı bir havalandırma yöntemidir. Bu sistemde,helâ taşı, lavabo, duş teknesi gibi bütün sağlık gereçlerinin sifonu ayrı ayrı 50 mm çapındahavalandırma borusuna bağlıdır. Sifonların en az iki çap ilerisinden bağlanan havalıkboruları, ortak bir havalık borusu ile birleştirilerek yatay bağımsız havalandırma kolonunabağlanır. Aşağıdaki şekilde bu sistem görülmektedir.

Şekil 1.3: Her su kullanım yerinden havalık borusu çekilmesi

1.1.5.3. Atık Su Borusunun Havalık Borusu Yapılması

Atık su kolonlarının ayrı veya birkaç kolonun çatıarasında birleştirilerek, aynı çapta çatı üzerine kadaruzatılarak yapılan havalandırmadır. Bu sistem basit, ucuz veyaygın olarak uygulanan havalandırma sistemidir. Büyükbinaların atık su tesisatının havalandırılmasında yetersizkalabilir.

Şekil 1.4: Atık su kolonu havalık sistemi

7

1.2. Atık Su Tesisatının Döşenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar

Binanın ömrü, bina içi atık su tesisatının sağlıklı yapılmasıyla da ilgilidir. Atık sutesisatı, bina içinde yaşayanların sağlıklarını da doğrudan etkiler. Bina içi atık su tesisatı bellikurallara göre yapılır.

Kat borularının mümkün olduğu kadar kısa olmasına, Boruların suyun akışını kolaylaştıracak şekilde eklenmesine, Düşeyden yataya geçen boru tesisatı noktalarında, yay dirsek veya iki açık

dirsek kullanılmasına, Alt kata döşenen ana boruların bina dışına en kısa yoldan çıkarılmasına, Her kolonun erişilebilecek en alt noktasına bir temizleme kapağı konulmasına, Yatay borularda eğimin %2 verilmesine, Zemin üzerinde döşenen boru alt ve yanlarının ince kumla beslenerek sert

cisimlerden korunmasına, Her kolonun mutlaka çapı değişmeden çatı üzerine kadar çıkarılmasına, üzerine

havalık borusu ve şapkası takılmasına, Atık su boru ağızlarının döşeme ve duvara bağlanacak tesisat uç malzemesinin

cins ve özelliğine göre uygun ölçülerde bırakılmasına, Atık su ağızlarının içine pislik, harç vb. maddelerin gitmesini önlemek için iyi

bir şekilde geçici olarak kapatılmasına, Atık su tesisatında kullanılan PVC boruların, birbirine eklenmesinde mutlaka

uygun boru contaları kullanılmalı ve iyi bir sızdırmazlık sağlanmasına dikkatedilmelidir.

1.3. Bina Atık Su Tesisatının Boru Çapı Tayini

Bir binada ortaya çıkan atık suların ana kanala veya foseptiğe akıtılabilmesi içingerekli boru ( PVC ve PE ) tesisatı belirli yöntemlere uygun olarak yapılmalıdır. Atık sutesisatı tüketim birimi yöntemine göre hesaplanır.

Tablo 1.1’de tesisat uç malzemelerinde oluşan atık su miktarları, akma değerleri ( atıksu tüketim birimi ) ve bağlantı boru çapları belirtilmiştir.

Tesisat uç malzemeleriAtık sumiktarı(Lt/ s

Atık sutüketimbirimi

Bağlantı borusuçapı

mm ØHelâ taşı 2,5 10 100Yıkanma teknesi 1,75 7 70Oturmalı yıkanma teknesi 1,5 6 70Ayak yıkama teknesi 1,0 4 70Duş teknesi 1,0 4 70Kova doldurma (küçük) 1,0 4 70Kova doldurma (orta) 1,5 6 70Ördek yıkama ve dezenfeksiyon aygıtı 2,5 10 100Sürgü yıkama teknesi 2,5 10 100

8

Pisuvar (1/2” baslı) 1,0 4 70

Bulaşık yıkama teknesi (tek gözlü) 1,0 4 70

Bulaşık yıkama teknesi (çift gözlü) 1,5 6 70

Büyük bulaşık yıkama teknesi 2,0 8 70Lavabo (küçük) 0,25 1 70Lavabo (büyük) 0,5 2 70Bide 0,5 2 70Döşeme süzgeci (Ø70) 2,5 10 70

Döşeme süzgeci (WC gibi tali yerde) 0,5 2 70

Tablo 1.1: Atık su miktarı, akma değeri ve bağlantı çapları

Tablo 1.2’de % 1 ve % 2 eğimli pürüz katsayısı m:0,35 ve m:0,25 olan yatay atık suborularından geçebilecek atık su miktarları ve bunlara karşılık gelen atık su tüketim değerlerigörülmektedir.

Pürüz katsayısı m=0,35 Pürüz katsayısı m=0,25Eğim 1/100 Eğim 1/50 Eğim 1/100 Eğim 1/50Boru

çapımm

Q(lt/s)


Q(lt/s)

Atık sutüketim

birimi

Q(lt/s


Q(lt/s


70 1,4 25 2,0 36 1,75 32 2,25 41100 3,9 100 5,5 147 4,9 130 6,9 185125 7,0 270 10,0 400 9,0 360 12,6 500150 12,3 600 17,5 875 15,0 750 21,0 1050200 28,0 1550 38,0 2170 33,0 1900 46,0 2630

Tablo 1.2: Yatay atık su boruları tüketim değerleri ve boru çapları

Atık su tesisatında kullanılan yatay atık su borularından geçebilecek atık su miktarlarıve bunlara bağlı olarak alınması gerekli atık su tüketim birimleri tablo 1.2’de belirtildiğigibidir.

Düşey atık su boruları tablo 1.3’te belirtilen değerlere göre seçilmelidir.

Atık su tüketim birimi Atık su borusu çapı40 70

150 100400 125900 150

2200 200

Tablo 1.3: Düşey borularda atık su tüketim birimine göre boru çapları

Örnek: Aşağıdaki şeması verilen atık su tesisatının boru çapı hesabını yapalım.

9

Şekil 1.5: Boru çapı hesabı için örnek atık su şeması

Şemada verilen su tüketim yerlerine göre boru çapları şöyle hesaplanır. Kolon 2’yeher katta küvet, lavabo, süzgeç bağlanmıştır. Küvetin tüketim birimi (oturmalı yıkanmateknesi) tablo 1.1’e göre 6’dır. Lavabonun (büyük) tüketim birimi 2’dir. Döşeme süzgecinin(Ø70) tüketim birimi 10’dur. Bunu tabloya dökersek aşağıdaki sonuçlar çıkar.

1 numaralı kolon boru çapı hesabı:

Aşağıdaki tabloya kolon tüketim yerlerini yazalım.

Kolonnumarası

Kat adı Tesisat uç malzemesi Tüketim birimi Boru çapı mm

1 4 Küvet 6 701 4 Lavabo ( büyük) 2 701 4 Banyo süzgeci 10 70

Toplam 18 70

Diğer katlar da bunun aynısı olduğuna göre, kat borusu çapı aynı olacak, kolon çapıdeğişecektir. Kolon boru çaplarına tablo 1.3’ten bakılacaktır.

10

Kolon tüketim değerlerine göre boru çapları aşağıdaki gibi olur.

Kolon numarası Kat adı Tüketim birimi Boru çapı1 4 18 701 3 18 +18= 36 701 2 18+36= 54 1001 1 18+54= 72 100

2 numaralı kolonun boru çapı hesabı:

2 numaralı kolona her katta iki gözlü eviye bağlanmıştır. İki gözlü eviyenin tüketimbirimi tablo 1.1’e göre 6’dır.

Kolon tüketim değerlerine göre boru çapları aşağıdaki gibidir.

Kolon numarası Kat adı Tüketim birimi Boru çapı2 4 6 702 3 6+6=12 702 2 12+6=18 702 1 18+6=24 70

3 numaralı kolonun boru çapı hesabı:

3 numaralı kolona her katta 4 adet lavabo bağlanmıştır. Lavabo (büyük) tüketim birimitablo1.1’e göre 2’dir.

Kolon tüketim değerlerine göre boru çapları aşağıdaki gibidir.

Kolon numarası Kat adı Tüketim birimi Boru çapı3 4 2+4=8 703 3 8+8=16 703 2 16+8=24 703 1 24+8=32 70

Yataydaki ana boru çapının hesabı:

Kolon boruları ana boruda birleştiği için 1. kolonda en fazla su yükü olur. Ana boruyabindirilen her kolonun, ana boruda yaptığı çap değişimi aşağıda görüldüğü gibi olur.

Kolon numarası Tüketim birimi Boru çapı2-3 arası 32 701-2 arası 32+24=56 1001 ve öncesi 56+72=128 100

Tablo 1.8: Yatay boru tüketim değerlerine göre boru çapları

11

Hesaplamalar bittikten sonra, her bağlantı bölümüne boru çapları yazılır. Daha detaylıbilgiyi sıhhi tesisat resim modüllerinde bulabilirsiniz.

1.4. Atık Su Borularının Döşenmesi

Günümüzde atık su tesisatında plastik türü PVC ve PE borular kullanılmaktadır. Buboruların birleştirme ve dönüş işlemlerinde, kendi özelliğinde olan ek parçaları kullanılır. Ekparçaları çatal ve çeşitleri, dirsek ve çeşitleri, daraltıcı, manşon ve tapa gibi elemanlardır.Aşağıdaki şekilde muhtelif ek parçalarının verilerek kullanılma amacı belirtilmiştir.

1. DirsekBoruların yön değiştirmeişlemlerinde kullanılır. Dik(87°) ve açık (45°) dirsekçeşitleri vardır.

2. Tek çatalİki yönden gelen boruyuaçılı ( 45° ) birleştirerektek boru hattınadüşürülmesinde kullanılır.Aynı çaplı olduğu gibifarklı çaplarda da üretilir.

3. Teİki yönden gelen boruyudik ( 90° ) birleştirerektek boru hattınadüşürülmesindekullanılır. Aynı çaplıolduğu gibi farklıçaplarda da üretilir.

4. Çift çatalİki yönden gelen boruyubirleştirerek tek boruhattına düşürür. Farklı çaplıolanları da vardır.

5. DaraltıcıBoruların çap geçişlerindekullanılır. redüksiyon dadenir.

6. Temizleme parçasıKolonların ana borugeçişlerinde ve kolayulaşılabilir bir yerekonulur. Ana borutıkanmalarında gereklionarımı yapmak içinkullanılır.

12

7. Havalandırma şapkasıHavalık kolonlarının çatıüstü bitişlerinde kullanılır.Yabancı maddelerin boruiçine girmesini ve rüzgârıntesisata etkisini engellemekiçin kullanılır.

8. Tapa (kapak, kep)Devam etmeyen boruuçlarını kapatmak içinkullanılır.

9. Kayar manşonÇeşitli nedenlerle tesisatborularının kesilerektekrar birleştirilmesindekullanılır. Genellikletamirat işlerinde gerekliolur.

Resim 1.1: Muhtelif atık su borusu ek parçaları

İyi döşenmiş atık su tesisatı aşağıdaki özelliklerde olmalıdır.

Binanın tüm atık sularını kesintisiz olarak, sağlığa zarar vermeyecek veinsanları rahatsız etmeyecek bir şekilde bina dışına taşımalıdır.

Koku, gaz ve böcekler atık su borularından binaya geçmemelidir. Borular ve boru eklemeleri sağlam, gaz ve su sızdırmaz olmalıdır. Atık su tesisatında kullanılan borular mutlaka TSE ve CE belgeli olmalı,

yapının esnemesi ve oturmasından zarar görmeyecek şekilde döşenmelidir.

1.4.1. Yatayda

Yatay borularda çift çatal kullanmak doğru değildir. Onun yerine iki tane tek çatalkullanmak, suyun rahat akışını sağladığından daha doğrudur. Yatay borulara verilecek eğimson derece önemlidir. Genellikle sanıldığı gibi boruya fazla eğim verilmesi tıkanmayıönlemez, aksine aşırı eğim tıkanma ihtimalini artırır. Aşırı eğim verilmiş boruda suyun akışhızı fazladır. Sağa, sola çarparak giden katı pislikler geride kalıp borunun iç yüzeyineyapışabilir. Bu zamanla borunun tıkanmasına neden olur. Ama normal eğimli borularda suile katı maddelerin akma hızları yaklaşık olarak eşit olacağından birikme ihtimali azalır.

Yatay atık su borularının eğimi % 2’dir. Borunun düz ve uzun olması, çapınınbüyüklüğü halinde eğim % 0,5’e kadar düşürülebilir. Eğimin % 5’ten fazla olmamasınadikkat edilmelidir.

1.4.2. Düşeyde

Düşeyde döşenen borular kolonlardır. Düşeyde döşenen atık su boruları mümkünolduğu kadar düz ve kısa olmalıdır. Genellikle her kolonun altına temizleme parçası konulur.Temizleme parçası ağzının etrafı serbest ve kolay ulaşılır olmalıdır. Düşey atık su borularıbina içerisinde mümkün olduğunca görülmeyecek yerlere, uygun havalandırma ve tesisatbacalarına döşenmelidir.

13

1.5. Atık Su Borularının Sabitlenmesi

Boruların sabitlenmesinde kelepçeler kullanılır.Boruların çaplarına, içindeki akışkan ve ortamsıcaklığına göre önerilen boru tespit aralıkları tablo1.4’te gösterilmiştir.

Bina içinde köşelerden döşenen kolon borularıkat yüksekliğinin ortasında kelepçe ilesabitlenmelidir. Kelepçeler boruların kaymalarınıönlemek için muf altlarına konulmalıdır.

Sıcaklığa göre PVC boru tespit aralıklarımm

Boru anma çapımm

20 °C 40 °C50 1500 120070 1650 1500

100 2000 1700

125 2200 1900150 2400 2100

Tablo 1.4: Atık su borularını sabitleme aralıkları

Aşağıdaki şekillerde kelepçe çeşitleri görülmektedir. Çivili olanlar, duvara çiviçapından küçük delik delinerek çakılır. Vidalı tipler ise, duvara delinen deliğe uygun dübelçakılır ve vidalanır.

Resim 1.3: Atık su boru kelepçeleri

Resim 1.2: Kelepçeyle sabitleme

14

UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki atık su boru tesisatını yapınız.

(Ölçüler cm olarak alınmıştır.). Tolerans ±5 mm dir.

Araç ve gereçler

1. Tek çatal 100/100 mm 1 adet2. Dirsek 450 100 mm 1 adet3. Tek çatal 100/70 mm 1 adet4. Redüksiyon 100/70 mm 1 adet5. Temizleme parçası 100 mm 1 adet6. PVC boru 100 mm 1400 mm7. PVC boru 70 mm 25 mm8. Kelepçe 100 mm 1 adet9. Kelepçe 70 mm 1 adet


15

İşlem Basamakları Öneriler

İş için hazırlık yapınız. Kullanılacak malzemeleri hazırlayınız. Kullanılacak takımları hazırlayınız. İşin yerini temizleyiniz.

Ana boru yerinihazırlayınız.

Borunun geçeceği zemine ince kum seriniz. Kumu % 2 eğimli olacak şekilde düzeltiniz.

Boruları sırasıylaekleyiniz.

Hazırlanmış kum üzerine ana boruları yerleştiriniz. Sırasıyla boru ve ek parçalarını ekleyiniz. Eklerde conta kullanınız. Eklerin kolay takılması için kaydırıcı kullanınız.

Kelepçeleri takınız.

Kelepçe taban parçalarını duvara tutturunuz. Duvarı delmekte el matkabı kullanınız. Uygun çaplı sert maden uçlu matkapla deliniz. Kelepçe üst parçasını takınız.

Yaptığınız işinkontrolünü yapınız.

Yaptığınız işin ölçü kontrolünü yapınız. İşin şekil ve biçim görünüşünü izleyiniz. Bozuk görünen yerleri düzeltiniz. Kirlettiğiniz yerleri temizleyiniz. İşi bitirdiğinizi öğretmeninize söyleyiniz.

16

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarakdeğerlendiriniz.

ÇOKTAN SEÇMELİ TEST

1. Bina içi atık su tesisatının doğru tanımlaması aşağıdakilerden hangisinde yapılmıştır?

A) Su kullanma yerlerinde oluşan kirli ve pis suları pis su kolonuna akıtan borubölümüdür.

B) Su kullanma yerlerinde oluşan kirli ve pis suları toplayarak binanın 1,0 – 1,5 mdışında bulunan rögara taşıyan boru tesisatıdır.

C) Kirli ve pis suları binanın 1,0 – 1,5 m dışında toplayıp şehir kanalizasyonunaakıtan boru bölümüdür.

D) Binanın 1,5 m dışına taşınan pis ve kirli suları toplayıp şehir dışına taşıyıpzararsız hâle getirilmesi için döşenen boru hattıdır.

2. Aşağıdakilerden hangisi bina içi atık su tesisatı boru bölümünden değildir?

A) Atık su tesisatı ana borusuB) Atık su kolonuC) Bina dışı atık su tesisatıD) Atık su havalık borusu

3. Aşağıdakilerden hangisi atık su havalık borusunun görevidir?

A) Bina içi atık su tesisatında açık hava basıncını sabit tutmak.B) Ana boruların atık su akışını düzenlemek.C) Çatı vb. yüzeylere düşen suları toplayıp atık su tesisatına akıtmak.D) Katlardaki su kullanma yerlerindeki pis ve kirli suları atık su kolonuna akıtmak.

4. Aşağıdaki ölçülerden hangisi 100 mm çapındaki atık su borusunun kelepçe aralığıdır?

A) 1500 – 2300B) 1700 – 2000C) 1900 – 2400D) 1600 - 2200

5. Yatay döşenen atık su borularına % kaç eğim verilmelidir?

A) % 5B) % 4C) % 0,5D) % 2

6. Atık su boruları nerelere döşenmemelidir?

A) Düşük döşemeyeB) Asma tavan içineC) Salon ve yatak odasınaD) Tesisat bacası içine


17

7. Temizleme kapağı atık su tesisatının neresine konulur?

A) Her kolonun ulaşılabilecek en alt noktasınaB) Her kolonun daire girişineC) Her kolonun çatıdaki bölümüneD) Her kolonun orta kattaki bölümüne

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Öğrenme faaliyetlerindeki eksikliklerinizi faaliyete tekrar dönerek,araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Hepsine doğru cevapverdiyseniz modül değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz

Cevaplarınızın tamamı doğru ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

18


Uygun ortam sağlandığında, sağlık gereçleri için ağızları bırakmayı tekniğine uygunolarak yapabileceksiniz.


Atık su ağızlarının inşaatın hangi aşamasında bırakıldığını araştırınız. İnternet’ten lavabo, hela taşları ve seramik malzeme üreten firmaları bulunuz. İlginizi çeken yazı ve resimlerin çıktısını alınız, arkadaşlarınızla inceleyiniz.

2. ATIK SU TESİSATININ AĞIZLARININAYARI

Sıhhi tesisatçının, atık su borularını döşediği ve ağızları bıraktığı aşama, inşaatın kabainşaat aşamasıdır. Bu aşamada döşemeler, bitmemiş kat betonu konumundadır. Bu konumdaölçümlendirme çok önemlidir. Tüm ölçümlendirmeler bitmiş döşeme ve duvara göreyapılacağından ham döşemeden ( kat betonu ) sonra döşeme yüksekliğinin duvar, karo veseramik payı yaklaşık ölçülerinin ne olacağı bilinmelidir. Bu bilgiler inşaatın sorumlusundanda öğrenilebilinir.

Sıhhi tesisatçı döşeme ve duvar kaplama malzemesine göre bazı ölçüleri bilmeli vehesaplamalıdır.

Şekil 2.1’de döşeme betonu üzerinin seramik kaplanmasında şekil 2.2’de mozaikkaplanmasında ve şekil 2.3’te duvarın fayans kaplanmasında çıkan ölçüler görülmektedir.

Şekil 2.1: Döşeme betonunun seramik (karo) kaplanmasında kaplama payı ve ölçüleri


ARAŞTIRMA

AMAÇ

19

Şekil 2.2: Döşeme betonunun mozaikle kaplanması

Şekil 2.3: Duvarın fayansla kaplanmasında kaplama ölçüleri

Yapının kalitesi ve özelliğine göre bazı inşaatlarda ölçümlendirmenin yapılabilmesiiçin bitmiş döşemeye göre 1m (tesviye) çizgisi çizilir. Sıhhi tesisatçı bu çizgiyiölçümlendirmede kullanabilir.

Sıhhi tesisatın kurulmasında kullanılan bütün ölçüler bitmiş döşemeye görebelirlenmiştir. Atık su borularının döşenmesi ve ağızların bırakılması kaplama payı alınarakyapılmalıdır. Verilen örnekte lavabonun atık su ağzının ham döşemeden yüksekliğihesaplanmıştır.

Örnek: Lavabo atık su ağzı bitmiş döşemeden 500 mm yüksektedir. Karo fayanskaplanacak bir döşeme için lavabonun atık su çıkış ağzı ekseninin bitmemiş döşemedenyüksekliği kaç mm’dir?

Tesviye betonu : 30 mmFayans karo yapıştırıcı : 6 mmFayans karo kalınlığı : 9 mmToplam : 45 mm – 50 mm alınır.

Lavabo atık su boru ağzı ham döşemeden 500 mm + 50 mm = 550 mm yüksekteolmalıdır (Şekil 2.4).

20

Şekil 2.4: Lavabo atık su ağız yüksekliği

Düşeyde olduğu gibi yatayda da döşenecek atık su borularının ölçümlendirilmesindeduvar kaplama payı dikkate alınır.

Örnek: Alaturka helâ taşı, atık su çıkış ağzı merkezi bitmiş duvardan 265 mmolmalıdır. Buna göre ham duvardan ağzın merkez ölçüsü ne olmalıdır?

Sıva kalınlığı : 30 mmFayans yapıştırıcı kalınlığı : 5 mmFayans kalınlığı : 6 mmToplam : 41 mm

Ham duvardan alaturka hela taşı ağız merkezi 265 + 41 = 306 mm—310 mm alınır(Şekil 2.5).

Şekil 2.5: Alaturka helâ taşı ağzının duvardan uzaklığı

21

Ayarları yapılan atık su tesisatı ağızları açık bırakılmamalıdır. Ağızlar PVC tapalarlaya da kâğıttan top yapılarak tıkanmalı, üzerleri alçı ile güvenli bir şekilde kapatılmalıdır.Bırakılan ağızlar terazisinde olmalıdır. Ağız ölçüleri imalatçı firmalara göre değişiklikgöstermektedir. Onun için tesisatçı önceden sağlık gereçlerinin ölçülerini öğrenmelidir.

2.1. Alaturka Tuvalet Taşı

Alaturka helâ taşının sifonu açıkta veya gizli olarak iki şekilde döşenir. Ağızları bunagöre bırakılır. Koku ve gazların binaya sızmaması için helâ taşlarında lastik contalı standartsifonlar (S) kullanılır. Sifonu açıkta monte edilen helâ taşlarında kendinden contalı adaptörtakılmalıdır.

Resim 2.1: Standart hela taşı sifonu (S)

Sifonu gizli monte edilen helâ taşı montajında, sifonun döşemeye oturma yeri tespitedilmelidir. Sifonu açıkta bırakılan montajda ise, sifon döşeme altında askıya alınıpsabitlenmelidir. Sabitleme bağlama teli ile iki katlı saç örgü yapılarak terazisinde olmalıdır.Sifon ekseninin bitmiş duvardan açıklığı helâ taşına göre değişebilir; 265 – 350 mm arasıuygundur. Önemli olan bitmiş duvarla helâ taşı arasının 100 mm olmasıdır (Şekil 2.7).Sifonun etrafı harçla sabitlendikten sonra ağzı kapatılarak etrafı ince ve kuru kumladoldurulup sıkıştırılır.

Şekil 2.6: Alaturka helâ taşı ağzının sabitlenmesi

1. sifonun döşemeye oturan yeri harçladoldurularak sabitlenir.

2. sifonun ağzı kapatılır ve etrafı kumladoldurularak sıkıştırılır.

22

2.2. Alafranga Tuvalet Taşı

Alafranga helâ taşlarının atık su ağız ölçüleri tiplerine vefirmalara göre değişir. Yapıda hangi tip alafranga helâ taşıkullanılacaksa, ölçümlendirme ona göre yapılır. Alafranga helâtaşları atık suyun çıkışına göre alttan çıkışlı ve arkadan çıkışlıolmak üzere iki tipte üretilmektedirler. Ayrıca duvardüzlemine bitişik ve duvara asılan helâ taşları da vardır.

Alafranga helâ taşlarının çıkış ağzı Ø80 mm’dir. Bağlanacağı atık su borusu ise Ø100mm’dir. Burada atık su bağlantılarında adaptör kullanılır. Adaptör çap uygunluğu sağladığıgibi, montaj mesafesi ayarı ve kalın contasıyla sızdırmazlık da sağlar. Piyasada kada olarakda bilinen adaptör eksantrik ve konsantrik olarak iki tipte üretilir.

2.2.1. Alttan Çıkışlı Alafranga Helâ Taşlarında Atık Su Ağızları

Alttan çıkışlı alafranga helâ taşı tanım olarak gizli çıkışlı, düşey eksenli ve ağzıdöşemenin üzerinde kalan helâ taşıdır. Bu helâ taşlarının atık su tesisatı genellikle asmatavan ile döşeme arasında veya döşeme altında bulunur. Atık su ağzı döşemeye sıfır bırakılırve sonradan takılan kadanın yüksekliği 50 mm olur. Alafranga helâ taşlarının bağlandığı atıksu boruları ve havalandırma boruları çapı 100 mm olmalıdır. Helâ taşının bağlandığınoktanın atık su kolonuna uzaklığı, elden geldiğince kısa tutulmalıdır. Atık su ağzınınmerkezinin duvardan uzaklığı 200 mm olmalıdır (Şekil 2.7).

Şekil 2.7: Alttan çıkışlı alafranga helâ taşı atık su ağzı

1.Atık su borusualafranga helâ taşınınölçüsüne ayarlanır.

2.Atık su borusununyüksekliği en fazla15 mm’ye ayarlanır.

3.Atık suborusunun çevresiharçla doldurulur.

4.Atık su borusununucuna kadarcontasıyla takılır veağız geçici kapatılır.

Şekil 2.8: Alttan çıkışlı alafranga helâ taşı atık su ağzının sabitlenmesi

23

2.2.2. Arkadan Çıkışlı Alafranga Helâ Taşlarında Atık Su Ağızları

Arkadan çıkışlı alafranga helâ taşları, tanım olarak açık çıkışlı ve yatay eksenliseramik sağlık gerecidir. Alafranga helâ taşının atık su ağzının bırakılmasında da atık sutesisatının durumuna göre iki yöntem uygulanır. Bunlar döşemeye dik veya döşemeyeparalel ağız bırakma yöntemleridir.

2.2.2.1. Döşemeye Dik Ağız Bırakma

Alafranga helâ taşı bu yöntemde 90° lik, ağzı lastik contalı dirsek bağlantısı ile “Alttançıkışlı alafranga helâ taşı “ hâline dönüşür. Atık su borusu kat döşemesinin altından veyadüşük döşemenin içinden geçer. Atık su çıkış ağzı ekseninin bitmiş duvara uzaklığı, seçilenürüne göre değişir (Şekil 2.9).

Şekil 2.9: Döşemeye dik alafranga helâ taşı atık su ağzı

2.2.2.2. Döşemeye paralel ağız bırakma

Yapının atık su kolonu, tesisat bacası veya aydınlıkta yer almaktadır. Bu sistemde,alafranga helâ taşı atık su tesisatına bağlanacağı atık su çıkış ağzı ekseni, bitmiş döşemeden170 mm üstte olacak şekilde bırakılır. Alafranga helâ taşı ile atık su ağzınınbirleştirilmesinde kadar kullanılır (Şekil 2.10).

Şekil 2.10: Döşemeye paralel alafranga helâ taşı (klozet) atık su ağzı

24

2.2.3. Duvar Düzlemine Bitişik Alafranga Helâ Taşlarında Atık Su Ağızları

Duvar düzlemine bitişik alafranga helâ taşlarının atık su çıkışları arkadan ya da alttançıkışlıdırlar. Duvara sıfır montaj edildikleri için tesisatın gizlenmesi, mekân içinde ölü noktabırakmaması, temizliğinin kolay olması gibi sorunları çözümlenmiş çağdaş bir üründür.Duvar düzlemine bitişik alafranga helâ taşlarının ağzı iki şekilde bırakılır.

2.2.3.1. Döşemeye Dik Ağız Bırakma

Bu bağlantı şeklinde firmaların özel ürettikleri dirseğin gireceği atık su çıkış eksenininbitmiş duvardan uzaklığı 250 mm olmalıdır. Atık su ağzı bitmiş döşemeye sıfırbırakılmalıdır.

2.2.3.2. Döşemeye Paralel Ağız Bırakma

Ağzı lastik contalı özel düz boru ile yapılan arkadan çıkışlı bağlantıdır. Yapının atık sutesisatının tesisat bacası veya aydınlıkta yer aldığı durumlarda ideal çözümdür. Bubağlantıda dikkat edilmesi gereken, düz borunun bağlanacağı atık su çıkış ekseninin bitmişdöşemeden 170 mm yukarıda bırakılmasıdır. Ayrıca atık su borusu mufu bitmiş duvara sıfırbırakılmalıdır.

2.3. Lavabo ve Eviye

2.3.1. Lavabo Atık Su Ağzı Ayarı

Lavabo çeşitleri çok fazladır. Lavaboların çeşitlerine göre ebatlarının farklı olduğunubiliyoruz. Bu nedenle kullanılacak lavabo türüne göre atık su ölçümlendirmesi yapılır.Kullanılacak lavabo türü önceden biliniyorsa lavabo D ölçüsü+80 mm toplamı göz önündebulundurularak atık su ağzı yüksekliği konulur.

Şekil 2.11: Lavabo çeşidine göre atık su ağız yüksekliği

25

Uygulamada atık su tesisatı önceden çekilir. Vitrifiye malzemelerinin çeşitlerisonradan belirlenerek montajı yapılır. Bu nedenle atık su ağzı yüksekliğinde genel ölçükullanılır. Genellikle lavaboların atık su ağzının ekseni, bitmiş döşemeden 450–550 mmarasında alınır ve ağız çapı 50 mm’dir (Şekil 2.12).

Şekil 2.12: Lavabo atık su ağzı

2.3.2. Eviye Atık Su Ağzı Ayarı

Yapıda kullanılacak eviye çeşidine göre atık su ağzı bırakılır. Eviyelerde bitmişdöşemeden atık su ağzının merkezinin yüksekliği 500-600 mm arasında alınabilir. Ağız çapı50 mm’dir (Şekil 2.13).

26

Şekil 2.13: Eviye atık su ağzı

2.4. Küvet ve Duş Teknesi

2.4.1. Küvet Atık Su Ağzı Ayarı

Yapıda kullanılacak küvet çeşidine göre atık su ağzının ölçüsü değişmektedir. Gömmeküvet, atık su ağzı bitmiş döşemeden 50 mm ve bitmiş duvara sıfır bırakılır. Boru çapı ise 50mm’dir (Şekil 2.14)

Şekil 2.14: Küvet atık su ağzı

27

2.4.2. Duş Teknesi Atık Su Ağzı Ayarı

Duş teknesi çeşitleri çok fazladır. Duş teknesinin bitmiş duvara sıfır ve yandakiduvardan uzaklığı 150 mm alınır. Düşük döşemeden ise 100 mm yukarıda ağız bırakılır.Atık su boru çapı ise 50 mm’dir (Şekil 2.15).

Şekil 2.15: Duş teknesi atık su ağzı

2.5. Pisuvarlar

Üstten temiz su girişli pisuvarların atık su ağzı çapı 50mm ve pisuvar ekseni üzerindebitmiş döşemeden 450 mm yukarıda bırakılır (Şekil 2.16).

Üstten ve arkadan temiz su girişli pisuvarlarda arkadan çıkışlı sifon kullanılacaksa,bitmiş duvarda pisuvar ekseni üzerinde, bitmiş döşemeden 415 mm yükseklikte atık su ağzıçap 50 mm bırakılır.

Şekil 2.16: Pisuvar atık su ağzı

28

2.6. Yer Süzgeci

Süzgeçler konuldukları yerlere göre atık su ağızları ve ölçüleri değişir. Banyolarakonan yer süzgeçleri küvetle aynı atık su ağzına bağlanabilir. Ayrı ağız bırakılacaksa,süzgecin ölçüsüne göre süzgecin üst yüzeyinin bitmiş döşemeyle sıfır olacak şekilde atık suağzı bırakılır (Şekil 2.17)

Şekil 2.17: Süzgeç atık su bağlantısı

29


Aşağıdaki planda gözüken tesisat uç malzemelerinin atık su ağızlarını bırakınız.

ARAÇ VE GEREÇLER:

1. Tek çatal 100x100 mm2. Dirsek 450 100 mm3. Tek çatal 100x70 mm4. Redüksiyon 100x50 mm5. Tapa 50 mm6. PVC boru 100 mm7. PVC boru 70 mm8. PVC boru 50 mm


Araç ve gereçleri hazırlayınız. Gerekli malzemeleri hazırlayınız. Gerekli takımları hazırlayınız.

Şekle göre boru yerlerinihazırlayınız.

Şekli inceleyiniz. Tesisatın yapılacağı yeri hazırlayınız. Boruların geçeceği yerleri çiziniz.

Atık su borularını yatayda vedikeyde döşeyiniz.

Önce yatay atık su borularını döşeyiniz. Sonra dikey boruları döşeyiniz. Contalı ek yapınız. Kaydırıcı kullanarak kolay ek yapınız.

Atık su borularını sabitleyiniz. Kelepçe yerlerini işaretleyiniz. Kelepçeleri duvara tespit ediniz. Kelepçeleri borulara tutturunuz.


30

Atık su tesisat ağız ayarlarınıyapınız.

Tesisat ağızlarının ölçüsüne bakınız. Tesisat ağız ölçülerinin terazisine bakınız. Bozuk olanları ayarlayınız.

İşin kontrolünü yapınız.

İşin ölçülerini kontrol ediniz. Yaptığınız işin biçim düzgünlüğünü izleyiniz. Kirlettiğiniz yerleri temizleyiniz. İşi bitirdiğinizi öğretmeninize söyleyiniz.

31




1. Bina atık su tesisatının ölçümlendirmesi nereye göre yapılır?A) Bitmiş duvar ve döşemeye göre.B) Bitmiş tesviye betonu ve briket duvara göre.C) Tuğla duvar ve düşük döşemeye göre.D) Kaba sıva ve betonarme betonuna göre.

2. Aşağıdakilerden hangisi bina içi atık su tesisatı ağzının kapatılmasında kullanılır?A) TeB) TapaC) DirsekD) Temizleme kapağı

3. Alaturka helâ taşının bitmiş duvardan arkasının uzaklığı kaç mm olmalıdır?A) 60 mmB) 80 mmC) 100 mmD) 110 mm

4. Helâ taşlarının bağlandığı kolon ve havalık boru çapı kaç mm olmalıdır?A) 50 mmB) 70 mmC) 90 mmD) 100 mm

5. Lavabo atık su ağzı yüksekliği kaç mm olmalıdır?A) 400 – 450 mmB) 300 – 400 mmC) 450 – 550 mmD) 600 – 650 mm

6. Küvet ve duş teknesi atık su ağzının çapı kaç mm ’dir?A) 25 mmB) 40 mmC) 35 mmD) 50 mm


32

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Öğrenme faaliyetlerindeki eksikliklerinizi faaliyete tekrar dönerek,araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Hepsine doğru cevapverdiyseniz modül değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz.


33


Uygun ortam sağlandığında bina içi atık su tesisatının sızıntı, kaçıntı testiniuygulayacak ve kaçak yerlerinin tamirini tekniğine uygun yapabileceksiniz.


Çevrenizdeki yapılmakta olan inşaatlarda yetkililerden izin alarak atık sutesisatının testini ustalarla birlikte yapınız.

Atık su tesisatı döşeyen kişilere genelde sızıntıların olduğu yerleri sorunuz. Arkadaşlarınızla bu konuları tartışınız.

3. BİNA ATIK SU TESİSATININ TESTİ

Atık su tesisat boruları döşendikten sonra boru üzerleri kapatılmadan, gözden kaçmışmuhtemel olabilecek hatalara karşı test edilir. Böylece sistemin güvenirliği kontrol edilmişolur. Sistem işletmeye açıldıktan sonra fark edilen hatalar, binada istenmeyen hasarlaraneden olur.

Katların atık su tesisat borularının tümünün testi bir defada yapılması en doğru yoldur.Fakat yaygın geniş döşenmiş atık su tesisat boruları bölümlere ayrılarak test edilebilir. Atıksu tesisat boruları kaçak testi su ve duman ile iki usulde yapılır.

3.1. Kolon Borularının Testi

3.1.1. Su İle Testini Yapma

Atık su tesisatının su ile testi, en emin test tekniklerinden biri olmakla birlikteuygulaması zor ve zaman alıcıdır. Atık su boru tesisatının bütününü bir defada su ile testetmek mümkün olmaz. Kolon borularının tümünün testini bir defada yapabilmek için katboruları kapatılması gereklidir. Kolon borularının test basıncı 1,5 mSS’dur. Denenecek atıksu tesisat boru bölümü 1,5 metre yüksekliğinde su ile doldurulur. Kaçak testi uygulamasüresi 30 dakikadır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

34

Resim 3.1: Atık su tapaları

3.1.2. Duman İle Testini Yapma

Kolon borularının testinde dumanla yapılan test, su ile yapılan testten daha kolay veverimli şekilde yapılır. Yağlı paçavra, katranlı kâğıt veya duman çıkaran özel maddeler özelbir haznenin içinde yakılır ve meydana gelen duman tesisata hava üfleyici tarafından üflenir.Ağızları daha önceden kapatılmış olan boru bölümünde kaçak yerleri varsa dumanın yaptığıses veya kokudan kolaylıkla tespit edilir. Denemenin başarılı olabilmesi için ağızlarınsızdırmaz olması ve en yüksekteki açık boru ağzına duman gelir gelmez kapatılması gerekir.Kaçak yerleri üfleyiciden ve dumandan uzak duran bir kişi tarafından aranır. Denemededuman basıncı 25 mmSS olmalıdır.

3.2. Daire İçi Boruların Testi

3.2.1. Su İle Testini Yapma

Atık su tesisatının su ile testi, en emin test tekniklerinden biri olmakla birlikteuygulaması zor ve zaman alıcıdır. Atık su boru tesisatının bütününü bir defada su ile testetmek mümkün olmaz. Su ile testte atık su tesisat boruları bölümlere ayrılarak her kat ayrıtest edilir. Her bölümün test basıncı 1,5 mSS’dur. Denenecek atık su tesisat boru bölümü 1,5metre yüksekliğinde su ile doldurulur. Test uygulama süresi 30 dakikadır.

PVC boruları ile yapılmış atık su tesisatının su ve duman ile testinde boru uçları tapaile kapatılabileceği gibi uygun konumlarda adaptör contalarda kullanılabilir. Şekil 3.1’de atıksu tapalarının kullanılışı gösterilmiştir.

Bu tapalardan düz olanlar boru uçlarına, dirsekli olanlar çatal içlerine, kolonlarıntestinde kullanılırlar. Deneme tapası takıldıktan sonra, kelebek somunu varsa elle yoksauygun ağızlı anahtarla sıkılır. Cıvata, esnek lastiği genişleterek boru iç yüzeylerine baskıuygular ve sızdırmazlığı sağlar.

35

Şekil 3.1: Atık su tapalarının uygulanması

3.2.2. Duman İle Testini Yapma

Kolon borularının testi ile aynıdır. Sadece her dairenin bölümlerini kendi aralarındatest edilir. Yağlı paçavra, katranlı kâğıt veya duman çıkaran özel maddeler özel bir hazneniniçinde yakılır ve meydana gelen duman tesisata hava üfleyici tarafından üflenir. Ağızlarıdaha önceden kapatılmış olan boru bölümünde kaçak yerleri varsa, dumanın yaptığı ses veyakokudan kolaylıkla tespit edilir. Denemenin başarılı olabilmesi için ağızların sızdırmazolması ve en yüksekteki açık boru ağzına duman gelir gelmez kapatılması gerekir. Kaçakyerleri üfleyiciden ve dumandan uzak duran bir kişi tarafından aranır. Denemede dumanbasıncı 25 mmSS olmalıdır.

36


İkinci faaliyette yapmış olduğunuz uygulamanın aşağıdaki işlem basamaklarına görekaçak testini su ve dumanla yapınız.

Araç ve Gereçler:1. Uygun çaplı tapa2. Su3. Duman kompresörü


İş için hazırlık yapınız. Kullanılacak malzemeleri hazırlayınız. Gerekli takımları hazırlayınız.

Su ile kaçak testi yapınız.

Önce wc grubu atık suyundan başlayınız. Tapaya kaydırıcı sürünüz. Kapanmayan ağız kalmamasına dikkat ediniz. Su ile doldurunuz. 30 dakika bekleyiniz. Boru eklerini izleyiniz. Kaçak yoksa sırasıyla banyo ve mutfak gruplarının

kaçak testini yapınız.

Duman ile kaçak testiniyapınız.

Boruların suyunu boşaltınız. Dumanı, duman makinesinde hazırlayınız. Duman makinesi yoksa, yağlı bir üstüpü parçasından

kontrollü duman çıkartabilirsiniz. 10 dakika bekleyiniz. Boru eklerini izleyiniz. Sırasıyla wc, banyo ve mutfak gruplarını test ediniz.

Kaçak testi işini bitiriniz. Tapaları sökünüz. İşi bitirdiğinizi öğretmeninize söyleyiniz.


37



ÇOKTAN SEÇMELİ ÖLÇME TESTİ

1. Su ile kaçak testinde bekleme süresi kaç dakikadır?A) 10 dakikaB) 15 dakikaC) 25 dakikaD) 30 dakika

2. Aşağıdakilerden hangisi bina içi atık su tesisatı su ile deneme testi basıncıdır?A) 2,0 mssB) 5 mssC) 1,5 mssD) 1,0 mss

3. Aşağıdakilerden hangisi atık su tesisatı duman testi basıncıdır?A) 25 mmssB) 20 mmssC) 30 mmssD) 15 mmss

4. Kaçak testi yapılmazsa aşağıdakilerden hangisi daha sonra görülebilir?A) Bir şey olmaz.B) Zamandan kazanılır.C) İşçilikten kazanılırD) Bina kullanılmaya başlanınca kaçak çıkabilir.

DEĞERLENDİRME




38


Uygun ortam sağlandığında, bina dışı atık su tesisatını döşemeyi öğrenecek, rögar vekanalizasyon bağlantısını tekniğine uygun olarak yapabileceksiniz.


Rögarların yapıldıkları malzemeleri öğreniniz. İnternet’ten atık su borusu üreten firmaların sayfalarına giriniz. Aldığınız atık su

ve kanalizasyonla ilgili çıktıları arkadaşlarınızla inceleyiniz.

4. ATIK SU TESİSATININ KANALİZASYONBAĞLANTILARI

4.1. Bina Dışı Atık Su Tesisatı

Binanın ana boru bağlantı rögarlarından başlayıp, şehir kanalizasyonunda ya daçürütme çukurunda son bulan atık su tesisatı boru bölümüdür. Binanın uygun olan çeşitliyerlerinden çıkartılan atık su boruları, rögarlar aracılığı ile birleştirilerek şehirkanalizasyonuna bağlanır (Şekil 4 .1).

Şekil 4.1: Bina dışı atık su tesisatı

ARAŞTIRMA


AMAÇ

39

Bina dışı atık su tesisatında kullanılacak boru seçimine ve uygulanmasına genellikleyeteri kadar önem verilmez. Bina içi atık su tesisatının görevini sürekli ve tam olarakyapabilmesi, bu bölümün sağlıklı çalışmasına bağlıdır. Bina dışı atık su tesisatı yapılırkenher türlü ihtimaller dikkate alınarak özenle yapılmalıdır.

4.1.1. Atık Su Rögarları

Rögarlar, bina dışı atık su borularınındönüşünde, birden fazla borununbirleştirilmesinde ve temizleme bacasıolarak kullanılır. Atık su rögarları 50 x 50cm ölçülerinde yapılır. Düz döşenmiş atıksu borularına 30 m’de bir rögaryapılmalıdır. Atık su rögarları yaş ve kuruolarak iki şekilde yapılırlar.

Yaş rögarlar, içine ulaşılabilir sızdırmaz haznelerdir. Yatay borular bu hazneyebağlanır. Atık su bu haznede dinlendiği gibi, bu hazneden borulara ulaşmak ve müdahaleetmek mümkündür. Yaş atık su rögarı şekil 4.2’de görülmektedir.

Döşeme altından giden borulara konan temizleme kapaklarına ulaşabilmek için kururögar yapılır. Kuru atık su rögarı şekil 4.3’de görülmektedir.

Şekil 4.3: Kuru atık su rögarı

40

4.1.2. Ana Rögarlar

Binanın çevresindeki atık su rögarlarından gelen atık suların toplandığı rögardır. Herbinada bir adet ana rögar bulunur. Şekli ve işleyişi şekil 1.2’deki yaş atık su rögarıylaaynıdır. Sadece ölçüleri 80x80 cm’dir. Ana rögardan şehir kanalizasyonuna bağlantı yapılır.

Dış atık su borularının döşenmesine şehir kanalizasyonuna bağlandığı noktadanbaşlanır. Kanalizasyona genellikle uygun yerlerde, bağlama ağızları bırakılmıştır. Buyapılmamış ya da bırakılan ağzı bulmak mümkün olmamışsa, kanala bir delik açmakgerekecektir. Şehir kanalı genellikle beton borudan yapılmıştır. Delik sivri uçlu bir murçlaveya kırıcı makine ile dikkatle açılır. Buraya, boru çapına eşit bir kol ağzı hazırlanır veyerine bol çimentolu harçla tespit edilir. Aşağıdaki iki şekilde kanalizasyona bağlantıgörülmektedir.

Şekil 4.4: Atık su borusunun kanalizasyon bağlantısı

41


Şehir kanalizasyonunda kullanılan bir künk boruya bağlantı yapınız.

Araç ve Gereçler

1. Kum2. Çimento3. Mala4. Ø100 mm boru5. Su terazisi6. Çekiç7. Murç


Gerekli araç ve gereçlerihazırlayınız.

Kullanılacak malzemeleri hazırlayınız. Kullanılacak takımları hazırlayınız.

Künk boruyu bağlantı içinhazırlayınız.

Künk boruyu çalışma yerine hazırlayınız. Künk boruyu uygun çapta deliniz. Delik kenarlarını boru çapına uygun alıştırınız.

Künk boruya PVC atık suborusunu bağlayınız.

PVC boruyu hazırlanan deliğe tutunuz. Kenarlarını küçük taş parçalarıyla sıkıştırınız.

Ek yerini harçla kapatınız. Kıvamlı harç hazırlayınız. Harcı ek yerine sıkıştırarak doldurunuz. Harcın yüzeyini düzeltiniz.

Kontrol ediniz.

Yaptığınız işi gözlemleyiniz. Gördüğünüz eksikleri gideriniz. Kurumaya bırakınız. Kirlettiğiniz yerleri temizleyiniz. İşi bitirdiğinizi öğretmeninize söyleyiniz.


42




1. Atık su rögarları hangi amaçlarla kullanılmaz?

A) Atık su borularına dirsek yapmaktaB) Birden fazla kolun birleştirilmesindeC) Temizleme bacası olarakD) Atık suyu borularının depolamada

2. Bina dışı atık su tesisatı nerede son bulur?

A) KanalizasyondaB) RögardaC) KolondaD) Binanın altında

3. Düz döşenmiş atık su borularına kaç metrede bir rögar yapılmalıdır?

A) 20 mB) 25 mC) 30 mD) 35 m

4. Atık su rögarları arasındaki boru çapı en az kaç mm olmalıdır?

A) 100 mmB) 200 mmC) 250 mmD) 300 mm

5. Boruların altı hangi malzeme ile doldurulmalıdır?

A) Killi topraklaB) İnşaat artıklarıylaC) İri taşlarlaD) İnce kumla


43

DEĞERLENDİRME


Kendinizi yeterli görüyorsanız, modül testine geçiniz.

44

MODÜL DEĞERLENDİRME

Aşağıda şekli ve ölçüleri verilen atık su boru tesisatının malzeme listesini hazırlayarakduvar yüzeyine döşeyiniz. Tolerans bütün ölçülerde 5 mm

MODÜL DEĞERLENDİRME

45

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

GÖZLEMLENECEK DAVRANIŞLAR EVET HAYIR

1. Kullanılacak malzemeyi doğru listelediniz mi?

2. Ölçü doğruluğu ve tamlığını kontrol ettiniz mi?

3. Ekleme yerlerindeki geçişlerin doğruluğunu kontrol ettiniz mi?

4. Eğimi doğru verdiniz mi?

5. Kelepçelerin yerini tespit ettiniz mi?

6. Kaçak testini yaptınız mı?

7. İşi süresinde bitirdiniz mi?

8. Emniyetli çalışma kurallarına dikkat ettiniz mi?

9. Takımların bakımını yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME

Olumsuz cevaplarınız fazlaysa, kendinizi eksik gördüğünüz faaliyetlere tekrardönünüz. Öğrenme faaliyetlerindeki eksikliklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizdenyardım alarak tamamlayabilirsiniz. Hepsine doğru cevap verdiyseniz ve kendinizi yeterligörüyorsanız öğretmeninize başvurunuz.

Tebrikler modülü bitirdiniz, bir sonraki modüle geçebilirsiniz.

46

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI

1. B2. C3. A4. B5. D6. C7. A

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1. A2. B3. C4. D5. C6. D

ÖĞRENME FAALİYETİ–3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1. D2. C3. A4. D

ÖĞRENME FAALİYETİ–4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1. D2. A3. C4. B5. D

CEVAP ANAHTARLARI

47

KAYNAKÇA

Makine Yük. Mühendisi KÜÇÜKÇALI Rüknettin, Mimarın Tesisat El Kitabı,Isısan Çalışmaları No: 238, İstanbul, 1999.

Makine Yük. Mühendisi KÜÇÜKÇALI Rüknettin, Sıhhi Tesisat, IsısanÇalışmaları No: 147, İstanbul, 1997.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İş Ve İşlem Yaprakları Sınıf II., Devletkitapları Müdürlüğü, İstanbul, 2004.

SIDAL Dr. Cavit, Etem Sait ÖZ, Sıhhi Tesisat ve Isıtma Bölümü Bilgi –İşlem – İş Yaprakları Sınıf II, G.Ü.T.E.F. Ankara, 1987.

SIDAL Dr. Cavit, Etem Sait ÖZ, Yapıda Sıhhi Tesisat, Emel Matbaacılık,Ankara, 1984.

T.M.M.O.B. Makine Mühendisler Odası, Sıhhi Tesisat Proje HazırlamaTeknik Esasları,Yayın No: 122, İstanbul, 1987.

Tesisat Detayları, İmar ve İskân Bakanlığı Mesken Genel Müdürlüğü Proje veİnşaat Dairesi – 8.

ERDEM Ömer, Yayımlanmamış Ders Notları, Yapı Meslek Lisesi,Ankara,2005

KAYNAKÇA

sıhhi tesisat 582 yim030

Documents